Społeczeństwo i gospodarka Rzeczypospolitej w XVI wieku Folwark pańszczyźniany – gospodarstwo rolne lub rolno – hodowlane nastawione na zbyt, którego funkcjonowanie opierało się na przymusowej, darmowej pracy chłopa na rzecz właściciela ziemi. Gospodarka folwarczno – pańszczyźniana – typ gospodarki feudalnej, która rozwinęła się w Europie Środkowo – Wschodniej w XVI w. Polegała na produkcji zboża w folwarkach szlacheckich, w których pracowali pańszczyźniani chłopi. Społeczeństwo Rzeczypospolitej Państwo polsko-litewskie należało do największych w Europie. Obejmowało ono ponad 860 tys. km 2, jednak zamieszkiwało go stosunkowo niewiele, bo około 7,5 mln ludzi. Więcej ludności zamieszkiwało zachodnią część Rzeczypospolitej, niż na wschodzie. Związek z tym miała gęstość sieci osadniczej. Na zachodzie znajdowało się więcej osad wiejskich i miejskich, które były silniejsze ekonomicznie. Społeczeństwo Rzeczypospolitej miało charakter stanowy. Składało się z szlachty, duchowieństwa, mieszczaństwa i chłopstwa. Różniły się między sobą pozycją prawną. Władzę w państwie oraz przywileje prawne oraz ekonomiczne uzyskał stan szlachecki, natomiast najliczniejsze chłopstwo, znajdowało się w najgorszej sytuacji. Byli oni poddanymi panów feudalnych, którzy byli właścicielami ziemi. Poddaństwo podlegało też na „przywiązaniu chłopa do ziemi”, a także do władzy sądowniczej nad całą społecznością wiejską. W każdej z grup były dysproporcje majątkowe. O przynależności do stanu decydowało urodzenie, jedynie w przypadku duchowieństwa miał znaczenie ich osobisty wybór. Były też grupy ludzi, których nie można zakwalifikować do żadnego ze stanów. Byli to tzw. ludzie luźni, często nie mający stałego miejsca zamieszkania i zajęcia. Wieloetniczna Rzeczpospolita Ludność Rzeczypospolitej była zróżnicowana etnicznie. Na obszarze państwa dominowali Polacy, Litwini i ludność ruska. Na terytorium należącym do państwa polskiego mieszkali w większości Polacy. Część Wielkiego Księstwa zasiedlali Litwini. Podział ten w zdecydowanej większości dotyczył ludności chłopskiej. Mieszkająca tam szlachta ulegała kulturowej i językowej polonizacji, z zachowaniem poczucia lokalnego patriotyzmu. Adaptowanie wzorów polskich przez szlachtę litewską i ruską było wyrazem utożsamienia się z modelem ustrojowym Rzeczypospolitej oraz dawało szereg korzyści – zrównanie w prawach z szlachtą polska oraz możliwość współuczestnictwa w rządzeniu krajem. Polskę zamieszkiwała też ludność żydowska. W XIV wieku zaczęli osiedlać się w Polsce, która stała się bezpiecznym schronieniem przed prześladowaniami w Europie Zachodniej. Byli oni skupieni w miastach Korony, gdzie Żydzi tworzyli zwarte gminy z własnym prawem i przywilejami, zajmowali się handlem i rzemiosłem. Na wsiach prowadzili karczmy. Południowy- wschód zamieszkiwali Ormianie. Osiedlili się pod koniec średniowiecza, uciekając przed ekspansją turecka, największe skupiska utworzyli we Lwowie. Trudnili się handlem, m.in. pośredniczyli w wymianie towarów Polski z Europą Wschodnią i Kaukazem. Tworzyli zwarte wspólnoty, które posiadały samorządy i sądownictwo. Dużą grupę tworzyli też Niemcy. W większości byli to potomkowie osadników przybyłych do Prus Książęcych jeszcze w średniowieczu. Zajmowali się handlem i rzemiosłem. Część szlachty pochodzenia niemieckiego Gospodarka folwarczno-pańszczyźniana Miasta Rzeczypospolitej Handel lokalny i międzynarodowy