454 Shaman Ruman Ibad Memizade Aghdashli Erdebil Ebced 2017 214s

You might also like

Download as pdf or txt
Download as pdf or txt
You are on page 1of 214

‫آنامين عزيز خاطيرهسينه اتحاف ائديرم‬

‫شــامـان‬
‫رومان‬
‫) بيرينجي و ايكينجي جيلد(‬
‫‪ |2‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫سرشناسه‪ :‬ممي زاده عباد‪1330 ،‬‬


‫عنوان و نام پديدآور‪ :‬شامان‪ :‬رومان‪ /‬عباد ممي زاده‬
‫مشخصات نشر‪ ،1395 :‬اردبيل‪ :‬ساواﻻن ايگيدلري‬
‫مشخصات ظاهري‪ :‬ج‪.‬‬
‫شابك‪ :‬ج‪ 150000 ،978-600-6930-84-8 :1 .‬ريال‬
‫وضعيت فهرست نويسي‪ :‬فيپا‬
‫يادداشت‪ :‬ج‪) 2 .‬چاپ اول ‪.(1395‬‬
‫موضوع‪ :‬داستان هاي تركي‪ --‬ايران‪ --‬قرن ‪14‬‬
‫موضوع‪Turkish fiction--Iran--20th century :‬‬
‫ردهبندي كنگره‪2 1395 :‬ش ‪76‬م‪PL 314/‬‬
‫ردهبندي ديويي‪894/3613 :‬‬
‫شماره كتابشناسي ملي‪4261531 :‬‬

‫نام كتاب‪ :‬شامان ) جلد كامل(‬


‫نويسنده‪ :‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬
‫انتشارات‪ :‬ساواﻻن ايگيدلري‬
‫طرح روي جلد‪ :‬ولي اﷲ ارجمند‬
‫راي‪ :‬ميرزه رسول اسماعيل زاده‬
‫نوبت و سال چاپ‪ :‬اول‪1395 ،‬‬
‫تعداد صفحات‪208 :‬‬
‫قطع‪ :‬رقعي‬
‫قيمت‪ 15000 :‬تومن‬
‫تيراژ‪1000 :‬‬
‫محل توزيع‪ :‬اردبيل و تبريز‬
‫شامان| ‪3‬‬

‫يورولماز قلم‬
‫نثر ژانرينين بؤيوك اهميت داشيديغينا باخماياراق حجم اعتباريله ادبياتيميزين‬
‫حصهسيني تشكيل ائدير‪ .‬قديم دؤورلردن يازيلي ادبياتيميز شعر و نظم ميداني گئنيش‬
‫اولموشدور‪ .‬بوگون ادبيات تاريخي و ثروتي آدﻻنديرديغيميز خزينه نين مهم يئرلريني‬
‫شاعيرلريميزين بؤيوك حجمدهيازيب ياراتديقﻼري ديوانﻼر توتور‪ .‬خصوصيله‬
‫كﻼسيك اثرلريميزين سيراسيندا شعر ژانري داها چوخ دقت يئتيريلميش ژانردير‪.‬‬
‫ساي اعتباريله آزليق تشكيل ائدن نثر ژانرينا مختلف سببلره گؤره آز دقت‬
‫يئتيريلميشدير‪ .‬حتي نثر اثريني يازيب يارادان ناثرلريميز بئله‪ ،‬نثر اثريني ايستر‬
‫اؤزونون‪ ،‬ايسترسه ده باشقاسينين قوشوب سؤيلهديگي شعر قطعهلري ايله بزه ميشلر‬
‫يعني اؤزلريني شعرين و نظمين تاثيريندن قورتارا بيلمهميشلر‪ .‬بو‪ ،‬اونو گؤسترير كي‪،‬‬
‫ناثرلريميز هم اوخوجو كوتلهسينين ماراغيني نظره آﻻراق‪ ،‬ائلهجهده اثرينين بر‪-‬‬
‫بزهييني آرتيراراق اثري صنعت دنياسيندا اؤز يئريني تاپسين دئيه و هم ده اؤز‬
‫باجاريق و هنريني گؤز اؤنونه چكيب قدرتيني گؤسترمك مقصديله شعر قطعهلريندن‬
‫و نظم صنعتيندن بهره لنميشلر‪ .‬ناثرلر بوساحهده بعضا او درجهده افراطا وارميشﻼر‬
‫كي‪ ،‬ايره لي گتيرديگي اثري ماهيت اعتباريله نثرمي شعرمي دئيه آييرد ائتمك‬
‫ممكون اولمور ‪ .‬حتي بعضا صنعتكارين نثر ژانريندان داها چوخ شعر و نظم صنعتينده‬
‫استعدادلي اولدوغونو و يا ان آزيندان بو تره زيده شعر گؤزونون آغيرليق ائتديگيني‬
‫گوؤردوكده ناثرين نثردن چوخ شعره اهميت و قيمت وئرديگيني گؤروروك‪ .‬بونا‬
‫بؤيوك فضولي ميزين حديقهالسعداء اثريني مثال چكمك اوﻻر‪ .‬باخماياراق كي‪،‬‬
‫فضولي بواثري نثر ژانريندا يازماق ايستهميشدير آمما اؤزونو شعرين تاثيريندن قيراقدا‬
‫ساخﻼيا بيلمه ميش بعضا عالمين قلمي شعرين گوجونه معروض قالميشدير و داها‬
‫دوغروسو اوخوجو گؤرور كي‪ ،‬فضولي شعري نثردن داها چوخ راحات يازا بيلير؛ نثر‬
‫اثري ياراتماقدا زورلوقدا قالسا دا شعر اثرلريني داها راحات و داها اولوشلو يارادا بيلير ‪.‬‬
‫‪ |4‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫معاصر ادبياتميزا گلينجه حجم و ساي اعتباريله اثرلرين بؤيوك اكثريتي نظم‬
‫ژانريندا ياراديليب‪ ،‬بوساحهده چئشيدلي و رنگارنگ اثرلر مئيدانا چيخسادا نثر ژانري دا‬
‫هيچ اولمازسا ماهيت و مضمون اعتباريله شعرله آياقﻼشميش‪ ،‬اونونﻼ چيگين‪-‬‬
‫چيگينه گئتميشدير و حتي بعضا شعري گئريده قوياراق اؤن سيرايا دا كئچه‬
‫بيلمشيدير‪.‬‬
‫بو پروسئس قفقازدا داها سرعتلي و احاطه لي اولموشدور‪ .‬نثر ژانري حكايه ‪-‬‬
‫رومان‪ ،‬داستان و ناغيل‪ ،‬حكم تلي سؤزلر‪ ،‬ساتيرا و طنز نمونهلرينده اجتماعي –‬
‫سياسي موضوعﻼردا اؤزونو چوخ گؤستره بيلميشدير‪ .‬ميرزه فتحعلي آخوندزادهنين‬
‫يازيﻼري و نمايشنامهلريندن باشﻼياراق اسماعيل شيخلينين دلي كور رومانينا قدر‬
‫اوزانان يولدا بير چوخﻼري دوشرگه سالميش‪ ،‬اؤز صنعت و باجاري قﻼريني گؤستره‬
‫بيلميشلر‪ .‬بعضا بو دوشرگهلرده كاروانﻼر بئله اوتراق ائتميشلر و بيرليكده قفقازين ادبي‬
‫سيماسيني گؤزه گليملي و دهيرلي شكيلده دهييشديريب قونشو ملتلرين حتي ايرانين‬
‫دا ادبي يروسئسلرينده درين و گئنيش تاثير و ايز بوراخميشﻼر‪ .‬اؤزآذربايجانيميزا‬
‫گلينجه تاسفله بو پروسئس ايلك باشﻼنيشدا قول‪ -‬قاناد آچسا دا پهلوي‬
‫سﻼلهسينين غير انساني و مدنيته ضد ديكتاتورلوق اصول اداره سينده سيخينتي و‬
‫بوغونتولو شرايط نتيجهسينده قولدان – قاناددان اولموش‪ ،‬آتيﻼن ايلك آدديمﻼر‬
‫قيريلميش اميدلر مايوسلوغا دؤنموشدور‪ .‬شهريار دئميشكن‪:‬‬
‫لعنت اول باد خزانه كي‪ ،‬نظامي باغينين‬
‫بير ياوا گول بهسرين قويما دي كا كيللنسين‬
‫بو دؤورده ده آذربايجان يازيچيﻼري شعره داها اوستونلوك و ئرديلر‪ .‬نتيجهده‬
‫ايسه نظم ژانري نثريميزي قاباقﻼدي‪ .‬اسﻼم انقﻼبي نين غلبهسيندن سونرا ملي‬
‫يازيچيﻼر نؤوبهتي دفعه يارانان ديل آزادليغي و مدني ديرچهليش احوال روحيهسي‬
‫شرايطينده باش قالديرديﻼر ‪ .‬بو اثنادا يازيچيﻼريميزين اثرلرينده شعره و نظمه‬
‫اوستونلوك وئرسهلر ده آرا –سيرا بو يومﻼغين قيريلميش اوجونو عصرين اوللرينده‬
‫توخونان ناخيشﻼرا دويونلهينلر ده آز اولمادي‪ .‬بونون نتيجه سينده نثر ژانريندا يئني‬
‫حكايه و رومان يازيب ياراتماق ايسته ينلر ده هردن بير ادبيات ميدانيندا گؤروندو‪ .‬بو‬
‫شامان| ‪5‬‬

‫دؤورده مختلف ژانريﻼر ايچينده هر ندن چوخ‪ ،‬خصوصيله قراماتيك باخيميندان‬


‫آريق ﻼميش ديليميزين بؤيوك امكانﻼريني عكس ائتديره بيلن‪ ،‬آنجاق رومان‬
‫ژانرينين تاثيرلي اولدوغونو دؤنه‪ -‬دؤنه سؤيله ين و گئنيش مقياسدا بو فكري تبليغ‬
‫ائدن ديرلي يازيچيميز عباد ممي زاده اولموشدور‪ .‬بؤيوك يازيچي‪ ،‬تدقيقاتچي‪ ،‬عاليم‬
‫و شاعير دوستوم جناب ممي زاده ديليميز اؤز سوروسونو نظاما‪ ،‬ساهمانا سالسين دئيه‬
‫ايلك مرحلهده اوخوجو كوتلهسي طرفيندن گئنيش رومان اوخونولماسيني و سونرا دا‬
‫يازيچيﻼريميز طرفيندن ايري – اسكيك اولسا دا رومان و حكايهلرين اورتايا‬
‫چيخارتديريلماسيني ضروري بيليردي‪ .‬او دئييردي كي‪ ،‬رومان ژانري هم برباد‬
‫و ضعيتده اوﻻن ديليميزي ياخشيﻼشديرار‪ ،‬هم ده ادبياتميزدا دؤنوش نقطهسي يارادا‬
‫بيلر‪ .‬ايگيرمي ايلدن آرتيقدير كي‪ ،‬جناب ممي زاده بو فكري تبليغ ائتملكه ياناشي‬
‫اؤزو ده باجاريغيني گؤسترميشدير‪ .‬او بونو دئدي و ائله دي ده‪.‬‬
‫جناب ممي زاده نين ايستر شعر و ايستر سه ده نثر يازيﻼريني من شخصا چوخ‬
‫اوخوموشام‪ .‬اسﻼمي بيرليك نشريهسينده يازديقﻼري يازيﻼريندان‪ ،‬شعيرلريندن و‬
‫ترجمهلريندن توتموش مختلف ساحه لرده ترجمه ائتديگي كتابﻼر‪ ،‬يازديغي علمي –‬
‫ادبي مقالهلر‪ ،‬ساتيرا و پوبليسيستيك يازيﻼرا قدر اونون قلمي نين آخيجي‪ ،‬محكم‬
‫قورولوشلو‪ ،‬منطقلي و حتي بعضا سئحركارجاسينا ياراتديغي پاراقرافﻼري دؤنه – دؤنه‬
‫اوخوموشوق‪ .‬بواثرلري توپلوم شكيلده نظره آلماقﻼ برابر ادبي تحليل لر‪ ،‬اجتماعي‬
‫آناليزلر و توپونيميكا و ديلچيليك ساحهسينده آراشديرماﻻريني دا بير يئرده نظردن‬
‫كئچيرسك جناب ممي زادهنين هر هانسي ساحهيه قول قويوبسا او ساحهده اوغورلو‬
‫اولدوغونون شاهدي اولوروق‪.‬‬
‫عزيز دوستوم و علمينه‪ ،‬ذكاسينا و شخصيتينه درين حؤرمت بسلهديگيم صميمي‬
‫و صداقتلي يولداشيم جناب ممي زاده ايله تانيش اوﻻنﻼر بيلير كي‪ ،‬او منطق اعتباري‬
‫ايله دولغون‪ ،‬سؤزو كئچرلي؛ مباحثهده موضوعيا مسلط و حاكيم؛ داورانيشدا صميمي و‬
‫صداقتله ياناشي سرت؛ شعرده اورهيه ياتيملي‪ ،‬دوستلوق عالمينده دؤزوملو‪،‬‬
‫دوغرولوغو گؤسترمكده دؤزومسوز؛ باياغي شخصلره قارشي آمانسيز اوﻻراق اونﻼردان‬
‫اوزاق دوران‪ ،‬حزن و درديني بروزا و ئرمهين دردمند و محزون؛ ديله‪ ،‬وطنه‪ ،‬مدنيته و‬
‫‪ |6‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫انسانليغا اؤنم وئرن پخته و رئاليست بير صنعتكاردير‪ .‬بوخاصيتلر اونون اثرلرينده ده‬
‫اؤزونو آز ‪ -‬چوخ گؤسترمكدهدير‪.‬‬
‫الينيزدهكي بوكتاب دئمك اوﻻر كي‪ ،‬اوستادين هم ديليميزين نئجه ساهمانا سالما‬
‫خصوصوندا سياست و مئتودونون نمونهسيدير‪ .‬هم ده اوزون ايللر ذهنيني مشغول‬
‫ائدن جمعيتيميزين ياشاديغي آجيﻼرين تصويريدير‪ .‬شامان آدي وئريلميش بو اثرين‬
‫معين حيصهلريني اوستاد چوخدان قلمه آلميشدير‪ .‬معين سببلره گؤره ده محض‬
‫ايندي ايشيق اوزو گؤرور‪ .‬بو اثرين يارانماسينين آرخا پﻼنيندا معين ادبي دوشونجه و‬
‫ضرورت حسي و اجتماعي شرايطين و اجتماعيتين محتاجليق دورومونو درك ائتمه و‬
‫بونا چاره قيلما مفكورهسي دورور‪.‬‬
‫اثر هم مضمون‪ ،‬سوژئت‪ ،‬اجتماعي شرايط‪ ،‬آذربايجان كند حياتي نين دورومو‪،‬‬
‫بوغونتولو‪ -‬سيخينتيلي احوال – روحيه شرايطينده ظلمكار خانﻼرين آغا – اربابﻼرين‬
‫و اونﻼرين قوللوغوندا اوﻻن گويا امنيتي قورويان امنيهلرين ظلمو و حاقسيزليغي‬
‫آﻻنيندا كندلي جماعاتين نئجه بير – بيرينين جانينا دوشمهسي‪ ،‬پاخيلليق‪،‬‬
‫شيطانچيليق‪ ،‬آراني وورما خاصيتلرينين اونﻼرين آراسيندا نئجه ميدانا گلمهسيني و‬
‫بونون نتيجهسينده اونون توستوسو ده ائله كندليلرين اؤز گوزلرينه دولماسيني چوخ‬
‫باجاريقﻼ گؤسترير‪ .‬هرچند يازيچي بوشرايطي اؤزو ياشاماميشدير‪ ،‬آمما اونون قلمي بو‬
‫خيرداليقﻼري داها قاباريق شكيلده گوستره بيلميشدير ‪.‬‬
‫ماتم مجلسنيده قادينﻼرين اوخشاما مراسيملريني ائله قلمه آلميشدير كي‪ ،‬گويا‬
‫مؤلف اوﻻردان بيري كيمي بو فضاني ياشاميشدير‪ .‬بو مجلسلرده آغي ﻻرين سؤيلمه‬
‫طرزيني وورغوﻻما‪ ،‬بو كيمي مراسيملره مثبت مناسبت بسلهمه‪ ،‬خلق عادت‬
‫عنعنهلرينه دهير وئرمه و اونﻼري قورويوب ساخﻼما فكريني اوخوجو كوتلهسينه چوخ‬
‫اينجه شكيلده آشيﻼماقدير‪.‬‬
‫بعضا مولف او قدر موضوعنون و يا صحنهنين ايچ قاتﻼرينا وارير كي‪ ،‬حتي‬
‫نمايش ائتديرديگي وضعيتين – صحنهنين جزئياتيني و خيرداليقﻼريني بئله اوزه‬
‫چيخارداراق اوخوجونون گوزونده او صحنهني‪ ،‬بلكه ده معاصير دنيادا تكرار اولماياجاق‬
‫شامان| ‪7‬‬

‫صحنهني جانﻼنديرير و حادثه بير فيلم لئنتينه چئوريلير‪ .‬كتابين صحيفهسي سادجه‬
‫كاغيذ دئييل‪ ،‬سينما و كينو پردهس ي كيمي گؤرونور و صحنه اوخونمور‪ ،‬گؤرونور‪.‬‬
‫مثال اوچون مولف كند حياتينين معين حيصهسي اوﻻن جوتچولوك‬
‫صحنهسينين خيرداليقﻼريني بوشكيلده قلمه آلير‪:‬‬
‫»اوغول‪ ،‬بورا موغان دؤگول آ‪ ،‬يئري دريندن سوروب‪ ،‬تورپاغي اؤلدورمهسن‬
‫بيتيرمز ‪ .‬يئر دئيير ‪:‬اؤلدور مني‪ ،‬ديريلديم سني‪.‬‬
‫آي سليدايي‪ ،‬نئينيم‪ ،‬بوندان آرتيق باتمير آخي‪،‬‬
‫آي باﻻ‪ ،‬جوتو ساخﻼ‪ ،‬كوتان اؤز‪ -‬اؤزونه باتماز كي‪ ،‬هر شئيين فندي وار‪،‬‬
‫كؤر ‪ -‬كؤندم ايستهيير‪.‬‬
‫بئلهليكله جوتو ساخﻼتديريب‪ ،‬خيشين انگهجواسيني بير دليك قاباغا آتدي‪.‬‬
‫باخ‪ ،‬بئله‪ ،‬توتاغي برك توت‪ ،‬اؤزو ده نارين سور ‪.‬قوي اؤكوزلره ده زور‬
‫گلمه سين«‪.‬‬
‫و يا‬
‫»سليدايي هم بير آتا آميرانه ليگي‪ ،‬هم ده بير تجربهلي اكينچي مصلحتي‬
‫ايفادهسي ايله دئدي‪:‬‬
‫بير باشين تئز باشﻼماسان‪ ،‬او باشدا ايشين ال ‪ -‬آياغين بير يئره ييغماق اولماز‪.‬‬
‫سونبولون گؤولوگوندن ده قورخما‪ ،‬رحمتليكلر بئچيزه دئمهييبلر كي‪ ،‬آرپاني اؤتور بيچ‪،‬‬
‫بوغداني سوتول بيچ«‪.‬‬
‫ويا مولف بير گنجين عاشقانه پورترئتيني اؤز ياشينا اويمايان شكيلده تصوير ائدير‪:‬‬
‫»شاماني بيرينجي دفعه اوﻻراق گؤرهن كيفايت بير آنليق دا اولسا داياندي‪.‬‬
‫اونﻼرين گؤزلري بير – بيرينه ساتاشدي‪ .‬نئجه ده گؤزل ايدي او‪ .‬قاشﻼري چاتما‬
‫اولماسا دا ائله بيل قلمله چكيلميشدي ‪.‬اوزون و قالين كيرپيكلري‪ ،‬چؤهرهيييه‬
‫چاﻻن آل ياناقﻼري‪ ،‬نازيك دوداقﻼري و اوست دوداغينين آلت دوداغا‬
‫قوووشاجاغينداكي ياشيمتيل خال‪ ،‬بير آز چوخورا دوشموش آﻻ گؤزلري‪ ،‬سحركار‬
‫باخيشﻼري تصوره سيغمايان بير گؤزهلليك نماييش ائتديريردي‪ .‬گؤزلرينين‬
‫درينليگينده سئزيلن اوغورسوز بير سئودا مغرور گؤركميني سارسيديردي«‪.‬‬
‫‪ |8‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫اونملي خصوصيتلردن بيري ده بوندان عبارتدير كي‪ ،‬مولف رئاليزم سبكينه اؤنم‬
‫وئرهرك خالفين عادت عنعنهلريني اولدوغو كيمي نقل ائدير و چوخ اينجه و ظريف‬
‫بير پريزمادان باخاراق اونﻼرا مثبت مناسبت بسلهيير؛ نئجه دئييرلر او دهيرلري تبلغ ده‬
‫ائدير‪ .‬منفي و انسانليغا ضد‪ ،‬ائتيكادان كنار و معنويتدن اوزاق و مختلف سببلر اوزوندن‬
‫جمعيتده باش آليب گئدن عادتلره ايسه منفي مناسبت بسلهيرك اونﻼري ائله اينجه‬
‫شكيلده پيسله يير كي‪ ،‬اوخوجونون ارادهس يني بئله بو كيمي عادتلره منفي و او كيمي‬
‫دهيرلره مثبت ياناشماغا يؤنهلدير‪.‬‬
‫مولفين قهرمانﻼري مسلمان حياتيندا‪ ،‬او دا اردبيل كيمي بير مذهبي بؤلگده ناماز‬
‫قيلما كيمي ديني واجباتيني اونوتمور و مؤلف حاقلي اوﻻراق و امانتين قيدينه قاليب‬
‫صداقت اوزوندن بونو ياخشي آدامﻼرين خاراكتئريكاسيني معينلشديرمك اوچون‬
‫فاكت گتيرير‪ .‬يعني ياخشي آدام اوبرازي اوﻻن سلي دايي صبح تئزدن دورور‪،‬‬
‫نامازيني قيليرسا‪ ،‬دئمك حقيقتا او ياخشي آدامدير‪ .‬و يا شامان دوزگونجه زنجير وورما‬
‫قايداسيني اؤيره نير و محرمليكده زنجير وورور‪ .‬دئمك مولف رئال حياتي اولدوغو‬
‫كيمي تصوير ائدير كي‪ ،‬بو دا اونون دئديگيم كيمي صداقتيندن ايره لي گلير‪.‬‬
‫ياخود محرمليك آييندا زنجير دستهسينين يارانماسي و پروقرامين نئحه باشﻼما‬
‫و تامامﻼما يروسئسيني ائله گؤزل قلمه آلير كي‪ ،‬آدام حظ ائدير‪:‬‬
‫»مسجد آغزينادك دولموشدو ‪.‬آلﻼهقولو آياغا دوروب زنجير وورمانين آچيليشي‬
‫اوﻻراق دو بيت دئدي و ‪ ....‬سونرا شاهبيتي باشﻼدي‪:‬‬
‫نهر علقمه‪ ،‬قويدو چون قدم‪ ،‬كربﻼ وزيري‪ ،‬تاجيدار ابالفضل‪.‬‬
‫تشنه لبلره‪ ،‬سو گتيرمهيه‪ ،‬جاني ديلدن ائتدي‪ ،‬افتخار ابالفضل‪.‬‬

‫هامي شاهبيتي ياخشي اؤيرنسين دئيه اي كي دفعه تكرار ائتدي ‪.‬شامان بونﻼرين‬
‫هاميسيني سون درجه دقتله ايزله يير و بير ‪ -‬بير ياديندا ساخﻼييردي‪ .‬بوندان عﻼوه‬
‫باجيسي دا اونا زنجير قايداﻻريني اؤيرتميشدي‪:‬‬
‫‪-‬اؤز يئرينده أيلشديكدن سونرا زيجير قارا بوقچاسيني قاباغينا قويوب آچارسان‪،‬‬
‫زنجيري اؤپوب گؤزونه قويدوقدان سونرا قاراني گئيرسن‪ .‬دؤشه مه باشﻼمايانا كيمي‬
‫ساغ الينله يالنيز ساغ چيگنينه ووراجاقسان و ‪....‬‬
‫شامان| ‪9‬‬

‫آلﻼهقولو آغيردان وورون دئيه زنجير آهنگينين پوزولماق اوزره اولدوغونو‬


‫بيلديردي ‪.‬اؤزو ايسه زنجيرچيلره كؤمك اولسون دئيه بير الينده كتابي توتوب‪ ،‬او‬
‫بيري اليني شاهبيت آهنگينه اويغون شكيلده قالديريب‪ ،‬ائنديريردي‪ .‬زنجير ياريم‬
‫ساعاتا كيمي بو شكيلده داوام ائتديكدن سونرا دسته باشي‪ ،‬بهرمخان آلﻼهقولونون‬
‫اشارهسيله اوجا‪ ،‬گؤزل و دهيرلي سسي ايله يا حسين چكمهيه باشﻼدي‪.‬‬
‫بهرمخان‪:‬‬
‫يا حسييين‪.‬‬
‫زنجيرچيلر‪:‬‬
‫يا حسييين‪.‬‬
‫يا مظلوووم‪.‬‬
‫يا حسييين‪.«....‬‬
‫بوندان عﻼوه او دؤورده آذربايجاندا ياشايشين آجيناجاقلي دورومونو و‬
‫آذربايجانليﻻرين نه درجهده آغير ياشاديقﻼريني و جﻼي وطن دوشوب چوخ واقت‬
‫اهل‪ -‬عيالينا بير تيكه چؤرك قازانماق اوچون اوزاق يئرلره گئتمه حالﻼريني دريندن‬
‫دوشونوب و هميشه آذربايجان درديني اورهيينده ياشادان مولفيميز رئال شكيلده آرا –‬
‫سيرا تصويره چكيب و بو اثنادا باش وئرن فاجعه لره آجيقلي توخونور‪.‬‬
‫قهرمانين معاصر دونياسيندا باش وئرن فاجعهلري خلقين اينانجيندا يئر آﻻن و‬
‫ديني خاراكتئر داشييان كربﻼ فاجعهسينه باغﻼماسي رئالليغي عكس ائتديرسه ده‬
‫مولفين قلمي نين خصوصي بير جهتيني ده گؤسترير‪.‬‬
‫دوغرودور باكينين نئفت قويوﻻريندا ايشلهين لرين ائرمني باسقينيندا هﻼك‬
‫اولماﻻري تخمينا او ايلين محرمليگينه اؤز محزون تاثير يني گؤستره بيلميشدير‪ .‬بو‬
‫ايسه مولفين نظريندن كناردا قالمايارا ق يئريندهجه اونا اشاره ائدير هم ده اوخوجو‬
‫كوتله سيني ائرمني فاشيستلري نين مسلمانﻼرين قانينا نئجه س وسودوقﻼريني‪،‬‬
‫اونﻼرين غدارليغيني بير داها وورغوﻻيير؛ آخي بو‪ ،‬مسلمانﻼرين مشترك و‬
‫وورغوﻻنماسي گركلي اوﻻن درديدير‪ .‬او اوخوجونون دقتيني حقلي اوﻻراق بو نكته لره‬
‫چكير‪.‬‬
‫‪ |10‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫و نهايت قهرمانين بوتون فكري – ذكري وطندير و وطن او زامان قهرمان‬


‫اوچون ياشامالي اولوركي‪ ،‬ظلمكارليق سيمبولو اوﻻن رضاخان وطني ترك ائدير‪ .‬و بو‬
‫نونﻼدا يازيچي سؤزونو هله ليك باشا چاتديرير‪.‬‬
‫بئله بير اثرين عزيز دوستومون طرفيندن يازيلماسي مني چوخ سئ وينديرير و‬
‫ايشين اوغورلو اولماسي دوستومو بو مناسبتله تبريك اتمه ييمه وادار ائدير‪ .‬بو اوزدن‬
‫بو كيمي ايشلري آلقيشﻼياراق جناب ممي زادهني تبريك ائدير‪ ،‬قلمينين آخارلي و‬
‫عؤمرونون اوزون اولماسيني و بوتون توتدوغو ايشلرده موفقيت كسب ائتمه ييني آﷲ‬
‫تعاﻻدان ديلهييرم‪ .‬ايشين كئچرلي و يولون آواند اولسون دوستوم‪ .‬هم ده بو اثرين‬
‫اوخونماسيني خصوصيله عزيز گنجلريميزه تكليف ائديرم‪.‬‬

‫ميرزه رسول اسماعيل زاده دوزال‬


‫شامان| ‪11‬‬

‫آرتيق دان يئري سؤكولموش و توراغايﻼر اوخوماغا باشﻼميشديﻼر‪ .‬آتين‬


‫قيچﻼري شئهدن ايسﻼنميشدي‪ .‬گونشلي ياز شئهي چمنه سانكي ميرواري‬
‫تاخميشدي‪ .‬توراغايﻼرين اوخوماسينا باخماياراق ايكي داغ آراسينداكي بو دوزه آغير‬
‫سوكوت چؤكموشدو‪ .‬آتين آياغي آلتيندان پيريلتي ايله اوچان بيلديرچينلر آدامي‬
‫ديكسينديريردي‪ .‬حيوانين بورونﻼريندان چيخان نفس سحرين شاختاسيندا دومان‬
‫ياراديردي‪ .‬شامان ايسه بونﻼرين هئچ بيريسينه فيكير وئرمهدن چاپيردي‪.‬‬
‫اوباشدانادك ياتيب‪ ،‬سحر آﻻتوردان يئيجهيه گئتمك قرارينا گلميشدي‪ .‬آمما‬
‫ايلك آخشامدان يئرينه گيرميشديسه ده ياتا بيلمهميشدي‪ .‬سانكي باشينين آلتينا داش‬
‫قويولموشدو‪ .‬گؤزلرينه يوخو گلمهين شامان ايكي ـ اوچ دفعه باييرا چيخيب آتينا باش‬
‫چكميشدي‪ .‬آياز گئجه نين آيدين سماسينداكي سايسيز اولدوزﻻر كيمي چاباﻻييردي‪.‬‬
‫دنيز قدر حؤصله صاحبي اولماسينا باخماياراق بو گئجه خوروزﻻرين ايكينجي با نينا‬
‫تلهسيردي‪ .‬باجيسي نين خستهليگي نين غير عادي اولدوغو اورهيينه دامميشدي‪.‬‬
‫دالبادال آه چكير‪ ،‬كؤكسونو اؤتوروردو‪ .‬خياليندا مين ـ بير فيكير جانﻼنير و ايلديريم‬
‫سرعتي ايله دهييشيردي‪ .‬يوخو گؤزلريني چيخارسا دا سحره كيمي بير آنليق دا‬
‫اولسون چيمير ائده بيلمهدي‪.‬‬
‫ايتلرين سسي‪ ،‬چوبانﻼرين و ناخيرچيﻼرين هاي ـ كويو شاماني خيال‬
‫اوردوسونون اليندن خﻼص ائتدي‪ .‬آتين جيلوونو چكيب ياواشيتدي‪ .‬آرتيق چن‬
‫گؤتورولموشدو‪ .‬گونش اوفوقدن خيلي آراﻻنيب اؤز ايشيغي ايله ياماجﻼرداكي شئهلي‬
‫چمنلره خصوصي پاريلتي وئريردي‪ .‬ديگر قوشﻼر دا توراغايﻼرا قوشوﻻراق اؤز‬
‫سئ حركار نغمهلري ايله بوتون وارليغي دينلهمگه چاغيريرديﻼر‪ .‬گونشين چيخماسيني‬
‫ارشه نين الوان چيچكلري گولوشله‪ ،‬غنچهلري ايسه تبسمله قارشيﻼييرديﻼر‪ .‬طبيعت‬
‫بوتون وارليغي ايله گئجه قارانليغينين ياراتديغي مبهم دونيايا قارشي مبارزهده غلبه‬
‫چالميشدي‪.‬‬
‫‪ |12‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫شامان بونﻼرين هاميسينا باخيرديسا دا هئچ نه گؤرموردو‪ .‬اختيارسيز اوﻻراق يئنه‬


‫ده آتين جيلوونو بوشالتميشدي‪ .‬نه قدر چاليشيرديسا باجيسي نين نه وضعيتده‬
‫اولدوغونو تجسم ائده بيلميردي‪ .‬او‪ ،‬فيكريني واحد بير استقامتده بئله ساخﻼيا بيلمير‪،‬‬
‫گاه باجيسي ايله كئچيرديگي گونلري يادينا سالير‪ ،‬گاه يئزنه سينين قارا خبري گلن‬
‫گونلري خاطرﻻيير‪ ،‬بعضا ده باجيسي نين و باجيسي اوشاقﻼرينين گلهجك حياتيني‬
‫دوشونوردو‪ .‬بونﻼرين هاميسي محض باجي اؤلوموندن سونرا انسانين فيكرينه گله‬
‫بيلردي‪ .‬شامانين خيال يئلكهني ايسه اؤز الينده دئييلدي‪ .‬او‪ ،‬آيريليغي ياخيندا گؤرن‬
‫آدام كيمي عؤمرونون ان اينجه چاغﻼريني يادينا سالير‪ ،‬آرزوسوندا اولدوقﻼريني‬
‫خياليندا جانﻼنديرير و اونﻼرا چاتماغين غير ممكن اولدوغونا آجيييردي‪.‬‬
‫كئچميشدن ان چوخ باجيسي ايله كئچيرديگي گونلر ياديندا قالميشدي‪.‬‬
‫‪ ...‬زري نين بئش ياش بؤيوك اولدوغونا باخماياراق اونونﻼ بير ياشيد كيمي‬
‫اويناييردي‪ .‬آنا محبتي گؤرمهين قارداش بير آن بئله باجيسيندان آير يﻼ بيلمير‪ ،‬تئز ـ‬
‫تئز اونا سيغينيردي‪ .‬آخي زري اونون تكجه باجيسي دئييل‪ ،‬هم ده آناسي ايدي‪ .‬آياز‬
‫گئجهلرده سئرچه كيمي سايريشان سايسيز ـ حسابسيز اولدوزﻻر آراسيندا ساكتجه‬
‫ايشيق ساچان گوموشو آيا نئجه ده حسرتله باخير و »من سنين قدر دجلليك ائديب‪،‬‬
‫آنامي اوزومه سيللي وورماغا مجبور ائتمزديم« ـ دئيه دوشونوردو‪.‬‬
‫آناسيزليغي يادينا سالماق نه قدر آجي و نه قدر آغير اولسا دا باجيسيزليغي‬
‫تصورونه ده سيغيشديرا بيلمزدي‪ .‬آخي زري اونون آناليق قايغيسيني دا چكيردي‪.‬‬
‫كؤكسونده دونيا بويدا آنا قلبي دؤيونن او كيچيك قيز اؤز چؤرهك پاييني دفعهلرله‬
‫قارداشينا وئرميشدي‪ .‬بير گون واييش ايله ساواشاندا‪ ،‬واييشين آناسي رقيبه اونون‬
‫اوستونه شيغيميشدي‪ .‬آمما زري قارداشيني باغرينا باسميش و رقيبه نين الي اونا‬
‫توخونماميشدي‪.‬‬
‫شامان سونراﻻر قدرتلي گنجليك چاغﻼريندا بئله بو حادثهني خاطيرﻻديقدا برك‬
‫آجييير و آدامسيزﻻرا نه قدر ده يازيغي گليردي‪ .‬او‪ ،‬اؤز باجيسي نين هاميدان گوجلو‬
‫اولدوغونا ايناميني عؤمرونون سون آنﻼرينا كيمي ايتيرمهميشدي‪ .‬سونراﻻر حتي‬
‫باجيسي ار ائوينده اوﻻندا دا حيا تين آغير و دؤزولمز چاغﻼريندا باجيسينا سيغينار و‬
‫شامان| ‪13‬‬

‫اونونﻼ دردلهشيب دانيشاردي‪ .‬داها دوغروسو زري اونون عؤمرونون معنوي حصه سي‬
‫ايدي‪ .‬اونسوز ياشاياجاغيني تصورونه دهسيغيشديرا بيلمزدي‪...‬‬
‫قاراسويون يارغاني آتي دايانديردي‪ .‬شامان آتا مهميز گؤسترمك ايستهديكده‬
‫گؤزو چايا ساتاشدي و جومايراني هاچان كئچيب آخمازا چاتديغيني يادينا ساﻻ‬
‫بيلمهدي‪ .‬آرتيق گونش اگيلميشدي‪ .‬خزردن اسن سرين كولك مئشه قوخوسونو‬
‫آخماز چيچكلري نين عطري ايله قاريشديرير و انسان موشاميندا غريبه بير حس‬
‫اوياديردي‪.‬‬
‫چايين شيريلتيسي‪ ،‬قوشﻼرين جهجهي‪ ،‬قان تر ايچينده چاليشان اكينچيلرين‬
‫امك منظرهسي آدامي باشقا بير احوال روحيهيه ‪ ،‬سرخوشلوق عالمينه آپاريردي‪.‬‬
‫طبيعتدهكي بو گؤزلليك بير آنليق دا اولسا شاماني اؤز دوشونجهلريندن آييردي‪.‬‬
‫اؤزوندن آسيلي اولماياراق اطرافي سوزدو‪ .‬ارشه داغﻼرينين گونئييندهكي ياشيلليق‬
‫سانكي ساواﻻن اتهييني انعكاس ائتديريردي‪ .‬يوخوشا دوغرو گئدن ايري ـ اويرو‬
‫يولﻼر اوزاقﻼردا بير جيغيرا دؤنور و يئرين گؤيه قووشدوغو نؤقطهده‪ ،‬اوفوق‬
‫آشيريميندا گؤزدن ايتيردي‪...‬‬
‫شامان دريندن آه چكيب آتي سوننو سوواتينا)‪ (1‬يؤنلتدي‪ .‬كنده ياخينﻼشديقجا‬
‫اضطرابي آرتير‪ ،‬اورهيي داها شدتله دؤيونوردو‪ .‬يئنه ديلينه گتيرمهديگي‪ ،‬ﻻكين‬
‫خيالينين ائنيشينه سوزولن‪ ،‬يوخوشونا بوروﻻن قارا مئه كيمي بير سورغو اونو‬
‫بوراخمادي‪» :‬گؤرهسن باجيم نئجهدير؟«‬
‫گئتديگي چايآراسي يولو قبيريستانليقدان سووشوردو‪ .‬قبيريستانليغا چاتاندا عادت‬
‫اوزره داياندي‪ .‬فاتحه وئريب گئتمك ايستهديكده اورهيي گلر ـ گلمز اورا دؤندو‪ .‬اؤز‬
‫تايفاسي باسديريﻼن بؤلگويه گئديب يئني قبير گؤرمهديكده آرخايينﻼشدي‪ .‬دئمك‬
‫باجيسي ساغدير‪ .‬او ايسه بوندان باشقا هر بير درده دؤزردي‪ .‬آتي چاي قيراغي ايله بير‬
‫ـ باشا باجيسي ائوينه سوردو‪ .‬سالمان گيلين قاپيسينا چاتاندا قاپيني باغﻼييب گئتمك‬
‫ايستهين گوللوبهييم شاماني گؤردوكده سرسمه كيمي خوشگلدين ائتمگه سؤز‬
‫تاپماييب‪» ،‬گل ائوه‪ ،‬آي باﻻ« ـ دئيه آتين جيلووندان ياپيشدي‪.‬‬
‫ـ آلﻼه آباد ائله سين بيبي‪ ،‬باجيما باش چكيب گلهرم ‪ ،‬دئييب آرتيردي‪:‬‬
‫‪ |14‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ سليدايي ائوده؟‬
‫ـ سن آتي چك ايچهري‪ ،‬ايندي گلر‪.‬‬
‫اصلينده گوللوبهييم اونو ايچهري آپاريب باجي اؤلومونو قارشيﻼماغا‬
‫حاضرﻻشديرماق فيكرينده ايدي‪ .‬اونون اؤزو بؤيوك مصيبتلره دؤزموشدو‪ .‬اوچ گلين‬
‫قيزينين‪ ،‬بير جاوان اوغلونون واختسيز اؤلوموندن آرواد تامام قوجالميش و يوماغا‬
‫دؤنموشدو‪ .‬گوللوبهييم كند ايچينده حؤرمت صاحبي ايدي‪ .‬بؤيوكلو ـ كيچيكلي‪ ،‬هامي‬
‫اونا ب يبي دئيي ر و سؤزلرينه‪ ،‬اؤيودلرينه جواهر كيمي قيمت وئريرديلر‪ .‬كندين بوتون‬
‫خيرينده ‪ ،‬شرينده بيبي نين قايغيسي اولوردو‪ .‬اونون بير سؤزو ايكي اولمازدي‪ .‬شامان دا‬
‫اونون تكليفيندن بويون قاچيرا بيلمه ييب آتيني ايچهري چكمهدن ائوه گيردي‪.‬‬
‫بو ائو هله اوشاقليق چاغﻼريندان اونا تانيش ايدي‪ .‬اردبيلده آجليق كولهيي انسان‬
‫چيچكلريني سولدوروب ـ سوووراندا بير دري ‪ ،‬بيرسومويه دؤنموش آج آدامﻼر هميشه‬
‫بو قاپيا گلردي‪ .‬بو ائوين قاپيسي بيبي نين مهربان اورهيي كيمي هامينين اوزونه آچيق‬
‫ايدي‪» .‬بئش قيرانليق« آدامﻼري خزل كيمي قيريب ‪ ،‬تؤكنده وارليﻼر بير قارين‬
‫چؤرهيي بير ميس قازانا ياخود بير قيزيل سيرغايا ساتيردي‪ .‬بيبي ايسه اؤزو دئميشكن‪،‬‬
‫»آلﻼهين اؤز بندهسيني امتاحانا چكديگي گونلرده« اؤز تيكهسيني هامي ايله‬
‫بؤلوشموشدو‪ .‬آتا ـ آناسي آجيندان اؤلوب آراليقدا قالميش يئتيملر اونو آنا سانير و‬
‫شيلتاق ائديرديلر‪ .‬شامان دا بو ائوده و همين اوشاقﻼرين ايچينده بؤيوموشدو‪.‬‬
‫» ائوه ده خوش گليبسن« ـ دئيه گوللوبهييم سؤزو هارادان باشﻼياجاغيني‬
‫بيلمه ييب سوسدو‪ .‬شامان بيبينين بو جور ياناشماسيندان تعجبلنديسه ده بير سؤز‬
‫دئمهدي‪ .‬بيبي چتينليكله اؤزونو اله آليب ديللندي‪» :‬دونيا بئله گليب‪ ،‬بئله ده‬
‫گئدهجك‪ ،‬بو ايل ده تاخيلي سيچان آپاردي‪ .‬آپارماسايدي دا بيزه فرق ائتميهجكدي‪.‬‬
‫آغا آپاراجاقدي‪ ،‬سيچان يا آغا‪ ،‬ايكيسي ده تارينين چاراسيز درديدير‪ .‬فلك بيزلره يازي‬
‫يازاندا درديميزي دؤزوموموزدن چوخ يازيب‪ ،‬هاميميز قارايازي اولموشوق‪ .‬نه اوچون‬
‫اوچ گلين قيزيمي‪ ،‬بير ايگيد اوغلومو اليمدن آليب؟ والﻼه بو ياشا چاتميشام‪ ،‬بيرجه‬
‫گون ده سئوينمهميشم‪ .‬گولنده ده اؤزومو عارسيزليغا وورورام‪ .‬ائه نئيلهمك‪ ،‬بير باشي‬
‫عارسيزليق اولماسا غمدن باغريميز چاتﻼياردي‪ .‬بو بئش گونلوك دونيادا ايت كورلوغو‬
‫شامان| ‪15‬‬

‫چكيريك‪ .‬مئيي باجيمين ساواﻻن داغي بويدا ايگيد اوغلو ايتگين دوشدو‪ .‬يازيغين‬
‫ايندي ده گؤزو يول دؤيور‪ .‬زهريمارا دؤنئيدي بو بير تيكه چؤرك‪ .‬آجليق ـ‬
‫ياﻻواجليق‪ ،‬اؤلوم ـ ايتيم‪ ،‬دؤزمكدن باشقا چارا يوخدور«‪ .‬بيبي سؤزونو داوام ائتديره‬
‫بيلمهدي‪ .‬شامان‪» ،‬دوغرودان دا دؤزمكدن باشقا چارا يوخدور؟« ـ دئيه اؤز ـ اؤزونه‬
‫دوشوندو‪ .‬او‪ ،‬بيردن بيبييه دؤنوب سوروشدو‪:‬‬
‫ـ قاپيني قيفيلﻼييب هارا گئتمك ايستهييردين؟‬
‫ـ هامي اؤلمك اوچون يارانيب باﻻ‪ ،‬ـ دئيه بيبي گؤزونو يئره ديكيب ‪ ،‬كؤهنه‬
‫كيليمدن چيخان بويلوغو اويان ـ بويان ائلهمگه باشﻼدي‪ .‬گؤزلريندن لئيسان كيمي‬
‫ياش تؤكه ـ تؤكه » باشين ساغ اولسون آي باﻻ« دئدي‪ .‬شامان ياش ايچينده اوزن‬
‫گؤزلريني بيبييه زيللهدي‪ .‬اونون گؤزلريندن عاجزانه بير يالواريش ايفادهسي‬
‫ياغيردي‪ .‬دوداقﻼري اسدي‪ .‬قلبينه سارسيديجي بير كدر چؤكدو‪» :‬آخي‪...‬بس ‪...‬من«‬
‫باشقا سؤز دئيه بيلمه ييب درحال آياغا قالخدي‪.‬‬
‫باجيسي گيلين قاپيسينا خيلي آدام ييغيشميشدي‪ .‬وارليغيني تاماميله يالقيزليق‬
‫بورودو‪ .‬كؤكسوندهكي يانقيني سؤندورمك اوچون چكديگي نفسلر چاتيشميردي‪.‬‬
‫اوزونو يانا دؤندردي‪ .‬هؤنكور ـ هؤنكور آغﻼماسي نين قارشيسيني آﻻ بيلمهدي…‬
‫باجيسي نين اوزونو سون دفعه گؤرمك اوچون تابوتا ياخينﻼشدي‪ .‬گؤزلريني ابدي‬
‫يوماراق نئجه ده ساكت‪ ،‬نئجه ده ووقارﻻ ياتميشدي تابوتدا‪ .‬انسانين ساچي اوتوز‬
‫بئش ياشيندا دا بو قدر آغارارميش‪ .‬اوتوز بئش ايلين آغريسيني ـ آجيسيني نماييش‬
‫ائتديرن قيريشميش صيفتيني دوداقﻼرينداكي سيرلي بير گولوش ايزي معصوملوق‬
‫آبيدهسينه چئويرميشدي‪.‬‬
‫اوزونو اونون سويوق اوزونه قويدو‪ .‬گؤزلرينين ياشي باجيسينين اوزوندن آخيب‬
‫تابوتا سوزولدو‪ » .‬قوربانين اولوم آي باجي« دويغوسو ايله اينيلدهيير و اونون جانسيز‬
‫اليله اوز ـ گؤزونو سيغالﻼييردي‪ » .‬بيركره دانيشسايدي فقط« ـ دئيه اورهييندن غير‬
‫ممكن بير آرزو كئچدي‪» .‬فلك اؤز سايديغيني سايار‪ ،‬اونون چارخي بير آن بئله گئري‬
‫دؤنمز« آدلي حقيقتي دانماق‪ ،‬محو ائتمك ايستهييردي‪ .‬اؤزونو اله آﻻ بيلمهييب‬
‫باشيني قالديراراق باغيردي و ييخيلدي‪...‬‬
‫‪ |16‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫تابوتو قبيريستانليغا آپارديﻼر‪ .‬مئييتي باسديراندان سونرا اليني قبيرين تورپاغينا‬


‫قويوب فاتحه اوخودو‪ ...‬گونش زري ساچاقﻼريني اطراف داغﻼرين ذيروهلريندن‬
‫ييغيشديرير و ساواﻻنا سيغينماق ايستهييردي ‪.‬خزردن اسن كولك آرتيق آدامين‬
‫اوزونو اوخشايان سحر اسينتي سينه چئوريلميشدي‪ .‬بيلديرچينلر آرا وئرمهدن‬
‫اوخوشوردوﻻر‪ .‬شامانين وارليغيني ايسهس ارسيديجي بير دويغو بوروموشدو‪...‬‬
‫ائرتهسي گون كيشيلر جزوي اوخوماق اوچون مسجيده گئتديلر‪ .‬بونون اؤزو ده‬
‫شامانا بير نيسگيل اولدو‪ .‬آخي اونون دا ممكنو اولسايدي‪ ،‬ائوينده جزوي قويوب‬
‫احسان وئرهجكدي‪ .‬آتاسي خاليق اؤلنده ائل عادتي ايله قاباغا چيخميش و ائلدن او‬
‫رحمتليگه حاﻻلليق ايستهميشدي‪ .‬قوناقﻼرين قارشيسينا لياقتله چيخيب اوچ گون‬
‫ياس ساخﻼميشدي‪ .‬اوسته ليك يئدديسيني‪ ،‬قيرخيني و حتي ايليني ده قئيد‬
‫ائتميشدي‪ .‬باجيسي اؤز يانيقلي سسي ايله آتا ـ آناسيني اوخشاميشدي‪ .‬دئمك اوﻻر‬
‫كي آتا اؤلومو شامانا او قدر ده آغير گلمهميشدي‪ .‬ايندي ايسه تامام عكسينه ايدي‪.‬‬ ‫‪،‬‬
‫زرينين ياشاديغي داخما بوم بوش ايدي‪ .‬اؤزو ده كي ‪ ،‬ديدرگينين بيري ايدي‪ .‬بئله‬
‫يوخسولﻼر اؤلنده كند اهاليسي مسجيدده ياس ساخﻼييرديﻼر‪ .‬چاي ـ قند پولونو دا‬
‫اهالي اؤدهييردي‪ .‬قادينﻼرا گلديكده ايسه اونﻼر يئمك ايستهمير‪ ،‬اؤزلري بير يئره‬
‫ييغيشيب آغﻼشيرديﻼر‪.‬‬
‫زرينين ياسيندا دا كندين بوتون آروادﻻري گوللوبهييم گيله ييغيشميشدي‪ .‬او بويدا‬
‫ائو قادينﻼ دولموشدو‪ .‬هئچ كيم دينميردي‪ .‬هاميسي درين حزنه دالميش و بير دينن‬
‫گودوردولر‪ .‬نهايت خاتايي ديللندي‪» :‬والﻼه زري خوشبختدير‪ .‬قارا يازي منم كي‪،‬‬
‫قارداش اؤلومو اورهييمي يانديرير« دئدي‪ ،‬سونرا ايسه عادي بير سويوق دگمه نين‬
‫گودازينا گئدن قارداشي ساداتخاني اوخشادي‪:‬‬
‫بو گؤروكن ساواﻻندي‬
‫سلطاندي‪ ،‬ساواﻻندي‬
‫نه دردين ياددان چيخار‪ ،‬آي ساداتخان‪،‬‬
‫نه ياران ساغاﻻندي‪.‬‬
‫شامان| ‪17‬‬

‫گؤزلردن لئيسان كيمي ياش سوزور‪ ،‬اورهكلر اود ايچينده چاباﻻييردي‪.‬‬


‫سكينهخاﻻنين وضعيتي عادي آغﻼماقدان سووشموشدو‪ .‬ايچيني چكير و هوشونو‬
‫ايتيرمك اوزره ايدي‪ .‬ياخاسيني آچديﻼر‪ .‬خيرداخانيم بير آز سو ايچيرتدي‪ .‬بويون ـ‬
‫بوغازيني اوودوﻻر‪ .‬مجليسده غريبه بير احوال ـ روحيه يارانميشدي‪ .‬گوللوبهييم‬
‫»بسدي قيزيم‪ «،‬ـ دئيه خاتايا دؤندو‪ » :‬دونيانين ايشي ائله بئلهدي‪ .‬بوتون يارانانﻼر‬
‫اؤلهجك‪ .‬بهيم قورباني اولدوغوم پيغمبر اؤلمهدي؟ بهيم قابيرغاﻻري سينان فاطمه‬
‫زهرا اؤلمهدي؟ بس مصيبتي يئره ـ گؤيه سيغيميان زينبنن نئجهسن؟ سن اؤزونو‬
‫اؤلدورمكله قارداشين ديريلميهجك كي‪ .‬باﻻﻻرينا يازيغين گلسين‪ ،‬اونﻼري يئتيم‬
‫قويارسان«‪ .‬خاتايي »يا امام حسين ‪ ،‬مصيبتووه جانيم دا باﻻﻻريم دا قوربان« دئيه بير‬
‫آز ساكتلشدي‪ .‬مشهد صديقه بير فاتحه وئردي‪ .‬سونرا چاي گتيرديلر‪.‬‬
‫يئكهليدن گلن بير دسته قادين يئتيشدي‪ .‬زري نين بيبيسي قيزي نارينگول ده‬
‫اونﻼرين ايچينده ايدي‪ .‬ائله بو واخت زري نين يئتيمي ايچهري گيردي‪ .‬نارينگول‬
‫اوشاغي باغرينا باسدي‪ .‬آرتيق اختياري اليندن گئتميشدي‪:‬‬
‫دوه لر اوتﻼر گالﻼهي‬
‫اوتﻼر‪ ،‬اوتﻼر گالﻼهي‬
‫عزراييل يانووا گلنده‪ ،‬آي دايي قيزي‬
‫چاغيرايدين آلﻼهي‪.‬‬
‫مجلسده بير داها قيامت قوپدو‪ .‬قاپيدان كئچنلر آغيﻻري ائشيدنده‬
‫اؤزلريندن آسيلي اولماياراق دايانير‪ ،‬بعضا بئله اوتوروب بير آز آغﻼييرديﻼر‪ .‬آغي‬
‫چكهنلرين سسي بير ـ بيرينه قوشولور و او قدر حزين‪ ،‬او قدر يانيقلي اولوردو‬
‫كي‪ ،‬آدام هر شئيين آرتيق بيتديگيني‪ ،‬دونيانين دهشتلي بير زلزله ياخود سام‬
‫يئلي نتيجهسينده محو اوﻻجاغيني تصور ائديردي‪ .‬نارينگول ايكينجي‬
‫اوخشاماني دئدي‪:‬‬
‫گليرديم قيراغينان‬
‫گول بيچيرديم اوراغينان‬
‫‪ |18‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ايتيرميشم داييم قيزين‬


‫آختاريرام سوراغينان‪.‬‬
‫گوللوبهييم اولماسايدي مجلس ساكتلشمهيه جكدي‪ .‬او هميشه بير آز‬
‫گودور و هامي اورهييني بوشالتديقدان سونرا اوخشاماني باشﻼييردي‪ .‬ايندي ده‬
‫»باﻻ داي بسدي« ـ دئيه نارينگولون گؤزلريني سيلدي‪ .‬نارينگول بير اوشاق‬
‫كيمي اونا سيغيندي‪» :‬آي بيبي‪ ،‬اورهييم يانير آخي‪ ،‬قارا گونلو آلﻼهدان اؤزونه‬
‫اؤلوم ديلهدي«…‬
‫دوغرودان دا زري اؤزونه اؤلوم ديلهميشدي‪ .‬هميشه اوروجلوق گئجهلرينده‬
‫هامي مسجيده ييغيشديقدان سونرا‪ ،‬مولﻼ مينبره چيخمازدان اول يوخسولﻼرا و‬
‫مسجيدين اؤزو اوچون پول ييغيﻼردي‪ .‬او گئجه ده سليدايي صاﻻوات‬
‫چئويرتديريب »كنديميزده يوخسول وار‪ ،‬هامي فيطرهسين اونا وئرسين«‬
‫دئميشدي‪ .‬سليدايي يوخسولون آديني چكمهسه ده اونون كيم اولدوغونو هامي‬
‫بيليردي‪ .‬شبيستانداكي آروادﻻر بو ايشدن سئوينديلر‪» :‬ياخشي اولدو‪ ،‬يئمگه بير‬
‫تيكه آرپا چؤرگي ده يوخدور يازيغين‪ .‬يئمليكله ده اوروج توتماق اوﻻر«؟‬
‫اصلينده اونﻼرين چوخو يئمليكله اوروج توتوردوﻻر‪ ،‬آمما فيطرهنين آدي گلنده‬
‫هامي دانيردي‪ .‬بو ايش زريه چوخ آغير گلدي‪ .‬قارانليق بير بوجاقدا اوتورموشدو‪.‬‬
‫اللريني گؤيه قالديريب‪» ،‬ايﻼهي‪ ،‬سني آند وئريرم بو آيدا باشي پارچاﻻنان‬
‫آغانين حؤرمتينه‪ ،‬بو چؤرهيي منه قسمت ائلهمه« دئميشدي‪ .‬ائله ده اولدو‪ .‬ﻻپ‬
‫صاباحيسي گوندن يورغان ـ دؤشگه دوشموش و بير آيدان سونرا اؤلموشدو…‬
‫گوللوبهييم ياسﻼردا اؤز گلين قيزﻻريني و جاوان اوغلونو اوخشامازدي‪ .‬بو‬
‫ايشي نئهره چالخاياندا يا دا گئجهلر تيكيش تيكنده خلوتي گؤرور و اورهييني‬
‫بوشالدانا قدر اوخشاييب آغﻼياردي‪ .‬ايندي ده سانكي بوتون آيريليق اودوندا‬
‫يانانﻼري اوخشادي‪:‬‬
‫آمان‪ ،‬آمان آيريليق‬
‫شامان| ‪19‬‬

‫اولور يامان آيريليق‬


‫ائشيدنده باشيمدان‬
‫قوپور دومان آيريليق‪.‬‬

‫ائيلهدي قهري منه‬


‫گلمهدي رحمي منه‬
‫دولدوروب غم پيالهسين‬
‫ايچديردي زهري منه‪.‬‬
‫زرينين اوچونده آخشام مسجيد داغيليشديقدان سونرا قونوم ـ قونشو بيبي‬
‫گيله ييغيشديﻼر و نئجه دئيرلر شامانين يانينا گلديلر و چوخ فيكير چكمهسين‬
‫دئيه اويان بو ياندان دانيشماغا باشﻼديﻼر‪ .‬گئجه ياري اولوردو‪ .‬سالمان كيشي‬
‫شامانين طرفيندن اورداكيﻼرا دوعا ـ ثانا ائلهدي و اونﻼردان ايستهدي كي‪ ،‬اؤز‬
‫ائولرينه گئديب دينجهلسينلر‪ .‬آخي اؤزو دئميشكن ايش ـ گوج واختيدي و چؤل‬
‫ـ بايير امك گؤزلهييردي آدامﻼردان‪ .‬گلنلرين طرفيندن ده شامانا ديل ـ آغيز‬
‫ائلدي‪» :‬اوغول‪ ،‬ايندي سن خودانين هم آناسيسان‪ ،‬هم ده داييسي‪ .‬چك اؤز‬
‫يانووا كؤرـ كؤندم اؤيرت‪ .‬آلﻼه كريمدير‪ ،‬دونيا بئله ده قالمياجاق‪ .‬شوكور‬
‫اولسون اونون مصلحتينه‪ ،‬اؤزو بيلن ياخشيدير« دئدي و نهايت بير فاتحه ايله‬
‫ياسا يئكون ووردو‪.‬‬
‫قونوم ـ قونشو داغيليشديقدان سونرا آرواد ـ اوشاق تنهبيه گلدي‪ .‬بيبي‬
‫كوزهدن آداما بير ايستهكان چاي سوزدو‪ .‬بئله گئجهلرده هميشه شاققيلداياراق‬
‫اوجادان گولن و دادلي ـ دوزلو ظارافاتﻼري ايله هاميني گولدورن شامانين‬
‫سانكي بو گئجه بوزوو قارنيندا اؤلموشدو‪ .‬بير طرفدن اؤزونون آغير وضعيتي‪،‬‬
‫ديگر طرفدن ده خودانين طالعي اونو چيخيلماز شرايطده قويموشدو‪ .‬بيبي‬
‫ديللندي‪:‬‬
‫‪ |20‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ باﻻ‪ ،‬فيكير چكمه‪ ،‬قوي بوتون فيكيرلري آلﻼه چكسين‪ .‬او رحمتليك ده‬
‫دينجلدي‪ .‬سن ده اؤزوو اوزمه‪ .‬موغاندا قالما‪ .‬جر ـ جهمهگووي ييغيشدير‪ ،‬گل‬
‫بورا‪ .‬قويما يئتيمين تورپاغي ايتين ـ قوردون الينه كئچسين‪ .‬هامي چؤلونده ـ‬
‫باييريندا‪ ،‬آرخيندا ـ سووندا‪ ،‬سن ده او رحمتليگين اكديرديكلريني بئجهر‪،‬‬
‫موغانين هاماريندا‪ ،‬ايﻼن ـ چهيهنين ايچينده نه ايشين وار‪ .‬گل قويما آتووون‬
‫چيراغي سؤنسون‪.‬‬
‫شامان سانكي بير آز يونگوللشميشدي‪ .‬كؤكسونو اؤتوروب‪ ،‬سليداييا‬
‫باخدي‪ .‬اونون سؤزونو گودوردو‪ .‬آمما سليدايينين و ائلهجه ده بيبينين سؤزو‬
‫يوخ ايدي‪ .‬اونﻼر شاماني دانيشديرماق و داها دوغروسو اونو كؤچهريليكدن‪،‬‬
‫اورا ـ بورا قاچماقدان قورتارماق ايستهييرديلر‪ .‬شامان ايسه سانكي آتا ـ آناسي‬
‫ايله دانيشير‪ ،‬قيچﻼريني دهييشدي ريب‪ ،‬باغداشيني قوردو و ائوين اوطرفينده‬
‫اوشاقﻼرين ايچينده ياتميش خودانا اشاره ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ من بو يازيغا آتا اوﻻ بيللم‪ ،‬دايي اوﻻ بيللم‪ ،‬آمما آنا اوﻻ بيلمهرم آخي‪.‬‬
‫آناسيز اوشاغا ييه دوران اولماز‪ ،‬آرادا قاﻻر ‪ ...‬سسي اسدي‪ ،‬سؤزونو داوام ائتديره‬
‫بيلمهدي‪ .‬بيبي ديللندي‪:‬‬
‫ـ باﻻ‪ ،‬بهيم گولليبگيم اؤلوب‪ ،‬خودان آراليقدا قاﻻ؟ نه قدر جانيمدا جان وار‬
‫قويمارام كيمسهنين الي اونا توخونسون‪ .‬اوچ قيزيمين اوشاغين ساخﻼميشام‪،‬‬
‫خودان دا دؤردونجو قيزيمين اوشاغيدير‪ .‬سن آرخايين اول‪ ،‬من اونو گؤزومون‬
‫بهبهيي كيمي قورويارام‪.‬‬
‫اصلينده بيبي دئمهدن ده شامان بيليردي كي‪ ،‬نه قدر بيبي وار خودان‬
‫آراليقدا قالماياجاق‪ .‬آمما ندنسه باجيسيندان سونرا بو سؤزو اونون آغزيندان‬
‫ائشيتمك اورهييني ساكيتلشديريردي‪ .‬سونرا سليداييا دؤندو‪:‬‬
‫ـ آغاﻻر مني كنددن چيخارديب آخي؟‬
‫شامان| ‪21‬‬

‫ـ من گونو صاباح سني اؤزومله آغانين يانينا آپاررام‪ .‬وضعيت بير آز‬
‫دهييشيب‪ ،‬خودانين يئريني ده بيري اكمهليدير‪ .‬كيم سندن ياخشي؟ يالواريب ـ‬
‫ياخاررام‪ ،‬آغا دا انشالﻼ بير سؤز دئمز‪ .‬سن ده كي‪ ،‬اوغول بير آز ساكت دوﻻن‪.‬‬
‫دؤورهدن بو يئتيمين تورپاغينا گؤز تيكن وار‪ .‬دونن مسجيدده خلوتي بعضي ـ‬
‫بعضي آدامﻼرا بيلديرديم كي‪ ،‬خودانين يئرين داييسي اكهجك‪ .‬حاجي تاران‬
‫چوخ اؤتگونلوك ائديردي‪ .‬توتهگين ديلين چكدي‪ .‬آغا دا بير آز يوموشاليب‪،‬‬
‫خبريم وار‪...‬‬
‫بيبي سليدايينين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ خوداني دا اؤزوزنن آپارين‪ ،‬كيشي‪ .‬آغيا دئيرسن‪ :‬باخ يئتيمين قارغيشين‬
‫گؤتورمهسين‪ ،‬آلﻼها خوش گئتمز‪ .‬دئيسؤز ﻻپ اؤزوم ده گليم؟‬
‫ـ بسدي آرواد‪ ،‬سن ﻻزيم دؤگوسن‪ ،‬اؤزوم سؤزومو دئيه بيلهرم‪ .‬آغا فقط بير‬
‫ماهنا گتيرهجك‪ .‬دئيهجك; شامانين اؤكوز ـ آراباسي يوخدور‪ .‬بونو دا من اؤز‬
‫بوينوما گؤتوررم‪ ...‬گئجه ياريدان كئچيب‪ ،‬دورون ياتاغين‪ .‬گؤرك صاباح اؤزويله‬
‫نه گتيرهجك؟‬
‫ـ خئير گتيرر انشالﻼ‪.‬‬
‫ائرتهسي گون گونش يئنه هميشهكي كيمي داغﻼرين آرخاسيندان باش‬
‫قالديريب زري ساچاقﻼريني ان اول ساواﻻنين ذيروهسينه‪ ،‬سونرا دا تلسمهدن‬
‫قاياﻻرا‪ ،‬داغ اتكلرينه و ياماجﻼرا سردي‪ .‬قارانليق ايسه اؤز يئريني اوزون‬
‫كؤلگهلره وئردي و گونش قالخديقجا كول ـ كوس ديبينهسيغينماغا باشﻼدي‪.‬‬
‫يئنه چوبانﻼر و ناخيرچيﻼر قويون ـ قوزونو‪ ،‬مال ـ قاراني سحر تئزدن اوتارماغا‬
‫آپارديﻼر‪ .‬يئنه ده توراغايﻼر اوخوشا ـاوخوشا گؤزدن ايتهنه قدر يوكسلهرك‬
‫ماوي گؤيون درينليگينه هوپدوﻻر‪ .‬يئنه گرميج بولودﻻري آتيلي پامبيق كيمي‬
‫هاوادا اوزدو‪ .‬آخشام چاغينين يورغون گونشينين سيغيناجاغي اوﻻن ساواﻻن‬
‫يئنه ووقارﻻ دايانميشدي‪.‬‬
‫‪ |22‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫شامان سحره كيمي بير آن دا اولسون گؤزونو يوما بيلمهدي‪ .‬بعضا آتاسي‬
‫ايله‪ ،‬بعضا ده باجيسي ايله كئچيرديگي گونلر يادينا دوشوردو‪ .‬خاطرهلرين‬
‫بعضيسيني سونونا قدر ايزلهييردي‪ .‬چوخو ايسه ياريمچيق قالير و يئريني باشقا‬
‫بير خاطرهيه وئريردي‪ .‬شيرين خاطرهلري باجيسي ايله كئچيرديگي گونلر‪ ،‬ان‬
‫شيريني ايسه باشيني اونون ديزي اوسته قويوب يوخوﻻماسي و اوزون قيش‬
‫گئجهلرينده زرينين اونا ناغيل دانيشماسي ايدي‪ .‬نئجه ده گؤزل ايدي او‬
‫ناغيلﻼر‪ .‬ناغيلﻼردا قوشﻼر‪ ،‬حيوانﻼر‪ ،‬هر شئي ديل آچيب دانيشيردي‪ .‬جاناوار‬
‫كئچينين شنگول ـ منگولونو يئينده‪ ،‬جاناوارا نئجه ده نفرت ائدير‪ ،‬خوروز ايسه‪،‬‬
‫»منيمجانيم قورتولدو‪ ،‬شاهين گ…ييرتيلدي« دئينده نئجه ده سئوينيردي او‪.‬‬
‫ياخود باجي ـ قارداشي ديولر قوواندا نئجه ده اضطراب كئچيريردي اورهيي‪.‬‬
‫بهيم او واختﻼر ناغيل ـ تاپماجاسيز ياشاماق اوﻻردي؟ آخي زري اونا باياتي دا‬
‫اوخويور‪ ،‬تاپماجا دا دئيردي‪:‬‬
‫»گليرديم كتدن‬
‫هاي ووردو بهرتدن‬
‫انگي سوموكدن‬
‫ساققالي اتدن‪.‬‬
‫اهيم بيلدين؟«‬
‫شامان باجيسينين بو سورغوسونا »خوروزدو ده« دئيه سئوينه ـ سئوينه‬
‫جاواب وئريردي‪.‬‬
‫او‪ ،‬بو شيرين خاطرهلره ائله دالميشدي كي‪ ،‬دان يئري سؤكولنده اونو‬
‫چولغايان يوخو دا كئچميشيندن آييرا بيلمهدي‪ .‬يوخودا باجيسيني گؤردو‪ .‬اونون‬
‫اؤلمهسي هئچ يادينا دا دوشموردو‪ .‬هميشهكي كيمي اوزو گولوردو‪ .‬اللي جور‬
‫ظارافات و آتماجا ايله شاماندان ائولنمهسيني ايستهييردي‪» :‬آي قاغا! آخي نيه‬
‫شامان| ‪23‬‬

‫ائولنميرسن؟ باخ يوبانسون من قوجاﻻرام اوينايان اولماز آ«‪ .‬شامان دا‬


‫هميشهكي جاوابي وئردي‪:‬‬
‫ـ انشالﻼ خودان بؤيوير‪ ،‬ائولنديررسن‪ .‬اوندا منلي ـ سنلي اويناريق‪.‬‬
‫زري بير آز جديلشدي‪:‬‬
‫ـ آتيم اؤلمه يونجا بيتهجك‪ .‬آخي باجين بويونا قوربان‪ ،‬بئله ده ايش اوﻻر؟‬
‫منيم باشيمي خودانﻼ آزديريرسان؟ گؤولوندهكين بيليرم‪ .‬نئينيم‪ ،‬فلهيين چارخي‬
‫چئوريلسين‪ .‬آغاينان رعيتينكي توتمور‪ .‬ماخلوق دا اللي دنه سؤز دانيشير‪ .‬سنين‬
‫كيمي ايگيدي باشيما سركي ائلهييبلر‪» .‬گؤرهسن نه علتي وار‪ ،‬قيزﻻرين هئچ‬
‫بيري اونا يارامير«‪ ،‬دئييرلر‪ .‬آلﻼهين منظري دئييردي كي; »آشاغيدا اوتورمور‪،‬‬
‫يوخاريدا دا يئري يوخدور«‪ .‬آي قاغا‪ .‬باشووا دؤنوم‪ ،‬گل تؤك شئيطانين داشين‬
‫اتهگيندن‪ .‬بير اوزونه باخاندا اونﻼردا دا گناه يوخدور‪ .‬توتاق خان ﻻپ اؤز قيزين‬
‫سنه وئرئيدي‪ ،‬اونونﻼ بيزيمكي راست گلردي؟ او‪ ،‬وارلي ـ دؤلتلي‪ ،‬سن‬
‫يوخسول بابانين بيري‪ .‬هئچ او جور ائوده بؤيوين قيز بو داخمادا قاﻻ بيلر؟ ديلين‬
‫گوده اوﻻر‪ ،‬هئچ نه دئيه بيلمزسن‪ .‬رحمتليك »بيري نهنم« دئميشكن قيسيﻼ ـ‬
‫قيسيﻼ خان قيزينين قوينونا گيرينجك اوس ‪...‬ـ اوس‪ ...‬چوبان قيزينين قوينونا‬
‫گير‪ .‬آلﻼه او قيزي‪ ،‬دئييم نه ائلهسين‪ ،‬بيزي ائوليكدن سالدي‪...‬‬
‫شامان سليدايينين سسي ايله يوخودان اوياندي‪ .‬ائله بيليردي‪ ،‬باجيسي‬
‫گيلدهدير‪ .‬هميشهكي كيمي باجيسيني چاغيرماق ايستهدي‪ .‬آنجاق‬
‫سليدايينين بير داها سسيني ائشيتدي‪» :‬شامان‪ ،‬آي شامان‪ .‬تئز اول بير تيكه‬
‫چؤرهك يئييب گئدك آغانين يانينا ‪«...‬‬
‫مولكهدارين اوتوردوغو بينا بير باغچانين ايچينده ايدي‪ .‬ائو بير اوتاق‪ ،‬بير‬
‫دهليز‪ ،‬بير صانديقخانا و بير تهنهبيدن عبارت ايدي‪ .‬اوتاق مولكهدارين ايش‬
‫دفتري ساييليردي‪ .‬او‪ ،‬صانديقخانادان دوستاقخانا كيمي ده استفاده ائديردي‪.‬‬
‫بوندان عﻼوه بير آنبار دا وار ايدي‪ .‬آغانين قوللوغوندا هئچ كيمين اوتورماق‬
‫‪ |24‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫اختياري يوخ ايدي‪ ،‬آياق اوسته دورمالي‪ ،‬امرلرينه قوﻻق آسمالي‪،‬‬


‫گؤستريشلريني اؤيرنمهلي و نهايت اذن آليب چيخمالي ايدي‪ .‬حيهطين‬
‫حاصاري مؤهره ديوار ايدي‪ ،‬بينانين اؤزو ايسه قيرميزي كرپيجدن تيكيلميش و‬
‫اوستونه پاليد نال آتيلميشدي‪ .‬ديوارﻻري كيرئميتله آغارديلميشدي‪ .‬آغا اونو‬
‫تيكديرنده باشقا يئردن اوستا گتيرميشدي‪ .‬فهلهليگي ايسه رعيتلرين بوينونا‬
‫دوشموشدو‪ .‬دئمك اوﻻر كي‪ ،‬رعيتلرين هاميسي نؤبه ايله اورادا ايشلهميشدي‪.‬‬
‫شامانين آتاسي خاليق كيشي ده همين بينادا فهلهليك ائلهميشدي‪ .‬كندليلر‬
‫سحر تئزدن گليب آخشامادك ايشلهيير‪ ،‬گون اور تاچاغي بير ساعاتليق ناهارا‬
‫چيخيرديﻼر‪ .‬داها دوغروسو اونﻼر اؤزلريندن يئيير‪ ،‬آغايا ايشلهييرديلر‪ .‬شامانين‬
‫اوچ ـ دؤرد ياشي اوﻻردي‪ .‬آتاسي بير گون آخشام زريه دئميشدي‪» :‬قيزيم‪ ،‬من‬
‫صاباح بئگارا گئدهجييم‪ .‬قارداشينﻼ گئديب خاشانين تيكانين چكرسن«‪...‬‬
‫شامان آغانين قوللوغونا ايكينجي دفعه اوﻻراق گليردي‪ .‬بيرينجي دفعه اون‬
‫سككيز ياشيندا ايكن ميرزهمجيدين قيزينا ورولدوغو زامان آغا اونو‬
‫چاغيرتديريب بو ايشدن چكينديرميشدي‪ .‬ايندي ايسه اؤز ايستهيي ايله گليب‪،‬‬
‫كنده قاييتماغينا و باجيسينين يئريني اكمگه اذن ايستهييردي‪ .‬البته بو دفعه‬
‫تك يوخ‪ ،‬سليدايي ايله بيرليكده گليردي‪ .‬سليدايي گؤزل خاصيتلي بير‬
‫كيشيدي‪ .‬هامينين دردينه دگير و ممكن قدر احتياجﻼريني آرادان قالديريردي‪.‬‬
‫آغادان گيزلي بير بوغدا بئله گؤتورمزدي‪ .‬بو ايشي حارام بيلردي‪ .‬آغانين يانيندا‬
‫نه اينكي هئچ كيمين پيسليگيندن دانيشمازدي‪ ،‬عكسينه تاقصيركارﻻرين‬
‫باغيشﻼنماسيني ايستهييردي‪ .‬بونا گؤره ده كندده بؤيوك حؤرمت صاحبي‬
‫ايدي‪ .‬باشقا وارليﻼر آغانين يانينا گئدنده هامينين » جاني جامتايييا دوشور« و‬
‫رعيتلرين علئيهينه دانيشاجاقﻼريني‪ ،‬كيمينسه تورپاغينين آلينماسيني‬
‫مولكهدارا تكليف ائدهجكلريني يقين ائديب نگران اولوردوﻻر‪ .‬سليدايي گئدنده‬
‫ايسه »ايشلر دوزلهجك«‪ ،‬دئيه آرخايينﻼشيرديﻼر‪.‬‬
‫شامان| ‪25‬‬

‫سليدايي آغانين حضوروندا آياق اوسته دورمور‪ ،‬اگلشيردي‪ .‬بو دفعه ده او‪،‬‬
‫شامانﻼ بيرليكده آغانين يانينا گئدنده اهالي سئوينيب‪ ،‬ايشين دوزهلهجگينه‪،‬‬
‫شامانين كنده قاييداجاغينا اميدوار اولدوﻻر‪ .‬حاجي تاران ايسه يومورتاسي اوﻻن‬
‫تويوق كيمي وورنوخور و بينانين اطرافيندان ال چكميردي‪ .‬بير طرفدن‬
‫سليدايينين آغا يانينا گئتمهسي اونون اميديني اوزوردوسه‪ ،‬ديگر طرفدن آغايا‬
‫تكليف ائتديگي بئش يوز تومنه آرخايين ايدي‪.‬‬
‫مولكهدار‪ ،‬سليدايينين شامانﻼ بيرليكده يانينا گلهجگيني بيليردي‪ .‬حتي‬
‫سالمانين نه اوچون گلمهسيني ده حاجي تاران اونا يئتيرميشدي و عﻼوه‬
‫ائتميشدي كي; »نابا ـ نابا‪ .‬شامانين آياغي كنده آچيﻼ‪ .‬آغاﻻرين ناموسونا كژ‬
‫باخير او‪ .‬هله دئسن رعيتلري ده يولدان چيخاردير‪ .‬آوارانين بيريدير‪ .‬او هارا‪ ،‬يئر‬
‫اكمك هارا‪ ،‬او هارا دوز دوﻻنماق هارا‪ ،‬ائله آتاسينين دا قابيندا وار ايدي‪ .‬او‬
‫اؤلدو‪ ،‬جانيميز دينجلدي‪ .‬بو دا كنددن قووﻻندا دينجلميشديك‪ ،‬آنجاق… آخي‬
‫آي دردين آليم‪ ،‬بيزيم كيمي نؤكرلره نه اولوب كي‪ ،‬سنين تورپاغووي ﻻت ـ‬
‫لوت‪ ،‬قاري ـ قوجا‪ ،‬نه بيليم يئتيم ـ يئسير اكسين‪ .‬ميرزهمجيدين رعيتلرينه باخ‪.‬‬
‫بير دنه ده چاريق ـ چوروگو يوخدور‪ .‬آرواديمين تومانينا كيمي ساتيب بئش يوز‬
‫تومن دوزلدهرم‪ .‬سن آلﻼه كس شامانين آياغين بوكنددن«‪.‬‬
‫آغا شامانين دا سليدايي ايله اگلشمهسينه اذن وئردي‪ .‬اونﻼرا چاي دا‬
‫گتيرتدي‪ .‬بير ايستهكان چاي ايچديكدن سونرا شامانين اوزونه باخمادان‪:‬‬
‫ـ آلﻼه باجووا دا رحمت ائلهسين‪ ،‬دئدي‪.‬‬
‫شامانين عوضيندهسليدايي ديللندي‪:‬‬
‫ـ آلﻼه اؤلنلرووه رحمت ائلهسين‪.‬‬
‫سونرا دانيشماغا فرصت تاپيبميش كيمي سؤزونو داوام ائتديردي‪:‬‬
‫ـ آلﻼهسني بيزه چوخ گؤرمهسين‪ .‬مرحمتين آرتيق اولسون‪ .‬سن‪ ،‬رعيتلرين‬
‫قايغيسينا قاﻻنسان‪...‬‬
‫‪ |26‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫او‪ ،‬سؤزو هارادان باشﻼياجاغيني و شامانين كنده قاييتماق ايستهديگيني‬


‫نئجه دئيهجهييني باجارماييب سوسدو‪ .‬اصلينده ايسه شامانين طرفيندن تام‬
‫خاطرجمع دئييلدي‪ .‬قورخوردو اونون طرفيندن ائله سؤزلر دئسين كي‪ ،‬شامانين‬
‫قلبينه دگسين و يا آغانين يانيندا حاضير جاوابليق ائلهسين و ايش داها دا‬
‫پيرتﻼشسين‪ .‬او‪ ،‬شامانين خاصيتينه ياخشي بلد ايدي‪ .‬اونون دوزلويوندن و‬
‫نجيبليگيندن خوشو گليردي‪ .‬ﻻكين بعضا ده سليداييا دئديگي سؤزلر‬
‫آنﻼشيلماز اولوردو‪ .‬يازيق كيشي ائله بيليردي كي‪ ،‬دونيا اولدن آخيرا كيمي بئله‬
‫گليب‪ ،‬بئله ده گئدهجك و اونﻼرين حياتي داش اوزهرينده حك اولونموش‬
‫پوزولماز بير مقدراتدير‪ ،‬آغا‪ ،‬آغا يارانيب‪ ،‬رعيت ده رعيت‪.‬‬
‫شامان‪» ،‬رعيتلر ال ـ بير اولسا‪ ،‬آغاﻻر هئچ ايش گؤره بيلمز و بير اوجون‬
‫بوش توتار«‪ .‬دئينده‪ ،‬بو سؤز سليدايينين تصورونه سيغميردي‪ ،‬اونا چوخ غريبه‬
‫گليردي‪ .‬بعضا »آغاسيز كند اوﻻر؟« ـ دئيه دوشونور‪ ،‬بعضا ده خلوتي‬
‫گوللوبهييمه; »ايﻼهي! خاليق اوغلونون باشينا هاوا گليب‪ ،‬رعيت باﻻسي دا‬
‫مولكهدار قيزينا ووروﻻر؟«‪ ،‬دئييردي‪.‬‬
‫نهايت سؤزو مولكهدار اؤزو آچدي‪:‬‬
‫ـ اؤزوز بيليرسيز كي‪ ،‬من او بيري آغاﻻر كيمي دؤگولم‪ ،‬رعيتين‬
‫فيكريندهيم‪ .‬گونو بو ساعات زرينين تورپاغين ايستهين چوخدور‪ .‬اؤزو ده نه‬
‫قدر دئسن پول وئريرلر‪ .‬آمما من اونﻼردان دؤگولم‪ .‬بونون )خودانا اشاره ائتدي(‬
‫چؤرهيين كسمهرم‪ ،‬آنجاق بو ايشين بير امماسي وار‪ .‬تورپاق اؤز ـ اؤزونه بيتيرمز‬
‫كي‪ ،‬اونو اكيب بئجرمك ﻻزيمدير‪ .‬اؤكوز ايستهيير‪ ،‬كوتان ايستهيير‪ ،‬آرابا‬
‫ايستهيير‪ ...‬آغا بير آز داياندي‪ .‬سليدايينين بو حاقدا بير آز ايضاحات‬
‫وئرمهسيني گودوردو‪ .‬هم ده قصدا شامانين آديني چكمير‪ ،‬اونﻼرين‬
‫يالوارماسيني ايستهييردي‪ .‬سليدايي قيچﻼريني دهييشديردي‪:‬‬
‫شامان| ‪27‬‬

‫ـ قوربانين اولوم‪ ،‬سن اونون ـ مونون سؤزونه قوﻻق آسما‪ ،‬بو يئتيمين‬
‫يوخاريدا آلﻼه آشاغادا سندن ساوايي سيغيناجاغي يوخدور‪ .‬آلﻼها خوش گلمز‪.‬‬
‫اؤكوز ـ آرابا منده‪ ،‬اكمگينه ده كي‪) ،‬بير آز اودقوندو( شامان هم ايشلكدير‪ ،‬هم‬
‫ده دوزگون آدامدير… سؤزونو داوام ائتديرمهدي‪ .‬آغانين رأييني گودور‪» ،‬كاش‬
‫قيز ماجراسيندان سؤز دوشمهيه« ـ دئيه اوز ـ اؤزونه دوشونوردو‪.‬‬
‫ـ آخي شامان دا دينج اوتورمور‪ ،‬آياغين يورغانيندان آرتيق اوزادير‪ .‬رعيتلرين‬
‫آغزينا سؤز سالير‪ .‬هله اوستهليك ميرزهمجيد كيمي آغانين ناموسونا كج باخير‪.‬‬
‫رعيتسن‪ ،‬گئت رعيتليگيني ائله‪ ،‬يوخ‪ ،‬ائولنمك ايستهييرسن‪ ،‬ائل قايداسينان‬
‫ائولن‪ .‬آدامين دريسين بوغازيننان چيخاردارﻻر‪ ،‬ميرزهمجيده اوز توتماسايديم‪،‬‬
‫بونو اؤلدورتدورهجكدي‪ .‬گئتسين قوربان اولسون سنله گوللوبهييمه‪ ،‬آروادين‬
‫اوزوندن كئچه بيلمهديم‪.‬‬
‫اصلينده مولكهداري عصبيلشديريب‪ ،‬قودوز ايته دؤندهرن قيز ماجراسي‬
‫دئييلدي‪ .‬چونكي ميرزهمجيد كيمي رقيب نه قدر بيآبير اولسايدي‪ ،‬اونون‬
‫خئيرينه ايدي‪ .‬اونون اصل ناراحاتليغي شامانين رعيتلري آييلتماسيندان ايرهلي‬
‫گليردي‪ .‬ﻻكين او‪ ،‬قصدا قيز مسئلهسيني اورتايا آتير و بونونﻼ دا شامانين‬
‫كنددن چيخاريلماسينين اصل سببيني گيزلتمك ايستهييردي‪ .‬سليدايي‬
‫اولماسايدي‪ ،‬شامان يقين كي‪ ،‬بير سؤز دئيهجكدي‪ .‬آمما اورگينده‪» ،‬آلﻼه‬
‫شئيطانا نهلت ائلهسين« ـ دئيه آجيغيني بير تههر اوددو‪ .‬سليدايي بير آز‬
‫اورهكلندي‪:‬‬
‫ـ جاوانليقدير داي‪ ،‬آغا‪ ،‬شاماني دا ائولنديرهرم اينشالﻼ‪ .‬باشين آشاغيساليب‪،‬‬
‫اؤز ايشينده ـ گوجونده اوﻻر‪ .‬من سؤز وئريرم‪ ،‬سن ده كئچ بونون‬
‫تاقصيريندان… قوي بو يئتيمي باشووا دوﻻنديريم‪.‬‬
‫سالمان آياغا دوردو‪ .‬خوداني اونون باشينا دوﻻنديرماق ايستهييردي‪ .‬آنجاق‬
‫مولكهدار‪» ،‬ايستهمز« دئديكده يئرينده اوتوردو‪ .‬سونرا دا آغادان اذن ايستهدي‪:‬‬
‫‪ |28‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ آغا‪ ،‬بويورسان بيز گئدهريك‪.‬‬


‫ـ گئدين ـ دئيه آرتيردي‪ :‬مشهد سالمان‪ ،‬آدام گؤندهر‪ ،‬فتاحﻻ ايشيم وار‪.‬‬
‫اؤزون ده آخشامچاغي گلرسن‪.‬‬
‫شامان| ‪29‬‬

‫گونش اوفوقدن بويﻼنيب ساواﻻنين آغ ذيروهسيني زري ساچاقﻼري ايله‬


‫بزهميشدي‪ .‬قويون ـ قوزونون ملهمهسي‪ ،‬ناخيرچيﻼرين هاي ـ كويو‪ ،‬ايتلرين‬
‫هارداسا و نهيين ايييني دويوب يورغون هوروشمهلري كنددن كسيلميشدي‪.‬‬
‫قادينﻼر سحر تئزدن ائودن چيخميش ارلرينه چاي ـ چؤرهك آپاريرديﻼر‪ .‬قوجا‬
‫كيشيلر ايسه كؤوشنه و چؤلده ايشلهين اوغول ـ اوشاقﻼرينا باش چكمگه‬
‫گئديرديلر‪ .‬آخي بئله گونلرده ائوده قالماق اولمازدي‪.‬‬
‫شامانين چاي ـ چؤرهك گتيرهسي آدامي يوخ ايدي‪ .‬بئله آدامﻼر ايسه اؤز‬
‫يئمكلريني اؤزلري ايله آپاريرديﻼر‪ .‬او دا بيرينجي گون نئچه ﻻواش چؤرهك‪،‬‬
‫بير آز دا موتال شورو دستمالينا باغﻼييب آپارماق ايستهميشدي‪ .‬آمما سالمان‬
‫كيشي مانع اولموشدو و »گلينلر اوشاقﻼرا چؤرهك آپاراندا سنه ده گتيرر«‪،‬‬
‫دئميشدي‪ .‬شامان ايسه نه قدر سئوينميشديسه ده اونﻼرا زحمت وئرمك‬
‫ايستهمهميش و سليداييدان گيزلي اؤزو ايله يئمك گؤتورموشدو‪ .‬سالمان‬
‫كيشي ايكي ـ اوچ گوندن سونرا بونو دويموش و »بير آداما چاي ـ چؤرهك‬
‫آپارماغين نه زحمتي وار؟« دئيه گوللوبهييمه آجيقﻼنميشدي‪ .‬گوللوبهييم ده‬
‫اوندان ايستهميشدي كي‪ ،‬بوندان سونرا اؤزو ايله يئمك آپارماسين‪.‬‬
‫او گون سالمان كيشي اؤز يئرلريندن بير‪ -‬ايكيسينه باش چكديكدن سونرا‬
‫شامانين يانينا گئتدي‪ .‬شامان جوت سورور و اوتاريلميش وهرهتهني‬
‫شومﻼييردي‪ .‬سالمان كيشي اونا ياخينﻼشيب يورولماياسان دئدي‪.‬‬
‫ـ ساغ اوﻻسان‪ ،‬آلﻼه كؤمهيين اولسون‪ ،‬سليدايي‪.‬‬
‫ـ اوغول‪ ،‬بورا موغان دؤگول آ‪ ،‬يئري دريندن سوروب‪ ،‬تورپاغي اؤلدورمهسن‬
‫بيتيرمز‪ .‬يئر دئيير‪ :‬اؤلدور مني‪ ،‬ديريلديم سني‪.‬‬
‫‪ |30‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ آي سليدايي‪ ،‬نئينيم‪ ،‬بوندان آرتيق باتمير آخي‪،‬‬


‫ـ آي باﻻ‪ ،‬جوتو ساخﻼ‪ ،‬كوتان اؤز ـ اؤزونه باتماز كي‪ ،‬هر شئيين فندي وار‪،‬‬
‫كؤر ـ كؤندم ايستهيير‪.‬‬
‫بئلهليكله جوتو ساخﻼتديريب‪ ،‬خيشين انگهجواسيني بير دليك قاباغا آتدي‪.‬‬
‫ـ باخ‪ ،‬بئله‪ ،‬توتاغي برك توت‪ ،‬اؤزو ده نارين سور‪ .‬قوي اؤكوزلره ده زور‬
‫گلمهسين‪.‬‬
‫اصلينده سالمان كيشي شامانين بوتون ايشلرينه گؤز قويور و بيلمهديگيني‬
‫اؤيرهديردي‪ .‬داها دوغروسو اونو بير تجربهلي اكينچي كيمي يئتيرمك‬
‫ايستهييردي‪.‬‬
‫آرتيق شئه گؤتورولموشدو و بيچينچي ناهاري ايدي‪ .‬اؤكوزلري آچيب چايدا‬
‫سواردي‪ ،‬سونرا بير آز يئمك يئييب شومﻼماغا باشﻼدي‪ .‬گونش آدامين دوز‬
‫كلهسينه شاخيييردي‪ .‬هاوا يامان قيزميشدي‪ .‬ايستي‪ ،‬قاريشقاﻻرين فعاليتيني‬
‫آرتيرميشدي‪ ،‬توراغايﻼر ايسه سوسوب كؤلگهلره سيغينميشديﻼر‪ .‬نئجه دئيرلر‬
‫چؤب باشي دا ترپنميردي‪ .‬كؤوشنه ياييلميش قويون ـ قوزو اوردا ـ بوردا‬
‫توپﻼنير و باشﻼريني بيرـ بيرينين قارنينين آلتينا سوخاراق گونشدن‬
‫گيزلهديرديلر‪ .‬ايتلر ديللريني بير قارينج سالﻼيير و لهلهديكجه لهلهييرديلر‪ .‬سس‬
‫بير مئتردن او ياندا ائشيديلميردي‪ .‬چؤل ـ باييردا ايشلهينلر دستمالين دؤرد‬
‫اوجونو دوگونلهييب باشﻼرينا كئچيرميشديلر‪ .‬كوتانين يئردن قالديرديغي تورپاق‬
‫شامانين بوغازينا دولوردو‪ .‬بئله بير شرايطده جوت سورمك تهلوكهلي ايدي‪.‬‬
‫چونكي اؤكوزلر موزاﻻنسا گاوايينا دوشر و نئچه آي هئچ ايشه يارامازديﻼر‪ .‬بونا‬
‫گؤره شامان اؤكوزلري آچيب خاشايا بوراخدي‪ .‬اونﻼر ايسه بير ايكي آغيز‬
‫اوتﻼييب ياتديﻼر‪.‬‬
‫گون اورتا چاغﻼري شرقدن اسمگه باشﻼيان كولك مئشهنين قوخوسونو‬
‫گتيريردي‪ .‬آرتيق موزاﻻن تهلوكهسي يوخ ايدي‪ .‬شامان يئريندن قالخيب‬
‫شامان| ‪31‬‬

‫شومﻼماغا باشﻼدي‪ .‬سرين اسينتي اونون بويون ـ بوغازيني اوخشاييردي‪.‬‬


‫اؤكوزلر ده كوتاني داها رغبتله دارتيرديﻼر‪.‬‬
‫آخشام اوستو شومﻼديغي يئري ماراقﻼ سوزدو‪ .‬ايش چوخ ياخشي ايدي‪.‬‬
‫گوناورتادان قاباق بير هووگهل ده شومﻼيا بيلمهين شامان گوناورتادان سونرا‬
‫ايكي هووگهل يئر سورموشدو‪ .‬اصلينده ده گون اورتادان قاباق ايشين آرتيمي‬
‫اولمور‪ ،‬اوستهليك هم آدام اينجيير‪ ،‬هم حيوان‪ .‬تئز ـ تئز شومﻼديغي يئره باخير‬
‫و ايشين آزليغيندان ناراحات اولور‪ .‬گوناورتادان سونرا ايسه يورولماق بيلمير‪ .‬بير‬
‫ده باخيب گؤرورسن كي‪ ،‬خيلي ايش گؤرولوب‪ .‬هاوا سرينلهديكجه قوشﻼر دا‬
‫اوچوشماغا باشﻼيير‪ ،‬بو كولدان او كوﻻ قونور‪ ،‬بعضا ده گؤزدن ايتهنه قدر‬
‫يوكسهليرلر‪.‬‬
‫شامان اؤكوزلري جوتدن آچيب خاشايا اؤتورموشدو‪ .‬اؤزو ايسه پئنجهگيني‬
‫اگنينه آليب‪ ،‬ديرسهگيني يئره وئرميش و ساواﻻنا باخيردي‪ .‬بو محتشم داغ‬
‫اونون اورهيينده بير نؤع سارسيلمازليق حسي اويادير‪ ،‬گلهجگه اميديني‬
‫آرتيريردي‪ .‬گونون بو واختي هميشه بير ايكي تاﻻ بولود او داغين بياض‬
‫ذيروهسي ايله بيرليكده اردبيل دوزونه خصوصي گؤزلليك وئرير‪ ،‬بولودﻻرين‬
‫آراسيندان داغين ياشيل اتكلرينه س اچان ايشيق زوﻻقﻼري آدامي حيران ائدير‪.‬‬
‫»نئجه ده سئحركاردير بو داغ« ـ دئيه شامان اؤز ـ اؤزونه دوشوندو‪ .‬او‪ ،‬ايضاح‬
‫ائديلمز بير دويغويا قاپيلميشدي‪ .‬بو دويغونون شيرين‪ ،‬يوخسا آجي اولدوغونو‬
‫معينلشديره بيلميردي‪ .‬آمما ندنسه بو حسه قاپيﻼندا بولوددان دا يونگول اولور‬
‫و اوجسوز ـ بوجاقسيز فضادا اوزمك ايستهييردي‪ .‬وارليغين افسونكار الي‬
‫شامانين ذؤق آلماسي اوچون نئجه ده گؤزل و نئجه ده رنگارنگ منظره‬
‫ياراتميشدي بو دياردا‪...‬‬
‫اؤكوز شامانين چاريغيني ياﻻدي و اونو سوزدوگو دونيادان آييردي‪ .‬گونش‬
‫سون شعاﻻريني ياماجﻼردان چكير و ساواﻻنين آرخاسيندا گيزلهديردي‪ .‬آرتيق‬
‫‪ |32‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ائوه دؤنمك واختي ايدي‪ .‬الي ايله اؤكوزلرين بئل ـ بوخونونو سيغالﻼدي‪،‬‬
‫قوﻻقﻼرينين ديبيني قاشيدي و كنده دوغرو سوردو‪.‬‬
‫حاجيتاپديق ايله داداش چليكلريني بئللرينه ووروب گليرديلر‪ .‬شامان‪،‬‬
‫»آخشاموز خئيير« ـ دئيه اونﻼري ساﻻمﻼدي‪ .‬اونﻼر ساﻻمي آليب‪،‬‬
‫»يورولماياسان« دئديلر‪ .‬سونرا حاجي تاپديق آرتيردي‪:‬‬
‫ـ حيوانﻼري ديلدن ساليبسان كي‪ .‬بونﻼرا رحمين گلميرسه‪ ،‬باري سالمانا‬
‫يازيغين گلسين‪ .‬خاما سالسان كيشينين ائوين ييخارسان‪ .‬آجيندان حيوانﻼرين‬
‫قارني بير ـ بيرينه كئچيب‪ .‬هئچ اولماسا بير آز اوتاريب گتيرهيدين؟‬
‫ـ حاجي عمي ائله دئييل‪ ،‬ـ دئيه شامان آرتيردي‪ :‬من اونﻼري يورماميشام‪،‬‬
‫ايكيندي چاغي جوتدن آچيب‪ ،‬خاشييا اؤتورموشدوم‪.‬‬
‫ـ هه اوغول من ده سنين پيسليگيني ايستهميرم‪.‬‬
‫اصلينده اؤكوزلرين ظاهري گؤرسهنيشلريندن ده آج و يورغون‬
‫اولماديقﻼريني گؤروردو‪ .‬ﻻكين بو سؤزو دئمكله اؤزونو سالمان كيشينين‬
‫دوستو كيمي قلمه وئرمك ايستهييردي‪ .‬شامان اونﻼري سوووشدوقدان سونرا‬
‫ايسه داداشا دؤندو‪:‬‬
‫ـ هه‪ ،‬سن نه دئييرسن‪ ،‬بوندان اكينچي چيخار؟‬
‫ـ والﻼه نه دئييم؟ هله كي‪ ،‬باشين ساليب آشاغي ايشين گؤرور‪.‬‬
‫ـ بعلي‪ ،‬نئجه دئييرسن ائلهدير‪ ،‬باشين ساليب آشاغي ايشين گؤرور‪ .‬آي‬
‫گؤردو ها‪.‬‬
‫ـ بير تههر دانيشيرسان ائي‪ ،‬نه اولوب؟‬
‫حاجيتاپديق تاساكيسيني قالديريب دازيني قاشيدي و دئدي‪:‬‬
‫ـ نه اولوب؟ هله بونا باخ‪ ،‬اكينچيليك تك يئري شومﻼماق دؤگول كي‪.‬‬
‫صاباح بونون بيچيني وار‪ ،‬خيرماني وار‪ .‬سالمان بونا بيچين بيچهجك‪ ،‬خيرمان‬
‫دؤيهجك؟ آي دؤيدو ها‪ .‬يوخ ‪ ،‬من اووجومون ايچي كيمي بيليرم‪ ،‬شامان‬
‫شامان| ‪33‬‬

‫آخيردا يورولوب يولدا قاﻻجاق‪ ،‬اوندا ديهجهيم‪ :‬تويوندو‪ ،‬اوردو قيرخيق‪ .‬سالمان‬
‫دا ياواش ـ ياواش او تورپاقﻼرين هاميسينا ييه دوراجاق‪.‬‬
‫داداش سادهلؤحجهسينه ديللندي‪:‬‬
‫ـ آخي آي حاجي‪ ،‬سالمان ائله آدام دؤگول‪ ،‬ايستهسهيدي نئچه ـ نئچه بئله‬
‫تورپاقﻼرا ييهليكلهنه بيلردي‪ .‬او كيشي صاغير حبيبهنين يئرين اكدي‪ ،‬بئجردي‪،‬‬
‫بير ذره ده او تورپاقﻼردا گؤزو اولمادي…‬
‫سونرا ايسه ياري ظارافات ياري جدي آرتيردي‪:‬‬
‫ـ سالمان اولماسايدي‪ ،‬بورا اؤز آراميزدير آ‪ ،‬سنين كيميلر اينديه كيمي‬
‫قويماميشدي يئتيم ـ يئسير الينده بير هوگهل تورپاق قالسين‪ .‬ظارافات ائلهييرم‪،‬‬
‫اؤزووه آلما حاجيتاپديق‪ .‬سؤزوم بودور كي‪ ،‬سالمان ائله آدامﻼردان دؤگول‪.‬‬
‫اصلينده حاجيتاپديق داداشين دئديكلرينين هاميسيني بيليردي‪ .‬او‪،‬‬
‫ياخشي بيليردي كي‪ ،‬سالمانين گؤزو اوستونده اوﻻن آدامين تورپاغينا خور‬
‫باخماق اولماز‪ .‬آمما بو سؤزلرله داداش كيميلري اونون حاققيندا شوبههيه‬
‫سالماق ايستهييردي‪ .‬بيردن دايانيب بير اليني داداشين چيگنينه قويدو و او‬
‫بيري اليله بير اوشاغي باشا ساليرميش كيمي دئدي‪:‬‬
‫ـ آي كالين بيري كال‪ ،‬آي قويما عاغيل‪ ،‬دونيا مالين نه بيليرسن؟ يوز‬
‫سالمان كيميني يولدان چيخاردار‪ .‬سن بو ائيتيمي نه تانييرسان‪ ،‬شاماني دئييرم‪.‬‬
‫اوندان اكينچي چيخار؟ اونون كونهسي بير يئرده بند اوﻻسي دؤگول‪ .‬بو گون ـ‬
‫صاباح گينه بير پوخ چيخارداجاق‪ ،‬اوندان قاچاق دوشهجك‪ .‬ايندي دئي گؤروم‬
‫او قاچاق دوشندن سونرا تورپاقﻼري كيمه قاﻻجاق؟ باجيسينين‬
‫پيسمادلهسينه؟ بعلي‪ ،‬آد اونون اوﻻجاق‪ ،‬آمما اصلينه باخسان سالمان اونﻼرين‬
‫هاميسين قارماﻻياجاق‪ ،‬سنله من گئندن باخانيق‪.‬‬
‫داداش سادهلؤحلوگوندن ال چكمدي‪:‬‬
‫‪ |34‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ توتاق ﻻپ ائله سن دئين اولدو‪ ،‬شامانين تورپاقﻼري قالدي سالمانا‪ ،‬بونون‬


‫نه عيبي وار؟ بيز كي‪ ،‬او كيشيدن خئيردن ساوايي بير شئي گؤرمهميشيك‪ ،‬هله‬
‫اوستهليك اهير ـ اسگيگيميز ده اوﻻندا اونون اوستونه قاچيريق…‬
‫حاجيتاپديق اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ آي يازيق‪ ،‬هله دوزا گئديرسن‪ .‬تهكم گئديب مرنده‪ ،‬تاماشادي گلنده‪ .‬قوي‬
‫سالمانين آغزي قانا دگسين‪ ،‬اوندا بيلرسن نه وار نه يوخ‪ ،‬بورنووون اوستونه ائله‬
‫اودلو كوسوو باسسين ها‪ ...‬يوخ سن بئله شئيلري بيلمزسن‪ .‬منه باخ ائي‪ ،‬گؤر‬
‫كيمينن دانيشيرام‪.‬‬
‫داداش آخماقجاسينا باشيني تووﻻييب‪،‬‬
‫ـ نه بيليم‪ ،‬بلكه ده سن دوغرو دئييرسن‪ ،‬انسان چيي سود اميب ـ دئدي و‬
‫سوسدو‪.‬‬
‫كنده چاتانا كيمي هئچ بيري دانيشمادي‪ .‬داداشين فيكره گئتمهسي ايسه‬
‫حاجي تاپديغي سئوينديردي‪.‬‬
‫حاجيتاپديق كندين وارليﻼريندان بيري ايدي‪ .‬او بير سيرا پيس‬
‫خصلتلري ايله هامينين نفرت ائتديگي بير وارليغا چئوريلميشدي‪ .‬اليندن‬
‫ياخشي ايش‪ ،‬ديلينه دوغرو سؤز گلمهين بو آدام عيني حالدا چوخ قيسمير‪ ،‬داش‬
‫اوركلي و پاخيل بير آدام ايدي‪ .‬مكهيه گئدنده بير چوخ ساده لؤحلر ائله بيليرديلر‬
‫كي‪ ،‬آرتيق پيس ايشلريندن تؤبه ائدهجك و نئجه دئييرلر آلﻼه يولونا‬
‫گلهجكدير‪ .‬دوغرودور‪ ،‬مكهدن گلندن سونرا بئش واخت نامازين بئشيني ده‬
‫مسجيدده قيلماغا باشﻼدي‪ ،‬ساققاليني بير آز اوزاتدي‪ ،‬هله دئسن هر سؤزونو‬
‫»گئتديگيم بئيته آند اولسون« عبارهسيله دئمهيه باشﻼدي‪ .‬آمما اونون بو جور‬
‫داورانيشي چوخ چكمدي‪ .‬امامين اوچونده مسجيدده وئرديگي احسان يئييلركن‬
‫رياكارليغي بللندي‪ .‬او‪ ،‬آشبازا سرتلنهرك‪» ،‬پير اوﻻسان هئچ بو دويويه ياغ‬
‫شامان| ‪35‬‬

‫وئرمهييبسن‪ ،‬بهيم تاپشيرماميشديم خرجينه قيزيرغاﻻنما« دئمكله هاميا‬


‫بيلديردي كي‪ ،‬احسان اونا عايددير‪.‬‬
‫صاغير حبيبهيه بير تاي بورج بوغداني أسيرگهييب‪ ،‬الي بوش قايتارماسي‬
‫اونون اصل ماهيتيني هاميا بللنديرميشدي‪ .‬ديلينه قارغيش گلمهين گوللوبهييم‬
‫همين ماجراني ائشيدنده »بئيتين سنه غنيم اولسون« ـ دئيه اونو قارغاميشدي‪.‬‬
‫بوتون بونﻼر بير طرفه‪ ،‬اونون آغاﻻرا چوغوللوق ائتمهسي ده گيزلي‬
‫قالماميشدي‪ .‬زرينين اؤلمهسي ايسه اونو بير طرفدن سئوينديرميشديسه‪ ،‬ديگر‬
‫طرفدن ده فيكريني تاماميله قاتميشدي‪ .‬دوغرودور‪ ،‬زري ميرزهمجيدين رعيتي‬
‫اولسايدي‪ ،‬فيكرين قاتيشماسينا يئر قالماياجاقدي‪ ،‬اوچ ـ دؤرد يوز تومن پولﻼ او‬
‫تورپاقﻼرين هاميسينا ييهليكلنهجكدي‪ .‬ايندي ايسه قارشيسيندا حاجي تاران‬
‫كيمي پوللو رقيبي دايانميشدي‪ .‬اؤزو ده كي‪ ،‬حاجيرفعتنين رعيتي ايدي‪.‬‬
‫مسئلهني بير آز سهل سايسايدي‪ ،‬تورپاق اليندن چيخاجاقدي‪ .‬حاجيتاپديق بونو‬
‫دا ياخشي بيليردي كي‪ ،‬بو كيمي مسئلهلري هميشه ده پول حل ائتمير و بعضا‬
‫زوراكيليق دا ﻻزيم گلير‪ .‬بونا گؤره ده جاجي تارانا و سالمانا قارشي جدي‬
‫عكس تبليغات آپارماقﻼ ياناشي كندين قولدورﻻريني دا اؤز اطرافينا ييغماغي‬
‫قرارا آلميشدي ‪....‬‬
‫شامان اؤكوزلري تؤيلهده باغﻼديقدان سونرا حيهطه قاييتدي‪ .‬سكينين‬
‫اوستونده اگلشيب چاريقﻼريني چيخارتدي و ايچينه دولموش تورپاغي يئره‬
‫تؤكوب‪ ،‬بير ـ بيرينه چيرپدي‪ .‬گوللوبهييم بير بلله گتيردي‪» .‬آي باﻻ ايشدن‬
‫گليبسن آج اوﻻرسان» ـ دئيه شامانا وئردي‪ .‬بو واخت مسجيددن قاييدان‬
‫سليدايي حيهطه گيردي‪ .‬شامان اونون آياغينا دوروب »آخشاموز خئيير« ـ دئيه‬
‫ساﻻمﻼدي‪ .‬سليدايي‪» ،‬اگلش اوغول‪ ،‬يورولمياسان« ـ دئيه آرتيردي‪:‬‬
‫ـ اوچ گون كئچر‪ ،‬دؤردونجو گون سو نؤبهندير‪ .‬مندن اولسا اول خاشاني‬
‫سووار‪ ،‬سونراكي نؤبه زميني سووارارسان‪ .‬صاباحداـ زاددا گئت‪ ،‬وريان وور‪،‬‬
‫‪ |36‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫يئرين آرخينا ـ مرزينه باش چك‪ .‬ياخشي اولدو‪ ،‬سنين نؤبهن آيايشيغينا‬
‫دوشور‪ .‬اوشاقﻼردان بيرين ده سنه كؤمك قوشارام‪ .‬آمما ماشالﻼ ياخشي دا‬
‫خاشان وار‪ .‬هله كي‪ ،‬بو ايل محصول ياخشيدير‪ .‬پاييزدا انشالﻼ ايكي ـ اوچ‬
‫حيوان دا الووهساﻻرسان‪...‬‬
‫گوللوبهييم سالمان كيشينين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ آلﻼه قويسا‪ ،‬باﻻ ‪ ...‬اؤزوم حاﻻل سود امميشين بيرين تاپارام‪ ...‬ائولنمهين‬
‫ائو اولماز‪.‬‬
‫شامان باشيني آشاغي سالدي‪ .‬آخي سليدايينين يانيندا بئله سؤزلره عكس‬
‫عمل گؤستره بيلمزدي‪ .‬هئچ گوللوبهييمه ده دئيه بيلمزدي‪ .‬آتا ـ آنانين و‬
‫عموميتله بؤيوكلرين يانيندا ائولنمكدن دانيشماق بير نؤع حؤرمتسيزليك‬
‫ساييليردي‪ .‬ائولنمك ايستهين جاوانﻼر ايسه هانسي قيزي سئوديكلريني‬
‫باجيﻼرينا ياخود گلينلرينه دئيرديلر‪ .‬ائولنديكدن سونرا دا بئله آتا ـ آناﻻرينين‬
‫يانيندا آروادﻻرينين آديني توتماز و اوشاقﻼريني قوجاقﻼرينا آلمازديﻼر‪ .‬داها‬
‫دوغروسو ار ـ آروادﻻر بير ـ بيرينين آديني دئمزديلر‪ .‬شامانا گلديكده ايسه بئله‬
‫بير فيكره دوشسهايدي‪ ،‬كيمه مراجعت ائدهجگيني بيلميردي‪ .‬چونكي آرتيق‬
‫هئچ بير كيمسهسي قالماميشدي ‪...‬‬
‫ميرزهمجيدين قيزينا ووروﻻندا اورهك سؤزونو چوخ آسانليقﻼ باجيسينا‬
‫آچميشدي‪» .‬باجي‪ ،‬كيفايت نئجه قيزدير؟« ـ دئيه سوروشموشدو‪ .‬او ايسه‬
‫اؤزونو بيلمهمزليگه وورموشدو‪:‬‬
‫ـ نئجه بهيم؟ خالقين قيزينان نه ايشين وار؟‬
‫ـ هئچ‪ ،‬ائله بئله دئييرم‪.‬‬
‫ـ ائله بئله دئمزسن‪ ،‬گؤرهسن نه وار‪ ،‬دوزون دئه‪ ،‬اولما گؤزون وار؟‬
‫ـ سن اول دئ گؤروم نئجه قيزدير؟ سونرا‪.‬‬
‫شامان| ‪37‬‬

‫اصلينده ايسه باجيسيني سون درجه سئوديگينه و اونو هاميدان عاغيللي‬


‫بيلديگينه گؤره اؤز سئوديگي قيزدان اونون دا خوشو گلمهسيني ايستهييردي‪.‬‬
‫اونون فيكرينجه زرينين بهينمهديگي قيز يقين كي‪ ،‬ياخشي دا اوﻻ بيلمزدي‪.‬‬
‫زريه گلديكده ايسه قارداشيني اؤز جانيندان و حتي باﻻﻻريندان دا آرتيق‬
‫سئويردي‪ .‬كيفايتي ده تانييردي‪ .‬عاغيللي و گؤيچك بير قيز ايدي‪ .‬مومكونو‬
‫اولسايدي‪ ،‬ﻻپ ائله او ساعات قيزي گؤتوروب گتيرردي‪ .‬آمما بونﻼرين آراسيندا‬
‫كئچيلمز بير دره و آشيلماز بير داغ وار ايدي‪ .‬كيفايت ميرزهمجيدين قيزي‬
‫ايدي‪ .‬اونو شامان كيمي يوخسول بير رعيته وئرمزديلر‪ .‬بو فيكير اونون‬
‫اورهييندهكي سئوينج ايزيني سيلدي‪ .‬بلكه قيزي پيسلهسهيدي‪ ،‬شامانين فيكري‬
‫اوندان ياييناجاق و بير داها كيفايتي دوشونمهيهجكدي؟ آمما ندنسه اورهيينين‬
‫سؤزونو گيزلهده بيلمهدي‪:‬‬
‫ـ والﻼهسو سوناسي كيمي بير قيزدير‪ .‬كندده تايي يوخدور‪ .‬گونو بو ساعات‬
‫جانيمي اونا وئررم‪ ،‬آمما‪...‬‬
‫شامان سئوينديگيندن اونون بوينونو قوجاقﻼييب اوزـ گؤزونو اؤپدو و‬
‫سؤزونو داوام ائتديرمگه قويمادي‪» :‬آل بو دستمالي ‪ ،‬وئر اونا« دئدي‪ .‬زري بو‬
‫ايشين غير ممكن اولدوغونو دئمك ايستهديسه ده اورهيي گؤينهدي‪ .‬دستمالي‬
‫شاماندان آليب تاقچايا قويدو…‬
‫گوللوبهييم شامانين اورهييندن كئچنلري اونون سيماسيندان اوخودو‪» .‬فيكير‬
‫ائلهمه باﻻ«‪ ،‬دئدي‪» ،‬سؤزون اوﻻندا گلينلره دئي‪ ،‬اونﻼر دا سنين باجيندير…«‬
‫سالمان كيشي بيبينين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ آرواد‪ ،‬هله بئله ايشلرين واختي دؤگول‪ ،‬قويون اكينينه يئتيشسين‪ ،‬بلكه‬
‫حاجيتاپديق كيميلرين آغزي يومولدو‪ .‬ائشيتديگيمه گؤره بو گون چوخ ياخشي‬
‫ايشلهييب‪ .‬اؤتگونلوك ائلهينلر توتهگين ديلين چكيبلر‪ .‬من ده بير آز‬
‫آرخايينﻼشميشام‪ .‬اونﻼر هر دفعه حاجيرفعتين يانينا گئدنده جانيم جامتاييا‬
‫‪ |38‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫دوشور‪ .‬ايش بئله گئتسه اونﻼرين ديلي گودهلر‪ ...‬دور اوغول‪ ،‬سن ده گئت‬
‫دينجل‪ ،‬واختي بوش كئچيرتمك اولماز‪.‬‬
‫شامان| ‪39‬‬

‫گون اورتا چاغي شرقدن اسمگه باشﻼيان مئه چوخ شدتلنميشدي‪ .‬هئران‬
‫گديگينده قاﻻقﻼنميش قارا بولودﻻري تيكهلهييب سرعتله آپارير و آدامين‬
‫باشينين اوستوندن كئچيرهرك ساواﻻنين اتهيينه تيللهييردي‪ .‬بعضا ده بولود‬
‫سانكي هاوايا سيغمير‪ ،‬يئر اوزونو بورويوردو‪ .‬هاوا او قدر سويوموشدو كي‪ ،‬آدام‬
‫يازين آخير آيي اولدوغونا اينانميردي‪ .‬كولك پاييزين خزري كيمي كسيردي‪.‬‬
‫گونش باتاندا شامان سويو ماند آرخينا گؤتوردو‪ .‬كندين ﻻپ ياخينينداكي‬
‫خاشاني سوواراجاقدي‪ .‬سليم اونا كؤمكچي گلميشدي‪ .‬سو چوخ اولدوغوندان‬
‫خاشانين اوچ ـ دؤرد آرخينا آچيب سوواريرديﻼر‪ .‬قيزغين ايش گئديردي و‬
‫هاوانين سويوقلوغونو اصﻼ دويموردوﻻر‪ .‬بيردن سو آزالماغا باشﻼدي‪ .‬شامان‬
‫خاشانين او باشيندان اوجا سسله‪،‬‬
‫ـ اده سليم‪ ،‬ائله بيل سو آزالير ـ دئدي‪.‬‬
‫ـ من ايستئييرديم دئيم‪ ،‬بوغونوغو برك باغﻼييبسان؟ سو ييخمايا؟‬
‫ـ بوغونوقدان خاطيرجمع اول‪ ،‬ييخا بيلمز‪ ،‬مؤحكم باغﻼميشام‪.‬‬
‫ـ اوغرو آرخي نئجه؟ بيلمهريك سو اورا گئدر آ‪.‬‬
‫ـ يوخ‪ ،‬اونﻼرين هاميسينا باخميشام‪.‬‬
‫ـ اوندا ﻻپ معطل قالماليدير‪.‬‬
‫ـ سن ياواش ـ ياواش سووار‪ ،‬من آرخ اوستو بير گئديم گؤروم‪.‬‬
‫ـ ياخشي گئت‪ ،‬كؤمك زاد ايستهسن مني چاغير‪.‬‬
‫شامان آرخ اوستو گئتمهيه باشﻼدي‪ .‬ائل آرخينا يئتيشدي‪ .‬بوغونوق‬
‫ييخماميشدي‪ .‬آمما سو چوخ آزالميشدي و آرخين ديبينده آخيردي‪ .‬آرخ اوستو‬
‫اوزو يوخاري گئتمگه باشﻼدي‪ .‬اوغرو آرخينا يئتيشدي‪ ،‬او دا ييخماميشدي‪.‬‬
‫‪ |40‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫آرتيق بير يئره گوماني گئتميردي‪ .‬ﻻپ مات قالميشدي‪ .‬ياواش ـ ياواش تري‬
‫سويويور و هاوانين نه قدر سويوق اولدوغونو ايندي دويوردو‪ .‬يولونو داوام‬
‫ائتديريب »سد« آرخينا يئتيشدي‪ .‬سويو‪ ،‬يئكهليلر گؤتورموشدو‪ .‬هيرس‬
‫بوغازيني كسيردي‪ .‬تاختاني آجيقلي ـ آجيقلي بوغونوقدان چكدي‪ .‬سد آرخينا‬
‫ييغيليب »ماند« ائلهميش سو شﻼله كيمي ائل آرخينا تؤكولدو‪ .‬شامان سويو‬
‫كيم باغﻼديغيني بيلمك اوچون اورادا دايانميشدي‪ .‬قارانليقدان اوچ نفر پئيدا‬
‫اولدو‪ .‬بيرينجيسي يئتيشمك همن اليندهكي بئلي شامانا چالدي‪ .‬شامان ايسه‬
‫اؤز بئليني اونون قارشيسينا وئردي‪ .‬اونون بئلي اليندن چيخيب ايكي ـ اوچ‬
‫مئتيرليگه تولﻼندي‪ .‬واختي ايتيرمهدن كورهگي اوزونو بير بئل چكدي و آرخا‬
‫ييخدي‪ .‬ديگر ايكي نفر ايسه بئللريني جيديل آتديﻼر‪ .‬شامان يانﻼندي‪ .‬بئلين‬
‫بيري بوشا كئچدي‪ .‬آمما او بيريسينين تيني شامانين سول جيناغيني‬
‫ياراﻻدي‪ .‬آرتيق اونﻼر بئلسيز قالميشديﻼر‪ .‬قاچماقدان باشقا يول يوخ ايدي‪.‬‬
‫چتينليكله آرخدان چيخان يولداشﻼريني دا گؤتوروب آرادان چيخديﻼر‪.‬‬
‫شامان قاييديب ماجراني سليمه دانيشدي‪ .‬سليم سون درجه تعجبلندي‪.‬‬
‫آخي يئكهلي نؤبهسينه هله ايكي گون قاليردي‪ .‬اونﻼرين كيم اولدوقﻼريني‬
‫سوروشدو‪ .‬شامان ايسه قارانليقدا بير كلمه بئله دانيشمادان يوروش ائتديكلري‬
‫اوچون هئچ بيريني تانيماميشدي‪ .‬سليم نه قدر فيكيرلشديسه مسئلهني حل‬
‫ائده بيلمهدي‪ .‬صاباح هر شئي آيدينﻼشاجاق دئيه سؤزونو داوام ائتديرمهييب‬
‫سووارماغا باشﻼدي‪.‬‬
‫گئجه ياريني كئچيردي‪ .‬شامانين سول قولو ايشدن دوشموشدو‪ .‬قازديغي‬
‫چيمي يئردن قالديرا بيلمير‪ ،‬بئلي ديزينه وئريب آشيريردي‪ .‬سليم خاشانين او‬
‫طرفيني سوواريب شامانين يانينا گلدي و‪:‬‬
‫ـ اده‪ ،‬سنه نه اولوب‪ ،‬تك اللي ايشلهييرسن؟ دئدي‪.‬‬
‫ـ جيناغيم برك آغريير‪ ،‬ترپنهجگيم يوخدور‪ .‬قولومو قالخيزا بيلميرم‪.‬‬
‫شامان| ‪41‬‬

‫ـ قولووو ترپتمه‪ ،‬سينيغي ـ چيخيغي اوﻻر‪ ،‬اؤزووه ايش آچارسان‪ .‬سن‬


‫دالداﻻن من بو بير ـ ايكي تيرهني دهسواريم گئدك‪.‬‬
‫بئلهليكله سليم خاشانين قاﻻنيني دا سوواريب شامانين يانينا قاييتدي‪.‬‬
‫اگنيندهكي پالتونو چيخاريب اونون چيگنينه آتدي‪ .‬بئللري گؤتوروب ائوه‬
‫يولﻼنديﻼر‪.‬‬
‫گوللوبهييم قاپيني آچدي‪ .‬اوشاقﻼر سووا ياخود بير يئره گئدنده آروادين‬
‫گؤزونه يوخو گيرميردي‪ .‬هر بير هنيرتيني دقتله سوزور و چوخ واخت قاپي‬
‫چالينماميش آچيردي‪ .‬بو دفعه ندنسه آروادي هوش آپارميشدي‪ .‬قاپي چالينديقدا‬
‫ايسه يئريندن ديك آتيليب‪» ،‬وي جانيم اؤلسون اوشاقﻼر قاپيدا قاليب« ـ دئيه‬
‫آچدي و‪:‬‬
‫ـ گلين ايچهري باﻻ‪ ،‬ـ دئيه آرتيردي‪ :‬بئللري قويون قاپيدا‪ ،‬من گؤتوررم‪.‬‬
‫اونﻼر ايچهري كئچديلر‪ .‬شامان گوجله اؤزونو سكينين اوستونه سالدي‪.‬‬
‫گوللوبهييم الچيراغينين سولغون ايشيغيندا اونون صيفتينين آوازيديغيني‬
‫گؤروب تعجبلندي‪:‬‬
‫ـ ويي‪ ،‬جانيم اؤلسون‪ ،‬سنه نه اولوب؟ـ دئيه سوروشدو‪.‬‬
‫شامانين عوضينه سليم ديللندي‪:‬‬
‫ـ يئكهليلرله ساواشيب‪.‬‬
‫ـ به سن هاردايدين؟‬
‫ـ من سو سوواريرديم‪ ،‬او سد آرخيندا ساواشيب‪ ،‬بير شئي دؤگول‪ ،‬آزاجيق‬
‫جيناغي سييريليب‪.‬‬
‫بيبي تئز اسگي يانديريب ياغليقارا دوزلتدي و اونون جيناغينا قويدو‪.‬‬
‫تنديرده هميشه قايناردا اوﻻن بيزهكچهدن داغسو آليب چاي دملهدي و شامانا‬
‫ايچيرتدي‪ .‬شامانين حالي اؤزونه گلدي‪ .‬اونو يارادان چوخ سويوق ديلدن‬
‫سالميشدي‪ .‬سونرا ايسه هر اوچو ياتديﻼر‪.‬‬
‫‪ |42‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫يوخو اونو كئچميش گونلره آپاردي‪ .‬او‪ ،‬آجيلي و شيرينلي گونلر‬


‫كئچيرميشدي‪ .‬آمما ندنسه يوخوسونا آجي گونلري گيردي‪ ،‬اؤلوم قورخوسوندان‬
‫گيزلنديگي و كنددن چيخماسيني دوشوندوگو گونلر‪.‬‬
‫‪...‬او گون شامان چايآراسينا گئتميشدي‪ .‬او‪ ،‬هم زميلرينه باشچكهجك‪،‬‬
‫هم ده ائرمنيكندينه گئديب‪ ،‬عاباسقولونون وعدهسيني آﻻجاقدي‪ .‬آخي آتاسي‬
‫خاليق اؤلندن سونرا ائولري برباد وضعيته دوشموشدو‪ .‬بو ايلين ياغيشيندان‬
‫ساﻻمات قورتارديسا‪ ،‬گلن ايلينكيندن قورتاراجاغينا اصﻼ اميد يوخ ايدي‪ .‬اول‬
‫فيكيرلشدي كي‪ ،‬ائوين اويان ـ بويانينا ال گزديرسين و نئجه دئيرلر دليك ـ‬
‫دئشيگيني توتماقﻼ كفايتلنسين‪ .‬سونرا گؤردو يوخ‪ ،‬دئيهسن بو ائو ال‬
‫گزديرمكله ائو اوﻻسي دئييل‪ .‬اودور كي‪ ،‬تاماميله سؤكوب يئنيدن تيكمك‬
‫قرارينا گلدي‪ .‬فيكريني سليداييا گهيهشيب اوندان مصلحت ايستهدي‪ .‬او‪،‬‬
‫»ﻻپ ياخشي ايش گؤرورسن اوغول« ـ دئيه آرتيردي‪» :‬مندن اولسا‬
‫عاباسقولونو گتير‪ ،‬مؤهره دووار قويدور‪ ،‬جانوي بير دفعهليك پالچيق ايشيندن‬
‫قورتار«‪ .‬سليدايي سؤزونو داوام ائتديريب‪» ،‬اوغول‪ ،‬ائو اولماق ايستهسن‪،‬‬
‫آتاوون چيراغينين سؤنمگينه ايراضي اولماسان‪ ،‬تؤكرسن بو كيفايتين داشين‬
‫اتهگيندن‪ .‬آغاينان رعيتينكي توتماز‪ ،‬آغاينان آغاليق ائلهمك اولماز« دئمك‬
‫ايستهييردي‪ .‬آمما ندنسه بونو دئمكدن واز كئچيب‪ ،‬يالنيز »قورخما‪ ،‬اهير ـ‬
‫اسگيگين اولسا من دوزهلدهرم« ـ دئيه اونا اورهك وئردي‪.‬‬
‫سيچان زميني گؤتورموشدو‪ .‬البته بو دا گؤزلهنيلمز دئييلدي‪ .‬چونكي پاييز‬
‫قوراق اوﻻندا سيچانﻼرين ايلي اولور‪ ،‬اكينه دده يانديريرﻻر‪ .‬شامان فيكيرلشدي‬
‫كي‪ ،‬ايكي ـ اوچ گونه قار گلمسه زميلري سوارمالي اوﻻجاق‪.‬‬
‫او‪ ،‬زميدن چيخيب ائرمنيكندينه گئتدي و »باخ‪ ،‬هئچ كيمهسؤز وئرميهسن‪،‬‬
‫مني سليدايي گؤنده ريب‪ ،‬يازدا بيزه ايشليهجكسن«ـ دئيه عاباسقولونون‬
‫وعدهسيني آلدي‪.‬‬
‫شامان| ‪43‬‬

‫قاييداندا پوﻻد كيشي ايله راستﻼشدي‪.‬‬


‫ـ ساﻻمعلئيكم پوﻻت عمي‪ ،‬خئير اوﻻ بو آرادا؟‬
‫ـ علئيكالساﻻم‪ ،‬اوغول قوراخليق آدامي كندده اوتورماغا قويمور‪ ،‬كؤوشهني‬
‫گزمگه چيخديم‪ .‬يولوم بوآرادان دوشدو‪ .‬ههسنينكينده ده سيچان چوخدور؟‬
‫ـ آدام اكينه باخاندا آغﻼماغي گلير‪ .‬سيچان‪ ،‬سيچان دؤگول كي‪ ،‬بﻼدير‪.‬‬
‫چاراسيز درددير‪ .‬زميني اهدهتي سوروب‪ ،‬گؤزون باخا ـ باخا امهيين ضاي اولور‪.‬‬
‫مئه ـ شئه يوخا چيخيب‪ .‬بولودﻻرين هاميسي قيسيرﻻييب‪ .‬ساواﻻنين باشي‬
‫قارا بولودا حسرتدير‪ .‬ايلده بو واخت قويون ـ قوزوﻻريميزي زمينين خهسيلينده‬
‫اوتاريرديق‪ .‬ايندي آت ييخيلسا ديشي چيخار‪.‬‬
‫ـ توتاق كي‪ ،‬بيز سووارديق‪ ،‬يازيق ارشهليلر نه ائلييهجك؟ دئملرين هاميسي‬
‫كول اولوب سووروﻻجاق‪ .‬قاﻻن ـ قوﻻنيني دا سيچان آپاراجاق‪.‬‬
‫هر ايكيسي سوسدو‪ .‬پوﻻد كيشي بير آزدان سونرا اصل مطلبه كئچمك‬
‫اوچون اؤز ـ اؤزونه دانيشيرميش كيمي دئدي‪:‬‬
‫ـ دئيهسن حاجي تاران تويو باشﻼيير‪.‬‬
‫ـ آخير كي‪ ،‬حاجيتاپديقﻼ يوﻻ گلمهليدي‪ .‬آز قاليرديﻼر باشليق اوستونده‬
‫داوا ساليب ايكي جاوانين باختين كورﻻسينﻼر‪.‬‬
‫ـ اونﻼرين آيري اختﻼفﻼري وار ايدي‪ .‬بير ـ بيريني بوردا سيناديﻼر‪.‬‬
‫ـ آيري يئرده سينايا بيلمزديلر؟‬
‫ـ هر يئرده سيناديﻼر‪ ،‬بو دا آخيرمينجيسي ايدي‪ .‬اوغول‪ ،‬سن بو جور‬
‫ايشلري بيلمزسن‪ ،‬رحمتليك خاليق بونﻼري ياخشي تانيييردي‪ .‬بونﻼرين‬
‫آراﻻري تورپاق اوستونده دگدي‪ .‬بيليرسن كي‪ ،‬باليخلينين ايشي ـ پئشهسي‬
‫بير طرفي اووب آپارماق‪ ،‬بير طرفه آرتيرماقدير‪ .‬قارا يوللو كيمي شام يئرلره‬
‫ايكي هوگهل كيمي آرتيرميشدي‪ ،‬تارانﻼ حاجيتاپديق اوراني بؤلنده يوﻻ‬
‫گئتمهديلر‪ .‬بيرينين قويدوغو سد او بيرينين اورهييندن اولمادي‪ .‬آخير‬
‫‪ |44‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫اختﻼفﻻري اوزه چيخدي‪ .‬مجبور اولدوﻻر آغ ساققالﻼري آپاراﻻر‪ .‬سليدايي‬


‫يئرين ائنينه‪ ،‬اوزونونا باخيب حدي ـ سدين نيشانين قويدو‪ .‬هامي دا بهگندي‪.‬‬
‫بير گون تاران ميرزهمجيدين نؤكرينه پول باسيب‪ ،‬سدي بير آدديم اويانليق‬
‫آتدي‪ .‬حاجيتاپديق دا ميرزهمجيدين اؤزون گؤروب‪ ،‬سدي ايكي آدديم بويانليق‬
‫ائلهدي‪ .‬بو ايش بئش ـ آلتي ايل چكدي‪ .‬ميرزهمجيد ده ائله بونو ايستهييردي‪.‬‬
‫هم اونﻼري دويونجاق ساغيردي‪ ،‬هم ده رعيتلرين فيكرين اؤيرهنيردي‪.‬‬
‫ديشووي قورداﻻسايدين آغانين خبري اولوردو‪ .‬تارانين آدامﻼري حاجي‬
‫تاپديغين يئرين اوتاريردي‪ ،‬اونون آدامﻼري دا بونونكون‪ .‬سن اوشاغيدين‪ ،‬يادووا‬
‫گلمز‪ ،‬كندده تايفا داواسي دا دوشدو‪ .‬باشي ياريﻼن كيم‪ ،‬گؤزو چيخان كيم‪،‬‬
‫قولو سينان كيم‪ .‬ميرزهمجيد ده هر ايكي طرفي قودوخلوغا سالديردي‪ .‬تارانﻼ‬
‫حاجيتاپديقدان دويونجاق سييرمهيينجك دوستاقﻼري بوشﻼمادي‪ .‬حدي ـ‬
‫سد ده داوالي قالدي‪ .‬او چاقدان ايكي تايفانين سويو بير آرخا گئتمهدي‪ .‬آنجاق‬
‫بو عداوت قاﻻ ـ قاﻻ كؤهنهليردي‪ .‬جاوانﻼر اونا باخميرديﻼر‪ .‬هله تارانين اوغلو‬
‫حاجي تاپديغين قيزينا وورولدو دا‪ .‬اوللر هر ايكي طرف بونو گيزله ديرديلر‪ .‬آمما‬
‫باجارا بيلمهديلر‪ .‬ايش اوزه چيخدي‪ .‬اونﻼرين اؤزلري ده دوشمانچيليقدان‬
‫يورولموشدوﻻر‪ .‬تاران تاپديغا باريشيق سفاريشي گؤندردي‪ .‬حاجيتاپديق دا ائله‬
‫بيل بونو گؤزلهييرميش‪ ،‬باريشدي‪ .‬تاران ائل قايداسيﻼ ائلچيليك ائلهدي‪.‬‬
‫شيرني ايچيب قيزي آداخﻼديﻼر‪.‬‬
‫تاران ايستهييردي باشليق تاپشيريب توي تداريكي گؤرسون‪ .‬حاجيتاپديق‬
‫ايكي آدديم تورپاغين عوضين باشليقﻼ چيخماق فيكرينه دوشدو‪ .‬ايشلر‬
‫پيرتﻼشدي‪ ،‬گينه توي دوشدو دويونه‪ .‬عداوت ياراسي قؤور ائلهمگه باشﻼدي‪...‬‬
‫پوﻻد سؤزونه بير آز آرا وئردي‪ .‬وئرهجهيي خبر شاماني سارسيتماسين دئيه‬
‫وضعيتي اونا باشا سالماغا چاليشيردي‪ .‬نهايت ديللندي‪:‬‬
‫شامان| ‪45‬‬

‫ـ بعلي‪ ،‬آخير كيفايتله شامانين ماجراسي اونﻼري باريشديردي‪ .‬يقين‬


‫دئيهجكسن كي‪ ،‬بونون اونا نه داخلي وار‪ .‬داخلي اودور كي‪ ،‬ميرزهمجيدله‬
‫حاجيرفعت رعيت اوستونده بير ـ بيريله ديديشيرديلر‪ .‬تارانﻼ حاجيتاپديغين‬
‫داواسيندا گويا حاجيرفعتين ده الي وار ايميش‪ .‬حاجيرفعت ميرزهمجيدين‬
‫رعيتلرينين آراسيندا دوشمانچيليق ساليردي‪ ،‬اونﻼري اؤزونه چكمگه ماهنا‬
‫گزيردي‪ .‬كيفايته عاشيق اولدوغووي ائشيدنده پيشيگي اوغﻼن دوغدو‪ .‬او‪،‬‬
‫ظاهرده اؤزون اويانا قويمادي‪ .‬آمما الآلتي اؤز رعيتلرينين آغزينا سؤز آتيردي‪.‬‬
‫اوستهليك او بيري آغاﻻرا راست گلنده دئييردي كي‪ ،‬بئله گئتسه ميرزه‪،‬‬
‫آغاﻻرين آبيرين تؤكهجك‪ .‬ميرزهمجيد ده اونون آغزين بير يئره ييغماق اوچون‬
‫اورونجون ايكي دنگين حاجيرفعته وئردي‪ .‬بيليرسن كي‪ ،‬آغا‪ ،‬آغانين يامين‬
‫رعيته وئرمز‪ .‬او دا سليداييني چاغيرتديريب‪ ،‬شاماني ميرزهمجيده وئرهجهييني‬
‫اونا دئدي‪ .‬سليدايي بير سؤز دئمهدي‪ .‬ائوده بيبيه گهيهشدي‪ .‬بيبي آغانين‬
‫يانينا گئديب آغيز آچدي كي‪ ،‬بو ايشدن واز كئچسين‪ .‬آغا‪ ،‬بيبينين آغيز‬
‫آچماسيندان فيكره گئتدي‪ .‬آخي بو ايشي گؤرسئيدي‪ ،‬رعيتلر دييهجكديلر‬
‫ميرزهمجيددن قورخور‪ .‬گؤرمهسئيدي ده آغاﻻر دييهجكديلر كي‪ ،‬باجاريغي‬
‫يوخدور‪ .‬بير ده كي‪ ،‬بيلمك اولماز‪ ،‬بير گون ده ميرزهمجيدين الينه دوو كئچر‪،‬‬
‫او دا اليندن گلهني ائلر‪ .‬اودور كي‪ ،‬سليداييني بير ده چاغيرتديريب دئدي‪:‬‬
‫»سنين منيم يانيمدا حؤرمتين وار‪ ،‬بيبينين اوزوندن كئچمهديم‪ .‬شاماني سيزه‬
‫باغيشﻼديم‪ ،‬آنجاق بو شرطينن كي‪ ،‬قيشي باشين گيرهلهسين‪ ،‬يازدا آغاﻻر‬
‫كنده گلنده چيخيب گئتسين ‪«...‬‬
‫پوﻻد كيشي سوسدو‪ .‬شامانين عكس عمليني گؤزلهييردي‪ .‬شامان‪،‬‬
‫»دئمهلي هر شئي قوتاردي‪ ،‬آرزوﻻريم كول اولوب گؤيه سوورولدو« ـ دئيه اؤز‬
‫ـ اؤزونه دوشوندو‪ .‬سونرا ايسه دريندن بير آه چكهرك اينيلدهدي‪:‬‬
‫‪ |46‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ ايﻼهي هاچاناجاق دؤزهجهييك‪ ،‬بو آمانسيز فلهيين اليندن كيمه شيكايت‬


‫ائلهيك؟‬
‫اونون سيماسي اورهييندهكي اميدسيزليك‪ ،‬يالواريش و نفرت دويغوﻻرينين‬
‫چارپيشماسيني عكس ائتديريردي‪ .‬منطقله محبت بير ـ بيرينه ميدان اوخويور و‬
‫هرهسي اونون قلبيني بير طرفه دارتيردي‪ .‬منطق‪» ،‬ال چك كيفايتدن‪ ،‬بونونكو‬
‫ايله سنينكي توتماز« دئييردي‪ .‬محبت ايسه اونون وارليغيني قيريلماز بير‬
‫كنديرله كيفايته باغﻼيير و اونسوز ياشاماغين معناسيز و عيبهجر اولدوغونو‬
‫آشيﻼييردي‪ .‬بو چارپيشماﻻر شاماني تاماميله سارسيتدي‪ .‬آخي رئال حياتدا‬
‫اينديه كيمي بير دفعه ده اولسون بئله محبت غالب گلمهميش و هميشه‬
‫منطقين قورباني اولموشدو‪.‬‬
‫اونون داخلينده گئدن بو چكيشمهلر پوﻻد كيشينين گؤزوندن يايينمادي‪ .‬او‪،‬‬
‫بير طرفدن آجي بير حقيقتي شامانا دئمهلي‪ ،‬ديگر طرفدن ايسه اونون اورهيينده‬
‫اميد دوغورمالي ايدي‪ .‬بيردن دايانيب اليني شامانين چيگنينه قويدو و‬
‫شيرهاشيرﻻ آخان باليخليا اشاره ائدهرك دئدي‪:‬‬
‫ـ اوغول‪ ،‬سهو ائلهمه‪ ،‬هئچ نهيين آخيري دؤگول‪ ،‬هر شئي اؤز‬
‫قايداسيندادير‪ .‬باخ‪ ،‬باليخلي گينه ده آخير‪ ،‬گينه ده قاباقكي كيمي فيريلداقليق‬
‫ائلهيير‪ ،‬يارغانﻼري اوووب اوچوردور‪ .‬اؤزيله گون باتان طرفدن قوراخليق‪،‬‬
‫فﻼكت گتيرن گرميج بولودﻻري باغيرووون اتگينده گون باتانا طرف شوتوين‬
‫مئه بولودﻻريﻼ چارپيشير‪ .‬سؤز يوخدو كي‪ ،‬مئه گرميجي باساجاق‪ .‬ﻻپ ائله‬
‫گونو صاباح قار ياغاجاق‪ .‬اكيني ايستي يورغانا بوكهجك‪ .‬قيشين بورانيندان‬
‫ساخﻼياجاق‪ .‬چتينليكلره دؤزه بيلمهين آداما ايگيد دئمزلر‪ .‬دوزدور‪ ،‬ميرزهمجيد‬
‫كيمي غدار‪ ،‬تاران و حاجيتاپديق كيمي تولكولر وار‪ .‬ثروت ده اونﻼرين الينده‬
‫دير‪ ،‬قدرت ده‪ .‬بيزلر يوخسول آدامﻼريق‪ .‬آنجاق ياديندا ساخﻼ كي‪ ،‬ميخي‬
‫ميسمار ائلهين كيشي ده وار ‪.«...‬‬
‫شامان| ‪47‬‬

‫پوﻻد كيشي سؤزونه آرا وئريب شاماني سوزدو‪ .‬گؤزلرينده اميد قيغيلجيمي‬
‫سئزيليردي…‬
‫شامان جيناغينين آغريسيندان يوخودان اوياندي و سحر آچيﻼنا كيمي ياتا‬
‫بيلمهدي‪ .‬گوللوبهييم صبح نامازيندان سونرا ماجراني سليداييا دانيشدي‪.‬‬
‫سليدايي درحال شامانين يانينا گلدي‪ .‬او‪ ،‬يئريندن دورماق ايستهدي‪.‬‬
‫گؤزلريندن نيگرانليق ياغان سليدايي »دورما« دئيه آرتيردي‪:‬‬
‫ـ قولووي ترپت گؤروم سينيغي ـ چيخيغي يوخدو كي؟‬
‫شامان قولونو قالديرا بيلمهدي‪ .‬سليدايي اونون قولونو توتوب »ايگيده باخ‬
‫ائي« دئيه ـ دئيه قالديردي‪ .‬شامان سسيني چيخارتميرديسا دا آغريدان تر‬
‫باسميشدي‪ .‬سليدايي بير آز فيكره گئتديكدن سونرا گوللوبهييمه دئدي‪:‬‬
‫ـ مندن اولسا آپاريم يئكهليه‪ ،‬ميرزه باخسين‪ .‬قورخورام ايش آچا‪ .‬هم ده‬
‫گؤروم سو گؤتورنلر كيم ايميش‪.‬‬
‫بيبي چاي ـ چؤرهك گتيردي‪ ،‬اؤزو ايسه گلينلري ايله بيرليكده تؤلهيه‬
‫گئتدي‪ .‬شامانين قولونو يايليقﻼ بوينوندان آسديﻼر و يئكهليه يوﻻ دوشدولر‪.‬‬
‫يئكهلي كندي يئيجهنين ياريم آغاجليغيندا يئرلهشيردي‪ .‬ايكي كندي بير ـ‬
‫بيرينه قووشدوران يوﻻ اونﻼر»يئيجه يولو«‪ ،‬يئيجهليلر ايسه »يئكهلي يولو«‬
‫دئييرديلر‪ .‬او گون هاوا چوخ دورو ايدي‪ .‬گونش زري ساچاقﻼريني داها‬
‫سخاوتله اردبيل دوزونه يايميشدي‪ .‬دوننكي كولك ـ قيرغين يوخ اولموشدو‪.‬‬
‫گديكده تيللنميش مئهين قاليقﻼري چورويوب يوخ اولوردو‪ .‬شامان هاوانين‬
‫دگيشميش اولدوغونو هله ايندي باشا دوشوردو‪ .‬گولومسهدي‪:‬‬
‫ـ كئچمهييم بورانين هاواسيندان‪ ،‬او دوننكي‪ ،‬بو دا بو گونكو‪ .‬آدام آز قالير‬
‫گؤردوگونه اينانماسين‪.‬‬
‫‪ |48‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ اوغول بورا آذاربايجاندي‪ ،‬هاواسينين ايپينين اوستونه اودون ييغماق‬


‫اولماز‪ .‬آلﻼه قديمكيلره ايرحمت ائلهسين‪ ،‬بئچيزه دئمئييبلر ها‪ ،‬صبحين‬
‫قوناغيندان آخشام چاغينين مئهيندن قورخما…‬
‫سليدايي شاماني ميرزه گيلده قويوب اؤزو كندين چايخاناسينا گئتدي‪.‬‬
‫چايخانا دئينده بورادا هر شئي ساتيليردي‪ .‬نئجه دئيرلر جان درماني بئله‬
‫ايستهسيدين وار ايدي‪ .‬بئله يئرلره دوكان دئييرلر‪ .‬بورادا هم چاي وئريلير هم ده‬
‫يئمك‪ .‬بير ده كي‪ ،‬پارچا‪ ،‬آياق قابي‪ ،‬چاريق‪ ،‬بئل‪ ،‬يابا‪ ،‬درگز‪ ،‬دوغاناق‪ ،‬مرجي‪،‬‬
‫دويو‪ ،‬لپه‪ ،‬و س‪ .‬نه دئسهيدين ساتيليردي‪ .‬هر كندده ان آزي ايكي ـ اوچ‬
‫دوكان اولوردو‪ .‬پاييزدا ايش ـ گوج چؤل ـ باييردان ييغيشاندا كندين كيشيلري‬
‫دوكانا توپﻼشير و واختي سوووشدوروردوﻻر‪ .‬دوكانﻼر هم ده معلومات مركزي‬
‫رولونو اويناييردي‪ .‬بوتون خبرلر اورا گليردي‪ .‬آغ ساققالﻼر همين دوكانﻼردا‬
‫كندين مهم مسئلهلريني حل ائدير و معين قرارا گليرديلر‪...‬‬
‫هاوا خوش اولدوغوندان دوكان ساكيتليك ايدي‪ .‬قوجاـ موجادان باشقا بير‬
‫كس يوخ ايدي‪ .‬دوكانداكيﻼر عادت اوزره سليداييا خوش گلدين ائديب چاي‬
‫دئديلر‪ .‬قهوهچي آرمودو ايستهكاندا پوررنگ بير چاي گتيريب سليدايينين‬
‫كئفيني سوروشدو‪ .‬سالمان كيشي ناراحاتليغيني گيزلهده بيلمهدي‪:‬‬
‫ـ نه كئفيم اوﻻجاق‪ ،‬بهيم آدامدا كئف قويورﻻر؟‬
‫ـ اشي نه اولوب ائي؟ـ دئيه »مشه دههز« ديللندي‪.‬‬
‫ـ نه اوﻻجاق‪ ،‬باشين آشاغي ساليب ايشلهيهني ده ايشلهمگه قويمورسوز‪...‬‬
‫باﻻم كندين آغ ساققالي اولماز؟ بو قورما ـ قودوغا دئمز كي‪ ،‬آخي سن خالقين‬
‫سووون نييه گؤتورورسن؟ بئله ده ايش اوﻻر؟‬
‫اصلينده مشه دهز گيلين ماجرادان خبري يوخ ايدي‪ .‬او‪ ،‬كئچن گئجهنين‬
‫احواﻻتيني سليداييدان ائشيدنده داها تعجبله دئدي‪:‬‬
‫ـ والﻼه آي مشدي‪ ،‬نه قدر گؤتور ـ قوي ائديرم بو ايش آغليما سيغيمير‪.‬‬
‫شامان| ‪49‬‬

‫ـ نييهسيغيمير؟ بس من بويدا كيشي ياﻻن دانيشيرام؟‬


‫ـ يوخ‪ ،‬هئيله دئمهديم آ‪ ،‬آلﻼه ائلهمهسين‪ ،‬سن ياﻻن دانيشميرسان‪ ،‬آمما…‬
‫ـ آمما نه؟ بس هاراسي آغلووا سيغيشمير؟ اينانماسان اوشاغي گتيرميشم‪،‬‬
‫اودا ميرزه گيلدهدير‪ .‬باختي گتيريب جيناغينين سوموگونه بير شئي اولماييب‪...‬‬
‫يوخسا بو ايش ـ گوج واختي ‪ ...‬هله ايرحمتليگين اوغلو دئيير‪ ،‬آغليما سيغيمير ‪...‬‬
‫ـ يوخ من ائله دئمهديم كي…‬
‫ـ به نه جور دئدين؟‬
‫ـ آخي سن ايشين او طرفين بيليرسن‪ ،‬بو طرفين بيلميرسن‪ .‬آدامي‬
‫دانيشماغا دا قويمورسان‪ .‬قديميكيلر دئميشكن آدووي قويدون ايرشيد‪ ،‬بيرين‬
‫دئه‪ ،‬بيرين ائشيت‪.‬‬
‫ـ آها‪ ،‬باخ‪ ،‬من دينمهديم‪ ،‬هله دئي گؤرهك ايشين او طرفي نهدير؟‬
‫ـ او طرفي بودور كي‪ ،‬سؤز واختينا چكر‪ ،‬سيراغا گون بو واخت حاجيتاپديق‬
‫كيشي بو دوكاندايدي‪ .‬اؤزو ده ﻻپ سن اگلشن يئرده اگلشميشدي‪ .‬هاوادا آز ـ‬
‫آجيق ياغيش اولدوغونا گؤره چؤله گئدن يوخ ايدي‪ .‬بلكه ده يئيجه سووندان‬
‫سووارانﻼرين هاميسي بوردايدي‪ .‬سؤز يئكهلي نؤبهسيندن دوشدو‪ .‬دئديلر‪،‬‬
‫اوزوموزه گلن جوما گونو يئكهلي نؤبهسيدير‪ .‬سورا دا پوشك آتديﻼر‪ .‬سودا‬
‫حاققي اوﻻنﻼر بللندي‪ .‬بونﻼرين بيري ده سيزين ميرزهدير‪ .‬كندليز‬
‫حاجيتاپديق دا آلﻼه شاهيدي ‪ ...‬گينه ده قوي آغ ساققالﻼر دوكانا ييغيشسينﻼر‪،‬‬
‫من اونﻼرا دئيهرم‪ .‬بئله ايشي گؤرهنه اوزوزدن ايراق پوخ يئديردهريك‪ .‬آمما ‪...‬‬
‫قلبووه دگمهسين‪ ،‬سن ده بير اويان ـ بوياني آرا‪ .‬گؤر بو ايشين سيرري نهدي‪.‬‬
‫آخي بئله ده اولماز‪...‬‬
‫سليدايي يومشالدي‪:‬‬
‫ـ منيم ده دئديگيم اودور كي‪ ،‬ايكي كندين آراسيندا بئله شئيلر اولماسين‪.‬‬
‫آدام بير ـ بيرينن اوز ـ اوزه گلير‪ .‬آنجاق من بو ايشي بئله بوراخمياجيام‪ .‬سووو‬
‫‪ |50‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫گؤتورنلري تاپماق چوخ آساندير‪ .‬من سحر چاغي بورا گلنده گؤردوم كي‪،‬‬
‫سووون آغزي قوﻻش اوشاغينين يئرينه ايميش‪ ،‬دئمهلي‪...‬‬
‫مشه دهز اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ بو اوﻻ بيلمز‪ ،‬چونكي‪ ،‬كئچن گئجه قوﻻش اوشاغينين كند نؤبهسيدي‪.‬‬
‫اونﻼر »قورو گؤلده« سوواريرديﻼر‪.‬‬
‫سليدايي فيكره گئتدي‪ .‬اؤز ـ اؤزونه دانيشيرميش كيمي‪:‬‬
‫ـ دئيهسن ايش چتينلهشير‪ ،‬آراني قاتان وار…ـ دئيه پيچيلداندي‪ ،‬سونرا‬
‫ايسه دوكاندان چيخيب ميرزه گيله گئتدي‪ .‬ميرزه شامانين جيناغينا ملحم‬
‫قويوب اينديجه ساريميشدي‪ .‬سليداييني گؤرمك همن دئدي‪:‬‬
‫ـ قورخما‪ ،‬هئچ نهيي يوخدور‪ ،‬ايكي ـ اوچ گونه ساغاﻻر‪ .‬آمما‪ ،‬آ مشدي‪ ،‬بورا‬
‫اؤز آراميزدير‪ ،‬من نه قدر فيكيرلهشيرم بو ايش يئكهلينين ايشي دؤگول‪.‬‬
‫دوزدور‪ ،‬بونﻼرين آدي بير آز پيس چيخيب‪ .‬آمما من يقين ائديرم‪ ،‬اونﻼرين بو‬
‫ايشده الي يوخدور… هله يازدير‪ ،‬سو قيتليغي دؤگول‪ ،‬اكين يانمير‪...‬‬
‫ـ آي ميرزه‪ ،‬گؤرهسن كيمين ايشيدي؟‬
‫ميرزه تام قطعيتله دئدي‪:‬‬
‫ـ آرا قاريشديرانين ايشيدي‪ .‬اؤزو ده ﻻپ يئيجهنين اؤزوندهدير‪ .‬منيم آديم‬
‫اولماسين‪ ،‬حاجيتاپديق كيميلردن نه دئسن چيخار‪ .‬اونو پيرهتمهليكده‪ 1‬گؤرن‬
‫ده اولوب…‬
‫ميرزهنين بو سؤزو سليداييدان چوخ شاماني دوشوندوردو‪ .‬دؤرد گون بوندان‬
‫اول يئر شومﻼماقدان قاييداركن حاجيتاپديقﻼ داداشا راستﻼشديغيني و حاجي‬
‫تاپديغين معنالي ـ معنالي دانيشديغيني خاطيرﻻدي ‪ ،‬ﻻكين سليداييا هئچ نه‬
‫دئمهدي‪.‬‬

‫‪ -1‬پيره تمه ليك ‪ ،‬پيرعبدالملك سؤزونون جاماعات آراسينداكي دئييليشيدير‪.‬‬


‫شامان| ‪51‬‬

‫ميرزهمجيدين ائوي پيرعبدالملك محلهسينده يئرلهشيردي‪ .‬زنجيري‬


‫كئچديكدن سونرا داش دؤشنميش نمين يولو ايله گئديردين‪ ،‬كوچهنين سونوندا‬
‫سول اله دؤنوردون‪ .‬بئش يوز مئتر گئتديكدن سونرا پيرعبدالملك محلهسي‬
‫باشﻼنيردي‪ .‬محلهنين داريسقال تنگهلرينين بيرينده باشقا ائولردن سئچيلن‬
‫بير بينا وار ايدي‪ .‬قيرميزي كرپيجله تيكيلميش اوجا حاصار و پاليددان‬
‫دوزلميش ايكي تاغلي قاپي بينانين آدلي ـ بللي آداما عايد اولدوغونو‬
‫گؤستريردي‪ .‬حيهط تنگهدن ايكي ـ اوچ پيلله آشاغي ايدي و دؤورهسي بير‬
‫مئتره قدر كرپيج دؤشنميشدي‪ .‬دؤشهمهنين ائني بينانين گيرهجگينده مئتر‬
‫ياريما چاتير و سو ايله دولو يئكه بير حووضا قوووشوردو‪ .‬بوداقﻼري ايله‬
‫ساحهني بوروموش اللي ايلليك آرمود آغاجﻼري حيهطه خصوصي بير گؤركم‬
‫وئريردي‪ .‬بينانين اؤزو حيهطدن ايكي ـ اوچ پيلله ديكده و ايكي مرتبهدن‬
‫عبارت ايدي‪ .‬بيرينجي مرتبهده بير ايري اوتاق‪ ،‬بير صانديقخانا و بير تهنهبي وار‬
‫ايدي‪ .‬مختلف قاب ـ قاجاقﻼر و پالتارﻻر همين صانديقخانادا ساخﻼنيليردي‪.‬‬
‫تهنهبيدن بعضي ـ بعضي شئيلري ساخﻼماق اوچون بير آنبار كيمي استفاده‬
‫اولونور‪ ،‬هم ده عاشورا گونونون احساني اورا سالينيردي‪ .‬ايكينجي مرتبهنين بير‬
‫آينابندي ده وار ايدي‪ .‬كريستالﻼري‪ ،‬چيني و گوموش قابﻼري اونون‬
‫صانديقخاناسينا قويوردوﻻر‪ .‬بو مرتبهدهكي اوتاق اصلينده آغانين ايش كابينئتي‬
‫ايدي‪ .‬كندلردن گلن دارغا و رعيتلري بورادا قبول ائديردي‪ .‬البته آغانين بازاردا‬
‫دا حجرهسي وار ايدي و بير چوخ قبولﻼر اورادا كئچيريليردي‪ .‬ﻻكين گيزلي‬
‫ايش اوچون آغانين قبولوندا اولماق ايستهين آدام هئچواخت حجرهيه گئتمزدي‪.‬‬
‫چونكي حجره بازاردا و نئجه دئيرلر گؤز قاباغيندا ايدي و اورا كيمين گئديب‬
‫‪ |52‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫گلديگيني هامي درحال بيليردي‪ .‬رعيتلردن هر بيري حجرهيه گئتسهيدي يقين‬


‫كي‪ ،‬شخصي ايشي‪ ،‬مثال اوچون بهره حاققيندا خواهشي‪ ،‬ايستهيي اولوردو و‬
‫ان چوخ پاييزدا تاخيل آلماغا يا دا حسابات وئرمگه گئديرديلر‪ .‬آغانين ائوينه‬
‫گئدن ايسه يا چوغوللوق ائدير‪ ،‬يا دا السيز ـ آياقسيزﻻرين تورپاغيندان قوپارماق‬
‫ايستهييردي‪ .‬بئله تورپاقﻼري دا هميشه بير قايدا اوﻻراق ان چوخ پول وئرن‬
‫آدام الينه كئچيريردي‪ .‬داها دوغروسو بو ايش آليجيﻼرين بير ـ بيريني‬
‫گؤرمهديكلري بير حراج خاراكتئري داشيييردي‪.‬‬
‫حاجيتاپديق همين تنگهني ايكي ـ اوچ دفعه بوباش ـ اوباش ائلهديكدن و‬
‫هئچ كيمين اونو گؤرمهديگيندن آرخايين اولدوقدان سونرا قاپيني چالدي‪ .‬قاپي‬
‫آزجا آچيلدي‪ .‬آغا نؤكري باشيني ائشيگه چيخاريب تاپديغي گؤردوكده اونو‬
‫تاماميله آچدي‪ .‬بو دا او دئمك ايدي كي‪ ،‬حاجيتاپديق ايچهري گيره بيلر‪.‬‬
‫حاجيتاپديق ايسه اوغورلوغا گئدن پيشيك كيمي بير داها اطرافي سوزوب‬
‫حيهطه گيردي‪ .‬جيبيندن بير سيككه چيخاريب نؤكرين اووجونا باسدي و‪،‬‬
‫ـ آل بو چاي پولونو‪ ،‬دئدي‪.‬‬
‫نؤكرين گؤزلري ايشيلدادي و‪،‬‬
‫ـ خئير اوﻻ بو تئزدنليكده؟ دئيهسوروشدو‪.‬‬
‫حاجيتاپديق‪،‬‬
‫ـ پير اوﻻسان‪ ،‬حاجيتاپديق شره قاپي آچار؟ سواﻻ سوالﻼ جاواب وئريب‬
‫آرتيردي‪:‬‬
‫ـ آغانين تشريفي وار؟‬
‫ـ هه‪ ،‬اينديجه چاي ـ چؤرهييني يئييب قليان چكير‪ .‬سن ده كي‪،‬ـ بير آز‬
‫مازاماتا قويدو ـ چوخ تئز گليبسن ائي‪.‬‬
‫ـ اشي سنين كيمي آدامي اوﻻن ﻻپ گئجه ياريسي دا آغانين قاپيسين‬
‫دؤگه بيلر‪ .‬بير ده كي‪ ،‬اؤزون بيليرسن بير آزدان بورا »ههسن سوخ دگيرمانينا«‬
‫شامان| ‪53‬‬

‫دؤنهجك‪ .‬پير اوﻻسان زامانا دؤنوب ائي‪ ،‬ديش قورتداﻻماق اولمور‪ .‬ﻻپ‬
‫واختيندا گلميشم‪.‬‬
‫ـ اوندا قوي آغادان اجازه آليم‪.‬‬
‫ـ به نييه دوروبسان پير اوﻻسان؟ دئنن واجب ايشي وار‪ .‬اؤزون بيليرسن‬
‫كي‪ ،‬بير پارا ايشلري سونرايا قويماق اولماز‪.‬‬
‫نؤكرين ايچهري گيريب چيخماسي چوخ چكمهدي‪ .‬حاجيتاپديق تاساكي‬
‫بؤركونو آلنينين اوستوندن گئريلهييب‪ ،‬سينهسيني آريتﻼيا ـ آريتﻼيا ايچهري‬
‫گيردي‪ .‬ساﻻم وئريب آياق اوستونده داياندي‪ .‬ميرزهمجيد دؤشكچهنين‬
‫اوستونده بير قيچيني قاتﻼييب‪ ،‬او بيري قيچيني ديك قوياراق پوشتويه‬
‫سؤيكنميشدي‪ .‬ديزينين اوستوندهكي قلياني سول الي ايله ائله محكم‬
‫توتموشدو‪ ،‬سانكي اينديجه اليندن چيخيب قاچاجاقدي‪ .‬او‪ ،‬حجرهده اوﻻندا يا‬
‫كنده گئدنده يئني اصولدا تيكيلميش پئنجك ـ شالوار گئيير و باشينا شاپو‬
‫قويوردو‪ .‬بير چوخ حالﻼردا چيگنينه بير عبا دا آتيردي‪ .‬آغا بو گئييمده چوخ‬
‫زهملي گؤرونوردو‪ .‬ايندي ايسه اگنينه بير تومان ـ كؤينك و بير جيليققا‬
‫گئيميش ‪ ،‬باشينا دا بير آراقچين قويموش آغا ندنسه حاجي تاپديغين گؤزونه بير‬
‫آز گولمهلي گؤرونوردو‪ .‬كندده يا حجرهده آغانين سير ـ صيفتينه عمللي ـ‬
‫باشلي باخا بيلمهين حاجيتاپديق بورادا اونو باشدان آياغا سوزه بيلدي‪ .‬حتي‬
‫پيرپيزلي قاشﻼرينين آلتيندا بير باخيشﻼ جانﻼرا اوشوتمه ساﻻن گؤزلريني‬
‫اؤتهري نظردن كئچيردي‪ .‬سونرا اوتاغي سئير ائتمگه باشﻼدي‪ .‬رفلره و‬
‫تاقچاﻻرا دوزولموش پاريلتيسي گؤز قاماشديران قديم كريستال و چيني‬
‫اشياﻻر‪ ،‬ميسمارﻻ ديوارا وورولموش بدننما آينا‪ ،‬تاقچاﻻرين بيريندهكي بير‬
‫جوت نيقاﻻي سامووار‪ ،‬سامووارين آراسينداكي آفتابا ـ لگن و آتاسينين گوموش‬
‫رامكايا سالينميش پورتيرئتي اونون عاغليني باشيندان چيخارميش‪ ،‬والئه‬
‫ائتميشديسه ده تاوانا آتيلميش پاليد نالﻼرا باخماقدان دويمور و اته باخان ايت‬
‫‪ |54‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫كيميآغزينين سويو آخيردي‪ .‬نالﻼري سايماغا باشﻼدي‪ :‬بير‪ ،‬ايكي‪ ،‬اوچ ‪ ،‬دؤرد‪،‬‬
‫بئ ‪ ...‬ﻻكين آغانين سسي سايي داوام ائتديرمگه قويمادي‪.‬‬
‫ـ هه حاجيتاپديق‪ ،‬گينه نه وار بو تئزدنليگه؟ ـ دئيه باشيني قالديرمادان‬
‫سوروشدو و اشاره ايله اوتورماق اذني وئردي‪.‬‬
‫حاجيتاپديق باشقا بير سس گودورموش كيمي ديكسيندي‪ .‬بو سس تومان‬
‫ـ كؤينهگه و آراقچينا اصﻼ اويموردو‪ .‬بو سسده كنددهكي و حجرهدهكي زهم‬
‫وار ايدي‪ .‬سادهجه بير امرله آدامي فاﻻققايا قويدورا‪ ،‬تؤولهيه سالديرا بيلردي‪.‬‬
‫حاجي تاپديغا ائله گلدي كي‪ ،‬آغا بير آن ايچينده اگنيندهكي پالتاري سويونوب‬
‫حجره پالتاري گئيينميشدي‪ .‬نهقدر چاليشيرديسا اونو آراقچينﻼ گؤره بيلميردي‪.‬‬
‫اونون قوﻻغي گؤزونه غالب گلميشدي‪ .‬سينهسيني آريتﻼدي و سودان‬
‫چيخميش سيچان گؤركمي آﻻراق دئدي‪:‬‬
‫ـ آلﻼه سنين سايهوي بيزيم باشيميزدان اسگيگ ائلهمهسين‪ .‬بيزيم ده‬
‫اومودوموز يوخاريدا آلﻼه ‪ ،‬آشاغادا سنسن‪) ،‬آز قاليردي دئسين كي‪ ،‬يوخاريدا دا‪،‬‬
‫آشاغيدا دا سنسن(‪ .‬بيز بو قاپيدان ساواي هارا سيغينا بيلهريك كي؟ بيز رعيتلر‬
‫ده سيزين مرحمتوزون سايهسينده دوﻻنيريخ…ـ سون جملهني دئينده سسيني‬
‫بير آز اسديردي‪ ،‬آغﻼمسيندي‪.‬‬
‫ـ نه اولوب؟ اؤكوزون يوخدور‪ ،‬توخومون چاتمير؟‬
‫اصلينده ميرزهمجيد بيليردي كي‪ ،‬رعيتلر بئله شئيلردن اؤترو آغانين ائوينه‬
‫گلمز‪ ،‬يا ميرزهسينه دئير‪ ،‬يا دا حجرهده قوللوغونا يئتيشرلر‪ .‬ﻻكين اؤزونو او يانا‬
‫قويماييب حاجي تاپديغين جاوابيني گوددو‪ .‬حاجيتاپديق يئرينده قورجاﻻنيب‬
‫سينهسيني آريتﻼدي و دئدي‪:‬‬
‫ـ توخوم نهدير‪ ،‬اؤكوز نهدير‪ .‬آغانين ساغليغي بيزه كيفايتدي )آز قالميشدي‬
‫دئسين كي‪ ،‬هم توخومدور‪ ،‬هم اؤكوز( ‪ ...‬حاجيتاپديق اؤزونه بير آز دا اورهك‬
‫وئرهرك سؤزونو اركيانا داوام ائتديردي‪» :‬باشووا دؤنوم آغا‪ ،‬كندين بير قئيدينه‬
‫شامان| ‪55‬‬

‫قال آخي ‪ ...‬بئيادبچيليك اولماسين‪ ،‬قورما ـ قودوق ايستهديگين ائلهيير… هر‬


‫يئتن اكينچي چيخيب منه… دونن آغايا كژ باخانﻼر بو گون پاپاغين يانقيليجي‬
‫قويوب كندده دوﻻنير‪ .‬هله ديلي اوزونلوق دا ائلهيير… «‪ .‬حاجيتاپديق بير آز دا‬
‫جسارتلندي‪» :‬او ايرحمتليگين زامانيندا )مقصدي ميرزهمجيدين آتاسي ايدي(‬
‫بهيم بيري بو غلطلردن ائلهيه بيلردي؟… دريسين بوغازيندان چيخارداردي او‬
‫كيشي… سالمان كيميلرين آغزي نه ايدي‪ ،‬قورما ـ قودوغون الينه اؤكوز‬
‫وئرسين ‪ ،‬خيشاﻻت وئرسين‪ ،‬شامان كيميلره حمي دورسون؟‪ ...‬آغيزﻻرا دا سؤز‬
‫آتسين كي‪ ،‬گويا حاجيرفعت ياخشي آغادير‪ ،‬چولوق ـ چوجوغون چؤرهيين‬
‫كسن دؤگول«‪ .‬حاجيتاپديق سون جملهني اؤزوندن اويدورور و ميرزهمجيدي‬
‫تحريك ائتمك ايستهييردي‪ .‬ميرزهمجيد ايسه اصلينده شامانين قاييتماسينا اؤزو‬
‫پيشيك يولو وئرميشدي‪ .‬حاجيرفعت ايله بيرليكده بئله بير نتيجهيه گلميشديلر‬
‫كي‪ ،‬بو آياقدا زرينين يئتيملرينين آراليقدا قالماسي اونﻼرين خئيرينه‬
‫اولمازدي‪ .‬حتي بئله بير احتمالي دا گؤزدن يايينديرماميشديﻼر كي‪ ،‬زامانين‬
‫كئچمهسي‪ ،‬ديدرگينليك و باجي اؤلومو شاماني سارسيدا دا بيلر و آرتيق نئجه‬
‫دئيرلر باشيني آشاغي ساليب ايشيني گؤرر‪ .‬ﻻكين شامانين اونون قيزينا‬
‫وورولماسي و بو ماجرانين بير آز دا شاخ ـ شهوللنهرك آغيزﻻرا دوشمهسي و‬
‫اونون بير رعيت طرفيندن تحقير اولونماسي اورهييندن چيخمير و بير آن بئله‬
‫اونو انتقام فيكريندن يايينماغا قويموردو‪ .‬اؤز رعيتي اولمايان شامانا ايسه‬
‫حاجيرفعتين راضيليغي اولمادان توخونمامالي اولدوغونو دا ياخشي بيليردي‪.‬‬
‫ديگر طرفدن ده كندين ايكي ـ اوچ نفر وارليﻼريني و يالتاقﻼريني چيخساق‪،‬‬
‫قاﻻن آدامﻼرين هاميسي شاماني ياخشي و خئيرخواه آدام تانييير و اونو‬
‫سئويرديلر‪ .‬ايندي ايسه حاجي تاپديغين بورا گلمهسي و دئديگي سؤزلر‬
‫ميرزهمجيدين گؤزلرينده بير اميد قيغيلجيمي كيمي پارﻻدي‪ .‬بئينينده بير آنليغا‬
‫تهلوكهلي بير فيكير دوﻻشدي‪» :‬بلكه تاپديغا بير شئي بويون آليب شاماني‬
‫‪ |56‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫اؤلدورتدوروم؟ بو سارساق اوغلونا ايكي هووگهل تورپاق وئرسم‪ ،‬نه دئسم ائلر«‪.‬‬
‫ﻻكين يقين بيليردي كي‪ ،‬بو تقديرده هم حاجيرفعت ايله قارشي دورمالي‬
‫اوﻻجاق‪ ،‬هم ده رعيت آراسيندا داها دا پيسي چيخاجاق‪ .‬ياخشيسي بو اوﻻردي‬
‫كي‪ ،‬شامانين واسيطهسيله كندده تايفا داواسي سالسين‪ .‬خالقي اوندان‬
‫اوزاقﻼشديرسين و اونون محو ائديلمهسينه زمين ياراتسين‪ .‬او‪ ،‬آغزيني آچيق‬
‫قوياراق بوتون وارليغي ايله آغانين امريني گودن حاجيتاپديغا هم بير دوست‬
‫مصلحتي‪ ،‬هم ده بير آغا آميرانهليگي ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ اؤزوز اؤز ال ـ آياغوزي باغﻼييبسيز‪ .‬شاماني يوخاري باشا كئچيرديبسيز‪.‬‬
‫بير ـ بيريزين آرخين‪ ،‬مرزين بئللهمكدن ماجاليز يوخدور‪ .‬ايشيز‪ ،‬پئشهز يئر‬
‫اوتارماق‪ ،‬تايا يانديرماق اولوب… )سسينيدهييشدي( منه ميرزهمجيد دئيرلر‪،‬‬
‫رعيت‪ ،‬رعيت اولسا قوش قوشلوغوينان بو هندهوهره قانات چاﻻ بيلمز… حاجي‬
‫تارانﻼ بير آدديم تورپاق اوستونده ديديشديز‪ ،‬آمما شامانين تورپاغيندان جين‬
‫دميردن قورخان كيمي قورخورسوز‪...‬‬
‫اصلينده حاجيتاپديق گيل شاماندان يوخ ‪ ،‬آغاﻻردان قورخوردوﻻر‪.‬‬
‫ميرزهمجيد ايسه سون جملهسينده حاجيتاپديغا پيشيك يولو وئرير‪ ،‬نئجه دئيرلر‬
‫ياشيل ايشيق گؤستريردي‪ .‬او‪ ،‬آرتيق آغانين سؤزلرينين قاﻻنيني ائشيتميردي‪.‬‬
‫بونا گؤره ده آغانين سؤزو قورتارماق همن اجازهآليب دالي ـ دالي قاپيدان‬
‫چيخدي‪.‬‬
‫اصلينه باخسان حاجيتاپديق كندده تايفا داواسي سالماقدان و آرايا قانليليق‬
‫دوشمهگي احتماليندان قورخوردو‪ .‬ياخشي بيليردي كي‪ ،‬بئله داواﻻردا غالب گلن‬
‫اولمور‪ ،‬هر ايكي طرف زيان چكير‪ .‬بوندان عﻼوه بئله حالﻼردا آغاﻻرين‬
‫قيلينجينين دالي دا كسير‪ ،‬قاباغي دا‪ .‬حاجيتاپديغين و حاجيتاپديق كيميلرين‬
‫اساس مقصدي ايسه السيز ـ آياقسيزﻻرين تورپاغينا ييهلنمك ايدي‪ .‬تايفا‬
‫داواسي دوشوب شامانين باشينا بير ايش گلسه‪ ،‬اونون تورپاغينا يالنيز سالمان‬
‫شامان| ‪57‬‬

‫ييهليكلنه بيلردي‪ .‬چونكي حاجيرفعت اؤز رعيتيني قويوب باشقا مولكهدارين‬


‫رعيتينه تورپاق وئرمزدي‪ .‬حاجيتاپديق گيله يالنيز بير چيخيش يولو قاليردي‪ .‬او‬
‫دا بو ايدي كي‪ ،‬سالماني حاجيرفعتين گؤزوندن سالسين و اؤزو پول وئريب‬
‫شامانين تورپاغينا ييه دورسون‪ .‬او چوخ فيكيرلشدي ونهايت بئله بير نتيجهيه‬
‫چاتدي كي‪ ،‬سالمانﻼ يئكهليلرين آراسيندا پوزغونلوق ساليب‪ ،‬داوا ـ داﻻش‬
‫تؤرتسين‪...‬‬
‫حاجيتاپديق لطفعلي چايخاناسينا نه واخت گليب چاتديغيني بيلمهدي‪.‬‬
‫كئچيب اگلشدي و ناهار دئدي‪ .‬بيردن گؤزو قارشي سيرادا اوتورموش اوجو ايله‬
‫نهجييه دوشدو‪ .‬شاگردي چاغيريب‪ ،‬اوجو گيلي گؤسترهرك »اونﻼرا دا منيم‬
‫شوتومدا ناهار وئر« دئدي‪ .‬حاجيتاپديقدان گؤرونمهين بو سخاوت نه اينكي‬
‫اوجو گيلي‪ ،‬شاگردي ده بئله تعجبلنديردي‪ .‬حاجيتاپديق ايسه حئيرت دولو‬
‫باخيشﻼري گؤرسه ده اؤزونو او يانا قويمادي‪.‬‬
‫***‬
‫كنده سس ياييلدي كي‪ ،‬دام باسديراندا هاچانين اوجو قاچيب‪ ،‬تير دوشوب و‬
‫اوجونون كورهگيني باتيريب‪ ،‬اسحاق داييني گتيريبلر‪ ،‬آمما باشي چيخماييب‪،‬‬
‫كورهگينين گؤيرميش يئرينه ات دؤشهييب تاپشيريب كي‪ ،‬بئش ـ اون گون‬
‫ائوده قاليب دينجلسين‪.‬‬
‫اوجونون آناسي ماجرادان باش چيخارماسا دا هاچانين قاچيب تيرين‬
‫دوشمهسينه اينانميردي‪» .‬باليا گلميش گؤرهسن گينه نه ايش گؤروب« ـ دئيه‬
‫اؤز ـ اؤزونه دوشونسه ده هئچ كيمه آچيب ـ آغاردا بيلميردي‪ .‬آمما ايش ـ گوج‬
‫واختي اونون ائوده قالماسي آروادين قانيني قارالتميشدي‪ .‬ائوي باشينا‬
‫گؤتورموشدو‪ ،‬يئري‪ ،‬گؤيو قارغاييردي‪...‬‬
‫دوز اون ايل بوندان اول اري اوروشان آستارادان گلركن بورانا دوشوب‬
‫اؤلموشدو‪ .‬يازيق سحر تئزدن آستارادان چيخاندا هاوا دوم ـ دورو ايدي‪ ،‬آيري‬
‫‪ |58‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫بير شئي سئزيلميردي‪ .‬هله دئسن بير آز دا گرميج وار ايدي‪ .‬هئراني قالخاندا‬
‫هاوا بيردن دهييشدي‪ .‬بوتون گديگي دومان بورودو‪ .‬چوخﻼري گئتمك‬
‫فيكريندن داشينيب هئران دوشرگهسينده گئجهلهمهلي اولدوﻻر‪ .‬اوروشان ايسه‬
‫»هله واخت چوخدور« ـ دئيه ايكي ايستهكان چاي ايچيب قيزيشديقدان سونرا‬
‫يولونا داوام ائتدي‪ .‬ياخشي كي‪ ،‬كولك آرخادان اسير و اونون گديگه قالخماسينا‬
‫كؤمك ائديردي‪ .‬يولون ان چتين حصهسي »كولفهليك« ايدي‪ .‬اوراني‬
‫ساﻻمات كئچسه و سوروشوب درهيه اوچماسا سانكي يئيجهيه يئتيشميش‬
‫اولوردو‪ .‬ائله ده اولدو‪ .‬گديگي آشيب »آرپاتپهسي«نه چاتاندا هاوا چوخ دا پيس‬
‫دئييلدي‪ .‬بعضا حتي سرعتله بوزﻻيان مئه تاﻻﻻري آراسيندان گونش بير آنليق‬
‫گؤرسهنيردي ده‪ .‬اوروشانا ائله گليردي كي‪ ،‬هئراندا قاﻻنﻼر اودوزوب‪.‬‬
‫گئتديكجه هاوا پيسهلهشير و ياواش ـ ياواش قارا دؤندهريردي »كانازا«يا‬
‫چاتاندا ايسه ائله بير فيرتينا قوپدو و ائله بير توزاتوز دوشدو كي‪ ،‬گؤز‪ ،‬گؤزو‬
‫گؤرموردو‪ .‬بير طرفدن هاوانين قارالماسي‪ ،‬ديگر طرفدن ده قارين سوورولوب‬
‫يولون ايزيني ايتيرمهسي اوروشانين آغليني باشيندان چيخارميشدي‪ ،‬ذئهنيني‬
‫چاشديرميشدي‪ .‬ﻻكين بونا باخماياراق »كانازا«دا و »نووهدي«ده نه قدر‬
‫دئديلرسه كيشينين بوينونا دوشدو‪ .‬بير آز چؤرهك آليب يولﻼندي‪ .‬اطرافي‬
‫گؤرمك اولماسا دا قديمكيلره مخصوص بير دويغو اونو يولو ايتيريب آزماقدان‬
‫ساخﻼييردي‪ .‬آمما قار ـ كولك و سويوق اونون نئجه دئيرلر ايليگينه‬
‫كئچميشدي‪ .‬اولجه اللري و قوﻻقﻼري گؤينهييردي‪ .‬بوتون جاني اسير‪،‬‬
‫آغرييردي‪ .‬گئتديكجه بير طرفدن اؤزو سويوغا آليشير‪ ،‬ديگر طرفدن ده جاني‬
‫كئيييير و اونا ائله گليردي كي‪ ،‬هئچ اوشومور‪ .‬ﻻكين بو دفعه ده سارسيديجي‬
‫بير يورغونلوق حس ائدير و يوخو آمانيني قيريردي‪ .‬او‪ ،‬دفعهلرله ائشيتميشدي‬
‫كي‪ ،‬بئله حالﻼردا ياتان مطلق اؤلور‪.‬‬
‫شامان| ‪59‬‬

‫نهايت »گيﻼن يولو«نا يئتيشدي و مشهور »ممي خندهيي«ني گؤروب‬


‫سئويندي‪ .‬كنده جمعي بئش ـ آلتي يوز مئتر قاليردي‪ .‬او قدر سئوينيردي كي‪،‬‬
‫يولو آزماسين دئيه آستارادان گتيرديگي ال آغاجﻼريني هر اون ـ اون بئش‬
‫آدديمدا قارا سانجماغا باشﻼدي‪ .‬خندهگين آرخا طرفينه كئچنده يورغونلوق‬
‫سون حدينه چاتدي‪ .‬هر شئيي اونودوب بير آز دينجلمهيي دوشوندو‪ .‬بؤيرو‬
‫اوستده خندهيين دالداسينا قيسيليب آييلماياجاغي بير يوخويا گئتدي‪ .‬قارا‬
‫سانجديغي آغاجﻼر ايسه يالنيز مئييتينين تاپيلماسينا كؤمك ائده بيلدي‪...‬‬
‫بونﻼرين هاميسي خانيم گولون ذئهنينده بير داها جانﻼندي‪ .‬بو دوشونجه‬
‫آروادي ائله سارسيتدي كي‪ ،‬اوغلونون جان وئرديگيني تصور ائديب اؤزونو‬
‫اوجونون اوستونه آتدي‪.‬‬
‫اوجو كورهگينين آغريسيندان اينيلدهدي و »باشووا هاوا گليب‪ ،‬نهدي‬
‫آرواد« ـ دئيه سرتليكله آرتيردي‪:‬‬
‫ـ نه ائلهييرسن ‪ ،‬اوﻻن ـ قاﻻن سوموكلريمي ده سن سينديراجاقسان؟‬
‫قويمازسان اؤلهك يئريميزده؟‬
‫ـ يوخ باﻻ‪ ،‬آخي سن اولماسان باشيما هارانين داشين ساﻻرام؟ منه ده‬
‫بيريازيغين گلسين آخي؟ ده دؤوون دوبهرديني ائله داغيلدي‪ ،‬دئمهلي سن ده‬
‫اللرده اؤلهجكسن؟‬
‫ـ نه دانيشيرسان آرواد؟ باشووا سويوق دگيب؟ نئجه اللرده اؤلهجكسن؟ سنه‬
‫دئديم كي‪ ،‬حاجي تاپديغين داميني باسديراندا كورهگيمه تير دوشدو‪ ،‬ايشدي‬
‫دهه‪ ،‬اوﻻر دهه‪...‬‬
‫ـ ساققاليما سوغان دوغراما اوغول‪ ،‬آلﻼهين گوندوزون الوزدن آلميشديﻼر‬
‫بهيم‪ ،‬گئجه دام باسديريرديز؟ دام باسديرماغا بئل آپارالﻼر؟ اونا ـ بونا تيكان‬
‫چهكيب ‪ ،‬آﻻغ ائلهمكنن يئر ساخﻼميشام‪ ،‬حاجيتاپديق كيمي جنهوارﻻرا باج‬
‫وئرمهميشم‪ ،‬سن بؤيويوب آتووون يئرين توتاسان‪ .‬سن ده كي‪ ...،‬آخي نه‬
‫‪ |60‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫دئييم؟ نهجي كيمي داﻻققايﻼرا قوشولوب سومسوك ايت كيمي آراليغي‬


‫سولهنيرسن‪ .‬نه اؤزووه يازيغين گلير‪ ،‬نه آنووون تعصيبين چكيرسن‪...‬‬
‫خانيم گولو يئنه ده فيكير گؤتوردو‪ .‬اؤتن ايللر گؤزونون قارشيسيندا‬
‫جانﻼندي‪.‬‬
‫ارينين قيرخي چيخار ـ چيخماز خالقين آراسينا پيچاپيچ دوشموشدو‪:‬‬
‫ـ خيشي‪ ،‬اؤكوزو‪ ،‬اكيب ـ بيچهني اولمايان آدام يئر ساخﻼيا بيلر بهيم؟‬
‫ـ يازيق اولدو‪ ،‬قوشولدو غريبهلرين جرگهسينه‪.‬‬
‫ـ آخير كي‪ ،‬بير كيشينين الي اونون اوستونده اولماليدير‪.‬‬
‫ـ كيميسه گؤزونون آلتيندا ياتيرتماميش اولماز‪.‬‬
‫ـ حاجيتاپديقدان ساواي كيم اوﻻر؟‬
‫ـ اورهيينين سؤزون »كؤسو«يه ده آنديريب‪.‬‬
‫خانيم گول دؤزه بيلمهييب سالمانين يانينا گئتدي‪» .‬يوخاريدا آلﻼه‪ ،‬آشاغادا‬
‫سنسن اوميديميز«ـ دئيه آرتيردي‪ » :‬باﻻﻻريمي دوﻻندير باﻻﻻرووون باشينا‪،‬‬
‫بيزه حمي دور‪ ،‬سالمان قاغا… يئري اكه بيلمهسهك اليميزدن چيخار…«‪،‬‬
‫سؤزونو داوام ائتديره بيلمهييب هؤنكور ـ هؤنكور آغﻼدي‪ .‬آروادين گؤزلريندن‬
‫لئيسان كيمي ياش سوزولوردو‪ .‬گوللوبهييم اورهك وئرهرك ديللندي‪:‬‬
‫ـ شوكور آلﻼها نه اولوب‪ ،‬بو گون ـ صاباح اوجو بؤيوير‪ .‬اؤزووي اوزمه‪ ،‬آلﻼه‬
‫قاديردير‪ .‬بير طرفدن باغﻼياندا بير طرفدن آچار‪ .‬يئر ده اكيلهجك‪ ،‬ايشلر ده‬
‫گؤرولهجك‪ .‬آتاني اؤلدورن كيشي يئتيملرين فيكرين چكر… گئت چولپاﻻرووي‬
‫ييغ باشووا‪ ،‬بوغدادان‪ ،‬آرپادان نه اهير ـ اسگيگين وار‪ ،‬گل بيزدن آپار‪ ،‬اومودووي‬
‫اوزمه‪...‬‬
‫بئلهليكله سالمان كيشي دوز اوچ ايل خانيم گوله حمي دورموشدو‪ .‬يئريني‬
‫سوروب اكميشدي‪ ،‬بيچينيني بيچديرميشدي‪ ،‬اوستهليك آغادان اونا يانيباﻻلي‬
‫بير اينك‪ ،‬بئش باش قويون شريكينه گؤتورموشدو‪.‬‬
‫شامان| ‪61‬‬

‫خانيم گول حاجيتاپديق و تاران كيميلرين اليندن آسانليقﻼ ياخا قورتارا‬


‫بيلمهميشدي‪ .‬ايت گونو كئچيرميشدي‪ .‬ايندي ايسه سانكي باشينا باشقا بير‬
‫اويون آچيليردي‪ .‬اؤزو دئميشكن »آجماسين دئيه‪ ،‬سيچمايان حاجيتاپديق«‬
‫ايندي لطفعلي چايخاناسيندا اوجو ايله نهجييه ناهار آلير‪ .‬اوندا گرك يئردن‬
‫گؤيه ياغا‪ .‬هله اوجو ائوده سليداييا بير ايكي دفعه ياراماز سؤزلر ده دئميشدي‪،‬‬
‫شامانا سؤيوش وئرميشدي‪ .‬خانيم گول ايسه »كس سسووي‪ ،‬ايت قارنيندان‬
‫چيخان«ـ دئيه اونا برك سرتلنميشدي‪ .‬آمما بيليردي كي‪ ،‬اوجونون‬
‫دانيشديقﻼري اؤز آغزينين سؤزو دئييلدير‪.‬‬
‫اوجونو نه آناسينين دانيشديغي قارا گونلر‪ ،‬نه ده كي‪ ،‬سليدايينين‬
‫قايغيكئشليگي نتيجهسينده ايندي ياشاديقﻼري نسبتا آغ گونلر دوشوندوگو‬
‫عئيبهجر و ياراماز فيكيرلردن يايينديرمادي‪ .‬حاجيتاپديغين آدامﻼري بير آن‬
‫بئله اونو اؤز باشينا بوراخميرديﻼر‪ .‬اوجونون گئجه ـ گوندوزو اونﻼردا كئچيردي‪.‬‬
‫اورهك سؤزونو آناسينا دئميشدي‪» :‬من اؤزوم بير كيشييم‪ ،‬سالمان چكيلسين‬
‫كنارا‪ ،‬حاجيتاپديق عمي دئيير; اؤز قوهوموز اوﻻ ـ اوﻻ نيه اؤزگهسينه آغيز‬
‫آچيرسيز؟ من اؤلمهميشم كي«‪.‬‬
‫خانيم گول ايسه حاجي تاپديغين قوهوملوق حمايهسيني واختي ايله تجربه‬
‫ائلهميشدي‪ .‬ارينين قيرخي چيخماميش حاجي تاپديغين ائلچيسي اونون‬
‫قاپيسيني كسديرميشدي‪» :‬گلين خايﻼغي نه ائليه بيلر؟ كبينين منه‬
‫كسديرسين‪ ،‬اؤزوم حمي دورارام«‪ .‬بو سؤز خانيمگوله س اواﻻن داغيندان دا آغير‬
‫گلميشدي‪» .‬باشيما دؤنسون‪ ،‬بونو كور گؤزو گؤرر‪ ،‬سارساغين بيري سارساق«ـ‬
‫دئيه ائلچيني قاپيدان قايتارميشدي‪.‬‬
‫ايندي ايسه گولدسته خاﻻ دئميشكن »حاجي تاپديغين سودلو پيلوو اوجونون‬
‫ساققيزين اوغورﻻميشدي«‪ .‬هامي ايشينده‪ ،‬گوجونده اوﻻن بير واختدا اوجو‬
‫‪ |62‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫يورغان ـ دؤشهيه دوشموشدو‪ .‬آرتيق هامييا بللي ايدي كي‪ ،‬دام باسديرما فيﻼن‬
‫بوش سؤزدور‪ ،‬اوجونون باشينا نهسه آيري بير بﻼ گليب‪.‬‬
‫شامان| ‪63‬‬

‫ايل چوخ مباح ايدي‪ .‬زميلر آداما بوي وئرميردي‪ .‬سونبوللر ائله دولموشدو‬
‫كي‪ ،‬آز قاﻻ پارتﻼياجاقدي‪ .‬اكينه باخاندا آدامين روحو ديريليردي‪ .‬آرپاسي‬
‫اوﻻنﻼر بيچيب قورتارميشدي و بوغدانين يئتيشمهسيني گودهرك بئش ـ اون‬
‫گون دينجلمهلي اولوردو‪.‬‬
‫زري آرپا اكديرمهميشدي‪ .‬ايكي دنه اوتوز ايكي باتمانليق خاشا يئرينين‬
‫ايكيسينه ده سليدايينين مصلحتي ايله بوغدا سپديرميشدي‪ .‬بختيندن ائله ده‬
‫توتموشدو‪ ،‬كندده هئچ تايي يوخ ايدي‪ .‬سليدايي دفعهلرله شامانين خاشا ـ‬
‫زميسينين كندده تايسيز اولدوغو بارهده حاجيرفعته دانيشيب‪ ،‬اونا بيلديرمك‬
‫ايستهميشدي كي‪ ،‬شامان حاققيندا گوزشته گئتمكده سهو ائتمهييب‪.‬‬
‫سليدايينين آرپاسيني بيچيب قورتارديقدان اون گون كئچمهميش هاوا‬
‫بيردن دهگيشدي‪ .‬مئه ـ شئه يوخا چيخدي‪ .‬قارا يئل هر شئيي قورودوردو‪ .‬گون‬
‫اورتادان قاباق گؤم ـ گؤي گؤرونن قيلچيقﻼر گون اورتادان سونرا بهرهلير و‬
‫رنگيني تاماميله دهييشيردي‪ .‬بئله حالﻼردا نئجه دئيرلر ال ـ آياق ائلهمك‪،‬‬
‫تلهسمك ﻻزيم گليردي‪ .‬يوخسا زميلر واغاما گئدهجك و بيچين ايشي سون‬
‫درجه چتينلهشهجكدي‪.‬‬
‫آخشام يئمهييندن سونرا سليدايي سليمه دؤنهرك‪ » ،‬اوغول‪ ،‬صاباحدان‬
‫انشالﻼ شامانين يوخاري زميسين بيچين« دئدي‪ .‬سليم آغريندي‪:‬‬
‫ـ عمي‪ ،‬شامانين پئشهدورهسين سوواراندا سونبولو اووخاﻻييب باخديق‪ ،‬ائله‬
‫بيل هله يئتيشمهييب آخي؟‬
‫سليدايي هم بير آتا آميرانهليگي‪ ،‬هم ده بير تجربهلي اكينچي مصلحتي‬
‫ايفادهسي ايله دئدي‪:‬‬
‫‪ |64‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ بير باشين تئز باشﻼماسان‪ ،‬او باشدا ايشين ال ـ آياغين بير يئره ييغماق‬
‫اولماز‪ .‬سونبولون گؤولوگوندن ده قورخما‪ ،‬رحمتليكلر بئچيزه دئمهييبلر كي‪،‬‬
‫آرپاني اؤتور بيچ‪ ،‬بوغداني سوتول بيچ‪.‬‬
‫البته سليدايينين بير سؤزو ايكي اولمازدي‪ .‬آمما بونا باخماياراق او‪،‬‬
‫اوشاقﻼرا هميشه دليل ـ ثبوتﻼ دانيشار و اكينچيليگين ان اينجه جهتلريني‬
‫بئله اؤيرهدردي‪ .‬دوغرودان دا آرپاني واختسيز و سوتول بيچنده جير اولوردو‪،‬‬
‫بوغدا ايسه درزده ده يئتيشيردي‪ .‬آنجاق ايستر سليم و ايسترسه ده شامان هله‬
‫آرپانين بئل آغريسيندان دينجهلمهميش بوغدانين يئتيشمهسيندن چوخ ناراضي‬
‫ايديلر‪ .‬اونا گؤره ده بير آز آغرينيرديﻼر‪ .‬آمما بونو دا بيليرديلر كي‪ ،‬ايش‬
‫آغرينماغا گلمز‪ ،‬قارا يئلين خبردارليغيني سهل سايماق اولمازدي‪ .‬بير ـ ايكي‬
‫گوندن سونرا پئشهدورهلر ده يئتيشهجك و ايش ايشه دگهجكدي‪.‬‬
‫عادت اوزره بيچينين بيرينجي گونو گونش قالخاندان سونرا‪ ،‬دوز بيچينچي‬
‫ناهاريندا ائودن چيخارديﻼر‪ .‬بونا گؤره ده ائرتهسي گون ائوده قايﻼن آلتي‬
‫ائلهييب چيخديﻼر‪ .‬سليدايينين اؤز اوغﻼنﻼريندان عﻼوه بيچينچيلري ده‬
‫شامانا كؤمك ائدهجكديلر‪ .‬اودور كي‪ ،‬هميشهكي كيمي سردار قاباغا دوشهرك‬
‫يوخاري يئره دوغرو حركت ائتديلر‪ .‬سردارين اشارهسي ايله بير آغيزدان ياعلي‬
‫دئيهرك بيچمهيه باشﻼديﻼر‪ .‬اوراق بارماقچيليقﻼرا توخوندوقجا آهنگدار بير‬
‫شاققيلتي ياييلير و بيچينچيلري روحﻼنديريردي‪» .‬نمين«ده چكيلميش اوراقﻼر‬
‫هاوا قيزديقجا داها ايتيلهشير و آغاممد دئميشكن ايﻼنا دؤنوردو‪ .‬سردارين هردم‬
‫بير گور سسله »علي دئي‪ ،‬قولووا قوربان« صداسي باتاليون كوماندئرينين‬
‫»ايرهليه دوغرو« امريني خاطيرﻻديردي‪ .‬گوناورتا چاغي هره اؤز بيچديگي‬
‫درزلري توپﻼييب خالوار ووراندا سليم آرخ اوستوندهكي سايتال سونبوللردن‬
‫داراق توخويوب ايلك بيچين گونونون ياديگاري اوﻻراق ائوه آپاراردي‪.‬‬
‫گوللوبهييم ده اونو بؤيوك ديركدن آسيب گلن ايل بيچينينين بيرينجي‬
‫شامان| ‪65‬‬

‫گونونون داراغي گلنه قدر ساخﻼياردي‪ .‬البته داراغين آلتيندان الوان پارچا‬
‫چيچكلرله بزنميش اوزهرليك دوزمهلريني آسار و هاميسيندان يوخاري و اونﻼرا‬
‫قاناد گهرن يئكه بير گؤزتيكاني بوداغي باغﻼياردي‪ .‬او‪ ،‬بونونﻼ هم ائوه‬
‫گؤزلليك وئرر هم ده ائوي و ائو آدامﻼريني بد نظردن قوروياردي‪.‬‬
‫گون اورتا ياخينﻼشديقجا ايستينين شدتي آرتيردي‪ .‬قوشﻼر كول ـ كوس‬
‫ديبينه سيغيناراق سرين تورپاغي ائشير و قانادﻻرينين آلتيندان كئچيرهرك‬
‫لهلكلرينين آراسينا دولدوروردوﻻر‪ .‬داها دوغروسو تورپاق گؤلونده‬
‫چيميشيرديلر‪ .‬بير طرفدن يورغونلوق بير طرفدن ده گون اورتانين ايستيسي‬
‫بيچينچيلرين آمانيني قيرميشدي‪ .‬اؤزلري ده بيلمهدن گاه سو ايچير‪ ،‬گاه دا‬
‫اللرينه تيكان باتيبميش كيمي بارماقچيليقﻼري ايله قورداﻻنيرديﻼر‪ .‬آغاممد‬
‫بئليني دوزلتدي و بير اليني گؤزونون اوستونه قويوب‪ ،‬ارشهيه طرف باخا ـ باخا‬
‫» اوشاقﻼر«‪ ،‬دئدي‪» :‬ياجيلي«دا بورولغانا باخين ائي‪ ،‬توزاناغين بير اوجو اودئي‬
‫ﻻپ گؤيه سؤوكهنيب«‪.‬‬
‫ميرزامان گوله ـ گوله‪،‬‬
‫ـ هله گؤر مولﻼ قاسيم گيل ناهارا نه يئييرلر؟ـ دئدي‪.‬‬
‫هاميسي گولوشدو و آرتيق بيچمك اولماز دئيه دوشوندولر‪ .‬درزلري ديكينه‬
‫ووروب كؤلگهسينده اگلشديلر‪ .‬ميرزامان كنده طرف باخيب شامانا دؤندو‪:‬‬
‫ـ اده شامان‪ ،‬بيبي گلير‪ ،‬پئشكاش چك‪.‬‬
‫بيرينجي گون بيچينچيلرين ناهاريني هميشه گوللوبهييم اؤزو آپارار و‬
‫پئشكاش چكيلهجگيني بيلديگينه گؤره جورابدان‪ ،‬دستمالدان زاددان گتيرردي‪،‬‬
‫اؤزو دئميشكن «هاديرري« گلردي‪.‬‬
‫بيبي زمينين باشينا چاتاندا شامان ديك آتيليب ‪ ،‬دنلي و مخصوصي‬
‫باغﻼنميش بير درزي قالديريب اوجا سسله دئدي‪:‬‬
‫ـ پئشكاشدير سنه بو زمينين هاميسي‪ ،‬آي بيبي‪.‬‬
‫‪ |66‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ آلﻼه بركت وئرسين اوغول‪ ،‬سنين ساغليغين منه بسدير‪.‬‬


‫سونرا جئبيندن دؤرد ساپلي‪ 2‬بير جوراب چيخاريب شامانا وئردي و او بيريلره‬
‫خطابا‬
‫ـ باﻻ يورولماياسوز‪ ،‬سيزينكي ده گؤزوم اوسته‪ .‬دئييب باغﻼماني يئره‬
‫قويدو‪ .‬سليم‪ ،‬آناسينا بير آتماجا آتدي‪:‬‬
‫ـ ائله يئرينده دئييبلر‪» ،‬نظر‪ ،‬هاميني بهزر‪ ،‬اؤزو لوت گهزر«‪ ،‬بودئي باش‬
‫بارماغيم آز قالير چاريقدان دا چيخسين‪ .‬هاميا جوراب بويون آلدين‪ ،‬من قالديم‪.‬‬
‫ـ گئده نه دانيشيرسان؟ گؤرن ده دئير كي‪ ،‬او يازيغا جوراب توخويان‬
‫يوخدور‪ .‬سنين آياغووا جوراب دؤزور نه؟ خالخين بير جوتونون اوستونده سن‬
‫ايكي جوت ييرتيرسان‪.‬‬
‫ـ من نئينيم گناه باش بارماغيمدادي ده‪ ،‬دئيسن كسيم آتيم او يانا‪.‬‬
‫ـ باش بارماغووا نهنؤن قوربان‪.‬‬
‫سليم آناسينين كؤيرلديگيني گؤروب دئدي‪:‬‬
‫ـ ظارافات ائلهييرم ائي بيبي‪ ،‬نيه اؤزووه آليرسان؟ شوكور آلﻼها جورابيما نه‬
‫گليب‪.‬‬
‫بيبي دسترخاني آچدي‪ .‬موتال شورو ايله ياغ‪ ،‬بير آز دا سوزمه قاتيق‬
‫گتيرميشدي‪.‬‬
‫ـ يئيين باﻻ‪ ،‬دئدي‪ ،‬اؤزو ايسه سوزمهدن اوودوغ توتماغا باشﻼدي‪.‬‬
‫بيچينچيلر هله ـ هله ياغ يئيه بيلمزديلر‪ ،‬يوخسوللوق ايدي‪ .‬داها چوخ آيران‬
‫دوغراماسي توتور‪ ،‬اوﻻندا خيار دا دوغرايير و گونلريني بئله كئچيريرديلر‪ .‬شامان‬
‫خجالت چكيردي‪ ،‬اؤزونه ايشلهييب سلي دايي گيلدن يئمهيي اونا آغير گليردي‪.‬‬
‫بيبي بونو سئزدي و شامانين كؤنلونو آلماق و هم ده اوشاقﻼري گولدورمك‬
‫اوچون دئدي‪:‬‬

‫‪ -2‬دؤردساپلي جوراب هرهسي بير رنگده اوﻻن دؤرد ايپله توخونوردو‪.‬‬


‫شامان| ‪67‬‬

‫ـ هه‪ ،‬دئديم كي‪ ،‬اوشاقﻼر آيران دوغراماسي يئسهلر اوزدن بيچرلر‪ ،‬اودو‬
‫كي‪ ،‬ياغ گتيرديم‪.‬‬
‫آغاممد اليندهكي يومروق بويدا تيكهني آغزينا دورتوب ‪ ،‬اوووردونون بير‬
‫طرفيني زيرنا چاﻻنﻼرين اوووردو كيمي شيشيردهرك سينهسيني قاباغا وئريب‪،‬‬
‫عادتي اوزره اللريني ديزلرينين اوستونه برك ـ برك باسيب دئدي‪:‬‬
‫ـ بيبييه باخ ائي‪ ،‬والﻼهي من آج دا قالسام‪ ،‬گينه اوزدن بيچمهرم‪.‬‬
‫ـ سني دئمهديم كي‪ ،‬سليمي دئديم‪.‬‬
‫سليم بيبينين نه دئمك ايستهديگيني بيليردي‪ .‬بونا گؤره ده »دئمهلي من‬
‫قدير اولموشام ده« دئيه بيبييه سووال وئردي‪.‬‬
‫ـ خئيير‪ ،‬من »زوبئيده« اولسام سن ده »قدير« اوﻻرسان‪.‬‬
‫شامان سؤزه قاريشدي‪:‬‬
‫ـ بيبي‪» ،‬زوبئيده«ينن »قديرين« نه سؤزو وار كي؟‬
‫ـ نه اوﻻجاق‪ ،‬بير گون قدير دايي بيچين بيچيرميش‪ ،‬آروادي زوبئيده اونا‬
‫يئمك آپاريب‪ ،‬قورو چؤرهك بير آز دا آيران‪ .‬قدير دايي آرپا چؤرهيين آيرانا‬
‫دوغراييب يئينده زوبئيده خاﻻ اونا دئيير كي; كيشي بير آز ديبدن بيچ‪ .‬آخي‬
‫صاباح مال ـ حئيوانين قيشينا سامان ﻻزيم اوﻻجاق‪ .‬قدير دايي اونون جاوابيندا‬
‫شيققا چاﻻ ـ چاﻻ دئيير‪:‬‬
‫آيران ايچهرم اوزدن بيچهرم زوبئيده‪.‬‬
‫ياغ يئيهرم ديبدن ياﻻرام زوبئيده‪.‬‬
‫زوبئيده قديرين اورهييندهكين باشا دوشور‪ ،‬صاباحدان شورنان ياغ آپارير‪.‬‬
‫هامي گولوشدو و گوللوبهييمين اونﻼرين شيرين ـ شيرين يئمهگينه نه قدر‬
‫هوسله باخديغيني گؤروب‪ ،‬هاميسي بير آغيزدان‪» ،‬ذاتينا نهلت ياﻻن ديهنين‪،‬‬
‫بيبينين آيراني دا ياغدي«‪ ،‬دئديلر‪.‬‬
‫‪ |68‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫گون اورتادان سونرا شرقدن آرامﻼ اسن سرين كولك بيچينچيلرين ايش‬
‫هوسيني بيره مين آرتيرميشدي‪ .‬ايش ائله قيزغين گئديردي كي‪ ،‬هئچ كيمين‬
‫هئچ كيمدن خبري يوخ ايدي‪ .‬شامانين خيالي اؤتن گونلري سئير ائتمگه‬
‫باشﻼدي‪.‬‬
‫‪...‬آتاسي خاليق اؤلندن اوچ آي سونرا يئزنهسينين قارا خبري گلميشدي‪.‬‬
‫باجيسي و باجيسينين يئتيملري ايسه يئنييئتمه شامانين اوستونه دوشموشدو‪.‬‬
‫اونﻼر بورانلي ـ شاختالي قيشي ايت گونونده كئچيرتديلر‪ .‬يازين گليب‬
‫چيخماسي اونﻼرين گؤزونده بلكه ده اون ايل چكدي‪ .‬ايندي ايسه اؤزلرينه‬
‫»ديرريك« ييغمالي‪ ،‬بير ايلين زوماريني توپﻼمالي ايديلر‪ .‬اكديكلري زمي‬
‫سيچانين اليندن ساﻻمات قورتارسايدي دا آغانين اليندن قورتارماياجاقدي‪ .‬بعضا‬
‫هئچ توخومﻼري دا چيخميردي‪ .‬ايل ياخشي اوﻻندا موغان اونﻼرين دادينا‬
‫چاتيردي‪ .‬ياخشي اولماياندا ايسه آجليقﻼ چارپيشمالي اولوردوﻻر‪ .‬بعضي‬
‫حالﻼردا دا آجليق غالب گلير و اؤلوم اونﻼرين آمانيني قيريردي‪.‬‬
‫بو ايل چوخ بوللوق ايدي‪ .‬دئييلنلره گؤره موغانين زميلري آداما بوي‬
‫وئرميردي‪ .‬ساري بوغدا تارﻻﻻردا عمان كيمي دالغاﻻنير و موغان تورپاغينين‬
‫قدرتيني نماييش ائتديريردي‪ .‬بو ايل گونش اؤز حرارتيني و بولود اؤز ياغيشيني‬
‫بو زنگين تورپاغا اسيرگهمهميشدي‪ .‬موغانين بوللوق خبري كند اهاليسينه‬
‫بايرام سئوينجينه اوخشار بير فرح گتيرميشدي‪ .‬اوشاقﻼر بئله موغاندان آغيز‬
‫دولوسو دانيشيرديﻼر‪ .‬آخي موغانين تاخيلي اونﻼرين جانيني ساتين آﻻجاقدي‪.‬‬
‫موغانا گئتمك ايستهين بيچينچيلر اؤتن ايل اسگي ايله ساريييب‬
‫ساخﻼديقﻼري اوراقﻼرين ساريغيني دقتله آچير‪ ،‬اووولموش قويون دريسيندن‬
‫حاضرﻻنميش دؤشلوكلرينين و قولچاقﻼرينين ييرتيق ـ سؤكوگونو يامايير و‬
‫دوﻻقﻼرينين الوئريشلي اولوب اولماماسيني نظردن كئچيرير‪ ،‬كئچي‬
‫شامان| ‪69‬‬

‫بوينوزوندان دوزلميش بارماقچيليقﻼريني پروب ائتمكله بيچين سفرينه‬


‫حاضرﻻشيرديﻼر‪.‬‬
‫شامان بوتون بو حاضرليق خبريني شام ائلهينده باجيسينا وئردي‪ .‬زري‬
‫دريندن بير آه چكيب كؤكسونو اؤتوردو‪ .‬آتاسينين سليقه ايله سارينيب‪ ،‬باشقا‬
‫بيچين »كارهسكيلري« ايله بيرليكده ديواردان آسيلميش اوراغينا باخيب‬
‫كؤيرهلدي‪ .‬بير بهانه ايله دهليزه چيخيب اورهيينين آلووونو گؤز ياشي ايله‬
‫سؤندوردو‪ .‬كيمسهسيزليك حسي اونو يامان سارسيتدي‪ .‬آتاسي بير سويوق‬
‫دگمهنين گودازينا گئتميشدي‪ .‬ارينين هئچ مئييتيني ده گؤرمهميشدي‪ .‬بيرجه‬
‫شامان قالميشدي اونا‪.‬‬
‫شامانا گلديكده ايسه هله بوغ يئري يئنيجه ترلهييردي‪ .‬يئكه گؤودهلي‬
‫اولماسينا باخماياراق زرينين گؤزونده هله ده بير اوشاق كيمي گؤرونوردو‪.‬‬
‫دوغرودور‪ ،‬باشقا يوخسول اوشاقﻼر كيمي نه شامان نه ده زرينين اؤزو‬
‫اركؤيون بؤيومهميشديلر‪ .‬آمما اون بئش ياشيندا يئنييئتمهنين ائو قووخاسينا‬
‫دوشمهلي واختي دا دئييلدي‪.‬‬
‫دهليزده سسسيز آغﻼديقدان سونرا اوز ـ گؤزونو يوسا دا ائوه قاييداندا‬
‫احوالي شامانين گؤزوندن يايينمادي‪ .‬ﻻكين شامان اؤزونو او يوﻻ قويمادي‪ .‬بو‬
‫گونه كيمي هر بير چتينليكده زريه سيغينان شامان ايندي اؤزونو كيشي كيمي‬
‫آپارماق‪ ،‬باجيسينا اورهك ـ ديرهك اولماق ايستهييردي‪ .‬بونا گؤره ده‬
‫گؤزلهنيلمز بير ايفادهني ديلينه گتيردي‪:‬‬
‫ـ باجي‪ ،‬من ده موغانا گئدهجهيم‪.‬‬
‫زري شامانين بو سؤزونو بير اوشاق كيشيلنمهسي ياخود دا يئرسيز بير‬
‫ظارافات كيمي قيمتلنديردي‪ .‬شامان باجيسينين دينمهمهسيني اجازه وئرمك‬
‫حساب ائديب داها جدي و داها تأكيدله‪،‬‬
‫‪ |70‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ دوغرو سؤزومدو‪ ،‬من ده موغانا گئدهجهيم‪ ،‬دئدي و سؤزونو‬


‫اساسﻼنديرماق اوچون آرتيردي‪:‬‬
‫ـ ايكي ايلدير بيچين بيچيرم‪ .‬كئچن ايل پوﻻت عمي »ديكدسته«‬
‫وورماغيمي گؤردو‪ .‬چوخ دا بهيندي‪» .‬اوغول‪ «،‬دئدي; »داي سنين ايشلهمك‬
‫واختيندي‪ .‬ياواش ـ ياواش ايشي اؤز الووه آل‪ ،‬قوي خاليقكيشي دينجلسين«‪.‬‬
‫زري ايچيني چكدي‪:‬‬
‫ـ اونسوز دا خاليق كيشي دينجلدي…‬
‫سؤزونو داوام ائتديره بيلمهدي‪ .‬شاماني آتاسيزليقدان چوخ آنا قدر سئوديگي‬
‫باجيسينين پريشانليغي اوزدو و اركيانا بير التماس ايفادهسي ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ باجي‪ ،‬سني منيم جانيم آغﻼما‪.‬‬
‫اونون سسينده دويوﻻن كؤيركليك‪ ،‬يالواريش و تمنا زريني تسليم اولماق‬
‫مجبوريتينده قويدو‪» .‬ياخشي‪ ،‬اوندا سنه بير اوراقچا‪ ،‬بير دؤشلوكچه‪ ،‬بير جوت‬
‫ده قولچاقچا ﻻزيمدير‪ .‬اؤزون ده موغانا يوخ ائي‪ ،‬تيفليسه گئتمهليسن« دئمك‬
‫و بو سؤزله »هلهسنين كونؤوون ساريسي چكيلمهييب‪ ،‬هله اوشاقسان«‬
‫ايفادهسيني چاتديرماق ايستهييردي‪ .‬ﻻكين كيمسهسيز اولدوغوندانمي و بوتون‬
‫عذاب ـ عذيته قاتﻼشماق و ياشاماق اوچون جان آتماق ضرورتيني آرتيق‬
‫دويدوغوندانمي شامان اونون گؤزونده بير آن ايچينده بؤيويوب كيشي اولدو‪.‬‬
‫ـ سنه جانيم قوربان دهدم باﻻسي‪ .‬ﻻپ عجب ائلهييرسن‪ .‬كيمدن‬
‫اسگيكسن‪ ،‬قوشارام پوﻻت عميه گئدهرسن‪ ،‬دئدي‪.‬‬
‫***‬
‫زري آتاسينين بيچين »كارهسكيسي«ني يوخﻼييب حاضيرﻻدي‪ .‬دؤردـ‬
‫بئش ﻻواشين آراسينا بير آز موتال شورو بير آز دا ياغ قويوب باغﻼدي‪ .‬شامانا‬
‫ﻻزيمي تاپشيريقﻼري وئردي‪ .‬سونرا اونو يانينا ساليب پوﻻد گيله آپاردي‪ .‬پوﻻد‬
‫شامان| ‪71‬‬

‫كيشي صبح نامازيني اينديجه قيليب قورتارميشدي‪ .‬زري يايليغينين بير اوجونو‬
‫آچيب يئنيدن باغﻼماقﻼ ياشماغيني بركيتدي و‪،‬‬
‫ـ صاباحين خئير پوﻻت عمي‪ ،‬دئدي‪.‬‬
‫پوﻻد كيشي پئتاواسينين دوﻻغيني دوﻻيا ـ دوﻻيا »آغباتين خئير قيزيم«ـ‬
‫دئيه جاواب وئردي و زرينين آرخاسيندا دايانميش و باجيسيندان اوجا اوﻻن‬
‫شاماني بيچينچي گؤزو ايلهسوزدو‪ .‬بو اوغﻼنين بيرجه ساققالي اولسايدي‪،‬‬
‫رحمتليك خاليقﻼ دهييشيك ساﻻجاقدي‪ .‬شامانين باخيشﻼريندا ماراقﻼ ياناشي‬
‫بير نؤع اضطراب‪ ،‬نهسه بير نيگارانچيليق ايفادهسي دويولوردو‪ .‬بو باخيشﻼر‬
‫سانكي »گؤرهسن بو ايشي باجاراجييام‪ ،‬يوخسا موغان كيمي خزانادان الي‬
‫بوش‪ ،‬اوزو قارا قاييداجييام؟«ـ دئيه پوﻻد عميه مراجعت ائديردي‪ .‬بوتون‬
‫بونﻼر و زرينين دورونوشونداكي و باخيشينداكي يالواريش ايفادهسي پوﻻد‬
‫كيشيه تاماميله آيدين ايدي‪ .‬او‪ ،‬بوتون بو ايفادهلره ونيگارانچيليقﻼرا سون‬
‫قويماق و اونﻼري آرخايينﻼشديرماق اوچون اورهييندن كئچنلري ديلينه‬
‫گتيردي‪:‬‬
‫ـ من موغاندا هميشه خاليقنان بيچميشم‪ ،‬بوندان بئله ده اوننان بيچهجهيم‪.‬‬
‫شاماني اؤزومنن آپاريب‪ ،‬اؤزومنن گتيرهجهيم‪ .‬نه قدر پوﻻت ساغدي‪ ،‬اونا‬
‫»گؤزون اوستونده قاشووون وار« دئين اولمياجاق‪.‬‬
‫پوﻻد كيشي سونرا باشيني قالديريب گولومسهدي‪ .‬آلت دوداغينداكي‬
‫بوكوملر چنهسينه دوغرو اوزانميشدي‪ .‬چالﻼشميش ساققالي اوزونون‬
‫قيريشﻼريني گيزلتسه ده بوينونون ايكي طرفينده قوﻻقﻼرينين آرخاسيندان‬
‫قيرتﻼغينا قدر اگري چاتﻼق كيمي اوزانميش درين قيريشﻼر كيشينين آرتيق‬
‫قوجالديغيني آجي طرزده نماييش ائتديريردي‪...‬‬
‫بيچينچيلر ايكيبير‪ ،‬اوچبير چاي قيراغينا ييغيشير و يولداشﻼريني‬
‫گؤزلهييرديلر‪ .‬پوﻻد كيشي ده شاماني يانينا ساليب اورا گلدي‪ .‬هامي پوﻻد‬
‫‪ |72‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫عميني »صاباحين خئير«ـ دئيهساﻻمﻼدي و شاماني اؤزو ايله گتيرمهسينه‬


‫سئوينديلر‪ .‬ﻻكين اونﻼرين آراسيندا آغا نؤكرينه يالتاقﻼنان مرديمازار و پاخيل‬
‫آدامﻼر دا آز دئييلدي‪ .‬بئلهلري اولجه آراليغا سؤزآتديﻼر‪.‬‬
‫ـ گئده ائله بيلير موغانا گئتمك آساندير ائي؟‬
‫ـ هر كونهسينين ساريسي چكيلمهين آدام موغانا گئتسه‪ ،‬اوندا گؤر ايشين‬
‫هاراسيدير؟‬
‫ـ ايشووي بوشﻼ‪ ،‬اوتور‪ ،‬اوشاغي ايﻼن ـ چهيندن قورو‪ ،‬آي بيچديك آ‪.‬‬
‫ـ آزيدي آريق ـ اوروق‪ ،‬بيري ده گلدي داباني ييريق‪.‬‬
‫ـ كيشي ﻻپ كلهفينين باشين ايتيريب‪.‬‬
‫فضاييل پوﻻدين دينمهديگيني گؤروب بير آز دا جسارتلندي و شامانين دوز‬
‫گؤزونون ايچينه باخاراق بير نؤع آميرانهليكله;‬
‫ـ آده‪ ،‬اوراغي وئر منه‪ ،‬قاچ گئت مال اوتارماغووين داليجاق‪ ،‬دئدي‪.‬‬
‫التفات داها دا اؤتگونلهشدي‪:‬‬
‫ـ يانيني يووا بيلمير‪ ،‬منه بيچينچيليك ائلهيير‪.‬‬
‫ـ ‪...‬‬
‫ـ‪...‬‬
‫پوﻻد بو سؤزلري اول بير نؤع ظارافات حساب ائديب آرادا سؤز اولماسين‬
‫دئيه دينميردي‪ .‬آمما التفاتﻼ فضاييلين باش آپارديقﻼريني و ائلهجه ده‬
‫»اوشاغين« قههردن قارالديغيني گؤروب سرتلندي‪:‬‬
‫ـ اهيه‪ ،‬سيزه نه وار بيري بيچه بيلير‪ ،‬بيچه بيلمير‪ ،‬اوشاقدي‪ ،‬بؤيوكدو‪،‬‬
‫جاواندي‪ ،‬قوجادي‪ ...‬بوندان بئله بير دهييوسون غئيرتينه باخيرام شامانين آدين‬
‫چكسين‪ ...‬اوغرهشلره دينمهديكجه آزيرﻻر‪...‬‬
‫رحمت پوﻻدين سؤزونو تصديق ائلهدي‪:‬‬
‫ـ والﻼه شامان سندن ـ مندن ياخشي بيچير‪.‬‬
‫شامان| ‪73‬‬

‫سونرا اوزونو التفاتﻼ فضاييﻼ توتوب آرتيردي‪:‬‬


‫ـ نيهتوز باشوزا گلسين‪ .‬نه قدر پاخيلسوز‪ ،‬سيزدن اولسا هامي آجيندان اؤلر‪.‬‬
‫توپوروم او غئيرتوزه‪ .‬اوتانيب قيزارميرﻻر دا‪ ،‬بويوزو يئرهسوخوم بئله كندلي‪.‬‬
‫شامان آرتيق كيمسهسيز اولماديغيني باشا دوشدو و سئوينديگيندن آغﻼماق‬
‫توتدو‪ .‬ﻻكين پوﻻدين سسي اونو اؤزونه دالماغا قويمادي‪ .‬پوﻻد عمي بير آتا‬
‫آميرانهليگي ايله‪:‬‬
‫ـ گئدك اوغول‪ ،‬دئدي‪.‬‬
‫قيزقاﻻسيندا بيچينچي اوستونده داوا ايدي‪ .‬هامي ياخشيسيني سئچيب‬
‫گؤتورمك ايستهييردي‪ » .‬رحمت«له »آزي« پوﻻددان آيريلماييب بير يئرده‬
‫اوتورموشدوﻻر‪ .‬بيچينچي آختارانﻼر اونﻼرين قوجا اولدوقﻼريني هم ده اؤزلري‬
‫ايله بير اوشاق گتيرديكلريني گؤروب‪» ،‬آجﻼريندان قارينﻼرين گؤتوروب‬
‫گليبلر«ـ دئيه گئريلهييرديلر‪ .‬بئله حالﻼردا هميشه صبري توكهنن آزي ايندي‬
‫ده‪» ،‬كؤپك اوشاغي ائله بيل مال آلماغا گلير«ـ دئيه ميزيلداندي‪ .‬رحمت ايسه‪،‬‬
‫»ويي‪ ،‬كول باشوزا‪ ،‬ائله بيل خوراليدان زاددانيق‪ ،‬بيزدن هوركورلر«ـ دئيه عادتي‬
‫اوزره زهنن قارغيشينا باشﻼدي‪.‬‬
‫شامانين اورهيي اضطرابﻼ دؤيونوردو‪ .‬قورخوردو كي‪ ،‬اونﻼرا بيچين‬
‫بيچديرن اولماسين‪» .‬بلكه پوﻻت عميه دئييم مني اؤز باشيما بوراخسينﻼر‪،‬‬
‫باششاق ائلهييم‪«..‬ـ دئيه اؤز ـ اؤزونه دوشوندو‪ .‬پوﻻد كيشييه گلديكده ايسه او‪،‬‬
‫اصﻼ دينمير‪ ،‬اوراغين بورنو ايله يئري دؤيهجلهييردي و كئچن ايل خاليق‬
‫كيشي ايله همين يئرده اوتوردوغونو خاطرﻻيير و دونيانين بو قدر آمانسيز‬
‫اولدوغونا آجيييردي‪.‬‬
‫موغانين ايستي گونشي اوفوقدن خئيلي آراﻻنميشدي‪ .‬تنگهنين گلـ گئدي‬
‫سئيرهليردي‪ .‬آرتيق اليندن ايش گلمهين قوجا ـ قاريﻼردان و قارني آچيق‬
‫تومانچاق اوشاقﻼردان باشقا آدام قالماميشدي‪ .‬آزي آخيركي‪ ،‬دؤزه بيلمهدي‪:‬‬
‫‪ |74‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ دليجه توتموش تويوخ كيمي اوراغين بورنون يئره دؤيهجلمه‪ .‬ههره اؤز‬
‫آختارديغين تاپيب‪ ،‬گون اورتانين ايستيسي دوشسه‪ ،‬يئريميزدن ترپنه‬
‫بيلمهريك‪ .‬دورون »قاراقاسيملي«يا‪ ،‬يا دا »باباشكندي«نه باش ووراغين‪.‬‬
‫پوﻻد كسگين بير ايفاده ايله جاواب وئردي‪:‬‬
‫ـ من قاراقاسيمليا گئتسم ‪ ،‬باشيما دوﻻنارﻻر‪ .‬بيلدير ايرحمتليك خاليقنان‬
‫گلميشديك‪ .‬باخ ﻻپ »آوات« بهيين اؤزو گليب بيزي قيزقاﻻسيندان آپاردي‪.‬‬
‫آنجاق‪ ،‬ايندي‪...‬‬
‫آزي اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ ايندي نه؟ آنجاق ـ مانجاغي يوخدو‪ .‬مندن اولسا دورون دوز گئدهگين‬
‫قاراقاسيمليا‪ ،‬آوات بهيين قاپيسينا‪.‬‬
‫ـ من دوشمان قاباغيندان قاچان دؤگولم‪ .‬بو ايل گرك قيزقاﻻسيندا بيچم‪،‬‬
‫والساﻻم‪.‬‬
‫ـ بيچديرن اولماسا؟‬
‫ـ اوندا هئچ بيچميهجهيم‪.‬‬
‫ـ آي پوﻻت‪ ،‬تؤك شئيطانين داشين اتهگوندن‪ ،‬آجيغين دؤلته ضرري وار‪.‬‬
‫ـ قاباغوزي كسن يوخدو‪ ،‬سيز ايكي قارداش هارا گئتسؤز گئدين‪ ،‬منله‬
‫ايشوز اولماسين‪ .‬شاماني دا من گتيرميشم اؤزوم بيللم‪.‬‬
‫آزي دينمهدي‪.‬‬
‫گون اگيليردي‪ .‬قونور آت اوستونده اون يئددي ـ اون سككيز ياشلي بيرگنج‬
‫گليب دوز پوﻻدين قاباغيندا داياندي و;‬
‫ـ سيزدن ساوايي بيچينچي يوخدو؟ ـ دئيه سوروشدو‪.‬‬
‫پوﻻد آرامﻼ جاواب وئردي‪:‬‬
‫ـ اوغول‪ ،‬گؤرورسن كي‪ ،‬بيزدن باشقاسي قالماييب‪.‬‬
‫ـ آخي بيزه فقط ايكي نفر ﻻزيمدي‪.‬‬
‫شامان| ‪75‬‬

‫پوﻻد كيشي رحمتله آزييا گؤز ائلهدي‪ .‬يعني كي‪ ،‬سيز گئدين‪ ،‬بيزه ده‬
‫آلﻼه كريمدير‪.‬‬
‫آزي ايسه پوﻻدا ترس باخدي‪ ،‬يعني كي‪ ،‬نه دانيشيرسان‪ ،‬بيز سندن‬
‫آيريﻼسي دئييليك‪.‬‬
‫پوﻻد آرخايينو بير آز دا مغرور بير ايفاده ايله گنج اوغﻼنا دؤندو‪:‬‬
‫ـ اوغول‪ ،‬بيز بير يئرده بيچهجهييك‪ .‬ايستهسن دؤردوموز ده گلهريك‪،‬‬
‫ايستهمهسن اؤزووه آيري بيچينچي تاپ‪.‬‬
‫ـ آنام ايكيسين تافشيريف‪.‬‬
‫ـ گئت آنووا گهيهش‪.‬‬
‫جاوان‪ ،‬آتين باشيني دؤندهريب ائولرينه دوغرو چاپدي‪ .‬اونون گئتمگي ايله‬
‫قيزيشماقدا اوﻻن بازارا يئنه ساكتليك چؤكدو‪ .‬آزي دؤزه بيلمهدي‪ .‬جاوان‬
‫آتليني يامسيﻼيا ـ يامسيﻼيا آجيغيني تؤكدو‪:‬‬
‫ـ هههه‪ ،‬آنام منه ايكيسين تافشيريف‪ .‬اوچ اولسا آنووون ايماني اليندن گئدر‪.‬‬
‫اؤلوم اولسون آنوووا دا اؤزووه ده‪.‬‬
‫پوﻻد كيشي بؤيوك بير شئي كشف ائديبميش كيمي گؤزلهنيلمز بير‬
‫سئوينجله ديللندي‪:‬‬
‫ـ مني قيناماسوز بو جاوان‪» ،‬قيزﻻرخاني«نين اوغلو اوﻻجاق‪ .‬اگر او اولسا‪،‬‬
‫قاييديب بيزيم دؤردوموزو ده آپاراجاق‪ .‬اينيشيل اونا بيچميشم‪ ،‬قوچاق‬
‫آرواددي‪ .‬اون ايلدير اري آتدان ييخيليب اؤلوب‪ ،‬آرواد هئچ كيمه باج وئرمهييب‪.‬‬
‫كيشي كيمي اكينه ـ بيچينه اؤزو يئتيشيب‪ .‬اؤزو ده چوخ مرد آدامدي‪،‬‬
‫چؤرهكليدي‪ .‬اينديهجك اوندان راضي قالميان اولماييب‪ .‬بيچينچينين‬
‫خؤرهيينن اؤزونون خؤرهيي بيردي‪ .‬كاش او اوﻻيدي‪.‬‬
‫پوﻻد كيشي سهو ائتمهميشدي‪ .‬گنج آتلي گئري قاييديب اونﻼرين دؤردونو‬
‫بيرينجي جيلدين سونو‬ ‫ده آپاردي‪.‬‬
‫‪ |76‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬
‫شامان| ‪77‬‬

‫آرتيق زميلرين بيچين ايشي سونا چاتميشدي‪ .‬سليدايي اؤز اؤكوز ـ آراباسي‬
‫ايله شامانين دا درزلريني داشيييب خيرمان يئرينين بير طرفينده تاياﻻميشدي‪.‬‬
‫ايندي ايسه آغادان دؤيون اجازهسي آلمالي ايدي‪ .‬بونا گؤره ده آخشامچاغي‬
‫حاجيرفعتين قوللوغونا گئتدي‪.‬‬
‫حاجيرفعت اكينين ياخشي اولدوغونو‪ ،‬واختيندا بيچيليب داشينديغيني بيلسه‬
‫ده سالماندان بو حاقدا ايضاحات ايستهدي‪ .‬سالمان ايسه دؤيوشده ظفر قازانان‬
‫مغرور بير كوماندئر كيمي آغيز دولوسو دانيشماغا باشﻼدي و هر بير زمينين‬
‫نئچه خالوار درز وئرديگيني سؤيلهييب‪ ،‬شامانين اكينينين نه قدر ياخشي‬
‫اولدوغونو خصوصي وورغوﻻدي‪ .‬سونرا ايسه ادبلي و اؤز وظيفهسيني تاماميله‬
‫باجاران بير رعيت كيمي حاجيرفعته مراجعتله دئدي‪:‬‬
‫ـ آغا اجازه وئرسه بيز درزلري دؤيمگه باشﻼريق‪.‬‬
‫حاجيرفعت ايسه ايلدهكي كيمي نم ـ نوم ائلهمگه باشﻼدي‪:‬‬
‫ـ مشهد سالمان‪ ،‬بوياقچي كوپو دؤگول كي‪ ،‬من هله حساب ـ كتابا‬
‫يئتيشمهميشم‪ .‬ميرزم ده »دووشانبوﻻغي«ندادي‪.‬‬
‫ـ باشووا دؤنوم آغا‪ ،‬بو گونلر اله دوشمز‪ ،‬هاوا خوشدو‪ ،‬دؤيون واختيدي‪،‬‬
‫جانيميز قيزيشيب‪ .‬اجازه وئر اليميز ايشدن سويوماميش دؤيك قورتاراق‪ .‬آلﻼه‬
‫سنه عؤمور وئرسين‪ .‬قديمكيلر دئييب‪ ،‬كولش دوشدو قيش دوشدو‪ .‬مئهدن ـ‬
‫شئهدن گلسه دؤيوب قورتارا بيلمهريك‪.‬‬
‫حاجيرفعت يومشالدي‪:‬‬
‫ـ سنه ده يوخ دئسم‪ ،‬گوللوبهييمه يوخ دئيه بيلمهيهجهيم‪.‬‬
‫‪ |78‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ آغا هميشه بيزه مرحمتلي اولوب‪ .‬اجازه وئرسؤز اول شامانينكين‬


‫دؤيهريك‪ ،‬سونرا…‬
‫حاجيرفعت توپ كيمي آچيلدي‪:‬‬
‫ـ نه شامان ـ شامان دئييرسن‪ ،‬اؤزونونكونه اجازه آلميشدين قالميشدي‬
‫شامانينكي‪ .‬يوخ‪ ،‬اؤزو گلر فيكيرلشهرم‪ ،‬گؤروم نه ائليهجييم‪.‬‬
‫سالمان شامانين حاجيرفعتله اوز ـ اوزه دوروب دانيشماسيني هئچ ايسته‪-‬‬
‫ميردي‪ .‬قورخوردو كي‪ ،‬اؤزو دئميشكن آغايا بيادبچيليك ائلهسين‪ .‬بونا گؤره ده‬
‫چوخ مﻼيم و يالوواريش ايفادهسيله دئدي‪:‬‬
‫ـ اوشاق ـ موشاغين آغاينان دانيشماسي ياخشي دؤگول‪ .‬خودانهكرده‬
‫آغيزﻻريندان ناﻻييق سؤز چيخار‪ ،‬بيز آغانين يانيندا اوزو قارا اوﻻريق‪.‬‬
‫حاجيرفعت اورهيينده سالمانين سؤزونو بهيندي‪ .‬اصلينده ده آغا ايله روبرو‬
‫دانيشمايان آدام اونو زهملي بيليردي‪ .‬بونا گؤره ده شامان بير ايكي دفعه‬
‫حاجيرفعتله چكيم ـ بكيم ائلهسه يقين كي‪ ،‬اوزو آچيﻼجاقدي‪ .‬دئمك آغا بير‬
‫آز گذشته گئتمهلي اولدو‪:‬‬
‫ـ ياخشي‪ ،‬گئت اؤزوونكون دؤگ‪ ،‬سونرا شامانينكين باشﻼ‪،‬‬
‫سالمان يالوار ـ ياخارﻻ اول شامانين درزلريني دؤيمك اذني آلماق‬
‫ايستهييرديسه ده حاجيرفعتين ترس باخيشي اونو بو ايستهييني ايرهلي‬
‫سورمكدن چكينديردي و دوعا ـ ثنا ايله اورادان چيخدي‪.‬‬
‫ائرتهسي گون سحر چاي ـ چؤرهييندن سونرا سالمان قاباقدا اولماقﻼ بوتون‬
‫عائله عضولري‪ ،‬او جملهدن شامان خيرمان يئريني حاضرﻻماغا چيخديﻼر‪.‬‬
‫كيشيلر بئل ايله يئرين كاﻻن ـ كؤتورونو هامارﻻيير‪ ،‬قادينﻼر ايسه‬
‫ياخينليقداكي آرخدان سو داشيييب يئره سپيرديلر‪ .‬سو يئره هوپدوقدان و بير آز‬
‫تپيديكدن سونرا سوپورمگه باشﻼييرديﻼر‪ .‬ايكيندي چاغي خيرمان يئري‬
‫سالمان دئميشكن بولؤوه دؤنموشدو‪.‬‬
‫شامان| ‪79‬‬

‫حاضيرليق ايشي قورتارديقدان سونرا هامي ائوه دؤندو‪ .‬سالمان ايسه يئري‬
‫اوشاق ـ موشاقدان و ايتدن قوروماق اوچون تايانين اوستونده اوزانيب كئشيك‬
‫چكدي‪.‬‬
‫دؤيونون باشﻼنماسينا اوشاقﻼر هاميدان چوخ سئوينيرديلر‪ .‬چونكي درزلر‬
‫دؤيولوب قورتارانا كيمي هم مال اوتارماقدان جانﻼري قورتاراجاق‪ ،‬هم ده وله‬
‫مينهجكديلر‪.‬‬
‫ايشلك آدامﻼر كيمي يوخو جانينا سينمهين و گوندوز بويو ايشيق‬
‫ساچماقدان يورولمايان گونش گوللوبهييمي اوياتديقدان خيلي سونرا اوفوقدن‬
‫بويﻼندي‪ .‬او اؤز قيزغين حرارتيله كولهشي قوروداجاق و اكينچيلره درز‬
‫دؤيمكده يارديم ائدهجكدي‪ .‬صبح چاي ـ چؤرهييندن سونرا هامي خيرمانا‬
‫تؤكولدو‪ .‬قادينﻼر و اوشاقﻼر سالمان كيشينين تايادان ساييب آييرديغي درزلري‬
‫داشييير و كيشيلره وئريرديلر‪ .‬كيشيلردن بير نفر سرعتله درزلرين باغيني آچير‪،‬‬
‫قاﻻني ايسه يابا ايله سيلكهرك بير قايدادا ياييرديﻼر‪ .‬مال ـ قاراسي آز اوﻻنﻼر‬
‫گونده جمعي ايكي خالوار‪ ،‬چوخ اوﻻنﻼر ايسه دؤرد ـ بئش خالوار دؤيه‬
‫بيليرديلر‪.‬‬
‫سالمان بئش خالواردان عبارت بير خيرمان سالدي و دؤرد اؤكوزله ايكي ول‬
‫قوشدو‪ .‬اؤكوزلرين گوجلولريني بير قايدا اوﻻراق هميشه اله‪ ،‬ضعيفلريني ايسه‬
‫ديبه قوشوردوﻻر‪ .‬اينكلردن‪ ،‬كلهدوران و قيسيرامن داناﻻردان دا بير جره)جرگه(‬
‫دوزلتدي‪ .‬خيرمانين قيراق حصهسينده ول‪ ،‬اورتا حصهسينده جرهسورولوردو‪ .‬ول‬
‫ـ جرهني بير آز گزديرديكدن سونرا دايانديرير و خيرماني چئويريرديلر‪ .‬بو‬
‫فاصلهده حيوانﻼر دا بير آز تؤوشونو دريردي‪ .‬گوناورتا چاغي بير طرفدن ايستي‬
‫بير طرفدن ده اؤكوزلرين يورولماسي كيشيلري حؤصلهدن چيخاريردي‪ .‬بونا‬
‫گؤره ده قادينﻼر ول سورمگه باشﻼييرديﻼر‪ .‬اونﻼر ايسه ائله گؤزل‪ ،‬ائله‬
‫كؤيرك سسله جيرانيم‪ ،‬ماراليم‪ ،‬جانيم‪ ،‬جيهريم دئيه حيوانﻼرين بويونو‬
‫‪ |80‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫اوخشاييرديﻼر كي‪ ،‬هم خيرماندا ايشلهينلرين‪ ،‬هم ده سانكي اؤكوزلرين‬


‫يورغونلوغو جانﻼريندان چيخيردي‪.‬‬
‫گوناورتادان سونرا بير قايدا اوﻻراق شرقدن »قارايئل« اسمهيه‬
‫باشﻼييردي‪ .‬بو كولك توز ـ تورپاغي آپارير‪ ،‬كولشي قورودور و ايشلهينلرين‬
‫تريني سويوداراق دينجلديردي‪ .‬ايكيندي چاغي كولش تاماميله ازيلهرك سامانا‬
‫دؤنور و نئجه دئيرلر خيرمان اولوردو‪.‬‬
‫اونﻼر مال ـ حيواني چايدا سووارديقدان سونرا اوتﻼغا اؤتوروردولر‪ .‬حيوانﻼر‬
‫ايسه بير ايكي آغيز اوتﻼديقدان سونرا ياتيب گؤوشك چالماغا باشﻼييرديﻼر‪.‬‬
‫بئلهليكله دؤيون ايشي قورتارانا كيمي هم حيوانﻼر‪ ،‬هم ده آدامﻼر ياريجان‬
‫اولوردوﻻر‪ .‬بونا گؤره ده سود وئرن اينهيي جرهيه قوشمازديﻼر‪ .‬يوخسا حيوان‬
‫سودونو قوروداجاق و ايش ـ گوج واختي آغارتيسيز قاﻻجاقديﻼر‪.‬‬
‫دؤيون واختي قادينﻼرين ايشي ايكي قات آرتيردي‪ .‬اونﻼر بير طرفدن‬
‫خيرماندا ايشلمهلي‪ ،‬مال ـ قاراني ساغيب ساهمانﻼمالي‪ ،‬بير طرفدن ده خؤرهك‬
‫بيشيرمهلي اولوردوﻻر‪.‬‬
‫گوللوبهييم گلينلرين اوزونه سؤز گلمهسين دئيه ايشين چوخونو اؤزو‬
‫گؤروردو‪ .‬آرواد ديشدن ـ ديرناقدان چيخيردي‪ .‬بير دري‪ ،‬بير سوموك اوﻻن بو‬
‫قاديندا تصوره سيغمايان غيرت وار ايدي‪ .‬ايش اوستونده هئچواخت گلينلرينه‬
‫سؤز دئمهميشدي‪ .‬آمما يئمهمزليك ائلهينده اونﻼري مؤحكم دانﻼييردي‪.‬‬
‫ارينين آغيرليغيني ائله ساخﻼييردي كي‪ ،‬اونون سؤزونون اوستونه سؤز‬
‫اولمازدي‪ .‬سالمان كيشينين گلينلره ياخود اوشاقﻼرا آجيغي توتاندا خلوتي اونو‬
‫يومشالداردي‪» .‬كيشي‪ ،‬ايشلر گؤرولر‪ ،‬بير چيخ دوكانا‪ ،‬قالين داغيلسين«‪ ،‬يا دا‬
‫»كيشي بئله ايشلره قاريشماز« دئييردي‪.‬‬
‫شامان| ‪81‬‬

‫خؤرهك يئييلنده اونون پاييني هاميدان آرتيق ائلهيردي‪ .‬بعضا سليم »هه‪،‬‬
‫‪3‬‬
‫ارين اوغلوندان چوخ ايستهيير« دئيه ظارافاتا ساﻻندا‪» ،‬بس نه‪ ،‬ههرؤووزون‬
‫ياخاسي بير اؤزگه قيزينين الينه كئچيب‪ ،‬كيشيدن ساواي منه قاﻻن كيم‬
‫اوﻻجاق؟«ـ دئيه جاواب وئريردي‪ .‬گلينلرله بيرليكده كيشي حاققيندا سؤز‬
‫دوشنده‪» ،‬كيشينين تيكهسي آغير اولماليدير« دئيير و اونﻼري دا ارپرست‬
‫يئتيشديرمك ايستهييردي‪.‬‬
‫***‬
‫مشهد سالمانين درزلرينين دؤيولوب قورتارماسي دوز اون بئش گون‬
‫چكدي‪ .‬او‪ ،‬واختي ايتيرمهدن آغادان سووروق اجازهسي آليب‪ ،‬ائرتهسي گوندن‬
‫‪4‬‬
‫سووورماغا باشﻼديﻼر‪ .‬اوچ گونون عرضينده ساواﻻن داغي كيمي گؤرونن كور‬
‫تامام سوورولوب قورتاردي‪ .‬نار دنهسي كيمي گؤز اوخشايان بوغدا تپه كيمي‬
‫گؤرسهنيردي‪ .‬سالمان آدام گؤندردي كي‪ ،‬آغا گليب بهرهسيني چيخسين‪ .‬اوت‬
‫بهرهسيني چيخماغا دارغاسيني گؤندهرن آغا سالمان كيمي بؤيوك اكينچيلرين‬
‫بوغداسيني اؤلچمگه اؤزو نظارت ائديردي‪ .‬سليم آتاسينا دؤنهرك‪» ،‬كيشي بو‬
‫قدر بوغدانين بهرهسيني نئجه وئرهجكسن؟« دئدي‪ .‬سليمين بو سؤزونه هامي‬
‫گولوشدو‪ .‬آغزيندا بيرجه ديشي قالمايان سالمانين غريبه گولوشو وار ايدي‪ .‬او‬
‫هميشه سئوينديگيندن گولنده كؤيرهليب آغﻼمسيناردي‪ .‬ايندي ده بير طرفدن‬
‫محصولون بوللوغوندان سئوينن‪ ،‬بير طرفدن ده ايشين تئز قورتارماسيندان‬
‫غرورﻻنان سالمان كيشي اوركدن گولدو وگؤزلري ياشاردي‪ .‬سليمين دئديگي‬
‫سؤز ايسه اونون گنجليك دؤروندهكي بير خاطرهني يادينا سالدي‪ .‬بو خاطرهني‬
‫گوللوبهييم دانيشميش و هر سؤز دوشنده اوشاقﻼرينا دئييردي‪:‬‬

‫‪ -3‬هرهنيزين دئمكدير‪.‬‬
‫‪ -4‬هله سوورولماميش و بوغدا ايله قاريشيق اوﻻن سامانا كور دئييلير‪.‬‬
‫‪ |82‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ آلﻼه اونا قانا ـ قانا رحمت ائلهسين‪ .‬من قاينانامدان پيسليك گؤرمهميشم‪.‬‬
‫آرواد چوخ ساده ايدي‪ .‬من تزهگلين اوﻻندا‪ ،‬بير ايل ﻻپ اينديكي كيمي يامان‬
‫اكينيميز اولدو‪ .‬خاشاني ييغيب تاياﻻياندا آرواد دا گلميشدي‪ .‬گؤيه اوجاﻻن تايايا‬
‫باخيب‪ ،‬اوغلونا »نهنؤن اؤلسون باﻻ‪ ،‬بئبيله اوتون بهرهسيني نئجه‬
‫وئرهجكسن؟« دئدي‪.‬‬
‫سالمان او كؤيرك خاطرهني يادينا ساليب قههرلندي و سووروقچوﻻرا‬
‫دؤنهرك‪،‬‬
‫ـ آلﻼه كؤمگوز اولسون‪ .‬آلﻼه هئچ كيمي كؤمكسيز ائلهمسين‪ ،‬دئدي‪.‬‬
‫بوغداني ايكي باتمان ياريمليق چهللكله و عادت اوزرهسليم اؤلچدو‪:‬‬
‫بير آلﻼه‬
‫ايكي دؤگول‬
‫اوچ‬
‫دؤرد‬
‫بئش‪ ،‬پنج تن آل عبا‬
‫آلتي…‬
‫اون ايكي امام‬
‫اون اوچ دؤگول‬
‫اون دؤرد معصوم‬
‫اون بئش‬
‫…‬
‫***‬
‫گون اورتادان سونرا نجيگيلين سو نؤبهسي ايدي‪ .‬اوجونو ايمهجي‬
‫چاغيرميشديﻼر‪ .‬چاي آراسيندا توخوميئري سوواريرديﻼر‪ .‬حاجيتاپديق عادت‬
‫اوزره چليگيني بئلينه ووروب چايآراسي يئرلرينه باش چكمگه گئتميشدي‪.‬‬
‫شامان| ‪83‬‬

‫هاوا آخشامﻼيير و هامي چؤل ـ باييردان چكيليردي‪ .‬او اؤزونو اونﻼرا طرف‬
‫وئردي و ﻻپ ياخينﻼشديقدان سونرا اوجا سسله و اركيانا بير ايفاده ايلهـ‬
‫يورولمياسوز اوغولباﻻﻻري‪ ،‬دئدي‪:‬‬
‫نجي اول ديللندي‪:‬‬
‫ـ ساغ اول حاجيعمي‪.‬‬
‫اوجو ايسه عادتي اوزره نجيدن باشقا بير ايفاده ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ ياشاسين منيم حاجيمي‪.‬‬
‫حاجيتاپديق تاختيني ايتيرميش شاهﻼرين گؤركميني آﻻراق ايكي باشلي‬
‫بير سؤز دئدي‪:‬‬
‫ـ آي ياشادي هااا‪.‬‬
‫اوجو ايله نجي بير ـ بيرينه باخديﻼر‪ .‬اونﻼر حاجيتاپديغين مقصديني هله‬
‫باشا دوشمهميشديلر‪ ،‬آمما عيني حالدا اونون مقصدسيز و بوش يئره‬
‫دانيشماديغيني دا بيليرديلر‪ .‬بونا گؤره ده ايشين نه يئرده اولدوغونو اؤيرنمك‬
‫ايستهديلر‪ .‬اونﻼرين سؤال دولو باخيشﻼريني ماراقﻼ سوزن حاجيتاپديق ايسه‬
‫اؤزونو او يانا قويماييب جيبيندن ايكي خيار چيخاريب سويماغا باشﻼدي‪ .‬او‬
‫ياخشي بيليردي كي‪ ،‬بئله آدامﻼري دوشوندوروب ماراقﻼنديرا بيلمهسه هئچ بير‬
‫گؤستهريش وئره بيلميهجك‪ .‬نجي اؤز ـ اؤزونه دوشوندو كي; »دئيهسن انشالﻼ‬
‫مهم بيرشئي يوخدور«‪ .‬بونا گؤره ده اوجويا قاشيﻼ اشاره ائدهرك بيلديردي كي‪،‬‬
‫اؤز ايشينده اولسون‪ .‬حاجيتاپديق بيردن اولكيندن فرقلي بير ايفاده ايله‬
‫اونﻼري چاغيردي‪:‬‬
‫ـ آده‪ ،‬سويو بؤيوك تيرهلرين بيرينه اؤتورون‪ ،‬گلين بير ديشيزي دهييشين‪.‬‬
‫اونﻼر بونو گودورموشلر كيمي بئللري يئره سانجيب حاجيتاپديغين يانينا‬
‫گئتديلر‪ .‬اونون سويدوغو خيارﻻري لذتله يئمگه باشﻼديﻼر‪ .‬آخماقليقدا تايي‬
‫اولمايان اوجو حاجيتاپديغين نئچه ديقه بوندان اول دانيشديغي ايكيباشلي‬
‫‪ |84‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫سؤزو تاماميله اونوتموشدو و بئينينده آغزينين مارچيلتيسيندان باشقا هئچ بير‬


‫شئي يوخ ايدي‪ .‬نجي ايسه مسئلهنين نه يئرده اولدوغونو باشا دوشمك‬
‫ايستهييردي‪ .‬بونا گؤره ده حاجيتاپديغين سوسماسينا دؤزه بيلمهدي‪:‬‬
‫ـ حاجيعمي كئفين نئجهدي؟‬
‫ـ نه كئفيم اوﻻجاق‪ ،‬بهيم زامانا آدامدا كئف قويور؟‬
‫ـ شوكور آلﻼها زامانيا نه اولوب؟‬
‫ديرسهگيني آرخين ياماجينا وئريب بؤيرو اوسته اوزانان حاجيتاپديق بونو‬
‫گودورموش كيمي يئريندن ديك آتيليب اوتوردو و اؤز ياشيديﻼ دردلهشيرميش‬
‫كيمي دئدي‪:‬‬
‫ـ اشي زمانه دهييشيليب‪ ،‬بؤيوك ـ كيچيك دهييب قاريشيب بيرـ بيرينه‪،‬‬
‫احترام ـ حؤرمت آرادان گؤتورولوب‪ ،‬نه حاجيدا حاجيليق قاليب‪ ،‬نه كاسيبدا‬
‫كاسيبليق‪ .‬قاپيمين ايتي كيمي سيرفامين قيرين ـ قيرينتيسينا گؤز ديكنلر‬
‫ايندي منه بوينو يوغونلوق ائديرلر‪ .‬هله بير سوروشورسان دا زمانيه نه اولوب؟‬
‫نجي نه قدر فيكيرلشديسه اونون سؤزلرينين باشيني بير يئره چيخارا‬
‫بيلمهدي‪ .‬اورهيينده آلﻼها توكل ائديب دئدي‪:‬‬
‫ـ حاجي سن آلﻼه بير آچيق دانيشسانا‪.‬‬
‫حاجيتاپديق آز قاﻻ باشيني اونﻼرين آغزينا سؤيكهيهرك ساغ اليني‬
‫قوﻻغينين ديبينه آپاريب دئدي‪:‬‬
‫ـ آده‪ ،‬دوننه كيمي موغانين هاماراليغيندا سومسونن آدام بو گون كندين‬
‫هامپاﻻرينا ميدان اوخويور‪.‬‬
‫اوجو آخماقجاسينا اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ كيييم؟‬
‫نجي اؤزونو اورتايا آتدي‪:‬‬
‫ـ كيم؟ شامان‪.‬‬
‫شامان| ‪85‬‬

‫ـ آغزي نهدي؟ والﻼهي حاجيعمي اجازه وئرسه ديلين بوغازيندان‬


‫چيخاردارام‪.‬‬
‫حاجيتاپديق بير طرفدن اورهيينين آجيسيني تؤكمك بير طرفدن ده اوجونو‬
‫اؤزو دئميشكن »شيرنيكلنديرمك« اوچون دئدي‪:‬‬
‫ـ كس‪ ،‬كس‪ ،‬سنين ده ايگيدليگيني »سد آرخيندا« گؤردوك‪ .‬اوچوز بير‬
‫نفره جاواب ائليه بيلمهديز‪ .‬زاهي آروادﻻر كيمي بير هفته خشيل ـ قويماق‬
‫يئدين‪ .‬ايندي ده كي‪ ،‬داباق توتموش مال كيمي قالچاني چكيرسن…‬
‫تاپديغين سؤزوندن اينجيديگينه باخماياراق اوجو اؤزونو سينديرمادي‪:‬‬
‫ـ بختي گتيردي آياغيم سوروشدو‪ ،‬يوخسا اونو بير بئله قوربان ائليهجكديم‪.‬‬
‫قيصاص قيامته قالماز كؤند گزيرم‪.‬‬
‫حاجيتاپديق ﻻپ ائله بونو گودوردو‪ .‬اودور كي‪ ،‬اوجونون كؤنلونو آلدي‪:‬‬
‫ـ اوروشانين اوغلوسان كي‪ ،‬اوروشانين‪ ،‬دئمهييمه باخما‪ ،‬من سني ياخشي‬
‫تانيييرام‪ .‬آمما بير سؤز وار كي; باشي پامبيقنان دا كسمك اوﻻر‪ .‬باخ‪ ،‬منيم بو‬
‫چهليگيم بويدا بير آغاج قيريغي‪ ،‬توفنگي دئييرم ائي‪ ،‬كوراوغلو كيمي آدامي‬
‫معطل قويدو…‬
‫اوجو يئنه دؤزه بيلمهييب اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ توفنگ اولسا ﻻپ ياخشي‪ ،‬هئچ بيلمز مهرمي هاردان دگيب‪.‬‬
‫حيرص نجينين بوغازيني كسيردي‪:‬‬
‫ـ آدام اؤلهجك‪ ،‬يامان دا آتيب وورانسان‪ .‬ايريزينداشي آتماغي باجارميان‬
‫منه توفنگچي اولوب‪ ،‬دوز يولدا يئريه بيلمهين شوخومدا شيلﻼق آتير‪.‬‬
‫حاجيتاپديق سؤزونون دالبادال كسيلمهسيندن نهاينكي ناراحات اولموردو‪،‬‬
‫عكسينه اوجونون آخماقليغيني گؤردوكجه آز قاﻻ قاناد چاليب اوچوردو‪ .‬اودور‬
‫كي‪ ،‬نجييه بير آز آجيقﻼندي‪:‬‬
‫ـ سن نيه قويمورسان اوشاق سؤزون دانيشسين؟‬
‫‪ |86‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫سونرا اوجويا دؤندو‪:‬‬


‫ـ اوغول منه باخ‪ ،‬دؤرد دنه پاديشاه يوﻻ سالميشام‪ ،‬ساچ ـ ساققال‬
‫آغارتميشام‪ ،‬من بيلهني سن بيلمزسن‪ ،‬دوز دئييرسن آغاج داواسيندان بير شئي‬
‫چيخماز‪ ،‬شامانين قاباغينا توفنگنن چيخماق گرك‪ ،‬آمما بو توفنگ او توفنگدن‬
‫دؤگول هااا‪،‬‬
‫اوجو ايله نجي سون درجه ماراقﻼ حاجيتاپديغين آغزينا باخديﻼر‪ .‬او‪،‬‬
‫سؤزونو داوام ائتديرهرك دئدي‪:‬‬
‫ـ كيرپيت‪ ،‬پير اوﻻسان بير كندي بير كيرپيته قوربان ائلهمك اوﻻر‪.‬‬
‫دوز اوچ آي انتقام اودوندا يانان‪ ،‬قورخوسوندان ايسه چيخيش يولو تاپا‬
‫بيلمهين اوجونون قاش ـ قاباغي آچيلدي‪:‬‬
‫ـ مني نه بيليرسن‪ ،‬ﻻپ ائله بو گئجه اونون آناسيني آغﻼر قويارام‪.‬‬
‫ـ يوخ‪ ،‬سالمان درزلرين دؤگوب گؤتورمهيينجه خيرمانا ال وورماق اولماز‪،‬‬
‫ـ درزنن نه ايشيم وار‪ ،‬اودئي چؤلده اوت تاياسي‪.‬‬
‫ـ اوتتاياسي اونا هئچ زاد ائلهمز‪ .‬اونون چؤرهيين كسمهليسن‪ ،‬چؤرهيين…‬
‫***‬
‫گوللوبهييم دؤيونون قورتارديغينا گؤره شاما خشيل بيشيرميشدي‪.‬‬
‫قاﻻيﻼنميش ميس نيمچهلره قاﻻقﻼنان خشيلين اورتاسينا دوشابﻼ كره ياغي‬
‫تؤكولموشدو‪ .‬اوچ بارماقﻼ خشيلدن قوپاريب دوشابلي ياغا باتيرديقدان سونرا‬
‫آغيزا قويور و سليم دئميشكن شيپپيلتينان اودوردوﻻر‪.‬‬
‫شامي يئييب آداما ايكي ايستهكان چاي ايچديكدن سونرا سليدايي دئدي‪:‬‬
‫ـ آلﻼه هاميزين قوواتين وئرسين‪ ،‬اليز ـ قولوز آغريماسين‪ .‬جانوز ايستيكن‬
‫انشالﻼ شامانين دا درزلريني دؤيون قورتارسين‪ .‬هاوا دا ياخشيدير‪ .‬صاباح صبدن‬
‫دورون خيرمان ساﻻغين‪.‬‬
‫شامان| ‪87‬‬

‫سليدايي گيلين اؤز ايشي اولسايدي شامان هاميدان قاباق اونون سؤزونو‬
‫تصديق ائدهجك و چوخ سئوينجله حاضر اولدوغونو بيلديرهجكدي‪ ،‬آمما‬
‫صاباحكي ايشين اونا عايد اولدوغونا گؤره هئچ نه دئمهدي‪ .‬بو دفعه سليم‬
‫ديللندي‪:‬‬
‫ـ به نههه‪ ،‬ايشي قورتارماميش دينجهلن كيمدي‪ .‬والﻼه بو ايل من هئچ‬
‫يورولماميشام‪.‬‬
‫سليمين ظارافاتﻼريندان هميشه ذؤق آﻻن‪ ،‬اونﻼري هله ده اوشاق بويدا‬
‫گؤرن گوللوبهييم اوغلونا سؤز آتدي‪:‬‬
‫ـ قاداسين آلديغيم فقط كرديوار چكنده يورولور‪.‬‬
‫سؤز سليمي گؤتوردو‪:‬‬
‫ـ ائله بيليرسن ارين منيم باشيمي آلداداندا من اونونكون آلدادا بيلمهرم؟‬
‫ياديندادير؟ دوز اوچ گون اؤزومو ناخوشلوغا ووروب هئچ ايش گؤرمهديم‪.‬‬
‫هامي گولوشدو‪.‬‬
‫سليم هله اون دؤرد ياشلي يئنييئتمه اوﻻندا آتاسي سالمان آدام‬
‫تاپابيلمهميشدي و اونو كرديوارا آپارميشدي‪ .‬دالبادال »كرديواردان قاچانآيي‬
‫اوﻻر« دئميش و اونو دوز آخشاما قدر ايشلتميشدي‪.5‬‬
‫نهايت سالمان; »دورون ياتاغين«ـ دئيه دانيشيقﻼرا سون قويدو‪.‬‬
‫***‬
‫شامان او گئجه باجيسي اؤلدوكدن سونرا بيرينجي دفعه اوﻻراق شيرين‬
‫يوخويا گئتدي و بيرينجي دفعه اوﻻراق شيرين بير يوخو گؤردو‪ ،‬سليمين تويونو‪.‬‬
‫البته يوخودا توي گؤرمهيين نه قدر دهشتلي نتيجه وئرمهسي هئچ يادينا‬
‫دوشمهدي…‬

‫‪ -5‬اردبيلين او دؤور كندلرينده اوﻻن ايناما گؤره آيي ايلك اول آدام ايميش‪ .‬كرديوار چكنده‬
‫يورولوب ايشدن قاچديغينا گؤره آيي اولور‪.‬‬
‫‪ |88‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫‪...‬سليدايي گيلين قارادامي آغزينا كيمي دولموشدو‪ .‬تويا گلنلرين هارادا‬


‫اوتورماسينا دايير بير قانون ـ قايدا اولماسا دا نئجه دئيرلر هره اؤز يئريني‬
‫تانيييردي‪ .‬ائوين اوچده ايكي حصهسيني قادينﻼر‪ ،‬اوچده بيريني ايسه كيشيلر‬
‫دولدورموشدو‪ .‬كيشيلر دئينده يئنييئتمهلر‪ ،‬گنجلر‪ ،‬اوتوز ياشيندان يوخاري‬
‫اولمايانﻼر ايدي‪ .‬قادينﻼرا گلديكده ايسه يئنييئتمه و گنج قيزﻻردان عﻼوه‬
‫گلينلر‪ ،‬قايناناﻻر و حتي ياشي اؤتموش‪ ،‬ساچي آغارميش آروادﻻر دا تويا‬
‫گليرديلر‪.‬‬
‫قادينﻼرين حصهسينده يوخاري باشدا ناغاراچي‪ ،‬اونون يانيندا آغبيرچكلر‪،‬‬
‫اونﻼرين آرخاسيندا گلينلر و نهايت گلينلرينه و ياخود آناﻻرينا سيغينميش ارليك‬
‫قيزﻻر اوتوروردو‪ .‬قيزﻻر ظاهرا اوتانجاق گؤركم آلساﻻر دا اويناماغا گلنده‬
‫اينانيلماز بير جسارت گؤستهرير و تاماشاچيﻼري حيران ائديرديلر‪ .‬اونﻼرين‬
‫اويناماسي و اوخوماسي اوچون هئچ بير مانعه يوخ ايدي‪ .‬بعضا يالنيز اؤز گنج‬
‫قارداشﻼريندان چكينيرديلر‪ .‬قارداشﻼر دا چوخ نادير حالﻼردا باجيﻼرين‬
‫اويناماسينا مانع اولوردوﻻر‪ .‬ناغاراچي بئله قيزﻻري اويناماغا چاغيراندا‬
‫قارداشﻼرين اعتراضيني كسمك اوچون »گؤروم قارداشينين تويوندا‬
‫اويناياسان« دئييردي‪.‬‬
‫گلينلره گلديكده ايسه اونﻼر اكثر حالﻼردا اؤز قايناناﻻري ايله گلير‬
‫وسربستجهسينه داورانيرديﻼر‪ .‬ناغاراچي اونﻼري اويناماغا چاغيراندا‬
‫قايناناﻻردان اجازه آلماغي اونوتموردو‪ .‬قايناناﻻر ايسه بعضا اؤزلريني مازاماتا‬
‫قويوردوﻻر‪:‬‬
‫ـ ياخشي‪ ،‬ياخشي‪ ،‬ساققاليما سوغان دوغرامايين‪.‬‬
‫ـ ماغول ائي‪ ،‬هئچ زاددا اجازه آلمير‪ ،‬اويناماغا گلنده خانيم اجازهسيز‬
‫اوينامير‪.‬‬
‫شامان| ‪89‬‬

‫قادينﻼر چاليب اويناديقدان سونرا نؤبه كيشيلره يئتيشيردي‪ .‬آراني‬


‫قيزيشديرماق اوچون يئنييئتمهلردن باشﻼييرديﻼر‪ .‬اونﻼرين بعضيسي‬
‫دوغرودان دا ياخشي اوخويوردو‪ .‬بئلهلريني ناغاراچي تشويق ائدهرك »گؤزوو‬
‫يئييم« دئييردي‪ .‬آغبيرچكلرين تشويقي ايسه بير قايدا اوﻻراق »گؤروم سينهنده‬
‫آغ توك بيتسين باﻻ« عبارهسي ايدي‪ .‬سكينهخاﻻنين ايسه اؤزونه مخصوص‬
‫تشويقي وار ايدي‪:‬‬
‫ـ ويي سني بئله دول قاﻻسان‪.‬‬
‫و اوندان اوچ ـ دؤرد ياش بؤيوك اوﻻن قيزينا اشاره ائدهرك آرتيريردي‪:‬‬
‫ـ ساچين آغ هؤرر‪.‬‬
‫او طرفدن خيرداخانيم ديللهنيردي‪:‬‬
‫ـ اؤزومه يئزنه اوﻻجاق‪ ،‬اودئي گول كيمي نوهم وار‪.‬‬
‫البته بو كيمي سؤز آتماﻻر ظاهرده ظارافاتيانا دئييليرديسه ده اصلينده‬
‫ائولنمهلي گنجلرين دقتيني جلب ائلهمك ايدي‪ .‬چونكي گنجلر بئله توي ـ‬
‫دويونلرده ايستهديكلري قيزي سئچيرديلر و قيزﻻر اويناياندا نئجه دئيرلر اونﻼرا‬
‫مشتري گؤزو ايله باخيرديﻼر‪ .‬اونﻼرين اوخودوغو ماهنيﻼر دا اصل نيتلريني‬
‫گؤستريردي‪ .‬داها دوغروسو ناغاراچيدان باشقا هامينين اوخودوغو ماهني اورك‬
‫سؤزو ايدي‪ .‬سؤزله دئمهيه اوتانان گنجلر اؤز فيكيرلريني ماهني ايله چوخ‬
‫راحات دئيه بيليرديلر‪.‬‬
‫يئنييئتمهلردن بير ـ ايكيسي اوخودوقدان سونرا ناغاراني ميرزامان آلدي‪:‬‬
‫بير ناغارا گتيرين‬
‫قويون بير ده چاﻻم من‬
‫قونشودا بير قيز سئوميشم‬
‫پولوم يوخدو آﻻم من‪.‬‬
‫‪ |90‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ميرزامانين بختيني ده ائله بو ماهني آچدي‪ .‬ناغاراچي‪ ،‬اوزونو اونون‬


‫ايستهديگي قيزين آناسينا توتاراق دئدي‪:‬‬
‫ـ جاواندي‪ ،‬يازيغين گلسين‪ .‬نه اوﻻر كي‪ ،‬يوخسول اوﻻندا‪.‬‬
‫سكينهخاﻻ اونون سؤزونون داليني توتدو‪:‬‬
‫ـ مثل وار دئييرلر‪ ،‬ايگيد فر اولدو نئينير دده مالين‪ ،‬بئفر اولدو نئينير دده‬
‫مالين‪.‬‬
‫آرخادان باشقا بير سس ائشيديلدي‪:‬‬
‫ـ ماخلوق آلﻼهي قويوب گؤزون بندهيه ديكيب‪.‬‬
‫ناغاراچي مجليسي اله آلماق اوچون اوجا سسله »ناغاراني وئرين شامانا«‬
‫دئدي‪ .‬شامان اوخوماق ايستهميردي‪ .‬سكينهخاﻻ ديللندي‪:‬‬
‫ـ ائي‪ ،‬دئمه اوخويا بيلميرم آ‪ ،‬اوخوماغيني گؤرموشم‪ ،‬دانا بيلمزسن‪.‬‬
‫سليم شاماني دومسوكلهيرك »كيم دئيير شامان اوخومور« دئييب ناغاراني‬
‫آلدي و بير باشي زورﻻ شامانا وئردي‪ .‬شامان ناغاراني آليب بير آز اويان ـ بويان‬
‫ائلهديكدن سونرا بير»آرازباري« گلدي‪:‬‬
‫دئديم ائي گول همدميم كيمدير‬
‫دئدي‪ :‬بئله باﻻ همدمين من اولﻼم‪ ،‬آي ظاليم‬
‫………………………………‬
‫مجنون اولﻼم داغي دللم‬
‫زري حسرت دولو يانيقلي بير سسله و اينيلتي ايفادهسي ايله ديللندي‪:‬‬
‫ـ باجون سسووه قوربان‪.‬‬
‫آرتيق اونون عاشيق اولدوغونو هامي بيلدي‪ .‬ناغاراچي ايله برابر آلقيشﻼر‬
‫ائشيديلدي‪:‬‬
‫ـ داغووي گؤرمهييم‪ ،‬ايگيد‪.‬‬
‫ـ اؤلمهيهسن‪.‬‬
‫شامان| ‪91‬‬

‫ـ قيزﻻر سنه قوربان‪.‬‬


‫حاجي تاپديغين قيزي بير باشي غبطه بير باشي لووغاليقﻼ زري ائشيتسين‬
‫دئيه ديللندي‪:‬‬
‫ـ هه‪ ،‬باشيما دؤنسون‪ ،‬گؤر قوربان اولماميشام‪.‬‬
‫قاﻻن قيزﻻر ايسه اونون كيمه وورولدوغونو هله بيلميرديلر‪ .‬اؤزلريني اويانا‬
‫قويماساﻻر دا اونون سئوديگي قيز اولماق آرزوسوندا ايديلر‪.‬‬
‫سليم آرايا دوشموش پيچيلتييا سون قويدو‪:‬‬
‫ـ باخ بو اولمادي‪ ،‬آچيق دانيشسانا‪ .‬ديللن گؤرك نه دئييرسن‪.‬‬
‫باشقاﻻري دا اصرار ائتديكدن سونرا شامان بير تصنيف اوخودو‪:‬‬
‫اوجا داغﻼر‪ ،‬اوجا داغﻼر باشيندا‬
‫بير قيز سئوديم تيرمه شال وار باشيندا‬
‫سكينه خاﻻ شامانين سئوديگي قيزي هاميدان تئز تانيدي و ناراحاتليغيني‬
‫گيزلده بيلمهدي‪:‬‬
‫ـ هه‪ ،‬باشيما خئيير‪ ،‬رعيت قيزي بونا يارامير‪.‬‬
‫ناغاراچي هاميدان چوخ ناراحات اولسا دا مجليسه پيچاپيچ دوشوب چال ـ‬
‫چاغير بازارينين كاساد اولماسيني ايستمزدي‪ .‬استهزا قاريشيق بير ايفاده ايله‬
‫دئدي‪:‬‬
‫ـ دئييرم آخي‪ ،‬الي قوينوندا بوينو چيگنينده ‪ ،‬آغانين مطلبي واريميش‪.‬‬
‫ايستمهيهنين گؤزو كور اولسون‪.‬‬
‫پاخيلليغيندان يانان حاجي تاپديغين قيزي اؤزونو ساخﻼيا بيلمهدي‪:‬‬
‫ـ باختهور باشيميزا تيرمه شاللي بير قيز سئويب‪ ،‬نه ده قيزدي‪ ،‬بير گؤزو آلچا‬
‫درير بير گؤزو هئيوا‪.‬‬
‫دﻻور قيزﻻردان بيري اونو جاوابسيز قويمادي‪:‬‬
‫ـ هامي حاجي تاپديغين قيزي اوﻻر نه؟ نئينك شامان سني آﻻر‪.‬‬
‫‪ |92‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ باشيما دؤنسون اونا گئدن كيمدي؟‬


‫شامان اوچونجو ماهنيني اوخوياراق بوتون بو دئدي ـ قودويا سون قويدو‪:‬‬
‫عابباس دئيير آغﻼيانﻼر گولنده‪.‬‬
‫نازلي يار سوراغيم‪ ،‬حاليم بيلنده‪،‬‬
‫مرحمت ائيلهييب بيزه گلنده‪،‬‬
‫ائله گل‪ ،‬گئت گينن يول اينجيمهسين‬
‫باﻻم اينجيمهسين‪.‬‬
‫سونام اينجيمهسين‪.‬‬
‫گولوم اينجيمهسين‪.‬‬
‫آي يار اينجيمهسين‪.‬‬
‫بوتون دانيشيقﻼري‪ ،‬آتماجاﻻري ائشيتمهين‪ ،‬محض كيفايتي دوشونن‬
‫شامان هاواني دهگيشديرهرك داوام ائتديردي‪:‬‬
‫شئيدا دئير بير درديمي بيلمهدين‪،‬‬
‫دوست اولوبان بير اوزومه گولمهدين‪.‬‬
‫وعده وئريب‪ ،‬وعدهميزه گلمهدين‪.‬‬
‫نه دانيشدين گزه ـ گزه گلنده؟‬

‫كرم كيمي عشق اودونا يانانام‪،‬‬


‫دوستونا دوست‪ ،‬دوشمنينه يامانام‪.‬‬
‫من عارفم اشارهدن قانانام‪.‬‬
‫كلمهني باشﻼييب سؤزه گلنده…‬
‫سالمانين باغيرتيسي يوخونون داوام ائتمهسينه مانع اولدو‪ .‬شامان يئريندن‬
‫ديك آتيلدي‪ .‬بوتون عايله خيرمانا طرف قاچدي‪ .‬سالمان عايلهيه‪» ،‬هامينيز‬
‫آرخدان سو گتيرين«ـ دئيه امر وئردي‪.‬‬
‫شامان| ‪93‬‬

‫هاي ـ كويه گلميش قونوم ـ قونشونون هرهسينين آغزيندان بير سؤز‬


‫چيخيردي‪:‬‬
‫ـ يازيغين أمهيي كورﻻندي‪.‬‬
‫ـ كول اولدو اؤلوسونون گؤزونه‪.‬‬
‫ـ ييخيلدي ددهسينين ائوي‪.‬‬
‫ـ گل وئر آغانين جاوابين‪ ،‬گؤروم نئجه وئرهجكسن‪.‬‬
‫بو زامان سالمانين باغيرتيسي ائشيديلدي‪:‬‬
‫ـ كؤمك ائلهيين آخي‪ ،‬مسالمانﻼر‪.‬‬
‫كيمي سو داشييير‪ ،‬كيمي آلووون اوستونه سو و تورپاق آتيردي‪ .‬ﻻكين‬
‫بوروﻻ ـ بوروﻻ گؤيه ديرهنن آلووون ايستيسي هئچ كيمه آمان وئرميردي‪.‬‬
‫بوتون بو چاليشماﻻرين نتيجهسيز اولدوغونو دويان سليم بيردن اوجا سسله‬
‫باغيراراق دئدي‪:‬‬
‫ـ آده‪ ،‬اوتو سؤندورمك اولماز‪ ،‬يانماميش درزلري خيرمانين او طرفينه‬
‫داشييين‪.‬‬
‫هامي اليندهكي بئلي و وئدرهلري آتيب درز داشيماغا باشﻼدي‪ .‬آرتيق ايش‬
‫ايشدن كئچميشدي و درزلرين جمعي اوچده بيريني آلووون اليندن قورتارا‬
‫بيلديلر‪ .‬هله ده جاماعات خيرمانا آخيردي‪ .‬اهالينين هاميسي گلميشدي و‬
‫ائولرده جورما ـ جوجوقدان باشقا هئچ كيم قالماميشدي‪ .‬يئنه ده سؤز ـ صحبت‬
‫باشﻼندي‪:‬‬
‫ـ ساماني كي‪ ،‬كارا گلمز‪.‬‬
‫ـ مالي شووهنه چيخسين بير ذره هيس ايسي گلدي‪ ،‬اؤلدورهسن يئمير‪.‬‬
‫ـ شامانين باختي گتيريب مالي يوخدو‪.‬‬
‫التفاتين آغزيندان معنالي بير سؤز چيخدي‪:‬‬
‫ـ آغاينان آغاليق ائلهمك اولماز‪.‬‬
‫‪ |94‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫فضاييل داها آچيق دانيشدي‪:‬‬


‫ـ تايا دا اؤزو ـ اؤزونه يانار؟‬
‫بير باشقاسي ديللندي‪:‬‬
‫ـ شامان اؤز دوشمانين تاپماليدير‪.‬‬
‫بير پيچيلتي ائشيديلدي‪:‬‬
‫ـ دوشماني حاجيتاپديقدان‪ ،‬حاجيتاراندان ساواي كيم اوﻻجاق؟‬
‫رحمت بؤيوك بير كشف ائديرميش كيمي دئدي‪:‬‬
‫ـ باﻻم اوجوينان نجي يوخدور؟‬
‫شامانين بئينينده قيغيلجيم كيمي بير فيكير ياراندي‪ .‬سرعتلي آدديمﻼرﻻ‬
‫اوجو گيله طرف يولﻼندي‪ .‬قاپيﻼريني چالدي‪ ،‬آمما آچان اولمادي‪ .‬دئمهلي‬
‫اوجو ائوده دئييلدي‪ .‬آناسي خانيمگول ده كي‪ ،‬جاماعاتﻼ بيرليكده خيرمان‬
‫يئرينده ايدي‪ .‬واختي ايتيرمهدن نجي گيله دؤندو‪ .‬نجي ده ائوده دئييلدي‪.‬‬
‫شامانين بئينينده يارانان فيكير داها دا گوجلنميشدي‪ .‬اؤزوندن آسيلي اولماياراق‬
‫باليقلينين قيراغي ايله »امن« باغينا طرف يولﻼندي‪» .‬چايآراسي« يولو ايله‬
‫بير قارالتينين دا او طرفه گئتديگيني دويدو‪ .‬اؤزونو او طرفه وئردي‪ .‬بير آز‬
‫ياخينﻼشديقدان سونرا تانيدي‪ .‬او‪ ،‬فتاح ايدي‪ .‬چيگنينده توفنگ سايمازيانا‬
‫گئديردي‪ .‬شامان فتاحي خيرماندا قويوب گلميشدي‪ .‬ايندي ايسه بورادا‬
‫گؤردويوندن چوخ تعجبلندي‪ .‬بير آز ايزلهديكدن سونرا اونون دا امن باغينا‬
‫گئتديگيني يقين ائتدي‪ .‬خاشانين ايچيندن چيخيب فتاحين ديك قارشيسيندا‬
‫داياندي‪ .‬فتاح ايسه اؤزوندن آسيلي اولماياراق بير سؤال وئردي‪:‬‬
‫ـ اده شامان خيرماني قويوب بوردا نه گزيرسن؟‬
‫شامان اونون سؤالينا سؤالﻼ جاواب وئردي‪:‬‬
‫ـ بس سن بوردا نه گزيرسن؟‬
‫شامان| ‪95‬‬

‫هئچ بير سؤال ـ جاوابا حاضرليغي اولمايان و يالنيز اورهييندهكي پﻼني حياتا‬
‫كئچيرمهيي دوشونن فتاح مقصديني گيزلهده بيلمهدي‪:‬‬
‫ـ هاچانا كيمي بونﻼرين چالديغينا اويناياجاغيق؟ اؤلمك اؤلمكدي‪،‬‬
‫خيريلداماق نهدي؟ بو كؤپك اوشاقﻼرينين قارنيني »سئچمه« ايله‬
‫دولدوراجاغام‪.‬‬
‫شامان اونو اؤز فيكريندن داشينديرماغا چاليشاراق دئدي‪:‬‬
‫ـ دئمك سن ده اؤزونو اوجو كيميلره قوشورسان؟‬
‫ـ دئمهلي اوﻻر قولدورلوق ائلهسينلر بيز ده گولدن آغير بير سؤز دئمهيك؟‬
‫سن بونو ايستهييرسن؟ يوخ شامان‪ ،‬منيمكي ايلهسنينكي توتماز‪ .‬من بونا دوزه‬
‫بيلمهرم‪ .‬نئينك سن گئت بير دسمال تاپ‪ ،‬يانميش تايانين كولونون باشيندا‬
‫آغﻼ‪ ،‬من ده اؤزوم بيللم‪.‬‬
‫ـ يوخ باﻻ‪ ،‬ائله دئييل كي‪ ،‬هر ايشين اؤزونون يولو وار‪ .‬اوﻻ اوجو ايله‬
‫نجينين بو ايشي گؤردوكلري بيزه يقين اولماييب‪ ،‬ايكينجيسي سليدايينين دا‬
‫آبيرين نظرده توتماليييق‪ .‬بير ده كي‪ ،‬آخي اوجو كيميلرين داليندا دوران‬
‫اولماسا‪ ،‬اوﻻر بو جور ايشلري باجارمازﻻر‪ .‬دالدادا حاجيتاپديق كيميلرين الي‬
‫وار‪ ،‬سن نه دانيشيرسان؟ حاجيرفعتين‪ ،‬ميرزهمجيدين پيشيك يولوسو اولماسا‬
‫سليدايي كيمي آدامين حمايهسينده اوﻻنين تاياسينا اود وورا بيلمزلر‪.‬‬
‫فتاح يومشالميشدي‪ .‬شامان سؤزونو داوام ائتديرهرك دئدي‪:‬‬
‫ـ سن ائله بيليرسن كي‪ ،‬من سندن آز ناراحاتام‪ ،‬يا قورخورام؟ يوخ والﻼه‪،‬‬
‫ﻻپ او واخت‪ ،‬كنددن چيخاندا اؤز جانيمدان دويموشدوم‪ .‬سؤزون دوزو كيفايت‬
‫اولماياندان سونرا دونيا نهييمه گركدير؟ آمما نئينيم‪ ،‬باجيم بوغازيمدا قالميشدي‪.‬‬
‫او دا كي‪ ،‬داي دونيانين هم ـ غميندن دينجلدي‪ .‬باخ او واخت باجيم‬
‫اولماسايدي‪ ،‬سنين ايندي گؤردويون ايشي گؤرهجكديم‪...‬‬
‫فتاح شامانين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫‪ |96‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ ياخشي‪ ،‬گينه گلدين من دئيهنه‪.‬‬


‫ـ يوخ‪ ،‬سن دئين ايشين واختي چاتماييب‪ ،‬هله قوي گؤرك بو ايشين‬
‫آرغاجي كيمنن كئچيب؟ من يوز دفعه اؤلچمهيينجه بير دفعه بيچن دؤگولم‪.‬‬
‫دي يوبانما‪ ،‬گل گئدك‪ ،‬اوﻻر امن باغيندا اولماليديﻼر‪.‬‬
‫بئلهليكله اونﻼر امن باغينا گئتديلر‪ .‬باغا ياخينﻼشاندا اوجو ايله نجينين‬
‫پيچيلتيسيني ائشيتديلر‪ .‬اونﻼر قيزيلگول كولونون ديبينه سيغينيب‬
‫دانيشيرديﻼر‪ .‬نجي اوجويا دئييردي‪:‬‬
‫ـ سني گؤرن اولمادي كي؟‬
‫ـ يوووخ‪ ،‬يوخ‪ ،‬هئچ كيم گؤرمهدي‪.‬‬
‫اوجونون شبهه لي جاوابي نجينين گؤزوندن يايينمادي‪:‬‬
‫ـ ديلووي اويناتما‪ ،‬كيم گؤردو؟‬
‫ـ منيم سؤزومه اينانميرسان؟ دئييرم گؤرن اولمادي دههه‪.‬‬
‫ـ ياﻻن دئييرسن‪ ،‬اؤزو ده ﻻپ ايت كيمي‪.‬‬
‫ـ باخ او سن اؤلهسن ياﻻن دئميرم‪ .‬بيرجه التفاتنان فضاييل يئكهلي‬
‫يولوينان توكانا طرف گئديرديلر‪ .‬اوﻻر دا مني تانيمازديﻼر‪ ،‬تانيساﻻر دا‬
‫اؤزوموزدنديلر دههه‪.‬‬
‫اونﻼر بير خيلي سوسدوﻻر‪ .‬نجي بيردن ديللندي‪:‬‬
‫ـ هههه‪ ،‬اؤزوموزدنديلر‪ ،‬دوز دئييرسن‪ ،‬مايماغين بيري مايماق‪.‬‬
‫شامان آرتيق دايانماغي مصلحت بيلمهييب اونﻼرين قاباغينا آتيلدي و‬
‫»آشنا‪ ،‬اوغورلوغون آيشيغينا دوشوب‪ ،‬اليمدن ساﻻمات قورتارماياجاقسان«‬
‫دئدي و اوجونون قوﻻغينين ديبينه مؤحكم بيرسيللي ووردو‪ .‬نجي قاچماق‬
‫ايستهينده ياخاسي فتاحين الينده قالدي‪.‬‬
‫وارليغيني غضب و نفرت بوروين شامان و فتاح او كي‪ ،‬وار تاپداديﻼر‪.‬‬
‫سرعتله ائنن يومروق و تپيك قارشيسيندا قيوريليب يوماغا دؤنن اوجو ايله نجي‬
‫شامان| ‪97‬‬

‫اؤزلريني بئله مدافعه ائده بيلمهديلر‪ .‬شامان اوجونون ياخاسيندان ياپيشيب ديك‬
‫قالديردي و سؤيود آغاجينا سؤيكهييب دئدي‪:‬‬
‫ـ دئه گؤروم سني بو ايشه وادار ائدن كيمدير؟‬
‫اوجو مقاومت گؤسترمك ايستهدي‪ ،‬ﻻكين شامانين غضبلي باخيشي اونو‬
‫تاماميله تسليم ائتدي‪:‬‬
‫ـ مني حاجيتاپديقﻼ نجي يولدان چيخارتدي‪.‬‬
‫نجي ديللندي‪:‬‬
‫ـ كس سسووي‪ ،‬سارساغين بيري سارساق‪ .‬تاياني سن اودﻻييبسان يوخسا‬
‫من؟‬
‫او‪ ،‬سونرا شامانا دؤندو‪:‬‬
‫ـ بو كؤپك اوغلو ايت كيمي ياﻻن دانيشير‪ .‬اينانماسوز التفاتنان فضاييلدان‬
‫سوروشون‪ .‬سد آرخيندا يئديگي بئلين آجيغيني چيخماق ايستهييردي…‬
‫فتاح نجينين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ يوم آغزووي موردار اوغلو موردار‪ ،‬سن اوندان قاﻻن دؤگولسن‪ .‬تايا‬
‫يانديريرسيز؟ ائووزي يانديرماسام حهتم اوغلو دؤگولم‪.‬‬
‫شامان فتاحا دؤنهرك آمرانه بير ايفاده ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ اده ياپيش قوﻻغيندان سورويوب آپاراق بو اجﻼفﻼري‪.‬‬
‫اونﻼر اوجو ايله نجيني فتاح گيله گتيرديلر‪ .‬شامان اونﻼري فتاحا تاپشيريب‬
‫سليدايي گيله گئتدي‪.‬‬
‫***‬
‫‪...‬آرتيق خيرمان يئرينده سليداييدان‪ ،‬سليمدن و بير ايكي نفر قونوم ـ‬
‫قونشودان باشقا هئچ كيم قالماميشدي‪ .‬اؤلوم ـ ديريم محاريبهسينده بوتون‬
‫آدامﻼري قيريﻼن بير كوماندئره دؤنموش سليدايي »باﻻ‪ ،‬گئدهيين« دئيهرك‬
‫ائوه دؤندو‪ .‬سليم ايسه اونﻼردان آيريﻼراق هله ايكي بير‪ ،‬اوچ بير دانيشا ـ‬
‫‪ |98‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫دانيشا ائولرينه گئدن جاماعاتا قوشولدو‪ .‬اؤزونو هاميدان فرقلي اوﻻراق يانقين‬
‫حاققيندا اطرافي سوزه ـ سوزه دانيشان التفاتﻼ فضاييﻼ طرف وئردي‪ .‬التفات‪:‬‬
‫ـ اده فضاييل‪ ،‬تانيدين؟‬
‫ـ كيمي؟‬
‫ـ كيمي؟‬
‫ـ تايا يانديراني؟‬
‫ـ بس مني؟ تايا يانديراني دئييرم دههه‪.‬‬
‫ـ نيه تانيماديم‪ ،‬اوغرو پيشيك دؤگولدو؟‬
‫ـ‪...‬‬
‫سليم آرتيق هر شئيي بيلميشدي‪ .‬بونا گؤره ده جاماعاتدان آيريليب ائوه‬
‫دؤندو‪.‬‬
‫ائوه چوخ آغير بير سوكوت چؤكموشدو‪ .‬بو فاجعه اونﻼري او قدر‬
‫گيجلتميشدي كي‪ ،‬هئچ فيكيرلشه ده بيلميرديلر‪ .‬نهايت سليم ديللندي‪:‬‬
‫ـ تاياني يانديراني تاپميشام‪.‬‬
‫سونرا سليدايينين سؤال دولو باخيشﻼريني گؤروب سؤزونو داوام‬
‫ائتديردي‪:‬‬
‫ـ اوجودور‪ .‬اونون بوغازيني جوللوت بوغازي كيمي اوزمهسم سليم دؤگولم‪.‬‬
‫قوي سحر آچيلسين…‬
‫بوزووو قارنيندا اؤلموشه اوخشايان شامان اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ سليم دوز دئيير‪ ،‬تاياني يانديران اوجودور‪ ،‬التفاتنان فضاييل دا گؤروب‪.‬‬
‫آمما ايش تك اوجوينان بيتمير‪ .‬اونو بو ايشه وادار ائدن حاجيتاپديقدير‪.‬‬
‫سليمين دئديكلرينه چوخ دا اهميت وئرمهين سليدايي جدي و سادهلؤح بير‬
‫ايفاده ايله سوروشدو‪:‬‬
‫ـ اونون قارنينا نه سانجيسي دولوب؟ بئله ايش اولماز‪.‬‬
‫شامان| ‪99‬‬

‫شامان; »دئديكلريمي بو ساعات ثبوت ائلهرم« دئييب ائودن چيخدي‪.‬‬


‫آز سونرا فتاحﻻ بيرليكده اوجو ايله نجيني گتيريب ائوين اورتاسيندا‬
‫اوتورتدوﻻر‪ .‬اونﻼر سودان چيخميش سيچانا دؤنموشدولر‪ .‬سالمان كيشي‬
‫اوجونون دوز گؤزونه توپوروب دئدي‪:‬‬
‫ـ به نيه سولوق اوتوبسان‪ ،‬اده وهلهدوزنا‪.‬‬
‫اوجونون آغزي گوجله سؤز توتدو‪:‬‬
‫ـ پوخ يئميشم‪ ،‬غلط ائلهميشم آي سليدايي‪.‬‬
‫گوللوبهييم دؤزه بيلمهدي‪:‬‬
‫ـ يئديگين چؤرهك گؤزوندن گلسين‪ ،‬هئچ اوتانميرسان؟‬
‫اوجو يوكونو يونگوللتمك ايستهدي‪:‬‬
‫ـ باشووا دؤنوم بيبي‪ ،‬مني حاجيتاپديقنان نجي يولدان چيخارتدي‪.‬‬
‫سالمان بير داها سادهلؤحجهسينه تكرار ائتدي‪:‬‬
‫ـ بيلميرم آخي اونون قارنينا نه سانجيسي دولوب؟‬
‫آتاسينين بو قدر ساده اولدوغونا اينانمايان سليم شامانين عوضينه جاواب‬
‫وئردي‪:‬‬
‫ـ نهسانجيسي دوﻻجاق‪ ،‬زري باجينين تورپاقﻼرينين سانجيسي‪.‬‬
‫عؤمرونده هئچ كيمين »بير چؤپونده« گؤزو اولمايان و هاميني اؤزو كيمي‬
‫بيلن سالمان غضب دولو بير ايفاده ايله; »اونو اؤلو گؤزو گؤرر« دئدي و‬
‫حاجيرفعتين عدالتينه گووهنهرك آرتيردي‪:‬‬
‫ـ آغانين يانينا گئديب هر شئيي آچاجاغام‪ .‬بو ايشي يئرده قويماياجاغام‪.‬‬
‫بهيم سالمان اؤلوب؟ بهيم زري بئوارثدي؟‬
‫بير طرفدن سليدايينين انسانليغينا ووروﻻن‪ ،‬بير طرفدن ده اونون‬
‫سادهلؤوحلويونه آجييان شامان دوشوندوروجو بير سؤال وئردي‪:‬‬
‫ـ بو ايشده حاجيرفعتين اؤز الي اولسا نئجه؟‬
‫‪ |100‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫شرايطي تاماميله اويغون گؤرن فتاح سليدايييا ماجال وئرمهدي‪:‬‬


‫ـ او واخت قويسايديز‪ ،‬من بو اجﻼفي اؤلدورهجكديم‪ .‬ايندي ده‬
‫حاجيتاپديغي بيزيم اوستوموزه كيشكيرن اولماياجاقدي‪ .‬اوندا همين سليمنن‬
‫شامان توفنگي زورنان اليمدن آلديﻼر‪ .‬اؤزوموز اؤز اليميزي باغﻼميشيق‪،‬‬
‫قالميشيق آوارا ‪. . .‬‬
‫فتاحين فيكري نئچه ايل بوندان قاباق باش وئرن بير حادثهيه قاييتدي‪.‬‬
‫آروادي »ايپك«ه نشانلي اوﻻركن اجهرلي پئنجك ـ شالوار گئيميش‪» ،‬كئپي«‬
‫پاپاغيني يانقيليجي قويموش‪ ،‬اللري شالوار جيبينده ايپك گيلين تنگهسيندن‬
‫گئديردي‪ .‬ميرزهمجيدين اوغلو احمدآغايا راستﻼشدي‪ .‬آداخليسيني‬
‫دوشوندوگونه گؤره آغا اوغلونو گؤرمهين فتاح نهاينكي اليني سينهسينه باسيب‬
‫ساﻻم وئرمهدي‪ ،‬اوستهليك هئچ اليني جيبيندن ده چيخارمادي‪ .‬بو دا تكجه‬
‫آغاﻻرا يوخ‪ ،‬حتي رعيتلره بئله دؤزولمز بير ادبسيزليك ايدي‪ .‬احمدآغا گئري‬
‫دؤنوب فتاحي چاغيردي‪:‬‬
‫ـ قودوغون بيري قودوق‪ ،‬هله منيم قاباغيمدا قوچولوق ائديرسن؟ چيخارت‬
‫اليني شالوار جيبيندن‪.‬‬
‫فتاح اؤزونه گلمهميش قوﻻغينين ديبينه ائله بير سيلله دگدي كي‪ ،‬گؤزوندن‬
‫اود پارﻻدي‪ .‬دار گونده هميشه توفنگينه سيغينان فتاح هئچ بير سؤز دئمهييب‬
‫ائولرينه گئتدي‪ .‬هميشه قيش قورتاراندان سونرا سليقه ايله سيليب‪ ،‬ياغﻼييب‪،‬‬
‫اسگييه بوكوب ديواردان آسديغي توفنگيني گؤتوردو‪ .‬ساريغيني آچيب تميزلهدي‬
‫و دولدورماغا باشﻼدي‪ .‬آناسي توفنگين واختسيز تميزلنديگيني گؤروب‬
‫تعجبلندي و بير باشي ظارافاتﻼ دئدي‪:‬‬
‫ـ دئيهسن ايپكين عشقي باﻻمين باشين خاراب ائلهييب‪ .‬اوو واختينا هله‬
‫ايكي آي قالير‪ ،‬اينديدن توفنگي دولدورور‪.‬‬
‫فتاح دولدورما ايشيني داوام ائتديره ـ ائتديره دئدي‪:‬‬
‫شامان| ‪101‬‬

‫ـ باﻻوون باشين ايپكين عشقي يوخ ائي‪ ،‬سيلله خاراب ائلهييب‪.‬‬


‫اوغلونون كيمينلهسه ساواشديغيني تصور ائدن و دؤيولدويونو اؤزونه‬
‫سيغيشديرا بيلمهين سريهخاﻻ آذربايجان قادينﻼرينا مخصوص بير ايفاده ايله‬
‫دئدي‪:‬‬
‫ـ بهيم او شيلله ووراندا سنين الين پولوو يئمهيه گئتميشدي؟‬
‫حيرصيندن دانيشماغا حؤصلهسي اولمايان فتاح جاواب وئردي‪:‬‬
‫ـ يوخ منيم اليم جيبيمده ايدي‪.‬‬
‫ـ الي جيبيندن چيخمايانين جاني دا چيخار‪ ،‬ﻻپ شيلله ده يئير‪ .‬آروادسان‬
‫دؤيولهسن؟ منه توفنگي پاخمانين بيري پاخما‪.‬‬
‫سونرا توفنگي فتاحدان آليب ديواردان آسدي‪ .‬فتاح ايسه اؤز فيكريندن‬
‫داشينمادي‪ .‬آخشام اوستو آناسي بوﻻغا گئدنده توفنگي گؤتوروب كنددن‬
‫چيخدي‪ .‬گيﻼن يولو ايله گئديب ممي خندهيينين داليندا گيزلندي‪.‬‬
‫»قاراسو«يون قيراغينداكي ياشيلليقﻼرا سئيره چيخان احمدآغا هاوا‬
‫قارانليقﻼديقدان سونرا همين يولﻼ ائوه دؤنهجكدي‪ .‬فتاح ايسه مميخندهيينين‬
‫يانيندا گؤزلهيير و اونونﻼ حسابيني چوروتمك ايستهييردي‪.‬‬
‫سريهخاﻻ بوﻻقدان گلدي‪ .‬سنهكي چيگنيندن يئره قويا ـ قويا فتاحي‬
‫سسلهدي‪ .‬فتاحدان سس چيخماياندا هميشهكي كيمي دئيينمك ايستهدي‪،‬‬
‫ﻻكين بير ايكي ساعات بوندان قاباقكي احواﻻت يادينا دوشدو‪ .‬تئز گئديب‬
‫ائوين ديوارينا باخدي‪ .‬توفنگ يئرينده يوخ ايدي‪ .‬واختي ايتيرمهدن سليدايي‬
‫گيله يولﻼندي‪ .‬يولدا سليم ايله شامانا راست گلدي‪ .‬اونﻼر بير سسله; »آخشاموز‬
‫خئيير« ـ دئيه ساﻻمﻼديﻼر‪ .‬سليم آرتيردي‪:‬‬
‫ـ بو واخت هارا بئله سريهخاﻻ؟‬
‫ـ آي سليم‪ ،‬آمانين گونودو‪ ،‬گئده توفنگي گؤتوروب گئديب‪ ،‬كنده قان‬
‫دوشر‪.‬‬
‫‪ |102‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫شامان ديللندي‪:‬‬
‫ـ بير آچيق دانيش گؤرك نه اولوب آخي؟‬
‫ـ فتاحي دؤگوبلر‪ ،‬توفنگي گؤتوروب اونو آختارير‪.‬‬
‫سليمله شامان بير ـ بيرينه باخيب; »ياخشي سن قاييت ائوه‪ ،‬بيز گئدك‬
‫گؤرك نه اولوب« ـ دئيه اوندان آيريلديﻼر‪.‬‬
‫يولدا داداش راست گلدي‪ .‬اوندان فتاحي سوروشدوﻻر‪ .‬دئدي‪:‬‬
‫ـ والﻼه توفنگ چيگنينده گيﻼنيولو ايله گئديردي‪.‬‬
‫سليم دئدي‪:‬‬
‫ـ داداش عمي‪ ،‬بيلميرسن فتاح كيمنن ساواشيب؟‬
‫ـ هئچ كيمنن‪.‬‬
‫اونﻼر داداشدان آيريليب گيﻼنيولو ايله گئتمگه باشﻼديﻼر‪ .‬نهايت ممي‬
‫خندهيينه چاتديﻼر‪ .‬بير آز ياواشيديﻼر‪ .‬سليم شامانا دؤندو‪:‬‬
‫ـ سن بيلن نه ائلهيك؟‬
‫ـ والﻼه من ده قالميشام بئله‪ ،‬بو بويدا كؤوشندن اونو تاپماق اولماز كي‪.‬‬
‫ـ هارا گئتميش اولسا بوردان قاييداجاق‪ ،‬كئچك خندهيين داليندا گؤزلهيك‪.‬‬
‫اونﻼر خندهيين دالينا كئچنده فتاحي گؤردولر و بير باشي گوجله بير باشي‬
‫ايسه كؤنلونو آلماقﻼ ائوه قايتارديﻼر ‪. . .‬‬
‫بوتون بونﻼري بير آنليغا سئير ائدن فتاح اورهيينده دويونلهنيب قاﻻن نفرتي‬
‫بروزه وئرمهيه واخت تاپيبميش كيمي سؤزونو داوام ائتديرهرك دئدي‪:‬‬
‫ـ بدبختچيليگه باخ ائي‪ ،‬بير كند بير آدامنان باجارا بيلمير‪ :‬اده كسمهيين‬
‫قاباغيمي‪ ،‬قويون بونﻼرين نسيلين كسيم آخي‪.‬‬
‫شامان ديللندي‪:‬‬
‫شامان| ‪103‬‬

‫ـ ايش بير حاجيرفعتله قورتارسايدي‪ ،‬سنه آمان وئرمزديم‪ .‬آمما نئينهمك‬


‫اوﻻر‪ ،‬حاجيرفعتلرين دالي امنيهلره سؤيكهنيب‪ .‬من‪ ،‬سن‪ ،‬بير كند ايكي كند‬
‫آغاﻻرنان باجارا بيلمز ‪. . .‬‬
‫بوتون بو دانيشيقﻼردان هئچ بير نتيجه چيخارا بيلمهين يازيق سليدايي‬
‫چيخيش يولو تاپماياندا هميشه دئديگي; »دونيادا اوچ دنه بختي قاره وار‪ ،‬بيري‬
‫منم‪ ،‬بيري شاالي اوغلو آغاسئيندير‪ ،‬بيري ده يارب كيم اول« سؤزونو سون‬
‫درجه كدرله بير داها تكرار ائتدي‪.‬‬
‫ان آغير شرايطده‪ ،‬ان چتين و دؤزولمز آنﻼردا بئله سارسيلمايان گوللوبهييم‬
‫بوتون بو دانيشيقﻼرا يئكون ووردو‪:‬‬
‫ـ حؤصلهدن چيخما‪ ،‬كيشي‪ ،‬نااومود شئيطاندي ‪. . .‬‬
‫دان يئرينين سؤكولمهسينه آز قاليردي‪ .‬گوللوبهييمين گؤستهريشي ايله‬
‫گؤزلرينين آجيسيني درمهلي اولدوﻻر‪ .‬آمما اونﻼرين هئچ بيري يوخويا گئده‬
‫بيلمهدي‪ .‬هره اؤز كؤنلونده فيكيرلشير و صاباح نه باش وئرهجهييني دوشونوردو‪.‬‬
‫شامان نه قدر اويان ـ بويان ائلهديسه ده هئچ بير نتيجه چيخارا بيلمهدي‪ .‬اونون‬
‫فيكري ايستر ـ ايستهمز اؤتن گونلره گئتدي‪ .‬كيفايتله ايلك گؤروشو يادينا‬
‫دوشدو‪...‬‬
‫***‬
‫او گون كيفايت اؤز قوللوقچوﻻري ايله بوﻻغا گئتميشدي‪ .‬كندين بوتون‬
‫قيزﻻري و گلينلري دئمك اوﻻر كي‪ ،‬اوردايدي‪ .‬هره اؤز تاي ـ توشو ايله‬
‫دانيشير و نؤبهسيني گودوردو‪ .‬بئله دانيشيقﻼر عادت اوزره داها چوخ ايش‬
‫حاققيندا اولور‪ ،‬مثال اوچون پاييزين و قيشين بئكارچيليقﻼريندا »هانا«‬
‫اوزاتماقدان و خالچا توخوماقدان سؤز گئديردي‪ .‬بئكارچيليق اولدوغونا گؤره‬
‫بوﻻغا گلنلر تلهسمير و اؤز نؤبهلريني گودوردولر‪ .‬بعضا گلينلرين آراسينداكي‬
‫صحبت ائله شيرين اولوردو كي‪ ،‬سنهكلريني دولدوروب »تپهجهييني«‬
‫‪ |104‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫بركيتديكدن سونرا بئله سو آپارماغا گلديكلريني اونودوردوﻻر‪ .‬اونﻼر بيردن‬


‫اؤزلرينه گلير و‪،‬‬
‫ـ ويي‪ ،‬جانيم اؤلسون اتيمين دن ـ دوشو قالدي‪،‬‬
‫ياخود دا‪،‬‬
‫ـ جانيم واي‪ ،‬كيشي گليب گؤرسه ائوده يوخام‪ ،‬ايته دؤنر‪- ،‬دئيه ديك‬
‫آتيليب يوﻻ دوشوردولر‪.‬‬
‫قيزﻻر ائولنديرمهلي اوغلو اوﻻن آناﻻري بوﻻقدا گؤردوكده چئويك ترپهنير‬
‫و اونﻼرين دقتيني جلب ائتمك ايستهييرديلر‪.‬‬
‫بعضيلري ايسه قايناناﻻرين گؤزونون اودونو آلسينﻼر دئيه نئجه دئيرلر‬
‫»بئحياليق« ائديرديلر‪:‬‬
‫ـ آرواد بير آز اويانليق چكيلسنه‪.‬‬
‫ـ آرواد ائله بيل بوﻻغي پودراتا‪ 6‬گؤتوروب‪.‬‬
‫آروادﻻر ايسه اونﻼري جاوابسيز قويموردوﻻر‪:‬‬
‫ـ جانين يانسين‪ ،‬ديلينين اوزونلوغونا باخ‪.‬‬
‫ـ باختهور سني آﻻنين باشينا‪.‬‬
‫البته بوتون بو دئييشمهلر هم ظاهري خاراكتئر داشييير‪ ،‬هم ده آزليق‬
‫تشكيل ائديردي‪ .‬بير چوخ حالﻼردا ايسه بؤيوكلره حؤرمت اوﻻراق قيزﻻر‬
‫اونﻼرين سنهكلريني دولدوروردوﻻر‪.‬‬
‫ائولنمك ايستهين اوغﻼنﻼر داها چوخ بوﻻق باشيندا اؤز گلهجك حيات‬
‫يولداشﻼريني سئچيرديلر‪ .‬اونﻼر گلينلرينين ياخود باجيﻼرينين واسيطهسيله‬
‫سئوديكلري قيزﻻرا سيفاريش گؤندهريرديلر‪ .‬سئوگيليلري ايله گؤروشمك‬
‫ايستهين و قاباقجا سؤزلشميش قيزﻻر بوﻻق باشيندان قاييداركن بير بهانه‬
‫تاپيب تكلهنير و معين يئرده گؤروشوردولر‪.‬‬

‫‪ -6‬پودرات روس سؤزودور و كونتاراتا گوتورمك دئمكدير‪.‬‬


‫شامان| ‪105‬‬

‫كيفايته گلديكده ايسه اونون هئچ بير قيز يولداشي يوخ ايدي‪ .‬آغاليقﻼ‬
‫رعيتليك آراسيندا اوﻻن مؤحكم بير حاصار اونو كندين ديگر قيزﻻريندان‬
‫آييريردي‪ .‬قوللوقچودان باشقا محرمي يوخ ايدي‪ .‬بوﻻغا گلنده ده آناسيندان‬
‫اجازه آلير و كؤنلونون »قوباري« داغيلسين دئيه گزمگه چيخيردي‪ .‬ﻻكين‬
‫بوﻻق باشينداكي هاي ـ كويو‪ ،‬قاينارليغي گؤرنده كؤنلونون قوباري نهاينكي‬
‫داغيلمير‪ ،‬اوستهليك بير آز دا كدرلهنير‪ ،‬اورهيي سيخيليردي‪ .‬داها دوغروسو او‬
‫اؤزونو محروم بير وارليق بيلير و سون درجه آجيييردي‪ .‬بعضا; »كاش رعيت‬
‫قيزي اوﻻيديم«ـ دئيه دوشونوردو‪ .‬كندين جاوانﻼري دا همين سارسيلماز‬
‫ديواري دويور و اونون حاققيندا هئچ ماراقﻼنميرديﻼر دا‪.‬‬
‫او گون كيفايت قوللوقچو ايله بيرليكده بوﻻقدان قاييداندا شامانﻼ برابر‬
‫كؤوشنه‪ ،‬بيلديرچين توتماغا گئدن ايكي جاوانﻼ راستﻼشدي‪ .‬اونﻼر خانين‬
‫قيزي گلير‪ ،‬دئيه يولدان چكيليب دايانديﻼر‪ .‬شامان ايسه يئريديگي يئرده‬
‫دوردو‪ .‬هله اون ـ اون بئش آدديم قاﻻن كيفايتي ماراقﻼ سوزدو‪ .‬قوللوقچونون‬
‫ياني ايله گئدن بو قيزين بير كؤهلن كيمي مغرور يئريشي دقتيني جلب ائتدي‪.‬‬
‫آدديمﻼرينا اويغون اوﻻن بوينونون آهنگدار حركتي نئجه ده ياراشيقلي ايدي‪.‬‬
‫أينينه كيپ قاﻻن و قيراغينا پول دوزولموش بير جيليققا گئيميشدي‪ .‬تومان ـ‬
‫كؤينهيينين قيراغينا قارا قايتاندان كؤبه سالينميشدي‪ .‬باشينا اؤرتدويو تيرمه‬
‫شال يايليغينين بير اوجو بئلينه تؤكولموش ساچﻼرينين هؤرولموش‬
‫حيصهسيني اؤرتموشدو‪ .‬او بسته بوي قيزين بوي ـ بوخونوندان ياراشيق‬
‫ياغيردي‪ .‬بوتون بونﻼري گؤرن شامان يئره سانجيلميش و حركت ائتمهيه قادر‬
‫اولمايان بير آغاجا دؤنموشدو‪ .‬نهايت قوللوقچو ايله قيز گليب يئتيشديلر‪ .‬شاماني‬
‫بيرينجي دفعه اوﻻراق گؤرن كيفايت بير آنليق دا اولسا داياندي‪ .‬اونﻼرين‬
‫گؤزلري بير ـ بيرينه ساتاشدي‪ .‬نئجه ده گؤزل ايدي او‪ .‬قاشﻼري چاتما اولماسا‬
‫دا ائله بيل قلمله چكيلميشدي‪ .‬اوزون و قالين كيرپيكلري‪ ،‬چؤهرهيييه چاﻻن‬
‫‪ |106‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫آل ياناقﻼري‪ ،‬نازيك دوداقﻼري و اوست دوداغينين آلت دوداغا‬


‫قوووشاجاغينداكي ياشيمتيل خال‪ ،‬بير آز چوخورا دوشموش آﻻ گؤزلري‪،‬‬
‫سئحيركار باخيشﻼري تصوره سيغمايان بير گؤزهلليك نماييش ائتديريردي‪.‬‬
‫گؤزلرينين درينليگينده سئزيلن اوغورسوز بير سئودا مغرور گؤركميني‬
‫سارسيديردي‪ .‬شامانين اورهيينده خانا بسلهديگي نفرت بير آنليغا أريييب يوخا‬
‫چيخدي‪ .‬دوردوغو يئردن ديك آتيليب قيزا يول وئردي و بونونﻼ دا آيي كيمي‬
‫دونقولدانان قوللوقچونون سسيني كسدي‪ .‬كيفايته گلديكده ايسه بو بير آنليق‬
‫گؤروشدن بير دونيا ذؤوق آلميش قيز اوتانديغيندان شامانا هئچ عمللي ـ باشلي‬
‫باخا بيلمهدي‪ .‬اينديه كيمي اونا معناسيز‪ ،‬دونوق گؤرونن حيات نئجه ده‬
‫جانﻼندي‪ .‬كؤنلونون تئللري اسدي‪ ،‬بئينينين هر بير حوجئيرهسينده مين بير‬
‫آرزو چيچهكلندي‪ :‬بلكه بير قوش اولوب اووﻻنايديم؟…‪..‬‬
‫شاماندان بير آز آراﻻنديقدان سونرا قوللوقچويا دؤندو‪:‬‬
‫ـ او اوغﻼن كيم ايدي؟‬
‫ـ كيم اوﻻجاق‪» ،‬خاليق«ين صاغيري‪.‬‬
‫قوللوقچونون آتماجاسيني باشا دوشمهين و اصلينده ده اونو وئجينه آلمايان‬
‫و يالنيز گؤروشو دوشونن كيفايت ايكينجي سؤالي وئردي‪:‬‬
‫ـ گونده بوردان سوووشور؟‬
‫ـ هه‪ ،‬باليا گلميش گونده بوردان سوووشور‪ .‬نه آغا بيلير نه نؤكر‪ .‬خانيما‬
‫دئيهجهيم اونون جيلووون ييغديرسين‪.‬‬
‫قوللوقچو اصلينده اؤزوندن قورخوردو‪ ،‬چونكي كيفايتين آناسي بو ماجراني‬
‫بيلسه ايدي‪ ،‬اونون گونونو گؤي اسگيه دويونلهيردي‪ .‬او ائله تصور ائديردي كي‪،‬‬
‫كيفايت بير خان قيزي كيمي شامانين بو ادبسيزليگيندن برك آجيقﻼنيب و ائوه‬
‫يئتيشن كيمي آناسينا شكايت ائدهجك‪ .‬اونون گزيب دوﻻنماغي چوخ‬
‫شامان| ‪107‬‬

‫سئوديگينه گؤره دهشتلي بير سيري آچيرميش كيمي پيچيلتيا اوخشار سسله‬
‫دئدي‪:‬‬
‫ـ نابا‪ ،‬نابا خانيما بير سؤز دئيهسن‪ .‬شامانين ادبسيزليگيني بيلسه‪ ،‬سنين‬
‫بوﻻغا گئتمهييني قاداغان ائلهتديرر هااا‪.‬‬
‫شاماني گؤرمكله خان قيزي اولدوغونو اونودان كيفايت دئدي‪:‬‬
‫ـ او يازيق نه ائلهدي كي؟‬
‫»ويي‪ ،‬دئيهسن قيزين آحيغي توتماييب«ـ دئيه قوللوقچو اؤز ـ اؤزونه‬
‫دوشوندو و اورهيي ساكتلشدي‪. . .‬‬
‫شامان اؤز يولداشﻼري سليم و فتاحﻼ بيرليكده بيلديرچين توتماغا‬
‫گئديردي‪ .‬فتاح هله ائرتهدن چوبان يئرينده ياخشي بير بيلديرچينين اولدوغونو‬
‫اؤيرنميش و يولداشﻼرينا دئميشدي‪ .‬آدامين چنهسينه قدر اوجالميش زميلر‬
‫»بيغيم«‪ 7‬ايدي‪ .‬بيلديرچينلر دؤرد دؤرهدن سس ـ سسه وئريب اوخوشوردوﻻر‪.‬‬
‫اونﻼر قوﻻق آسيب فتاحين دئديگي بيلديرچيني معينلشديرديكدن سونرا شامان‬
‫آتاسينين باكيدان گتيرديگي »ديلي« توربادان چيخاريب ديل وئرمگه‬
‫باشﻼدي‪ .‬بيلديرچين اونون ديلينه جاواب وئردي‪ .‬ايكينجي دفعه ديل‬
‫وئرديكدن سونرا داها ياخينﻼشدي‪ .‬شامانين اشارهسيله سليم ايله فتاح تورو‬
‫سرديلر‪ .‬اوچونجو ديلدن سونرا بيلديرچين زمينين او باشيندان اوچوب تورون‬
‫دوز ايكي آدديمليغينا دوشدو‪ .‬هميشه بيلديرچين توتماقدا سون درجه حساس‬
‫اوﻻن و هئچ كيمين جينقيرينين چيخماسينا يول وئرمهين شامان گؤزلهنيلمز‬
‫بير حركت ائدهرك يئريندن دوروب اللريني بير ـ بيرينه ووردو و بئلهليكله‬
‫بيلديرچين اوچوب گئتدي‪ .‬اونون بو جور ترپنمهسينه اصﻼ اينانمايان سليم و‬
‫فتاح عصبيلشمكدن داها چوخ تعجب ائتديلر‪ .‬سليم اول ديللندي‪:‬‬
‫ـ اده‪ ،‬عاغلووي دهييشيرسن؟‬

‫‪ -7‬بيغيم» سونبولو هله قينيندان چيخماميش بوغدا زميسي دئمكدير‪.‬‬


‫‪ |108‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫فتاح داها دا سرتليكله دئدي‪:‬‬


‫ـ دلي اولوبسان؟‬
‫شامان سليمله فتاحين درك ائلهمديگي سؤزلر دانيشماغا باشﻼدي‪:‬‬
‫ـ قوش يارانيب اوچماغا‪ ،‬اونو توتوب قفسه ساﻻن يوخوسوندا ايﻼن ـ‬
‫قورباغا گؤرهر‪.‬‬
‫سليم‪:‬‬
‫ـ دئيهسن آشنام آغساققال ايميش‪ ،‬بيز بيلميرميشيك‪ .‬آمما حئيف كي‪،‬‬
‫آغساققالﻼري يامسيﻼيا دا بيلمير‪ .‬بورا باخ آدههه‪ ،‬او مثلي بيلديرچين توتانا‬
‫دئمهييبلر ائي‪.‬‬
‫ـ بس كيمه دئييبلر؟‬
‫سليمين عوضينه فتاح جاواب وئردي‪:‬‬
‫ـ باخ بئله دئييبلر‪ :‬يئديگينده بيرينين گؤزو قالسا يوخوندا ايﻼن ـ قورباغا‬
‫گؤررسن‪ .‬قورخما‪ ،‬بيلديرچين توتماقنان يوخووا هئچ زاد گيرمز‪.‬‬
‫اونﻼر الي قولوندان اوزون كنده دؤندولر‪ .‬شامان بير طرفدن يولداشﻼرينين‬
‫اينجيمهسيندن ناراحات ايدي‪ ،‬بير طرفدن ده ندنسه سئوينديگيندن دريسينه‬
‫سيغميردي‪ .‬حهيط قاپيسيندان ايچهري گيرنده اؤزوندن آسيلي اولماياراق‬
‫اوشاقﻼرا مخصوص ماهنيني زومزومه ائتمهيه باشﻼدي‪:‬‬
‫چهكيل كوچهدن باشي شلمهلي قيز‬
‫اؤپوم اوزوندن قولو دويمهلي قيز‬
‫زري شامانين بيلديرچين توتدوغونو تصور ائديب دئدي‪:‬‬
‫ـ آي قاغا‪ ،‬قاپي ـ باجاميزدا قفس اليندن يئر يوخدور‪ .‬نئنيرسن بو قدر‬
‫بيلديرچيني؟‬
‫شامان; »بيلديرچين توتان كيمدي« دئييب قفسلرين آغزيني آچيب بوتون‬
‫بيلديرچينلري آزاد ائتدي‪ .‬اونون بو ايشينه مات قاﻻن زري ديللندي‪:‬‬
‫شامان| ‪109‬‬

‫ـ ويي‪ ،‬سنه نه اولوب آي قاغا؟‬


‫ـ منه هئچ زاد اولماييب‪ ،‬شوكور آلﻼها كئفيم كؤك‪ ،‬داماغيم چاغ‪» ،‬چكيل‬
‫كوچهدن باشي شلمهلي قيز‪ .‬اؤپوم اوزوندن قولو دويمهلي قيز«‪.‬‬
‫اونون بو حركتينه اصﻼ اينانمايان زري اؤز ـ اؤزونه دانيشيرميش كيمي‬
‫»هميشه بو كئفده اوﻻسان« دئدي‪.‬‬
‫سليدايينين صبح نامازينا چاغيرماسي شامانين فيكريني ائله بوراداجا‬
‫قيردي‪.‬‬
‫***‬
‫سليدايي حاجيرفعته آرخايين ايدي‪ .‬اينديه كيمي اونون سؤزو يئره‬
‫دوشمهميشدي‪ .‬البته نئجه دئيرلر اوزو يوﻻ بير رعيت اولماسينا دا سؤز يوخ‬
‫ايدي‪ .‬آغانين بير چؤپونده بئله گؤزو اولمازدي‪ .‬اونون بئله داورانيشي‬
‫اوشاقﻼرينين ائله ده خوشونا گلمير و آغايا سليم دئميشكن »ديزميرليق«‬
‫گلمك ايستهييرديلر‪ .‬او ايسه هميشه اوشاقﻼريني آغاينان اوز به اوز اولماقدان‬
‫چكينديريردي‪ .‬بو دا حتي بعضا گوللوبهييمي بئله حؤصلهدن چيخاريردي‪،‬‬
‫ﻻكين بئله حالﻼردا يالنيز »كيشي‪ ،‬اوشاقﻼرين گؤزونون اوتون آلما‪ ،‬آغادان‬
‫مسلمان چيخماز«‪ ،‬دئمكله كيفايتلهنيردي‪ .‬سليدايي ايسه هميشهكي جاوابيني‬
‫وئريردي‪:‬‬
‫ـ آرواد‪ ،‬نه ائلهمك‪ ،‬آلﻼه بيزي ده بونون الينده اسير ياراديب دههه‪.‬‬
‫اونون بو كيمي سؤزلري سليمين اورهييندن اولماسا دا چيخيش يولو تاپا‬
‫بيلمير‪ ،‬سوسماق مجبوريتينده قاليردي‪.‬‬
‫ايندي ده سليدايي حاجيرفعتين تاياني يانديراني جزاﻻنديراجاغيني يقين‬
‫ائديردي‪ .‬آخي يانان محصولون ان آزي بئشده بيري آغايا عايد ايدي‪ .‬بوندان‬
‫عﻼوه آغانين حاققي چيخيليب آيريلمايان محصولو اودﻻماق اصلينده اونون‬
‫‪ |110‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫مالينا كج باخماق دئمك ايدي‪ .‬البته حاجيرفعت بئله آدامﻼرين دريسين‬


‫بوغازيندان چيخارتديراردي‪ .‬آغا قاباغيندا آغاليق ائلهمك اوﻻرمي؟‬
‫نامازدان سونرا گوندهليك عادتينين خﻼفينا اوﻻراق تلهسه ـ تلهسه بير‬
‫ايكي تيكه قاليان آلتي ائلهييب چؤل ـ باييرا چيخمادي‪ .‬تؤيلهده مال حيوانا‬
‫باخديقدان سونرا حيهطده وار ـ گل ائلهمهيه باشﻼدي‪ .‬آغانين يانينا نئجه‬
‫گئدهجهييني‪ ،‬سؤزون اوستونو نئجه آچاجاغيني‪ ،‬كيمي تاقصيرﻻنديراجاغيني‬
‫دوشونوردو‪ .‬گؤرهسن آغانين خبري وار يا يوخ؟ گؤرهسن شاماني دا اؤزو ايله‬
‫آپارسين يوخسا تك گئتسين؟ بلكه اوجو ايله نجيني قوﻻقﻼييب آپارسين؟‬
‫گؤرهسن ‪ ...‬يوخ‪ ،‬بو بئادبچيليك اوﻻر‪ ،‬ﻻزيم اولسا آغا اؤزو ايستر‪.‬‬
‫بو حادثه شامانﻼ عﻼقهدار اولماسايدي‪ ،‬سليدايي هئچ فيكيرلشمهدن و‬
‫بير باشا آغانين قوللوغونا گئدهجكدي‪ .‬بير ده كي‪ ،‬آخشام ائودهكي دانيشيقﻼر و‬
‫خصوصيله شامانين آغير داورانيشي و يانغينين اصيل سببكارينين تاپيلمالي‬
‫اولدوغونو دوشونمهسي سليدايينين آغايا ايناميني معين قدر ده اولسا‬
‫سارسيتميشدي‪ .‬حتي بئله بير سؤالي دوشونمكدن ده چكينميردي‪» .‬بلكه خاليق‬
‫اوغلو حاقليدير؟ انسان چيي سود اميب آخي«‪.‬‬
‫»اگر بئله اولسا… يوخ‪ ،‬اوﻻ بيلمز‪ .‬آغا اؤز مالين اؤزو يانديرتديرارمي؟ نيه‬
‫اوﻻ بيلمز؟ اوﻻر‪ ،‬ﻻپ بئله ياخشي دا اوﻻر‪ .‬بهيم ميرزهمجيد اؤز تاياسيني‬
‫يانديرتديريب بختيار يازيغين تورپاقﻼريني اليندن آلماديمي؟ بو كؤپك‬
‫اوشاقﻼريندان نه دئسن چيخار‪ ...‬انصاف دا ياخشيدير‪ ،‬حاجيرفعت اينديه كيمي‬
‫بئله ايشلري گؤرمهييب آخي ‪ ...‬چوخ دا گؤرمهييب‪ ،‬عوضينه پامبيقنان باشﻼر‬
‫كسيب آ‪ .‬آغاﻻرين هاميسي بير يووانين قوشودوﻻر‪ ،‬بير بئزين قيراغيديﻼر‪ .‬ايت‬
‫توﻻدان دا مورداردير‪ .‬منه باخ ائي‪ ،‬فيكريم هاراﻻرا گئدير‪ .‬حاجيرفعت نه قدر‬
‫پيس اولسا دا ميرزهمجيد كيميلرين تايي دؤگو‪ .‬رعيتين قدريني بيلندي‪ .‬منيم‬
‫شامان| ‪111‬‬

‫اؤزومه آز ياخشيليق ائديب بهيم؟ اوتوموز‪ ،‬سامانيميز چاتماياندا اوندان نيسيه‬


‫آلميريق بهيم؟…«‪.‬‬
‫سليدايي ائله بوراداجا گوللوبهييمين حاجيرفعت حاققيندا دئديكلريني‬
‫خاطيرﻻدي‪:‬‬
‫»كيشي‪ ،‬آغلووي باشووا ييغ‪ ،‬سندن اون آلماسا‪ ،‬بير وئرمز‪ .‬بوﻻر يومورتادان‬
‫يون قيرخان آدامﻼرديﻼر‪ .‬كاسيب ـ كادارايا يازيغي گلن آدام دؤگوللر«‪.‬‬
‫‪» ...‬والﻼه‪ ،‬او اوزونه باخاندا آرواددا دا گوناه يوخدور‪ .‬بونﻼر رعيتي آدام‬
‫شوتونا قويمورﻻر‪ .‬رعيت سوسوزلوقدان جان وئره آغزينا بير قاشيق سو‬
‫تؤكمزلر‪ .‬ايﻼهي‪ ،‬رعيتي نيه بئله قارا گون ياراتدين آخي«‪ ،‬دئيه سليدايينين‬
‫فيكري اوزاق ايللره گئتدي‪:‬‬
‫او ايل موغانين »هوموننو« كندينده بيچيرديلر‪ .‬ايستي آدامين ايليگينه‬
‫كئچيردي‪ .‬گونشين ايستيسيندن ايﻼن ملهييردي‪ .‬شرايط دؤزولمز اوﻻندا‬
‫»بالهاري«دا چيميرديلر‪.‬‬
‫او گون سانكي گئجه ايله گوندوزون هئچ فرقي يوخموش‪ .‬هله سحر چاغي‬
‫بير آز بيچيب قاليان آلتي ائلهينده ايستيدن بيشيرديلر‪ .‬آزي ديللندي‪:‬‬
‫ـ بو ايلين ايستيسيندن آلﻼه اؤزو ساخﻼسين‪.‬‬
‫سؤزونون داليني خاليق توتدو‪:‬‬
‫ـ آلﻼه ائلهمهميش آدام بوراﻻردا اؤلسه ميتي ايﻼن ـ چهيهنين الينده‬
‫ديديلر‪.‬‬
‫خاليقﻼ سويو بير آرخا گئتمهين خوداش ناراحاتليغيني گيزلده بيلمهدي‪:‬‬
‫ـ رحمتليگين اوغلو‪ ،‬بئله بؤيوك ـ بؤيوك دانيشير سانكي ديريسينين‬
‫قئيدينه قاﻻن وار‪. . .‬‬
‫پوﻻد كيشي اونون سؤزونون داليني توتدو‪:‬‬
‫‪ |112‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ بير اوزونه باخاندا خوداش دوز دئيير‪ .‬والﻼه گونو بو ساعات الين اوراق‬
‫توتماسا‪ ،‬بير تيكه ياوان چؤرهيي ده اسيرگرلر‪.‬‬
‫سليدايي »پوﻻت دوز دئيير‪ ،‬جانوزدان موغايات اولون«‪ ،‬دئيه ‪ ...‬هميشهكي‬
‫تاپشيريغيني تكرار ائديب كؤيرك بير ايفاده ايله آرتيردي‪:‬‬
‫ـ آلﻼهين كرمينه چوخ شوكور‪ ،‬بيزلرين آلنيميزا دا بئله يازميشميش‪...‬‬
‫بيسميلﻼ‪ ،‬دورون‪ ،‬هله هاوادا ايليقليق واركن بير آز بيچهيين‪.‬‬
‫بير ساعات كيمي بيچديكدن سونرا اوزاقدان نهسه سس ـ كوي كيمي‬
‫سسلر ائشيديلدي‪ .‬اول وئجينه آﻻن اولمادي‪ .‬ﻻكين گئديكجه سس چوخالدي‪.‬‬
‫بيچينچيلر بالهاريا طرف آخيشيردي‪ .‬ايكي آتلي دا او طرفه گئديردي‪ .‬سليدايي‬
‫گيل ده اوراغي آتيب او طرفه گئتمهلي اولدوﻻر‪ .‬دانيشيقﻼردان معلوم اولدو‬
‫كي‪ ،‬كيمسه بالهاريدا بوغولوب‪ .‬آتليﻼر آرتيق چايا يئتيشيب آتدان ائنميشديلر‪.‬‬
‫چوخ كئچمهدن اونﻼر گئري دؤندولر‪ .‬سؤال دولو باخيشﻼرا پوﻻددان باشقا هئچ‬
‫كيمين تعجب ائتمهديگي بير جاواب وئرديلر‪» :‬قاييدين‪ ،‬قاييدين ايشينيزه‪ ،‬اؤلن‬
‫بيچينچيدير«‪ ،‬دئديلر‪...‬‬
‫سليدايي بو خاطيرهني يادينا سالديقدا سون درجه كؤيرهلدي‪ .‬تويوقﻼرين‬
‫ديديب داغيتديغي باشاق درزينين اوستونده اوتوروب اؤزوندن آسيلي اولماياراق‬
‫دئدي‪» :‬نه قدر بافاسيز ايميشسان دونيا«‪.‬‬
‫نهايت بئله بير قرارا گلدي كي‪ ،‬آغانين يانينا تك گئتسين‪ .‬شاماني‬
‫چاغيردي و»ائوده اولون گليرم«‪ ،‬دئييب چيخدي‪...‬‬
‫***‬
‫آغانين ائوينه بير آز قاﻻندا حاجيتاپديقﻼ راستﻼشدي‪ .‬سالماني گؤرنده‬
‫هميشه قاش ـ قاباغيني تورشودان حاجيتاپديق بو دفعه پيشيگي اوغﻼن‬
‫دوغان آدامﻼر كيمي بيدديلليت ووروردو‪ .‬سليداييني ساﻻماﻻييب آرتيردي‪:‬‬
‫شامان| ‪113‬‬

‫ـ مشهدي‪ ،‬سن نيه ناراحات اولورسان؟ قوي تاياسي يانان ناراحات‬


‫اولسون‪ ...‬آغا سني چاغيرتديرماق ايستهييردي‪ .‬من قويماديم‪» .‬اونئينهسين«‬
‫دئديم‪» .‬شامان تقصيركاردير دههه«‪.‬‬
‫سليدايي تاپديغين دوز گؤزونون ايچينه باخدي‪:‬‬
‫ـ اوتانمازين بيري اوتانماز‪ ،‬شامانين تاياسي يانيبسا‪ ،‬سنه نه دوشوب؟ بو‬
‫تئزدننيكده آغانين شالواريني گئيديرمهيه گئتميشدين؟ گئتديگين بيت غنيمين‬
‫اولسون‪ .‬كافتارين بيري كافتار‪. . .‬‬
‫اينديه كيمي سليدايينين آغزيندان بئله سؤزلر چيخماميشدي‪.‬‬
‫حاجيتاپديق جاوابيني قايتارسايدي‪ ،‬قيرتﻼغيندان توتوب بوغاجاقدي‪ .‬بئينينين‬
‫هر بير حوجئيرهسي بير آﻻ تولكو قدر بيلن تاپديق اؤزونو ائشيتمزليگه ووروب‬
‫سالماندان آيريلدي‪.‬‬
‫آغاليغين قاپيسينا يئتيشنده نؤكر ائشيگه چيخيردي‪ .‬سالمان اونون هارا‬
‫گئتديگيني سوروشمادان ايچهري گيردي‪.‬‬
‫حاجيرفعت بير نالچا اوستونده اوتورموشدو‪ .‬گويا حساب ـ كيتابا‬
‫يئتيشيرميش كيمي اليندهكي قلمي داواتداكي چئرنيله باتيريب دفترده نهسه‬
‫يازيردي‪ .‬گؤزلري پيرپيزلي قاشﻼرينين آلتيندا ايتميشدي‪ .‬حاجيتاپديقﻼ‬
‫دانيشديقدان سونرا چيخيش يولو تاپميشديسا دا سالماني نئجه راضي‬
‫ساﻻجاغيني دوشونور و هله ده معين نتيجه چيخارا بيلمهميشدي‪ .‬اونا گؤره ده‬
‫اورهيينده سون درجه سئوينن آغا بير طرفدن ده چيخيلماز بير وضعيتده ايدي‪.‬‬
‫او دوشونوردو كي‪ ،‬بو كيمي حادثهلر هر بير رعيته باش وئره بيلردي‪ .‬دئمهلي‬
‫سالمان اولماسايدي‪ ،‬شامان آغانين خسارتيني اؤدهيه بيلمهييب تورپاقﻼريندان‬
‫ال چكمهلي اوﻻجاقدي‪ .‬آمما سالمان وار ايدي و آلتينين كيليميني بئله ساتيب‬
‫آغانين خسارتيني اؤدهيهجهيينه ذرهجه شوبهه يوخ ايدي‪ .‬بلكه سالماني هئچ‬
‫‪ |114‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫قبولونا آلماسين؟ يوخسا شامان حاققيندا دانيشماغينا اجازه وئرمهسين؟ ياخود دا‬
‫شامانين تورپاقﻼريني ساتيرام دئييب ايشه بير دفعهليك سون قويسون؟…‬
‫سالمانين گؤزلهنيلمهدن ايچهري گيرمهسي اونون دوشونجهسيني ائله‬
‫بوراداجا قيردي‪ .‬سالمان ساﻻم وئريب آياق اوسته دوردو‪ .‬هميشه اونون‬
‫اگلهشمهسينه درحال اجازه وئرن حاجيرفعت بو دفعه باشيني دا قالديرمادي‪.‬‬
‫دفترين واراقﻼريني بير آز اويان ـ بويانا چئويرديكدن سونرا تلهسمهدن قلم‬
‫داواتي يئرينه قويوب گؤزونون اوجويﻼ سالمانا باخدي و »هه‪ ،‬سالمان خئير اوﻻ‬
‫بو تئزدننيگه؟« دئيه سوروشدو‪ .‬بو داورانيشي آغادان اصﻼ گؤزلهمهين سالمان‬
‫قاباقجادان پﻼنﻼشديرديغي بوتون سؤزلري اونوتدو‪ .‬نهايت كؤكسونو اؤتوروب‬
‫ديللندي‪:‬‬
‫ـ آغا‪ ...‬مني باغيشﻼ‪ ،‬اؤزون بيليرسن‪ ،‬من آغانين اؤوقاتينا حارام قاتان‬
‫رعيتلردن دؤگولم‪. . .‬‬
‫حاجيرفعت سالمانين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ ياخشي بيليرم‪ ،‬سن ائله آدام دؤگولسن‪.‬‬
‫سونرا ايسه اؤزونه دانيشيرميش كيمي سالمانين ائشيدهجهيي بير سسله‬
‫دئدي‪:‬‬
‫ـ بير ايلدير بوتون اؤوقاتيما حارام قاتيب‪ ،‬هله اوزومه ده دورور‪.‬‬
‫سالمان‪» ،‬دئيهسن بو خينا او خينادان دؤگول«‪ ،‬دئيه اؤز ـ اؤزونه دوشوندو و‬
‫اؤزونو بير تههر اله آليب دئدي‪:‬‬
‫ـ بيزدن هانسي خطا باش وئريب كي‪ ،‬آغا بو قدر ناراحاتدير؟‬
‫ـ سيزدن نه خطا باش وئرهجك‪ ،‬شاماني منيم بوغازيما كئچيردن سن‬
‫دؤگولسن؟‬
‫سالماني فيكير گؤتوردو‪ .‬اؤز ـ اؤزونه دوشوندو‪» :‬من نه اوچون گلميشم‪ ،‬بو‬
‫نه دن دانيشير«‪ .‬سون درجه سادهلؤحلوكله دئدي‪:‬‬
‫شامان| ‪115‬‬

‫ـ آغا باشينا دؤنوم‪ ،‬سهو ائشيديبسيز‪ .‬شامان تايا يانديرماييب‪ ،‬شامانين‬


‫تاياسين يانديريبﻼر‪.‬‬
‫حاجيرفعتين سسي معين قدهر دهييشيلدي‪:‬‬
‫ـ سالمان‪ ،‬آچ قوﻻغيني‪ ،‬ائشيت‪ .‬من نه سهو ائشيدهرم نه سهو باشا‬
‫دوشهرم‪.‬‬
‫ـ تايا يانديراني دا توتموشوق‪ .‬دئسن بو ساعات قوللوغونا گتيرهرم‪. . .‬‬
‫حاجيرفعت بير آز دا سرتلندي‪:‬‬
‫ـ آدام توتدوران دا اولوبسان؟ ائله بيليرسن بيلميرم؟ اوغلون دا قوشولوب‬
‫فتاحنان شامان كيمي داﻻققايﻼرا خالخين اوشاقﻼرين دؤيمهكلري بس‬
‫دؤگول‪ ،‬ناوا دا ياخيرسان؟‬
‫سالمانين رنگي كول كيمي اولدو‪» :‬دئمك حاجيتاپديق اؤز ايشيني گؤروب‪.‬‬
‫گرك الدن بوراخمايديم‪ ،‬خيرتدكلهييب بوغايديم او اجﻼفي« ‪. . .‬‬
‫حاجيرفعتين آميرانه سسي اونون بوتون گؤتور ـ قوي ائلهديگي پﻼنﻼري‬
‫پوزدو‪:‬‬
‫ـ بوردان دوز گئدرسن ائوينه‪ ،‬اوجوينان نجيني ده بوراخ گئتسين‪ .‬گوللو‬
‫بهييمين خهطيري اولماسايدي‪ ،‬سنه ده بير گون آغﻼرديم‪.‬‬
‫سالمان هئچ سؤز دئيه بيلمهدي‪. . .‬‬
‫***‬
‫ائوده هامي سليداييني گودوردو‪ .‬بيرينجي گوللوبهييم ديللندي‪:‬‬
‫ـ من بيليرم‪ ،‬يئنه كيشيني اوزدن ـ گؤزدن ساليب قايتاراجاق‪.‬‬
‫حيرصيندن ديل ـ دوداغيني گهميرن فتاح اؤزونو ساخﻼيا بيلمهدي‪:‬‬
‫ـ بير دلي شيطان دئيير دور‪ ،‬گئت گوﷲني گؤزونه چاخ بو يئزيد اوغلو‬
‫يئزيدين… گوناهين هاميسي سليمنن شاماندادي‪ .‬قويسايديﻼر ميرزهمجيدي ده‬
‫حاجيرفعتي ده يئرينده اوتورتموشدوم‪.‬‬
‫‪ |116‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫سليم اونون سؤزونو تصديقلهدي‪:‬‬


‫ـ ايندي ده اوتوردا بيلهريك‪. . .‬‬
‫شامان ديللنمهلي اولدو‪:‬‬
‫ـ بيبي دوز دئيير‪ ،‬آمما بونو دا بيلمهليييك كي‪ ،‬سون حؤكم‬
‫سليدايينينكيدير‪ .‬اونون مصلحتي اولمادان هئچ بير ايش گؤرمهيهجهيم‪.‬‬
‫قالدي كي‪ ،‬منه‪ .‬دوغرودور‪ ،‬من اؤزومو گوناهكار بيليرم‪ .‬گرك يئيجهيه گلديگيم‬
‫كيمي ده قاييدايديم‪. . .‬‬
‫گوللوبهييم شامانين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ اوغول‪ ،‬ائله دئمه‪ .‬سن اولسان دا‪ ،‬اولماسان دا‪ ،‬بونﻼر بيزيم امهييميزي‬
‫تيخاجاق‪ .‬اويانينا قاﻻندا نااوميد شيطاندي‪. . .‬‬
‫بيردن قاپي آچيلدي‪ .‬سالمان دينمز ـ سؤيلهمز كئچيب هميشهكي يئرينده‬
‫اهيلشدي‪ .‬آغير و اوزون سورن سوكوتدان جاني سيخيﻼن گوللوبهييم ايشين نه‬
‫يئرده اولدوغونو دويسا دا ارينين يازيق گؤركهمينه سون درجه آجيدي‪ .‬ﻻكين‬
‫بئله آنﻼردا اؤزونو هئچ واخت ايتيرمهين گوللوبهييم بير چاي سوزوب ارينين‬
‫قاباغينا قويدو و چوخ آرامﻼ دئدي‪:‬‬
‫ـ كيشي‪ ،‬دونيانين آخيري دؤگول كي‪ ،‬اؤزونو نيه ايچيندن يئييرسن؟ هله‬
‫بير چاي ايچ‪ .‬سونرا دانيش گؤرك نه اولدو‪ .‬مين فيكير بير قايغونو اؤدهمز‪ .‬آغيل‬
‫آغيلدان اؤتگوندو‪ .‬قوي گؤرك نه ائليهجيييك‪.‬‬
‫سالمان آغزينا بير ـ ايكي كيشميش قويوب آرمودو ايستهكانا سوزولموش‬
‫چايي ايچدي و ديللندي‪:‬‬
‫ـ دورون او ولدالزيناﻻري بوراخين گئتسينلر‪ .‬نه ائلهيك‪ ،‬اليميزدن هئچ ايش‬
‫گلمير‪ .‬ديوان دا بوﻻرا ساريدير‪ ،‬دره ده… اجﻼفين بيري اجﻼف آغزيمي آچماغا‬
‫قويمادي‪ .‬هر نهيي بيلير‪ .‬تاپديق دينسيز اونون بئينين دولدوروب‪ .‬دئيهسن‬
‫ياخاميزدان ال چكن دؤگول‪. . .‬‬
‫شامان| ‪117‬‬

‫گوللوبهييم سون سؤزونو دئدي‪:‬‬


‫ـ پوخ يئيير‪ ،‬سندن بئناواسين تاپا بيلمير نه‪.‬‬
‫شامان آرتيق قرارا گلميشدي‪ .‬اورهييني اونﻼرا آچاراق عزمله دئدي‪:‬‬
‫ـ بيبي‪ ،‬آند اولسون باجيمين روحونا اگر سيزي آتا ـ آنامدان سئچسم‪ .‬بو‬
‫قدهر عذاب ـ اذيتي ده منيم اوجباتيمدان چكيرسيز‪ .‬بو گوندن بئله مني اؤز‬
‫باشيما بوراخين‪ .‬سيزين هئچ زادنان ايشيز اولماسين‪...‬‬
‫بيبي نهسه دئمك ايستهييردي‪ ،‬ﻻكين شامان يئريندن ديك آتيليب ائودن‬
‫چيخدي‪.‬‬
‫***‬
‫حاجيرفعت نؤكهريني چاغيريب شامانين دالينجا گؤندرمك ايستهييردي‬
‫كي‪ ،‬قاپي آچيلدي و شامان ايچهري گيردي‪.‬‬
‫يئكه گؤودهلي‪ ،‬قوللو ـ قانادلي‪ ،‬آتاسي خاليقدان دا اوجا بوي اوﻻن بو گنج‬
‫حاجيرفعتين فيكريني اون سككيز ايل بوندان اوله آپاردي‪...‬‬
‫خيرمان اوستو ايدي‪ .‬گوللوبهييم خيرماني ساهمانا سالير‪ ،‬كورون اطرافيني‬
‫سوپوروب تميزلهييردي‪ .‬آغاني گؤرنده ياشماغيني بهركيديب‪» ،‬آخشامين‬
‫خئير«‪ ،‬دئدي‪ .‬هميشه كالبا ايبا قيزينا چوخ حؤرمتله ياناشان آغا اونون‬
‫ساﻻميني آليب; »آلﻼه قوت وئرسين‪ ،‬برهكتلي اولسون«‪ ،‬دئدي و تاپشيريق‬
‫وئرمك ايستهديكده دوققوز ياشلي چهليمسيز بير اوشاق اونﻼرا ياخينﻼشدي‪.‬‬
‫آغادان چهكينمهيينه باخماياراق اوجا سسله دئدي‪:‬‬
‫ـ بيبي‪ ،‬ايتلر دهجي پوزماق ايستهييردي‪ ،‬قوودوم گئتديلر‪.‬‬
‫بيبي آنا ايفادهسيله اونون بويونو اوخشادي‪:‬‬
‫ـ بيبيسي بويونا قوربان اولسون باﻻمين‪ .‬آخشام گلرسن ياغ بللهسي وئرهرم‪.‬‬
‫حاجيرفعت اونون كيملردن اولدوغونو سوروشدوقدا گوللوبهييم; »نؤكهرين‬
‫خاليق قاغانين اوغلودور‪ ،‬شامان«‪ ،‬دئيه جاواب وئردي‪.‬‬
‫‪ |118‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫حاجيرفعت شاماني چاغيريب دئدي‪:‬‬


‫ـ زيرنگ اوغﻼنسان‪ ،‬بؤيوينده سني اؤزومه دارغا ائلهيهجييم‪.‬‬
‫شامان او گوندن تاي ـ توشونا‪» ،‬بؤيوينده دارغا او ﻻجاغام« دئيه‬
‫فخرائديردي‪...‬‬
‫ايندي ايسه همين چهليمسيز اوشاغين دهشتلي باخيشﻼريندان تهلوكه‬
‫ياغيردي‪ .‬بوتون وارليغي هيجان ايچينده يانيردي‪ .‬هئچ كيمه آچماديغي سون‬
‫قراريني حياتا كئچيرمك ايستهييردي‪ .‬البته بونو دا ياخشي بيليردي كي‪،‬‬
‫حاجيرفعتي اؤلدورمكله هئچ بير ايش دوزلمهيهجك‪ ،‬نه آغاليق لغو اوﻻجاق‪ ،‬نه‬
‫ده رعيتلرين كئفي سازاﻻجاق‪ .‬ﻻكين چيخيش يولو دا يوخ ايدي‪.‬‬
‫حاجيرفعته گلديكده ايسه او‪ ،‬بئله آنﻼري چوخ گؤرموشدو‪ .‬رعيتله نئجه‬
‫داورانماغين موختليف يولﻼريني بيليردي‪ .‬او بيري مولكهدارﻻرين باجارا‬
‫بيلمهديكلريني حاجيرفعت باجاريردي‪ .‬هميشه هده ـ قورخويﻼ ايشي قاباغا‬
‫آپارماق اولمازدي‪ .‬او‪ ،‬رعيتلري هر بير كيچيك حادثهنين اوسوتونده دؤيدوروب‬
‫دوستاق ائتمزدي‪ ،‬اونﻼرين اوزلرينين آچيلماسينا يول وئرمزدي‪ .‬يئري گلديكده‬
‫ايسه رعيتلرله حيوانﻼ داورانديغي كيمي داورانيردي‪ .‬هله اون ـ اون بئش ايل‬
‫بوندان اول »اورونج«دا كيچيك بير مولكهداردان اوچ آرپا يئر آﻻندا ايلك‬
‫نؤبهده نؤكهريني گؤنده ريب يئرلريني آلديغي تايفانين آغساققاليني‬
‫چاغيرتديرميشدي‪ .‬آغساققال ايچهري گيرمك همن او كي‪ ،‬وار دؤيدوردوكدن‬
‫سونرا امر ائتميشدي ائرتهسي گون بوتون رعيتلر سحر تئزدن خيرمان يئرينده‬
‫اولسونﻼر‪ .‬اونﻼرين اوچ دؤردونون بوينونا گيو قويوب وهله قوشدورموشدو‪.‬‬
‫قاﻻنيني ايسه بير جرگه ائلهييب سحردن آخشاما كيمي خيرمان اوستونده‬
‫دوﻻنديرميشدي‪.‬‬
‫ايندي ايسه آرتيق شرايط تاماميله دهييشميشدي‪ .‬خانين‪ ،‬مولكهدارين‬
‫ظولموندن جاني بوغازينا ييغيشان رعيتلر اكينچيليگين داشيني بير دفعهليك‬
‫شامان| ‪119‬‬

‫آتاراق حتي اوزاق شهرلره فهلهليگه گئديرديلر‪ .‬دوغرودور‪ ،‬بو گئتمهلرين چوخو‬
‫مثبت نتيجه وئرمير‪ ،‬حتي فاجعهلي شكيلده قورتاريردي‪ .‬بير طرفدن يولﻼردا‬
‫امين ـ آمانسيزليق حؤكم سورور‪ ،‬او بيري طرفدن بئله آدامﻼرين ايشلهديگي‬
‫محيط چوخ تهلوكهلي اولوردو‪ ،‬اوچونجو طرفدن ايسه هر جهتدن الوئريشلي‬
‫اوﻻن باكينين يولو باغﻼنميشدي‪ .‬اونسوز دا ائرمني قيرغينيندا دؤرد نفرين‬
‫اؤلمهسي اوراني يئيجهليلرين گؤزوندن سالميشدي‪ .‬ﻻكين بوتون بونﻼرا‬
‫باخماياراق رعيتلره حاكيم كسيلميش سون درجه آغير و آجيناجاقلي شرايط‬
‫اؤلومله اولوم آراسينداكي مسافهني آز قاﻻ صيفيرا ائنديرميش و اولوم اوچون‬
‫اؤلومو سئچمهيين ﻻبدلويونو ثبوت ائتميشدي‪ .‬شامان كيمي آدامﻼر تكجه‬
‫باشيني گؤتوروب قاچماقﻼ كيفايتلنمير‪ ،‬هئچ اولمازسا اؤلدوردوكدن سونرا‬
‫اؤلمهيي دوشونوردولر‪ .‬بو دا حاجيرفعت كيمي مولكهدارﻻرين گؤزوندن يايينا‬
‫بيلمزدي‪ .‬او‪ ،‬بوتون بونﻼري نظره آﻻراق گؤركمينه ياراشمايان بير آتا‬
‫ايفادهسيله ديللندي‪:‬‬
‫ـ اوغول‪ ،‬اؤزونو يئمه ‪ ،‬تايا اودﻻيانين دريسيني بوغازيندان‬
‫چيخارتديراجايام‪...‬‬
‫حاجيرفعت سؤزونو بورداجا ساخﻼدي‪ .‬شامانين عكس عمليني اوخوماق‬
‫ايستهييردي‪ .‬شامان ايسه آغانين بئله داوراناجاغيني اصﻼ گودمهديگينه گؤره‬
‫هئچ بير مؤقع توتا بيلمهدي‪ .‬بو دا حاجيرفعت اوچون بؤيوك بير غلبه ايدي‪.‬‬
‫سؤزونو بير آز دا تمكينله داوام ائتديردي‪:‬‬
‫ـ منه حاجيرفعت دئيرلر‪ ،‬رعيتيمه كژ باخانين گؤزونو حاداغاسيندان‬
‫چيخارتديرارام‪...‬‬
‫بو جمله آغاﻻرا هئچ واخت اينانمايان شامانين بئينيندهكي قراري شوبهه‬
‫چيسگينليگينه اوغراتدي‪ .‬حاجيرفعت سون اوخونو آتمالي ايدي‪:‬‬
‫‪ |120‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ سنين حاققيندا دئييلنلرين هاميسي ياﻻنميش‪ .‬بو آلتي ـ يئددي آيي‬


‫باشيني آشاغي ساليب ايشينده‪ ،‬گوجونده اولموسان‪...‬‬
‫شامانين سانكي بوزدان دوزهلميش قراري اهريييب يئره هوپدو‪ .‬هئچ بير‬
‫سؤز دئيه بيلمهدي‪ .‬سون غلبهني قازانميش حاجيرفعت اونو يوﻻ سالمالي‬
‫اولدو‪:‬‬
‫ـ اوغول‪ ،‬آرخايين گئت‪ ،‬اؤزوم كؤمك ائلهيهجهيم‪ ،‬الينه بير ـ ايكي مالـ‬
‫حيوان ساﻻرسان‪ ،‬گهلن ايل اينشالﻼ‪ ،‬اؤلمهسك‪ ،‬قالساق اؤكوز ـ آرابان دا‬
‫اوﻻر‪...‬‬
‫شامان حاجيرفعتين ائويندن چيخاندا اؤزونو بهرك دانﻼييردي‪.‬‬
‫شامان| ‪121‬‬

‫كندين وضعيتي گرگينلهلشيردي‪» .‬اوغول‪ ،‬آرخايين گئت‪ ،‬اؤزوم كؤمك‬


‫ائلهيهجهيم« دئين حاجيرفعت نهاينكي كؤمك ائتمهدي‪ ،‬هله دئسن‬
‫»قارات«دان عﻼوه جريمه ائتمك فيكرينه ده دوشدو‪ .‬البته سليدايينين‬
‫فيكرينجه هم جريمهني‪ ،‬هم ده قاراتي بيچيلميش اوتﻼري و خاشا‬
‫اوتﻼقﻼريني‪ ،‬دوباراﻻري ساتيب اؤدهمك اوﻻردي‪ .‬آمما ايش تكجه بونونﻼ‬
‫بيتميردي‪ .‬آغيزﻻرا بئله بير سؤز ده دوشموشدو كي ‪ ،‬آغاﻻرين امريله هئچ كيم‬
‫شاماندان اوت و اوتﻼق آلماياجاق‪ .‬بو دا شاماني چيخيلماز وضعيتده قويوردو‪.‬‬
‫چونكي سليدايينين حتي بير قيراني بئله يوخ ايدي‪ .‬گوماني دؤرد باش اينك‪،‬‬
‫بير ـ ايكي دانا ـ دونا وبير جوت اؤكوزه گئديردي‪ .‬اونﻼرسيز ايسه او بويدا‬
‫كوفلهتي دوﻻنديرماق اولمازدي ‪...‬‬
‫آغير گونلرده گوللوبهييمين مصلحتلرينه گووهنن سالمان يازيق آروادﻻ نه‬
‫قدر گؤتور ـ قوي ائتديلرسه چيخيش يولو تاپا بيلمهديلر‪....‬‬
‫شامان ايسه سليدايينين مصلحتي ايله گوندوزلر بير ايكي تيكه چؤرك‬
‫يئيهرك گئجهلر تايادا ياتير‪ ،‬كئشيك چكيردي‪.‬‬
‫حاجيرفعته گلديكده ايسه آغيزﻻردا گزن سؤزلردن سون درجه راضي‬
‫اولسا دا سالماني يا شاماني چاغيرتديريب نه قارات‪ ،‬نه جريمه حاققيندا هئچ نه‬
‫دئمهميشدي‪ .‬هله جاماعاتين فيكريني اؤيرنمك ايستهييردي‪ .‬بو دا سالماني‬
‫داها دا سارسيدير‪ ،‬مركب وضعيتده قويوردو‪ .‬نه ائدهجهييني بيلمهين كيشي‬
‫بوزوو قارنيندا اؤلموش آداما دؤنموشدو‪ .‬حاجيتاپديقين آدامﻼرينين‬
‫آتماجاﻻرينا دا جاواب وئرمكدن چكينيردي‪ .‬گوللوبهييم اونا بهرك تاپشيراراق‬
‫دئميشدي‪:‬‬
‫‪ |122‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ نابا‪ ،‬نابا آغزيندان بير سؤز چيخا‪ ،‬مكهسي غنيم اولموشﻼر سنين آغزيني‬
‫گودور‪.‬‬
‫حاجيتاپديق ايسه سالمانين سوكوتونو بير نوع مجبوري راضيليق حساب‬
‫ائدير و يئري دوشنده اؤزونو شامانين تورپاغينين يييهسي كيمي آپاريردي‪ .‬او‬
‫يقين ائديردي كي‪ ،‬شامانين نه اوتونو نه ده اوتﻼغيني آﻻن اولماياجاق و اونﻼر‬
‫حتي يانان درزلرين قاراتيني اؤدهيه بيلميهجكلر‪.‬‬
‫شامانا گلديكده ايسه آرتيق قاباقكي كيمي يالنيز سليداييني گودمور‪ ،‬اؤزو‬
‫آلتدان ـ آلتدان آليجي آختاريردي‪.‬‬
‫يئيجهده جريان ائدن وضعيت آرتيق اطراف كندلرين دانيشيق مؤضوعسونا‬
‫چئوريلميشدي‪ .‬هامي بيليردي كي‪ ،‬تايانين يانديريلماسينا حاجي رفعت اؤزو‬
‫پيشيك يولو وئريب‪ .‬بونا گؤره ده رعيتلرين آراسيندا مولكهدارﻻرا نسبت بير‬
‫نؤع نفرت حسي فورماﻻشيردي‪:‬‬
‫ـ بئله گئتسه اكينچيليك ائلهمك اولماز‪.‬‬
‫ـ آغا اؤز رعيتيني قوروماليدير‪.‬‬
‫ـ شامانين اكينچيليگينه سؤز اولماز‪.‬‬
‫يئكهلينين مولكهداري قوﻻمآغا ايسه يارانميش وضعيتدن استفاده ائتمك‬
‫فيكرينه دوشدو‪ .‬اونون ميرزهمجيدله تاريخي دوشمنچيلييي وار ايدي‪ .‬واختي‬
‫ايله ميرزهمجيدين آتاسي اونون آتاسينين »دووشانبوﻻغي«ندا و »ياجيلي«دا‬
‫اوچ آرپا يئريني منيمسهميشدي‪ .‬اوستهليك »آلبو ﻻغي«نا و »يئزناواند«ا دا‬
‫سوخولماق ايستهييردي‪ .‬حاجيرفعتين ايسه يئكهليدهكي بير آرپايا قدركي‬
‫يئرينين ايلك طالعي شوبههلي ايدي‪ .‬او ياخشي بيليردي كي‪ ،‬الينه دوشموش‬
‫بئله فرصتي ايتيرسه‪ ،‬حاجيرفعت و ميرزهمجيد اونون ماليكانهسينين‬
‫سرحدلريني داها دا داريسقلﻼشديراجاقﻼر‪ .‬بئله بير وضعيتده شاماني و سالماني‬
‫حمايه ائتسه بير طرفدن گوجونو گؤسترميش اولور‪ ،‬او بيري طرفدن ايسه يئيجه‬
‫شامان| ‪123‬‬

‫كيمي يئكهليده ده آغا ـ رعيت ضديتينين قؤور ائتمهسينين قارشيسي‬


‫آلينيردي‪ .‬قوﻻمآغا تاريخي بير قرارا گلهرك »قوﻻشاوغلو«نو چاغيرتديردي‪.‬‬
‫»قوﻻشاوغلو« ايشين نه يئرده اولدوغونو‪ ،‬نه اوچون چاغيريلديغيني‬
‫بيلميردي‪.‬بئينينده مين بير فيكير يارانميشدي‪ .‬هر شئيدن اول كوردن‪ ،‬اوتدان‪،‬‬
‫ساماندان داﻻيﻼديقﻼري يادينا دوشدو‪ .‬ﻻكين دارغانين يولونو گؤردويونه گؤره‬
‫اوندان آرخايين ايدي‪ .‬بس رعيتلر؟ او قدر چوغوللوق ائدن وار كي‪ .‬يئكهليده‬
‫حاجيتاپديق كيميلر آزدير بهيم؟ نه ايسه فيكري چاتماديقدا اؤز ـ اؤزونه »سو‬
‫گلنده يولون تاپار« ـ دئيه دوشوندو و آغانين قوللوغونا گئتدي‪.‬‬
‫قوﻻمآغانين بيرينجي سؤزو »قوﻻشاوغلو«نو ديكسينديردي‪.‬‬
‫ـ رحمتليك قوﻻش يئكهليده منيم ساغ اليم ايدي…‬
‫»قوﻻشاوغلو« ائشيتديگينه اينانمادي‪ .‬آخي بو ولدالزنا اونون آتاسينين‬
‫گونونو گؤي اسكيه دويونلهميشدي‪.‬‬
‫قوﻻمآغا سؤزونو داوام ائتديردي‪:‬‬
‫ـ البته ائله آتادان بئله ده اوغول اوﻻر!‬
‫»قوﻻشاوغلو« اؤز ـ اؤزنه دوشوندو‪» :‬تولكونون بيري تولكو گؤر هله نه‬
‫دئيير! هميشه مني دهلهدوز آديﻼ چاغيرميردينمي؟ ايندي نه اولوب«؟‬
‫قوﻻمآغا اونون فيكريندن نه كئچديگيني ياخشي بيليردي‪ .‬اودور كي‪ ،‬اونون‬
‫ﻻپ يارالي يئرينه توخوندو‪:‬‬
‫ـ نئينيم‪ ،‬او واخت منه دئسهيدين‪ ،‬قويمازديم حاجي رفعته بير شاهي جريمه‬
‫وئرهسن…‬
‫قوﻻم آغا بير آز آرا وئرديكدن و »قوﻻشاوغلو«نون ماراغيني گؤردوكدن‬
‫سونرا سون سؤزونو دئدي‪:‬‬
‫‪ |124‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ هميشه اوت ـ علف يانقيسيسان‪ ،‬گئت اؤزووه ايكي نفر يولداش تاپ‪،‬‬
‫شامانين اوتونو دا‪ ،‬اوتﻼغيني دا آلين‪ ،‬پولوز دا اولماسا‪ ،‬من وئرهرم‪ ،‬هئچ كيم‬
‫هئچ غلط ائليه بيلمز‪.‬‬
‫»قوﻻشاوغلو« اصلينده قوﻻمآغادان دا تئز بو فيكره دوشموشدو‪ .‬ﻻكين‬
‫حاجيرفعتين قاداغاسي چيخيش يولونو باغﻼميشدي‪ .‬داها دوغروسو بير هفته‬
‫بوندان اول شامان الآلتي سيفاريش گؤندرميش و اونا اوت ـ علفين قيمتينده‬
‫گوزشته گئدهجهييني بيلديرميشدي‪ .‬او ايسه نه هه دئميشدي نه يوخ‪ .‬اودور‬
‫كي‪ ،‬آغانين بو سؤزو اونو سئوينديردي و اورهيينده »قيصاص قيامته قالماز« ـ‬
‫دئيه آغادان اجازه آليب چيخدي و شامانين اوت ـ علفيني آلماق قرارينا گلدي‪.‬‬
‫ﻻكين بونون ائله ده ساده بير ايش اولماديغيني بيليردي‪» .‬آغانين اجازهسي‬
‫اولمادان رعيتين محصولونو آلماق!« البته يول وئريلمز بير ايش ايدي‪ .‬چوخ‬
‫گؤتور‪ -‬قوي ائلهديكدن سونرا حاجي حسنخان گيله دؤندو‪ .‬حاجي حسنخان‬
‫يئكهلينين نفوذلو آدامﻼريندان بيري و بلكه ده ان نفوذلو آدامي ايدي‪ .‬تكجه‬
‫اؤز كندلرينده دئييل موغاندا دا تانينيردي‪ .‬سالمان اونون قايني ايدي‪ .‬وارلي و‬
‫سون درجه اليآچيق و قوناقپرور بير انسان ايدي‪ .‬قاپيسينا گلن الي بوش‬
‫قاييتمازدي‪ .‬سالماندان عﻼوه بوتون يئيجهليلر موغاندا دوﻻنماق اوچون اونون‬
‫نفوذوندان استفاده ائديرديلر‪ .‬سالمانا سيفاريش گؤندرميشدي كي‪ ،‬دوشمن‬
‫قاباغيندان قاچماسين‪ .‬آغايا نه غارات وئرسين نه جريمه اؤدهسين‪ .‬بوتون‬
‫بونﻼري بيلن قوﻻش اوغلو حاجي حسنخانين دا حمايهسيني قازانماق ايسته‪-‬‬
‫ييردي‪ .‬ﻻكين اونا بورجلو اولدوغونا و بو بورجو يئيب اوستوندن ده بير بارداق‬
‫سو ايچديگينه گؤره يوخ جاوابي ائشيتمك احتماليني دا نظريندن‬
‫يايينديرميردي‪ .‬اصلينه باخسان قوﻻشاوغلو بئله ايشلردن چوخ گؤرموشدو‪ .‬هله‬
‫نئچه ايل بوندان قاباق يازين اوللرينده گوللوبهييمين آناسي شهري ننهيه‬
‫مراجعت ائتميش و آغﻼييب سيتقاياراق »شهري ننه‪ ،‬باشووا دؤنوم منه پول وئر‬
‫شامان| ‪125‬‬

‫بئش – آلتي قوزو آليم‪ ،‬چؤل ـ باييردا اوتاريم‪ ،‬پاييزدا ساتيم‪ ،‬هم سنين‬
‫پولووي اؤدهييم هم ده اؤزومه بئش اون قيران قالسين« دئميش و اوندان بير آز‬
‫سييرميشدي‪ .‬پاييز گلير قوزوﻻر توغلو اولور‪ .‬قوﻻشاوغلو اونﻼري ساتير‪ ،‬آمما‬
‫هئچ يئيجهنين هوندهورينه بئله دوﻻنمير‪ .‬شهري ننهيه دئينده كي‪،‬‬
‫قوﻻشاوغلونا سيفاريش گؤندر پولوو گتيرسين اورهيي نانه يارپاغي كيمي اسن‬
‫بو رحمديل و ساده آرواد يالنيز »سيزي آلﻼه دينمهيين‪ ،‬پولو اوﻻندا گتيريب‬
‫وئرر« دئمكله كيفايتلنميشدي‪ .‬بير ايكي آي اوندان سونرا شهري ننه يورغان‬
‫دؤشهيه دوشوب دونياسيني دهييشير‪ .‬ياسينا قوﻻشاوغلو دا گلير‪ .‬قوﻻشاوغلو‬
‫ياخاسين آچير‪ ،‬باش ـ گؤزونه ال قاتير‪» :‬آي شهري ننه‪ ،‬نيه اؤلدون‪ ،‬بيزي‬
‫يئتيم قويدون« دئيير و هؤنكور– هؤنكور آغﻼيير‪ .‬آرادا دا »هله دئيين گؤروم‬
‫شهري ننهم ديللي اؤلدو‪ ،‬ديلسيز؟« دئيه سوروشور‪ .‬آخيردا دئييرلر كي‪ ،‬ديللي‬
‫اؤلدو‪ ،‬اؤزو ده دئدي كي‪ ،‬سنين بئبيله بورجون وار‪ .‬قوﻻشاوغلو‪» ،‬يوخ سيز‬
‫بيلميرسيز‪ ،‬آغلي باشيندا دؤيوموش« دئيه جاواب وئرير و آغﻼييردي‪ .‬سونراﻻر‪،‬‬
‫ايللر اؤتدوكدن سونرا حاجي حسنخان بو مؤضوعنو دانيشير و اوجادان گولوردو‪.‬‬
‫قوﻻشاوغلو ايچهري گيرمك همن حاجي حسنخان دئدي‪:‬‬
‫ـ هله دئ گؤروم شهري ننه ديللي اؤلدو‪ ،‬ديلسيز؟‬
‫قوﻻشاوغلو هميشهكي سؤزو دئدي‪:‬‬
‫ـحاجي والﻼه اليم بوشدو‪ ،‬سنين ده خجالتيندن چيخاجاغام‪.‬‬
‫سونرا نه اوچون گلديگيني دانيشدي‪.‬‬
‫حاجي حسنخان دئدي‪:‬‬
‫ـ آده قورخان اؤلوب‪ ،‬قورخما من دالوندا وارام‪ ،‬اؤزو ده دئه كي‪ ،‬اوتو‬
‫حسنخانا آليرام‪.‬‬
‫قوﻻشاوغلو بو ماجراني هئچ كيمه بيلديرمهميشدي‪ .‬چونكي حاجيرفعتين‬
‫آدامﻼري اونو قورخوداراق اؤز فيكريندن يايينديرا بيلرديلر‪ .‬حتي ائوده اونون‬
‫‪ |126‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫سون درجهسئوينديگيني گؤرن آروادينين »كيشي‪ ،‬پيشي يين اوغﻼن دوغوب‪،‬‬


‫نهدي‪ ،‬بو قدر شيققي وورورسان؟« دئيهسوروشاندا دا »بيزه سئوينمك حارامدي‬
‫بهيم؟« دئيه غير عادي بير جاواب وئرميشدي‪...‬‬
‫***‬
‫شهريورين سون گونلري ايدي‪ .‬پاييز اكيني باشﻼنيردي‪ .‬حاجي رفعتين‬
‫شامانا تعيين ائتديگي »جريمه وئرمه« و»قارات اؤدهمه« مهلتي پاييزين اولينده‬
‫باشا چاتيردي‪ .‬سليدايي چيخيلماز وضعيتده ايدي‪ .‬شامان بو مدت عرضينده‬
‫اونو اؤدهيه بيلمهسه تورپاق اليندن چيخاجاق و او مبلغي اؤدهيهنين اختيارينا‬
‫وئريلهجكدي‪ .‬حاجي تاپديقﻼ حاجي تاران ايسه اونو اؤدهمهيه حاضير‬
‫اولدوقﻼريني آغايا بيلديرميشديلر‪ .‬سالمان كيشي يئنه ده اؤز عؤمورگون‬
‫يولداشي گوللوبهييمه سيغينمالي اولدو‪ .‬آخشام هامي ياتيشديقدان سونرا ارـ‬
‫آرواد بو ايشي گؤتور قوي ائلهمهيه باشﻼديﻼر‪ .‬سالمان آغزينا بير– ايكي‬
‫كيشميش آتيب ايستي چايدان خورولتويﻼ ايكي قورتوم ايچديكدن سونرا‬
‫دئدي‪:‬‬
‫ـ آرواد‪ ،‬من نه قدر گؤتور ـ قوي ائديرمسه عاغليم بير يئره چاتمير‪،‬‬
‫اومودومو ﻻپ ايتيرميشم‪.‬‬
‫گوللوبهييم‪» ،‬كيشي‪ ،‬ناامود شيطاندي« دئدي و سؤزونو داوام ائتديرمك‬
‫ايستهديكده ايتلر هوروشدو و قاپي چاليندي‪ .‬هر ايكيسي بيرـ بيرينين اوزونه‬
‫باخديﻼر‪ .‬سالمان اؤزو دوروب قاپيني آچدي و شاماني گؤردوكده سون درجه‬
‫تعجبلندي‪ .‬اونون بوي ـ بوخونونو خيلي سوزدوكدن سونرا بوينونو قوجاقﻼييب‬
‫اوز ـ گؤزونو اوپدو‪.‬‬
‫هر ايكيسي ائوه گيرديلر‪ .‬بيبي اونﻼرا يئر گؤستردي‪ .‬سليدايي هميشهكي‬
‫يئرينده نالچانين‪ 8‬اوستونده اوتوردو‪ .‬شامان ايسه سليدايينين ساغ طرفينده‬

‫‪ -8‬دؤشكچه دئمكدير‪.‬‬
‫شامان| ‪127‬‬

‫اليندهكي تورباني بؤيرونه قويوب كيليم اوسته اگلشدي‪ .‬گوللوبهييم شامانا بير‬
‫ايستكان چاي سوزدو و خوش ـ بئش ائلهمهيه باشﻼدي‪ .‬سؤز اكينه و شامانين‬
‫تورپاقﻼرينا گلديكده اونﻼر گؤزلريني يئره ديكديلر‪ .‬دئيهجك بير سؤزلري‬
‫اولماديغينا گؤره شامان ديللندي‪:‬‬
‫ـ سليدايي دوزون خبر آلسان او تورپاقﻼرين منه ائله ده اهميتي يوخدور‪.‬‬
‫آمما حاجي تاپدوقﻼرين الينه دوشمهسيني ده اؤزومه سيغيشديرا بيلميرم‪.‬‬
‫گوللوبهييم سالماندان قاباق ديللندي‪:‬‬
‫ـ باﻻ‪ ،‬حاجي تاپدوقﻼرين نيه الينه دوشور؟ آلتيميزين پاﻻزين ساتيب‬
‫جريمهني – قاراتي اؤدهريك‪...‬‬
‫سالمان آروادينين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ حاجي تاپديغي قويمارام ايت باخاننان باخا‪ .‬آمما‪ ،‬ايكي ايش وار‪ ،‬بير‬
‫عمل‪...‬‬
‫شامان اؤز عادتينين خﻼفينا اوﻻراق‪ ،‬هم ده سليداييني چيخيلماز وضعيتده‬
‫گؤروب اونون سؤزونو كسمهلي اولدو‪:‬‬
‫ـ سلي دايي بونﻼرين هاميسينين فيكريني ائلهميشم‪ .‬قاراتين ـ جريمهنين‬
‫ده پولون گتيرميشم‪ .‬اوت ـ علفي قوﻻشاوغلونا ساتيب پولون آلميشام‪ .‬باخ‪،‬‬
‫بودا‪ ،‬توربادا‪ .‬آمما بيليرم كي‪ ،‬بونو اؤدهديكدن سونرا دا حاجيرفعت او‬
‫تورپاقﻼري منه وئرمز‪ .‬بير ده وار كي‪ ،‬بورا دوشمن قاباغيدير‪ .‬منه قالسا دوشمن‬
‫قاباغيندان قاچا بيلمهرم‪...‬‬
‫سالمان باشي ايله اونون سؤزلرينين هاميسيني تصديق ائتسه ده چيخيش‬
‫يولو تاپا بيلميردي‪:‬‬
‫ـ بس نه ائلييهك؟‬
‫شامان درحال جاواب وئردي‪:‬‬
‫‪ |128‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ ايكي كئچر‪ ،‬اوچ دئين گونو بو پولو آپار پيرتمليكده وئر حاجيرفعته‪،‬‬
‫دئگينن‪ ،‬شامانين تورپاقﻼريني من اؤزوم اكيرم‪.‬‬
‫سالمان درين بير فيكره گئتديكدن و ايشين اويان – بويانين گؤتور قوي‬
‫ائلهديكدن سونرا قبول ائتدي‪...‬‬
‫ائرتهسي گون يئكهليدن اوچ آرابا گلدي و مين باغدان عبارت هوهدوره و‬
‫پئشهدورهني داشيدي‪ .‬سالمان اوچوق ديوار اوسته اوتوروب اوت باغﻼرينين‬
‫ساييلماسينا نظارت ائديردي‪ .‬دئمك اوﻻردي كي‪ ،‬اهالينين هاميسي اورادايدي‪.‬‬
‫خانوئردي اوغلو عوض گلدي سليدايينين يانيندا اوتوردو‪ .‬اونون‬
‫باخيشﻼريندان ماراق ياغيردي‪ .‬آغا نؤكري اورادا اولسايدي‪ ،‬هئچ سؤال يئري‬
‫يوخ ايدي‪ .‬داها دوغروسو آغانين ساتديغي اوتو اونون نؤكري تحويل وئريردي‪.‬‬
‫فيكيرلشدي كي‪ ،‬يقين شامان گيزليجه سليدايييا تاپشيريب‪ .‬سليدايي ايسه‬
‫آغادان گيزلي بو ايشي گؤره بيلمزدي‪ .‬بلكه سليدايي آغاينان »جورﻻشيب«؟‬
‫آخي بيلمك اولماز كي‪ ،‬نئجه دئيرلر‪ ،‬انسان چيي سود اميب! قوولوغونو و‬
‫چوبوغونو چيخارديب توتونله دولدوروب يانديردي و آراسي كسيلمهدن اؤسكوره‬
‫ـ اؤسكورهسالمانا دؤندو‪:‬‬
‫ـ مشهدي‪ ،‬آغانين خبري وار؟‬
‫ـ جهنمه خبري اولسون گوورون ﻻپ بئله ديبينه! بيري اوتون ساتير‪ ،‬آغايا‬
‫خبر وئرمهليدير بهيم؟ اوندا آغايا دئييب چوبوق چكيرسن؟‬
‫آرايا سوكوت چؤكدو‪.‬‬
‫سالمان فيكره گئتدي‪ .‬ايشين او قدر ده ساده اولماديغيني دوشوندو‪.‬‬
‫دوغرودور‪ .‬حاجي رفعت پيرتمليكدهكي حيجرهسيندهدير‪ .‬آمما بو خبر ان چوخو‬
‫دؤرد گون عرضينده اونا چاتار و ايستهسه سالمانين اوزهرينه امنيه ده گؤندهره‬
‫بيلر‪ .‬اؤزو دئميشكن آغاينان آغاليق ائلهمك اولماز كي‪ .‬آروادي گوللوبهييم‬
‫دئميشكن بعضي مقامﻼردا آدام دووشاني آرابا ايله توتماغي باجارماليدير‪ .‬آغا‬
‫شامان| ‪129‬‬

‫اصل ماجراني بيلسه اونون اؤز تورپاقﻼريني دا اليندن آﻻر ‪ ...‬بيردن خانوئردي‬
‫اوغلونا دؤندو‪:‬‬
‫ـ اشي‪ ،‬گل اهيري اوتوراق‪ ،‬دوز دانيشاق‪ .‬شامانين يئرين كيم سوروب؟ من‪.‬‬
‫كيم اكيب؟ من‪ .‬كيم سوواريب؟ من‪ .‬كيم بيچيب؟ كيم داشيييب؟ من‪...‬‬
‫سالمان سؤزونه آرا وئردي‪ .‬خانوئردي اوغلو هر بير سؤالين جاوابيني باشي‬
‫ايله تصديق ائتديكدن سونرا سؤزونو داوام ائتديردي‪:‬‬
‫ـ باشينا دؤنوم‪ .‬ايندي اكيب بئجرديگيم محصولو‪ ،‬بهرهسيني وئرديكدن‬
‫سونرا ساتميشام‪ .‬بونا اجازه ايستر بهيم؟‬
‫ـ بس جاماعاتا نه دئيهجكسن‪ .‬هامي بونو شامانين اوتو بيلير‪ .‬اؤزون‬
‫دئييردين شامانين بير چؤپونده ده گؤزوم يوخدور‪...‬‬
‫ـ جاماعاتا نه دوشوب؟ قوي شامان دئسين دههه‪.‬‬
‫ـ دئمك حاجي تاپديغين داداشا دئديگي سؤزلر دوز چيخير‪ .‬سنين ده آغزين‬
‫قانا باتدي‪...‬‬
‫بير ساعاتين عرضينده آغيزﻻردا بئله بير سؤز گزيردي‪ :‬سالمان شامانين‬
‫تورپاقﻼرين منيمسهييب‪...‬‬
‫‪ |130‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬
‫شامان| ‪131‬‬

‫آذر آيينين سولغون گونشي گوللوبهييم دئميشكن چيخماميش باتاندا‬


‫قارابايير داغﻼرينين ديبينده كاهراﻻن آرخينين اوستو ايله اوچ آتلي گئديردي‪.‬‬
‫اونﻼر مﻼباشي كندينه ياخينﻼشاندا گؤزلآخوندويا دؤندولر‪ .‬آتﻼري‬
‫سووارديقدان سونرا يئم تورباﻻريني تركدن آچيب اونﻼرين بويونﻼرينا‬
‫سالديﻼر‪ .‬اؤزلري ايسه بوﻻق سويوندان ايچديلر‪ .‬سونرا شئهلي چمن اوستونده‬
‫اوتوروب هئيبهدن پئندير چؤرك چيخاريب يئمهيه باشﻼديﻼر‪ .‬اونﻼرا باشچيليق‬
‫ائدن آتلي بير پاپيروس ائشيب دئدي‪:‬‬
‫ـ هه عاباسقولو‪ ،‬دئ گؤرك كاهراﻻنا گئده بيلهريك يوخسا مﻼباشيدا‬
‫گئجهلهمهلي اوﻻجاييق؟‬
‫عاباسقولو سون درجه احتراصﻼ چئينهديگي پئندير چؤرهيي بير دفعه ده‬
‫آغزيندا دوﻻنديريب اوددو و دئدي‪:‬‬
‫ـ كاهراﻻنا جمي بير ساعاتليق يولوموز قالير‪ .‬گئجهني بورادا قالساق دا‬
‫صاباح آخشاما كيمي واختيميزي چؤل ـ باييردا سووشدورمالي اوﻻجاغيق‪.‬‬
‫محمدوند اؤزو ده ياري قاچاق دوﻻنير آخي‪ .‬گوندوز اونو تاپماق چتيندير‪.‬‬
‫باشچي‪» ،‬تاماميله حاقليسان« ـ دئيه اونون سؤزونو تصديق ائتدي و آمرانه‬
‫بير ايفاده ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ يوبانماغا گلمز‪ ،‬دورون گئدهيين‪.‬‬
‫مئهريواندا قاسيمخان دستهسيندن بونﻼرا قوشوﻻن بلدچي قاباغا دوشدو‪.‬‬
‫اونﻼر آرخ اوستو گئتمهيه باشﻼديﻼر‪ .‬گولموغانﻼ اردبيل آراسينداكي داش‪-‬‬
‫كؤرپونو و جيرال يولونو كئچيب ساغا يؤنهلديلر و كاهراﻻن يولونا چيخاندا‬
‫آرتيق اردبيل آرخادا قالميشدي‪ .‬گوندوز اولسايدي شيخين گونبذيني گؤرمك‬
‫اوﻻردي‪....‬‬
‫‪ |132‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫محمدوند كاهراﻻنين وارلي آدامﻼريندان بيري‪ ،‬هم ده منطقهده سوي آديﻼ‬


‫دئييلن يئگانه آدام ايدي‪ .‬او‪،‬كند مكتبيني بيتيرديكدن سونرا تئهرانا گئتميشدي‬
‫و اورادا اورتا مكتبده اوخوموشدو‪ .‬چوخ ذكالي و باجاريقلي بير گنج اوﻻن‬
‫محمدوند تئهراندا ضياليﻼرﻻ عﻼقه ياراتميش و دونيانين گئديشاتي ايله‬
‫تانيش اولموشدو‪ .‬هميشه يوخسوللوغون آرادان قالديريلماسيني و يوخسولﻼرين‬
‫آغ گونه چيخماسيني دوشونوردو‪ .‬بعضا فيكيرلشيردي كي‪ ،‬كندليلر بيرلهشيب‬
‫مولكهدارﻻري آرادان آپارساﻻر هر شئي دوزهلر! يقين كي‪ ،‬امنيهلر ده‪ ،‬حؤكومت‬
‫ده كندليلرين طرفيني ساخﻼر! رئالليق ايسه تام عكسينه ايدي‪ .‬حؤكومت و‬
‫امنيهلر هميشه مولكهدارﻻري حمايه ائدير و داها دوغروسو اونﻼرين آتليﻼري‬
‫كيمي چيخيش ائديردي‪ .‬تئهراندا ايسه يئني و غريبه سؤزلر ائشيديردي‪.‬‬
‫حؤكومت و اونون باشيندا دوران شاهين اؤزو ان بؤيوك مولكهدار ايدي‪ .‬مبارزه‪-‬‬
‫نين ايكي حصهدن‪ ،‬داها دوغروسو ايكي مرحلهدن عبارت اولدوغونو دا تئهراندا‬
‫ائشيتدي‪ .‬مولكهدارا قارشي مبارزه‪ ،‬بهرهني آزالتماق و مولكهداري ديگر‬
‫گوزشتلره وادار ائتمك صينفي مبارزهدير‪ .‬امنيهلرين ايسه بو ايشه قاريشماسي و‬
‫كندليلرين اونﻼرا قارشي دا مبارزه آپارمالي اولدوقﻼري مبارزهني آرتيق‬
‫سياسيلشديريردي‪ .‬دئمك صينفي مبارزه ماهيتجه سياسي مبارزهدير‪ .‬بو‬
‫عموميلشديرمه اونون فيكرينده دؤنوش نؤقطهسي ياراتدي‪ .‬بئلهليكله تئهراندا‬
‫نه اينكي مبارزهنين صينفي و سياسي جهتلريني اؤيرندي‪ ،‬اوستهليك بونو دا‬
‫بيلدي كي‪ ،‬سرمايهدارين قازانجي حساب ائديلن عﻼوه دهيرين ده اصيل‬
‫ياراديجيسي فهله صينفيدير‪ .‬او استحصال پروسئسينين عمومي خاراكتئر‬
‫داشيديغيني‪ ،‬محصولون پايﻼنماسينين ايسه فردي خاراكتئر داشيديغيني و بو‬
‫ضديتين استحصال واسيطهلرينين مولكيتيندن ايرهلي گلديگيني ده تئهران‬
‫ضياليﻼريندان اؤيرندي‪ .‬البته بوتون بونﻼر تئهرانين تهلوكهسيزليك قوهلرينين‬
‫گؤزوندن يايينماميشدي و يايينا دا بيلمزدي‪ .‬اونون سياسي فعاليتينه داير‬
‫شامان| ‪133‬‬

‫حاضيرﻻديقﻼري دوسيانين بير اوزو‪ ،‬اونﻼرين اؤز ديليله دئسك رونوشتي‬


‫اردبيله گؤندهريلميشدي‪ .‬محمدوند بونو بير گون نايبصديرله مباحثه ائدركن‬
‫باشا دوشموشدو‪ .‬نايبصدر اونا استهزالي طرزده »ائله بيليرسن تئهرانداكي‬
‫ايشلرينيزدن خبريميز يوخدو؟« دئميشدي‪ .‬بو سؤزله ده محمدوند سانكي مين‬
‫ايلليك آرخايينليق يوخوسوندان آييلميشدي و بير نؤع ياري گيزلي فعاليته‬
‫كئچميشدي‪.‬‬
‫محمدوندين ائوي كاهراﻻنين شرق اوجقاريندا يئرلهشيردي‪ .‬گرميجدن‬
‫آماندا قالسا دا مئه هميشه او ائوي دؤيهجلهييردي‪ .‬او دؤورون اعيانﻼري‬
‫آراسيندا موددا اولدوغو كيمي آرمود‪ ،‬سؤيود و قاراآغاجﻼ دولو اوﻻن يئكه بير‬
‫حيهطدن كئچير و بينايا داخيل اولوردون‪.‬بينانين اؤزو بير اوتاقدان‪ ،‬بير تنهبيدن‪،‬‬
‫صانديقخانادان و البته بير مطبخ و بير تؤيلهدن عبارت ايدي‪.‬‬
‫محمدوندين تاپشيريغي ايله حيهط قاپيسينين آرخاسيندا قوناقﻼري گودن‬
‫نؤكر قاپيني آچدي‪ .‬قوناقﻼري ايچهري اؤتوروب اؤزو آتﻼري تؤيلهيه آپاردي‪.‬‬
‫يههرلريني آليب‪ ،‬يئملهدي و درحال ائوه دؤندو‪ .‬قوناقﻼرا چاي سوزدو و‬
‫محمدوندين اشارهسيله اوتاقدان چيخدي‪.‬‬
‫محمدوند شاماني باشچيا تقديم ائدهرك دئدي‪:‬‬
‫ـ دئديگيم شامان بودور‪ .‬يئيجهليدير‪ .‬آغاﻻرين غضبينه دوچار اوﻻنﻼردان‬
‫بيريدير‪ .‬بئش ايل تامام موغاندا سورگونده اولوب‪ .‬ايندي ايسه دئمك اوﻻر كي‪،‬‬
‫ياريقاچاقدير‪.‬ساوادي اولماسا دا چوخ آييق‪ ،‬باجاريقلي و هوشلو آدامدير‪...‬‬
‫باشچي شامانين اليني سيخيب »آذربايجاندا بئله قوچاقﻼر چوخدور« دئيه‬
‫آرتيردي‪:‬‬
‫ـ كوراوغلوسو‪ ،‬قاچاق نبيسي‪ ،‬بابكي‪ ،‬جاوانشيري اوﻻن بير خالق هر‬
‫دؤورده اؤز قهرمانﻼريني دا يئتيرير‪ .‬آفرين بئله اوغولﻼرا‪ ،‬شامان كيمي‬
‫ايگيدلره‪.‬‬
‫‪ |134‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫باشچي سؤزونه بير آز آرا وئرديكدن سونرا اصلينده محمدونده خطابا دئدي‪:‬‬
‫ـ بيلديگينيز كيمي آرتيق آذربايجانين بير چوخ كندلرينده مولكهدارﻻرا‬
‫قارشي مبارزه فورماﻻشماقدادير‪ .‬اردبيلين سميان كندينده‪ ،‬نياردا‪ ،‬سربندده‪،‬‬
‫تبريزين شيشهوانيندا‪ ،‬سارابين مئهريوان كندينده و بير سيرا ديگر كندلرده‬
‫سيﻼحلي دستهلر ده يارانميشدير‪ .‬باخ بو آغا )عاباسقولويا اشاره ائتدي(‬
‫مئهريوانداكي قاسيمخان دستهسيندندير‪ .‬بو آراني اووجونون ايچي كيمي تاني‪-‬‬
‫يير‪ .‬سون درجه جلد بير آدامدير‪ .‬گوﷲسي يان كئچمز‪ .‬يايين قيزمار گونشي‪،‬‬
‫قيشين قاري ـ كولهيي اونو سارسيتماميشدير‪ .‬مولكهدارﻻر اوندان ايت كيمي‬
‫قورخور ‪ ...‬آمما بوتون بونﻼرا باخماياراق مبارزهميزده بؤيوك بير چاتيشمازليق دا‬
‫واردير‪ .‬مبارزلرين و مبارزه آپاران دستهلرين آراسيندا هله عﻼقه يوخدور‪ .‬آتاﻻر‬
‫دئميشكن تك الدن سس چيخماز‪ .‬بيرلهشيب واحد بير جرگه اوزره مبارزهيه‬
‫كئچمهسك البته ﻻزيمي نتيجه آﻻ بيلمهيهجهييك ‪...‬‬
‫اونون دئديكلريني محمدوند باشي ايله تصديقلهيير و شامانا اشاره ائتمكله بو‬
‫سؤزلرين اهميتلي اولدوغونو وورغوﻻييردي‪.‬‬
‫باشچي‪ ،‬سؤزونو داوام ائتديردي‪:‬‬
‫ـ مولكهدارﻻرين استثمار ائتديگي كندليلرين سرمايهدارﻻرين استثمار‬
‫ائتديگي شهرلي فهلهلرله عﻼقهسي دئمك اوﻻر كي‪ ،‬هله باشﻼنغيج مرحله‪-‬‬
‫سيندهدير‪ .‬نه قدر بو عﻼقه اؤز حقيقي يئريني تاپماييب‪ ،‬مبارزهنين نتيجهيه‬
‫چاتماسينا اميد ائلهمك اولماز‪ .‬اودور كي‪ ،‬مولكهدارﻻ مبارزهده ثابت قدم‬
‫اولدوغونو ثبوت ائدن و ياري قاچاق دوﻻنان آدامﻼري هم مولكهدار – امنيه‬
‫آمانسيزليغيندان قوروماق‪ ،‬هم ده اونﻼري فهله حياتي و فهله مبارزهسي ايله‬
‫تانيش ائلهمك اوچون كند محيطيندن چيخاريب شهر محيطينه آپارماق و‬
‫موقتي ايشله تامين ائلهمك قرارينا گلميشيك‪ .‬شاماني دا اؤزوموزله تبريزه‬
‫آپاراجيييق‪.‬‬
‫شامان| ‪135‬‬

‫باشچي سونرا شامانا دؤنوب اونون اؤز كندلري حاققيندا بير آز ايضاحات‬
‫وئرمهسيني ايستهدي‪.‬‬
‫شامان كندده بير ايل عرضينده باش وئرنلري بوتون تفرعاتي ايله دانيشدي‪.‬‬
‫فتاحين توفنگدن استفاده ائتمك ايستهديگيني دانيشاندا عباسقولو هاميدان چوخ‬
‫ماراقﻼنيردي‪.‬‬
‫اونﻼر بير ساعات ياتيب گؤزلرينين آجيسيني درديكدن سونرا هاوا‬
‫ايشيقﻼنماميش تبريزه يوﻻ دوشمهلي ايديلر‪...‬‬
‫‪ |136‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬
‫شامان| ‪137‬‬

‫كندده غريبه بير احوال روحيه يارانميشدي‪ .‬بير طرفدن هامي سالماني هيچ‬
‫كيمين بير چؤپونده بئله گؤزو اولمايان‪ ،‬هاميا حمي دوران بير آدام كيمي تاني‪-‬‬
‫يير‪ .‬ديگر طرفدن ايسه حاجي تاپديق دئميشكن »گؤروكن كنده نه بلدچي«‬
‫شامانين تورپاغينا ييهليكلنميشدي‪.‬‬
‫بير گون خانوئردي اوغلو عوض چايخانانين غرب ديوارينين دالداسيندا‬
‫اوتورموشدو‪ .‬آخشامچاغينين سولغون گونشي اونون اوز ـ گؤزونو سيغالﻼيير‪،‬‬
‫جانينا هوپوردو‪ .‬داداش گليب اونون يانيندا سكييه اوتوردو و عادتي اوزره چه‪-‬‬
‫ليگيني ديزلرينين اوستونه قويدو‪ .‬خانوئردي اوغلو ياآلﻼه دئيه اونو ساﻻمﻼدي‬
‫و كئفيني سوروشدو‪.‬بير آز سوكوتدان سونرا سؤزو آچسين دئيه ديللندي‪:‬‬
‫ـ اشي‪ ،‬دونيانين ايشينه باخ ائي؟ يايدا گونشدن زهلهميز گئدير‪ ،‬او ايسه‬
‫باتماق ايستهمير‪ .‬ايندي‪ ...‬بو جاني يانميش ايندي ﻻزيمدي‪ .‬ايندي ده‬
‫چيخماميش باتير‪ .‬آدامين جاني قيزمير‪.‬‬
‫داداشين دردي دئشيلدي‪:‬‬
‫ـ دوغرو دئييرسن‪ .‬آدام ﻻپ داريخير‪ .‬سحردن آخشاما ائوده اوتورماق‬
‫اولور؟ ائودن چيخيرسان دا كي‪ ،‬چؤل ـ بايير يوخدور‪ .‬هارا گئدهسن؟ بير‬
‫چايخانا قالير‪ ،‬بير ده زيغي ديزه چيخان تنگهلر‪ .‬چايخانادا دا آدام حؤوصلهدن‬
‫چيخير‪.‬اونون بونون سؤزوندن سوواي دانيشماغا هئچ زاد يوخدور‪.‬‬
‫ـ نيه يوخدور ‪ ...‬دوغوردان‪ ،‬سن بو سالماندان نه باشا دوشورسن؟ آخي او‬
‫بئله آدام دؤيودو‪...‬‬
‫داداش آرتيق خانوئردي اوغلونون سؤزلرينين داواميني ائشيتميردي‪ .‬خيالي‬
‫دؤرد ـ بئش آي قاباغا قاييتميشدي‪...‬‬
‫‪ |138‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫»خورداد آيينين آخشامچاغيﻻرينين بيرينده حاجي تاپديقﻼ كؤوشندن‬


‫گلركنآراﻻريندا گئدن دانيشيغي خاطيرﻻدي‪...‬‬
‫»ـ هه‪ ،‬سن نه دئييرسن‪ ،‬بوندان اكينچي چيخار؟‬
‫ـ والﻼه نه دئييم؟ هله كي‪ ،‬باشين ساليب آشاغي ايشين گؤرور‪.‬‬
‫ـ بعلي‪ ،‬نئجه دئييرسن ائلهدير‪ ،‬باشين ساليب آشاغي ايشين گؤرور‪ .‬آي‬
‫گؤردو ها‪.‬‬
‫ـ بير تههر دانيشيرسان ائي‪ ،‬نه اولوب؟‬
‫حاجيتاپديق تاساكيسيني قالديريب دازيني قاشيدي و دئدي‪:‬‬
‫ـ نه اولوب؟ هله بونا باخ‪ ،‬اكينچيليك تك يئري شومﻼماق دؤگول كي‪.‬‬
‫صاباح بونون بيچيني وار‪ ،‬خيرماني وار‪ .‬سالمان بونا بيچين بيچهجك‪ ،‬خيرمان‬
‫دؤيهجك؟ آي دؤيدو ها‪ .‬يوخ ‪ ،‬من اووجومون ايچي كيمي بيليرم‪ ،‬شامان‬
‫آخيردا يورولوب يولدا قاﻻجاق‪ ،‬اوندا ديهجهيم‪ :‬تويوندو‪ ،‬اوردو قيرخيق‪ .‬سالمان‬
‫دا ياواش ـ ياواش او تورپاقﻼرين هاميسينا ييه دوراجاق‪.‬‬
‫داداش سادهلؤحجهسينه ديللندي‪:‬‬
‫ـآخي آي حاجي‪ ،‬سالمان ائله آدام دؤگول‪ ،‬ايستهسهيدي نئچه ـ نئچه بئله‬
‫تورپاقﻼرا ييهليكلهنه بيلردي‪ .‬او كيشي صاغير حبيبهنين يئرين اكدي‪ ،‬بئجردي‪،‬‬
‫بير ذره ده او تورپاقﻼردا گؤزو اولمادي…‬
‫سونرا ايسه ياري ظارافات ياري جدي آرتيردي‪:‬‬
‫ـ سالمان اولماسايدي‪ ،‬بورا اؤز آراميزدير آ‪ ،‬سنين كيميلر اينديه كيمي‬
‫قويماميشدي يئتيم ـ يئسير الينده بير هوگهل تورپاق قالسين‪ .‬ظارافات ائلهييرم‪،‬‬
‫اؤزووه آلما حاجيتاپديق‪ .‬سؤزوم بودور كي‪ ،‬سالمان ائله آدامﻼردان دؤگول‪.‬‬
‫اصلينده حاجيتاپديق داداشين دئديكلرينين هاميسيني بيليردي‪ .‬او‪،‬‬
‫ياخشي بيليردي كي‪ ،‬سالمانين گؤزو اوستونده اوﻻن آدامين تورپاغينا خور‬
‫باخماق اولماز‪ .‬آمما بو سؤزلرله داداش كيميلري اونون حاققيندا شوبههيه‬
‫شامان| ‪139‬‬

‫سالماق ايستهييردي‪ .‬بيردن دايانيب بير اليني داداشين چيگنينه قويدو و او‬
‫بيري اليله بير اوشاغي باشا ساليرميش كيمي دئدي‪:‬‬
‫ـ آي كالين بيري كال‪ ،‬آي قويما عاغيل‪ ،‬دونيا مالين نه بيليرسن؟ يوز‬
‫سالمان كيميني يولدان چيخاردار‪ .‬سن بو ائيتيمي نه تانييرسان‪ ،‬شاماني دئييرم‪.‬‬
‫اوندان اكينچي چيخار؟ اونون كونهسي بير يئرده بند اوﻻسي دؤگول‪ .‬بو گون ـ‬
‫صاباح گينه بير پوخ چيخارداجاق‪ ،‬اوندان قاچاق دوشهجك‪ .‬ايندي دئي گؤروم‬
‫او قاچاق دوشندن سونرا تورپاقﻼري كيمه قاﻻجاق؟ باجيسينين‬
‫پيسمادلهسينه؟ بعلي‪ ،‬آد اونون اوﻻجاق‪ ،‬آمما اصلينه باخسان سالمان اونﻼرين‬
‫هاميسين قارماﻻياجاق‪ ،‬سنله من گئندن باخانيق‪.‬‬
‫داداش سادهلؤحلوگوندن ال چكمدي‪:‬‬
‫ـ توتاق ﻻپ ائله سن دئين اولدو‪ ،‬شامانين تورپاقﻼري قالدي سالمانا‪ ،‬بونون‬
‫نه عيبي وار؟ بيز كي‪ ،‬او كيشيدن خئيردن ساوايي بير شئي گؤرمهميشيك‪ ،‬هله‬
‫اوستهليك اهير ـ اسگيگيميز ده اوﻻندا اونون اوستونه قاچيريق…‬
‫حاجيتاپديق اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ آي يازيق‪ ،‬هله دوزا گئديرسن‪ .‬تهكم گئديب مرنده‪ ،‬تاماشادي گلنده‪ .‬قوي‬
‫سالمانين آغزي قانا دگسين‪ ،‬اوندا بيلرسن نه وار نه يوخ‪ ،‬بورنووون اوستونه ائله‬
‫اودلو كوسوو باسسين ها‪ ...‬يوخ سن بئله شئيلري بيلمزسن‪ .‬منه باخ ائي‪ ،‬گؤر‬
‫كيمينن دانيشيرام‪.‬‬
‫داداش آخماقجاسينا باشيني تووﻻييب‪،‬‬
‫ـ نه بيليم‪ ،‬بلكه ده سن دوغرو دئييرسن‪ ،‬انسان چيي سود اميب‪«...‬‬
‫داداش اؤز ـ اؤزونه دانيشيرميش كيمي پيچيلتييا اوخشار بير سسله دئدي‪:‬‬
‫ـ گؤرونور حاجي تاپديق دوز دئييرميش!‬
‫خانوئردي اوغلو ايسه »ندنسه من اينانا بيلميرم« ـ دئييب آرتيردي‪:‬‬
‫ـ گل چايخانادا بير – ايكي ايستكان چاي ايچك‪.‬‬
‫‪ |140‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫اونﻼر دوكانا گيرمك ايستهديكده رحمتله آزيني گؤردولر‪ .‬گئيينيب‬


‫كئچينميش‪ ،‬اللرينده آغاج گيﻼن يولونا طرف گئديرديلر‪ .‬عوض اونﻼرين‬
‫واختسيز كنددن چيخماسيني گؤروب‪» ،‬ايكي قارداش هارا بئله؟« ـ دئيه‬
‫سوروشدو‪ .‬رحمت جاواب وئردي‪:‬‬
‫ـ آي عوض‪ ،‬آخي سعداﷲ گليب چيخماييب‪.‬‬
‫ـ هارا گئتميشدي كي؟‬
‫ـ دوهلري قاراسو قيراغينا اوتارماغا آپاريب‪.‬‬
‫عوض بير آز فيكيرلشديكدن سونرا دئدي‪:‬‬
‫ـ بير آز دايانين من ده سيزنن گليم‪.‬‬
‫اوچ‪ ،‬دؤرد نفر ده اونﻼرا قوشولدو و قاراسويا طرف گئتديلر‪ .‬قاراسويا‬
‫ياخينﻼشاندا دوهلري گؤردولر‪ .‬رحمت دوهلري گؤرمك همن »آماندي‪ ،‬نر‬
‫قيزيب‪ ،‬اونﻼرا ياخينﻼشمايين« دئدي‪ .‬بير آز دا گئتديكدن سونرا قاراما آرخي‪-‬‬
‫نين ايچيندن زاريلتي سسي ائشيديلدي‪ .‬عوض سرعتله آرخا طرف گئتدي‪.‬‬
‫سعداﷲنين ال – آياغيني باغﻼييب آرخين ايچينه ييخميشديﻼر‪ .‬عوض تلهسه‬
‫ـ تلهسه اونون ال – آياغيني آچدي‪ .‬رحمت اؤزونو يئتيردي‪ .‬قارداشينين‬
‫بوينونو قوجاقﻼييب آغﻼدي‪ .‬سعداﷲني او كي وار ازميشديلر‪ .‬دوهني آپارماق‬
‫ايستهديكده ايسه قيزان نر اونﻼرا كؤند وئرمهميشدي‪ .‬قولدورﻻرين اللري بوشا‬
‫چيخميشدي و كنددن آدامﻼرين گلديگيني گؤروب اكيلميشديلر‪.‬‬
‫بير آي نئچه گون اوندان سونرا كالباعالي گيلين واناسيني ياريب ايگيرمي‬
‫ايكي دنه قويونﻼريني آپارميشديﻼر‪ .‬او گئجه اوباشداندان ياغماغا باشﻼيان‬
‫گوجلو قار اونﻼرين ايزيني تامام ايتيرميشدي‪.‬‬
‫سليدايي بونون غير عادي اوغورلوق اولدوغونو دئسه ده‪ ،‬هميشه پاييزين و‬
‫قيشين اوزون گئجهلرينده بئله حادثهلرين باش وئرمهسي اونون سؤزونه‬
‫شامان| ‪141‬‬

‫اينانماغي سون درجه چتينلشديريردي‪ .‬بونا گؤره ده هامي بير ـ بيرينه يالنيز‬
‫»آييق ياتين‪ ،‬آييق اولون« ـ دئيه تاپشيريردي‪.‬‬
‫ائرتهسي گون قولدورﻻر يئكهليه سوخولدوﻻر‪ .‬اونﻼرين اساس مقصدي‬
‫حسنخان ايدي‪ .‬اونونﻼ حاق حساب چوروتمك و البته وار دؤولتيني ده تاﻻماق‬
‫ايستهييرديلر‪ .‬باليقلينين غرب ساحلينده شوران ياستانليغيندا يورد سالميشديﻼر‬
‫و الوئريشلي شرايطي گودوردولر‪.‬‬
‫حسنخان عادتي اوزره گئجهلر پنجره قاباغيندا ياتير و بئرنو توفنگيني ده‬
‫ياستيغينين دالينا قويوردو‪ .‬چيققيلتي اولدومو يئريندن ديك آتيلير‪ ،‬توفنگيني‬
‫گؤتوروب حاضير وضعيتده دايانيردي‪ .‬بير شئي اولماديقدا ايسه يئنيدن ياتاغينا‬
‫اوزانير و ياتيردي‪ .‬گئجهلرين بيرينده ايتلر هوروشدو‪ .‬حسنخان نه قدر گوددوسه‬
‫ايتلر ساكيتلشمهدي‪ .‬آداما هوردوكلري بللي ايدي‪ .‬يئريندن دوروب گئييندي‪.‬‬
‫نوكرلره و اوغﻼنﻼرينا ساييق اولماﻻريني تاپشيراراق حاضير وضعيتده‬
‫دايانماﻻريني امر ائتدي‪ .‬قولدورﻻرين بيري اوجا حاصاردان ديرمانيب حيهطه‬
‫آشماق ايستهدي‪ .‬ايكيسي حاصارين اوسته او بيرينين قولﻼريندان توتوب‬
‫ديواردان سالﻼميشديﻼر‪ .‬حيهطدهكي ايتلر يئييب تؤكوردولر‪ .‬بيردن حسنخانين‬
‫سسي ائشيديلدي‪:‬‬
‫ـ ايه‪ ،‬تانيييرام ها‪ ،‬منه حسنخان دئيرلر‪ ،‬الينيز بير شئي توتماز‪ ،‬گلديگيز‬
‫كيمي ده قاييدين‪.‬‬
‫سونرا تفنگي قاريشديريب گوﷲني خزينهيه وئردي‪ .‬بارماغيني قورخولوغون‬
‫اوزهريندن گؤتوروب تهتيه سؤوكهدي‪ .‬سالﻼنان قولدورون ساغ قيچيني نشان‬
‫آلدي‪ .‬توفنگ آچيلدي و قولدور اينيلدهدي‪ .‬حسنخانين ايكينجي خبردارليغي‬
‫داها سرت اولدو‪:‬‬
‫ـ آناوون خوروزو اؤلسون‪ .‬ايكينجي گوﷲني اورهيينين باشينا ووراجاغام‪...‬‬
‫‪ |142‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫قولدورﻻر يولداشﻼريني گؤتوروب گئتديلر‪ .‬هاوا ايشيقﻼنديقدان سونرا قانين‬


‫ايزيني هامي گؤردو‪ .‬آرتيق بوتون كند بيليردي كي‪ ،‬نئجه دئيرلر بو خينا‬
‫اوخينادان دئييل‪ .‬حسنخاندان آسانليقﻼ ال چكمهيهجكلر‪.‬‬
‫البته خانﻼرين و بهيلرين آراسيندا اختﻼف‪ ،‬حتي آتيشماﻻر دا اولوردو و بو‬
‫اختﻼفﻼرين چوخو رقابتدن ايرهلي گلير و اونﻼر اؤز گوجلريني سيناييرديﻼر‪.‬‬
‫مولكهدارﻻر دا بير چوخ حالﻼردا خانﻼرا و اونﻼرين آتليﻼرينا آرخاﻻنير‪ ،‬ﻻزيم‬
‫گلديكده اونﻼرين حمايهسيندن ده يارارﻻنيرديﻼر‪ .‬بونا گؤره ده خانﻼرﻻ‬
‫مولكهدارﻻر آراسيندا حل اولونماز بير ضديت اولمازدي‪ .‬حتي مولكهدار خان‬
‫اوﻻنﻼر دا وار ايدي‪ .‬ﻻكين مولكهدارﻻرﻻ خانﻼرين آراسيندا بؤيوك بير فرق‬
‫وار ايدي‪ .‬مولكهدارﻻر سون درجه مرتجع اولور‪ .‬مكتبه‪ ،‬يازيب اوخوماغا و‬
‫عموميتله ساوادلي اولماغا باريشماز دوشمن ايديلر‪ .‬سؤزو دوشنده »يازيب‬
‫اوخوماق كندليلرين نهيينه گركدير؟ يئر اكمك‪ ،‬مال ساخﻼماق ساواد ايستهيير‬
‫بهيم؟« دئيه اؤز مناسبتلريني بيلديريرديلر‪ .‬خانﻼر و بهيلر ايسه بئله دئييلدي‪.‬‬
‫اونﻼر حتي قيزﻻريني مكتبه قويور و ان آزي قرآن اوخوماغي اؤيرنمهلريني‬
‫ايستهييرديلر‪.‬‬
‫حسنخانا گلديكده ايسه او‪ ،‬تاماميله فرقلي بير آدام ايدي‪ .‬مولكهدارﻻردان‬
‫زهلهسي گئديردي‪ .‬مولكهدارﻻردان و امنيهلردن آسيليليغي ايستهمزدي‪» .‬انسان‬
‫بير دفعه گليب‪ ،‬بير دفعه ده گئدهجك‪ ،‬كيشي كيمي ياشاماق ﻻزيمدير«‬
‫دئييردي‪ .‬اونون بير سؤزو كندين ازبري ايدي‪» :‬نئينيم‪ ،‬آروادي قوياﻻر‬
‫ساواﻻنين كللهسينده‪ ،‬ائولنمك ايستهين اورا چيخمالي اوﻻ‪ ،‬هر يئتن ائولهنير‪،‬‬
‫من كيشييم دئيير«‪.‬‬
‫ساواﻻني اؤز ووقارينا‪ ،‬اوجاليغينا‪ ،‬سرت قاياﻻرينا گؤره سئوير و »سولطان‬
‫ساواﻻن حاققي« دئيه اونا آند ايچيردي‪ .‬اؤز يايﻼقﻼرينين بوتون يايﻼقﻼردان‬
‫اوجا يئرده اولدوغونا فخر ائديردي‪.‬‬
‫شامان| ‪143‬‬

‫آرا ـ بره بير آز ساكتلشديكدن سونرا مالقاراني ايلدهكي كيمي موغانا‪،‬‬


‫قيشﻼغا گؤندرمك قرارينا گلدي‪ .‬اوغﻼنﻼرينين دؤردونو چوبانﻼرﻻ بيرليكده‬
‫موغانا گؤندردي‪ .‬اونﻼر حسنخانين تاپشيريغي ايله هميشهكي يولﻼ دئييل‪،‬‬
‫سونني يولو ايله گئديب يئيجهليلرين سالديغي قاراسو كؤرپوسوندن كئچهرك‬
‫آلبوﻻغي‪ ،‬يئزنهواند‪ ،‬لورون و نهايت رزئي ايله گئرمييه‪ ،‬سونرا ايسه قيزقاﻻسينا‬
‫گئتمك ايستهييرديلر‪.‬‬
‫پاييزين دومانلي گئجهلرينين بيرينده ايشيقﻼنماغا خيلي قالميش كنددن‬
‫چيخديﻼر‪ .‬گؤز‪ ،‬گؤزو گؤرموردو‪ .‬قاراسو كؤرپوسونو كئچديكدن سونرا بير آز‬
‫آرخايينﻼشديﻼر‪ .‬هاوا ايشيقﻼنيردي‪ .‬ارشهنين پاييز اوتو ياواش ـ ياواش‬
‫قويون ـ قوزونو و مال ـ حيواني اؤزونه جلب ائديردي‪ .‬بوندان سونرا اونﻼر‬
‫سورونو و ناخيري گوندوزلر اوتارا ـ اوتارا آپاراجاق گئجهلر ايسه الوئريشلي بير‬
‫يئرده اوتوراق ائدهجك‪ ،‬دينجهلهجكديلر‪ .‬آخشامچاغي رزئيين ياخينليغيندا‬
‫گئنيش بير درهده اوتوراق ائلهديلر‪ .‬گئجه ياريسي ايتلر هوروشدو‪ .‬چوبان‬
‫ايتلرينين نئچه جور هورمهسي وار ايدي‪ .‬قورد ـ قوشا هورنده اصلينده‬
‫اونﻼري خبردار ائديرديلر‪ .‬اوغرو ـ موغرويا‪ ،‬آداما هورنده ايسه اؤز ييهلريني‬
‫خبردار ائديرديلر‪ .‬حسنخانين بؤيوك اوغلو ساداتخان يوخودان آييليب ايتلرين‬
‫هورمهلرينه بير آز قوﻻق وئرديكدن سونرا او بيري قارداشﻼريني و ياتان‬
‫نؤكرلري اوياديب ايتلرين آداما هوردوكلريني خاطيرﻻتدي و تئز اولون‪،‬‬
‫يئرينيزي بركيدين دئيه امر ائتدي‪ .‬ﻻكين ايش ـ ايشدن كئچميشدي بونﻼر‬
‫يئرلريندن قالخماميش قولدورﻻردان بيرينين سسي ائشيديلدي‪:‬‬
‫ـ ايه‪ ،‬مال ـ حيوان كيميندي؟‬
‫ساداتخان‪ ،‬اوجا سسله و بير هفته بوندان قاباقكي حادثهني اونوداراق‬
‫»حسنخانيندير« ـ دئيه جاواب وئردي‪ .‬قولدورﻻر سرعتله آﻻچيغي محاصرهيه‬
‫آلديﻼر‪ .‬همين قولدور بودفعه آميرانه بير طرزله دئدي‪:‬‬
‫‪ |144‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ ترپنسؤز قانيز اؤز آياغوزادير‪ .‬بيزه حسنخانين اؤزو ﻻزيمدير‪ .‬سيزله‬


‫ايشيميز يوخدور‪.‬‬
‫اونﻼر درحال آﻻچيغا سوخولدوﻻر‪ .‬اونﻼرين توفنگيني آلديﻼر‪ ،‬ﻻكين‬
‫حسنخاني گؤرمهديلر‪ .‬ياناشي آﻻچيقدا قادينﻼرين ايچينده گيزلنديگيني ظن‬
‫ائتديلر‪.‬قولدورﻻرين باشچيسي استهزالي سؤزلر دئمهيه باشﻼدي‪:‬‬
‫ـ چيخ چؤله اجﻼفين بيري اجﻼف‪ ،‬آروادين تومانيندا گيزلهنيرسن؟‬
‫حسنخانين ايكينجي آروادي كاهري آﻻچيقدان چيخيب قولدورون دوز‬
‫گؤزونون ايچينه توپوردو و »اجﻼف سنين كيمي يول كسندير‪ .‬ايتيل گؤزومون‬
‫قاباغيندان ولهدوزنا« ـ دئيه اليندهكي اوخلووﻻ قولدورون اوستونه جومدو‪.‬‬
‫قولدور گئري چكيلمهلي اولدو‪ .‬اونﻼر توفنگلري گؤتوروب ائرككلردن دؤردونو‬
‫آييريب آپارديﻼر‪ .‬ساداتخان كيچيك قارداشي آيازي آتاسيندان مصلحت آلماق‬
‫اوچون در حال يئكهلييه گؤندردي‪.‬‬
‫آخشامچاغي ايدي‪ .‬تنگهلردن ال ـ آياق كسيليردي‪ .‬حسنخان ديرسهييني‬
‫ياستيغا وئريب پنجرهدن باييرا باخير و نهسه فيكيرلهشيردي‪ .‬قاپي آچيلدي و‬
‫آياز ائوه گيردي‪ .‬حسنخان نهسه بير حادثه باش وئرديگيني دويدو و »آده‪ ،‬نه‬
‫اولوب‪ ،‬نيه قاييتدين؟« ـ دئيه سوروشدو‪ .‬اوغﻼن دئدي‪:‬‬
‫ـ پئتي‪ ،9‬قولدورﻻر قاباغيميزي كسدي ‪...‬‬
‫حسنخان اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ دي دانيش گؤروم نه اولدو؟ آرواد كيمي نيه اسيرسن‪...‬‬
‫بيرينجي آروادي نازليبهييم ارينين سؤزونو كسمهلي اولدو‪:‬‬
‫ـكيشي‪ ،‬آمان وئر قوي اوشاق تؤشكونو درسين باري‪.‬‬

‫‪ -9‬اونﻼر آتاﻻرينا پئتيم دئييرديلر‪ .‬پئتي قديم تورك ديلينده بؤيوك‪ ،‬سولطان‪ ،‬باشچي‪ ،‬حؤرمتلي‬
‫دئمكدير‪.‬‬
‫شامان| ‪145‬‬

‫اوغﻼن بير آز جسارتلهنيب ماجراني بوتون تفرعاتي ايله دانيشدي‪ .‬حسنخان‬


‫كؤكسونو اؤتوروب دئدي‪:‬‬
‫ـ باخ او كاهراﻻن قيزي سيزدن غيرتليدير‪ .‬حاﻻل اولسون اونون امديگي‬
‫سود‪ .‬رحمت اونو اكيب‪ ،‬دوغانا‪ .‬ياخشي اوتور گؤروم نه ائلهمهليييك؟ ائرككلر‬
‫باشوزون صاداغاسي‪ ،‬ايت آپاران اولسون‪ .‬آمما توفنگلري گرك وئرمهيديز‪.‬‬
‫توفنگي ايتيردينمي اولورسان دوشمنين كبينسيز آروادي‪ .‬اليندن هئچ ايش‬
‫گلمز‪ .‬آمما آتاﻻر دئميشكن يوز فيكير بير قيغونو اؤدهمز‪ .‬اونﻼر مني تكلهمك‬
‫ايستهييرديلر‪ .‬تكلهديلر ده‪ .‬نه اوغﻼنﻼريم يانيمدادير‪ .‬نه ده نؤكرلرين جاناده‪-‬‬
‫ينلري‪ .‬بيري بوردادير كي‪ ،‬او دا ال ـ آياغيمزا دوﻻشماسين‪ ،‬قاﻻني اؤزونه‬
‫پئشكاش‪...‬‬
‫سونرا گؤتور ـ قوي ائديب خيلي فيكيرلشدي و اوغلونا دؤندو‪:‬‬
‫ـ تئز اول‪ ،‬بير ايكي تيكه يئييب ايچ‪ ،‬قاييت‪ .‬قار كولك توتسا حيوانﻼرين‬
‫هاميسي تلف اوﻻر‪ .‬اونﻼري تئزليكله قيزقاﻻسينا يئتيرين‪ .‬آوات بهيه دئيين‬
‫كي‪ ،‬حسنخان آرواد اوشاقﻼريني سنه اوسپورد اولور‪.‬‬
‫حسنخان اوغلونو يوﻻ سالديقدان بير ساعات سونرا شايسهون آتليﻼري‬
‫كنده سوخولدو و حسنخاني توتوب اوكي وار دؤيدولر‪.‬‬
‫***‬
‫يئيجهده وضعيت گئت ـ گئده گرگينلهشيردي‪ .‬شامانين تورپاقﻼرينين‬
‫طالعي اهالي آراسينداكي بيرليگي سارسيتميشدي‪ .‬سؤز سالماندان دوشنده‬
‫فيكيرلر هاچاﻻنير‪ ،‬كيمي سه »نه اولسون‪ ،‬حاجي تاپديقدان سالمان‬
‫ياخشيدي«‪ ،‬كيمي ايسه »بودا سالمان‪ ،‬آدام داي آز قالير اؤزونه ده اينانماسين«‬
‫دئييردي‪ .‬هميشه اوغورلوقدا و هر هانسي بير گرگين وضعيتده سالماندان‬
‫مصلحت آﻻنﻼر »قيامات گونودور‪ ،‬هره اؤز قئيدينه قالماليدير« دئييرديلر‪.‬‬
‫ائرتهسي گون حسينعالي گيلين قاپيسي جفتهلنميشدي‪.‬‬
‫‪ |146‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫بيرينجي خيرداخانيم جفتهني آچيب ايچهري گيردي‪ .‬ائو بومبوش ايدي‪.‬‬


‫اوغروﻻر هر نهيي ييغيشديريب آپارميشديﻼر‪ .‬شور بارداغينا بئله رحم ائلهمه‪-‬‬
‫ميشديلر‪ .‬عائله عضولري كورسونون آلتينا سيغينميشدي‪ .‬درحال مسجيددن بير‬
‫ايكي حصير گتيريب ائوهسالديﻼر‪ .‬ماجراني حسينعالي اؤزو دانيشدي‪:‬‬
‫‪ ...‬گئجه ياريني كئچميشدي‪ .‬الچيراغين گؤتوروب تؤولهيه گئتديم‪ .‬مالي‬
‫يئملهديكدن سونرا آلتيني تميزلهييب قاييتديم‪ .‬يئرلري ساليب ياتماق ايستهينده‬
‫دهليز قاپيسينا بير تيمبا ووردوﻻر‪ .‬كيليددان يئريندن قوپدو‪ ،‬ايچهري‬
‫سوخولدوﻻر‪ .‬قمهني چيخارديب هدهلهديلر‪» .‬سسيز چيخسا بوغازوزي اوزهجي‪-‬‬
‫ييك« دئديلر‪ .‬نه وارديسا داشيييب آرخين اوتاييندا حيوانﻼرينا يوكله ديلر‪ .‬تزه‪-‬‬
‫گلينين چادراسيني دا باشيندان چكيب آپارديﻼر‪ .‬بير جام قالميشدي‪ .‬بيري اونو‬
‫دا گؤتورمك ايستهدي‪ .‬اونﻼرين بؤيوكلري آجيقﻼندي‪:‬‬
‫اولما قوي باري سو ايچمهيه كاساﻻري قالسين‪.‬‬ ‫ـ آده كئچل! ناانصاف ‪،‬‬
‫بئلهليكله كاسا قالدي‪ .‬گئتمك ايستهينده بيري گؤزآلتينا باخيب كوت‬
‫تويوغو يومورتاسينين اوستوندن گؤتوردو‪ .‬آنام گلينين اوزويونو و سيرغاﻻريني‬
‫اسكيه دويونلهييب تويوغون يوواسينين آلتيندا گيزلتميشدي‪ .‬اونو دا گؤتوروب‬
‫آناما سرتلندي‪» :‬آرواد! هئچ اوتانميرسان‪ ،‬اوغورلوق ائلهييرسن؟« دئدي و‬
‫قاپيني چؤلدن كيليددهييب گئتديلر‪.‬‬
‫آرتيق كنده سس دوشموشدو و هامي حسينعالي گيله گليردي‪ .‬بيرينجي‬
‫گوللوبهييم دانيشدي‪:‬‬
‫ـ آپارديقﻼري آجي درمانا قسمت اولسون‪ .‬جانو ز ساغ اولسون‪ .‬فيكير ائله‪-‬‬
‫مهيين اؤلمهميشيك كي‪...‬‬
‫سونرا گلينلرينه نهسه تاپشيريب ائوه گؤندردي‪ .‬اونﻼر بير آزدان سونرا ايكي‬
‫دست يورغان ـ دؤشك و ايكي كيليمله قاييتديﻼر‪.‬‬
‫شامان| ‪147‬‬

‫اوواختدان زولئيخا خاﻻ گلينليك چادراسيني آپارانﻼرا اشاره ائدهرك »باباليم‬


‫اوﻻرين بوينونا‪ ،‬ناماز قيﻼندا دا چادرا اؤرتمهيهجهيم« دئييردي‪...‬‬
‫اشكارليق باشﻼنميشدي‪.‬‬
‫ايكيندي چاغي هره اؤز ائوينه چكيلديكدن سونرا سالمان گيلين قاپيسي‬
‫چاليندي و ايماش بير باغﻼما ايله ايچهري گيردي‪ .‬سويوقدان ال ـ آياغي بوزا‬
‫دؤنموش ايماش بوغازينا قدر كورسونون آلتينا گيريب قيزيشماغا باشﻼدي‪.‬‬
‫ايليق تنديرين مﻼيم ايستيسي ساري ياغ كيمي جانينا ياييليردي‪ .‬گوللوبهييم‬
‫چيني چاينيكه چاي آتيب تنديردن چيخارديغي بيزهكچهدن داغسو آليب چاي‬
‫دملهدي و كورسونون اوستونه سيرفا ساليب بير ايكي ﻻواش چؤركله بير ـ‬
‫ايكي ديليم پئندير‪ ،‬بير آز تزه كره‪ ،‬بير پياﻻ دا قاتيق قويدو و »ايماشقاغا‪،‬‬
‫واختسيز گلن قوناغين گناهي اؤز آياغينادير« دئدي و اونو چؤرك يئمهيه دعوت‬
‫ائتدي‪ .‬آرتيق جاني ايسينميش ايماش ديك اگلشدي و اوندان اول يئمهيه‬
‫باشﻼميش سالمانا قوشولدو‪ .‬عادت اوزره قوناق چكينمهسين دئيه سالمان‬
‫قوناقدان قاباق يئمهيه باشﻼييردي‪ .‬بو‪ ،‬اوندا بير ورديشه دؤنموشدو‪.‬‬
‫بير ايكي تيكه يئديكدن سونرا گوللوبهييم درين نلبهكيه قويدوغو بارداغا‬
‫اوخشار يئكه بير ايستكانا چاي سوزوب ايماشين قاباغينا قويدو‪ .‬ايماش درحال‬
‫چايي نلبهكيه تؤكوب آغزيني يانديرماسين دئيه هاوايا قاتيب خورتوليﻼ ايچمه‪-‬‬
‫يه باشﻼدي‪ .‬دالبادال اوچ ايستكان چاي ايچديكدن سونرا سالمانا طرف دؤندو‬
‫و اؤز گليشينين سببيني آچيقﻼماغا باشﻼدي‪:‬‬
‫ـ سليدايي مني حاجي حسنخان گؤندهليب‪ .‬دؤلت دنه بئلنودو‪ ،‬بيل آز دا‬
‫گوﷲ‪...‬‬
‫سالمان ايماشين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ هه‪ ،‬حاجي حسنخان نهجوردو؟ گزيب دوﻻنا بيلر؟ يوخسا ياراﻻري هله‬
‫ساغالماييب؟‬
‫‪ |148‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ نيه‪ ،‬دؤولتوندن ياخشيدي‪ .‬ا كيشي هل دؤيولمه‪ ،‬ياﻻ ـ ماﻻ اونو آياقدان‬
‫سالسايدي‪ ،‬حسنخان ديهلديم اونا؟‬
‫سونرا سؤزون داوام ائتديرهرك دئدي‪:‬‬
‫ـ تاپشيلدي كي‪ ،‬نابا ـ نابا كندي اوﻻﻻ وئلهسوز‪ .‬گئجه ـ گوندوز كئشيك‬
‫چكون‪.‬‬
‫سالماني فيكير گؤتوردو‪ :‬دئيهسن بو خينا او خينادان دؤيول‪ .‬حسينعالينين‬
‫ائوينين چاپيلماسي بير نؤع خبردارليقدير‪.‬آمما آرتيق اهالي منيم سؤزومه اهميت‬
‫وئرمير‪ .‬من دئيهنه باخسايديﻼر حسينعالي دا چاپقون وئرمزدي‪ .‬گوللوبهييم‬
‫سالمانين عوضينده ديللندي‪:‬‬
‫ـ آلﻼه كؤمهيي اولسون‪ .‬آلﻼه اونو بيزه چوخ گؤرمهسين‪ .‬يئنه باخ‪ ،‬يامان‬
‫گونده يامان قارداش‪ .‬دئنن آرخايين اول‪ .‬كندي گؤز بهبهيي كيمي‬
‫قوروياجاغيق‪ .‬اشكارچيﻼرين آغزي نهدير‪ ،‬بهيم اؤلموشوك؟‬
‫گوللوبهييمين دئديكلرينه اينانمايان سالمان هميشه بئله آنﻼردا اولدوغو‬
‫كيمي »يقين كي‪ ،‬آرواد بير شئي بيلمهسه بير شئي دئمز« اونون سؤزلريني‬
‫تصديقلهمك مجبوريتينده قالدي‪.‬‬
‫ايماش قيزيشديقدان سونرا دوروب گئتمك ايستهدي‪ .‬سالمان فتاحﻼ‬
‫سليمي اونا قوشدو كي‪ ،‬بندهدك اؤتورسونلر‪.‬‬
‫اونﻼر گئتديكدن سونرا گوللوبه ييمهسرتلنمهيه باشﻼدي‪:‬‬
‫ـ آرواد‪ ،‬هئچ نه دانيشديغويي بيليرسن؟ سالماني كندده شوتا قويان وار؟‬
‫شامانين تورپاغي باشيميزا ائله سركي اولماييب كي!‬
‫گوللوبهييم بو دفعه ارينين جاوابيني وئرمك ايستهييردي‪:‬‬
‫ـ كيشي‪ ،‬آتاﻻر دئييب نااومود شيطاندي‪ .‬جاماعاتين هئچ نهدن خبري‬
‫يوخدو‪ ،‬اوجون آليب اوجوزلوغا گئديرلر‪ .‬واخت گلهجك هر نهيي بيلهجكلر‪.‬‬
‫سنين احترام ـ حؤرمتون يئريندهدي‪...‬‬
‫شامان| ‪149‬‬

‫سالمان اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬


‫ـ ياخشي‪ ،‬ياخشي ساققاليما سوغان دوغراما‪ .‬نه قدر دئديم كي‪،‬‬
‫سعدولﻼنين دؤيولمهسي بيزي آييق سالماليدي‪ ،‬سؤزومه قوﻻق آسان اولمادي‪.‬‬
‫ايندي ده كندده دئييم كيِ‪ ،‬منده بئرنو وار گلين كئشيك چكهيون‪ .‬باﻻيا‬
‫گلميش تاپدوق دا بونو گودور‪ .‬آدام گؤندرسين امنيهلري تؤكسون كنده‪...‬‬
‫بيرينجي دفعه اوﻻراق گوللوبهييم اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ بئله گئتسه دونياني سئل آپارار كي‪ .‬نيه آچيق يولﻼري دا باغﻼييرسان؟‬
‫گليب هاميني حسينعاليا دؤندرسهلر ياخشي اوﻻر؟ اونا يورغان ـ دؤشهيي سن‬
‫وئردين‪ ،‬كند چاپقونا گئتسه كيم وئرهجك؟ بؤركووي قوي قاباغووا بير‬
‫فيكيرلش كيشي! جاماعاتين جاني بورنونا ييغيشيب‪ .‬امنيهنين اؤزو ده‬
‫شاهسونلرين قورخوسوندان يوواسيندان چؤله چيخمير‪ .‬تاپديغين سؤزوينن‬
‫يئيجهيه گليب سالمانين توفنگيني آﻻجاق؟ كيشي‪ ،‬آغلووي باشووا ييغ‪ ،‬قيش‬
‫گونونون چاپقونونا دؤزمك اولماز ‪...‬‬
‫آرتيق سالمان گوللوبهييمين سؤزلريني ائشيتميردي ‪» ...‬آرواد دوز دئيير ده‪.‬‬
‫هئچ اولماسا اؤز خاراباميزي قوروياريق كي« دئيه دوشوندو و دوروب دوكانا‬
‫گئتدي‪.‬‬
‫هاوا سويوق اولدوغوندان كندين دوكاني آغزينادك دولموشدو‪ .‬فتاح سلي‪-‬‬
‫داييني گؤرمك همن يئريندن ديك دوردو‪ .‬ﻻكين داداش »سن اگلش‪ ،‬بورادا‬
‫يئر وار‪ .‬مشهدي گل بوردا اگلش« دئيه بؤيروندن سالمانا يئر آچدي‪ .‬سكينين‬
‫اوستونده اگلهشن حاجي تاپدوق اوجويا گؤز ائلهدي‪ .‬اوجو اؤز ـ اؤزونه‬
‫دانيشيرميش كيمي اطرافينداكيﻼرين ائشيدهجهيي بير سسله و كينايه‬
‫خاراكتئرلي بير ايفاده ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ دوراق گئدك‪ ،‬مولخاوا‪ 10‬گلدي‪.‬‬

‫‪ -10‬مولخاوا مولكه دار‪ ،‬ماليك دئمكدير‪.‬‬


‫‪ |150‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫و دوكاندان چيخدي‪ .‬سؤز حسينعالينين وئرديگي چاپقيندان گئديردي‪.‬‬


‫يوخسولﻼري آخماق بيلن حاجي تاپديق يئرسيز اتهامﻼ چيخيش ائديردي‪:‬‬
‫ـ انسان گرك آييق اوﻻ! باشيني آتيب پوفه ـ پوفله ياتارسان ائويني ده‬
‫آپارارﻻر‪ ،‬ﻻپ او يانا دا كئچر‪ .‬باخ‪ ،‬آي جاماعات! من جيگهزي گورورسوز؟‬
‫يايلي ـ يازلي گئجهنين يوخوسو منه حارامدي‪...‬‬
‫حسينعالي بوزوو قارنيندا اؤلموش كيمي دوكانين كونجونده قيسيليب‬
‫اوتورموشدو‪ .‬سالمان قفهچيه دؤنهرك اونا دا بير چاي دئييب حاجي تاپديغين‬
‫سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ اشي‪ ،‬آلﻼه كريمدي‪ .‬اؤزوو يئمه‪ .‬كيشينين قاباغينا ايش چيخار ده‪.‬‬
‫قوماردا اوتوزماييبسان كي‪ ،‬جاماعاتين طعنهسيندن قورخاسان‪ .‬نه اگر ـ‬
‫اسكيكين اولسا من وارام‪...‬‬
‫حاجي تاپديق دا اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ بلي‪ ،‬نئجه دئيير‪ ،‬ائلهدي! شامانين گونونه قالماق ايستهسن‪ ،‬گئت سنين‬
‫ده اگر ـ اسكيگيني دزولتسين‪...‬‬
‫بو دفعه داداش اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ حاجي‪ ،‬قوي درديميزي چالخاياق ده‪ ،‬خالخين ائو ـ ائشيگي پوف اولوب‬
‫گؤيه سوورولوب‪ .‬اونا كؤمك ائلهمك عوضيده دانﻼييرسان‪ .‬كؤمك ائلهمك‬
‫ايستهيهنه ده آتماجا آتيرسان‪.‬‬
‫حاجي تاپديق بير آز يومشالدي‪ ،‬توتهيين ديلين چكن كيمي اولدو‪:‬‬
‫ـ كيم كؤمك ائلهمك ايستهيير‪ ،‬من قويمورام‪ .‬پير اوﻻسان اونون مالي‬
‫گئتميش منيم ماليم گئتميش‪ .‬مشه داداش‪ ،‬منيم دهسؤزوم اودو كي‪ ،‬آيييق‬
‫اولون‪ .‬يئتيمه گل ـ گل دئين چوخ اوﻻر‪ ،‬آمما وئرن اولماز‪ .‬شاماني بدبخت‬
‫ائلهديلر‪ .‬ايندي ده بونو‪ ،‬حسينعاليني دئييرم‪ ،‬بدبخت ائلهمك ايستهييرلر‪ .‬قويون‬
‫باري او بير ايستيل تورپاغي الينده قالسين‪...‬‬
‫شامان| ‪151‬‬

‫حاجي تاپديق بير آز آرا وئرديكدن و سالماني سوسدوغونو گؤردوكدن سونرا‬


‫اوجون آليب اوجوزلوغا گئتدي‪:‬‬
‫ـ نه قدر من وارام قويماياجام بيري بيرينين تورپاغينا ييهليكلنسين‪.‬‬
‫شامانين دا تورپاق ايشيني يئرده قويماياجام‪ .‬هه‪ ،‬گؤر او تورپاقﻼرا ييه‬
‫دورماييبسان؟ گئتديگيم بيته آند اولسون‪ ،‬حاجي رفعت نه قدر دئدي شامان يئر‬
‫اكن دؤگول‪ ،‬گل وئريم سنه‪ ،‬غيرتيم قابيل ائلهمهدي‪...‬‬
‫سونرا سالمانا طرف دؤندو‪:‬‬
‫ـ باشيما دؤنهسن‪ ،‬گؤر او تورپاقﻼرا ييه دورماييبسان‪...‬‬
‫سالمان اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ هله كي‪ ،‬ييه دورموشام‪ .‬گئت‪ ،‬هارا اوجادير الووي قوي اورا‪ .‬گؤروم نه‬
‫غلط ائليهجكسن؟‬
‫داداش حاجي تاپديقين مقصديني درحال باشا دوشدو‪ .‬اصلينده حسينعالينين‬
‫قارا گونه قالديغي اونون هئچ وئجينه دئييلدي‪ .‬شامانين تورپاقﻼري اونو‬
‫يانديريردي‪ .‬اودور كي‪ ،‬دوز هدفه ووردو‪:‬‬
‫ـ باﻻم سوغان يئمهييبسن ايچين نيه گؤونهيير؟ شامانين تورپاغي اليندن‬
‫چيخيب‪ ،‬سنه نه دوشوب؟ تا قاباقدان سالمان اكيردي ايندي ده سالمان اكير‪.‬‬
‫سالمان بيلر شامان بيلر‪ ،‬سنه منه قئيدي قالماييب ‪ ...‬آغير اوتو باتمان گل‪.‬‬
‫كندي بير ـ بيرينه قاتما‪ .‬قارين دويوران آشي گؤز تانيار‪ .‬اينديه كيمي سنين‬
‫چؤرهييني دادان اولماييب‪ .‬آمما گوللوبهييمين آيران آشي واختيندا ساغير ـ‬
‫سوغورون جانين ساتين آليب‪.‬‬
‫اويونو تاماميله اودوزان حاجي تاپديق سايمازيانا دوكاندان چيخيب گئتدي‪.‬‬
‫دوكانا موقتي بير سوكوت چؤكدوكدن سونرا ايكي ـ ايكي دانيشماﻻر‬
‫باشﻼندي‪ .‬سؤز اطراف كندلرده رعيتلره اوﻻن ظلمدن و آمانسيزليقدان‬
‫گئديردي‪ .‬سميان دا همين كندلردن بيري ايدي‪ .‬ديگر كندلر كيمي سمياندا دا‬
‫‪ |152‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫مختلف طبقه دن اوﻻن انسانﻼر ياشاييردي‪ .‬كندين يوخاري حصهسينده شاه‪-‬‬


‫قولو و حؤكي كيمي بهيلر يئرلهشير‪ ،‬آشاغي حصهسينده ايسه رعيتلر‬
‫ياشاييرديﻼر‪ .‬داداش بو كنده چوخ گل –گئت ائديردي‪ .‬ائشتيديكلريني دوكاندا‬
‫دانيشماغا باشﻼدي‪:‬‬
‫»بير گون رعيتدن اوﻻن ميخك آدلي بير جاوان گلين كندين ايچيندن‬
‫آخان چاي قيراغي ائولرينه گئديرميش‪ .‬حؤكي بهي ده اوودان گليرميش‪.‬‬
‫ميخهيي گؤرور و توفنگيني سيييريب اونو نشان آلير‪ .‬دوستﻼرينا دئيير‪ :‬بو گون‬
‫پوشگوموزه اوو چيخماييب‪ ،‬بو دا بيزيم بو گونكو اوووموز‪ .‬من ووروم چاباﻻييب‬
‫جان وئرسين‪ .‬باخيب كئف ائدك‪ .‬او جور ده اولور جاماعتين گؤزو باخا ـ باخا‬
‫ميخهيي گوﷲ ايله اؤلدورور و او چاباﻻييب جان وئرديكده بو دا دوستﻼري ايله‬
‫الين الينه ووروب گولمكدن اوغونور‪ .‬هئچ كيم قورخوسوندان اعتراض ائده‬
‫بيلمير‪...‬‬
‫كندده رعيتلره قارشي نهلر ائتمهييب‪ .‬رعيت اونون خانيمي‪ ،‬قيزي و يا‬
‫قوهوم ـ اقرباسينين پالتاريندان گئيميش اولسا‪ ،‬اوندا اونون لچهييني بوغازينا‬
‫دوﻻتديريب تنبيه اوچون قاپيسينا آپارتديرير‪.‬‬
‫هله سيزه اوغور بهيدن دئييم‪ .‬اوغور بهيين عايلهوي دوستو موغاندان‬
‫سميانا بهيين ائوينه قوناق گلير‪ .‬قوناغين ياخشي و دگرلي بير كههر آتي‬
‫وارميش‪ .‬آتي منيمسهمك اوچون‪ ،‬قوناغي گئجه‪ ،‬يوخودا اولدوغو بير واخت‬
‫اؤلدورمك قرارينا گلير‪ .‬آروادي اونا مانع اولماق ايستهسه ده باجارا بيلمير‪ .‬اوغور‬
‫بهي آروادين سينهسيندن ووروب گئري قايتارير‪ .‬قوناغي گئجه ياتديغي يئرده‬
‫اؤلدورور‪ .‬و قيش گونلري اولدوغوندان اؤلونو آپاريب حيهطدهكي قاﻻغا آتير و‬
‫قاﻻغي مييتين اوستونه اوچورور‪ .‬نئچه گون ماجرانين اوستوندن كئچير‪.‬‬
‫قوناغين قوهوم ـ اقرباسي خبر توتماق اوچون اوغور بهي گيله گليرلر و‬
‫قوناغين سميانا و اونون ائوينه گلديگيني اوغور بهيه دئييرلر‪ .‬آنجاق اوغور بهي‬
‫شامان| ‪153‬‬

‫اونون سميانا گلمهديگيني و اونو گؤرمهديگيني سؤيلهيير‪ .‬نهايت ياز آچيلير‬


‫اوغور بهي كههر آتي اؤز آتي كيمي مينيب چاپير‪» .‬آختاران تاپار« دئييبلر‪ ،‬اؤلو‬
‫يييهسينه آتين اوغور بهيده اولدوغو خبري چاتير‪ .‬بهي اؤزونو تهلوكهده‬
‫گؤردوكدن عايلهسيله بيرليكده خالخالين كندلرينين بيرينه كؤچور‪ .‬بير مدت‬
‫اورادا ياشاييرﻻر‪ .‬گونلرين بير گونو اؤلو يييهسي اوغور بهيين يئريني اؤيرهنيرو‪،‬‬
‫بهيي تاپيرﻻر‪ .‬بهي هميشه يانيندا سيﻼح گزديرسه ده آنجاق ياخاﻻنير‪ .‬اؤلو‬
‫يييهلري اوغور بهيي و آرواديني چوخلو ايشگنجهدن سونرا اؤلدورورلر‪.‬‬
‫بير نئچه ايل قوراقليق اولور و كندده اوﻻن رعيتلر آغير گونلر كئچيريرلر‪.‬‬
‫دئييلنلره گؤره بهيلرين قورخوسوندان رعيت ائوينده چؤرك بيشيرمه چوخ‬
‫قورخولو اولوب‪ .‬ائله كي دامين باجاسيندان چيخان توستونو بئله گيزلتمهسينه‬
‫چاليشيليب‪ .‬و هر بير ﻻواش يا پئنجهييش بيشيريلديكجه او بيريسي تنديره‬
‫ياپيشديريلماميش‪ ،‬بيشيريلميش چؤرهيي تلهسيك آپاريب يوك آراسينا‬
‫سوخورموشﻼر‪.‬‬
‫سمياندا رعيت ائوينده ساماوار يانديرماق رعيتين جزاﻻنماسينا سبب اولوب‪.‬‬
‫او ائوده ساماوار اولسايميشسا دا يانماماليميش‪ .‬نئجه كي بير رعيتين حاققي‬
‫يوخ ايمش بهي خانيمي يا آغاسي گئيينديگيندن گئيينسين‪.‬‬
‫سمياندا عموميتله اوزون ايللر بهيلر رعيتلري كؤله كيمي ايشله ديب‪ .‬اكين‬
‫اكيلن بير واخت دا رعيت اكيني بيچيب‪ ،‬تاخيلي حاضيرﻻييب ائوه گتيرمهدن او‪،‬‬
‫رعيته آغاليق ائدن بهي ايلك اؤنجه آرتيقﻼماسي ايله اؤزونه حاق آييريب‬
‫سونرا رعيته حاق وئررميش‪.‬‬
‫كنده دارغا يا امنيه گلديگي زامان زوراكيليق اوزو ايله گلن شخصه گون‪-‬‬
‫اورتا يا آخشام يئمهييني رعيت ائوينين جوجه يا تويوغونو توتوب كسيرميشلر‪ .‬بو‬
‫زامانﻼر بهيلر و رعيتلر آراسيندا قوهوملوق دا يارانماييب‪...‬‬
‫نهايت سالمان ديللندي‪:‬‬
‫‪ |154‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ آي جاماعات آتاﻻر دئميشكن يوز فيكير بير قايغونو اؤدهمز‪ .‬آغاﻻرين‬


‫ظلمي آزليق ائديردي‪ ،‬اشكارليق دا بوياندان گلدي‪ .‬ائله اولماسين كي‪ ،‬داش‬
‫مندن سوووشسون يولداشيما دگسين‪ .‬يولداشيما دگن داش منه ده دهيهجك‪.‬‬
‫بو گون حسينعالي چاپغون وئردي‪ ،‬صاباح دا بيزيم نؤوبهميزدير ‪...‬‬
‫تاران اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ دئمهلي ايندي گلدين قوش حدينه‪ .‬يازيق حاجي تاپديق دا بونو‬
‫دئييردي‪ .‬حسينعالي ساياق اولسايدي چاپغون وئرمزدي‪ ...‬آي جاماعات من‬
‫سيزه دئييرم‪ :‬ساياق اولون‪ ،‬آييق ياتين‪.‬‬
‫سالمان سؤزونون داليني توتدو‪:‬‬
‫ـ ساييق ياتماقنان چاپغونون قاباغين آلماق اولسايدي‪ ،‬حاجي حسنخان بو‬
‫ايشي سندن و مندن ياخشي باجاراردي‪ .‬سؤز بوراسيندادير كي‪ ،‬هئچ كيم‬
‫تكليكده اؤزونو قورويا بيلمز‪...‬‬
‫داداش اونون نه دئمك ايستهديگيني بيليرميش كيمي دئدي‪:‬‬
‫ـ بعلي‪ ،‬آتاﻻر ياخشي دئييبلر كي‪ ،‬تك الدن سس چيخماز‪ .‬مشهدي‪،‬‬
‫ايندي دئ گؤرك نه ائلهمهليييك؟ قولدورﻻرين آتﻼري دا وار توفنگي ده‪.‬‬
‫بيزيمسه بئلدن‪ ،‬يابادان باشقا هئچ زاديميز يوخدور‪ .‬كور اوغلو دئميشكن توفنگ‬
‫چيخيب‪ ،‬مردليك ايتيب‪ .‬اليميزدن نه گلر؟ بيزيمكي بيرجه بير اوﻻن آلﻼها‬
‫قاليب‪ .‬والساﻻم‪.‬‬
‫سالمان‪:‬‬
‫ـ داداشعلي‪ ،‬ياريمچيليق قويما آتاﻻر سؤزونون قاﻻنين دا دئي‪ .‬ائل گوجو‬
‫سئل گوجو! آلﻼه انسانا عاغيل وئرمهسئيدي‪ ،‬سن دئين اوﻻردي‪ .‬دئييرلر‪:‬‬
‫قاپيني قيفيلﻼ‪ ،‬قونشونو اوغرو توتما‪ .‬داناني اول باغﻼ‪ ،‬سونرا آلﻼها تاپشير‪.‬‬
‫آلﻼه دئييب سندن حركت‪ ،‬مندن بركت‪ .‬كور قيز دئييلسن كي‪ ،‬اوروزون‬
‫شامان| ‪155‬‬

‫باجادان تؤكولسون! كندين دؤرد طرفينده كئشيك قويساق‪ ،‬هئچ كيم آياغين‬
‫بورا باسا بيلمز‪...‬‬
‫سالمانين كسكين‪ ،‬جدي و عاغيﻼ باتان سؤزلري دوكاني ائله‬
‫ساكيتلشديرميشدي كي‪» ،‬چيبين« قانادينين سسي ائشيديليردي‪ .‬هامي سوال‬
‫دولو باخيشﻼريني اونون آغزينا زيللهميشدي‪ .‬حتي فتاح سوكوتو پوزماسين دئيه‬
‫اشاره ايله قفهچيدن چاي ايستهدي‪ .‬سالمان سؤزونو داوام ائتديردي‪:‬‬
‫ـ من حساب ائلهميشم‪ .‬گونده اون آلتي نفر كئشيك چكسه‪ ،‬هر ائوين‬
‫بئش گونده بير دفعه كئشيك نؤوبه سي اوﻻجاق‪ .‬اون آلتي نفرين دؤردو انزاب‬
‫و بدل يولﻼرينين قووشاغيندا‪ ،‬دؤردو چايآراسي يولوندا‪ ،‬دؤردو گيﻼن يولوندا‪،‬‬
‫دؤردو ده يئكهلي يولوندا كئشيك چكهجك‪ .‬هر دؤرد نفرين ايكي توفنگي‬
‫اوﻻجاق‪...‬‬
‫توفنگ سؤزو گلنده دوكانا يئنه قوردان ـ قوردان دوشدو‪:‬‬
‫ـ اشي قوش توفنگيله قولدورون قاباغيندا دايانماق اوﻻر؟‬
‫ـ سن توفنگي دولدورانا قدر اونﻼر بئينيوي سويورارﻻر!‬
‫حاجي تاپديق چيخاندان سونرا بو دفعه نجي ايله بيرليكده دوكانا قاييدان‬
‫اوجو استئهزالي سؤز دئمهيه باشﻼدي‪:‬‬
‫ـ نيه اولماز! قولدورا دئيهجكسن‪ :‬سن آلﻼه ايرهلي گلمه‪ ،‬قوي توفنگيمي‬
‫دولدوروم ‪...‬‬
‫فتاح اونو جاوابسيز قويمادي‪:‬‬
‫ـ قولدورﻻر بيلسه اوجوينان نجي كئشيكچيدير بو آرايا دوﻻنماز‪ .‬ائله‬
‫قودوقﻼنير كي‪ ،‬گؤرن دئسين آتيب ـ ووراندير‪ .‬يوم آغزيوي سونسوز‬
‫سؤيوندورهنين بيري سونسوز سؤيوندورن‪.‬‬
‫سالمان سؤزونو داوام ائتديردي‪:‬‬
‫ـ بوش دانيشماقدان خوشوم گلمز‪ .‬گؤتورون پوش آتين‪.‬‬
‫‪ |156‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫بئلهليكله او گوندن كنده كئشيك چكيلمهيه باشﻼندي‪ .‬كئشيكچيلر بير‬


‫ايكي دفعه قولدورﻻرا خبردارليق ائدهرك گئري قايتارميشديﻼر‪ .‬حتي ايكي اوچ‬
‫دفعه اونﻼرا سيﻼحلي اولدوقﻼريني بيلديرمك اوچون بئرنودان استفاده ائلهمه‪-‬‬
‫لي اولموشدوﻻر‪.‬‬
‫شامان| ‪157‬‬

‫»عادتا بو چووغونلوق ديارينا باهار قورخا ـ قورخا گلسه ده بو ايل نهدنسه‬


‫تلهسميشدي«‪ .‬كيچيك چيله چيخار ـ چيخماز وعده يئلي اسمهيه‬
‫باشﻼميشدي‪ .‬آذر آييندان باشﻼياراق بئش ـ آلتي دفعه ياغان ياريم مئترليك‬
‫قار بير ـ بيريني باسيب بوزا دؤنسه ده اون اون بئش گونون عرضينده اريييب‬
‫يوخا چيخميشدي‪ .‬بايرام احوال روحيهسي يارانماقدا ايدي‪ .‬گونونو پئيينليكلرده‪،‬‬
‫قاﻻقﻼردا كئچيرن و قاپيﻼردا سومسونن ايتلر آرتيق بير هنيرتي ايزينه كنددن‬
‫چيخير‪ ،‬كؤوشهني دوﻻنيرديﻼر‪ .‬مورروودا اوﻻن پيشيكلرين چيغير ـ باغيري‪،‬‬
‫سرچهلرين قيميشماسي‪ ،‬تويوقﻼرين كوت دوشمهسي باهار كاروانينين‬
‫اينديجه يئتيشهجهييني اعﻼن ائديردي‪ .‬اوشاقﻼر چرشنبه تونقالينا حاضيرليق‬
‫گؤروردولر‪ .‬وعده يئلي آدﻻنان گرميج آغاجﻼرين قوروموش قول ـ‬
‫بوداقﻼريني قيريب تؤكوردو‪ .‬اوشاقﻼر ايسه اونﻼري ييغيب ائوه گتيريرديلر‪ .‬بو‬
‫وضعيت اشكارچيﻼرين دا ال ـ قولونو آچميشدي‪ .‬اونﻼر كندلره باسقين ائتمكله‬
‫كفايتلنمير يولﻼري دا كسيرديلر‪ .‬هر كولون ديبينده بير قولدور دستهسي تصور‬
‫ائلهمك اولوردو‪ .‬عادي يولدان كئچهني توتوب سويوردوﻻر‪ .‬دئييلنلره گؤره‬
‫امنيهلر اؤزلري قولدورﻻرا پيشيك يولو وئرميشدي‪ .‬كندليلرين نفرتيني مولكه‪-‬‬
‫دارﻻردان يايينديرماق ﻻزيم گليردي‪ .‬حهتم كيشينين گوﷲلنمه سي ايسه‬
‫اشكارليغين كولميناسيا نؤقطهسي ايدي‪...‬‬
‫او‪ ،‬گونش چيخار ـ چيخماز اوﻻغي تؤيلهدن چيخارتدي‪ .‬آروادﻻ بيرليكده‬
‫ياغ ـ پئنديري و يومورتاﻻري چاتا ـ چاتا شهردن نه آﻻجاغيني بير داها‬
‫يادداشينين سياهيسيندا قئيد ائتدي‪ :‬چاي‪ ،‬قند‪ ،‬كيشميش‪ ،‬بير آز دا اوشاقﻼرا‬
‫آيين ـ اويون‪.‬‬
‫‪ |158‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫آرواد خصوصيله تاپشيرميشدي كي‪ ،‬قند ياديندان چيخماسين‪ .‬آخي آروادين‬


‫دؤشونده بير چيرتيم بئله سود يوخدو‪ .‬كؤرپه آديگؤزهلين ده قارني اينك سودونو‬
‫گؤتورموردو‪ .‬سلمي خاﻻدان مصلحت ايستهميشديلر‪ .‬او‪» ،‬گون آشيرا قندداغ‬
‫وئرسهنيز‪ ،‬اوشاق دوزهلر«‪ ،‬دئميشدي‪.‬‬
‫آتاسينين شهره گئدهجهييندن هاميدان چوخ خودو سئوينيردي‪ .‬آتاسينا‬
‫يالواراراق ايستهميشدي كي‪ ،‬اونا توتك آلسين‪ .‬او آرتيق بؤيوموشدو و بو ايل‬
‫قويونﻼريني اؤزو اوتاراجاقدي‪ .‬قويون اوتارانا دا توتك ﻻزيم ايدي! او‪ ،‬دفعهلرله‬
‫»توتكسيز قويون اوتارماق اوﻻرمي؟«‪ ،‬دئيه اؤزوندن سوروشموشدو‪ .‬سونرا اؤز‬
‫سؤالينا اؤزو جاواب وئرميشدي‪» :‬البته اولماز«‪ .‬حتي چاي قيراغيندا يارغانين‬
‫اوسته اوتوروب بللهسينين بير تيكهسيني اؤزو يئييب‪ ،‬بير تيكهسيني ده قاباغيندا‬
‫شؤنگويوب گؤزلريني اونا ديكن داغباسانا آتا ـ آتا اؤز ـ اؤزونه دوشونموشدو‬
‫كي‪ ،‬آلﻼه ائلهمهميشكن جاناوار گلسه داغباساندان چوخ توتكدن قورخوب‬
‫قويونﻼرا سوخولماياجاق!‬
‫بو گئجه ده ياتاقدا گؤزلريني يومانا كيمي »توتهييم ياديندان چيخماسين«‬
‫دئيه آتاسينا تاپشيرميشدي‪ .‬آتاسي دا هر دفعه دئميشدي‪» :‬هئچ نه آﻻ بيلمهسم‬
‫ده خودو باﻻما توتك آﻻجاغام«‪.‬‬
‫هله دئسن دونن آخشامچاغي آتاسينين ائرتهسي گون شهره گئدهجهيي‬
‫دوغرولدوقدان سونرا آناسينا خبردارليق دا ائتميشدي‪:‬‬
‫ـ منه نه‪ ،‬اؤزوز بيلرسيز‪ .‬توتك آلماساز قويونﻼري جاناوار يئسه مني‬
‫تاقصيركار توتمايين‪.‬‬
‫خودونون كيشيلنمهسي ايسه آناسينين خوشونا گلميشدي و اونا توتك‬
‫آلماغي ارينه خصوصي تاپشيرميشدي‪ .‬دئمك آتاسي شهردن توتكسيز‬
‫قاييتسايدي‪ ،‬هئچ نؤعله باغيشﻼنماياجاقدي‪.‬‬
‫شامان| ‪159‬‬

‫آرواد ايكي آناجين قيچيني باغﻼييب اوﻻغين يوكونون اوستونه قويدو و‬


‫»گئت‪ ،‬آلﻼها تاپشيرديم« ـ دئييب كيشيني يوﻻ سالماق ايستهينده »دورنا«‬
‫خاﻻ الينده بير فئره حيهط قاپيسيندان ايچهري گيردي‪:‬‬
‫ـ باشووا دؤنوم آي حهتم قاغا‪ ،‬بونو وئررسن بير آز اييده‪ ،‬بير آز دا چاينان‬
‫كيشميش آﻻرسان‪ .‬كيشينين چايخورلوغو بيزي دور چيخانا چيخارديب‪.‬‬
‫ماهي قيميشا ـ قيميشا دورنايا ساتاشدي‪:‬‬
‫ـ ياخشي ائلهييب دئميرسن‪ ،‬او قدر گؤزو گؤتورمهين آدام وار كي‪.‬‬
‫ـ آي باجي نهيي دئيهجهيم‪ ،‬قيزين دا دئمهسي وار؟‬
‫ـ ويي باشيما خئيير‪ ،‬آلﻼها آجيق گلر‪ .‬نه اولسون كي‪ ،‬بو دؤنه قيزي اولوب‪،‬‬
‫گلن دؤنه ده آلﻼه اوغول وئرر‪.‬‬
‫دورناينان ماهينين دانيشيغي هله ـ هله قورتاراسي دئييلدي‪ .‬حهتم فئرهني‬
‫اونون اليندن آليب اوﻻغين اوستونه قويدو و قاپيدان چيخدي‪.‬‬
‫»بهدل« يولو تاماميله امين ـ آمانسيزليق ايدي‪ .‬او گونلر هر بير كولون‬
‫ديبينده نئچه يول كسهن‪ ،‬قولدور پوسوردو‪ .‬بير هفته بوندان قاباق يازيق‬
‫»بههري«نين نهيي وارديسا اليندن آليب يوﻻ سالميشديﻼر‪ .‬ظاليمﻼر اگنينين‬
‫پالتارينا دا قييميشديﻼر‪ .‬سلمي خاﻻ‪» ،‬گينه آدامين اؤزونو اؤلدورمورلر چوخدو«‬
‫دئميشدي‪.‬‬
‫نه ايسه حهتم اوﻻغين آغزيني »يئكهلي«يه طرف يؤنهلتدي‪» .‬گيﻼندو«‬
‫كنديني كئچيب پوچت يولونا يئتيشنده آرخايينﻼشدي‪ .‬كؤكسونو اؤتوروب بير‬
‫داها آﻻجاغي شئيلري بئينينه حك ائتدي‪ .‬خودونون توتهيي هاميسيندان اولده‬
‫ايدي‪» .‬تهكي درد بير دنه توتك دردي اولسون‪ .‬اونا ـ بونا يالوارماقدان اوزومون‬
‫سويو تؤكولوب«‪ ،‬دئيه اؤز ـ اؤزونه دوشوندو و»آخير كي‪ ،‬يونجا بيتدي‪ ،‬اؤكوزوم‬
‫اؤلمهدي« ايفادهسيني آز قاﻻ اوجا سسله دئمك ايستهييردي‪.‬‬
‫‪ |160‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫حهتم خوش بير احوال ـ روحيه ايله گيﻼندو كؤرپوسونو كئچيب »سالتاوار«‬
‫تورشونا يئتيشدي‪ .‬هله ده اؤز عالميني سئير ائديردي‪» :‬خودوش باﻻم صاباح‬
‫قويون اوتارماغا گئدهجك‪ .‬ائه‪ ،‬بير دلي شئيطان دئيير ياريم چهرك آغايي آل‪،‬‬
‫آرواد آخشاما سودلو پلو بيشيرسين‪ ،‬جهنمه كي«‪.‬‬
‫بيردن‪» ،‬كيشي كارسان؟ ساخﻼ گؤروم« سسي اونو سئير ائتديگي‬
‫دونياسيندان آييردي‪ .‬قاباغيني ايكي نفر الي »بئرنو« لو شايسهون كسميشدي‪.‬‬
‫آمما وضعيتين نه يئرده اولدوغونو بيلميردي‪» .‬اشكارليق« دؤورو اولدوغو هله ده‬
‫يادينا دوشموردو‪ .‬اؤزونو ايتيرمهدن اوﻻغي ساخﻼييب دئدي‪:‬‬
‫ـ نه دئييرسيز باﻻ؟‬
‫ـ هارا گئديرسن؟‬
‫‪-‬گؤرموسوز؟ شهره گئديرم دههه‪ .‬ائوه آيين ـ اويون آلماغا‪.‬‬
‫ـ هاراليسان؟‬
‫ـ »يئيجه«لي‪.‬‬
‫شايسهونلر حهتمي الهسالماغا باشﻼديﻼر‪:‬‬
‫يئيجهلي‪ ،‬قودوغو اؤلر دينجهلي‪.‬‬
‫يئيجهلي‪ ،‬قودوغو اؤلر دينجهلي‪.‬‬
‫هله ده هئچ زاد سئزمهين حهتم ديللندي‪:‬‬
‫ـ باﻻ‪ ،‬ددهنيز يئريندهيم‪ ،‬نيه اله ساليرسيز؟‬
‫شايسهونين بيري حهتمي ياخاﻻدي‪:‬‬
‫ـ كس سسيني ايت اوغلو ايت‪ ،‬گؤر اؤزون نه ده تولكولويه ووروب‪.‬‬
‫او بيري شايسهون آجيقلي بير ايفاده ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ اويونون اؤيرنمهميش داغالليغين اؤيرهنير ولدوززينا‪ .‬بس بهدل يولوينان‬
‫نيه گئتميرسن؟‬
‫شامان| ‪161‬‬

‫حهتم‪» ،‬باشووا دؤنوم‪ ،‬بهدل يولو اوغرو ـ موغروينان دولودور آخي‪ .‬اوردان‬
‫گئتمك اوﻻر؟« دئمك ايستهينده هر شئيي باشا دوشدو‪ .‬اول بئينينه ووردو كي‪،‬‬
‫بههرينين ده آجيغيني بونﻼردان چيخسين‪ .‬آمما ايكيسينه گوجو چاتماياجاغيني‪،‬‬
‫اوﻻغي يوكو ايله ايتيرهجهييني وخودونون توتكسيز قاﻻجاغيني خاطيرﻻييب‬
‫آجيغيني چتينليكله اوددو‪ .‬بير تههر اؤزونو اله آليب دئدي‪:‬‬
‫ـ باشوزا دؤنوم‪ ،‬منه گؤره قوللوغونوز؟‬
‫ـ يوكون نهدي؟‬
‫ـ ياغ ـ پئندير‪.‬‬
‫شايسهونين بيري اوﻻغين اوستوندهكي يوكو آراديقدان سونرا يولداشينا‬
‫دؤندو‪:‬‬
‫ـ دوز دئيير‪ ،‬آمما يئمهلي تويوغو دا وار آآآ‪.‬‬
‫حهتمين اورهيي بير آز يئرينه گلدي‪ .‬اؤز ـ اؤزونه‪» ،‬ايت آپاران اولسون‪ ،‬بير‬
‫آز ياغدان پئن ديردن وئريب سوووشارام« دئدي و دؤرد ـ بئش ﻻواشين آراسينا‬
‫بير چالخام ياغ‪ ،‬بير ايكي ديليم پئندير قويوب دئدي‪:‬‬
‫ـ آلين يئيرسيز‪ ،‬حاﻻليز اولسون‪ .‬اؤز راضيليغيمنان وئريرم‪.‬‬
‫شايسهونلر اوجادان گولوشدولر‪:‬‬
‫ـ آلﻼه كؤمهيين اولسون‪ ،‬ياخشي كي ‪ ،‬حاﻻل ائديرسن‪ ،‬يوخسا‬
‫بوغازيميزدان گئتمز‪.‬‬
‫هر شئي اؤز قايداسيندا گئديردي‪ .‬حتي بير اوزونه باخسان حهتمين خئيرينه‬
‫ايدي‪ .‬چونكي بير قولدورا چاپيﻼن آدام مقصده كيمي امين ـ آمانليقدا اولمالي‬
‫ايدي و آيري بير قولدورون اونا ساتاشماق حاققي يوخ ايدي‪.‬‬
‫قولدورﻻرين بيري آلديغي ياغ ـ پئنديري ينكه بير دستماﻻ باغﻼدي‪ .‬او‬
‫بيريسينين گؤزو سبدين ايچينده سامان آراسيندا سليقه ايله يئرلشديريلميش‬
‫يومورتاﻻرا دوشدو‪ .‬فيكريندن نه ايسه كئچدي‪ .‬يولداشينا دؤندو‪:‬‬
‫‪ |162‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ ايه كئچل‪ ،‬يومورتاﻻردان ياخشي نيشانا اوﻻر آآآ‪.‬‬


‫ـ دوز دئييرسن كئچل‪ .‬توفنگلرين لولهسيني پاس كسيب‪ ،‬اؤزوموز ده‬
‫بئكارچيليقدان ديغﻼميشيق‪.‬‬
‫اونﻼر يومورتاﻻري سبددن چيخاريب اللي مئترليكده سيرا دوزدولر‪ .‬هرهسي‬
‫بير باشدان وورماغا باشﻼديﻼر‪ .‬بئرنو گوﷲلري يومورتاﻻري توز كيمي گؤيه‬
‫سوووردو‪ .‬حهتمين گؤزلريندن ياش سوزولوردوسه ده‪ ،‬ياغ ـ پئنديري ساتيب بير‬
‫آز آيين اويون و البته خودويا توتك آﻻ بيلهجهيينه گووهنيردي‪ .‬بلكه ده اوﻻغي‬
‫سوروب يولونا داوام ائتديرسهيدي‪ ،‬قولدورﻻرين ايشي اولماياجاقدي‪ .‬آمما حهتم‬
‫دايانيب اونﻼرين اجازهسيني گوددو‪.‬‬
‫قولدورﻻر يئنه اوﻻغا ساري گلديلر‪ .‬بيري او بيريسينه دئدي‪:‬‬
‫ـ ايه گلسنه تويوقﻼردان بيريني گؤتوروب ديشيميزي دهييشك؟‬
‫ـ بس نههه؟‬
‫حهتم اونا دا راضي ايدي‪ .‬حتي اؤزو آناجين بيريني آچيب وئرمك ايستهدي‪.‬‬
‫آمما آرتيق ايش ايشدن كئچميشدي‪ .‬شايسهون فئرهني گؤتورموشدو‪ .‬حهتم اونا‬
‫ياخينﻼشيب فئرهني آلدي و دئدي‪:‬‬
‫ـ باشووا دؤنوم‪ ،‬بو آماناتدي‪ .‬آناجﻼردان بيريني گؤتور‪.‬‬
‫اونون بو داورانيشي شايسهونه آغير گلدي‪:‬‬
‫ـ آده‪ ،‬قانجيغين باﻻسي قانجيق‪ ،‬اوتانميرسان؟ فئرهني اليمدن آليرسان؟‬
‫ـ قادان اورهييمه‪ ،‬آخي بو آماناتدي‪ ،‬وئره بيلمهرم‪ .‬آناجﻼرين ﻻپ ايكيسيني‬
‫ده گؤتور‪ ،‬سنين اولسون‪.‬‬
‫ـ كيشيده اوزه باخ سن آلﻼه‪ ،‬سنين اولسون‪ ،‬دئيير‪ .‬بس منيم دؤگو‬
‫سنيندي؟‬
‫حهتمين ديشي بوغارساغين كسيردي‪ .‬آماناتا خيانت ائتمهيي غيرتينه‬
‫سيغيشديرا بيلمزدي‪ .‬سون سؤزونو دئمهلي اولدو‪:‬‬
‫شامان| ‪163‬‬

‫ـ اؤلدورسن ده فئرهني وئره بيلمهرم‪.‬‬


‫ييرتيجي گؤركمي آﻻن قولدور بئرنووو قاريشديريب حهتمي نيشان آلدي‪:‬‬
‫ـ آت يئره فئرهني‪ .‬اؤزن ده گل آياغيمنان اؤپ‪.‬‬
‫ـ آماناتا خيانت ائده بيلمهرم‪.‬‬
‫او بيريسي قولدور ديللندي‪:‬‬
‫ـ ايه كئچل‪ ،‬بير گوﷲ چاخ بئينينه‪ .‬گؤرهك آخماق آدامﻼر نه جور جان‬
‫وئرير‪.‬‬
‫قولدورون بارماغي قورخولوغون ايچينه كئچيب تهتيه ايليشدي و‪. . .‬‬
‫حهتم ايﻼن ووران آدام كيمي قيوريليب ييخيلدي‪ .‬سودان چيخاريﻼن باليق‬
‫كيمي چاباﻻماغا باشﻼدي‪ .‬هله ده فئرهنين آياقﻼريني اووجونون ايچينده بهرك‬
‫ـ بهرك سيخميشدي‪ .‬قولدور فئرهني اونون اليندن چيخارماق ايستهدي‪ ،‬آمما‬
‫ممكن اولمادي‪ .‬يولداشينا دؤندو‪:‬‬
‫ايه كئچل‪ ،‬او سن اؤلهسن بو تاتﻼردا ﻻپ ايت جاني وار‪.‬‬
‫گوﷲ حهتمين قارنيندان دهييب كورهگينين اورتاسيندان چيخميشدي‪.‬‬
‫كئچيرديگي گونلر بئينينده جانﻼنماغا باشﻼدي‪ .‬تاي ـ توشﻼري‪ ،‬آتا ـ آناسي‪،‬‬
‫حتي ماهي ايله ائولنمهسي و خودونون اولماسي بئله بعضا سيرا ايله‪ ،‬بعضا ده‬
‫قاريشيق شكيلده گؤزونون اؤنونده جانﻼنماغا باشﻼدي‪ .‬قان گئتديكجه بئينينده‬
‫تجسم ائتديرديگي آدامﻼر و اشياﻻر ياواش ـ ياواش كوبود فيقورﻻرا دؤنوردو‪.‬‬
‫سون گوجونو توپﻼييب گؤزلريني ياز سماسينا ديكدي و فئرهنين آياقﻼريني‬
‫مؤحكم توتموش بارماقﻼري آچيلدي ‪...‬‬
‫شايسهون اگيليب فئرهني گؤتورنده گؤزلري حهتمين گؤزلرينه ساتاشدي‪.‬‬
‫آرتيق دونيادا هئچ نهيي گؤرمهين او گؤزلرين درينليگينده حك اولموش‬
‫سونسوز نيفرت قولدورو سارسيتدي‪ .‬انساني تويوق قدر سايا سالمايان‬
‫شايسهونين بدنينه اسمهجه دوشدو‪ .‬يولداشي اونون وضعيتيني گؤروب‪» ،‬ايه‪،‬‬
‫‪ |164‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫سنده سرچه اورهيي ده يوخموش كي« دئييب آياغي ايله مئييتي آغزي اوسته‬
‫دؤندردي‪...‬‬
‫***‬
‫حتهمين اؤلدورولمهسي تكجه يئيجهده دئييل‪ ،‬بوتون منطقهده توپ كيمي‬
‫آچيلدي‪ .‬خودو نه اينكي توتهييني چاﻻ بيلمهدي‪ ،‬اوستهليك قارابايرام احوال‬
‫روحيهسي اونﻼرين سويوق داخماﻻريني داها دا سويوتدو‪ .‬سون چرشنبهيه‬
‫جمعي اون گون قاليردي‪ .‬ياسا گلنلر حتهمين حيهطينده خودونون سون درجه‬
‫ماراقﻼ توپﻼديغي قول ـ بوداغا باخير‪ ،‬ايستر‪ -‬ايستهمز بير آن دايانديقدان سونرا‬
‫ايچهري گيريرديلر‪ .‬قينامايان اولماسايدي‪ ،‬تونقال قول ـ بوداقﻼرينا دا باش‬
‫ساغليغي وئررديلر‪ .‬اونﻼر ماجرانين نه اولدوغونو و حتهمين كيملر طرفيندن‬
‫اؤلدورولدويونو بيلميرديلر‪ .‬سربندليلر شهردن قاييداركن ييهسيز بير اوﻻغين‬
‫يوكو ايله يولون قيراغيندا دايانديغيني گؤروب اونا طرف گئتميشديلر‪ .‬مئيتي‬
‫آرخاسي اوسته دؤندرديكدن سونرا حتهمي تانيميشديﻼر و يئيجهيه خبر‬
‫گؤندرميشديلر‪ .‬سونراﻻر ماجرا بللنميشدي و اونون يالنيز بير تويوغون قورباني‬
‫اولدوغونو باشا دوشموشدولر‪ .‬حتي بعضي سادهلؤوحلر حاجي رفعتين قوللوغونا‬
‫گئديب قاتللرين جزاﻻنديريلماسيني دا ايستهميشدي‪...‬‬
‫ائل عادتينه گؤره چرشنبه گونو بيرينجي قارابايرامي اوﻻنﻼرين داميندا‬
‫تونقال قاﻻنيردي‪ .‬البته بو تونقالي جاوان ـ جووانﻼر يوخ‪ ،‬آغساققﻼر قاﻻييردي‪.‬‬
‫چرشنبه گونونه ايكي گون قالميش سالمان اؤزو گوللوبهييمين تاپشيريغي ايله‬
‫شهره گئديب اؤزلريله برابر حتهمين عائلهسينه ده بايرام قاريشيغي‪ ،‬شيرنيات و‬
‫حتي شام و همهشهجووان آلميشدي‪ .‬گوللوبهييم اؤزو »ماهي« گيله گئديب اونا‬
‫برك تاپشيرميش و »چرشنبه و بايرام مراسيميني قيد ائتسينلر‪ ،‬اوشاقﻼرين‬
‫قلبي سينيقدي‪ ،‬بئكئف اولماسينﻼر« دئميشدي‪.‬‬
‫شامان| ‪165‬‬

‫چرشنبه آخشاميندان بير گون قاباق‪ ،‬دوز گونو ناهاردا هاوا دوﻻشماغا‬
‫باشﻼدي‪ .‬اولجه ياغيش باشﻼدي‪ .‬آخشامچاغي آﻻچالپويا دؤندردي‪ .‬ائرتهسي‬
‫گون جاماعات يوخودان دوراندا يئري ‪ 30‬سانتيمئتر قالينليقدا قار اؤرتموشدو‪.‬‬
‫حتي كولكلي قار هاواسيندا بايرام احوال روحيهسي پوزولمايان اوشاقﻼر بئله‬
‫حالﻼردا هميشهسس ـ سسه وئرير و‬
‫اولدوزلو فيشنگ توپتاراققا‬
‫چرشنبه قالدي قار آلتدا‪.‬‬
‫دئيه اوخوشوردوﻻر‪ .‬البته بو واختﻼرين قارينين داوامي اولمازدي‪ .‬سرعتله‬
‫اريمهيه باشﻼياردي‪ .‬ايكيندي چاغي كندين تنگهلرينده زيغ ـ زيميريق ديزه‬
‫چيخميشدي‪ .‬سالمان كيشي هاوانين قارالماسيني گودوردو‪ .‬اؤزونو چوخ كدرلي‬
‫حيس ائديردي‪ .‬خيالي اؤتن ايللري سئير ائتمهيه باشﻼدي‪ .‬قايينآتاسي كالبا‬
‫ايبا آتاسي قاسيمين قارابايراميندان دانيشيردي‪...‬‬
‫اورهييندن هر شئي كئچيردي‪ .‬بلكه بير گون آنام اؤلدو؟‬
‫چتين آنﻼردا آنا سيغناجاغي تاپا بيلمهين اوشاقﻼرين سارسيلديغينين‬
‫دفعهلرله شاهيدي اولموشدو‪.‬‬
‫خصوصيله بايرام گونلرينده »يازيقﻼرين قارا بايراميدر« سؤزونو چوخ‬
‫ائشيتميشدي‪ .‬جمعي يئددي ياشي اولدوغونا باخماياراق نئچه ـ نئچه آنانين قارا‬
‫تورپاق آلتينا گئتديگيني گؤرموشدو‪ .‬عاديجه سويوق دهيمهدن ستهلجم اوﻻنين‪،‬‬
‫وهرم خستهليگينه توتوﻻنين… ياخود دا اوشاق اوسته اؤلن آناﻻرين سايي ان‬
‫آزي ايگيرمي نفره چاتيردي‪ .‬ياخشي ياديندادير‪ ،‬پاييزين اوزون گئجهلرينين‬
‫بيرينده دان يئريسؤكولر ـ سؤكولمز بير يوخو گؤردو‪:‬‬
‫»پاكيزه بيبي كيچيك پئنجرهلرينين شوشهسيني تاققيلداداراق آناسيني‬
‫سسلهييب دئدي‪ :‬رحيمه اوشاق اوسته اؤلوب‪ ،‬آروادﻻرين هاميسي گئدير‪ ،‬سن‬
‫ده گليرسنسه‪ ،‬تئز اول‪ .‬قاسيم »اوشاق اوسته اؤلوب« سؤزونو ائشيتمك همن‬
‫‪ |166‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫يوخودان ديك آتيليب آغﻼماغا باشﻼدي‪ .‬آناسي اونو باغرينا باسيب گؤز ياشيني‬
‫سيلدي‪ .‬آناسينين ديري اولدوغونا اينانمايان قاسيم اليني اونون اوز ـ گؤزونده‪،‬‬
‫بويون ـ بوغازيندا و دؤشونده گزديرهرك ديري اولدوغوندان آرخايين اولوب آز‬
‫قاﻻ أريييب جانينا هوپاجاق درجهده آناسينا سيغيندي‪.‬‬
‫بئش اون گون اوندان سونرا تؤحيدين رحمتليك رحيمهنين اوغلو ايبيشه‬
‫»ننه ياماني« دئديگيني آناسينا دانيشاندا آناسي اونا تاپشيراراق; »نابا‪ ،‬نابا‬
‫ائلهسؤزلر آغزيندان چيخا‪ .‬آناسيز اوشاغين قلبي سينيق اوﻻر‪ ،‬سودومو سنه‬
‫حاﻻل ائلمهرم« دئميشدي‪.‬‬
‫قاسيم يئرينه گيريب آناسينين ايستي قوينوندا ياتاندا هله يوخوسو‬
‫آپارماميش موختلف فيكيرلرله البهياخا اولوردو‪» :‬بلكه منيم ده آنام بيزي‬
‫دوغاندا ‪ ...‬يوخ‪ ،‬ديليم قوروسون ‪ ...‬ائه‪ ،‬كاش آنام اصﻼ مني دوغمايايدي ‪ ...‬اوندا‬
‫بس آنامين باﻻسي كيم اوﻻردي‪ ،‬هه؟… آلﻼها شوكور كي‪ ،‬آناما هئچ زاد‬
‫اولماييب‪ .‬آلﻼه ائلمهسين بير ده دوغا«‪.‬‬
‫آناسي ايسه قوينونداكي قاسيمين كيچيك قلبينين چيرپينتيسيندان اونون‬
‫هيجان كئچيرديگيني دويور و پامبيقدان دا يومشاق اوﻻن اليله اوشاغين بويون‬
‫بوغازيني سيغالﻼيير‪ ،‬اليني كورهيينه چهكير و اوزونو اوزونه سؤيكهيهرك اونا‬
‫سونسوز ذؤق آشيﻼييردي‪.‬‬
‫او ايل يئددي ياشينا چاتميش قاسيمي دا آتاسي اؤزو ايله شهره آپاراجاقدي‪.‬‬
‫آخي اوشاقﻼر او ياشا چاتديقدان سونرا ايلده بير دفعه‪ ،‬نوروز بايرامينا اوچ ـ دؤرد‬
‫گون قاﻻندا آتاﻻري‪ ،‬عميلري‪ ،‬ياخود دا بؤيوك قارداشﻼري ايله شهره‬
‫گئديرديلر‪ .‬اؤزوندن بؤيوك قارداشي كئچن ايل شهره گئتميشدي و شهرين نه‬
‫اولدوغونو بيليردي‪ .‬قاسيما شهردن آغيز دولوسو دانيشميشدي‪ .‬حتي ناغيلﻼردا‬
‫دئييلديگيني ده اؤز گؤردوكلرينه قاتيب دئمكله اوندا شهره نسبت باشقا بير‬
‫شامان| ‪167‬‬

‫احوال روحيه ياراتميشدي‪ .‬حامامدان خوشو گلمسه ده پيسلمهميشدي‪.‬‬


‫پيسلهسئيدي ده قاسيم اينانماياجاقدي‪ .‬آخي سودان كيمين آجيغي گلر؟‬
‫بايراما دوز اون يئددي گون قالميش‪ ،‬وعده يئلي اسن گوندن اعتبارا گونلري‬
‫سايماغا باشﻼدي‪ .‬آتاسينين دئديگينه گؤره آخير چرشنبهيه ايكي گون قاﻻندا‬
‫شهره گئدهجكديلر‪ .‬بو ايلكي بايرام شنبهيه دوشوردو‪.‬‬
‫نهايت سود گونو گليب چاتدي و قاسيم بو گئجهني زورﻻ دا اولسا سحره‬
‫چيخارتدي‪ .‬آناسي خوروزون ايلك بانيندا اورهيينين باشيندان توتان خفيف بير‬
‫سانجيدان يوخودان آييلدي‪ .‬اول قاسيما باش چكدي‪ .‬اوشاغين دوداغي‬
‫خفيفجه قاچير و شيرين يوخو‪ ،‬بلكه ده شهر يوخوسو گؤروردو‪ .‬يورغاني‬
‫اوشاغين اوستونده بركيديب حيهطه چيخدي‪ .‬سانجي خفيف ده اولسا‪،‬‬
‫آزالميردي‪ .‬آيگونو اولدوغونو يقين ائديب فيكره گئتدي‪ .‬كيشيني اوياديب‬
‫ماجراني دئمك ايستهدي‪ .‬بيردن قاسيمين شهره گئتمك هوهسي يادينا دوشدو‪،‬‬
‫اوشاغا قييمادي‪ .‬اورهيينين باشيني بير آز اوووشدوروب ياتاغا اوزاندي‪ .‬نهايت‬
‫دان يئري سؤكولنده كيشيني اوياتدي‪ .‬هر ايكيسي دستماز آليب ناماز قيلديﻼر‪.‬‬
‫ناماز قورتارار قورتارماز قاسيم ديك آتيلدي‪ .‬ﻻكين آتاسينين ائودن‬
‫چيخماديغيني گؤروب اؤزونو ياتميشليغا ووردو‪ .‬آناسي نامازدان سونرا ياغدان‪،‬‬
‫پئنديردن‪ ،‬يومورتادان و ساتيﻼسي نه وار ايديسه ايكي وئديرهده يئرلشديردي‪.‬‬
‫بايرام آيين ـ اويونونا ﻻزيم اوﻻن تورباﻻري دا خورجونون گؤزونه قويدو‪.‬‬
‫قاسيمين اوياق اولدوغونو بيلمهين آنا اونون باشينين اوستونه گلدي‪ .‬قاسيم‬
‫اؤزونو هله ده ياتميشليغا وورموشدو‪ .‬او‪ ،‬هميشهكي كيمي هم آناسينين‬
‫اللرينين حرارتيني بويونـ بوغازيندا دويماق‪ ،‬هم ده اونﻼري سيناماق‬
‫ايستهييردي‪ .‬يعني كي‪ ،‬گؤرسون اونو شهره آپاريرﻻر‪ ،‬يوخسا ايلدهكي كيمي‬
‫باشيني آلداتماق ايستهييرلر؟ اونون بو تدبيري آناسينين گؤزوندن يايينمادي و‬
‫هاچاندان هاچانا گؤزلريني آچاندا اوزوندن اؤپوب دئدي‪:‬‬
‫‪ |168‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ خبيث‪ ،‬اوياقميشسان كي؟‬


‫ـ هه‪ ،‬ائله بيليرسيز ددهم منسيز شهره گئده بيلر؟‬
‫آناسي اونون بويونو اوخشادي‪:‬‬
‫ـ ماشالﻼ‪ ،‬سن اؤزون كيشيسن دههه‪.‬‬
‫ـ به نههه‪ ،‬هله دئسن شهردن سنه يايليق دا آﻻجاغام‪.‬‬
‫آرواد‪» ،‬باﻻمين كيشي بويونا آناسي قوربان« دئيه قاسيمي يئريندن‬
‫قالديردي‪ .‬ال ـ اوزونو يودو‪ ،‬پالتاريني گئيينديردي و أرينه دؤندو‪:‬‬
‫ـ اوشاغين اؤز أگنينه پئنجك شالوار آﻻرسان‪. . .‬‬
‫اورهيينين باشيندان بو دفعه داها گوجلو توتان سانجيني گيزلي ساخﻼيا‬
‫بيلمهدي‪ .‬قاسيم آتاسيندان قاباق ديللندي‪:‬‬
‫ـ سنه نه اولدو آنا؟‬
‫آرواد كيشينين ده سؤال دولو باخيشﻼرينا جاواب اوﻻراق كسكين ايفاده‬
‫ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ منه هئچ نه اولماييب‪.‬‬
‫سونرا كيشيه آيگونو اولدوغونو بيلديرهرك آرتيردي‪:‬‬
‫ـ سيز يوبانمايين‪ ،‬بؤيوشو يولﻼرام زولئيخا باجيني چاغيرار‪ ،‬سيزليك بير‬
‫ايش يوخدور‪.‬‬
‫دوغرودان دا اونﻼرليق هئچ بير ايش يوخ ايدي‪ .‬مال ـ حيوانا باخماقدان‬
‫باشقا بوتون ايشلري آروادﻻر گؤرهجكدي و كيشينين شهره گتئمهيي داها دا‬
‫اووسانايا دوشوردو‪ .‬چونكي ﻻزيم اوﻻن دارچين‪ ،‬زنجهفيل‪ ،‬ساريكؤك و‬
‫سايرهني آليب گتيرهجكدي‪. . .‬‬
‫اونﻼر بئش اون نفرله بيرليكده يوﻻ دوشوب يئكهليني و گيﻼندووو‬
‫كئچديلر و گونش چيخار چيخماز پوچت يولونا يئتيشديلر‪ .‬قاسيمين بيرينجي‬
‫دفعه شهره گئتديگيني بيلن گولآغا اونا ظارافاتﻼ ياناشدي‪:‬‬
‫شامان| ‪169‬‬

‫ـ بيليرسن دههه‪ ،‬شهره بيرينجي دفعه گئدن آدام آغزينا سوموك‬


‫گؤتورمهليدير‪ .‬يوخسا دوشر ـ دوشمهزي اوﻻر‪.‬‬
‫قاسيم »دوشر ـ دوشمهز«ين معناسيني بيلميردي‪ .‬گولآغا ايضاح ائدهرك‬
‫دئدي‪:‬‬
‫ـ يعني كي‪ ،‬بير داها شهره گله بيلمزسن‪.‬‬
‫بو‪ ،‬قاسيم اوچون هر نهدن چتين ايدي‪» .‬نه وار كي‪ ،‬آغزيما سوموك ده‬
‫گؤتورهرم« دئيه اؤز ـ اؤزونه دوشوندو‪ .‬ﻻكين سومويو هارادان تاپاجاق و هاچان‬
‫آغزينا آﻻجاق سؤالﻼري جاوابسيز قالميشدي‪ .‬آتاسيندان سوروشماغا دا اوزو‬
‫گلميردي‪ .‬هردن سؤال دولو باخيشﻼرﻻ گولآغايا باخيردي‪ .‬گولآغا ايسه‬
‫اؤزونو او يانا قويموردو‪.‬‬
‫نمين ماشيني يول اوستونده ماشين گودن آدامﻼري گؤروب ساخﻼدي‪.‬‬
‫قاسيم آتاسي ايله بيرليكده گوج بﻼ ايله ماشينا سوخولدو‪ .‬ماشين ياريم‬
‫ساعاتدان سونرا گيﻼن قاراجيندا داياندي و سرنيشينلر ائنيب هرهسي بير طرفه‬
‫يولﻼنديﻼر‪ .‬گولآغا اونﻼردان آيريﻼركن پيچيلتيا اوخشار سسله قاسيما دئدي‪:‬‬
‫ـ ناراحات اولما‪ ،‬من هاميا دئيهرم كي‪ ،‬قاسيم آغزينا سوموك گؤتورموشدو‪.‬‬
‫قاسيم دريندن نفس آليب آرخايينﻼشدي و گؤزلريندن ساچان اوشاق‬
‫گولوشو ايله ممنون اولدوغونو بيلديردي‪.‬‬
‫هر شئيدن اول ياغي‪ ،‬پئنديري و يومورتاﻻري موشتري اولدوقﻼري باققاﻻ‬
‫وئريب »ناغي حامامي«نا گئتديلر‪ .‬اون دؤرد ياشيندان بؤيوك يئنييئتمهلره‪،‬‬
‫گنجلره و كيشيلره فيته و قتوه وئريليردي‪ .‬سويونوب ايچهري كئچديلر‪ .‬بوخار‬
‫آدامي بوغوردو‪ .‬داها چوخ صابين كؤپويونه اوخشايان چيركاب قانوچاﻻردان‬
‫آخيردي‪ .‬سسلر گونبذده عكس صدا تؤرهدير و كيمين كيمه نه دئديگيني‬
‫آوارماق اولموردو‪ .‬آتاسي قاسيما خبردارليق ائدهرك »گؤزله سوروشوب‬
‫ييخيلماياسان« دئدي و اؤزو خزينهيه گيرديكدن سونرا اونو دا قالديريب آز قاﻻ‬
‫‪ |170‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫يانديراجاق ايستي سويا سالدي‪ .‬قاسيم ايچيني چكدي و قيشقيرماسينين‬


‫قارشيسيني گوجله آلدي‪...‬‬
‫حامامدان چيخديقدان سونرا ياغ ـ پئنديري وئرديكلري باققاﻻ مراجعت‬
‫ائلهديلر‪ .‬باققال »حسابﻼماغا واختيم يوخدور« دئيه بئش اون تومن پول وئريب‬
‫آرتيردي‪:‬‬
‫ـ گينه ﻻزيمسا پول وئريم؟ گئدين آﻻجاغينيزي آلين‪ ،‬گون اورتا چاغي‬
‫حسابﻼشاريق‪.‬‬
‫قاسيم گيلين ايكينجي ايشي پئنجك ـ شالوار آلماق ايدي‪» .‬تزهميدان«ا‬
‫گئتديلر‪ .‬آتاسي ساتيجييا مراجعت ائدهرك دئدي‪:‬‬
‫ـ اوشاغين اگنينه پئنجك شالوارين وار؟‬
‫اوشاق سؤزو قاسيمي بير آز نئجه دئيرلر قيجيقﻼنديرسا دا سسيني‬
‫چيخارمادي‪ .‬آخي آتاسينا اعتراضي هميشه آناسينين واسيطهسيله يئتيريردي‪.‬‬
‫بير ده كي‪ ،‬اونون اصل مقصدي اجهرلي پئنجك شالوار گئيمك ايدي‪ .‬قوي‬
‫اونو اوشاق حساب ائلهسينلر‪ ،‬يالنيز آناسينين اونا كيشي دئمهسي كيفايت‬
‫ائدردي‪ .‬ساتيجي; »مالي نه اولسون؟« دئيه سوروشدوقدا آتاسي دئدي‪:‬‬
‫ـ نه اوﻻجاق‪ ،‬ميل ـ ميلي فاسنيه‪.‬‬
‫ساتيجي رفدن بير دست پئنجك شالوار گتيريب بير باشي زورﻻ قاسيمين‬
‫اگنينه گئيديردي‪ .‬پئنجهيين كيچيك اولدوغونو اؤزو ده بيلدي‪ .‬اوندان بؤيوك‬
‫پئنجهك ايسه ديزلريندن ده بير آز آشاغي دوشوردو‪ .‬آتاسي پئنجهيين قولونو‬
‫اوچ دفعه قاتﻼييب ساتيجييا دئدي‪:‬‬
‫ـ نه عيبي وار‪ ،‬اوشاق بؤيويهجك دههه‪ .‬گلن ايل انشالﻼ اگنينه دوز قاﻻر‪.‬‬
‫ﻻكين قاسيم چيگينلريني اويناداراق بو بويدا پئنجهيي گئيمهيهجهييني‬
‫بيلديردي‪ .‬ساتيجي ايسه موشتريني ايتيرمهسين دئيه كيچيك نؤمرهلي‬
‫پئنجهيي اوشاغين اگنينه گوجله كئچيريب اويان بويانيني دارتماقﻼ هر تورله‬
‫شامان| ‪171‬‬

‫اولورسا اونﻼرا سوخوشدوردو‪ .‬قاسيم ائله اوراداجا اجهرلي پئنجك شالواريني‬


‫گئييب كؤهنهسيني توربايا قويوب قولتوغونا ووردو‪. . .‬‬
‫كيشي ائوه ﻻزيم اوﻻن قنددن‪ ،‬چايدان‪ ،‬چيت ـ چولهدن‪ ،‬بير آز دا بادام‬
‫آيين ـ اويونو و البته شام‪ ،‬هميشهجاوان بوداغي‪ ،‬بير ده كي‪ ،‬قاسيما توپتاراققا‪،‬‬
‫چيرت ـ چيرت‪ ،‬اولدوزوفيشنگ و ‪ ...‬آليب خورجونون گؤزلرينه دولدوردو و نمين‬
‫ماشينينا اوتوروب يوﻻ دوشدولر‪.‬‬
‫گيﻼندوودا ائنيب قاﻻن يولو آياقﻼ گئتمهلي ايديلر‪ .‬ﻻپ كندين اؤزوندهجه‬
‫سيسقا ياغيش باشﻼدي‪ .‬هاوا ائله توتولموشدو كي‪ ،‬آچاجاغينا ذرهجه اوميد‬
‫يئري قالميردي‪ .‬يئكهليه چاتاندا تاماميله ايسﻼنميشديﻼر‪ .‬قاسيمين آياقﻼري‬
‫»قالوش« آياققابينين ايچينده فيرچيلدايير و هر آدديم آتاندا پالچيق قاريشيق‬
‫سو آز قاﻻ صيفهتينه چيرپيليردي‪ .‬پئنجهيين اوزو ايله آستارينين آراسينا‬
‫قويولموش سيهزي پاراﻻري قوپوب قاباق جونگلرينه ييغيشميش و ايچي دولو‬
‫توربا كيمي هر آدديم آتاندا ديزلرينه دهيير‪ ،‬قاسيم ايسه دهند وورولموش جؤنگه‬
‫كيمي يئريمهلي اولوردو‪ .‬ايسﻼنميش فاسنيهنين رنگي اوشاغين بويون‬
‫بوغازيني تاماميله بوياميشدي ‪...‬‬
‫ائولرينده ايكي اوچ نفر آدام وار ايدي‪ .‬زولئيخا خاﻻ كؤرپهيه ايدهكره‬
‫اوددوروردو‪ ،‬گؤيچك بيبي اينهكلري ساغيردي‪ ،‬آناسي ايسه يئرين ايچينده‬
‫اوزانميشدي‪.‬‬
‫قاسيميني گؤرن آنانين سولغون دوداقﻼري قاچدي و بوساغادا دايانان و‬
‫پاپاغي بوغازينا كئچن و هله ده اوست باشيندان سو سوزمهلهنن و كؤرپه قوزو‬
‫نيگارانليغي كئچيرن قاسيمين آز قاﻻ چيرپيناراق كؤكسونو دهليب چياخاجاق‬
‫اورهيي بير آز ساكيتلشدي‪ .‬بيردن پاپاغيني چيخاريب آتاراق آناسينا طرف‬
‫شوتودو و سويقدان گؤيرميش دوداقﻼريني اونون سولغون ياناقﻼرينا‬
‫سؤيكهدي‪ .‬اورهييندن بير دويغو كئچدي‪ .‬او دويغونون نه اولدوغونو دوز قيرخ‬
‫‪ |172‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ايل سونرا آيدينﻼشديرا بيلدي‪» :‬آنا اولماياندان سونرا شهر نهدي‪ ،‬جنتين اوزو‬
‫ده آداما ياپيشماز«‪.‬‬
‫جمعي ايكي ساعات بوندان اول فاريغ اولموش آنا قالخيب اوتوردو‪.‬‬
‫باﻻسينين ايسﻼنميش پالتاريني اگنيندن چيخاريب دهييشدي‪ .‬ياش پالتاري‬
‫چيخاريب كورسو آلتيندان تنديره آسﻼدي‪ .‬اوشاغي اؤز يانيندا ياتيرديب يايليغي‬
‫ايله اوز ـ گؤزونو سيلدي‪ .‬بيبيسي قاسيما ياخينﻼشيب كؤنلونو آلماق اوچون‬
‫»بيبين قوربان‪ ،‬جيققيلي باجين اولوب ائي‪ ،‬اؤزو ده ﻻپ قاغاسينا اوخشايير«‬
‫دئدي‪ .‬قاسيم سون درجه كسكين بير ايفاده ايله جاواب وئردي‪:‬‬
‫ـ نه باجي ايستيرم‪ ،‬نه قاغا‪.‬‬
‫زولئيخاخاﻻ اؤزونه مخصوص ايفاده ايله و قاسيم باشا دوشمهسين دئيه‬
‫اشاره ايله بيلديردي‪:‬‬
‫ـ گؤزو گؤتورمور‪ ،‬كؤرپهنين خوروشون چهكير‪.‬‬
‫آمما بير قاسيم‪ ،‬بير ده آناسي بيليردي كي‪ ،‬او بو سؤزو يالنيز آناسيني‬
‫ايتيرمك احتماليندان‪ ،‬دهشتلي بير كابوسدان قورخدوغوندان دئييردي‪.‬‬
‫ائرتهسي گون آنانين وضعيتي گؤزلهنيلن كيمي اولمادي‪ .‬آرواد هله ده قان‬
‫ايتيريردي‪ .‬بيشيريلن قويماق و خشيلدن ده يئيه بيلميردي‪ .‬آمما بوتون بونﻼرا‬
‫باخماياراق هله زولئخاخاﻻ گلمزدن اول يئريندن دوردو‪ ،‬اوشاقﻼرينين چاي‬
‫چؤرهييني حاضيرﻻدي و حتي قاسيم ناراحات اولماسين دئيه اونونﻼ بيرليكده‬
‫اورهيي آپارار آپارماز بير ايكي تيكه يئدي‪ .‬سونرا كورسونون آلتيندا تنديره‬
‫آسﻼنميش پئنجكشالواري چيخاريب قيريشيغيني آچدي و سليقه ايله بوكوب‬
‫بايرام گونو گئيمك اوچون بوقچايا قويدو‪...‬‬
‫ايكي اوچ گون عرضينده آروادﻻرين غير عادي گليش گئديشي قاسيمي‬
‫سون درجه نيگاران ائتميشدي‪ .‬آنانين گرگين وضعيتيني دوشونن زولئيخاخاﻻ‬
‫ائلهجه ده سود گونوندن اعتبارا قاسيم گيلده اوﻻن گؤيچك بيبي كؤرپهنين‬
‫شامان| ‪173‬‬

‫چيلهيه دوشمك احتماليني اونوداراق اونو ائوه گلنلرين آياغينا آپارمير و حتي‬
‫دوعاليقلي اوﻻن آروادﻻرين بئله قيچينين آراسيندان كئچيرميرديلر‪ .‬بئله‬
‫مقامﻼردا ائوه دهيمهيه گلنلرين عادتا شن احوال روحيه ايله زاهينين اون‬
‫سويوندان ياخود قيرخيندان دانيشماغين يئريني اوميدسيز توركه داوا مذاكرهسي‬
‫آلميشدي‪ .‬بو بحثلر بعضا قيزغينﻼشاراق فيكيرلرين چوخلوغو ايله گئنيشلهنير‬
‫و پاييزدا سيغيرچينﻼرين اوچوشو كيمي معين بير نؤقطهيه دوغرو شوتويور‪،‬‬
‫ﻻكين قونماق ايستهديكلري يئرين الوئريشلي اولماديغيني دويان دستهنين‬
‫يئنيدن يوكسهليب‪ ،‬آخير كي‪ ،‬اووچونون توفنگيندن گؤيون ياخاسيندان دويمه‬
‫كيمي قوپاراق يئره دوشمهلري ‪ ،‬قاﻻنينين ايسه اوفوقلره هوپدوغو كيمي‬
‫بحثين ده نتيجهسيز اولدوغونو دويان آروادﻻرين فيكيرلري هاچاﻻنير و آيري ـ‬
‫آيري فيكيرلر ايرهلي سورولوردو‪:‬‬
‫ـ آلﻼه درد وئريب‪ ،‬درمان دا وئريب‪.‬‬
‫ـ آروادين قئيدينه قاﻻن اولماييب‪ ،‬دوعا ساتيبﻼر‪.‬‬
‫ـ‪...‬‬
‫زولئخاخاﻻ اؤز وظيفهسيني دوزگون يئرينه يئتيرديگيني ايضاح ائدهرك‬
‫دئدي‪:‬‬
‫ـ اول قاينار سو حاضيرﻻديم‪ ،‬هاميني ائودن چيخارتديم‪ .‬اوشاق اولدوقدان‬
‫سونرا دا باخ بو شيشله ائوين دؤورهسينه جيزيق چكديم‪ .‬زاهينين باشي آلتينا‬
‫دا ﻻزيم اوﻻن دميردن زاددان قويموشام‪.‬‬
‫ـ رحمتليك كالبا ننه بئله زاهيﻻرا »آغچاچوغاني« وئرردي‪.‬‬
‫ـ يوخ‪ ،‬آرواد هووﻻييب‪.‬‬
‫بونﻼرين هاميسيني ائشيدن و اؤز وضعيتيني هاميدان ياخشي بيلن آنا ايسه‬
‫آلﻼهدان بيرجه بو بايرامي مؤهلت وئرمهسيني ديلهييردي‪.‬‬
‫‪ |174‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫بايرامدان بير گون قاباق آنانين دهيمهسينه گلن آروادﻻر ائودن چيخاندا‬
‫»آلﻼه شافاسين وئرسين« دئسهلر ده اؤز دئديكلرينه ذرهجه اينانميرديﻼر‪ .‬بير ـ‬
‫بيرلري ايله دانيشاندا ايسه آنانين هم گلين دؤورونو ياشاديغيني‪ ،‬هم ده‬
‫چولپاﻻريني نظره آﻻراق »آلﻼه باغيشﻼسين آپارسين« دئمهيه ده ديللري‬
‫گلميردي‪.‬‬
‫بايرام گونو آرتيق قاسيم گيله گلنلرين هم سيستئمي هم ده يئريش‬
‫قايداﻻري دهييشميشدي‪ .‬بير آياقﻼري گلير‪ ،‬بير آياقﻼري گلميردي‪ .‬زاهينين‬
‫اطرافيني تامام ياشلي قادينﻼر آلميشدي‪ .‬هامي سوم توتوب اوتورموشدو‪.‬‬
‫آنا سون آنﻼريني ياشايير‪ ،‬سون نفسلريني چكيردي‪ .‬اوشاقﻼرين هاميسيني‬
‫ائودن چيخارميشديﻼر و بايرامﻼشما اوچون معين ائولره اكميشديلر‪ .‬قاسيمين‬
‫فيكريني تاماميله يايينديرماق اوچون حتي بوقچاني آچيب اجهرلي پئنجك‬
‫شالواريني گئيينديرمك ايستهديلر‪ .‬ﻻكين ياغيش دهين پئنجهك او قدر‬
‫ييغيلميشدي كي‪ ،‬گؤيچك بيبي قولتوقﻼريني سؤكسه ده اگنينه اولمادي‪.‬‬
‫قورو نفسدن باشقا هئچ بير حركت ائده بيلمهين آنانين گؤزلري غيرعادي‬
‫اوﻻراق دوﻻنير‪ ،‬اطرافي نه اوچونسه سوزوردو‪ .‬ديلي اولسايدي‪ ،‬اوجادان‬
‫باغيراراق »قاسيميمي گتيرين« دئيهجكدي‪ ،‬ﻻكين دوداقﻼري خفيفجه‬
‫ترپهنديسه ده هئچ بير سس ائشيديلمهدي‪ .‬آخيركي‪ ،‬اونون بو غيرعاديليگينين‬
‫معناسيني باشا دوشن اولدو‪ .‬گؤيچكبيبي ائودن چيخاراق قاسيمي گتيردي‪.‬‬
‫اونون اوزونو آنانين دوداقﻼرينا ياخينﻼشديردي و باﻻسيني سون دفعه اوﻻراق‬
‫اؤپه بيلديگيندن ممنون اولدوغونو و عيني حالدا بئله حياتا نيفرت ائتديگيني‬
‫ايفاده ائدن سيرلي بير گولوشله دونياسيني دهييشدي‪.‬‬
‫بو فاجعهني قاسيمدان گيزلي ساخﻼياراق اونو سرعتله ائودن چيخارديﻼر‪.‬‬
‫آخشام چاغي قاسيم ائوه قاييداندا گؤيچك بيبينين كايناتي ياخيب يانديران‬
‫حزنله آغي چكديگيني ائشيتدي‪:‬‬
‫شامان| ‪175‬‬

‫داغﻼرا باخ‪ ،‬داغﻼرا‬


‫شئه قوندو يارپاقﻼرا‬
‫آناني سوروشساﻻر‬
‫قاريشدي تورپاقﻼرا‬
‫قاسيم هؤنكورتو ايله آغﻼماغا باشﻼدي و اؤز سسي اؤزونو اوياتدي‪. . .‬‬
‫طبيعتين شيلتاق قوينو خزردن قوپان مئه پارچاﻻري باغيروو داغﻼرينين‬
‫اتهيي ايله ساواﻻنا دوغرو شوتويوردو‪ .‬جوتدن آچيب دوبارايا اؤتوردويو اؤكوزلر‬
‫قورو تورپاق اوزهرينده آغزي مئهه طرف ياتيب گؤوشهييرديلر‪» .‬قيرغي«نين‬
‫آمانسيز هجومونا معروض قاﻻن بير توراغاي قالين تيكان كولونا سيغينيردي‪.‬‬
‫چهييرتكهني نيشان آﻻن »كرتينجهك« يئره دوغرو شوتويوردو‪ .‬ائله بو آنداجا‬
‫اوغلو قارا آناسينين اؤيرتديگي قايدا ايله‪» ،‬بيري مين اولسون‪ ،‬يورولماياسان‬
‫آتا‪ ،‬موشتولوغومو وئر‪ ،‬باجيم اولوب« دئدي ‪...‬‬
‫‪ |176‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬
‫شامان| ‪177‬‬

‫شامان تبريزين »گؤي مسجيدي«نين ياخينليغيندا كؤمور ميداني آدلي‬


‫كاروانسارادا داﻻندار ايشلهييردي‪ .‬بورادان شهرين مختلف محلهلرينده يئرلهشن‬
‫كؤمور ساتيجيﻼرينا‪ ،‬هم ده اطراف چايخاناﻻرا و ديگر كؤمور ايشلهدنلره‬
‫پايﻼنيردي‪.‬‬
‫كؤمور ميدانيندا ايشلهينلرين چوخو چيروون ايدي‪ .‬اونﻼر ‪-1930‬جو‬
‫ايللرده قبول ائديلن سووئت قانونﻼرينا اساسا سووئت وطنداشليغيني قبول‬
‫ائديب آذربايجاندا قالمالي ‪ ،‬يوخسا ايرانا قاييتمالي ايديلر‪ .‬آز بير تعدادي‬
‫چيخماق شرطيله دئمك اوﻻر كي‪ ،‬هاميسي وطنه قاييتميشديﻼر‪ .‬چونكي بير‬
‫طرفدن وطن حسرتي‪ ،‬عائله باغليليغي‪ ،‬ديگر طرفدن ايسه سووئت وطنداشليغينا‬
‫قارشي كافيرليك اتهامي باشقا چيخيش يولﻼريني باغﻼميشدي‪ .‬قاييدانﻼرين‬
‫تام اكثريتي بيليردي كي‪ ،‬وطنده اونﻼري آغا ظلمو و آجيناجاقلي بير طالعدن‬
‫باشقا قارشيﻼماياجاقدي‪ .‬ﻻكين بونا باخماياراق كافير اولماقدان و غربتده‬
‫قالماقدانسا وطنده ياشاماق ياخشيدير دئيه قاييتميشديﻼر‪ .‬البته اونﻼرين‬
‫ايچينده و خصوصيله شهرلي اوﻻنﻼردان مبارزه هدفيله قاييدانﻼر دا آز‬
‫دئييلدي‪ .‬اصلينده اونﻼر سووئت تاثراتي ايله بئله بير نتيجهيه چاتميشديﻼر كي‪،‬‬
‫مولكهدارﻻرين حاكيميتينه‪ ،‬شاهليق اصول ادارهسينه سون قويولمايينجا‬
‫دوزگون ياشاماق ممكن اولماياجاقدير‪.‬‬
‫بير گون آخشام چاغي ايش سنگيديكدن سونرا حامبالﻼردان بيري‪ ،‬چيروون‬
‫ابوطاليب شامانين يانينا گليب »اشي‪ ،‬بير چاي وئر ايچك‪ ،‬گؤرك دونيادا نه وار‪،‬‬
‫نه يوخ« دئيه دالليغيني چيخاريب استول اوستونده اوتوردو‪ .‬شامان اؤزونه ده‪،‬‬
‫‪ |178‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫اونا دا بير چاي سوزدو‪ .‬چيروون ابوطاليب شامانا سون درجه ماراقلي گلن سؤزلر‬
‫دانيشماغا باشﻼدي‪:‬‬
‫‪-‬بيليرسن؟ من باكيدا زاووددا ايشلهييرديم‪ .‬اورادا وضعيت تام باشقادير‪.‬‬
‫حيات بير آيري جوردور‪ .‬درس اوخوماق پولسوزدور‪ ،‬اؤزو ده آنا ديلينده‬
‫اوخويورسان‪ .‬اوخودوقجان دا ماعاشين آرتير‪ .‬ايشده بارماغين قاناديمي معالجه‬
‫ائديرلر‪ .‬خستهلندين بالنسهيه‪ 11‬آپاريرﻻر‪.‬‬
‫‪-‬بس بونﻼرين پولونو هاردان گتيريرسيز؟‪ -‬دئيه شامان سوروشدو‪.‬‬
‫‪-‬اشي اورادا داوا‪ -‬درمان‪ ،‬دوخدور‪ -‬موخدور پولسوزدور‪.‬‬
‫ائشيتديگينه اينانمايان شامانين ماراغينا جاواب اوﻻراق چيروون ابوطاليب‬
‫سؤزلريني داوام ائتديردي‪:‬‬
‫‪-‬بير گون من دمير يوناندا يونقو بارماغيمي كسدي‪ .‬اونون قانيني قوروتماق‬
‫اوچون بارماغيمي تورپاغا بلهمك ايستهديكده اوستاميز قولومو توتوب؛ نه ائله‪-‬‬
‫ييرسن؟ دئدي‪ .‬گؤرورسن دههه؛ دئديم‪ .‬بارماغيم كسيليب‪.‬‬
‫‪-‬گؤرورم‪ ،‬كور دئييلم كي‪.‬‬
‫‪-‬ياخشي قانين دايانديرماق ايستهييرم‪.‬‬
‫‪-‬بيليرم‪ .‬آمما آخي كوزاز توتارسان‪ .‬كوزازدان قورخمورسان؟ توتدون اؤله‪-‬‬
‫جكسن‪ .‬باﻻ‪ ،‬تورپاقدا كوزاز ميكروبو وار‪.‬‬
‫درحال تنظيفله بارماغيمي سارييب‪ ،‬معالجه سئخينه گؤندردي‪ .‬اورادا گول‬
‫كيمي خانيمﻼر بارماغيمي يويوب ساريديﻼر‪.‬‬
‫باشين آغريديمي دوخدورا گئتمه لي ايدين‪ .‬اورا بئلهدي‪ .‬بيزيم كيمي تزهك‬
‫يانديرميرﻻر كي‪ .‬قاز يانديريرﻻر‪.‬‬
‫شامان چيروون ابوطاليبين سون سؤزونه اينانمادي‪ .‬اونون ذهنينده ائوده‬
‫ساخﻼديقﻼري‪ ،‬يومورتاسيندان و اتيندن استفاده ائتديكلري »قاز« جانﻼنيردي‪.‬‬

‫‪ -11‬خستهخانا دئمكدير‪.‬‬
‫شامان| ‪179‬‬

‫قازي يانديرماق اوﻻرمي؟ البته يوخ‪ .‬بلكه اونون توكون يولوب يانديريرﻻر؟ يوخ‬
‫بو اوﻻ بيلمز‪ .‬بلكه اورانين قازينين آغزيندان اود پوسكورور؟ شامانين بو جور‬
‫فكره گئديب دوموخماسي چيروونون گؤزوندن يايينمادي‪.‬‬
‫‪-‬چوخ اؤزوو يورما‪ .‬قاز گؤزه گؤرونمز بير شيدير‪ ،‬هاوا كيمي‪ .‬بورو‪ 12‬ايله‬
‫گلير ائوه‪ .‬كراني‪ 13‬آچيب كيبريتله يانديريرسان‪ .‬گؤمگؤي و چوخ ايتي آلوو‬
‫اولور‪.‬‬
‫چيروون سونراكي گؤروشلرده ده باكيدان دانيشيردي‪ :‬اورادا كندليلرله فهلهلر‬
‫بيرلهشيب حؤكومتي اله آليبﻼر‪.‬مادام كي بورادا دا بئله بير حؤكومت يارانماييب‪،‬‬
‫قارا گونوموز بيزله وار‪.‬‬
‫كندليلرله فهلهلرين بيرلشمهسي ايسه كاهراﻻندا محمدوند گيلده دسته‬
‫باشچيسنسن سؤزلريني خاطيرﻻديردي‪ .‬شامان آرتيق باكيدان‪ ،‬شورويدن باشقا‬
‫بير شئيي دوشونموردو‪ .‬آنا ديلينده درس اوخوماغي كندليسي سردار دايي دا اونا‬
‫دئميشدي‪ .‬چيروون اوبوطاليب هر دانيشيغينين سونوندا »كول منيم باشيما‪ ،‬نيه‬
‫بوزبيليت‪ 14‬آليب اوردا قالماديم؟« دئيه اؤزونو دانﻼييردي‪.‬‬
‫بايرامدان بئش‪ -‬اون گون سونرا چيروون ابوطاليب يئنه ده شامانين يانينا‬
‫گلدي‪ .‬اوندا هميشهكي احوال روحيه يوخ ايدي‪ .‬شامان اونون قاباغينا چاي‬
‫قويدو‪ .‬كئفيني سوروشدو‪ .‬يئنه او تايدان‪ ،‬باكيدان دانيشماغيني گودن شامان‬
‫حتي بعضي سوالﻼر دا وئرهجكدي‪ .‬ﻻكين چيروون ايچينه دالميشدي‪ .‬گؤرونور‬
‫اورهيينده گؤتور‪ -‬قوي ائلهييردي‪ .‬قاباغينداكي چاي سويويوب بوزا دؤنسه ده‬
‫سانكي ايچمك فيكرينده دئييلدي‪ .‬اونون يانيندا اؤزونو بير شاگرد كيمي آپاران‬
‫شامان چيروونون فكريني قيرماق ايستهميردي‪ .‬آخيركي دؤزه بيلمهدي‪:‬‬

‫‪ -12‬لوله‬
‫‪ -13‬سو شيري‬
‫‪ -14‬پاسپورت‪ ،‬سيجيللي دئمكدير‪.‬‬
‫‪ |180‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫‪-‬بير تههر گؤرونورسن ابو طاليب عمي‪-‬دئيه سوروشدو‪.‬‬


‫چيروون بيردن اؤزونه گلدي‪ .‬بوزا دؤنموش چايدان بير قورتوم ايچيب‬
‫استكاني نلبهكيه قويدو و چوخ جدي بير گؤركم آﻻراق ئدي‪:‬‬
‫‪ -‬باشيميزي قينيميزا چكميشيك‪ ،‬هئچ نه دن خبريميز يوخدور‪ .‬آرين‪-‬‬
‫آرخايين فيل قوﻻغيندا ياتميشيق‪ .‬يولداشﻼريميزا ديوان توتورﻻر‪...‬‬
‫هارادان باشﻼياجاغيني معينلشديرمك اوچون سؤزونه آرا وئردي‪ .‬شامانين‬
‫ماراق آلووندا يانان سوال دولو باخيشﻼريني سوزدو‪ .‬اؤزونو اله آليب دئدي‪:‬‬
‫‪-‬عاباسقولونو توتوبﻼر‪.‬‬
‫‪-‬هانسي عاباسقولونو؟‬
‫‪ -‬قاسيمخانين آتليسيني‪.‬‬
‫‪-‬نه اوسته؟‬
‫‪-‬هله قطعي معلوم دئييل‪ ،‬آمما دئييلنلره گؤره مئهريوانين مولكهداري تومار‬
‫بهيي جزاﻻنديرديغينا گؤره‪...‬‬
‫شامانين فكري دؤرد آي بوندان اول اردبيلدن گلنده عاباسقولو ايله ايكيلي‬
‫صحبت زامانينا گئتدي‪:‬‬
‫‪ ...‬سارابين ياخينليغيندا قارﻻ اؤرتولموش يولون داريسقال اولدوغونا گؤره‬
‫ايكي‪ -‬ايكي گئتمهلي اولدوﻻر‪ .‬باشچي ايله اونون كؤمكچيسي قاباقدا‪،‬‬
‫عاباسقولو ايله شامان ايسه آرخادا گئديرديلر‪ .‬مئهريبان تورشونا يئتيشنده‬
‫عاباسقولو قصبهنين يولونو اونا گؤسترهرك شامانا دئدي‪:‬‬
‫‪-‬باخ‪ ،‬بو يول مئهريوانا گئدير‪ .‬بورادا ياخشي و قيمتلي بير اوو وار‪ .‬اونو اؤزوم‬
‫ووراجاغام‪ .‬آدي تومار بهيدير‪ .‬غدار مولخاواﻻردان بيريدير‪ .‬رعيتلره گؤز وئرير‬
‫ايشيق وئرمير‪ .‬وار‪-‬دؤولتي باشدان آشسا دا آغانؤكري كيمي داورانير‪ .‬آمما‬
‫يومورتادان يون قيرخان تومار نظميه مامورﻻرينا سون درجه الي آچيق و‬
‫سخاوتليدير‪ .‬اونﻼرا قوناقليق وئرير‪ ،‬قومار و تيريئك تشكيل ائدير‪ .‬پول آلسين‬
‫شامان| ‪181‬‬

‫دئيه اؤز نؤكرلريني ده جرمهلهيير‪ .‬قيشي تبريزده‪ ،‬سارابدا اولور‪ .‬يازين گؤزو‬
‫آچيﻼندا مئهريوانا گلير‪ .‬ايكي نفر توفنگچيسي وار‪ .‬اونﻼرا مينيك وئرمير‪،‬‬
‫اؤزويله فايتوندا گزديرير‪ .‬بئش ‪ -‬آلتي گون بوندان قاباق رعيتلري قاسيمخانين‬
‫يانينا گلميشديلر‪.‬من اؤزوم ده قاسيمخانا خبردارليق ائتميشم‪ .‬بو موردارا قوﻻق‪-‬‬
‫بورماسي وئرمهلي اولدوغوموزو دئميشم ‪...‬‬
‫شامان‪ ،‬چيروون اوبوطاليبين ائشيدهجهيي بير سسله »دئمك عاباسقولو بهي‬
‫دئديگيني ائلهييب‪ .‬كيشي سؤزونون اوستونده دورماليدير دههه«‪ -‬دئيه زومزومه‬
‫ائلهدي‪ .‬چيروون سؤزونو داوام ائتديردي‪:‬‬
‫‪-‬يازين گؤزو آچيﻼندا تومار بهي سيفاريش گؤندهرير كي‪ ،‬مئهريوانا گليرم‪،‬‬
‫رعيتلر ائو‪ -‬ائشيگي سيل‪ -‬سوپور ائلهييب حاضرﻻسينﻼر‪ .‬بونو ائشيدن‬
‫عاباسقولو تئز قاسيمخانين يانينا گئديب شرايطين يارانديغيني بيلديرهرك دئيير‪:‬‬
‫‪ -‬باخ‪ ،‬اؤزو‪ ،‬اؤز آياغي ايله گلير‪ .‬هله چؤل‪ -‬بايير ساكيتليكدي‪ .‬بو فرصتي‬
‫الدن وئرمك اولماز‪ .‬سندن بير اجازه ايستهييرم‪ ،‬بير ده ايكي نفر توفنگچي‪.‬‬
‫قاﻻني اؤز بوينوما‪.‬‬
‫قاسيمخان فيكره گئدير‪ .‬عاباسقولونون سؤزلري آغيﻼ باتان ايدي‪ .‬آمما‬
‫نئجه دئييرلر؛ »ايكي ايش وار‪ ،‬بير عمل«‪ .‬توماري بئله بير شرايطده اؤلدورمك‬
‫سو ايچمك كيمي آسان ايدي‪ .‬ﻻكين نه نتيجه وئرهجهييني بيلمك چتين‬
‫ايدي‪ .‬آخي اصلينده قاسيمخان دستهسي ايله نظميه آراسيندا بير نؤع باﻻنس‪،‬‬
‫موازنت مؤوجود ايدي‪ .‬نظميه قاسيمخانين ايشلرينه معين قدر گؤز يوموردو‪.‬‬
‫تبريزله عﻼقهنين آسان اولماديغينا گؤره نظميه بير نؤع »دهيمه منه‪ ،‬دهيمهييم‬
‫سنه« پرينسيپينه رعايت ائديردي‪ .‬بونا گؤره ده قاسيمخان كيچيك مولكه‪-‬‬
‫دارﻻرا تضييق گؤسترمكله اونﻼري بعضي گوزشتلره گئتمك مجبوريتينده‬
‫قويموشدو‪ .‬تومار بهي ايسه كيچيك و تله‪ -‬توله مولكهدارﻻردان دئييلدي‪ .‬اونو‬
‫اؤلدورومهسينه نظميه ﻻقيد قاﻻ بيلمزدي‪ .‬بوندان عﻼوه قاسيمخان گيزلي‬
‫‪ |182‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫فعاليته كئچسه ايدي‪ .‬يوخسولﻼرﻻ عﻼقهسيني تام ايتيرهجكدي‪ .‬خالقﻼ‬


‫عﻼقهده اولمايان آدام‪ ،‬دسته ايسه محو اولماق مجبوريتيندهدير ‪ ...‬نهايت‬
‫قاسيمخان عاباسقولويا » يوخ‪ ،‬هله واختي چاتماييب« دئيير‪ .‬عباسقولو ايسه‬
‫»هاچاناجاق نظميه مامورﻻرينين نازي ايله اويناياجاغيق؟« دئيير و قاسيمخانين‬
‫يانيندان چيخير‪.‬‬
‫چيروون سؤزونو داوام ائتديرهرك دئدي‪ :‬عباسقولو قاسيمخانين يانيندان‬
‫چيخيب اؤزوينن ايكي نفر ده گؤتورور و مئهريوان يولوندا خانين فويتونونون‬
‫قاباغين كهسير‪ .‬خاني و اونون توفنگچيلريني گوللهلهيير‪ .‬فايتونچوينان ايشي‬
‫اولمور‪.‬ايكي گوندن سونرا نظميه مامورﻻري اونو ياخاﻻيير‪.‬‬
‫شامان‪ ،‬بس نيه آرادان چيخمير دئيه چيرووندان سوروشدوقدا چيروون‬
‫تاسف و دانﻼق ايفادهسيله دئدي‪:‬‬
‫‪-‬اونون بؤيوك سهوي ده ائله بودور‪ .‬اوﻻ هئچ اولماسا فايتونچونو دا اؤزويله‬
‫آپارمالي ايدي‪.‬ايكينجيسي اليندن ائله بير خطا چيخان آدام هندهورده قالمامالي‬
‫ايدي‪ .‬آمما؛ چيروون بير اودقوندوقدان و كؤكسونو اؤتوردوكدن سونرا سؤزونو‬
‫داوام ائتديردي‪:‬‬
‫‪-‬آمما مسئله تك بونونﻼ بيتمير‪ .‬امين آمانسيزليق خانﻼرين‪ ،‬مولكهدارﻻرين‬
‫ظلمونه قاريشيب ملته ديوان توتور‪ .‬سمياندا گونون گون اورتا چاغي اوودان‬
‫قاييدان خاناوغلو ميخك آدلي بير گليني كندين ايچينده گوﷲلهييب اؤلدورور‪.‬‬
‫سربندده‪...‬‬
‫چيروون سؤزونه بير آز آرا وئردي‪ .‬شامانين رئاكسياسيني گودوردو‪ .‬شامان‬
‫ايسه بير طرفدن ماراقﻼ دولو باخيشﻼري ايله ماجراﻻرين قاﻻنيني بيلمك‬
‫ايستهيير‪ .‬ديگر طرفدن ايسه پيس خبر ائشيدهجهيي احتماليندان سون درجه‬
‫نيگران ايدي‪ .‬چيروون سؤزونو داوام ائتديردي‪:‬‬
‫شامان| ‪183‬‬

‫‪-‬سربند خاني بير رعيتي عائلهسينين گؤزو قاباغيندا آغاجا باغﻼتديريب‬


‫شالﻼق ووراركن پئنجهيي چيگنيندن سوروشور‪ .‬رعيتين آروادي تئز گؤتوروب‬
‫چيرپديقدان سونرا آغانين چيگنينه سالير‪ ...‬چيروون بيردن شامانا دؤندو‪:‬‬
‫‪-‬حتهمي تانيييرسان دههه؟‬
‫‪-‬هانسي حتهمي؟‬
‫‪ -‬كندلوزو دئييرم‪ ،‬موسا اوغلو‪.‬‬
‫‪-‬هه‪ ،‬نيه تانيميرام‪ ،‬سادهنين بيريدير‪.‬‬
‫‪-‬ائله سادهليگينين گودازينا گئديب‪.‬‬
‫‪-‬نه اولوب بهيم؟‬
‫‪-‬شايسهونلر بهدل يولوندا گوﷲلهييب اؤلدوروبلر‪.‬‬
‫چيروون سونرا ماجراني شامانا تفرعاتي ايله دانيشدي و آرتيردي‪:‬‬
‫‪-‬باﻻ ايش بونونﻼ دا بيتمير‪ .‬دئييلنلره گؤره حاجيرفعت ميرزهمجيدين‬
‫راضيليغي ايله حاجي تاپديغا بيلديريب كي‪» ،‬شامانين تورپاقﻼريني سالماندان‬
‫آﻻ بيلسؤز سؤزوم يوخدور«‪ .‬بو دا اونﻼرين آرتيق هجوما كئچمك فيكرينده‬
‫اولدوغونو گؤستهرير‪.‬‬
‫چيروون نهايت سون سؤزونو دئمهلي اولدو‪:‬‬
‫‪-‬عباسقولو ايله ان چوخ عﻼقه ده اوﻻن آدام سن ايدين‪ .‬ياخاﻻنسان‬
‫قاباقكي ماجراﻻرين اوستو آچيﻼجاق و ان آزي محمدوند آرتيق اردبيلدهكي‬
‫فعاليتيني دايانديرمالي اوﻻجاق‪ .‬دوغرودور‪ ،‬گوﷲني عباسقوقولونون گؤزونه‬
‫ووراسان آغزيني آچماز‪ .‬آمما آتاﻻر دئميشكن احتياط ايگيدين ياراشيغيدير‪ .‬بير‬
‫ساعاتا كيمي بوتون جر‪-‬جمهييوي ييغيشدير‪ .‬سني باشقا يئره آپارمالييام‪...‬‬
‫نوروز بايراميندان سونرا چيروون ابوطاليب يئني بير خبرله شامانين يانينا‬
‫گلدي‪ .‬او‪ ،‬عباسقولونون اعدام خبريني گتيرميشدي‪ .‬بو خبر شاماني تاماميله‬
‫سارسيتدي‪ .‬اؤزونو تام يالقيز حس ائديردي‪ .‬نفرت بوتون وارليغيني بوروموشدو‪.‬‬
‫‪ |184‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫بيرينجي باخيشدا داها چوخ تجريدخانايا اوخشايان اوتاغين ديوارﻻري اونو‬


‫سيخماغا باشﻼدي‪ ...‬چيروون بوتون بونﻼري دويور و اونون ياشاديغي مقامي‬
‫باشا دوشوردو‪ .‬او ياخشي بيليردي كي‪ ،‬مبارزهده بئله مقامﻼرين اولماسي‬
‫طبيعيدير‪ .‬انسان بوتون عذاب اذيتلره قاتﻼشمالي و اؤزونو ايتيرمهمهليدير‪.‬‬
‫شاماني هميشه باﻻ دئيه چاغيران چيروون بو دفعه آدي ايله و بير ياشيد طرف‬
‫خطاب كيمي چاغيردي‪:‬‬
‫‪-‬شامان! آتاﻻر دئييب » چونكي اولدون دهييرمانچي‪ ،‬چاغير گلسين دن‬
‫كوراوغلو«‪ .‬مولكهدارﻻرنان‪ ،‬خانﻼرنان‪ ،‬بهيلرنن طرف دوشن آدام بئله گونلر ده‬
‫گؤرمهليدير‪ .‬كؤنلو باليق ايستهين كونهسين سويوق سويا وورماليدير‪ .‬دوغرودان‬
‫دا عاباسقولو كيمي آدامﻼر اؤلمهلي دئييللر‪ .‬آمما بير ده وار كي‪ ،‬نظميهنين‬
‫قاباغيندا ديز چؤكوب يالواراسان‪ ،‬يادا كيشي كيمي اؤلهسن‪ .‬البته عباسقولو‬
‫كيشي كيمي اؤلدو‪ .‬بيز اونون يولونو داوام ائتديرمهليييك‪ ...‬اصل سؤز‬
‫ياديمدان چيخماسين‪ .‬يولداشﻼر سنين تبريزده قالماغيني مصلحت بيلميرلر‪.‬‬
‫اودور كي‪ ،‬اردبيله دؤنمه لي و ايكي اوچ گون اورادا قاليب وضعيتي اؤيرنديكدن‬
‫سونرا شيماﻻ‪ ،‬شاهييا گئتمهليسن‪...‬‬
‫شامان| ‪185‬‬

‫فروردين آيينين سونﻼري ايدي‪ .‬شامانين ايكي بوغدا يئري سورولمه لي‪،‬‬
‫بيرينه خاشا‪ ،‬بيرينه ايسه قارادنه اكيلمهلي ايدي‪ .‬البته يئرين شومﻼنماسي‬
‫هميشه پاييزدا اولور‪ .‬يازدا ايسه پرچيم كسيلير و تومﻼنديقدان سونرا يالنيز ماﻻ‬
‫وئريلير‪ ،‬سونرا دا آرخ‪ -‬مرز چكيليردي‪ .‬يانان درزلرين قاراتيني و اوستهليك‬
‫جريمهسيني آرتيقﻼماسيجاق آﻻن حاجي رفعت شامانين تورپاقﻼريني سالمانين‬
‫سرانجامينا وئرمهلي اولموشدو‪ .‬سالمان دا زرينين ايكي قيزيني و بير اوغلونو‬
‫ائوينده ساخﻼيير‪ ،‬تورپاقﻼري دا اونﻼرين آدينا اكمك قرارينا گلميشدي‪ .‬آمما‬
‫نئجه دئيرلر ايكي ايش وار ايدي‪ ،‬بير عمل‪ .‬عادتا تورپاق صاغير و يئتيم‬
‫اوشاقﻼرين الينده قالمير‪ ،‬امكانلي آدامﻼرا وئريليردي‪ .‬ائله آدامﻼر دا جاماعات‬
‫آراسيندا ظاليم و غدارليقﻼ تانينيردي‪ .‬بئله حالﻼرا يول وئرمز اوﻻن سالمان‬
‫ايكي سئچيم آراسيندا قالميشدي‪ :‬يا باشقا غدارﻻرا قوشولمالي‪ ،‬يا دا موقتي‬
‫اوﻻراق اكديگيني بيچديرمهلي ايدي‪ .‬اوروشان كولهيه دوشوب اؤلندن سونرا بو‬
‫ايشي چوخ آسانليقﻼ گؤرموش و نئچه ايل اكديكدن و اوجونون الي آغاج‬
‫توتدوقدان سونرا آرادا هئچ بير گيلئي‪ -‬گوزار اولمادان تورپاقﻼري ييهسينه‬
‫قايتارميشدي‪ .‬ايندي ايسه وضعيت تاماميله فرقلي ايدي‪ .‬آغا او يئرلرين بير داها‬
‫شامانا قايتاريلماسينا يول وئرمزدي‪ .‬تورپاقﻼرين حاجي تاپديقﻼ تاران كيمي‬
‫جاناوارﻻرا وئريلمهسيني ده اؤزونه سيغيشديرا بيلميردي‪ .‬نهايت سالمان موقتي‬
‫ده اولسا اؤز آبيري ايله سؤودهلشمهلي اولموشدو‪ .‬تصادفي دئييلدي كي‪،‬‬
‫شامانين اوتونو ساييب آليجييا تحويل وئرنده خانوئردي اوغلونون سوالينا چوخ‬
‫كسكين بير جاواب وئرهرك دئميشدي‪:‬‬
‫‪ |186‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ اشي‪ ،‬گل اهيري اوتوراق‪ ،‬دوز دانيشاق‪ .‬شامانين يئرين كيم سوروب؟ من‪.‬‬
‫كيم اكيب؟ من‪ .‬كيم سوواريب؟ من‪ .‬كيم بيچيب؟ كيم داشيييب؟ من‪...‬‬
‫سالمان سؤزونه آرا وئردي‪ .‬خانوئردي اوغلو هر بير سؤالين جاوابيني باشي‬
‫ايله تصديق ائتديكدن سونرا سؤزونو داوام ائتديردي‪:‬‬
‫ـ باشينا دؤنوم‪ .‬ايندي اكيب بئجرديگيم محصولو‪ ،‬بهرهسيني وئرديكدن‬
‫سونرا ساتميشام‪ .‬بونا اجازه ايستر بهيم؟‬
‫ـ بس جاماعاتا نه دئيهجكسن‪ .‬هامي بونو شامانين اوتو بيلير‪ .‬اؤزون‬
‫دئييردين شامانين بير چؤپونده ده گؤزوم يوخدور‪...‬‬
‫ـ جاماعاتا نه دوشوب؟ قوي شامان دئسين دههه‪.‬‬
‫سالمانين شخصيتي‪ ،‬هئچ كيمين ماليندا‪ ،‬البته شامانين تورپاقﻼريندا گؤزو‬
‫اولماماسي حاجي رفعتي دوشوندوروردو‪ .‬شامان سؤزسوز‪ -‬سووسوز منطقهدن‬
‫چيخميشدي‪ .‬بو‪ ،‬عاغيﻼ باتان دئييلدي و نئجه دئيرلر بورادا بير امما وار ايدي‪.‬‬
‫هله بؤيوك چيله قورتارماميش حاجي تاپديغين پيرتمهليگه گئديب »آغا‪ ،‬باشووا‬
‫دؤنوم اينانما‪ ،‬سالمانﻼ شامان هؤبوﷲشيب‪ «15‬دئينده حاجي رفعت آز قاﻻ قطعي‬
‫شكيلده اينانميشدي‪ .‬آمما بير طرفدن ده ايستهديگي قاراتي و جريمهني‬
‫آلميشدي‪ .‬تورپاقﻼر حال حاضيردا سالمانين الينده ايدي‪ .‬توتاق كي‪ ،‬نئچه ايلدن‬
‫سونرا شامان قاييداجاق و اؤز تورپاقﻼرينا ييه دوراجاق‪ .‬اوندا مولكهدار دا‬
‫وضعيته باخار نه ائتمه اولدوغونو معينلشديرر‪ .‬آتاﻻر دئميشكن سو گلنده يولون‬
‫تاپار‪ .‬آمما مسئله تك تورپاق دئييلدي‪ .‬شامانين كندده اولماسينين اؤزو رعيت‪-‬‬
‫لري شيرنيكلنديرهجك‪ .‬داها دوغروسو رعيتلر آغانين سؤزونه باخماياجاق‪.‬‬
‫بوتون بونﻼري گؤتور – قوي ائدن حاجي رفعت احتياطﻼ داورانمالي حاجي‬
‫تاپديق كيميلري سالمانا قارشي سؤوق ائتديرمهلي ايدي‪ .‬بونا گؤره ده حاجي‬
‫تاپديغا پيشيك يولو وئردي‪:‬‬

‫‪ -.15‬هؤبوللشمك‪» ،‬سؤوده لشمك« »پﻼنﻼشديرماق« دئمكدير‬


‫شامان| ‪187‬‬

‫‪-‬سالمان كئچن ايلين قاراتين‪ ،‬جريمهسين اؤدهييب‪ .‬آﻻ بيليرسيزسه آلين‪،‬‬


‫اكين ‪...‬‬
‫تاپديق جاوابيني آلميشدي‪ .‬آرتيق آغانين قاﻻن سؤزلريني ائشيتميردي‪ .‬بونا‬
‫گؤره ده حاجي رفعت اجازه وئرمك همن قاپيدان چيخميشدي‪.‬‬
‫او گوندن اعتبارا حاجي تاپديغين داورانيشي تامام دهييشميشدي‪ .‬اؤزون‬
‫شامانين تورپاقﻼرينين صاحبي كيمي آپاريردي‪» .‬سالمان او تورپاقﻼرين هنده‪-‬‬
‫وهرينه گئتسه بوغازين اوزهرم« دئييردي‪ .‬حتي دئييلنلره گؤره شايسهون‬
‫باشچيﻼري و قولدورﻻرﻻ دا گؤروشموشدو‪ .‬كيم بيلير بلكه حتهمين‬
‫اؤلدورولمهسينين آرغاجي دا اوندان كئچيردي‪ .‬چونكي آغزي سون درجه بوش‬
‫اوﻻن اوجو حتهمين اؤلدورولمهسيني ائشتمك همن »حاجي عميم دئديگين‬
‫ائلهيندي« دئميشدي‪...‬‬
‫باهار بوتون وارليغي ايله جيلوهلهنيردي‪ .‬سحرلر و آخشامﻼر قويون‪-‬‬
‫قوزوﻻرين مهلرتيسي كندي دولدوروردو‪ .‬توراغايﻼر اوخوشا –اوخوشا گؤيون‬
‫درينليكلرينه هوپوردوﻻر‪ .‬قيشدان چيخميش خاشا يارپاقﻼرينين قيريشيغي‬
‫آچيليردي‪ .‬نئچه آي چؤل‪ -‬باييرا چيخماق امكاني اولمايان و واختي ناغيل‬
‫تاپماجا ايله سووشدوران اهالي امك احتراصيندا يانيردي‪ .‬اؤكوزلري ياخين‬
‫يئرلرده خامدان چيخيريرديﻼر‪ .‬ياخين يئري اولمايانﻼر ايسه گولآغانين يئريني‬
‫سوروردو‪.‬‬
‫سالمان اؤكوزلري خامدان چيخارديقدان سونرا اؤزونه بير خاشا‪ ،‬بير ده بير‬
‫يازليق آرپاسي اكدي‪ .‬ائرتهسي گون شامانين يئرلريني سوروب اكمهلي ايدي‪.‬‬
‫ﻻكين تا بير آيدان بهري آغيزﻻرا دوشن تاپديغين‪ ،‬تارانين و ميرزهمجيدين‬
‫رعيتلرينين بو ايشه زورﻻ دا اولسا يول وئرمهيهجكلريني نظره آلمايا بيلمزدي‪.‬‬
‫بونا گؤره ده اؤز آدامﻼريني شاما چاغيريب مصلحتلشمهلي ايدي‪ .‬سالمان‬
‫داوا‪-‬داﻻشﻼ ايشي اولمايان بير آدام ايدي‪ .‬ﻻكين زوراكيليغا و حاقسيزليغا دؤزن‬
‫‪ |188‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫آدام دا دئييلدي‪ .‬قاباقكي وضعيت اولسا ايدي مطلق حاجي رفعته شكايت ائده‪-‬‬
‫جك و اونون گؤستهريشي ايله گئدهجكدي‪ .‬آمما بير ايل عرضينده باش وئرن‬
‫حادثهلر اونو آغاﻻردان‪ ،‬نئجه دئيرلر مايوس ائلهميشدي‪ .‬بيرينجي مصلحت‪-‬‬
‫چيسي اوﻻن گوللوبهييم ايسه هر دفعه سؤزو دوشنده »اؤلدو وار‪ ،‬دؤندن‬
‫يوخدور« ‪-‬ديئه قطعي قراريني بيلديرميشدي‪ .‬بير دفعه دئميشدي‪:‬‬
‫‪-‬كيشي! يا گرك اولدن ياخاني قيراغا چكيب عارسيزليقﻼ دوﻻنايدين‪،‬‬
‫حاجي رفعتين ديلسيز‪ -‬آغيزسيز رعيتي اوﻻيدين‪ .‬يا دا آتاﻻر دئميشكن »گؤولو‬
‫باليق ايستهين كونهسيني سويوق سويا وورماليدير«‪...‬‬
‫سالمان اونون سؤزونو كسميشدي‪:‬‬
‫‪-‬آتاﻻر اونو دا دئييب كي‪» ،‬غيرت ايگيدي اؤلومه وئرر«‪ .‬بونا نئجهسن؟‬
‫گوللوبهييم ايسه گوزشته گئتمك فيكرين ده دئييلدي‪:‬‬
‫‪-‬آتاﻻر بورادا يئرسيز غيرتي نظره آليب و »احتياط ايگيدين ياراشيغيدير«‬
‫دئييبلر‪ .‬سن اولدن شامانا حمي دوربسان‪ ،‬ايندي ده حمي دورماليسان‪» ،‬چونكي‬
‫اولدون دهييرمانچي‪ ،‬چاغير گلسين دن كوراوغلو«‪.‬‬
‫گوللوبهييم تويوقﻼردان دؤردونو كسيب شوربا بيشيردي‪ .‬قوناقﻼر شام ائله‪-‬‬
‫ديكدن سونرا سليدايي مسئلهني اورتايا قويدو‪:‬‬
‫‪-‬صاباح شامانين آغداشداكي يئريني سوروب خاشا اكمهليييك‪ .‬بو‪ ،‬سؤزون‬
‫بير طرفيدير‪ .‬ايكينجي طرفي اوندان عبارتدير كي‪ ،‬حاجي تاپديقﻼ حاجي‬
‫تارانين آدامﻼري داوايا حاضيرﻻشيب‪ .‬منجه حاجي رفعت و ميرزهمجيد اونﻼرا‬
‫پيشيك يولو وئريب ‪ ...‬سيز نه دئييرسيز؟ يئري اكك‪ ،‬يوخسا اونﻼرا تحويل‬
‫وئرك؟‬
‫البته سليدايي »اونﻼرا تحويل وئرك« سؤزونو آدامﻼريني سيناماق اوچون‬
‫دئييردي‪ .‬چونكي اونسوز دا گوللوبهييمله »اؤلدو وار‪ ،‬دؤندو يوخدو« ‪-‬دئيه‬
‫قطعي قرارا گلميشدي‪.‬‬
‫شامان| ‪189‬‬

‫بيرينجي پوﻻد ديللندي‪:‬‬


‫‪-‬مشدسالمان نه دئييرسن؟ تحويل وئرك نهدي‪ ،‬بهيم اوؤلموشوك‬
‫آغﻼيانيميز يوخدو‪ .‬دوشمن قاباغيندان قاچماغي من غيرتيمه سيغيشديرا بيلمه‪-‬‬
‫رم‪...‬‬
‫فتاح اونون سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫‪-‬پوﻻد عمي دوز دئيير‪ .‬زرينين يئتيملريني تك قويماق ناموسسوزلوقدو‪.‬‬
‫صاباح من گئديم او يئري سوروم‪ ،‬حاجي تاپديقﻼ حاجي تاران نه غلط ائلهيير‪.‬‬
‫كند آراسيندا دانيشماق آساندي‪ .‬آمما »آغ گؤ ‪ ،...‬قارا گؤ ‪ ...‬حامامدا بيلينر«‪ .‬حامي‬
‫وصيتين ائلهسين‪ .‬آتاﻻر دئميشكن آتين قويروغون دويونلهييب ائودن‬
‫چيخاجاييق‪ .‬اؤلدو وار دؤندويوخدو‪.‬‬
‫رحمت فتاحين سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫‪-‬باشيما دؤنسون‪ ،‬بوينونون آردين گؤرسه شامانين تورپاقﻼريني دا گؤرر‪...‬‬
‫سونرا صاباحين پﻼنيني حاضيرﻻديﻼر‪:‬‬
‫سحر‪ ،‬گون چيخماميش ايكي خيشاﻻت گؤتوروب ائودن چيخمالي ايديلر‪.‬‬
‫رحمتله آزي يئري شومﻼمالي و داوايا قاتيشمامالي ايديلر‪ .‬قاﻻن آدامﻼر آرخ‪-‬‬
‫مرزده پوسمالي و گلنلرين قارشيسيني آلمالي ايديلر‪ .‬سالمان اجﻼسا يئكون‬
‫وورماق ايستهينده قاپي چاليندي‪ .‬سليم قاپيني آچماغا گئدنده سالمان »كيم‬
‫اولدوغون بيلمهيينجه قاپيني آچما« ‪ -‬دئيه تاپشيردي‪ .‬چوخ كئچمهدن هئچ‬
‫كيمين گؤزلمهديگي شامان ايچهري گيردي‪ .‬سالمانين چيراغينا سانكي ياغ‬
‫تؤكولدو‪ .‬آغساققال كيشي يئريندن ديك آتيليب شامانين بوينونو قوجاقﻼييب‬
‫اوز‪ -‬گؤزون اؤپدو‪ .‬او بيريلرله ده گؤروشوب اؤپوشدوكدن سونرا اگلشدي‪.‬‬
‫گوللوبهييم سوفره ساليب دئدي‪:‬‬
‫‪-‬باﻻ! اول بير ايكي تيكه يئي‪ ،‬سونرا دانيش گؤرك هارادان گليب هارا‬
‫گئديرسن؟‬
‫‪ |190‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫شامان سرعتله شام ائلهديكدن سونرا بو غير عادي قوناقليغين سببيني‬


‫سوروشدو‪ .‬سليم بوتون ماجراﻻري دانيشدي‪...‬‬
‫دان يئري سؤكولوب گونشي اوياداركن آزي ايله رحمت اؤكوزلري گيوله‪-‬‬
‫ييب آغداشا طرف سوردولر‪ .‬شامان‪ ،‬سليم‪ ،‬پوﻻد‪ ،‬سردار‪ ،‬آغاممد و ‪ ...‬عبارت‬
‫سككيز نفرليك اوردو ايله سد آرخيندا پوسوردولر‪ .‬اونﻼرين هاميسي وصيتيني‬
‫ائلهميش و نئجه دئيرلر آتين قويروغونو دويونلهميشديلر‪ .‬سول قولﻼريني‬
‫آغاجين قايرشيسينا وئرمك اوچون دوﻻقﻼ بركيتميشديلر‪ .‬يئر سورنلر جوت‬
‫چوبوغوندان عﻼوه خيشاﻻتين قولونا داواآغاجي دا باغﻼميشديﻼر‪ .‬حتي‬
‫پاپاقﻼرينين آلتيندان باشﻼريني ساريميشدﻻر كي‪ ،‬آغاج دهيسه هله‪ -‬هله‬
‫ياريلماسين‪ .‬سليدايينين داوايا قاتيشماسينا گوج بﻼ ايله مانع اولموشدوﻻر‪.‬‬
‫گوللوبهييم ايسه »گئدين‪ ،‬آلﻼها تاپشيرديم« ‪ -‬دئيه اونﻼري يوﻻ سالميشدي‪.‬‬
‫گونش اوفوقدن بويﻼنيب زري ساچاقﻼريني عالمه يايماغا باشﻼياندا حاجي‬
‫تاپديقﻼ تاران نه باش وئرديگيندن خبر توتدوﻻر‪ .‬در حال آدامﻼريني توپﻼياراق‬
‫آغداشا طرف گؤندرديلر‪ .‬اونﻼرا »قورخمايين‪ ،‬اونﻼر آزديرﻻر‪ .‬اؤلوملرينه وورون‪.‬‬
‫قانﻼري بيزيم بوينوموزا« ‪-‬دئيه تاپشيرديﻼر‪ .‬اوجو‪ ،‬نجي‪ ،‬داداش‪ ،‬اوروج‪ ،‬و ‪...‬‬
‫‪20‬نفردن عبارت بير دسته اللرينده آغاج‪ ،‬بئل‪ ،‬يابا و درگز داوايا‪ ،‬اؤزو ده غالب‬
‫گلمهيه گئتديلر‪ .‬قاچا‪-‬قاچا و تلهسيك گئدن دسته آغداشا ياخينﻼشديقدا يئر‬
‫سورن آزي ايله رحمتدن باشقا بير شئي گؤرمهديلر‪ .‬آرخايينﻼشان دسته آغداشا‬
‫يئتيشنده آرخين ايچيندن چيخان دسته ايله اوزبهاوز اولدوﻻر‪ .‬شامان نجيه آمان‬
‫وئرمهدي‪ .‬بير آغاجﻼ اونون باشيني ياردي‪ .‬سليمين قارشيسيندا عاجز قاﻻن‬
‫اوجو بئلي آتيب قاچدي‪ .‬سليمين آغاجي ايسه داداشين باشيني ياردي‪ .‬دؤيوش‬
‫قيزيشدي‪ .‬ايكي قات آرتيق اوﻻن تاپديغين آدامﻼري شامانگيلي محاصرهيه‬
‫آلدي‪ .‬اونﻼري سيخيشديراراق اؤكوزلرين يانينا گتيرديلر‪ .‬هله ده كنددن تاپديغا‬
‫كؤمك گليردي‪ .‬حتي حاجي تاپديقدان آجيغي گلن آدامﻼر بئله يئلين اونون‬
‫شامان| ‪191‬‬

‫طرفيندن اسديگيني گؤروب شامانگيله قارشي داوايا قوشولوردوﻻر‪ .‬آزي و‬


‫رحمت وضعيتي بئله گؤردوكده جوتو دايانديريب آغاجي اللرينه آلديﻼر و‬
‫پئنجكلريني بلگه كيمي قولﻼرينا دوﻻديﻼر‪ .‬انتقام اودوندا يانان‪ ،‬ﻻكين اوغرو‬
‫پيشيك كيمي قورخاق اوﻻن اوجو شاماندان انتقام آﻻ بيلمهيهجهييني دويوب‬
‫آجيغيني اؤكوزلردن چيخماق ايستهدي‪ .‬بيرينه ياخينﻼشدي‪ .‬نجي كيمي‬
‫اوجونون دا جزاسيني اووجونا قويماق ايسته ين شامان اونون اؤكوزلره طرف‬
‫گئتديگيني گؤردوكده يئنه ده قاچير دئيه هلهليك فيكريندن ياييندي‪ .‬ﻻكين‬
‫اوجو ساري اؤكوزون بورنونون اوستوندن بير آغاج چكدي‪ .‬حيوانين بورنوندان‬
‫قان فانتالﻼدي‪ .‬سليمله آرخا‪ -‬آرخايا ووروشان شامانين گؤزونده دونيا قارالدي‪.‬‬
‫اوندان آيريليب اوجونو ايزلهدي‪ .‬اؤكوزو ووردوغوندان كئفلهنن اوجونون كورهيي‬
‫اوزونو بير آغاج چكدي‪ .‬آغاج اوجونو ائله توتدو كي‪ ،‬داوانين سونونا قدر‬
‫آغاباﻻسي كيمي يئرده اهيلشدي‪ .‬سليمله آغاممدين باشي ياريلميشدي‪.‬‬
‫يورغونلوق شامان گيلي ديلدن ساليردي‪ .‬اوروج فتاحا آغاج چاﻻندا فتاح اؤز‬
‫آغاجيني اونون قارشيسينا وئردي‪ .‬آغاج سينيب فتاحين اليندن يئره دوشدو‪ .‬الينه‬
‫فرصت كئچن اوروج ايكينجي آغاجي اونون باشينا چالدي‪ .‬آرتيق الينده هئچ نه‬
‫اولمايان فتاح اللريني باشينين اوزهرينه آپاريب بارماقﻼريني بير‪-‬بيرينه كئچه‪-‬‬
‫رك آغاجين قاباغينا وئردي و بونونﻼ دا باشينين ياريلماسينا مانع اولدو‪ .‬او‪ ،‬جلد‬
‫ترپنهرك اؤزونو اوروجون اوستونه آتاراق اونون قيرتﻼغيندان ياپيشدي‪ .‬آرخادان‬
‫ووروب باشيني يارماسايديﻼر‪ ،‬اونو بوغاجاقدي‪ .‬كاش توفنگي گتيرهيديم دئيه‬
‫س ون درجه تاسفلندي‪ .‬يورغونلوق كولميناسيا حدينه چاتميشدي‪ .‬سالماندان‬
‫گيزلي اوﻻرقا ائودن چيخان گوللوبهييم اؤزونو يئتيردي‪ .‬داوانين ايچينه گيريب‬
‫يايليغيني باشيندان آچيب يئره آتدي‪ .‬شاققيلتيسي فلهيين قوﻻقﻼريني دئشن‬
‫آغاجﻼر گؤيدهجه دونوب قالدي‪ .‬حاجي تاپديغين باغيرتيسيني وئجينه آﻻن‬
‫اولمادي‪ .‬اونﻼر قادينين باشينين آچيلماسي ناموسسوزلوقدور دئيه آغاجي‬
‫‪ |192‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫آتيب كنده دوغرو يؤنهلديلر‪ .‬شامان اؤزوندن بؤيوك اوﻻن آزي ايله رحمته‬
‫»شومﻼماني داوام ائتديرين«‪ -‬دئيه امر ائتدي ‪...‬‬
‫آخشام قاپي چاليندي‪ .‬خانيمگول ايچهري گيريب گوللوبهييمدن »پوخ‬
‫يئييب من ننهسينن« دئيه اوغلونون سليدايييا قارشي داوايا قاريشماسيندان‬
‫عذر ايستهدي‪» .‬بيتي غنيم اولموشﻼر اونو يولدان چيخارديبﻼر‪ ،‬سوتومو حاﻻل‬
‫ائلهميهجيم« دئدي‪ .‬ائرتهسي گوندن وضعيت تامام دهييشميشدي‪ .‬شامانين‬
‫داوادا اولماسي سالمان حاققينداكي دئدي‪ -‬قودويا سون قويموشدو‪ .‬دئمك اوﻻر‬
‫كي‪ ،‬حاجي رفعتين و ميرزهمجيدين رعيتلري‪ -‬نين هاميسي سالمانين‪،‬‬
‫دوﻻييسي ايله ايسه شامانين طرفيني ساخﻼييردي‪ .‬اوچ‪ -‬دؤرد گون عرضينده‬
‫شامانين يئرلريني ده اكديلر‪.‬‬
‫شامان سلي دايي ايله مصلحتلشديكدن سونرا پوﻻد عمي‪ ،‬فتاح‪ ،‬آغاممد‪،‬‬
‫سردار و بير ايكي نفرله بيرليكده شاهييا يوﻻ دوشدولر‪...‬‬
‫آستارادا گئجهلهييب صاباحيسي يوك ماشينيندان زاددان تاپيب رشته گئده‪-‬‬
‫جكديلر‪ .‬يولون قيراغيندا اوتوروب ماشين گودمهلي ايديلر‪ .‬ﻻكين ماشين يوخا‬
‫چيخميشدي‪ .‬گون اورتايا ياخين بيرجه ماشين گلدي‪ .‬آمما يئر اولمادي‪ .‬بير نفر‬
‫آستارالي اونﻼرا ياخينﻼشيب دئدي‪:‬‬
‫‪ -‬گلين انزهليه قدر آپاريم‪ .‬اوردان او يانا ماشين چوخ اوﻻر‪.‬‬
‫شامان‪» ،‬ماشينين وار؟« دئيه اوندان سوروشدوقدا دئدي‪:‬‬
‫‪-‬يوخ‪ ،‬منده ماشين نه گزير‪ ،‬قاييقﻼ آپاراجاغام‪ .‬ماشين بئش قيرانا آپارير‪.‬‬
‫سيز آداما ايكي قيران وئررسيز‪.‬‬
‫شامان نم‪-‬نوم ائلهمك ايستهديكده پوﻻد‪» ،‬اولسون« دئدي و هاميسي دنيز‬
‫قيراغينا گئتديلر‪ .‬اونﻼر قاييغا اوتوردوﻻر‪ .‬قاييقچي قاييغي ساحلدن ايتهلهيه‪-‬‬
‫ايتهلهيه بير مئتر درينلييه آپارديقدان سونرا اؤزو ده مينيب آوار چكمهيه‬
‫باشﻼدي‪ .‬دالغانين شپهلري قاييغي تاختا پاراسي كيمي اويناديردي‪ .‬پوﻻددان‬
‫شامان| ‪193‬‬

‫باشقا هاميسي قورخوردو‪ .‬دالغا قاييغي بير طرفه اهينده اونﻼر قورخوﻻريندان او‬
‫بيري طرفه ائله اهييليرديلر كي‪ ،‬آز قاﻻ قاييغي چئويرهجكديلر‪ .‬قاييقچي اونﻼرا‬
‫تاپشيردي كي‪ ،‬اصﻼ قورخماسينﻼر و اؤز يئرلرينده اوتورسونﻼر‪ .‬قاييق ‪150‬‬
‫مئتر ساحيلدن آراﻻنديقدان سونرا نسبتا آرامﻼشدي‪ .‬پوﻻد عمي قاييقچي‬
‫ايفادهسيله دئدي‪:‬‬
‫‪-‬درين يئرده لپه اولماز‪ .‬هله قوي يئلكهني آچسين ماشيندان دا قيوراق‬
‫گئدهجك!‬
‫دوغرودان دا ائله اولدو‪ .‬قاييق ماشين سرعتي ايله گتمهيه باشﻼدي‪ .‬اونﻼر‬
‫آرتيق قاييغا اؤيرهشميشديلر‪ .‬اورهكلري قاريشميردي‪ ،‬قورخوﻻري تؤكولموشدو‪.‬‬
‫حتي كاساني قاييقچيدان آليب قاييغين جيريقﻼريندان ايچهري دوﻻن سويو‬
‫گؤتوروب دنيزه تؤكوردولر‪ .‬نهايت ايكيندي چاغي انزهليه يئتيشديلر‪ .‬قاييقچينين‬
‫‪ 16‬قيران كيرهسيني وئرديكدن سونرا گئجهني قالماق اوچون اوجوز يئر‬
‫آختارماغا باشﻼديﻼر و نهايت آداما بئش شاهي وئريب بير كللهپاچاچي‬
‫دوكانيندا قالديﻼر‪ .‬كللهچي اونﻼري دوكانين ايچيندهكي بالكونا چيخاردي‪ ،‬اؤزو‬
‫ايسه سحره كيمي آشاغيدا كللهپاچا اوتمه باشﻼدي‪ .‬چينزيريق قوخوسو‬
‫اونﻼرين آمانيني قيريردي‪ .‬ﻻكين دؤزمكدن باشقا چاره يوخ ايدي‪...‬‬
‫‪ |194‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬
‫شامان| ‪195‬‬

‫كندين جنوب غرب اوجقاريندا‪ ،‬باليخلينين اوزهرينه سالينميش تاختا‬


‫كؤرپونون قوﻻغينداكي مؤهره ديوارلي ائوين آدامﻼري هله ده ياتماميشديﻼر‪.‬‬
‫گؤيون ديك اورتاسيندا غريب ـ غريب باخان اون دؤرد گئجهليك آي اؤز‬
‫گوموشو ايشيغي ايله قارانليغي سارسيتسا دا اشياﻻر مبهم فيقورﻻر كيمي‬
‫گؤرسهنيردي‪.‬‬
‫مورداد آيينين قيسا گئجهلرينده اوغرودان ـ اهيريدن آرخايين اوﻻن ايتلرين‬
‫هردن بيرجه آغيز هورمهسي طبيعته چؤكن سوكوتو حتي ديكسينديرميردي‪.‬‬
‫ايلك آخشامدان قورولتو ياريشينا گيرميش قورباغاﻻر گئجهنين ياريدان‬
‫كئچديگيني دوياراق سسلريني تامام كسميشديلر‪.‬‬
‫ايكي ـ اوچ كيلومئترليكده »چايقاريشان« كؤوشهنينده سووارانﻼرين‬
‫سسلري بئله سوكوتون بير حصهسينه چئوريلميشدي‪.‬‬
‫كندين دؤرد طرفيندن گلن دؤرد نفر اؤزلريني ديوارين سولغون كؤلگهسينه‬
‫وئرهرك سيه ـ سيه سالمان گيله گئديرديلر‪.‬‬
‫سالمان گيل هله قاش قاراﻻندا شام ائلهيب چولوق ـ جوجوغو‬
‫ياتيرتميشديﻼر‪ .‬گوللوبگيم سامووارا اود ساﻻندا اوشاقﻼرينين سورغو دولو‬
‫باخيشﻼرينا جاواب وئرهرك »صاباح ايمهجيميز اوﻻجاق« دئميشدي‪ .‬اوشاقﻼر‬
‫ايسه ائرتهسي گون سودلو پلوو‪ ،‬يا دا خشيل يئيهجكلريني بيلديكدن سونرا فرح‬
‫حسي ايله مورگولمهيه باشﻼميشديﻼر‪.‬‬
‫آرواد يونون يومشاق حصهسيندن سئچيب دارايير و الچيملري اؤزونه‬
‫مخصوص سليقه ايله بير ـ بيرينين اوستونه ييغيردي‪ .‬بؤيرونه سيغينان پيشيگي‬
‫ديرسهيي ايله نه قدر ووروب قووسا دا باجارا بيلمهميشدي‪.‬‬
‫‪ |196‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫كيشي ايسه اوشاقﻼرين چاريغينين شيريسيني دهييشديرير‪،‬‬


‫چاريقباغيﻼري يوخﻼيير‪ ،‬هردن ده اؤز ـ اؤزونه دانيشيرميش كيمي »يازيق‬
‫اوشاق نئينهسين‪ ،‬چاريقدا چاريقليق قالماييب آآآ… آتاسي يانسين‬
‫يوخسوللوغون« ـ دئيير و هيرسيندن اللري اسيردي‪.‬‬
‫قايناماق اوزره اوﻻن سامووارين سيزيلتيسي‪ ،‬يونون دارانماسيندان تؤرهنن‬
‫كار سس و پيشيگين خورولتوسو نئجه ده بير ـ بيرينه اويغون گليردي‪ .‬ائوين‬
‫يوخاري باشيندا سيرا ايله و پالتارلي ياتان اوشاقﻼرين يوخوسونا بيره ده حارام‬
‫قاتا بيلميردي‪ .‬سالمان كيشينين اورهييندن مين بير فيكير كئچيردي‪ .‬بئشليك‬
‫ﻻمپانين خودو چكيلمهسئيدي‪ ،‬آلنينين بعضا سيخﻼشان‪ ،‬بعضا ايسه آچيﻼن‬
‫قيريشﻼريندان‪ ،‬پيرپيزلي قاشﻼرين آلتينداكي گؤزلرينين قيييلماسيندان و ان‬
‫چوخ بوينونداكي دامارين قابارماسيندان و بورنونون نيسيلتيسيندان‬
‫اورهييندهكي فيكيرـ خيالي آسانليقﻼ اوخوماق اوﻻردي‪ .‬بارماقﻼري دا بئينينه‬
‫تابع اوﻻراق بعضا دايانير‪ ،‬بعضا ايسه سرعتله چاليشيردي‪.‬‬
‫كيشي هردن آلتدان ـ آلتدان گوللوبگيمه باخير و اونون سيماسيندان هئچ‬
‫شئيين سئزيلمهديگيني گؤروب‪» ،‬بلكه آروادﻻر قايغي چكمير‪ ،‬بلكه اونﻼرين‬
‫هئچ وئجينه ده دئييل‪ ،‬يوخسا… يوخ‪ ،‬اوﻻ بيلمز‪ ،‬عايله معيشتيني وئجينه‬
‫آلمايان آدام آغيللي سؤزلر دانيشا بيلرمي؟« دئيه دوشوندو و آروادينين اونا هايان‬
‫اولدوغونو خاطيرﻻدي‪ .‬اكينلريني دولو ووروب يئرله يئكسان ائلهينده سالمانين‬
‫بوغازيندان سو دا گئتمهدي‪ .‬كيشي اؤلوم حالينا گلميشدي‪ .‬گوللوبگيم اريني‬
‫خلوتهساليب »كيشي اوشاقﻼري قورخوتما‪ ،‬اؤزونو الدن سالما‪ ،‬نه خبريندير؟ يوز‬
‫فيكير بير قايغونو اؤدهمز« دئميشدي‪ .‬سالمان ايسه بوتون آجيغيني آروادا‬
‫تؤكوب اورهييني بوشالتميشدي‪ .‬او‪ ،‬بيرجه بونو بيلميردي كي‪ ،‬گوللوبگيم كيمي‬
‫قادينﻼر اورهييني آچيب آغارتمير‪ .‬گيزليجه آغﻼساﻻر‪ ،‬كيشيه‪ ،‬اوشاغا يانساﻻر‬
‫دا ظاهرا اؤزلريني توختاق آپاريرﻻر‪ .‬يوخسوللوغون‪ ،‬حياتين بوتون آغري و‬
‫شامان| ‪197‬‬

‫آجيﻼرينين‪ ،‬حتي طبيعي بﻼﻻرين بئله اصل سببكارينين مولكهدار اولدوغونو‬


‫كسكينليكله قبول ائدنسالمان‪ ،‬آغاﻻرين ظلمونو سئير ائتمهيه باشﻼدي‪. . .‬‬
‫»يوخ‪ ،‬اؤلدو وار‪ ،‬دؤندو يوخدو« عبارهسيني قطعي اينامﻼ‪ ،‬ﻻپ اوجادان‬
‫دئينده اتهييني عنعنهوي شكيلده داراغين آلتينا سرديگي پاﻻزا چيرپيب چاي‬
‫دملمهيه دوران بيبي بير آنليغا يئريندهجه دوروخدو‪ .‬ارينه نهسه دئمك‬
‫ايستهدي‪ .‬ﻻكين خانوئردي اوغلو عوضين سسي اونون فيكريني يايينديردي‪.‬‬
‫ـ آي ائو يييهسي قوناق ايستهميرسيز؟‬
‫آرواد سرعتله حيهطه چيخيب قاپينين يان طرفينده داياندي و »كئچين‬
‫ايچهري‪ ،‬كئچين ايچهري‪ ،‬كيشي سيزي گودور« دئييب اونﻼرا يول گؤستردي‪.‬‬
‫هر دؤرد نفر اللريندهكي آغاجي دهليز ديوارينا سؤيكهييب يا آلﻼه دئيه‬
‫ايچهري كئچديلر‪.‬‬
‫سالمان اونﻼري ائوين جنوب ديوارينداكي بوجاقدا‪ ،‬يانباجانين گؤروش‬
‫دايرهسيندن كناردا اگلشديردي‪.‬‬
‫گوللوبگيم ايسه حيه ط ـ باجاني سوزدوكدن و هئچ كيمين اونﻼري‬
‫گؤرمهديگيندن آرخايين اولدوقدان سونرا دهليز قاپيسينين دالليغيني ساليب‪،‬‬
‫دير قاﻻن قاپيني بركيتدي و ائوه گيردي‪» .‬ائوه ده خوشگليبسيز« دئيه اونﻼرا‬
‫ديل ـ آغيز ائلهييب چاي دملهدي‪ .‬سونرا ﻻمپا تاقچاسينداكي بئشليگين خودونو‬
‫آرتيراراق« آيشيغيدير‪ ،‬ائشيكدن هئچ نه بللهنمير« دئدي و اونو بو ايشدن‬
‫چكينديرمك ايستهين سالماني آرخايين ائتدي‪.‬‬
‫بئلهليكله كندين بئش تايفاسينين باشچيﻼري سون قرارا گلمك اوچون‬
‫دهييرمي شكيلده اگلشديلر‪.‬‬
‫گوللوبگيم دملهديگي عقاب چاييندان آرمودو ايستهكانﻼرا سوزوب‬
‫قوناقﻼرين قاباغينا قويدو‪.‬‬
‫‪ |198‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫چايﻼر ايچيلدي‪ .‬ايكينجي چاي قاباقﻼرينا قويولدوقدان سونرا خانوئردي‬


‫اوغلو توتون قوولوغونو چيخاريبچوبوغو دولدورا ـ دولدورا ديللندي‪:‬‬
‫ـ بيز بورا بوش يئره ييغيلماميشيق آ‪ ،‬دئيين گؤرهك نه ائلهمهليييك؟‬
‫هاميسي درين نفس آليب سالمانين اوزونه باخديﻼر‪.‬‬
‫ـ نه اوچون ييغيشماغيميزي هاميميز بيليريك‪ ،‬بو حاقدا بير ـ بير‪ ،‬ايكي ـ‬
‫بير دانيشميشيق‪ .‬هاميميز دئميشيك كي‪ ،‬بو ايل آغايا بهره وئرميهجهييك‪ .‬گينه‬
‫دهسؤزو اوﻻن وارسا دئسين‪. . .‬‬
‫هامي راضي اولدوغونو باشي ايله بيلديرديكدن سونرا سؤزونو داوام‬
‫ائتديردي‪:‬‬
‫ـ بيرجه قاليب آند ايچمهييميز‪ .‬من اؤز فيكريمي چوخدان ائلهميشم‪ .‬آتيمين‬
‫قويروغونو دويونلهميشم‪ .‬اؤلدو وار‪ ،‬دؤندو يوخدو‪.‬‬
‫ـ ائله ايسه يوبانماغا گلمز‪ ،‬نهيه دئسز آند ايچك‪.‬‬
‫ـ نهيه آند ايچهجهييك‪ ،‬قورانا‪ ،‬قوراندان سوواي نهيه آند ايچهرلر‪.‬‬
‫ـ قورانا آند ايچمك بير آز‪ ،‬نئجه دئيرلر چتيندير آخي‪ ،‬بيردن ضرر‬
‫چكهريك‪...‬‬
‫سالمان كسكين بير ايفاده ايله سؤزونو كسدي‪:‬‬
‫ـ فقط قورخاقﻼر ضررين چكر‪.‬‬
‫خانوئردي اوغلو اجﻼسا چؤكن شوبهه دومانيني آرادان قالديردي‪:‬‬
‫ـ قورخانين بوردا نه ايشي وار أشي؟ گتيرين آند ايچك‪.‬‬
‫سالمان گوللوبگيمه خطابا »گتير كتابي آرواد« دئيه امر ائتدي‪.‬‬
‫گوللوبگيم قوراني مخمل پارچادان تيكيب قيراغيني قايتانﻼ بزهديگي‬
‫قوولوقدان چيخاريب اؤپدوكدن سونرا ارينه وئردي و باشيني قالديريب گؤيه‬
‫باخدي‪ .‬او‪ ،‬بو باخيشي ايله »ايﻼهي‪ ،‬اؤزون بو ايشين آخيرين خئير ائله« دئيه‬
‫دوعا ائديردي‪.‬‬
‫شامان| ‪199‬‬

‫سالمان قوراني آليب اؤپدو و گؤزونه قويدوقدان سونرا درين حؤرمتله ديزي‬
‫ـ ديزي اگلشدي و قاباغينا قويدو‪.‬سونرا اشتراكچيﻼرا خطابا دئدي‪:‬‬
‫ـ بو كيتاب شاهيد اولسون كي‪ ،‬قاسيملي تايفاسيندان امراه اوغلو سالمان‪،‬‬
‫كاظيملي تايفاسيندان خانوئردي اوغلو عوض‪ ،‬أبيللي تايفاسيندان گؤيوش اوغلو‬
‫خودو‪ ،‬ايسكندرلي تايفاسيندان قوﻻشاوغلو خانكيشي‪ ،‬اوروستاملي تايفاسيندان‬
‫آلي اوغلو باﻻش آغايا بهره وئرميهجكلرينه سؤز وئريرلر‪.‬‬
‫ـ سونرا دستماز آلدي و اوزو قيبلهيه داياناراق اليني قورانا باسيب دئدي‪:‬‬
‫»من امراه اوغلو سالمان بو آلﻼه كﻼمينا و اؤز شرفيمه آند ايچيرم كي‪ ،‬آغايا‬
‫بهره وئرميهجهيم«‪.‬‬
‫قاﻻن دؤرد نفر ده آندي تكرار ائديب ائودن چيخديﻼر‪ .‬ائرتهسي گون بئله‬
‫بير خبر آغيزﻻرا دوشموشدو‪:‬‬
‫»آغساققالﻼر ال ـ قوران ائلهييب‪ ،‬آغايا بهره وئرميهجهييك«‪.‬‬
‫خاشانين گمهسيني ييغيرديﻼر‪ .‬گمه ييغيليب باغﻼنديقدان سونرا آغا‬
‫نؤكهري هاردانسا پيدا اولدو‪» .‬آلﻼه قووات وئرسين« دئسه ده جاواب وئرن‬
‫اولمادي‪ .‬اوت باغﻼريني سايماغا باشﻼدي‪ .‬نؤكهرين هميشهكي آميرانهليگي‬
‫يوخ ايدي‪ .‬وضعيتدن خبري اولسا دا اوزه گتيرميردي‪ .‬باغﻼري ساييب‬
‫قورتارديقدان سونرا ايسه گلديگي كيمي ده گئتدي‪ .‬سالمان پئشهدوره باغيني‬
‫دالينا آتيب بيريني ده اوستونه قويا ـ قويا فاتحجهسينه و سون درجه لذتله‬
‫ديللندي‪» :‬آناوون خوروزو اؤلسون‪ ،‬گؤر بهره آلماييبسان«‪...‬‬
‫هاوا مئه اولدوغوندان آغا نؤكهرينه خبر وئرمهدن آراباني قوشوب اوت‬
‫باغﻼريني كنده داشيماغا باشﻼديﻼر‪ .‬سالمان ايلك آراباني كاﻻوايا بوشالديب‬
‫تايا قوراندا آغا نؤكهري يئنه تاپيلدي‪ .‬او‪ ،‬چوخ احتياطﻼ سالمانا ياناشدي‪:‬‬
‫ـ هئچ عيبي يوخدور‪ ،‬يقين كي‪ ،‬هاوانين مئه اولدوغونو غنيمت بيليب‪ ،‬منه‬
‫خبر وئرمهييبسيز‪. . .‬‬
‫‪ |200‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫سالمان اونون سؤزونو كسدي و سون درجه استئهزالي بير جاواب وئردي‪:‬‬
‫ـ أيه‪ ،‬سن هارداسان‪ ،‬هله دئسن سو دا ايچديك‪ ،‬آمما سنه خبروئرمهديك‪.‬‬
‫نؤكهر اؤزونو اويانا قويماييب يومشاقليغي داوام ائتديردي‪:‬‬
‫ـ من بيليرم‪ ،‬سن بيرجه چؤپو بئله اويان ـ بويان ائلهمزسن‪ ،‬آمما‪. . .‬‬
‫سالمان عصبيلشدي‪:‬‬
‫ـ نه آمما ـ مامما ائلهييرسن‪ ،‬آده قانيمي قارالتما‪ ،‬گئت ايشينين دالينجا‪.‬‬
‫نؤكهر ايسه يومشاقليقﻼ دانيشمالي ايدي‪:‬‬
‫ـ منيم ايشيم بودور دههه‪ ،‬بهرهني آلماغا گلميشم‪.‬‬
‫ـ بوينونون آرديني گؤرسن‪ ،‬بهرهني ده گؤررسن‪.‬‬
‫نؤكهر آغلينا گلمهديگي بو جاوابدان عصبيلشدي‪:‬‬
‫ـ وئرهجكسن‪ ،‬اؤزوده ﻻپ اؤز بعلي ـ بعلينله وئرهجكسن‪.‬‬
‫سالمان اليندهكي ياباني هجوم وضعيتينده توتاراق تايادان يئره آتيﻼ ـ آتيﻼ‬
‫دئدي‪:‬‬
‫ـ ياباني قارنووا سوخماميش ايتيل گؤزومون قاباغيندان‪ ،‬اجﻼف اوغلو‬
‫اجﻼف‪.‬‬
‫بير هفتهدن سونرا جاماعات كؤوشنه چيخاندا امنيهلر كندي محاصرهيه‬
‫آلميشدي‪.‬‬
‫كوماندئر تايفا باشچيﻼريني چاغيرتديردي‪ .‬اونﻼري مسجيد ديوارينين‬
‫ديبينده سيرا ايله دوزدو و قارشيﻼريندا وار گل ائلمهيه باشﻼدي‪ .‬چيگنينه‬
‫دوزولموش اوچ دنه قيزيلي اولدوز‪ ،‬پئنجهيينين بوينونا تيكيلميش چاتما توفنگ‬
‫آرمي‪ ،‬پاپاغينين قاباغينا تاخيلميش شير ـ خورشيد گونشين شعاﻻريني‬
‫دهشتجهسينه عكس ائتديريردي‪ .‬اليني بورونج توققالي ائنلي قاييشينا تاخديغي‬
‫توپانچانين اوستونه قويوب دانيشماسي ايشين نه يئرده اولدوغونو گؤستهريردي‪.‬‬
‫نهايت گليب دوز سالمانين قارشيسيندا داياندي و اوزونه مؤحكم بير سيللي‬
‫شامان| ‪201‬‬

‫ووردو‪ .‬سونرا ايسه امنيهلرين بيريندن قيرمانجي آليب دؤيمهيه باشﻼدي‪.‬‬


‫گوللوبگيم اؤزونو سالمانﻼ كوماندئرين آراسينا آتدي‪ .‬كوماندئر گوللوبگيمه خطابا‬
‫سرت بير ايفاده ايله دئدي‪:‬‬
‫ـ چكيل قاباغيمدان آرواد‪ ،‬يوخسا ناموسومدان كئچيب سني ده قاتارام بو‬
‫اجﻼفا‪.‬‬
‫گوللوبگيم كوماندئرين دوز گؤزونه توپوردو‪:‬‬
‫ـ ناموسون اولسايدي‪. . .‬‬
‫ﻻكين سالمان اونون سؤزونو كسدي و كسكينليكله امر ائتدي‪:‬‬
‫ـ گئت ائوه‪.‬‬
‫امنيهلر كندي محاصيرهيه آﻻندا سالمانين اورهيينده نيگارانليغا اوخشار بير‬
‫قورخو يارانميشدي‪ .‬او داها چوخ اوندان قورخوردو كي‪ ،‬امنيهلر اونﻼري بير ـ‬
‫بير دينديرسين و تايفا باشچيﻼريني سارسيداراق يومشالتسين‪ .‬ﻻكين رعيتلرده‬
‫بيرينجي دفعه بئله بير تمردو گؤرن كوماندئرين اؤزونو اله آﻻ بيلمهمهسي‬
‫سالماني چوخ سئوينديردي‪ .‬او آرتيق هئچ نهدن قورخموردو‪ .‬ايشين بو جور‬
‫گئتمهسي ديگر تايفا باشچيﻼريني دا جسارتلنديرميشدي‪ .‬اونﻼر كوماندئره‬
‫اعتراض ائتمك ايستهديلر‪ .‬اونﻼرين اعتراضي داوام ائتسئيدي‪ ،‬سورغو ـ سؤال‬
‫باشﻼناجاقدي و بو دا يئنه آغانين خئيرينه قورتارا بيلردي‪ .‬اونا گؤره ده سالمان‬
‫بير داها ديللنمهلي اولدو‪:‬‬
‫ـ هئچ كيمين بو اجﻼفﻼرﻻ دانيشماق حاققي يوخدور‪.‬‬
‫كوماندئر بو دفعه سيللي و تپيكله دؤيمهيه باشﻼدي‪ .‬نهايت سون اوخونو‬
‫آتمالي اولدو‪ .‬توپانچاسيني چيخاريب سالماني نشان آلدي‪:‬‬
‫ـ چيخ تايايا‪ ،‬وئر آغانين بهرهسيني‪.‬‬
‫سالمان نه ديندي‪ ،‬نه ده دانيشدي‪ ،‬يئريندهجه داياندي‪ .‬كوماندئر ههده ـ‬
‫قورخونو داوام ائتديردي‪ .‬سالمان سون سؤزونو دئمهلي اولدو‪:‬‬
‫‪ |202‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ـ اؤلدو وار‪ ،‬دؤندو يوخدو‪.‬‬


‫ههده ـ قورخودان هئچ بير نتيجه آلمايان كوماندئر آغا نؤكهريني چاغيردي‪:‬‬
‫ـ گل‪ ،‬هر تايادان بهرهني چيخ‪ ،‬گؤروم كيم سنه مانع اولور‪.‬‬
‫بئلهليكله امنيهلر كندين بوتون تاياﻻريني سؤكوب آغانين بهرهسيني‬
‫چيخديﻼر و نؤكهرين گؤستهريشي ايله خيرمان يئرينده يئكه بير تايا قوردوﻻر‪.‬‬
‫كوماندئر ايسه امنيهلريني گؤتوروب كنددن چيخدي‪.‬‬
‫گئجه ياريسي ايت هوردو و ديشي عوض قاپيا چيخيب يان ـ دؤورهني‬
‫سوزركن دؤرد نفرين سالمان گيله گئتديگيني گؤردو‪.‬‬
‫سحر چاغي گونش اوفوقدن باخاندا كندده آيري بير گونشين چيخديغيني‬
‫گؤردو‪ .‬خيرمان يئري جهنمه دؤنموشدو‪. . .‬‬
‫شامان| ‪203‬‬

‫‪ . . .‬ائوه سارسيديجي بير سوكوت چؤكموشدو‪ .‬قارانليق آغيرليقدا اوﻻن بو‬


‫سوكوت شامانين اورهييني برك سيخيردي‪ .‬گؤزلري باخيرديسا دا هئچ نهيي‬
‫سئزميردي‪ .‬بئشليك ﻻمپانين سولغون ايشيغي ائوين بوجاقﻼرينا ترپنمهين‬
‫غملي كؤلگهلر سالميشدي‪ .‬بير هفته اوﻻردي كي‪ ،‬هاميسي بئكار ايديلر‪ .‬بو‬
‫گون ايسه سون قيرانﻼريني ياوان چؤرهگه وئرميشديلر‪ .‬دفعهلرله غربتدن وطنه‬
‫قاييتماق ايستهميشديلرسه ممكن اولماميشدي‪ .‬آخي اوچجه گون اولسون بئله‬
‫آرديجيل ايشلهيه بيلمهميشديلر‪» .‬شاهي«يا بير يوك پامبيق گلنده اونو‬
‫بوشالديب بئش ـ اوچ قيران پول آلماق اوستونده فهلهلر بيرـ بيرينين اتيني‬
‫يئييرديلر‪...‬‬
‫او گون پوﻻد كيشي بير آي اوشوتمه ـ قيزديرمادان سونرا سانكي‬
‫عؤمرونون سون گونو اولدوغونو سئزيب شامانا وصيت ائلهمك ايستهميشدي‪.‬‬
‫ﻻكين هئچ بير زادا ممكنو اولماديغيني بيلديگي اوچون يالنيز‪» ،‬آرواد ـ‬
‫اوشاغيمي سنه‪ ،‬سني آلﻼها تاپشيريرام«‪ ،‬دئمكله كفايتلنميشدي‪ .‬او‪ ،‬نه قدر‬
‫كي‪ ،‬آغليني ايتيرمهميشدي‪ ،‬هئچ كيمين انتظاريني چكمير‪ ،‬يالنيز گؤزونو تاوانا‬
‫زيللهميشدي‪ .‬عاغلي باشيندان چيخديقدان سونرا ايسه بئينيندهكي هر بير‬
‫حوجئيره اؤز باشينا چاليشير‪ ،‬بيري‪» ،‬اوشاقﻼرين اينديجه گلر«ـ دئيه گؤزلريني‬
‫قاپيا دوغرو چكير‪ ،‬او بيري ايسه دوست سوراغيني پئنجرهدن آلماغا سؤق‬
‫ائتديريردي‪ .‬نهايت حجئيرهلر ده اؤز قدرتيني ايتيردي و او انتظار گؤزلر‬
‫آخيندي‪.‬‬
‫‪ |204‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫شاماني پوﻻد كيشينين اؤلوموندن چوخ اونون ابدي اوﻻراق غربتده‬


‫قاﻻجاغي‪ ،‬ائليـ گونو باسديريﻼن قبريستانليقدا دئييل‪ ،‬ياد تورپاقدا‬
‫باسديريﻼجاغي سارسيديردي‪. . .‬‬
‫پوﻻد كيشي شامانين آتاليق قايغيسينا چوخ قالميشدي‪ .‬اونون الي اوراق‬
‫توتاندان‪ ،‬ايشه ياتاندان اعتبارا اؤزو ايله بيچينه‪ ،‬فهلهليگه آپارير‪ ،‬ايشين طرزـ‬
‫تؤورونو اؤيرهديردي‪ .‬پوﻻدين تكجه شامانا دئييل‪ ،‬هاميا ياخشيليغي كئچيردي‪.‬‬
‫كندين بوتون خئييرـ شرينده اولوردو‪ .‬شامان دفعهلرله اؤزـ اؤزونه »دوغرودان دا‬
‫پوﻻدعمي اولماسا‪ ،‬كندين تويو‪ ،‬ياسي و هاميسيندان داها اهميتليسي‪،‬‬
‫محرمليگي نهجور اوﻻر؟«ـ دئيه دوشونموشدو‪.‬‬
‫او گئجه ده دونيانين او باشيندا‪» ،‬شاهي«دا شامان گيل بئشليك ﻻمپانين‬
‫دؤورهسينده اوتوروب يئره باخير و اللري ايله ديديلميش حصيردهكي‬
‫قاميشﻼري اللشديريرديلر‪ .‬شامان پوﻻد كيشي ايله كئچيرديگي بوتون آنﻼري‬
‫خاطيرﻻيير و دونيانين بو قدر وفاسيز اولدوغونا آجيييردي‪.‬‬
‫او‪ ،‬ﻻپ اوشاقليقدان بير قارا كؤينك‪ ،‬بير ده بير زنجير آرزوﻻييردي كي‪،‬‬
‫محرمليكده زنجيرچيلره قوشولسون‪ .‬يوخسول اوشاقﻼرين زنجيرـ قارا آلماغا‬
‫امكاني چاتميردي‪ .‬بونا گؤره ده آناﻻري اونﻼرا پاراـ پورا پارچادان كؤينك‬
‫تيكير‪ ،‬آتاﻻري ايسه قيريق زنجيرين حلقهلريني بير تههر بيرـ بيرينه‬
‫اويوشدوراراق زنجير دوزلديرديلر‪ .‬شامانا گلديكده ايسه آناسيز اولدوغوندان‬
‫باجيسي زريه سيغينيب اوندان قارا كؤينك تيكمهسيني ايستهدي‪ .‬زري ده بورـ‬
‫بوجاغي آختاريب كؤهنه ـ كولهدن قولﻼري سورمهيي بير كؤينك يوسوننو‬
‫تيكدي‪ .‬شامان فخرله »باجيم منه ده قارا تيكير«‪ ،‬دئييردي‪.‬‬
‫محرمليگه جمعي اوچ گون قاليردي‪ .‬او گئجه تئشت قوياجاقديﻼر‪ .‬هر ايل‬
‫محرمليگه اوچ گون قالميش سينه وورا ـ وورا تئشتي ايساق دايي گيلدن‬
‫مسجيده آپاريرديﻼر‪ .‬محرمليكدن سونرا يئنه ده ايساقدايي تئشتي مسجددن‬
‫شامان| ‪205‬‬

‫ائوه قايتارير و گلن ايله كيمي ساخﻼييردي‪ .‬او گئجه ديگر اوشاقﻼر كيمي‬
‫شامان دا قارا گئييب مسجده گئتدي‪ .‬بير آز اوتوردوﻻر‪ ،‬هامي گلديكدن سونرا‬
‫زنجيرچيلر اؤز جرگهلرينه كئچديلر‪ .‬اونﻼر تئشتي گتيرمگه گئدنده يالنيز‬
‫آرامجاسينا سينه ووروردوﻻر‪ .‬آلﻼهقولو شاهبيت وئردي‪:‬‬
‫گلميشيك تئشت آپاريب‪ ،‬سو تؤكوب احسان ائلهيك‬
‫كربﻼ تئشنهلرين ياد ائديب افغان ائلهيك‪.‬‬
‫هامي بير سسله تكرار ائتدي‪ .‬عاشوراني قارشيﻼماغا گئدنلر طرفيندن درين‬
‫حزن ايله تكرار ائديلن شاهبيت اورهيي اوخشاييرديمي؟ يانديريرديمي؟ ايندينين‬
‫اؤزونده ده بئله شامانا بللي اولماميشدي‪ .‬آمما او تئشته تؤكولن سو اوستونده بير‬
‫جوت اوزون قولون قلم اولدوغونو بيليردي‪ .‬او‪ ،‬بو حاقدا باجيسينا سؤال دا‬
‫وئرميشدي‪ .‬زري ايسه كيچيك شامانا چوخ غريبه بير احواﻻت دانيشميشدي‪:‬‬
‫»سو فاطمه زهرا خانيمين كبينيدير‪ .‬آمما يئزيدلر اونو زهرا باﻻﻻرينا‬
‫اسيرگهديلر‪ .‬اوشاقﻼر اللرينده سو جامي بابالحوائجين قاپيسينا گئتديلر‪ .‬غيرتلي‬
‫ابالفضل امامدان اذن آلدي‪ .‬يئزيد قوشونونا هجوم ائديب اؤزونو فراتا يئتيردي‪.‬‬
‫اووجونو دولدوروب ايچمك ايستهدي‪ .‬سوسوز باﻻﻻر يادينا دوشدو‪ .‬سويو‬
‫اووجوندان تؤكدو و مشكيني گؤتوروب فراتدان چيخدي‪ .‬او نامردلر خفدن‬
‫چيخيب قولﻼريني قلم ائلهديلر‪ .‬او‪ ،‬مشكي ديشينده توتوب سرعتله خيمهلره‬
‫گئديردي‪ .‬بير ظاليم اليندن بير اوخ قورتاريب مشگه دگدي‪ .‬ابالفضل داها‬
‫خيمهلرهگئتمك ايستمهدي ‪.«...‬‬
‫زري سؤزونو داوام ائتديره بيلمهدي‪ .‬آز قاﻻ اورهيي كئچهجكدي‪ .‬گؤزلريندن‬
‫نئجه ده ياش سوزوردو‪. . .‬‬
‫تئشتي مسجده گتيرديكدن سونرا پوﻻد كيشي اونو اؤز يئرينه قويوب‬
‫درحال سرين و دورو بوﻻق سويو ايله دولدوردو‪ .‬سوسوز اولمايان اوشاقﻼر بئله‬
‫سو ايچمهيه تلهسير و بيرـ بيرينين باشينا ديرماشيرديﻼر‪ .‬پوﻻدعمي حؤصله‬
‫‪ |206‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫ايله اونﻼرين هاميسينا سو وئرير و دالبادال »نوشامامت« دئييردي‪ .‬اوشاقﻼر دا‬


‫اونون جاوابيني »يئزيده نهلت« دئيه وئريرديلر‪ .‬تئشت قويولدوقدان سونرا‬
‫مسجده گلنلر اؤنجه تئشتي اؤپور سونرا ايسه اؤز يئرلرينده أيلهشيرديلر‪.‬‬
‫پوﻻدكيشي واختـ واختيندا تئشتي قاﻻيﻼتديريب ترـ تميز ساخﻼييردي‪.‬‬
‫سو ايچنلر »امام حسينين احساني« دئديكدن سونرا »آلﻼه پوﻻدكيشيني بيزه‬
‫چوخ گؤرمهسين« عبارهسيله اونو دعا ائديرديلر‪. . .‬‬
‫محرمين ايلك گئجهسي ايدي‪ .‬كيچيك شامان زنجيرـ قاراني بوقچادان‬
‫گؤتوروب باجيسي ايله بيرليكده مسجده يولﻼندي‪ .‬باجي ـ قارداش بوتون‬
‫گئجهلري بيرليكده مسجده گئديرديلر‪ .‬زري هر گئجه شامانا تاپشيريردي كي‪،‬‬
‫مسجدده دجلليك ائديب پوﻻدعميني اينجيتمهسين‪ .‬سونرا آيريليرديﻼر‪ .‬او‪،‬‬
‫ايكينجي مرتبهده يئرلهشميش شبيستانا چيخير‪ ،‬شامان ايسه مسجده گيريردي‪.‬‬
‫شبيستان اوچ حصهدنعبارت ايدي‪:‬‬
‫قيزﻻر و تزهگلينلر حصهسي‪ ،‬آرتيق نئچه اوشاق آناسي اولموش قادينﻼر‬
‫حصهسي‪ ،‬قوجاخانا‪ .‬اصلينده شبيستاني اوچ حصهده تيكمهميشديلر‪ ،‬سونراﻻر‪،‬‬
‫هر كس اؤز تاييـ بابي ايله ايللر بويو اوتوروب ـ دورماسي نتيجهسينده بو‬
‫حصهلر يارانميشدي‪ .‬زري قيزﻻر حصهسينين قادينﻼر طرفينده اوتوراردي‪.‬‬
‫چونكي قيزﻻرين ـ هايكوي ساليب‪ ،‬پوﻻدعمي دئميشكن مسجده‬
‫حؤرمتسيزليك ائتمهلريندن آجيغي گليردي‪.‬‬
‫مسجد آغزينادك دولموشدو‪ .‬آلﻼهقولو آياغا دوروب زنجير وورمانين‬
‫آچيليشي اوﻻراق «دوبيت« دئدي‪ .‬سونرا أيلهشيب‪» ،‬به تابعان يئزيد و عامﻼن‬
‫جفا‪ ،‬شمر و حرمله و سعد و ابنزياد مدام هر نفسي بيشماره لعنت باد«‬
‫عبارهسيني هميشهكي كيمي تكرار ائتدي‪ .‬سيرا ايله أيلهشميش زنجيرچيلر‬
‫ايسه »بيش لعنت« دئيه گور سسله جاواب وئرديلر‪ .‬سونرا شاهبيتي باشﻼدي‪:‬‬
‫نهر علقمه‪ ،‬قويدو چون قدم‪ ،‬كربﻼ وزيري‪ ،‬تاجيدار ابالفضل‪.‬‬
‫شامان| ‪207‬‬

‫تشنه لبلره‪ ،‬سو گتيرمهيه‪ ،‬جاني ـ ديلدن ائتدي‪ ،‬افتخار ابالفضل‪.‬‬


‫هامي شاهبيتي ياخشي اؤيرنسين دئيه ايكي دفعه تكرار ائتدي‪ .‬شامان‬
‫بونﻼرين هاميسيني سون درجه دقتله ايزلهيير و بيرـ بير ياديندا ساخﻼييردي‪.‬‬
‫بوندان عﻼوه باجيسي دا اونا زنجير قايداﻻريني اؤيرتميشدي‪:‬‬
‫»اؤز يئرينده أيلشديكدن سونرا زيجيرـ قارا بوقچاسيني قاباغينا قويوب‬
‫آچارسان‪ ،‬زنجيري اؤپوب گؤزونه قويدوقدان سونرا قاراني گئيرسن‪ .‬دؤشهمه‬
‫باشﻼمايانا كيمي ساغ الينله يالنيز ساغ چيگنينه ووراجاقسان و‪«. . .‬‬
‫آلﻼهقولو آغيردان وورون دئيه زنجير آهنگينين پوزولماق اوزره اولدوغونو‬
‫بيلديردي‪ .‬اؤزو ايسه زنجيرچيلره كؤمك اولسون دئيه بير الينده كتابي توتوب‪،‬‬
‫او بيري اليني شاهبيت آهنگينه اويغون شكيلده قالديريب‪ ،‬ائنديريردي‪.‬‬
‫زنجير ياريم ساعاتا كيمي بو شكيلده داوام ائتديكدن سونرا دستهباشي‪،‬‬
‫بهرمخان آلﻼهقولونون اشارهسيله اوجا‪ ،‬گؤزل و دهيرلي سسي ايله حسين‬
‫چكمهيه باشﻼدي‪.‬‬
‫بهرمخان‪:‬‬
‫ـ يا حسييين‪.‬‬
‫زنجيرچيلر‪:‬‬
‫ـ يا حسييين‪.‬‬
‫ـ يا مظلوووم‪.‬‬
‫ـ يا حسييين‪.‬‬
‫ـ يا عطشااان‪.‬‬
‫ـ يا حسييين‪.‬‬
‫آلﻼهقولو بو فاصلهده نفسيني دريب دينجلميشدي‪ .‬نؤحه يئنه ده داوام‬
‫ائتدي‪ .‬حسين چكيلنده پوﻻد كيشينين وظيفهسي داها دا آغيرﻻشيردي‪ .‬چونكي‬
‫اوشاقﻼر اكثر حالﻼردا قايداني پوزوردوﻻر‪ .‬او ايسه بوتون بونﻼري نظاما‬
‫‪ |208‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫سالمالي ايدي‪ .‬پوﻻد عمي كيچيك شاماني چوخ سئويردي‪ .‬چونكي او نئچه‬
‫ايلين زنجيرچيسي ايميش كيمي بوتون قانون ـ قايداﻻرا رعايت ائديردي‪.‬‬
‫پوﻻدعمي زنجيردن سونرا اوشاقﻼرا دؤنور و; »باخين‪ ،‬باﻻﻻريم سيز ده شامان‬
‫كيمي زنجير وورون« دئييردي‪.‬‬
‫آرتيق زنجيرين ريتمي دهييشيلمهلي و دؤشهمه وورماغا دؤنمهلي ايدي‪.‬‬
‫بهرمخان ايكينجي دؤور حسين چكمهيه باشﻼدي‪.‬‬
‫ـ حسييين‪.‬‬
‫ـ حسييين‪.‬‬
‫ـ مظلوووم‪.‬‬
‫ـ حسييين‪.‬‬
‫ـ ابيعبديلﻼااه‪.‬‬
‫ـ يا ابالفضل‪.‬‬
‫ـ جان ابالفضل‪.‬‬
‫ـ يا ابالفضل‪.‬‬
‫دستهباشي ريتمي دهييشديرمك اوچون اوجادان »يا آلﻼه« دئدي‪ .‬بو او‬
‫دئمك ايدي كي‪ ،‬زنجيري ساغ چيگينه‪ ،‬سول چيگينه‪ ،‬يئنه دهساغ چيگينه‬
‫ووروب‪ ،‬بير آن دايانمالي‪ ،‬سونرا همين اوچلويو داوام ائتديرمهلي ايديلر‪ .‬هر‬
‫اوچلويون اؤزونه مخصوص اوچلوك عبارهسي ده وار ايدي‪:‬‬
‫بهرمخان‪:‬‬
‫ـ حسين‪ ،‬حسييين‪ ،‬حسين‪.‬‬
‫زنجيرچيلر‪:‬‬
‫ـ حسين‪ ،‬حسييين‪ ،‬حسين‪.‬‬
‫ـ عطشان اؤلن حسين‪.‬‬
‫ـ حسين‪ ،‬حسييين‪ ،‬حسين‪.‬‬
‫شامان| ‪209‬‬

‫ـ قارداشسيز قاﻻاان حسين‪.‬‬


‫ـ حسين‪ ،‬حسييين‪ ،‬حسين‪.‬‬
‫دستهباشي بير داها يا آلﻼه دئمكله آلﻼهقولو دؤشمهني باشﻼدي‪.‬‬
‫دؤشمهنين باشﻼماسي ايله زنجيرين ريتمي تاماميله دهييشدي‪ .‬آرتيق زنجير‬
‫آرديجيل اوﻻراق ساغ و سول چيگينلره وورولوردو‪ .‬البته دؤشمهنين مدتي چوخ‬
‫اوزانمامالي ايدي‪ .‬چونكي عكس تقديرده زنجيرچيلر پوﻻدعمي دئميشكن‬
‫ديلدن دوشهجكديلر‪ .‬بوتون بونﻼري نظره آﻻراق بهرمخان اوچونجو حسين‬
‫چكمهني باشﻼدي‪:‬‬
‫ـ ابالفضل‪.‬‬
‫ـ ابالفضل‪.‬‬
‫ـ قولﻼري قلم‪.‬‬
‫ـ ابالفضل‪.‬‬
‫ـ مشگي اوخﻼنان‪.‬‬
‫ـ ابالفضل‪.‬‬
‫ـ بايراغي ياتان‪.‬‬
‫ـ ابالفضل‪.‬‬
‫ـ ابالفضل‪.‬‬
‫ـ ابالفضل‪.‬‬
‫‪...‬‬
‫زنجيرچيلر بير آز »ابالفضل« چكديكدن سونرا آلﻼهقولو آغﻼشديردي‪ .‬او‬
‫گونكو آغﻼشديرما امامحسينين ابالفضل ايله دؤيوش ميدانيندا گؤروشمهسينه‬
‫حصر ائديلميشدي‪:‬‬
‫نه ياخشيدير ايكي قارداش بدن سﻼمت اوﻻ‪،‬‬
‫قوجـاقﻼشا غم فرقتـدن اونـدا راحت اوﻻ‪.‬‬
‫‪ |210‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫اوشاقﻼر‪ ،‬خصوصيله زنجير ووروب يورولدوقدان سونرا آغﻼمازديﻼر‪ .‬يالنيز‬


‫بؤيوكلري تقليد ائدهرك اللريني آلينﻼرينا سؤيكهيير‪ ،‬واختيندا اوجا سسله »آغا‬
‫يا حسين« دئييرديلر‪.‬‬
‫شامان او گون مين يئردن ياش تؤكوردو‪ .‬داغ بويدا پوﻻدعمي اؤزونو اله آﻻ‬
‫بيلمير‪ ،‬هؤنكورـ هؤنكور آغﻼييردي‪ .‬اصلينه باخسان او ايلين محرمليگي غريبه‬
‫و فاجعهلي بير حادثهيه تصادف ائتميشدي‪ .‬باكينين نئفت قويوﻻريندا ايشلهين‬
‫بئش نفر يئيجهلينين دؤردو ائرمني باسقينيندا هﻼك اولموشدو‪ .‬بيري ايسه‬
‫اؤلولرين آلتيندا گيزلنمكله ديري قاﻻ بيلميشدي‪ .‬شامانين خيالي او گونو سئير‬
‫ائتمگه باشﻼدي‪. . .‬‬
‫‪ . . .‬سس ياييلدي كي‪»،‬مشهد ايزي« باكيدان قاييديب‪ ،‬نئچه ساعاتا كيمي‬
‫كنده يئتيشر‪ .‬اوشاقدان بؤيويه كيمي هامي اونو قارشيﻼماغا چيخدي‪ .‬نهايت‬
‫مشهد ايزي گليب جاماعاتا چاتدي‪ .‬هئچ كيم گؤروشمك هاييندا دئييلدي‪.‬‬
‫هامي اونون يولداشﻼريني سوروشماق ايستهييردي‪ .‬او‪ ،‬خرمن يئرينده آرخين‬
‫ديكينه چيخيب سؤزه باشﻼدي‪:‬‬
‫»هئچ كيم هئچ كيمين سوراغيني توتماسين‪ .‬اولده منيم ائويم ييخيليب‪،‬‬
‫قارداشيم اليمدن گئديب‪ .‬سونرا نورخانيمين‪ ،‬سونرا سئيدهبانينين‪ ،‬سونرا ‪ ...‬او‬
‫دينسيزلر هاميني قيرديﻼر‪ .‬نه اوشاغا يازيقﻼري گلدي‪ ،‬نه بؤيوگه‪ .‬بويلو‬
‫آناﻻرين قارنيني ييرتيب اوشاغيني اؤلدوردولر‪ .‬بيز اوﻻن يئره تؤكولدولر‪.‬‬
‫اليميزده آغاج قيريغي دا اولمادي‪ .‬گوﷲ كورﻻنماسين دئيه آدامﻼري سيرايا‬
‫دوزور و بير گوﷲ ووروردوﻻر‪ .‬اوچو يا دؤردو ييخيليردي‪ .‬قاﻻنيني يئنه ده‬
‫سيرايا دوزوب اولكي كيمي تكرار ائديرديلر‪ .‬من بئشينجي نفر ايديم‪ .‬گوﷲ‬
‫آچيلدي‪ .‬بيرينجي‪ ،‬ايكينجي‪ ،‬اوچونجو نفردن كئچيب دوردونجو نفرين اورهيينه‬
‫سانجيليب قالدي‪ .‬اونﻼر ييخيلديﻼر‪ ،‬من ايسه اونﻼرين آلتيندا قالديم‪ .‬ائله ظن‬
‫ائتديلر كي‪ ،‬من ده اؤلموشم‪ .‬ائرمنيلر هامينين اؤلمهسيندن آرخايين اولماق‬
‫شامان| ‪211‬‬

‫اوچون سونگونو اؤلولرين قارنينا سوخوردوﻻر و ترپهنهنين بئينينه بير گوﷲ‬


‫چاخيرديﻼر‪ .‬سونگو منيم اوستومدهكي اؤلودن كئچيب بودوما و قارنيما‬
‫سوخولدو‪ .‬ترپنمه ديم‪ .‬هامي اؤلوبدور دئيه چيخيب گئتديلر‪«..‬‬
‫مشهد ايزي داها سؤزونو داوام ائتديره بيلمهدي‪ .‬دستماليني چيخاريب‬
‫آغﻼماغا باشﻼدي‪ .‬غريبه بير صحنه ايدي‪ .‬نفرت هاميني بوغوردو‪ .‬كيشيلر‬
‫باشﻼريني آچيب سينه وورماغا باشﻼديﻼر‪ .‬شامان »دئمك يئزيد ايندي ده‬
‫وار«ـ دئيه اؤزـ اؤرونه دوشوندو‪. . .‬‬
‫آلﻼهقولو آغﻼشماني قورتارماق ايستهييردي‪ .‬سالمان كيشي يئريندن‬
‫قالخيب دئدي‪:‬‬
‫مسالمانﻼر ائرمنيلرين الينده اسيردير‪ .‬ايندي ائله بيل اسراي كربﻼ‬
‫شاميدهدير‪:‬‬
‫تعجبـم نئــجه تــاب ائيــلهدي شــه دؤوران‪،‬‬
‫كي‪ ،‬لوت شهري كيمي شامي ائتمهدي ويران‪.‬‬
‫سالمان كيشيني آغﻼماق توتدو‪ .‬شبيستاندان هاي ـ كوي قوپدو‪.‬‬
‫اورغيه خاﻻنين اورهيي كئچميشدي‪ .‬كيچيك شامان ايچيني چكيردي‪ .‬عاشورا‬
‫گونو ده بئله بير قيامت قوپماميشدي‪. . .‬‬
‫محرمليگين بئشي يا آلتيسي ايدي‪ .‬او گئجه زري ايله شامان يوبانميشدي‪.‬‬
‫اونﻼر مسجده گيرنده آرتيق زنجير باشﻼنميشدي‪ .‬هله مسجد دؤنگهسينين‬
‫باشيندا ايديلر كي‪ ،‬سليدايينين سسي ائشيديلدي‪:‬‬
‫اؤپوم قوي‪ ،‬قاشﻼريندان‪ ،‬گؤزلريندن‪ ،‬اكبر اوغلوم‪. . .‬‬
‫مشهد سالمان قوجالديغينا گؤره آرتيق نؤوحه دئميردي‪ .‬آمما بعضا و‬
‫آلﻼهقولو اولماياندا نؤحه دئييردي‪ .‬بو گئجه ده آلﻼهقولونون سو نؤوبهسي ايدي‪.‬‬
‫اودور كي‪ ،‬نؤحهني سليدايي دئدي‪.‬‬
‫‪ |212‬ع‪ .‬م‪ .‬آغداشلي‬

‫عادت اوزره گئجهلر زنجير وورولدوقدان سونرا سينه وورولوردو‪ .‬سينه‬


‫وورمادا عموميتله بؤيوك جاوانﻼر و قولـ قانادلي كيشيلر اشتراك ائديرديلر‪.‬‬
‫خصوصيله بحرطويل اوچون چوخ ائنئرژي ﻻزيم گليردي‪ .‬پوﻻد كيشي‪ ،‬پاشا‬
‫دايي‪ ،‬حسينخان‪ ،‬كالبا آلمدد‪ ،‬مشهد آلﻼهيار و س‪ .‬يئيجهنين زوبده سينه‬
‫وورانﻼري ايدي‪.‬‬
‫ذكريه بحرطويله باشﻼدي‪:‬‬
‫بستــر ديبــاني آتيـبـسان بــاﻻ‪.‬‬
‫بس نيه كول اوسته ياتيبسان باﻻ؟‬
‫سينهچيلر قولﻼريني چيرماييب ياخاﻻريني آچميشديﻼر‪ .‬دؤشلري قيپ ـ‬
‫قيرميزي اولموشدو‪ .‬ذكريه بحرطويله ايكيـ اوچ آن آرا وئرنده دؤشلردن قوپان‬
‫ريتميك گور سس مسجيده ياييلير و هاميني حيرتلنديريردي‪ .‬هردن »قولوزا‬
‫قوربان« سسي اوجاليردي‪ .‬پوﻻد كيشي صحنهني داها دا قيزيشديرماق اوچون‬
‫»مشهد آلﻼهيار قولﻼرووي آچ« دئدي‪ .‬اؤزو ايسه يورغونلوقدانمي‪ ،‬آجليقدانمي‬
‫آياق اوسته دايانا بيلمهييب ييخيلدي‪...‬‬
‫شامان بيردن اؤزونه گلدي‪ .‬يولداشﻼري ياتاقﻼريني سالمادان و هرهسي بير‬
‫يئرده يوخوﻻميشدي‪ .‬پوﻻد كيشينين عؤمرو كيمي بئشليك ﻻمپانين دا نئفتي‬
‫قورتاريب سؤنموشدو‪ ،‬پيلتهسي ايسه هله ده كؤزهريردي‪. . .‬‬
‫ائرتهسي گون شاهييا بير خبر ياييلدي‪ .‬دونيا محاربهسي باشﻼنميشدي‪.‬‬
‫قان ايچن هيتلئر آوروپاني آﻻ‪ ،‬آﻻ شورويه سوخولموشدو‪ .‬دئييلديگينه گؤره‬
‫غرب دؤولتلرينين تضييقي نتيجهسينده رضاخان ايراني ترك ائتمك‬
‫مجبوريتينده قالميشدي‪ .‬آوروپاني فﻼكته چكن محاربه ايراندا حبسخانا‬
‫قاپيﻼريني سارسيتميش و دوستاقﻼر آزادليغا چيخماغا باشﻼميشدي‪ .‬بونﻼري‬
‫ائشيدن شامان آخشام ائوه گلديكدن سونرا يولداشﻼرينا‪» ،‬من وطنه گئديرم«‬
‫دئيه جر –جمهييني ييغيشديرماغا باشﻼدي‪.‬‬

You might also like