‫ﺳﺎل ﺑﻴﺴﺖ وﭘﻨﺠﻢ‪ ،‬ﺷﻤﺎره دو‪1393 ،‬‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪي ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬

‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار و ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ در‬
‫‪‬‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‬

‫)‪(3‬‬ ‫)‪(2‬‬ ‫)‪(1‬‬

‫ﻣﺤﺴﻦ اﺳﺪي اﺳﺪآﺑﺎد‬ ‫ﺳﺠﺎد ﻋﻠﻲزاد‬ ‫آرش ﻓﺘﺎح اﻟﺤﺴﻴﻨﻲ‬

‫ﭼﻜﻴﺪه‬
‫در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار )ﺑﺪون ﻧﻴﻜﻞ( ﺗﻮﺳﻂ ﻛﻮرهي ذوب اﻟﻘﺎﻳﻲ ﺗﺤﺖ ﺧﻼء ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬و رقﻫـﺎﻳﻲ از‬
‫ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷﺪه ﺑﻪﺿﺨﺎﻣﺖ ‪ 10‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ‪ ،‬ﺑﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﻣﺘﻮاﻟﻲ ﻧﻮرد داغ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪ‪ .‬رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨـﺰدار‬
‫و ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ در ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‪ ،‬ﺑﺎ اﻧﺠﺎم آزﻣﻮنﻫﺎي ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز‪ ،‬ﭘﻼرﻳﺰاﺳـﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ و‬
‫ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ارزﻳﺎﺑﻲ ﺷﺪ‪ .‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﺑـﻪﺳـﻤﺖ ﻣﻘـﺎدﻳﺮ‬
‫ﻣﺜﺒﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ رﻓﺘﺎر روﻳﻴﻨﮕـﻲ ﻗﺎﺑـﻞ ﻗﺒـﻮﻟﻲ را‬
‫اراﺋﻪ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴﺖ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ در ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‪ ،‬ﻳﻚ ﺣﻠﻘﻪي ﺧﺎزﻧﻲ در ﻓﺮﻛـﺎﻧﺲﻫـﺎي ﺑـﺎﻻ و‬
‫ﻣﻴﺎﻧﻲ و ﻳﻚ ﺣﻠﻘﻪي اﻟﻘﺎﻳﻲ در ﻓﺮﻛﺎﻧﺲﻫﺎي ﻛﻢ را ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ‪.‬‬
‫واژهﻫﺎي ﻛﻠﻴﺪي ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار‪ ،‬رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ‪ ،‬ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‪ ،‬ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪.‬‬

‫‪A Comparative Investigation of Corrosion Behaviour of Four Cr-Mn Austenitic Steels and‬‬
‫‪316L Stainless Steel in 0.1 M H2SO4 Solution‬‬

‫‪A. Fattah-alhosseini‬‬ ‫‪S. Alizad‬‬ ‫‪M. Asadi Asadabad‬‬

‫‪Abstract‬‬
‫‪In this study, four Cr-Mn austenitic steels (Ni-free) were fabricated by vacuum induction melting. Several‬‬
‫‪plates with 10 mm thickness were produced by hot-rolling. Corrosion behaviour of Cr-Mn austenitic‬‬
‫‪steels and 316L stainless steel in 0.1 M H2SO4 solution was investigated using open-circuit potential,‬‬
‫‪potentiodynamic polarization, and electrochemical impedance spectroscopy (EIS) test techniques. The‬‬
‫‪results indicated that the open-circuit potentials of four Cr-Mn austenitic steels are shifted towards‬‬
‫‪positive values. In addition, the potentiodynamic polarization curves suggested that four Cr-Mn austenitic‬‬
‫‪steels represent comparable passive behaviour within the 0.1 M H2SO4 solution. Nyquist plots for the Cr-‬‬
‫‪Mn steels in 0.1 M H2SO4 solution also showed a capacitive loop at high and medium frequencies and an‬‬
‫‪inductive loop at low frequencies.‬‬

‫‪Key Words Cr-Mn Austenitic steel, Corrosion behaviour, Potentiodynamic polarization, Electrochemical‬‬
‫‪Impedance Spectroscopy.‬‬

‫‪ ‬ﻧﺴﺨﻪي ﻧﺨﺴﺖ ﻣﻘﺎﻟﻪ در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 92/1/24‬و ﻧﺴﺨﻪي ﭘﺎﻳﺎﻧﻲ آن در ﺗﺎرﻳﺦ ‪ 93/2/29‬ﺑﻪ دﻓﺘﺮ ﻧﺸﺮﻳﻪ رﺳﻴﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫)‪ (1‬ﻧﻮﻳﺴﻨﺪهي ﻣﺴﺌﻮل‪ ،‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻮاد‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻮﻋﻠﻲ ﺳﻴﻨﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺪان‬
‫)‪ (2‬داﻧﺸﺠﻮي ﻛﺎرﺷﻨﺎﺳﻲ ارﺷﺪ‪ ،‬ﮔﺮوه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻮاد‪ ،‬داﻧﺸﻜﺪه ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ‪ ،‬داﻧﺸﮕﺎه ﺑﻮﻋﻠﻲ ﺳﻴﻨﺎ‪ ،‬ﻫﻤﺪان‬
‫)‪ (3‬اﺳﺘﺎدﻳﺎر‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪهي ﻣﻮاد‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم و ﻓﻨﻮن ﻫﺴﺘﻪاي‪ ،‬اﺻﻔﻬﺎن‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ‪...‬‬ ‫‪74‬‬

‫ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ را ﺣﻞ ﺷﺪن ﻣﺴﺘﻘﻴﻢ ﻧﻴﻜـﻞ‬ ‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬

‫در ﻣﺬاب ﻓﻠﺰات ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻗﻠﻊ و ﻟﻴﺘﻴﻢ داﻧﺴﺘﻪاﻧـﺪ‪ .‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬ ‫رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮﻳﺘﻪي اﻟﻘـﺎﻳﻲ )‪(Induced radioactivity‬‬
‫ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻛﺎﻫﺶ درﺻﺪ ﻧﻴﻜﻞ در ﻓﻮﻻدﻫﺎي آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺑﺎﻋﺚ‬ ‫ﻋﻨﺎﺻﺮ‪ ،‬اﺻﻠﻲﺗﺮﻳﻦ ﻣﺸﻜﻞ اﺳﺘﻔﺎده از ﻓﻮﻻدﻫﺎي زﻧﮓﻧﺰن‬
‫اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ در ﺑﺮاﺑﺮ ﺧﻮرﮔﻲ ﻓﻠﺰ ﻣـﺬاب ﻣـﻲﺷـﻮد‬ ‫ﺳﺮي ‪ 300‬در ﺻﻨﺎﻳﻊ ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﻲ اﺳﺖ ]‪ .[1‬از آنﺟـﺎ ﻛـﻪ‬
‫]‪.[5‬‬ ‫ﻣﻮاد در ﻣﻌﺮض ﻧﻮﺗﺮونﻫﺎي ﭘﺮ اﻧﺮژي ﻓﻌ‪‬ﺎل ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‪،‬‬
‫ﻣﻮﺿﻮع ﻛﺎﻫﺶ رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮﻳﺘﻪي ﻣﻮاد در ﻣﻌﺮض ﺗﺸﻌﺸﻊ‬
‫ﻳﻜﻲ از ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻣﺴﺎﺋﻞ از ﻧﻘﻄﻪﻧﻈﺮ اﻳﻤﻨـﻲ‪ ،‬ﺗﻌﻤﻴﺮاﺗـﻲ‪،‬‬
‫ﻣﺪﻳﺮﻳﺖ زﺑﺎﻟﻪﻫﺎ و آﻟﻮدﮔﻲ ﻣﺤﻴﻂ زﻳﺴﺖ ﺑﺮاي ﻧﻴﺮوﮔﺎﻫﺎ‬
‫ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ ]‪.[2‬‬
‫ﭘﺪﻳﺪهي رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮﻳﺘﻪي اﻟﻘﺎﻳﻲ‪ ،‬در ﻣـﻮرد ﺑﺴـﻴﺎري‬
‫از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﺗﻮﺳﻂ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﺪه اﺳـﺖ‪ .‬در ﺷـﻜﻞ‬
‫)‪ ،(1‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺮخ دوز ‪ dose‬ﺳﻄﺢ ﺑـﻪ ‪-‬‬
‫ﻣﻘﺪار ‪) 2/5 mrem.h-1‬ﻛـﻪ در ﺑﺴـﻴﺎري از ﻣـﻮارد ﻳـﻚ‬
‫ﺳﻄﺢ اﻳﻤﻦ در ﻧﻈﺮ ﮔﺮﻓﺘـﻪ ﻣـﻲﺷـﻮد(‪ ،‬ﺑـﺮاي ﺑﻌﻀـﻲ از‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑـﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﺷـﻜﻞ )‪،(1‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻــﺮي ﻣﺎﻧﻨــﺪ ﺳﻴﻠﻴﺴــﻴﻢ‪ ،‬ﻛــﺮﺑﻦ و ﺑ ـﻮر در ﻓﻠــﻮﺋﻨﺲ‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 1‬زﻣﺎن ﻻزم ﺑﺮاي ﺧﻨﻚ ﺷﺪن ﻣﻮاد دﻳﻮارهي او‪‬ل‬ ‫ﻧﻮﺗﺮوﻧﻲ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ ،1MW.y.m2‬زﻣﺎن ﺧﻨﻚ ﺷـﺪن ﺧﻴﻠـﻲ‬
‫‪-1‬‬
‫‪mrem.h‬‬ ‫ﻣﺤﻔﻈﻪي واﻛﻨﺶ و ﻛﺎﻫﺶ ﻧﺮخ دوز ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻣﻘﺪار‬ ‫ﻛﻤﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي ﻋﻨﺼﺮ ﻛﺮوم‪ ،‬زﻣـﺎن ﺧﻨـﻚ‬
‫‪.[2] 2/5‬‬ ‫ﺷﺪن ﺗﻘﺮﻳﺒﺎً ‪ 1‬ﺳﺎل و ﺑﺮاي ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻫﻦ و ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫زﻣﺎن ﺣﺪود ‪ 10‬ﺳﺎل اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﻴﻜﻞ‬
‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛـﻪ ﻧﻴﻜـﻞ ﻋﻨﺼـﺮ‬
‫در ﻫﻤﺎن ﻣﻘﺪار ﻓﻠﻮﺋﻨﺲ ﻧﻮﺗﺮوﻧﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﺧﻨﻚ ﺷـﺪن ﺑـﻪ‬
‫آﻟﻴﺎژي ﮔـﺮانﻗﻴﻤـﺖ در ﻓﻮﻻدﻫـﺎي زﻧـﮓﻧـﺰن اﺳـﺖ و‬
‫زﻣﺎﻧﻲ ﺣﺪود ‪ 100‬ﺳـﺎل ﻧﻴـﺎز دارد‪ .‬زﻣـﺎن ﺧﻨـﻚ ﺷـﺪن‬
‫ﺟﺎيﮔﺰﻳﻨﻲ آن ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ارزانﺗﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻣﻨﮕﻨـﺰ و ﻛـﺮﺑﻦ‪،‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻧﺎﻳﻮﺑﻴﻢ‪ ،‬آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن و ﻗﻠـﻊ‪،‬‬
‫ﻗﻴﻤــﺖ اﻳــﻦ ﻓﻮﻻدﻫــﺎ را ﺑــﻪﻃــﻮر ﭼﺸــﻢﮔﻴــﺮي ﻛــﺎﻫﺶ‬
‫ﺑﻪﻣﻘـﺪار ﻓﻠـﻮﺋﻨﺲ ﻧـﻮﺗﺮوﻧﻲ آنﻫـﺎ ﺑﺴـﺘﮕﻲ دارد ]‪.[2,3‬‬
‫ﻣﻲدﻫﺪ]‪.[6‬‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻴﻜﻞ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن‪ ،‬ﻧﺎﻳﻮﺑﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺲ‪ ،‬ﺳـﺮب و‬
‫ﻣﺸﻜﻼت ﻓﻮﻻدﻫﺎي زﻧﮓﻧﺰن آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ )ﺑﻪﺧﺼﻮص‬
‫ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮد در ﻧﻴﺮوﮔﺎهﻫﺎي ﺗﻮﻟﻴﺪ اﻧـﺮژي( ﺳـﺒﺐ ﺷـﺪه‬ ‫آﻟﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﺟﺰو ﻋﻨﺎﺻﺮي ﺑﺎ رادﻳﻮاﻛﺘﻴﻮﻳﺘﻪي ﺑﺎﻻ ﻣﺤﺴﻮب‬
‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﻣﺤﻘﻘﺎن ﺗـﻼش زﻳـﺎدي ﺑـﺮاي اﺻـﻼح ﺗﺮﻛﻴـﺐ‬ ‫ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺣﻀﻮر آنﻫﺎ در ﻣـﻮاد در ﻣﻌـﺮض ﺗﺸﻌﺸـﻊ‪،‬‬
‫ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻳﻦ دﺳﺘﻪ از ﻓﻮﻻدﻫﺎي زﻧﮓﻧﺰن ﺑﻪﻋﻤﻞ آورﻧﺪ‪.‬‬ ‫ﺑﺎﻋﺚ اﻳﺠﺎد ﻣﺸـﻜﻼت رادﻳﻮاﻛﺘﻴـﻮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪،‬‬
‫ﻫﻤﺎنﮔﻮﻧﻪ ﻛﻪ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﺪ‪ ،‬ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻧﻴﻜﻞ‪ ،‬ﻧﻴﺘﺮوژن‪ ،‬ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن‪،‬‬ ‫ﻏﻠﻈﺖ آنﻫﺎ ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺎ ﺣﺪ ﻣﻤﻜﻦ ﻣﺤﺪود ﺷﻮد ]‪.[4‬‬
‫ﻧﺎﻳﻮﺑﻴﻢ‪ ،‬ﻣﺲ و آﻟـﻮﻣﻴﻨﻴﻢ ﻣـﻲﺑﺎﻳـﺪ از ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬ ‫ﻓﻮﻻدﻫﺎي زﻧﮓﻧﺰن آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺳـﺮي ‪ ،300‬در ﺑﺮاﺑـﺮ‬
‫ﻓﻮﻻدﻫﺎي زﻧﮓﻧﺰن آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺣﺬف و ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻـﺮ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬ ‫ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺧﻮرﻧﺪه ﻣﺎﻧﻨـﺪ اﺳـﻴﺪﻫﺎي آﻟـﻲ و‬
‫دﻳﮕﺮ ﺟﺎيﮔﺰﻳﻦ ﺷﻮﻧﺪ ]‪.[6‬‬ ‫ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي ﺣﺎوي ﻳﻮن ﻛﻠﺮ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﺧﻮﺑﻲ‬
‫در ﻓﻮﻻدﻫﺎي زﻧﮓﻧﺰن آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺳﺮي ‪ ،304‬ﺑﻪدﻟﻴﻞ‬ ‫دارﻧﺪ‪ ،‬اﻣ‪‬ﺎ در ﺑﺮﺧﻲ از ﻣﺤـﻴﻂﻫـﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ ﻣـﺬاب ﻓﻠـﺰات‬
‫ﻧﺒــﻮد ﻣﻮﻟﻴﺒــﺪن‪ ،‬ﻣــﺲ و آﻟــﻮﻣﻴﻨﻴﻢ‪ ،‬ﻣﻬــﻢﺗــﺮﻳﻦ ﻣﺴــﺄﻟﻪ‬ ‫ﺳﺪﻳﻢ‪ ،‬ﻗﻠﻊ و ﻟﻴﺘﻴﻢ‪ ،‬ﺑﻪدﻟﻴﻞ ﺣﻀﻮر ﻧﻴﻜـﻞ‪ ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﺟﺎيﮔﺰﻳﻨﻲ ﻧﻴﻜﻞ ﺑﺎ ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻣﻨﺎﺳﺐ دﻳﮕﺮ اﺳـﺖ‪ .‬ﻣﻨﮕﻨـﺰ‬ ‫ﺧﻮردﮔﻲ ﺧﻮﺑﻲ ﻧﺪارﻧﺪ‪ .‬ﺑﺴﻴﺎري از ﻣﺤﻘﻘﺎن‪ ،‬دﻟﻴـﻞ اﻳـﻦ‬
‫‪75‬‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬

‫ﺟﺪول )‪ ،(1‬ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ اﻳـﻦ ﻓﻮﻻدﻫـﺎ ﺑـﻪﻫﻤـﺮاه‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻓﻮﻻد زﻧـﮓﻧـﺰن ﻧـﻮع ‪ 316‬ﻛـﻢ ﻛـﺮﺑﻦ‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻮﻟﻴﺪ ورق‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴ‪‬ـﺎت ﻧـﻮرد‬
‫داغ ﺑﺮ روي ﺷﻤﺶﻫﺎي رﻳﺨﺘﻪﮔـﺮي ﺷـﺪه اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻳﻦﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﺷﻤﺶﻫـﺎي ﺗﻮﻟﻴـﺪي ﺑـﺎ ﺿـﺨﺎﻣﺖ ‪40‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ در دﻣﺎي ‪ 1200 °C‬ﺑﻪﻣﺪ‪‬ت زﻣﺎن ‪ 2‬ﺳﺎﻋﺖ ﮔﺮم‬
‫ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﭘﺲ از آن‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺑﻪ ‪ 30‬و ﺳـﭙﺲ ﺑـﻪ ‪22‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ ﻛﺎﻫﺶ ﻳﺎﻓـﺖ‪ .‬در اداﻣـﻪ‪ ،‬ورقﻫـﺎ ﺑـﻪﻣـﺪ‪‬ت ‪10‬‬
‫دﻗﻴﻘﻪ در دﻣﺎي ‪ 1100 °C‬ﮔﺮم ﺷﺪﻧﺪ و ﺿﺨﺎﻣﺖ ﺑـﻪ ‪18‬‬
‫و در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ ‪ 10‬ﻣﻴﻠﻲﻣﺘﺮ رﺳﺎﻧﺪه ﺷـﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از ﺳـﺮد‬
‫ﺷﺪن ﻓﻮﻻد در ﻫـﻮا ﺑـﺮاي ﺣﺼـﻮل ﺳـﺎﺧﺘﺎري ﻫﻤﮕـﻦ‪،‬‬
‫ﻋﻤﻠﻴ‪‬ﺎت ﺗﺎبﻛﺎري اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪاﻳﻦ ﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬اﺑﺘﺪا ورقﻫﺎ‬
‫در دﻣﺎي ‪ 1050 °C‬ﺑﻪﻣﺪ‪‬ت ‪ 1‬ﺳﺎﻋﺖ ﮔﺮم و ﺳـﭙﺲ‪ ،‬در‬
‫آب ﺳﺮﻳﻊ ﺳﺮد ﺷﺪﻧﺪ‪.‬‬
‫ﺑــﺮاي ﻣﻘﺎﻳﺴــﻪي رﻓﺘــﺎر ﺧــﻮردﮔﻲ ﭼﻬــﺎر ﻓــﻮﻻد‬
‫آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺪه‪ ،‬اﻟﻜﺘـﺮود‪ ‬ﻛـﺎري ﺗﻬﻴ‪‬ـﻪ ﺷـﺪ‪ .‬ﺑـﺮاي‬
‫اﻳﻦﻣﻨﻈﻮر‪ ،‬ﭘـﺲ از اﺗﺼـﺎل ﺳـﻴﻢ ﻣﺴـﻲ روﻛـﺶدار ﺑـﻪ‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪﻫﺎ و اﻧﺠﺎم ﻣﺎﻧﺖ ﺳـﺮد‪ ،‬ﻋﻤﻠﻴ‪‬ـﺎت ﺳـﻨﺒﺎدهزﻧـﻲ در‬
‫ﺣﺎﻟﺖ ﺗﺮ ﺗﺎ ﺳﻨﺒﺎدهي ﺷﻤﺎرهي ‪ 1200‬و ﻋﻤﻠﻴ‪‬ﺎت ﭼﺮﺑﻲ‪-‬‬
‫زداﻳﻲ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻧﻤﻮﻧﻪﻫـﺎ ﺑـﺎ آب دوﺑـﺎر ﺗﻘﻄﻴـﺮ‬
‫ﺷﺪه ﺷﺴﺘﻪ ﺷﺪﻧﺪ و ﭘﺲ از ﺧﺸﻚ ﻛﺮدن ﺑﺎ ﻫﻮاي ﮔـﺮم‪،‬‬
‫آزﻣﻮنﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑﻪﺳﺮﻋﺖ ﺑـﺮ روي‬
‫آنﻫﺎ اﻧﺠﺎم ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﭼﻬﺎر ﻓـﻮﻻد آﺳـﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛـﺮوم و ﻣﻨﮕﻨـﺰدار ﺟﺪﻳـﺪاً‬
‫ﻃﺮّاﺣــﻲ ﺷــﺪه‪ ،‬ﺑــﻪروش ذوب اﻟﻘــﺎﻳﻲ ﺗﻬﻴ‪‬ـﻪ ﺷــﺪﻧﺪ‪ .‬در‬
‫ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼـﺮ ﺟـﺎيﮔـﺰﻳﻦ ﺑـﺮاي ﻧﻴﻜـﻞ در ﻃﺮّاﺣـﻲ‬
‫ﻓﻮﻻدﻫﺎي ﻛﻢﻓﻌ‪‬ﺎل آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻨﮕﻨﺰ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻧﻴﻜﻞ‪،‬‬
‫از ﻗﺪرت ﭘﺎﻳﺪارﺳﺎزي آﺳﺘﻨﻴﺖ ﻛﻢﺗﺮي ﺑﺮﺧﻮردار اﺳـﺖ‬
‫و از آنﺟﺎ ﻛﻪ اﻓﺰودن ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﺎﻋـﺚ ﻛـﺎﻫﺶ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﺑــﻪ ﺧــﻮردﮔﻲ و آﺳــﺎﻧﻲ ﺗﺸــﻜﻴﻞ ﺗﺮﻛﻴﺒــﺎت‬
‫ﺑﻴﻦﻓﻠﺰي ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ از ﺗﺮﻛﻴﺒﻲ از ﻛﺮﺑﻦ و ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﺮاي‬
‫ﭘﺎﻳﺪارﺳﺎزي ﻓﺎز آﺳﺘﻨﻴﺖ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد ]‪.[6-8‬‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎﻳﺪ در ﻧﻈﺮ داﺷﺖ ﻛﻪ اﻓـﺰودن ﺑـﻴﺶ از ﺣـﺪ‬
‫ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪ ﻓﺎز آﺳـﺘﻨﻴﺖ‪ ،‬ﺑﺎﻋـﺚ ﺗﺸـﻜﻴﻞ ‪ M23C6‬در ﻣـﺮز‬
‫داﻧﻪﻫﺎ و ﻛﺎﻫﺶ ﭼﻘﺮﻣﮕﻲ و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﻓﻮﻻد‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ از ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺑﻬﻴﻨـﻪاي از ﻋﻨﺎﺻـﺮ‬
‫ﻛﺮﺑﻦ و ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺪارﺳﺎزي ﻓـﺎز آﺳـﺘﻨﻴﺖ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﺮد‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻮﺟﻪ داﺷﺖ ﻛﻪ ﻣﻲﺑﺎﻳﺪ ﻏﻠﻈـﺖ‬
‫ﻋﻨﺎﺻﺮي ﻛﻪ ﺑﺎﻋﺚ ﻧﺎﭘﺎﻳـﺪاري ﻓـﺎز آﺳـﺘﻨﻴﺖ ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ‬
‫)ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻛﺮوم‪ ،‬ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ‪ ،‬ﺗﻨﮕﺴﺘﻦ‪ ،‬واﻧﺎدﻳﻢ و ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ( را ﺗـﺎ‬
‫ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﻛﻢ ﻛﺮد ]‪.[9‬‬
‫ﻫــﺪف از اﻧﺠــﺎم اﻳــﻦ ﺗﺤﻘﻴــﻖ‪ ،‬ﻣﻘﺎﻳﺴــﻪي رﻓﺘــﺎر‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار )ﺑـﺪون‬
‫ﻧﻴﻜﻞ( ﺗﻮﻟﻴﺪ ﺷـﺪه‪ ،‬در ﻣﺤﻠـﻮل اﺳـﻴﺪ ﺳـﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ‪0/1‬‬
‫ﻣﻮﻻر ﺑﺎ ﻳﻚدﻳﮕﺮ و ﺑﺎ ﻓـﻮﻻد زﻧـﮓﻧـﺰن ﻧـﻮع ‪ 316‬ﻛـﻢ‬
‫ﻛﺮﺑﻦ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻣﻮاد و روش ﺗﺤﻘﻴﻖ‬

‫ﺟﺪول ‪ 1‬ﺗﺮﻛﻴﺐ ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار و ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ درﺻﺪ وزﻧﻲ‬

‫ﺗﻴﺘﺎﻧﻴﻢ‬ ‫واﻧﺎدﻳﻢ‬ ‫ﮔﻮﮔﺮد‬ ‫ﻓﺴﻔﺮ‬ ‫ﻣﻮﻟﻴﺒﺪن‬ ‫ﺳﻴﻠﻴﺴﻴﻢ‬ ‫ﻧﻴﻜﻞ‬ ‫ﻣﻨﮕﻨﺰ‬ ‫ﻛﺮوم‬ ‫ﻛﺮﺑﻦ‬
‫ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار او‪‬ل‬
‫‪0/00032‬‬ ‫‪0/0721‬‬ ‫‪0/0087‬‬ ‫‪0/0065‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪0/0676‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪18/54‬‬ ‫‪12/66‬‬ ‫‪0/233‬‬
‫)‪(S1‬‬
‫ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار‬
‫‪0/00020‬‬ ‫‪0/0551‬‬ ‫‪0/0113‬‬ ‫‪0/0066‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪0/176‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪19/58‬‬ ‫‪11/99‬‬ ‫‪0/277‬‬
‫دو‪‬م )‪(S2‬‬
‫ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار‬
‫‪0/00037‬‬ ‫‪0/0479‬‬ ‫‪0/0097‬‬ ‫‪0/0058‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪0/776‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪23/85‬‬ ‫‪11/31‬‬ ‫‪0/053‬‬
‫ﺳﻮ‪‬م )‪(S3‬‬
‫ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار‬
‫‪0/0020‬‬ ‫‪0/0501‬‬ ‫‪0/0077‬‬ ‫‪0/0055‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪0/103‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪18/26‬‬ ‫‪10/32‬‬ ‫‪0/294‬‬
‫ﭼﻬﺎرم )‪(S4‬‬
‫ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ‬
‫‪---‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪0/03‬‬ ‫‪0/03‬‬ ‫‪2/32‬‬ ‫‪0/47‬‬ ‫‪13/4‬‬ ‫‪1/4‬‬ ‫‪17/50‬‬ ‫‪0/03‬‬
‫ﻛﺮﺑﻦ‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ‪...‬‬
‫ﺳﻄﺢ در ﻣﺤﻴﻂ اﺳـﻴﺪي اﺳـﺖ‪ .‬اﻣ‪‬ـﺎ ﺑـﺎ ﮔﺬﺷـﺖ زﻣـﺎن‪،‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز ﺑﻪﺳﻤﺖ ﻣﻘﺎدﻳﺮي ﻣﺜﺐ اﻧﺘﻘﺎل ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ روﻧﺪ ﺑﺮاي ﺳﺎﻳﺮ ﻓﻮﻻدﻫـﺎي زﻧـﮓﻧـﺰن آﺳـﺘﻨﻴﺘﻲ در‬
‫ﻣﺤﻴﻂﻫﺎي اﺳﻴﺪي ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻧﻴﺰ ﮔﺰارش ﺷـﺪه اﺳـﺖ ]‪.[14‬‬
‫اﻳﻦ رﻓﺘﺎر‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻻﻳﻪي روﻳﻴﻦ و ﺑﻴﺶﺗـﺮ‬
‫ﺷﺪن ﻧﻘﺶ ﻣﺤﺎﻓﻆ ﻛﻨﻨﺪهاي آن ﺑﺎ ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺷﻜﻞ )‪ (2‬ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﺪ ﻛﻪ ﭘـﺲ از‬
‫ﮔﺬﺷﺖ ﻧﻴﻢ ﺳـﺎﻋﺖ ﻗﺮارﮔﻴـﺮي اﻟﻜﺘﺮودﻫـﺎي ﻛـﺎري در‬
‫ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬ﺣﺎﻟﺖ ﻛﺎﻣﻼً ﭘﺎﻳﺪار ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار ﺗﻮﻟﻴﺪي در ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر‬
‫آزﻣﻮن ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫ﺷــﻜﻞﻫــﺎي )‪ -3‬اﻟــﻒ( و )‪ -3‬ب(‪ ،‬ﺑــﻪﺗﺮﺗﻴــﺐ‬
‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﭼﻬـﺎر ﻓـﻮﻻد‬
‫آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار و ﻓـﻮﻻد زﻧـﮓﻧـﺰن ‪ 316‬ﻛـﻢ‬
‫ﻛﺮﺑﻦ در ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳـﻴﺪ ﺳـﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﭘـﺲ از‬
‫ﻏﻮﻃﻪوري ﺑﻪﻣـﺪ‪‬ت زﻣـﺎن ﻧـﻴﻢ ﺳـﺎﻋﺖ ﺗﺤـﺖ ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز را ﻧﺸﺎن ﻣـﻲدﻫـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﻛـﻪ در‬
‫ﺷﻜﻞ )‪ -3‬اﻟﻒ( ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳـﺘﻨﻴﺘﻲ‬
‫ﻣﺎﻧﻨﺪ ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛـﺮﺑﻦ رﻓﺘـﺎر روﻳﻴﻨﮕـﻲ را‬
‫ﻧﺸﺎن ﻣﻲدﻫﻨﺪ و ﻣﺤﺪودهي روﻳﻴﻨﮕـﻲ ﺑـﺮاي ﻫـﺮ ﭼﻬـﺎر‬
‫ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬ﺑـﻪﻃـﻮر ﺗﻘﺮﻳﺒـﻲ در ﺣـﺪود ‪1/2‬‬
‫وﻟﺖ اﺳﺖ‪ .‬اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﺸﺎﻫﺪهي ﺷﻜﻞ )‪ -3‬اﻟﻒ(‬
‫آﺷﻜﺎر ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷﺮوع ﻣﻨﻄﻘﻪي روﻳﻴﻦِ ﮔﺬرا ﺑﺮاي ﻫﺮ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻓـﻮﻻد آﺳـﺘﻨﻴﺘﻲ‪ ،‬در ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ ﺗﻘﺮﻳﺒـﻲ ‪ 0/9‬وﻟـﺖ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در اﻳﻦ ﻧﺎﺣﻴﻪ‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺎ اﻓـﺰاﻳﺶ ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ‬
‫ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫در ﺟﺪول )‪ ،(2‬ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳـﺎن‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ و ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳـﺎن ﺑﺤﺮاﻧـﻲ روﻳﻴﻨﮕـﻲ ﻛـﻪ از‬
‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ در ﺷـﻜﻞ )‪(3‬‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪهاﻧﺪ‪ ،‬ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در‬
‫اﻳﻦ ﺟﺪول ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳـﺎن ﺧـﻮردﮔﻲ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬در ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ‬
‫ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‪ ،‬در ﻣﺤﺪودهي ‪ 10-4‬آﻣﭙﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑـﻊ‬
‫اﺳﺖ و اﻳﻦ ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫آنﻫﺎ در اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ اﺳﻴﺪي اﺳﺖ‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ در اﻳـﻦ ﺟـﺪول‬
‫‪76‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ آزﻣﻮنﻫﺎ ﺑﺎ اﺳـﺘﻔﺎده از ﭘﻴـﻞ اﺳـﺘﺎﻧﺪارد ﺳـﻪ‬
‫اﻟﻜﺘﺮودي‪ ،‬ﻳﻚ ﻋﺪد اﻟﻜﺘﺮود ﭘﻼﺗﻴﻦ ﺑـﻪﻋﻨـﻮان اﻟﻜﺘـﺮود‬
‫ﻛﻤﻜﻲ و اﻟﻜﺘﺮود ﻧﻘﺮه‪ /‬ﻛﻠﺮﻳـﺪ ﻧﻘـﺮه ﺑـﻪﻋﻨـﻮان اﻟﻜﺘـﺮود‬
‫ﻣﺮﺟﻊ‪ ،‬اﻧﺠﺎم ﺷﺪﻧﺪ‪ .‬ﮔﻔﺘﻨﻲ اﺳﺖ ﻛـﻪ در اﻳـﻦ ﭘـﮋوﻫﺶ‪،‬‬
‫ﺗﻤﺎﻣﻲ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞﻫﺎ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻟﻜﺘﺮود ﻣﺮﺟـﻊ ﮔـﺰارش‬
‫ﺷـــﺪه اﺳـــﺖ‪ .‬ﺑـــﺮاي اﻧﺠـــﺎم ﺗﻤـــﺎﻣﻲ آزﻣـــﻮنﻫـــﺎي‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬از ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ﺳـﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﻪﻣﻨﻈـﻮر ارزﻳـﺎﺑﻲ رﻓﺘـﺎر ﺧـﻮردﮔﻲ ﭼﻬـﺎر ﻓـﻮﻻد‬
‫اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﻫﺮ ﻧﻤﻮﻧﻪ در ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ ﻣـﺪار ﺑـﺎز‬
‫ﺑﻪﻣﺪ‪‬ت زﻣﺎن ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﻏﻮﻃﻪور ﺷﺪ ﺗﺎ ﺑﻪﺣﺎﻟﺖ ﭘﺎﻳـﺪار‬
‫ﺑﺮﺳﺪ‪ .‬ﺳﭙﺲ‪ ،‬آزﻣﻮنﻫﺎي ﭘﻼرﻳﺰاﺳـﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ‬
‫)ﺑﺎ ﻧﺮخ روﺑﺶ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬ﻣﻴﻠﻲوﻟﺖ ﺑﺮ ﺛﺎﻧﻴﻪ ‪[10-‬‬
‫]‪ (12‬و ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬
‫ﻣﺪار ﺑﺎز و در ﻣﺤﺪوده ﻓﺮﻛﺎﻧﺴﻲ ‪ 100‬ﻛﻴﻠـﻮﻫﺮﺗﺰ ﺗـﺎ ‪10‬‬
‫ﻣﻴﻠﻲﻫﺮﺗﺰ ﺑﺎ داﻣﻨﻪي ﻣﻮج ‪ 10‬ﻣﻴﻠﻲوﻟـﺖ‪ ،‬اﻧﺠـﺎم ﺷـﺪﻧﺪ‬
‫]‪.[13‬‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺠﺎم آزﻣﻮنﻫﺎي اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ ،‬از دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮاﺳـــﺘﺎت‪/‬ﮔﺎﻟﻮاﻧﻮاﺳـــﺘﺎت اُﺗﻮﻟَــﺐ )‪ (Auto-lab‬و‬
‫ﻧﺮماﻓﺰار ﻧُﻮا )‪ (NOVA‬اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ و ﺑـﺮاي اﻃﻤﻴﻨـﺎن از‬
‫ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪن ﻧﺘﺎﻳﺞ دﻗﻴﻖ‪ ،‬ﻫﺮ آزﻣﻮن اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺳﻪ‬
‫ﺑﺎر ﺗﻜﺮار ﺷﺪ‪.‬‬
‫ﻧﺘﺎﻳﺞ و ﺑﺤﺚ‬
‫آزﻣﻮن ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار‬
‫در ﺷﻜﻞﻫـﺎي )‪ -2‬اﻟـﻒ( و )‪ -2‬ب(‪ ،‬ﺑـﻪﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴـﺮات ﭘﺘﺎﻧﺴـﻴﻞ ﻣـﺪار ﺑـﺎز ﭼﻬـﺎر ﻓـﻮﻻد‬
‫آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪316‬‬
‫ﻛــﻢ ﻛــﺮﺑﻦ در ﻣﺤﻠــﻮل ‪ 0/1‬ﻣــﻮﻻر اﺳــﻴﺪ ﺳــﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‬
‫ﺑﺮﺣﺴﺐ زﻣﺎن ﻧﺸﺎن داده ﺷـﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﻛـﻪ در‬
‫ﺷــﻜﻞ )‪ (2‬ﻣﺸــﺎﻫﺪه ﻣــﻲﺷــﻮد‪ ،‬در اﺑﺘــﺪاي ﻏﻮﻃـﻪوري‪،‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞﻫﺎي ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ و ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪316‬‬
‫ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ ﺑﻪﻃﻮر ﺳﺮﻳﻊ ﻛﺎﻫﺶ ﻣـﻲﻳﺎﺑﻨـﺪ و اﻳـﻦ ﻧﺸـﺎن‪-‬‬
‫دﻫﻨﺪهي اﻧﺤﻼل ﻻﻳﻪي اﻛﺴﻴﺪي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷـﺪه ﺑـﺮ روي‬
‫‪77‬‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬

‫واﻗﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺣﺪود ‪ 10‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﻛـﻢﺗـﺮ از ﻓﻮﻻدﻫـﺎي‬ ‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳـﺎن ﺧـﻮردﮔﻲ ﻓـﻮﻻد‬
‫آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي اﺳﺖ‪.‬‬ ‫زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛـﻢ ﻛـﺮﺑﻦ در ﻣﺤﻠـﻮل ‪ 0/1‬ﻣـﻮﻻر اﺳـﻴﺪ‬
‫ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‪ ،‬در ﻣﺤﺪودهي ‪ 10-5‬آﻣﭙﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑـﻊ‬

‫‪-0.48‬‬
‫)اﻟﻒ(‬

‫‪-0.52‬‬ ‫‪S1‬‬

‫‪S2‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‪ ،‬وﻟﺖ‬

‫‪-0.56‬‬ ‫‪S4‬‬
‫‪S3‬‬

‫‪-0.60‬‬

‫‪-0.64‬‬
‫‪-100‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪900‬‬ ‫‪1400‬‬ ‫‪1900‬‬
‫زﻣﺎن‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴﻪ‬
‫‪0.4‬‬
‫)ب(‬
‫‪0.3‬‬ ‫‪AISI 316 Stainless steel‬‬

‫‪0.2‬‬

‫‪0.1‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‪ ،‬وﻟﺖ‬

‫‪0.0‬‬

‫‪-0.1‬‬

‫‪-0.2‬‬

‫‪-0.3‬‬

‫‪-0.4‬‬
‫‪-100‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪900‬‬ ‫‪1400‬‬ ‫‪1900‬‬

‫زﻣﺎن‪ ،‬ﺛﺎﻧﻴﻪ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 2‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز؛ )اﻟﻒ( ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار و )ب( ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ‬
‫در ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ‪...‬‬ ‫‪78‬‬

‫‪1.2‬‬

‫)اﻟﻒ(‬
‫‪1.0‬‬

‫‪0.8‬‬

‫‪0.6‬‬

‫‪0.4‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‪ ،‬وﻟﺖ‬

‫‪0.2‬‬
‫‪S4‬‬ ‫‪S2‬‬
‫‪0.0‬‬
‫‪S1‬‬

‫‪-0.2‬‬
‫‪S3‬‬

‫‪-0.4‬‬

‫‪-0.6‬‬

‫‪-0.8‬‬
‫‪1.0E-06‬‬ ‫‪1.0E-05‬‬ ‫‪1.0E-04‬‬ ‫‪1.0E-03‬‬ ‫‪1.0E-02‬‬ ‫‪1.0E-01‬‬

‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬آﻣﭙﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫‪1.2‬‬
‫‪AISI 316 Stainless steel‬‬ ‫)ب(‬
‫‪1.0‬‬

‫‪0.8‬‬

‫‪0.6‬‬

‫‪0.4‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‪ ،‬وﻟﺖ‬

‫‪0.2‬‬

‫‪0.0‬‬

‫‪-0.2‬‬

‫‪-0.4‬‬

‫‪-0.6‬‬
‫‪1.0E-07‬‬ ‫‪1.0E-06‬‬ ‫‪1.0E-05‬‬ ‫‪1.0E-04‬‬ ‫‪1.0E-03‬‬ ‫‪1.0E-02‬‬
‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬آﻣﭙﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 3‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ؛ )اﻟﻒ( ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار و )ب( ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ در ﻣﺤﻠﻮل‬
‫‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﭘﺲ از ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﻏﻮﻃﻪوري ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز )ﻧﺮخ روﺑﺶ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﺎ ‪ 1‬ﻣﻴﻠﻲوﻟﺖ در ﺛﺎﻧﻴﻪ(‪.‬‬
‫‪79‬‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬

‫ﺟﺪول ‪ 2‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺧﻮردﮔﻲ و ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺤﺮاﻧﻲ روﻳﻴﻨﮕﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬ ‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺤﺮاﻧﻲ‬ ‫ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺷﻜﺴﺖ ﻻﻳﻪي‬ ‫روﻳﻴﻨﮕﻲ‬ ‫ﺧﻮردﮔﻲ‬ ‫روﻳﻴﻨﮕﻲ‬ ‫ﺧﻮردﮔﻲ‬
‫روﻳﻴﻦ )وﻟﺖ(‬ ‫اوﻟﻴﻪ )وﻟﺖ(‬ ‫)وﻟﺖ(‬ ‫) آﻣﭙﺮ ﺑﺮ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‬ ‫) آﻣﭙﺮ ﺑﺮﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ(‬

‫‪0/799‬‬ ‫‪-0/325‬‬ ‫‪-0/518‬‬ ‫‪6/43 × 10-3‬‬ ‫‪4/3 × 10-4‬‬ ‫ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار او‪‬ل‬
‫)‪(S1‬‬

‫‪0/793‬‬ ‫‪-0/323‬‬ ‫‪-0/524‬‬ ‫‪7/74 × 10-3‬‬ ‫‪4/1 × 10-4‬‬ ‫ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار دو‪‬م‬
‫)‪(S2‬‬

‫‪0/788‬‬ ‫‪-0/250‬‬ ‫‪-0/552‬‬ ‫‪1/53 × 10-2‬‬ ‫‪3/7 × 10-4‬‬ ‫ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار ﺳﻮ‪‬م‬
‫)‪(S3‬‬
‫ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار‬
‫‪0/783‬‬ ‫‪-0/320‬‬ ‫‪-0/525‬‬ ‫‪6/85 × 10-3‬‬ ‫‪3/4 × 10-4‬‬
‫)‪(S4‬‬ ‫ﭼﻬﺎرم‬
‫‪0/936‬‬ ‫‪-0/222‬‬ ‫‪-0/329‬‬ ‫‪1/51 × 10-4‬‬ ‫‪1/3 × 10-5‬‬ ‫ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ‬

‫روﻳﻴﻨﮕﻲ آن داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ اﻳـﻦ ﺗﻮﺿـﻴﺤﺎت‪،‬‬
‫دﻟﻴﻞ ﻛﻢﺗﺮ ﺑﻮدن ﻣﻘﺪار ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺤﺮاﻧﻲ روﻳﻴﻨﮕـﻲ‬
‫ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ او‪‬ل ﻧﺴﺒﺖ ﺑـﻪ ﺳـﻪ ﻓـﻮﻻد دﻳﮕـﺮ‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻛﺮوم ﺑﻴﺶﺗﺮ و ﻣﻨﮕﻨﺰ ﻛﻢﺗﺮ آن ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﺷﻜﻞ )‪ ،(3‬اﺛـﺮات ﻣﺨـﺮب‬
‫ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﺮ دﻳﮕـﺮ ﻋﻮاﻣـﻞ روﻳﻴﻨﮕـﻲ آﺷـﻜﺎرﺗﺮ ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ )‪ (3‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد‪ ،‬ﭼﮕـﺎﻟﻲ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن روﻳﻴﻦ در ﻣﺤﺪودهي روﻳﻴﻨﮕﻲ‪ ،‬ﺑﺮاي ﻓـﻮﻻد او‪‬ل‬
‫ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ و ﺑﺮاي ﻓﻮﻻد ﺳﻮ‪‬م ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴـﻞ اﻳـﻦ‬
‫رﻓﺘﺎر ﻫـﻢ ﺑـﻪ ﻣﻘـﺎدﻳﺮ ﻛـﺮوم )ﺷـﻜﻞ )‪ ((4‬و ﻣﻨﮕﻨـﺰ آن‬
‫ﻣﺮﺑﻮط ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻧﺘﺎﻳﺞ اراﺋﻪ ﺷـﺪه در ﺟـﺪول‬
‫)‪ ،(1‬ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ او‪‬ل داراي ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻛـﺮوم و‬
‫ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺳﻮ‪‬م‪ ،‬داراي ﺑﻴﺶﺗﺮﻳﻦ ﻣﻘﺪار ﻣﻨﮕﻨﺰ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ )‪ (4‬ﻧﻴﺰ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻓﺰودن‬
‫ﻛﺮوم ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن روﻳـﻴﻦ ﺷـﺪه اﺳـﺖ‬
‫]‪.[15,16‬‬
‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬در ﺷﻜﻞ )‪ (3‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻘــﺪار ﭘﺘﺎﻧﺴــﻴﻞ ﺷﻜﺴــﺖ ﻻﻳــﻪي روﻳــﻴﻦ ﺑــﺮاي ﻓــﻮﻻد‬
‫آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺳﻮ‪‬م ﻛﻢﺗـﺮﻳﻦ و ﺑـﺮاي ﻓـﻮﻻد او‪‬ل‪ ،‬ﺑـﻴﺶﺗـﺮﻳﻦ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ اﻳﻦ رﻓﺘﺎر ﻫﻢ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﺗﺮﻛﻴـﺐ ﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫ﻓﻮﻻدﻫﺎ و ﻧﺘﺎﻳﺞ اراﺋﻪ ﺷـﺪه در ﺷـﻜﻞ ‪ ،4‬ﺗﻔﺴـﻴﺮ ﺷـﺪﻧﻲ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛـﻪ در ﺷـﻜﻞ )‪ (4‬ﻣﺸـﺎﻫﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد‪،‬‬
‫اﻓﺰودن ﻋﻨﺎﺻﺮ ﻛﺮوم‪ ،‬واﻧﺎدﻳﻢ و ﺳﻴﻠﺴﻴﻢ ﺑﺎﻋـﺚ اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫در ﺟﺪول )‪ ،(2‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﭼﮕـﺎﻟﻲ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﺮاي روﻳﻴﻨﮕﻲ ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺳﻮ‪‬م از ﺳﻪ‬
‫ﻓﻮﻻد دﻳﮕﺮ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬دﻟﻴﻞ آن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ‬
‫ﺷﻜﻞ )‪) (4‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﺑﺮ ﻧﻤـﻮدار ﭘﻼرﻳﺰاﺳـﻴﻮن‬
‫آﻧﺪي ]‪ ([15,16‬و اﺛﺮات ﻣﺨﺮّب ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻨﮕﻨـﺰ‪ ،‬ﺗﻮﺿـﻴﺢ‬
‫داد‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ ‪ 4‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻓـﺰاﻳﺶ‬
‫ﻋﻨﺎﺻــﺮ ﻛــﺮوم و واﻧــﺎدﻳﻢ در ﺗﺮﻛﻴــﺐ ﺷــﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑﺎﻋــﺚ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺤﺮاﻧﻲ آﻧﺪي و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬آﺳـﺎﻧﻲ‬
‫روﻳﻴﻨﮕﻲ آﻟﻴﺎژ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺎ ﺗﻮﺟـﻪ ﺑـﻪ ﻧﺘـﺎﻳﺞ اراﺋـﻪ ﺷـﺪه‬
‫ﺟﺪول )‪ ،(1‬ﻣﻴﺰان ﻛﺮوم ﻓﻮﻻد ﺳـﻮ‪‬م از دو ﻓـﻮﻻد او‪‬ل و‬
‫دو‪‬م ﻛﻢﺗﺮ و از ﻓﻮﻻد ﭼﻬﺎرم ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺑﺤﺮاﻧﻲ روﻳﻴﻨﮕـﻲ ﻓـﻮﻻد‬
‫آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺳﻮ‪‬م از ﻓﻮﻻد ﭼﻬﺎرم ﻧﻴﺰ ﺑﻴﺶﺗﺮ اﺳﺖ ﻛﻪ دﻟﻴـﻞ‬
‫آن را ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﻘﺪار ﺑﺴﻴﺎر ﺑﻴﺶﺗﺮ ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻨﮕﻨﺰ در آن‬
‫ﻧﺴــﺒﺖ داد‪ .‬ﺑــﻪﻃــﻮر ﻛﻠّ ـﻲ‪ ،‬ﻣﻨﮕﻨــﺰ ﻣﻬــﻢﺗــﺮﻳﻦ ﻋﻨﺼــﺮ‬
‫ﺟﺎيﮔﺰﻳﻦ ﺑﺮاي ﻧﻴﻜﻞ در ﻃﺮّاﺣـﻲ ﻓﻮﻻدﻫـﺎي آﺳـﺘﻨﻴﺘﻲ‬
‫اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧﺴـﺒﺖ ﺑـﻪ ﻧﻴﻜـﻞ‪ ،‬از ﻗـﺪرت ﻛـﻢﺗـﺮي ﺑـﺮاي‬
‫ﭘﺎﻳﺪارﺳﺎزي آﺳﺘﻨﻴﺖ ﺑﺮﺧﻮردار اﺳﺖ‪ .‬اﻣ‪‬ﺎ ﻧﻜﺘـﻪي ﻣﻨﻔـﻲ‬
‫در ﻣﻮرد ﻋﻨﺼﺮ ﻣﻨﮕﻨﺰ‪ ،‬اﻓﺰودن ﺑﻴﺶ از ﺣﺪ آن اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﺑﺎﻋﺚ ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺑـﻪ ﺧـﻮردﮔﻲ و آﺳـﺎﻧﻲ ﺗﺸـﻜﻴﻞ‬
‫ﺗﺮﻛﻴﺐﻫﺎي ﺑﻴﻦﻓﻠـﺰي ﻣـﻲﺷـﻮد ]‪ .[6-8‬ﺑﻨـﺎﺑﺮاﻳﻦ‪ ،‬ﺑﺎﻳـﺪ‬
‫ﻣﻘﺪاري ﻣﻨﮕﻨﺰ ﺑﺮاي ﭘﺎﻳﺪارﺳﺎزي ﻓـﺎز آﺳـﺘﻨﻴﺖ اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻛﺮد ﻛﻪ ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ اﺛﺮات ﻣﻨﻔـﻲ را ﺑـﺮ رﻓﺘـﺎر ﺧـﻮردﮔﻲ و‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ‪...‬‬
‫و ﺑﺮاي ﻧﻤﻮدار ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴـﺖ ﻓـﻮﻻد زﻧـﮓﻧـﺰن ‪ 316‬ﻛـﻢ‬
‫ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺣﻠﻘﻪي ﺧﺎزﻧﻲ ﻧﺎﻗﺺ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻻﻳﻪي روﻳﻴﻦ ﺑﺎ ﺧﻮاص ﻣﺤﺎﻓﻈﺘﻲ‬
‫ﺑﺎﻻ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫ﺑــﻪﻃــﻮر ﻛﻠّ ـﻲ‪ ،‬ﻳــﻚ ﭘﺪﻳــﺪهي اﻟﻜﺘﺮوﺷــﻴﻤﻴﺎﻳﻲ را‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ ﺑﻪدﺳﺖ آوردن ﻣﻌﺎدﻟﻪي اﻣﭙﺪاﻧﺲ آن‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻛﺮد‪ .‬ﻣـﺜﻼً‪ ،‬ﻃﻴـﻒ اﻣﭙـﺪاﻧﺲ ﺑـﻪﻛﻤـﻚ ﻣـﺪاري ﻣﻨﺎﺳـﺐ‬
‫ﻣﺪلﺳﺎزي ﻣﻲﺷﻮد و ﺳﭙﺲ‪ ،‬ﻃﻴﻒ ﺗﺠﺮﺑﻲ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺑـﺎ‬
‫آن ﺗﻄﺒﻴﻖ داده ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﻪاﻳﻦ ﺗﺮﺗﻴﺐ‪ ،‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ‬
‫ا‪‬ﻟﻤﺎنﻫﺎي ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺑﻪدﺳﺖ ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬ﭘـﺲ از آن‪ ،‬اﻳـﻦ‬
‫ﻣﻘــﺎدﻳﺮ ﺑــﻪ ﭘﺪﻳــﺪهاي ﺷــﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ -‬ﻓﻴﺰﻳﻜــﻲ ارﺗﺒــﺎط داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﺗﺎ ﺛﺎﺑﺖ ﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺪار ﻣﻌـﺎدلِ ﺣﺎﺻـﻞ‪ ،‬ﻧﻤـﺎﻳﺶ‬
‫ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ از ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي در ﺣﺎل اﺗﻔﺎق اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﺑﺮاي ﻣﺪلﺳﺎزي ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي و ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛـﻢ‬
‫ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ از ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺷﻜﻞﻫـﺎي )‪ -6‬اﻟـﻒ( و‬
‫)‪ -6‬ب( اﺳﺘﻔﺎده ﺷﺪ‪ .‬در اﻳﻦ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدلﻫﺎ‪ CPE ،‬اﻟﻤﺎن‬
‫ﻓﺎز ﺛﺎﺑﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻓـﻮﻻد‪ /‬ﻣﺤﻠـﻮل‪Rct ،‬‬
‫ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎر‪ Lsc ،‬اﻟﻘﺎي ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟـﺬب اﺟـﺰاي‬
‫ﻓﻌ‪‬ﺎل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪ Rsc ،‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ ﺟـﺬب‬
‫اﺟﺰاي ﻓﻌ‪‬ﺎل اﻟﻜﺘﺮوﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻓﺼـﻞ ﻣﺸـﺘﺮك ﻓـﻮﻻد‪/‬‬
‫ﻣﺤﻠﻮل و ‪ Rs‬ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﺟﺒﺮانﻧﺎﭘـﺬﻳﺮ ﻣﺤﻠـﻮل ﻣـﻲﺑﺎﺷـﺪ‬
‫]‪.[18-20‬‬
‫در ﺷﻜﻞﻫﺎي )‪ -7‬اﻟـﻒ( و )‪ -7‬ب(‪ ،‬ﻧﻤﻮدارﻫـﺎي‬
‫ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴــﺖ ﺑــﻪﻫﻤــﺮاه ﻧﻤﻮدارﻫــﺎي ﺑــﻪدﺳــﺖ آﻣــﺪه از‬
‫ﻣﺪلﺳﺎزي ﺑﺮاي ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ و ﻓﻮﻻد زﻧـﮓﻧـﺰن‬
‫‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﺑﻪﺗﺮﺗﻴﺐ ﺑﺎ ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺷـﻜﻞﻫـﺎي )‪-6‬‬
‫اﻟﻒ و )‪ -6‬ب( ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﻧـﺪ‪ .‬ﻫﻤـﺎنﻃـﻮر ﻛـﻪ در‬
‫ﺷﻜﻞﻫﺎي )‪ -7‬اﻟﻒ( و )‪ -7‬ب( دﻳﺪه ﻣﻲﺷـﻮد‪ ،‬اﻧﻄﺒـﺎق‬
‫ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﺑﻴﻦ دادهﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از آزﻣـﺎﻳﺶ و ﻧﻤﻮدارﻫـﺎي‬
‫ﻣﺪلﺳﺎزي ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫در ﺟــﺪول )‪ ،(3‬ﻣﻘــﺎدﻳﺮ اﻟﻤــﺎنﻫــﺎي ﺣﺎﺻــﻞ از‬
‫ﻣﺪلﺳﺎزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﺪار ﻣﻌﺎدلﻫﺎي ﺷﻜﻞﻫـﺎي )‪-6‬‬
‫اﻟﻒ و )‪ -6‬ب( و ﻣﻴﺰان ﺧﻄﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣـﺪلﺳـﺎزي‪،‬‬
‫‪80‬‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﺷﻜﺴﺖ و در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻓﺰاﻳﺶ داﻣﻨﻪي روﻳﻴﻨﮕـﻲ‬
‫ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[15,16‬‬
‫ﻧﺠﻴﺐ‬
‫ﻣﺤﺪوده روﻳﻴﻦ‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ‬
‫ﻓﻌﺎل‬
‫ﻟﮕﺎرﻳﺘﻢ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 4‬ﺗﺄﺛﻴﺮ ﻋﻨﺎﺻﺮ آﻟﻴﺎژي ﺑﺮ ﻧﻤﻮدار ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن آﻧﺪي ﻓﻠﺰاﺗﻲ ﺑﺎ‬
‫]‪[15,16‬‬ ‫ﻗﺎﺑﻠﻴ‪‬ﺖ روﻳﻴﻨﮕﻲ‬
‫آزﻣﻮن ﻃﻴﻒﺳﻨﺠﻲ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫در ﺷﻜﻞﻫـﺎي )‪ -5‬اﻟـﻒ( و )‪ -5‬ب(‪ ،‬ﺑـﻪﺗﺮﺗﻴـﺐ‬
‫ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴـﺖ )‪) (Nyquist‬ﻣﻘـﺎدﻳﺮ اَﻣﭙـﺪاﻧﺲ‬
‫ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺣﻘﻴﻘﻲ( ﺣﺎﺻـﻞ از ﻃﻴـﻒ‪-‬‬
‫ﺳﻨﺠﻲ اﻣﭙﺪاﻧﺲ اﻟﻜﺘﺮوﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﭼﻬـﺎر ﻓـﻮﻻد آﺳـﺘﻨﻴﺘﻲ‬
‫ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار و ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧـﺰن ‪ 316‬ﻛـﻢ ﻛـﺮﺑﻦ در‬
‫ﻣﺤﻠﻮل ‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﭘﺲ از ﻏﻮﻃـﻪوري‬
‫ﺑﻪﻣﺪ‪‬ت زﻣﺎن ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز‪،‬‬
‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛـﻪ در ﺷـﻜﻞ )‪ -5‬اﻟـﻒ(‬
‫ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭼﻬﺎر ﻧﻤـﻮدار ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴـﺖ ﻣﺮﺑـﻮط ﺑـﻪ‬
‫ﻓﻮﻻدﻫﺎي آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي‪ ،‬داراي رﻓﺘﺎر ﻣﺸﺎﺑﻬﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫در اﺑﺘﺪا‪ ،‬در ﻣﺤﺪودهي ﻓﺮﻛﺎﻧﺲﻫﺎي ﺑﺎﻻ و ﻣﻴﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻳـﻚ‬
‫ﺣﻠﻘﻪي ﺧﺎزﻧﻲ و در اداﻣﻪ و در ﭼﻨﺪ ﻓﺮﻛـﺎﻧﺲ اﻧﺘﻬـﺎﻳﻲ‪،‬‬
‫ﻳﻚ رﻓﺘﺎر ﺷﺒﻪ اﻟﻘﺎﻳﻲ ﺑﺮاي ﻫـﺮ ﭼﻬـﺎر ﻧﻤـﻮدار ﻣﺸـﺎﻫﺪه‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[17‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ در ﺷﻜﻞ )‪ -5‬ب(‬
‫‪81‬‬ ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬

‫ﻳﺎﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ در ﺣﺎﻟﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻧﺘﻘﺎل‬ ‫ﻧﺸﺎن داده ﺷﺪهاﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﺎنﻃﻮر ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺟﺪول ﻣﺸﺎﻫﺪه‬
‫ﺑﺎر ﺑﺮاي ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ‪ ،‬ﺑﺮاﺑـﺮ ﺑـﺎ ‪1790‬‬ ‫ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻣﻬﻢﺗﺮﻳﻦ اﻟﻤﺎن ﻣﻘﺎوﻣﺖ‪ ،‬اﻧﺘﻘﺎل ﺑـﺎر اﺳـﺖ ﻛـﻪ‬
‫اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻧﺴﺒﺘﺎً ﺑـﺎﻻﻳﻲ اﺳـﺖ‪.‬‬ ‫ﻣﻘﺪار آن از ‪ 23/33‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺮاي ﻓـﻮﻻد او‪‬ل‬
‫ﺑﻪ ‪ 45/76‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ ﺑﺮاي ﻓﻮﻻد ﭼﻬﺎرم اﻓﺰاﻳﺶ‬

‫‪25‬‬
‫‪S1‬‬
‫‪S2‬‬
‫)اﻟﻒ‬
‫‪20‬‬ ‫‪S3‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫‪S4‬‬

‫‪15‬‬

‫‪10‬‬

‫‪5‬‬

‫‪0‬‬

‫‪-5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪60‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬
‫‪600‬‬

‫‪AISI 316 Stainless steel‬‬ ‫)ب(‬

‫‪500‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫‪400‬‬

‫‪300‬‬

‫‪200‬‬

‫‪100‬‬

‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪600‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1200‬‬

‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 5‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴﺖ؛ )اﻟﻒ( ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار و )ب( ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ در ﻣﺤﻠﻮل‬
‫‪ 0/1‬ﻣﻮﻻر اﺳﻴﺪ ﺳﻮﻟﻔﻮرﻳﻚ ﭘﺲ از ﻧﻴﻢ ﺳﺎﻋﺖ ﻏﻮﻃﻪوري ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﻳﻂ ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز‪.‬‬

‫)ب(‬ ‫‪CPE‬‬ ‫)اﻟﻒ‬

‫‪Rct‬‬
‫‪Rs‬‬ ‫‪Rs‬‬ ‫‪Rct‬‬
‫‪CPE‬‬
‫‪Rsc‬‬ ‫‪Lsc‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 6‬ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﻣﻨﺎﺳﺐ ﺑﺮاي ﻣﺪلﺳﺎزي ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴﺖ؛ )اﻟﻒ( ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي و )ب( ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ‪.‬‬
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ‪...‬‬ ‫‪82‬‬

‫‪25‬‬
‫‪S1‬‬
‫‪S2‬‬ ‫)اﻟﻒ(‬
‫‪S3‬‬
‫‪20‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬ ‫‪S4‬‬
‫‪Simulated‬‬
‫‪sim‬‬
‫‪simm‬‬
‫‪15‬‬
‫‪siml‬‬

‫‪10‬‬

‫‪5‬‬

‫‪0‬‬

‫‪-5‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪10‬‬ ‫‪20‬‬ ‫‪30‬‬ ‫‪40‬‬ ‫‪50‬‬ ‫‪60‬‬

‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫‪600‬‬
‫‪AISI 316 Stainless steel‬‬
‫)ب(‬
‫‪Simulated‬‬
‫‪500‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ‪ ،‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫‪400‬‬

‫‪300‬‬

‫‪200‬‬

‫‪100‬‬

‫‪0‬‬
‫‪0‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪400‬‬ ‫‪600‬‬ ‫‪800‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1200‬‬

‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺣﻘﻴﻘﻲ‪ ،‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ 7‬ﻧﻤﻮدارﻫﺎي ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴﺖ و ﻣﺪلﺳﺎزي ﺷﺪه؛ )اﻟﻒ( ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي و )ب( ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ‬

‫ﺟﺪول ‪ 3‬ﻣﻘﺎدﻳﺮ اﻟﻤﺎنﻫﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﻣﺪلﺳﺎزي ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از دو ﻣﺪار ﻣﻌﺎدل ﺷﻜﻞ )‪(6‬‬

‫‪Rs‬‬ ‫‪Rct‬‬ ‫‪Y0dl‬‬ ‫‪ndl‬‬ ‫‪Rsc‬‬ ‫‪Lsc‬‬ ‫‪χ²‬‬

‫)‪(Ω cm2‬‬ ‫)‪(Ω cm2‬‬ ‫)‪(µF cm-2 sn-1‬‬ ‫)‪(Ω cm2‬‬ ‫)‪(H cm2‬‬
‫‪S1‬‬ ‫‪9/6‬‬ ‫‪23/33‬‬ ‫‪158/75‬‬ ‫‪0/922‬‬ ‫‪2/21‬‬ ‫‪608/8‬‬ ‫‪0/051‬‬
‫‪S2‬‬ ‫‪10/8‬‬ ‫‪23/42‬‬ ‫‪257/41‬‬ ‫‪0/932‬‬ ‫‪3/16‬‬ ‫‪297/6‬‬ ‫‪0/032‬‬
‫‪S3‬‬ ‫‪11/3‬‬ ‫‪24/99‬‬ ‫‪117/36‬‬ ‫‪0/982‬‬ ‫‪3/83‬‬ ‫‪192/69‬‬ ‫‪0/098‬‬
‫‪S4‬‬ ‫‪8/8‬‬ ‫‪45/76‬‬ ‫‪193/18‬‬ ‫‪0/972‬‬ ‫‪4/14‬‬ ‫‪166/1‬‬ ‫‪0/077‬‬
‫ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ‬ ‫‪9/8‬‬ ‫‪1790‬‬ ‫‪168/16‬‬ ‫‪0/958‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪---‬‬ ‫‪0/032‬‬

‫ﻣﺤﻠﻮل‪ ،‬در ﻣﺤﺪودهي ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ 5‬اﻫﻢ ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘـﺮ ﻣﺮﺑـﻊ ﻛـﻪ‬ ‫اﻓﺰون ﺑﺮ اﻳﻦ‪ ،‬در ﺟﺪول )‪ (3‬ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد ﻛـﻪ‬
‫ﻣﺤﺪودهي ﻛﻮﭼﻜﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬ ‫ﻣﻘـــﺪار ﻣﻘﺎوﻣـــﺖ ﻧﺎﺷـــﻲ از ﺟـــﺬب اﺟـــﺰاي ﻓﻌ‪‬ـ ـﺎل‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷـﻜﻞ )‪ ،(8‬ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﭘﻼرﻳﺰاﺳـﻴﻮن را‬ ‫اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ در ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻓﻮﻻدﻫﺎي آﺳـﺘﻨﻴﺘﻲ ﺑـﺎ‬
‫‪83‬‬
‫ﺳﺎﻧﺘﻲﻣﺘﺮ ﻣﺮﺑﻊ اﺳﺖ و اﻳﻦ‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪهي ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫ﺑﻪ ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﻨﺎﺳﺐ آنﻫﺎ در اﻳﻦ ﻣﺤﻴﻂ اﺳﻴﺪي ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -3‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳﻦ آزﻣﻮنﻫﺎ ﻫﻢﭼﻨﻴﻦ ﻧﺸـﺎن داد ﻛـﻪ ﭼﮕـﺎﻟﻲ‬
‫ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨـﺰدار‪ ،‬در‬
‫ﺣﺪود ‪ 10‬ﺑﺮاﺑﺮ ﺑﻴﺶﺗﺮ از ﻓﻮﻻد زﻧـﮓﻧـﺰن آﺳـﺘﻨﻴﺘﻲ‬
‫‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪ -4‬ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮنﻫﺎي ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻧﺸﺎن‬
‫دادﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار ﻫﻤﺎﻧﻨﺪ ﻓﻮﻻد‬
‫زﻧــﮓﻧــﺰن آﺳــﺘﻨﻴﺘﻲ ‪ 316‬ﻛــﻢ ﻛــﺮﺑﻦ‪ ،‬داراي رﻓﺘــﺎر‬
‫روﻳﻴﻨﮕﻲ ﻣﻨﺎﺳﺒﻲ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬
‫‪ -5‬ﻧﺘـــﺎﻳﺞ آزﻣـــﻮنﻫـــﺎي ﻃﻴـــﻒﺳـــﻨﺠﻲ اﻣﭙـــﺪاﻧﺲ‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﺷــﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﻧﺸــﺎن دادﻧــﺪ ﻛــﻪ در ﻧﻤﻮدارﻫــﺎي‬
‫ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ﺗﻮﻟﻴﺪي و‬
‫در ﻣﺤــﺪودهي ﻓﺮﻛــﺎﻧﺲﻫــﺎي ﺑــﺎﻻ و ﻣﻴــﺎﻧﻲ‪ ،‬ﻳــﻚ‬
‫ﺣﻠﻘﻪي ﺧﺎزﻧﻲ و در ﭼﻨـﺪ ﻓﺮﻛـﺎﻧﺲ اﻧﺘﻬـﺎﻳﻲ‪ ،‬ﻳـﻚ‬
‫رﻓﺘﺎر ﺷﺒﻪ اﻟﻘﺎﻳﻲ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -6‬ﻧﺘﺎﻳﺞ اﻳـﻦ آزﻣـﻮنﻫـﺎ ﻧﺸـﺎن دادﻧـﺪ ﻛـﻪ در ﻧﻤـﻮدار‬
‫ﻧﺎﻳﻜﻮﻳﺴﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن ‪ 316‬ﻛﻢ ﻛﺮﺑﻦ‪،‬‬
‫ﺗﻨﻬﺎ ﻳﻚ ﺣﻠﻘﻪي ﺧﺎزﻧﻲ ﻧﺎﻗﺺ دﻳﺪه ﻣﻲﺷﻮد و اﻳـﻦ‬
‫ﻧﺸﺎندﻫﻨـﺪهي ﺗﺸـﻜﻴﻞ ﻻﻳـﻪي روﻳـﻴﻦ ﺑـﺎ ﺧـﻮاص‬
‫ﻣﺤﺎﻓﻈﺘﻲ ﺑﺎﻻ ﺑﻮد‪.‬‬
‫‪ -7‬ﻧﺘﺎﻳﺞ ﻣﺪلﺳﺎزي ﻃﻴﻒﻫﺎي اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻧﺸﺎن دادﻧﺪ ﻛـﻪ‬
‫ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﭘﻼرﻳﺰاﺳــﻴﻮن از ﻓــﻮﻻد ‪ 1‬ﺗــﺎ ‪ 4‬اﻓــﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑـﺪ و اﻳـﻦ روﻧـﺪ‪ ،‬ﺑـﺎ ﻛـﺎﻫﺶ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳـﺎن‬
‫ﺧﻮردﮔﻲ ﺑﻪدﺳﺖ آﻣﺪه از آزﻣﻮنﻫـﺎي ﭘﻼرﻳﺰاﺳـﻴﻮن‬
‫ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ داﺷﺖ‪.‬‬
‫‪1.‬‬ ‫‪Bae, D.S., Nahm, S.H., Lee, H.M., Kinoshita, H., Shibayama, T., Takahashi, H., "Effect of electron-‬‬
‫‪beam irradiation temperature on irradiation damage of high Mn–Cr steel", Journal of Nuclear‬‬
‫‪Materials, vol. 329, pp.1038–1042, (2004).‬‬
‫‪2.‬‬ ‫‪Hosoi, Y., "Recent Research and Development Materials in Japan of Reduced Activation Ferrous",‬‬
‫‪ISIJ International, vol. 30, pp.917–926, (1990).‬‬
‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬
‫ﻣﻲﺗﻮان ﺑﺎ داﻧﺴﺘﻦ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎر و ﻣﻘﺎوﻣـﺖ‬
‫ﻧﺎﺷﻲ از ﺟﺬب اﺟﺰاي ﻓﻌ‪‬ـﺎل اﻟﻜﺘﺮوﺷـﻴﻤﻴﺎﻳﻲ ﺑـﻪدﺳـﺖ‬
‫آورد ]‪ .[20‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺘﺎﻳﺞ اراﺋﻪ ﺷﺪه در ﺟـﺪول )‪(3‬‬
‫و ﻛﺴــﺮ ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﻧﺎﺷــﻲ از ﺟــﺬب اﺟــﺰاي ﻓﻌ‪‬ــﺎل‬
‫اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ از ﻣﻘﺎوﻣﺖ اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎر‪ ،‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛــﻪ ﻣﻘﺎوﻣــﺖ ﭘﻼرﻳﺰاﺳــﻴﻮن از ﻓــﻮﻻد ‪ 1‬ﺗــﺎ ‪ 4‬اﻓــﺰاﻳﺶ‬
‫ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ‪ .‬اﻳﻦ روﻧـﺪ اﻓـﺰاﻳﺶ ﻣﻘﺎوﻣـﺖ ﭘﻼرﻳﺰاﺳـﻴﻮن‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﻛﺎﻫﺶ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮردﮔﻲ در ﺟﺪول )‪ (2‬ﻣﻄﺎﺑﻘﺖ‬
‫‪Rct‬‬ ‫دارد‪.‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﻣﻮﻫﻮﻣﻲ‬
‫‪Rsc‬‬
‫اﻣﭙﺪاﻧﺲ ﺣﻘﻴﻘﻲ‬
‫‪Rp‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ 8‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪي ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻘﺎوﻣﺖ‬
‫اﻧﺘﻘﺎل ﺑﺎر و ﻣﻘﺎوﻣﺖ ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺟﺬب اﺟﺰاي ﻓﻌ‪‬ﺎل اﻟﻜﺘﺮوﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‬
‫]‪[20‬‬
‫ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬
‫‪ -1‬ﺑﺮرﺳﻲ ﺗﻐﻴﻴﺮات ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد ﻛـﺮوم‬
‫و ﻣﻨﮕﻨﺰدار ﺗﻮﻟﻴﺪي در اﻳﻦ ﺗﺤﻘﻴﻖ ﻧﺸـﺎن داد ﻛـﻪ ﺑـﺎ‬
‫ﮔﺬﺷﺖ زﻣﺎن‪ ،‬ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻞ ﻣﺪار ﺑﺎز اﻳﻦ ﻓﻮﻻدﻫـﺎ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﻓﻮﻻد زﻧﮓﻧﺰن آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ‪ 316‬ﻛـﻢ ﻛـﺮﺑﻦ‪ ،‬ﺑـﻪﺳـﻤﺖ‬
‫ﻣﻘﺎدﻳﺮي ﻣﺜﺒﺖ ﻣﻨﺘﻘﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪ -2‬ﻧﺘﺎﻳﺞ آزﻣﻮنﻫﺎي ﭘﻼرﻳﺰاﺳﻴﻮن ﭘﺘﺎﻧﺴﻴﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﻧﺸﺎن‬
‫دادﻧﺪ ﻛﻪ ﭼﮕﺎﻟﻲ ﺟﺮﻳﺎن ﺧﻮردﮔﻲ ﻣﺮﺑﻮط ﺑـﻪ ﭼﻬـﺎر‬
‫ﻓﻮﻻد ﻛﺮوم و ﻣﻨﮕﻨﺰدار‪ ،‬در ﻣﺤﺪودهي ‪ 10-4‬آﻣﭙﺮ ﺑﺮ‬
‫ﻣﺮاﺟﻊ‬
... ‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ‬ 84

3. Okada, M., Noda, T., Abe, F., "On the development of low activation materials for fusion reactors",
Journal of Nuclear Materials, vol. 169, pp.249–256, (1989).
4. Klueh, R.E., Gelles, D.S., Okada, M., Packan, N. H., "Reduced Activation Materials for Fusion
Reactors", ASTM STP 1047, American Society for Testing and Materials, Philadelphia, pp.30–46,
(1990).
5. Fenici, P., Boerman, D., Coen, V., Lang, E., Ponti, C., Schule, W., "Properties of Cr-Mn austenitic
stainless steels for fusion reactor applications", Nuclear Engineering and Design/Fusion, vol. 1,
pp.167–183, (1984).
6. Klueh, R.L., Masiaasz, P.J., Lee, E.H., "Manganese as an Austenite Stabilizer in Fe-Cr-Mn-C
Steels", Materials Science and Engineering A, vol. 102, pp.115–124, (1988).
7. Piatti, G., Schiller, P., "Thermal and mechanical properties of Cr-Mn-(Ni-free) austenitic steels for
fusin reactor application", Journal of Nuclear Materials, vol. 141, pp.417–426, (1986).
8. Foldeaki, M., Ledbetter, H., "Magnetic properties of Cr-Mn austenitic stainless steels", Journal of
Magnetism and Magnetic Materials, vol. 110, pp.185–196, (1992).
9. Onozuka, M., Saida, T., Hirai, S., Kusuhashi, M., Sato, I., Hatakeyama, T., "Low-activation Mn–Cr
austenitic stainless steel with further reduced content of long-lived radioactive elements", Journal of
Nuclear Materials, vol. 255, pp.128–138, (1998).
10. Betova, I., Bojinov, M., Englund, A., Fabricius, G., Laitinen, T., Makela, K., Saario, T., Sundholm,
G., "Contact electric impedance and resistance studies of the conduction mechanism in passive films
on ferrous alloys", Electrochim Acta, vol. 46, pp.3627–3640, (2001).
11. Bojinov, M., Fabricius, G., Laitinen, T., Saario, T., Sundholm, G., "Conduction mechanism of the
anodic film on chromium in acidic sulphate solutions", Electrochim Acta, vol. 44, pp.247–261,
(1998).
12. Betova, I., Bojinov, M., Laitinen, T., Makela, K., Pohjanne, P., Saario, T., "The transpassive
dissolution mechanism of highly alloyed stainless steels I. Experimental results and modelling
procedure", Corrosion Science, vol. 44, pp.2675–2697, (2002).
13. Zhao J., Chen G., "The synergistic inhibition effect of oleic-based imidazoline and sodium benzoate
on mild steel corrosion in a CO2-saturated brine solution", Electrochimica Acta, vol. 69, pp.247– 255,
(2012).
14. Ruhi, G., Modi, O.P., Singh, I.B., "Pitting of AISI 304L stainless steel coated with nano structured
sol–gel alumina coatings in chloride containing acidic environments", Corrosion Science, vol. 51,
pp.3057–3063, (2009).
15. Roberge, P.R., "Handbook of Corrosion Engineering", McGraw-Hill Company, (2000).
16. Perez, N., "Electrochemistry and Corrosion Science", Kluwer Academic Publishers, (2004).
85 ‫ﻧﺸﺮﻳﻪ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﺘﺎﻟﻮرژي و ﻣﻮاد‬

17. Hermas, A.A., Morad, M.S., "A comparative study on the corrosion behaviour of 304 austenitic
stainless steel in sulfamic and sulfuric acid solutions", Corrosion Science, vol. 50, pp.2710–2717,
(2008).
18. Bojinov, M., "The ability of a surface charge approach to describe barrier film growth on tungsten in
acidic solutions", Electrochimica Acta, vol. 42, pp.3489–3498, (1997).
19. Bojinov, M., "Modelling the formation and growth of anodic passive films on metals in concentrated
acid solutions", Journal of Solid State Electrochemistry, Vol. 1, pp.161–171, (1997).
20. David A. Harrington, P. van den Driessche, "Mechanism and equivalent circuits in electrochemical
impedance spectroscopy", Electrochimica Acta, vol. 56, pp.8005–8013, (2011).
‫ﺑﺮرﺳﻲ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪاي رﻓﺘﺎر ﺧﻮردﮔﻲ ﭼﻬﺎر ﻓﻮﻻد آﺳﺘﻨﻴﺘﻲ ‪...‬‬ ‫‪86‬‬