Bukuroshja e Durrësit

Bukuroshja e Durrësit (italisht: La Bella

Fanciulla di Durazzo) është një mozaik
polikromatik i shekullit IV p.e.s. dhe është
mozaiku më i lashtë dhe më i rëndësishëm i
zbuluar ndonjëherë në Shqipëri. [1] 9 square
metre (97 sq ft) Mozaiku ka një sipërfaqe
prej 9 metrash katrorë dhe ka një formë
eliptike e që paraqet kokën e një gruaje në
një sfond të zi, të rrethuar nga lule dhe
elemente të tjera lulesh. U zbulua në vitin
1916 në Durrës, dhe që nga viti 1982 është
ekspozuar në Muzeun Historik Kombëtar të
Shqipërisë në Tiranë .

Historiku
Mozaiku u krijua në gjysmën e dytë të shekullit IV p.e.s. në Durrës, i njohur asokohe
si Epidamnos, [1] [2] për të shërbyer si dysheme dekorative të një banjoje private dhe
luksoze. Mozaiku u zbulua në vitin 1916, në mes të Luftës së Parë Botërore, kur Durrësi
u pushtua nga forcat e Austro-Hungarisë. Gjatë punimeve të ushtrisë austro-
hungareze për ndërtimin e fortifikimeve, inxhinierët ushtarakë hasën në këtë mozaik, i
cili u zbulua 3.80 metra (12.5 ft) thellë në themelet e një shtëpie në lagjen “Varosh”,
shumë afër qendrës së sotme të qytetit të Durrësit. Arkeologu austriak Camillo
Praschniker u kujdes për mozaikun, në mënyrë që të mund të ruhej më mirë. Në librin e
tij Kërkime arkeologjike në Shqipëri dhe Mal të Zi (gjermanisht: Archäologische
Forschungen in Albanien und Montenegro), botuar në Vjenë në vitin 1919 së bashku
me A. Schober, studiuesi Praschniker ishte i pari që përfshiu një fotografi të këtij
mozaiku duke e përshkruar atë si një kryevepër figurative.
Përfundimisht, pas përfundimit të luftës, Bukuroshja e Durrësit u mbulua dhe humbi, për
t’u rizbuluar vetëm në vitin 1947 nga një arkeolog nga Durrësi, Vangjel Toçi. Ajo u bë e
njohur gjerësisht në botën e historisë së artit vetëm pas vitit 1959. [3]
Në vitin 1982 mozaiku u zhvendos me kujdes nga Durrësi dhe u vendos në sallën
kryesore të antikiteteve në Muzeun Historik Kombëtar në Tiranë, ku mund të shihet
edhe sot.
Me një vjetërsi prej rreth 24 shekuj, mozaiku i njohur si Bukuroshja e Durrësit ka një
sipërfaqe prej rreth nëntë metra katrorë. Ai është në formë eliptike, rreth 5.1 metra
(17 ft) në të gjithë gjerësinë dhe rreth 3 metra (9.8 ft) në gjërësi. Mozaiku është punuar
nga guralecë me ngjyra të pa përpunuara dhe është akoma në gjendje mjaft të
mirë. [4] Shprehja formale paraqet një shembull të mirë të artit të antikitetit, në të cilin arti
helenistik kombinohet me motive vendase të artit ilir. Konsiderohet si një nga mozaikët
më ekspresivë në botë të zhanrit të tij. [5] Nga pikëpamja stilistike, mozaiku i ngjan
mozaikëve të së njëjtës periudhë të zbuluar në Pella, dikur pjesë e Maqedonisë antike .