Wykład II/III

dr Olga Hałub
rok akademicki 2018/2019
NOWY PODRĘCZNIK

W. Brzozowski i inni (Wiącek), Prawa człowieka,

Warszawa 2018, wyd. WoltersKluwer
Prawa osobiste i polityczne
 Prawo do ochrony życia
 Wolność od tortur
 Prawo do wolności i bezpieczeństwa
osobistego
 Prawo do sądu
 Wolność myśli
 Wolność religijna
 Wolność zgromadzeń
 Prawa wyborcze
Prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne
 Ochrona własności i innych praw
majątkowych
 Prawo do ochrony zdrowia
 Prawo do nauki
 Prawo do zabezpieczenia społecznego
 Prawa pracownicze
 Prawo do korzystania z dóbr kultury
Prawa związane z rozwojem i postępem cywilizacyjnym
 Prawo do pokoju
 Prawo do środowiska naturalnego
 Prawo do zasobów naturalnych (prawo do
wody?)
 Prawo do zrównoważonego rozwoju
Klonowanie
Ksenotransplantacja
Badania prenatalne?
 jednostka = każdy człowiek
 obywatel
 określona grupa podmiotów ???
 osoby prawne
 zwierzęta ???
Art. 1. ustawy o ochronie zwierząt:
Zwierzę, jako istota żyjąca, zdolna do odczuwania cierpienia, nie
jest rzeczą. Człowiek jest mu winien poszanowanie, ochronę i
opiekę. 2. W sprawach nieuregulowanych w ustawie do zwierząt
stosuje się odpowiednio przepisy dotyczące rzeczy.
- Powszechna Deklaracja Praw Zwierząt
System uniwersalny System regionalny

System System
europejski pozaeuropejski
a) międzyamerykański
b) afrykański
Rady Europy OBWE c) arabski
Unii Europejskiej
System uniwersalny System regionalny

System System
europejski pozaeuropejski
a) międzyamerykański
b) afrykański
Rady Europy OBWE c) arabski
Unii Europejskiej
 art. 2 ust. 6 KNZ

Organizacja zapewni, aby państwa, które nie są

jej członkami, postępowały zgodnie z
niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym
do utrzymania międzynarodowego pokoju i
bezpieczeństwa.
 Możliwość zgłaszania zastrzeżeń (-)
art. 103 KNZ

W razie sprzeczności pomiędzy obowiązkami

członków Narodów Zjednoczonych,
wynikających z niniejszej Karty, a ich
obowiązkami wynikającymi z jakiegoś innego
porozumienia międzynarodowego,
pierwszeństwo będą miały ich obowiązki
wynikające z niniejszej Karty.
 art. 52 ust. 1 KNZ
 art. 1 i 2 KNZ
 Karta jako „traktat traktatów”
 Nic w niniejszej Karcie nie wyłącza istnienia
porozumień lub organizacji regionalnych,
mających na celu zajmowanie się sprawami,
będącymi w związku z utrzymaniem
międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, a
które nadają się do akcji regionalnej, byleby takie
porozumienia lub organizacje i ich działalność
dały się pogodzić z celami i zasadami Narodów
Zjednoczonych.
Cele Organizacji Narodów Zjednoczonych są następujące (art. 1):

Utrzymać międzynarodowy pokój i bezpieczeństwo, stosując

skuteczne środki zbiorowe dla zapobiegania zagrożeniom pokoju i
ich usuwania, tłumienia aktów agresji i innych naruszeń pokoju,
łagodzić i załatwiać - w drodze pokojowej, według zasad
sprawiedliwości i prawa międzynarodowego - spory lub sytuacje
mogące prowadzić do naruszenie pokoju.
Rozwijać przyjazne stosunki między narodami, oparte na
poszanowaniu zasady równouprawnienia i samostanowienia
narodów, i stosować inne odpowiednie środki dla wzmocnienia
powszechnego pokoju.
Doprowadzić do współdziałania międzynarodowego w
rozwiązywaniu zagadnień o charakterze gospodarczym,
społecznym, kulturalnym lub humanitarnym, jak również popierać i
zachęcać do poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności
dla wszystkich, bez względu na rasę, płeć, język lub wyznanie.
Być ośrodkiem uzgadniającym działalność międzynarodową,
zmierzającą do osiągnięcia tych wspólnych celów.
art. 2 (zasady)
Dla osiągnięcia celów ustalonych w artykule 1 Organizacja i jej członkowie postępować
będą według następujących zasad:
Organizacja opiera się na zasadzie suwerennej równości wszystkich członków.
Wszyscy członkowie, w celu zapewnienia sobie praw i korzyści wynikających z
członkostwa, wykonywać będą w dobrej wierze zobowiązania przyjęte przez nich
zgodnie z niniejszą Kartą.
Wszyscy członkowie załatwiać będą swe spory międzynarodowe środkami pokojowymi w
taki sposób, aby nie dopuścić do zagrożenia międzynarodowego pokoju i
bezpieczeństwa oraz sprawiedliwości.
Wszyscy członkowie powstrzymają się w swych stosunkach międzynarodowych od
stosowania groźby lub użycia siły przeciwko całości terytorialnej lub niepodległości
któregokolwiek państwa.
Członkowie Organizacji okażą jej wszelką pomoc w każdej akcji podjętej zgodnie z
niniejszą Kartą i powstrzymają się od udzielenia pomocy jakiemukolwiek państwu,
przeciwko któremu Organizacja zastosowała akcję prewencji lub przymusu.
Organizacja zapewni, aby państwa, które nie są jej członkami, postępowały zgodnie z
niniejszymi zasadami w stopniu koniecznym do utrzymania międzynarodowego pokoju i
bezpieczeństwa.
Żadne postanowienie niniejszej Karty nie upoważnia Organizacji Narodów Zjednoczonych
do interwencji w sprawach, które z istoty swej należą do kompetencji wewnętrznej
któregokolwiek państwa, ani do żądania od członków, aby przekazywali takie sprawy do
załatwienia według niniejszej Karty. Powyższa zasada nie dotyczy możności
zastosowania środków przymusu przewidzianych w rozdziale VII.
art. 1 ust. 3 KNZ

Doprowadzić do współdziałania
międzynarodowego w rozwiązywaniu
zagadnień o charakterze gospodarczym,
społecznym, kulturalnym lub humanitarnym,
jak również popierać i zachęcać do
poszanowania praw człowieka i podstawowych
wolności dla wszystkich, bez względu na rasę,
płeć, język lub wyznanie.
art. 56 KNZ

Wszyscy członkowie zobowiązują się

podejmować wspólną i samodzielną akcję
łącznie z Organizacją dla dopięcia celów,
wymienionych w artykule 55.
art. 73 i 76 KNZ tzw. uniwersalizm terytorialny
W systemie uniwersalnym, obok KNZ, źródłami
praw i wolności są także:
- PDPCzł.
- MPPOiP
- MPPGSiK
- Traktaty o charakterze szczegółowym, m.in.
- Konwencja w sprawie niewolnictwa
- Konwencja o pracy przymusowej
- Konwencja o zakazie handlu ludźmi i
wykorzystywaniu prostytucji innych osób
- Międzynarodowa Konwencja w sprawie likwidacji wszelkich
form dyskryminacji rasowej
Mankamenty uniwersalnego systemu ochrony

1) Uniwersalność -> wada i zaleta

2) Instrumenty o charakterze kontrolnym
System uniwersalny System regionalny

System System
europejski pozaeuropejski
a) międzyamerykański
b) afrykański
Rady Europy OBWE c) arabski
Unii Europejskiej
 Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i
Podstawowych Wolności (in: EKPC)
 Rola protokołów dodatkowych
 Europejska Karta Społeczna
 Gwarancje o charakterze szczegółowym, m.in.:
- Europejska Konwencja o zapobieganiu torturom
oraz nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu
albo karaniu
- Europejska Konwencja o wykonywaniu praw dzieci
- Konwencja ramowa o ochronie mniejszości
narodowych
- Konwencja o prawach człowieka i biomedycynie
System uniwersalny System regionalny

System System
europejski pozaeuropejski
a) międzyamerykański
b) afrykański
Rady Europy OBWE c) arabski
Unii Europejskiej
- Europejska Wspólnota Węgla i Stali
- Pojęcie „praw podstawowych”

- art. 2 TUE
Unia stawia sobie następujące cele:
popieranie postępu gospodarczego i społecznego oraz wysokiego poziomu
zatrudnienia i doprowadzenie do zrównoważonego i trwałego rozwoju,
zwłaszcza poprzez utworzenie przestrzeni bez granic wewnętrznych,
umocnienie gospodarczej i społecznej spójności oraz ustanowienie unii
gospodarczej i walutowej, obejmującej docelowo jedną walutę, zgodnie z
postanowieniami niniejszego Traktatu;
potwierdzanie swej tożsamości na arenie międzynarodowej, zwłaszcza
poprzez realizację wspólnej polityki zagranicznej i bezpieczeństwa, w tym
stopniowe określanie wspólnej polityki obronnej, która zgodnie z
artykułem 17 mogłaby prowadzić do wspólnej obrony;
umacnianie ochrony praw i interesów obywateli jej Państw Członkowskich
poprzez ustanowienie obywatelstwa Unii (…);
.
 art. 6 TUE

1. Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji,

poszanowania praw człowieka i podstawowych wolności oraz
państwa prawnego, które są wspólne dla Państw
Członkowskich.
2. Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w
europejskiej Konwencji o ochronie praw człowieka i
podstawowych wolności, podpisanej w Rzymie 4 listopada
1950 roku, oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych
wspólnych dla Państw Członkowskich, jako zasady ogólne
prawa wspólnotowego.
3. Unia szanuje tożsamość narodową Państw Członkowskich.
4. Unia zapewnia sobie środki niezbędne do osiągnięcia
swych celów i prowadzenia swych polityk.
Zobowiązanie dla państw, jak i UE do respektowania
praw i wolności człowieka:

Poszanowanie praw podstawowych stanowi integralną

część zasad ogólnych prawa wspólnotowego,
podlegających ochronie sprawowanej przez ETS.
Ochrona praw podstawowych, choć inspirowana
tradycjami konstytucyjnymi państw członkowskich,
musi być gwarantowana w ramach struktury i celów
Wspólnoty.

Wyrok ETS w sprawie Internationale Handelsgesellschaft

11/70, 1970 rok
2002 – szczyt Rady Europejskiej w Nicei
2009 – Traktat Lizboński
System uniwersalny System regionalny

System System
europejski pozaeuropejski
a) międzyamerykański
b) afrykański
Rady Europy OBWE c) arabski
Unii Europejskiej
„miękkie” środki oddziaływania
działalność polityczna
tzw. ludzki wymiar OBWE
System uniwersalny System regionalny

System System
europejski pozaeuropejski
a) międzyamerykański
b) afrykański
Rady Europy OBWE c) arabski
Unii Europejskiej
I. System międzyamerykański
1948 – Organizacja Państw Amerykańskich
1969 – Amerykańska Konwencja Praw Człowieka

Międzyamerykańska Komisja Praw Człowieka

Międzyamerykański Trybunał Praw Człowieka
II. System afrykański

2002 – Unia Afrykańska (dawniej: Organizacja

Jedności Afryki)

1981 – Afrykańska Karta Praw Człowieka i Ludów

Afrykańska Komisja Praw Człowieka

Afrykański Trybunał Praw Człowieka
III. System arabski

Od 1945 – Liga Państw Arabskich

1968 – Stała Arabska Komisja Praw Człowieka
1994 – Arabska Karta Praw Człowieka

! Powszechna Islamska Deklaracja Praw Człowieka