"ZŁOTY

Zloty wiek
WIEK"
RZECZYPOSPOLITEJ
Rzeczpospolitej

szlacheckiej
SZLACHECKIEJ

 Społeczeństwo i gospodarka

Rzeczypospolitej w XVI wieku

 Rozwój demokracji szlacheckiej

 Kultura i sztuka renesansu w Polsce

 Panowanie ostatnich Jagiellonów

 Reformacja i kontrreformacja w

Rzeczypospolitej

 Rzeczpospolita Obojga Narodów

 Pierwsi władcy elekcyjni

 Społeczeństwo i gospodarka
Rzeczypospolitej w XVI wieku
Folwark pańszczyźniany – gospodarstwo rolne lub rolno – hodowlane nastawione na zbyt, którego
funkcjonowanie opierało się na przymusowej, darmowej pracy chłopa na rzecz właściciela ziemi.
Gospodarka folwarczno – pańszczyźniana – typ gospodarki feudalnej, która rozwinęła się w Europie Środkowo –
Wschodniej w XVI w. Polegała na produkcji zboża w folwarkach szlacheckich, w których pracowali pańszczyźniani
chłopi.
Społeczeństwo Rzeczypospolitej
Państwo polsko-litewskie należało do największych w Europie. Obejmowało ono ponad 860 tys. km 2, jednak
zamieszkiwało go stosunkowo niewiele, bo około 7,5 mln ludzi. Więcej ludności zamieszkiwało zachodnią część
Rzeczypospolitej, niż na wschodzie. Związek z tym miała gęstość sieci osadniczej. Na zachodzie znajdowało się
więcej osad wiejskich i miejskich, które były silniejsze ekonomicznie.
Społeczeństwo Rzeczypospolitej miało charakter stanowy. Składało się z szlachty, duchowieństwa,
mieszczaństwa i chłopstwa. Różniły się między sobą pozycją prawną. Władzę w państwie oraz przywileje prawne
oraz ekonomiczne uzyskał stan szlachecki, natomiast najliczniejsze chłopstwo, znajdowało się w najgorszej sytuacji.
Byli oni poddanymi panów feudalnych, którzy byli właścicielami ziemi. Poddaństwo podlegało też na „przywiązaniu
chłopa do ziemi”, a także do władzy sądowniczej nad całą społecznością wiejską. W każdej z grup były dysproporcje
majątkowe. O przynależności do stanu decydowało urodzenie, jedynie w przypadku duchowieństwa miał znaczenie
ich osobisty wybór.
Były też grupy ludzi, których nie można zakwalifikować do żadnego ze stanów. Byli to tzw. ludzie luźni,
często nie mający stałego miejsca zamieszkania i zajęcia.
Wieloetniczna Rzeczpospolita
Ludność Rzeczypospolitej była zróżnicowana etnicznie. Na obszarze państwa dominowali Polacy, Litwini i
ludność ruska. Na terytorium należącym do państwa polskiego mieszkali w większości Polacy. Część Wielkiego
Księstwa zasiedlali Litwini. Podział ten w zdecydowanej większości dotyczył ludności chłopskiej. Mieszkająca tam
szlachta ulegała kulturowej i językowej polonizacji, z zachowaniem poczucia lokalnego patriotyzmu. Adaptowanie
wzorów polskich przez szlachtę litewską i ruską było wyrazem utożsamienia się z modelem ustrojowym
Rzeczypospolitej oraz dawało szereg korzyści – zrównanie w prawach z szlachtą polska oraz możliwość
współuczestnictwa w rządzeniu krajem.
Polskę zamieszkiwała też ludność żydowska. W XIV wieku zaczęli osiedlać się w Polsce, która stała się
bezpiecznym schronieniem przed prześladowaniami w Europie Zachodniej. Byli oni skupieni w miastach Korony,
gdzie Żydzi tworzyli zwarte gminy z własnym prawem i przywilejami, zajmowali się handlem i rzemiosłem. Na
wsiach prowadzili karczmy. Południowy- wschód zamieszkiwali Ormianie. Osiedlili się pod koniec średniowiecza,
uciekając przed ekspansją turecka, największe skupiska utworzyli we Lwowie. Trudnili się handlem, m.in.
pośredniczyli w wymianie towarów Polski z Europą Wschodnią i Kaukazem. Tworzyli zwarte wspólnoty, które
posiadały samorządy i sądownictwo.
Dużą grupę tworzyli też Niemcy. W większości byli to potomkowie osadników przybyłych do Prus
Książęcych jeszcze w średniowieczu. Zajmowali się handlem i rzemiosłem. Część szlachty pochodzenia niemieckiego
Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana
Miasta Rzeczypospolitej
Handel lokalny i międzynarodowy