Osnove rač

računarskih mrež
mreža
Tutorijal - Sloj linka podataka

Zadatak 1.

Uporediti vrijeme propagacije signala i vrijeme transmisije paketa za koaksijalni i fiber optički
kabl čije karakteristike su slijedeće:

• Dužina kabla je 10km

• Dužina paketa je 1000 bita
• Brzina propagacije signala je 2.3x105 km/s
• Brzina prenosa podataka koaksijalnog kabla je 56 Kbps
• Brzina prenosa podataka optičkog kable je 100Mbps.

RJEŠENJE:

Vrijeme transmisije za koaksijalni kabl označit ćemo sa TRANSPk

Vrijeme transmisije za optički kabl označit ćemo sa TRANSPfo

Vrijeme propagacije signala kroz koaksijalni kabl označit ćemo sa PROPk

Vrijeme propagacije signala kroz optički kabl označit ćemo sa PROPfo

Za koaksijalni kabl:

1000 b
TRANSPk = = 17,8ms
56000bps
10km
PROPk = = 43,4µs
2.3 x 105 km / s
Za koaksijalni kabl se može primijetiti da je vrijeme propagacije mnogo manje od vremena
transmisije ,odnosno PROPk << TRANSPk.

Za optički kabl:

1000b
TRANSPfo = = 10 µs
100x 10 6 bps

10km
PROPfo = = 43,4µs
2.3 x 105 km / s

Za optički kabl se može primijetiti da je vrijeme propagacije dosta veće od vremena

transmisije ,odnosno PROPfo >> TRANSPfo.

1
Zadatak 2.

Izračunati efikasnost ABP protokola u idealnom slučaju (bez grešaka) za link dužine 500 km,
ako paket i potvrda imaju 700 bita. Brzina propagacije je 2,3 x 108 m/s. Pretpostaviti da je
vrijeme procesiranja 0,5 ms.

a) brzina linka (brzina transmisije) je 56 kbps

b) brzina linka je 100 Mbps
c) zbog čega nastaje gubitak u efikasnosti protokola u slučajevima a) i b).

Rješenje:

a)

700b
TRANSA = TRANSP = = 0,0125s
56000bps
500000m
PROP = = 0,00217s
2.3x 108 m/s

Ukupno vrijeme prenosa paketa i potvrde je:

S = 0.0125 s + 2 x 0.00217 s + 2 x PROC + 0.0125 = 0.02934s + 2 x PROC

Ako zanemarimo veličinu 2xPROC pošto je ona tipično veličine 1ms, dobijamo efikasnost
protokola:

0.0125s
η( ABP,0) = = 43%
0.0293s

b)

700b
TRANSA = TRANSP = = 7µs
108 bps
500000m
PROP = = 0,002173s = 2173 µs
2.3x 108 m/s

Ukupno vrijeme prenosa paketa i potvrde je:

S = 7 µs + 2 x 2173 µs + 2 x PROC + 7 µs = 4360 µs + 2 x PROC = 4,36 ms + 2 x PROC

Ako ovome dodamo i veličinu 2xPROC koja iznosi približno 1ms, dobijamo da je S = 4,36
ms + 1 ms = 5,36 ms, a efikasnost protokola:

7 µs
η( ABP,0) = = 0,13%
5360 µs

2
c) U primjeru a) gubitak u efikasnosti proizilazi većinom iz transmisionog vremena ACK-
ova, dok u primjeru b) isti proizilazi zbog vremena propagacije koje je vrlo veliko u odnosu na
vrijeme transmisije i vremena procesiranja. Vidimo da je u slučaju b) efikasnost protokola vrlo
mala, a samim tim mala je i iskorištenost linka. Iz ovog proizilazi da ABP protokol ne koristi
efikasno date resurse (recimo u slučaju b). fiber optički kabl) pogotovo u onim slučajevima
kada su veliki kapaciteti brzina, odnosno kada je vrijeme transmisije mnogo manje od
vremena propagacije.

Zadatak 3.

Half-duplex point-to-point satelitski link koji spaja dva računara koristi stop-and –wait protokol
i ima slijedeće karakteristike:

• Brzina prenosa podataka (transmission rate) vdata= 4.8 Kbps

• Veličina okvira np = 2040 bita
• Broj informacionih bita po okviru k = 1920
• Vrijeme propagacije PROP = 250 ms
• Veličina potvrde (acknowledgement size) na= 48 bita
• Round-trip vrijeme procesiranja (ukupno vrijeme proc.) 2xPROC = 25 ms

Odrediti propusnost i iskorištenje linka.

Rješenje:

Vrijeme transmisije okvira

2040
TRANSP = = 0.425s
4800

Vrijeme transmisije potvrde

48
TRANSA = = 10 ms
4800

Ukupno vrijeme prenosa okvira i prijema potvrde :

TRANSP + 2 xPROP + 2 xPROC + TRANSA = 0.425 + 0.5 + 0.025 + 0.01 = 0.96 s

Propusnost

1920
k= = 2.0 Kbps
0.96

Može se primijetiti da je propusnost značajno manja od brzine prenosa podataka koja iznosi
4.8 Kbps.

Ako se zanemare vrijednosti TRANSA i PROC, vrijednost propusnosti je slijedeća:

1920
= 2.076 Kbps
0.925 3
Zanemarujući vrijednosti TRANSA i PROC , iskorištenje linka je slijedeće:

PROP 0.25
a= = = 0.588
TRANSP 0.425
1 1
= = 46%
1 + 2a 1 + 1.176

Zadatak 4.

Okvirovi dužine 1000 bita se trebaju transmitovati koriseći stop-and-wait protokol (idle RQ).
Odrediti iskorištenje (efikasnost) linka za slijedeće tipove data linkova pretpostavljajući da je
brzina prenosa podataka (transmisije)
1. 1 Kbps
2. 1 Mbps

Kašnjenje propagacije kroz link je 2x108 m/s. Procenat greške se može zanemariti.
a) parica dužine 1km
b) iznajmljena linija dužine 200 km
c) satelitski link dužine 50 000 km

Rješenje:

Vrijeme potrebno za prenos paketa (okvira) je

1000b
TRANSP = = 1s za 1Kbps
1000bps

1000b
TRANSP = 6
= 1ms za 1Mbps
10 bps

a) parica dužine 1km

3
10 m
PROP = 8
= 5 x 10 - 6 s
2 x 10 m/s

(1)
5 x 10-6
a= = 5 x 10-6 ⇒ (1 + 2a) ≈ 1 i U = 1
1

4
(2)

5 x 10-6
a= −3
= 5 x 10-3 ⇒ (1 + 2a) ≈ 1 i U = 1
10

b) iznajmljena linija dužine 200 km

3
200 x 10 m
PROP = = 1 x 10 - 3 s
2 x 108 m/s
(1)

1 x 10-3
a= = 1 x 10-3 ⇒ (1 + 2a) ≈ 1 i U = 1
1

(2)
1 x 10-3 1
a= = 1 ⇒ (1 + 2a) > 1 i U = ≈ 0,33
10
−3
1+ 2

c) satelitski link dužine 50 000 km

6
50 x 10 m
PROP = = 0.25 s
2 x 108 m/s

(1)

0.25 1
a= = 0.25 ⇒ (1 + 2a) > 1 i U = = 0.67
1 1 + 0.5

(2)

0.25 1
a= = 250 ⇒ (1 + 2a) > 1 i U = ≈ 0,002
10
−3
1 + 500

Zaključak.

Za vrlo kratke linkove za koje je a < 1, iskorištenje linka je relativno dobro (čak i do 100% sa
dobrom aproksimacijom) i potpuno je neovisno od brzine linka (transmisije). Ovo znači da je
stop-and-wait protokol savršeno adekvatan za kratke linkove i male brzine podataka na tim
linkovima. Primjeri su mreže bazirane na analognim PSTN linijama čiji se ogranci povezuju
putem modema.

Drugo, za duže terestrijalne linkove, iskorištenje je dobro za niske brzine prenosa na

linkovima , ali značajno opada kako se brzina linkova povećava.
Treće, iskorištenje linka za slučaj satelitskih linkova je vrlo malo, čak i za male brzine
prenosa.

5
Iz ovoga se može zaključiti da je stop-and-wait protokol nepogodan za takve primjene i za
one koje uključuju terestrijalne linkove sa dosta velikim brzinama prenosa, kao kod LAN
mreža i za većinu javnih WAN mreža.

Zadatak 5.

Radio link koristi stop-and-wait strategiju sa half-duplex transmisijom i ima slijedeće

karakteristike:
• Brzina prenosa podataka (transmisija) vdata= 5.4 Kbps
• Veličina okvira n = 896
• Propagaciono kašnjenje PROP = 10ms
• Time-out = 0,2 s.

Ako se zanemare vrijeme procesiranja i vrijeme prenosa potvrde (ACK) izračunati efikasnost:
a) za prenos u idealnom slučaju (bez grešaka)
b) za prenos u slučaju pojave greške paketa sa vjerovatnoćom od 12%.

Rješenje:

a)

896b
TRANSP = = 0,166s
5400bps

PROP = 10 ms

Ukupno vrijeme prenosa paketa i potvrde je:

S = 0,166 s + 2 x 10 ms = 186 ms

(zanemarili smo vrijeme procesiranja i vrijeme prenosa potvrde (ACK))

Efikasnost protokola je:

166 ms
η( ABP,0) = = 89%
186 ms

b) Efikasnost protokola sa vjerovatnoćom pojave greške od 12% je:

(1 - p) x TRANSP
η( ABP, p) =
(1 - p) x S + p x time - out

(1 - 0,12) x 0,166 s 0,146

η( ABP,12%) = = = 78%
(1 - 0,12) x 0,186 s + 0,12 x 0,2 s 0,187

6
Zadatak 6.

Frame-oriented komunikacijski sistem radi na 96Kbps sa dužinom okvira od 1024 bita preko
linka velike dužine koji proizvodi propagaciono kašnjenje od 20 ms. Kontrola toka je
neophodna i radi na mehanizmu prozora. Odrediti minimalnu veličinu prozora koja dopušta
optimalnu propusnost.

Rješenje:

Optimalna propusnost se može postići u slučaju da je zadovoljen izraz:

N * TRANSP > TRANSP + 2 * PROP

2 * PROP
N > 1+
TRANSP
Propagaciono kašnjenje je PROP = 20 ms.

Vrijeme prenosa okvira je :

dužina okvira 1024

TRANSP = = = 10.667 ms
brzina prenosa 96000

Uvrštavajuću ovu vrijednost dobijamo:

20
N > 2* + 1 = 4.75
10,667

Prema tome, minimalna veličina prozora za efikasan rad linka je 4,75, odnosno 5 .

7
Zadatak 7.

Serije okvirova od 1000 bita se trebaju transmitovati koristeći kontinualni RQ protokol

(selective repeat ili go-back-N). Odrediti iskorištenje linka za slijedeće tipove linkova ako je
brzina propagacije 2 x 108 m/s i vrijednost BER za linkove je zanemarljiva:

1) 1 km link od 1Mbps i prozor slanja N=2 (digitalna linija)

2) 10 km link od 200 Mbps i prozor slanja N = 7 (fiber optički kabl)
3) 50 000 km satelitski link od 2 Mbps i prozor slanja N = 127 (satelitski link).

Rješenje:

Poredimo N sa 1 + 2a, gdje je a = PROP/TRANSP i na osnovu ovog odnosa utvrñujemo

iskorištenje.

1)

1000
TRANSP = 6
= 10- 3 s
1 x 10
3
10
PROP = = 5 x 10-6 s
2 x 108
5 x 10-6
a= = 5 x 10-3
1 x 10-3

Pošto je N = 2 i veće od 1+2a, slijedi da je η = 1.

2)

10 x 103
PROP = 8
= 5 x 10-5 s
2 x 10

1000
TRANSP = = 5 x 10-6 s
200 x 106

5 x 10-5
a= = 10
5 x 10-6

Pošto je N = 7 i manje od 1+2a, slijedi da je:

8
 N 7
η= = = 0.33
1 + 2a 1 + 20

3)
50 x 106
PROP = = 0.25 s
2 x 108

1000
TRANSP = 6
= 5 x 10- 4 s
2 x 10

0.25
a= = 500
5 x 10- 4

Pošto je N = 127 i manje od 1+2a, slijedi da je:

N 127
η= = = 0.127
1 + 2a 1 + 1000

Iz ovih rezultata se može zaključiti da izbor vrijednosti N (veličina prozora slanja) ima veliki
uticaj na iskorištenje linka u pojedinim slučajevima. Kao što se može vidjeti, i sa N = 127,
iskorištenje satelitskog linka je vrlo malo. Iz ovog razloga se koristi veliki N. Ovo se takoñe
primjenjuje i za terestrijalne veze sa velikim brzinama prenosa podataka.

9
Zadatak 8.

Okvir podataka dužine 2048 bita se transmituje preko linka sa BER 10-4. Odrediti
vjerovatnoću da će okvir biti primljen sa greškom.

Rješenje:

Procenat greške bita je E = 10-4 = 0.0001.

Vjerovatnoća prijema bita bez greške je 1-0.0001 = 0.9999.
Ako je dužina okvira n=2048 bita, onda je vjerovatnoća da će okvir biti primljen bez greške
(0.9999)2048 = 0.815.
Vjerovatnoća da će okvir biti primljen sa greškom je

P = 1-0.815 = 0.185.

Iz ovoga se može izvući zaključak da iako je prosječno jedan bit pogrešan na svakih 10 000,
ipak postoji skoro 20% šansa da će, pri istim uslovima pojave greške na linku, okvir biti
primljen sa greškom, odnosno skoro 1 od 5 okvirova će biti pogrešan i trebat će biti ili
korigovan na strani prijemnika ili retransmitovan.

10
Zadatak 9.

Ako komunikacijski sistem opisan slijedecim parametrima:

• Dužina okvira n = 1024
• Brzina prenosa (bit rate) vdata = 96 Kbps
• Vrijeme propagacije vprop=20 ms

radi koristeći go-back-N protokol sa veličinom prozora 3 i 992 informacionih bita u svakom
okviru, odrediti:
a) iskorištenje linka (u idealnom slučaju)
b) propusnost za slučaj linka bez grešaka
c) propusnost za link sa BER = 10-4.

Rješenje.

Informacioni biti k=992

Veličina prozora N = 3.

a) TRANSP = 1024 / 96 000 = 10.667 ms

a = PROP / TRANSP = 20 / 10,667 = 1,875

1 + 2a = 1 + 2 * 1,875 = 4,75

Pošto je

N = 3 < 4,75

iskorištenje je

U = N / (1 + 2a) = 3 / 4,75 = 0,63

b) Za slučaj bez greške propusnost je

Propusnost = broj prenesnih informacionih bita / ukupno vrijeme prenosa

Propusnost = (N * k) / (TRANSP + 2 * PROP)

Propusnost = (3 * 992) / (10,667 + 2 * 20)

Propusnost = 2976 / 50,667

Propusnost = 58,74 Kbps

c) BER = E = 10-4 = 0.0001

Vjerovatnoća greške okvira je data sa:

P = 1 - (1 - E)n = 1 - (1 - 0.0001)1024 = 0.1

Greške će uticati na retransmisiju okvirova.

11
Prosječna broj retransmisija, m, je dat kao :

NxP (3 x 0.1)
m = 1+ = 1+ = 1.33
1- P 0.9

Iz ovog proizilazi propusnost:

Nxk 58.74
Pr opusnost = = = 44 Kbps
m x (TRANSP + 2xPROP) 1.33

Iz ovoga se može zaključiti da je propunost reducirana skoro na pola vrijednosti transmisije

(brzine prenosa podataka). Ovo je dijelom posljedica grešaka na linku, ali takoñe i zbog
neadekvatne izabrane veličine prozora. Da je npr, izabrana veličina prozora 7, propunost bi
bila optimizirana.

Zadatak 10.

Serije okvirova dužine 1000 bita se trebaju transmitovati preko linka dužine 100 km i brzine
20 Mbps. Ako link ima brzinu propagacije od 2 x 108 m/s i BER = 4 x 10-5, odrediti
iskorištenje linka koristeći slijedeće protokole:

a) Idle RQ (stop-and-wait)
b) Selective repeat i prozor slanja N=10
c) Go-back-N i prozor slanja N=10.

Rješenje:

l 100 x 103
PROP = = = 5 x 10-4 s
vprop 2 x 108
np 1000
TRANSP = = = 5 x 10-5 s
vdata 2 x 106

PROP 5 x 10-4
a= = = 10
TRANSP 5 x 10-5

Iz ovoga slijedi da je 1+2a = 21.

Radi jednostavnijeg računanja može se uzeti da je

P ≅ np x BER = 1000 x 4 x 10-5 = 4 x 10-2

1 − P = 96 x 10-2

12
 a)

(1 − P) 96 x 10-2
η= = = 0.046
1 + 2a 21

b) Pošto je N< 1+2a

N(1 − P) 10 x 96 x 10-2
η= = = 0.46
1 + 2a 21

c) Pošto je N< 1+2a

N(1 − P)
η= = 0.336
(1 + 2a)(1 + P(N − 1))

Zadatak 11.

Serije informacionih okvirova sa srednjom vrijednošću od 100 bita se trebaju transmitovati

preko linka podataka koristeći stop-and-wait protokol. Ako je brzina propagacije linka 2 x 108
m/s, odrediti efikasnost linka (iskorištenje) za svaki tip linka.
a) 10km link sa BER=10-4 i brzinom prenosa podataka 9600 bps,
b) 500 m link sa BER =10-6 i brzinom prenosa podataka od 10Mbps.

Rješenje:

a)

l 10 x 103
PROP = = 8
= 5 x 10-5 s
vprop 2 x 10
np 100
TRANSP = = = 0,0104 s
vdata 9600
PROP 50 ms
a= = = 4,8
TRANSP 10.4 ms
P ≅ np x BER = 100 x 10-4 = 10-2
(1 − P) 1 − 10-2
η= = = 9 .3 %
1 + 2a 1 + 2x4.8
b)

l 0.5 x 103
PROP = = = 0.25 x 10-5 s
vprop 2 x 108

np 100
TRANSP = = 6
= 10-5 s
vdata 10 x 10

13
 PROP 0.25
a= = = 0.25
TRANSP 1

P ≅ np x BER = 100 x 10-6 = 10-4

(1 − P) 1 − 10-4
η= = = 66.6%
1 + 2a 1 + 2x0.25

Zadatak 12.

Serije informacionih okvirova sa srednjom vrijednošću dužine od 1000 bita se transmituju

kroz link podataka 4000km dužine pri brzini prenosa od 2Mbps. Ako link ima brzinu
propagacije od 2 x 108 m/s i BER = 10-4 , odrediti efikasnost linka koristeći slijedeće
protokole:
a) stop-and-wait protokol
b) Selective repeat uz prozor slanja N = 7
c) Go-back-N uz prozor slanja N = 127

Razmotriti uticaj greške za svaki dobijeni rezultat!

Rješenje:

TRANSP = 103 bita / 2 * 106 bita/s = 0,5 ms

PROP = 4 * 106 m / 2 * 108 m/s = 20 ms

a = PROP / TRANSP = 20 / 0,5 = 40

P ≈ n * BER = 1000 * 10-4 = 0,1

a) U = (1 – P) / (1 + 2a)
U = (1 – 0,1) / (1 + 2 * 40)
U = 0,9 / 81
U = 0,011

b) Pošto je N = 7 < 81 = 1+ 2a
U = N* (1 – P) / (1 + 2a)
U = 7 * 0,011
U = 0,077

c) Pošto je N = 1277 > 81 = 1+ 2a

U = (1 – P) / (1 + P * (N - 1))
U = (1 – 0,1) / (1 + 0,1 * (7 – 1))
U = 0,9 / 1,6
U = 0,5625

14
Pod a) i b) greška ne utiče puno na efikasnost. Veći je uticaj vremena propagacije koje je
dosta veliko pa je efikasnost mala. Kod GBN protokola uticaj greške je veći jer je veći
prosječan broj retransmisija m. U posljednjem slučaju prozor je adekvatno izabran jer je
N>1+2a, ali je uticaj greške velik, pa je efikasnost opet mala.

15