Professional Documents
Culture Documents
Ακριτικά τραγούδια
Ακριτικά τραγούδια
Ιστορία
Η αναφορά των ακριτικών δημοτικών τραγουδιών ανάγεται στα βυζαντινά χρόνια,
την εποχή που δημιουργήθηκαν τα θέματα ειδικότερα στη περιοχή του Ευφράτη, του
Ταύρου και του Αντίταυρου (8ο - 9ο αιώνα), για την ασφάλεια των οποίων άκμαζε ο
θεσμός των Ακριτών, εξ ου και η ονομασία τους. Η σύνθεση αυτών ανάγεται
μεταγενέστερα (11ο - 12ο αιώνα), στον Πόντο, την Καππαδοκία και γενικότερα στη
Μικρά Ασία. Μαρτυρία για την ύπαρξη ηρωικής ποίησης στο Βυζάντιο θεωρείται η
αναφορά του Αρέθα, αρχιεπισκόπου Καισαρείας (9ος-10ος αι.) στους Παφλαγόνες
ραψωδούς που τραγουδούσαν από σπίτι σε σπίτι «ᾠδάς τινας πάθη περιεχούσας
ἐνδόξων ἀνδρῶν».
Περιεχόμενο
Γενικά, τα ακριτικά τραγούδια διακρίνονται από τα πλούσια χαρακτηριστικά του
δημοτικού τραγουδιού και ιδιαίτερα για την πνοή τους, την ηρωική και πολεμική
αναφορά τους, την πυκνότητα αλλά και τη λιτότητα του λόγου καθώς και για την
πλαστική τους δύναμη. Κύριος στόχος τους είναι η έξαρση της τιτάνιας προσωπικής
λεβεντιάς που στο στόμα του ελληνικού λαού γίνεται τραγούδι - θρύλος. Αποτελούν
έκφραση εν προκειμένω της τιτάνιας αντιπαλότητας του Βυζαντίου κατά των
βαρβάρων και του αγροίκου χαρακτήρα των Αράβων και κάθε άλλων επιδρομέων ως
παρασιτικών στοιχείων της Αυτοκρατορίας.
Φιλολογικά προβλήματα
Με τα ακριτικά τραγούδια, όπως και με το «Έπος του Διγενή Ακρίτα», όπως αυτά
διασώζονται σήμερα είναι συνδεδεμένα πολλά φιλολογικά προβλήματα, σχετικά με
την παλαιότητα των τραγουδιών απέναντι στο «Έπος». Έχουν υποστηριχθεί δύο
απόψεις, ότι δηλαδή το έπος βασίστηκε στο υλικό των δημοτικών τραγουδιών, ή ότι
τα τραγούδια αυτά είναι στο σύνολό τους παράγωγα του έπους. Η άποψη που είναι
σήμερα ευρύτερα αποδεκτή είναι ότι στα βυζαντινά χρόνια υπήρχε ηρωική
προφορική ποίηση, για την μορφή της οποίας βέβαια ελάχιστα είναι γνωστά, αλλά με
βάση το Άσμα του Αρμούρη που σώζεται σε αρκετά παλιά καταγραφή, καθώς και την
σύγκριση του Έπους με τα σύγχρονα δημοτικά τραγούδια, μπορούν να εντοπιστούν
κοινά θεματικά και φραστικά μοτίβα που έχουν την προέλευσή τους στα βυζαντινά
χρόνια και επιβίωσαν δια μέσου της προφορικής παράδοσης, επομένως αποτέλεσαν
το υλικό από το οποίο άντλησε το έπος. Ωστόσο δεν μπορεί να αποκλειστεί το
γεγονός κάποια ακριτικά τραγούδια να προήλθαν από το έπος. Επίσης, κάποιοι
μελετητές σήμερα αμφισβητούν την σκοπιμότητα της διάκρισης μιας ιδιαίτερης
ομάδας ακριτικών τραγουδιών[1] ή κάποιοι άλλοι αμφισβητούν τον ακριτικό
χαρακτήρα κάποιων τραγουδιών που έχουν χαρακτηριστεί ακριτικά[2], χωρίς όμως να
μπορούν να παρουσιάσουν ουσιώδη επ΄ αυτού επιχειρήματα.