Professional Documents
Culture Documents
454 Shaman Ruman Ibad Memizade Aghdashli Erdebil Ebced 2017 214s
454 Shaman Ruman Ibad Memizade Aghdashli Erdebil Ebced 2017 214s
454 Shaman Ruman Ibad Memizade Aghdashli Erdebil Ebced 2017 214s
شــامـان
رومان
) بيرينجي و ايكينجي جيلد(
|2ع .م .آغداشلي
يورولماز قلم
نثر ژانرينين بؤيوك اهميت داشيديغينا باخماياراق حجم اعتباريله ادبياتيميزين
حصهسيني تشكيل ائدير .قديم دؤورلردن يازيلي ادبياتيميز شعر و نظم ميداني گئنيش
اولموشدور .بوگون ادبيات تاريخي و ثروتي آدﻻنديرديغيميز خزينه نين مهم يئرلريني
شاعيرلريميزين بؤيوك حجمدهيازيب ياراتديقﻼري ديوانﻼر توتور .خصوصيله
كﻼسيك اثرلريميزين سيراسيندا شعر ژانري داها چوخ دقت يئتيريلميش ژانردير.
ساي اعتباريله آزليق تشكيل ائدن نثر ژانرينا مختلف سببلره گؤره آز دقت
يئتيريلميشدير .حتي نثر اثريني يازيب يارادان ناثرلريميز بئله ،نثر اثريني ايستر
اؤزونون ،ايسترسه ده باشقاسينين قوشوب سؤيلهديگي شعر قطعهلري ايله بزه ميشلر
يعني اؤزلريني شعرين و نظمين تاثيريندن قورتارا بيلمهميشلر .بو ،اونو گؤسترير كي،
ناثرلريميز هم اوخوجو كوتلهسينين ماراغيني نظره آﻻراق ،ائلهجهده اثرينين بر-
بزهييني آرتيراراق اثري صنعت دنياسيندا اؤز يئريني تاپسين دئيه و هم ده اؤز
باجاريق و هنريني گؤز اؤنونه چكيب قدرتيني گؤسترمك مقصديله شعر قطعهلريندن
و نظم صنعتيندن بهره لنميشلر .ناثرلر بوساحهده بعضا او درجهده افراطا وارميشﻼر
كي ،ايره لي گتيرديگي اثري ماهيت اعتباريله نثرمي شعرمي دئيه آييرد ائتمك
ممكون اولمور .حتي بعضا صنعتكارين نثر ژانريندان داها چوخ شعر و نظم صنعتينده
استعدادلي اولدوغونو و يا ان آزيندان بو تره زيده شعر گؤزونون آغيرليق ائتديگيني
گوؤردوكده ناثرين نثردن چوخ شعره اهميت و قيمت وئرديگيني گؤروروك .بونا
بؤيوك فضولي ميزين حديقهالسعداء اثريني مثال چكمك اوﻻر .باخماياراق كي،
فضولي بواثري نثر ژانريندا يازماق ايستهميشدير آمما اؤزونو شعرين تاثيريندن قيراقدا
ساخﻼيا بيلمه ميش بعضا عالمين قلمي شعرين گوجونه معروض قالميشدير و داها
دوغروسو اوخوجو گؤرور كي ،فضولي شعري نثردن داها چوخ راحات يازا بيلير؛ نثر
اثري ياراتماقدا زورلوقدا قالسا دا شعر اثرلريني داها راحات و داها اولوشلو يارادا بيلير .
|4ع .م .آغداشلي
معاصر ادبياتميزا گلينجه حجم و ساي اعتباريله اثرلرين بؤيوك اكثريتي نظم
ژانريندا ياراديليب ،بوساحهده چئشيدلي و رنگارنگ اثرلر مئيدانا چيخسادا نثر ژانري دا
هيچ اولمازسا ماهيت و مضمون اعتباريله شعرله آياقﻼشميش ،اونونﻼ چيگين-
چيگينه گئتميشدير و حتي بعضا شعري گئريده قوياراق اؤن سيرايا دا كئچه
بيلمشيدير.
بو پروسئس قفقازدا داها سرعتلي و احاطه لي اولموشدور .نثر ژانري حكايه -
رومان ،داستان و ناغيل ،حكم تلي سؤزلر ،ساتيرا و طنز نمونهلرينده اجتماعي –
سياسي موضوعﻼردا اؤزونو چوخ گؤستره بيلميشدير .ميرزه فتحعلي آخوندزادهنين
يازيﻼري و نمايشنامهلريندن باشﻼياراق اسماعيل شيخلينين دلي كور رومانينا قدر
اوزانان يولدا بير چوخﻼري دوشرگه سالميش ،اؤز صنعت و باجاري قﻼريني گؤستره
بيلميشلر .بعضا بو دوشرگهلرده كاروانﻼر بئله اوتراق ائتميشلر و بيرليكده قفقازين ادبي
سيماسيني گؤزه گليملي و دهيرلي شكيلده دهييشديريب قونشو ملتلرين حتي ايرانين
دا ادبي يروسئسلرينده درين و گئنيش تاثير و ايز بوراخميشﻼر .اؤزآذربايجانيميزا
گلينجه تاسفله بو پروسئس ايلك باشﻼنيشدا قول -قاناد آچسا دا پهلوي
سﻼلهسينين غير انساني و مدنيته ضد ديكتاتورلوق اصول اداره سينده سيخينتي و
بوغونتولو شرايط نتيجهسينده قولدان – قاناددان اولموش ،آتيﻼن ايلك آدديمﻼر
قيريلميش اميدلر مايوسلوغا دؤنموشدور .شهريار دئميشكن:
لعنت اول باد خزانه كي ،نظامي باغينين
بير ياوا گول بهسرين قويما دي كا كيللنسين
بو دؤورده ده آذربايجان يازيچيﻼري شعره داها اوستونلوك و ئرديلر .نتيجهده
ايسه نظم ژانري نثريميزي قاباقﻼدي .اسﻼم انقﻼبي نين غلبهسيندن سونرا ملي
يازيچيﻼر نؤوبهتي دفعه يارانان ديل آزادليغي و مدني ديرچهليش احوال روحيهسي
شرايطينده باش قالديرديﻼر .بو اثنادا يازيچيﻼريميزين اثرلرينده شعره و نظمه
اوستونلوك وئرسهلر ده آرا –سيرا بو يومﻼغين قيريلميش اوجونو عصرين اوللرينده
توخونان ناخيشﻼرا دويونلهينلر ده آز اولمادي .بونون نتيجه سينده نثر ژانريندا يئني
حكايه و رومان يازيب ياراتماق ايسته ينلر ده هردن بير ادبيات ميدانيندا گؤروندو .بو
شامان| 5
انسانليغا اؤنم وئرن پخته و رئاليست بير صنعتكاردير .بوخاصيتلر اونون اثرلرينده ده
اؤزونو آز -چوخ گؤسترمكدهدير.
الينيزدهكي بوكتاب دئمك اوﻻر كي ،اوستادين هم ديليميزين نئجه ساهمانا سالما
خصوصوندا سياست و مئتودونون نمونهسيدير .هم ده اوزون ايللر ذهنيني مشغول
ائدن جمعيتيميزين ياشاديغي آجيﻼرين تصويريدير .شامان آدي وئريلميش بو اثرين
معين حيصهلريني اوستاد چوخدان قلمه آلميشدير .معين سببلره گؤره ده محض
ايندي ايشيق اوزو گؤرور .بو اثرين يارانماسينين آرخا پﻼنيندا معين ادبي دوشونجه و
ضرورت حسي و اجتماعي شرايطين و اجتماعيتين محتاجليق دورومونو درك ائتمه و
بونا چاره قيلما مفكورهسي دورور.
اثر هم مضمون ،سوژئت ،اجتماعي شرايط ،آذربايجان كند حياتي نين دورومو،
بوغونتولو -سيخينتيلي احوال – روحيه شرايطينده ظلمكار خانﻼرين آغا – اربابﻼرين
و اونﻼرين قوللوغوندا اوﻻن گويا امنيتي قورويان امنيهلرين ظلمو و حاقسيزليغي
آﻻنيندا كندلي جماعاتين نئجه بير – بيرينين جانينا دوشمهسي ،پاخيلليق،
شيطانچيليق ،آراني وورما خاصيتلرينين اونﻼرين آراسيندا نئجه ميدانا گلمهسيني و
بونون نتيجهسينده اونون توستوسو ده ائله كندليلرين اؤز گوزلرينه دولماسيني چوخ
باجاريقﻼ گؤسترير .هرچند يازيچي بوشرايطي اؤزو ياشاماميشدير ،آمما اونون قلمي بو
خيرداليقﻼري داها قاباريق شكيلده گوستره بيلميشدير .
ماتم مجلسنيده قادينﻼرين اوخشاما مراسيملريني ائله قلمه آلميشدير كي ،گويا
مؤلف اوﻻردان بيري كيمي بو فضاني ياشاميشدير .بو مجلسلرده آغي ﻻرين سؤيلمه
طرزيني وورغوﻻما ،بو كيمي مراسيملره مثبت مناسبت بسلهمه ،خلق عادت
عنعنهلرينه دهير وئرمه و اونﻼري قورويوب ساخﻼما فكريني اوخوجو كوتلهسينه چوخ
اينجه شكيلده آشيﻼماقدير.
بعضا مولف او قدر موضوعنون و يا صحنهنين ايچ قاتﻼرينا وارير كي ،حتي
نمايش ائتديرديگي وضعيتين – صحنهنين جزئياتيني و خيرداليقﻼريني بئله اوزه
چيخارداراق اوخوجونون گوزونده او صحنهني ،بلكه ده معاصير دنيادا تكرار اولماياجاق
شامان| 7
صحنهني جانﻼنديرير و حادثه بير فيلم لئنتينه چئوريلير .كتابين صحيفهسي سادجه
كاغيذ دئييل ،سينما و كينو پردهس ي كيمي گؤرونور و صحنه اوخونمور ،گؤرونور.
مثال اوچون مولف كند حياتينين معين حيصهسي اوﻻن جوتچولوك
صحنهسينين خيرداليقﻼريني بوشكيلده قلمه آلير:
»اوغول ،بورا موغان دؤگول آ ،يئري دريندن سوروب ،تورپاغي اؤلدورمهسن
بيتيرمز .يئر دئيير :اؤلدور مني ،ديريلديم سني.
آي سليدايي ،نئينيم ،بوندان آرتيق باتمير آخي،
آي باﻻ ،جوتو ساخﻼ ،كوتان اؤز -اؤزونه باتماز كي ،هر شئيين فندي وار،
كؤر -كؤندم ايستهيير.
بئلهليكله جوتو ساخﻼتديريب ،خيشين انگهجواسيني بير دليك قاباغا آتدي.
باخ ،بئله ،توتاغي برك توت ،اؤزو ده نارين سور .قوي اؤكوزلره ده زور
گلمه سين«.
و يا
»سليدايي هم بير آتا آميرانه ليگي ،هم ده بير تجربهلي اكينچي مصلحتي
ايفادهسي ايله دئدي:
بير باشين تئز باشﻼماسان ،او باشدا ايشين ال -آياغين بير يئره ييغماق اولماز.
سونبولون گؤولوگوندن ده قورخما ،رحمتليكلر بئچيزه دئمهييبلر كي ،آرپاني اؤتور بيچ،
بوغداني سوتول بيچ«.
ويا مولف بير گنجين عاشقانه پورترئتيني اؤز ياشينا اويمايان شكيلده تصوير ائدير:
»شاماني بيرينجي دفعه اوﻻراق گؤرهن كيفايت بير آنليق دا اولسا داياندي.
اونﻼرين گؤزلري بير – بيرينه ساتاشدي .نئجه ده گؤزل ايدي او .قاشﻼري چاتما
اولماسا دا ائله بيل قلمله چكيلميشدي .اوزون و قالين كيرپيكلري ،چؤهرهيييه
چاﻻن آل ياناقﻼري ،نازيك دوداقﻼري و اوست دوداغينين آلت دوداغا
قوووشاجاغينداكي ياشيمتيل خال ،بير آز چوخورا دوشموش آﻻ گؤزلري ،سحركار
باخيشﻼري تصوره سيغمايان بير گؤزهلليك نماييش ائتديريردي .گؤزلرينين
درينليگينده سئزيلن اوغورسوز بير سئودا مغرور گؤركميني سارسيديردي«.
|8ع .م .آغداشلي
اونملي خصوصيتلردن بيري ده بوندان عبارتدير كي ،مولف رئاليزم سبكينه اؤنم
وئرهرك خالفين عادت عنعنهلريني اولدوغو كيمي نقل ائدير و چوخ اينجه و ظريف
بير پريزمادان باخاراق اونﻼرا مثبت مناسبت بسلهيير؛ نئجه دئييرلر او دهيرلري تبلغ ده
ائدير .منفي و انسانليغا ضد ،ائتيكادان كنار و معنويتدن اوزاق و مختلف سببلر اوزوندن
جمعيتده باش آليب گئدن عادتلره ايسه منفي مناسبت بسلهيرك اونﻼري ائله اينجه
شكيلده پيسله يير كي ،اوخوجونون ارادهس يني بئله بو كيمي عادتلره منفي و او كيمي
دهيرلره مثبت ياناشماغا يؤنهلدير.
مولفين قهرمانﻼري مسلمان حياتيندا ،او دا اردبيل كيمي بير مذهبي بؤلگده ناماز
قيلما كيمي ديني واجباتيني اونوتمور و مؤلف حاقلي اوﻻراق و امانتين قيدينه قاليب
صداقت اوزوندن بونو ياخشي آدامﻼرين خاراكتئريكاسيني معينلشديرمك اوچون
فاكت گتيرير .يعني ياخشي آدام اوبرازي اوﻻن سلي دايي صبح تئزدن دورور،
نامازيني قيليرسا ،دئمك حقيقتا او ياخشي آدامدير .و يا شامان دوزگونجه زنجير وورما
قايداسيني اؤيره نير و محرمليكده زنجير وورور .دئمك مولف رئال حياتي اولدوغو
كيمي تصوير ائدير كي ،بو دا اونون دئديگيم كيمي صداقتيندن ايره لي گلير.
ياخود محرمليك آييندا زنجير دستهسينين يارانماسي و پروقرامين نئحه باشﻼما
و تامامﻼما يروسئسيني ائله گؤزل قلمه آلير كي ،آدام حظ ائدير:
»مسجد آغزينادك دولموشدو .آلﻼهقولو آياغا دوروب زنجير وورمانين آچيليشي
اوﻻراق دو بيت دئدي و ....سونرا شاهبيتي باشﻼدي:
نهر علقمه ،قويدو چون قدم ،كربﻼ وزيري ،تاجيدار ابالفضل.
تشنه لبلره ،سو گتيرمهيه ،جاني ديلدن ائتدي ،افتخار ابالفضل.
هامي شاهبيتي ياخشي اؤيرنسين دئيه اي كي دفعه تكرار ائتدي .شامان بونﻼرين
هاميسيني سون درجه دقتله ايزله يير و بير -بير ياديندا ساخﻼييردي .بوندان عﻼوه
باجيسي دا اونا زنجير قايداﻻريني اؤيرتميشدي:
-اؤز يئرينده أيلشديكدن سونرا زيجير قارا بوقچاسيني قاباغينا قويوب آچارسان،
زنجيري اؤپوب گؤزونه قويدوقدان سونرا قاراني گئيرسن .دؤشه مه باشﻼمايانا كيمي
ساغ الينله يالنيز ساغ چيگنينه ووراجاقسان و ....
شامان| 9
اونونﻼ دردلهشيب دانيشاردي .داها دوغروسو زري اونون عؤمرونون معنوي حصه سي
ايدي .اونسوز ياشاياجاغيني تصورونه دهسيغيشديرا بيلمزدي...
قاراسويون يارغاني آتي دايانديردي .شامان آتا مهميز گؤسترمك ايستهديكده
گؤزو چايا ساتاشدي و جومايراني هاچان كئچيب آخمازا چاتديغيني يادينا ساﻻ
بيلمهدي .آرتيق گونش اگيلميشدي .خزردن اسن سرين كولك مئشه قوخوسونو
آخماز چيچكلري نين عطري ايله قاريشديرير و انسان موشاميندا غريبه بير حس
اوياديردي.
چايين شيريلتيسي ،قوشﻼرين جهجهي ،قان تر ايچينده چاليشان اكينچيلرين
امك منظرهسي آدامي باشقا بير احوال روحيهيه ،سرخوشلوق عالمينه آپاريردي.
طبيعتدهكي بو گؤزلليك بير آنليق دا اولسا شاماني اؤز دوشونجهلريندن آييردي.
اؤزوندن آسيلي اولماياراق اطرافي سوزدو .ارشه داغﻼرينين گونئييندهكي ياشيلليق
سانكي ساواﻻن اتهييني انعكاس ائتديريردي .يوخوشا دوغرو گئدن ايري ـ اويرو
يولﻼر اوزاقﻼردا بير جيغيرا دؤنور و يئرين گؤيه قووشدوغو نؤقطهده ،اوفوق
آشيريميندا گؤزدن ايتيردي...
شامان دريندن آه چكيب آتي سوننو سوواتينا) (1يؤنلتدي .كنده ياخينﻼشديقجا
اضطرابي آرتير ،اورهيي داها شدتله دؤيونوردو .يئنه ديلينه گتيرمهديگي ،ﻻكين
خيالينين ائنيشينه سوزولن ،يوخوشونا بوروﻻن قارا مئه كيمي بير سورغو اونو
بوراخمادي» :گؤرهسن باجيم نئجهدير؟«
گئتديگي چايآراسي يولو قبيريستانليقدان سووشوردو .قبيريستانليغا چاتاندا عادت
اوزره داياندي .فاتحه وئريب گئتمك ايستهديكده اورهيي گلر ـ گلمز اورا دؤندو .اؤز
تايفاسي باسديريﻼن بؤلگويه گئديب يئني قبير گؤرمهديكده آرخايينﻼشدي .دئمك
باجيسي ساغدير .او ايسه بوندان باشقا هر بير درده دؤزردي .آتي چاي قيراغي ايله بير
ـ باشا باجيسي ائوينه سوردو .سالمان گيلين قاپيسينا چاتاندا قاپيني باغﻼييب گئتمك
ايستهين گوللوبهييم شاماني گؤردوكده سرسمه كيمي خوشگلدين ائتمگه سؤز
تاپماييب» ،گل ائوه ،آي باﻻ« ـ دئيه آتين جيلووندان ياپيشدي.
ـ آلﻼه آباد ائله سين بيبي ،باجيما باش چكيب گلهرم ،دئييب آرتيردي:
|14ع .م .آغداشلي
ـ سليدايي ائوده؟
ـ سن آتي چك ايچهري ،ايندي گلر.
اصلينده گوللوبهييم اونو ايچهري آپاريب باجي اؤلومونو قارشيﻼماغا
حاضرﻻشديرماق فيكرينده ايدي .اونون اؤزو بؤيوك مصيبتلره دؤزموشدو .اوچ گلين
قيزينين ،بير جاوان اوغلونون واختسيز اؤلوموندن آرواد تامام قوجالميش و يوماغا
دؤنموشدو .گوللوبهييم كند ايچينده حؤرمت صاحبي ايدي .بؤيوكلو ـ كيچيكلي ،هامي
اونا ب يبي دئيي ر و سؤزلرينه ،اؤيودلرينه جواهر كيمي قيمت وئريرديلر .كندين بوتون
خيرينده ،شرينده بيبي نين قايغيسي اولوردو .اونون بير سؤزو ايكي اولمازدي .شامان دا
اونون تكليفيندن بويون قاچيرا بيلمه ييب آتيني ايچهري چكمهدن ائوه گيردي.
بو ائو هله اوشاقليق چاغﻼريندان اونا تانيش ايدي .اردبيلده آجليق كولهيي انسان
چيچكلريني سولدوروب ـ سوووراندا بير دري ،بيرسومويه دؤنموش آج آدامﻼر هميشه
بو قاپيا گلردي .بو ائوين قاپيسي بيبي نين مهربان اورهيي كيمي هامينين اوزونه آچيق
ايدي» .بئش قيرانليق« آدامﻼري خزل كيمي قيريب ،تؤكنده وارليﻼر بير قارين
چؤرهيي بير ميس قازانا ياخود بير قيزيل سيرغايا ساتيردي .بيبي ايسه اؤزو دئميشكن،
»آلﻼهين اؤز بندهسيني امتاحانا چكديگي گونلرده« اؤز تيكهسيني هامي ايله
بؤلوشموشدو .آتا ـ آناسي آجيندان اؤلوب آراليقدا قالميش يئتيملر اونو آنا سانير و
شيلتاق ائديرديلر .شامان دا بو ائوده و همين اوشاقﻼرين ايچينده بؤيوموشدو.
» ائوه ده خوش گليبسن« ـ دئيه گوللوبهييم سؤزو هارادان باشﻼياجاغيني
بيلمه ييب سوسدو .شامان بيبينين بو جور ياناشماسيندان تعجبلنديسه ده بير سؤز
دئمهدي .بيبي چتينليكله اؤزونو اله آليب ديللندي» :دونيا بئله گليب ،بئله ده
گئدهجك ،بو ايل ده تاخيلي سيچان آپاردي .آپارماسايدي دا بيزه فرق ائتميهجكدي.
آغا آپاراجاقدي ،سيچان يا آغا ،ايكيسي ده تارينين چاراسيز درديدير .فلك بيزلره يازي
يازاندا درديميزي دؤزوموموزدن چوخ يازيب ،هاميميز قارايازي اولموشوق .نه اوچون
اوچ گلين قيزيمي ،بير ايگيد اوغلومو اليمدن آليب؟ والﻼه بو ياشا چاتميشام ،بيرجه
گون ده سئوينمهميشم .گولنده ده اؤزومو عارسيزليغا وورورام .ائه نئيلهمك ،بير باشي
عارسيزليق اولماسا غمدن باغريميز چاتﻼياردي .بو بئش گونلوك دونيادا ايت كورلوغو
شامان| 15
چكيريك .مئيي باجيمين ساواﻻن داغي بويدا ايگيد اوغلو ايتگين دوشدو .يازيغين
ايندي ده گؤزو يول دؤيور .زهريمارا دؤنئيدي بو بير تيكه چؤرك .آجليق ـ
ياﻻواجليق ،اؤلوم ـ ايتيم ،دؤزمكدن باشقا چارا يوخدور« .بيبي سؤزونو داوام ائتديره
بيلمهدي .شامان» ،دوغرودان دا دؤزمكدن باشقا چارا يوخدور؟« ـ دئيه اؤز ـ اؤزونه
دوشوندو .او ،بيردن بيبييه دؤنوب سوروشدو:
ـ قاپيني قيفيلﻼييب هارا گئتمك ايستهييردين؟
ـ هامي اؤلمك اوچون يارانيب باﻻ ،ـ دئيه بيبي گؤزونو يئره ديكيب ،كؤهنه
كيليمدن چيخان بويلوغو اويان ـ بويان ائلهمگه باشﻼدي .گؤزلريندن لئيسان كيمي
ياش تؤكه ـ تؤكه » باشين ساغ اولسون آي باﻻ« دئدي .شامان ياش ايچينده اوزن
گؤزلريني بيبييه زيللهدي .اونون گؤزلريندن عاجزانه بير يالواريش ايفادهسي
ياغيردي .دوداقﻼري اسدي .قلبينه سارسيديجي بير كدر چؤكدو» :آخي...بس ...من«
باشقا سؤز دئيه بيلمه ييب درحال آياغا قالخدي.
باجيسي گيلين قاپيسينا خيلي آدام ييغيشميشدي .وارليغيني تاماميله يالقيزليق
بورودو .كؤكسوندهكي يانقيني سؤندورمك اوچون چكديگي نفسلر چاتيشميردي.
اوزونو يانا دؤندردي .هؤنكور ـ هؤنكور آغﻼماسي نين قارشيسيني آﻻ بيلمهدي…
باجيسي نين اوزونو سون دفعه گؤرمك اوچون تابوتا ياخينﻼشدي .گؤزلريني ابدي
يوماراق نئجه ده ساكت ،نئجه ده ووقارﻻ ياتميشدي تابوتدا .انسانين ساچي اوتوز
بئش ياشيندا دا بو قدر آغارارميش .اوتوز بئش ايلين آغريسيني ـ آجيسيني نماييش
ائتديرن قيريشميش صيفتيني دوداقﻼرينداكي سيرلي بير گولوش ايزي معصوملوق
آبيدهسينه چئويرميشدي.
اوزونو اونون سويوق اوزونه قويدو .گؤزلرينين ياشي باجيسينين اوزوندن آخيب
تابوتا سوزولدو » .قوربانين اولوم آي باجي« دويغوسو ايله اينيلدهيير و اونون جانسيز
اليله اوز ـ گؤزونو سيغالﻼييردي » .بيركره دانيشسايدي فقط« ـ دئيه اورهييندن غير
ممكن بير آرزو كئچدي» .فلك اؤز سايديغيني سايار ،اونون چارخي بير آن بئله گئري
دؤنمز« آدلي حقيقتي دانماق ،محو ائتمك ايستهييردي .اؤزونو اله آﻻ بيلمهييب
باشيني قالديراراق باغيردي و ييخيلدي...
|16ع .م .آغداشلي
ـ باﻻ ،فيكير چكمه ،قوي بوتون فيكيرلري آلﻼه چكسين .او رحمتليك ده
دينجلدي .سن ده اؤزوو اوزمه .موغاندا قالما .جر ـ جهمهگووي ييغيشدير ،گل
بورا .قويما يئتيمين تورپاغي ايتين ـ قوردون الينه كئچسين .هامي چؤلونده ـ
باييريندا ،آرخيندا ـ سووندا ،سن ده او رحمتليگين اكديرديكلريني بئجهر،
موغانين هاماريندا ،ايﻼن ـ چهيهنين ايچينده نه ايشين وار .گل قويما آتووون
چيراغي سؤنسون.
شامان سانكي بير آز يونگوللشميشدي .كؤكسونو اؤتوروب ،سليداييا
باخدي .اونون سؤزونو گودوردو .آمما سليدايينين و ائلهجه ده بيبينين سؤزو
يوخ ايدي .اونﻼر شاماني دانيشديرماق و داها دوغروسو اونو كؤچهريليكدن،
اورا ـ بورا قاچماقدان قورتارماق ايستهييرديلر .شامان ايسه سانكي آتا ـ آناسي
ايله دانيشير ،قيچﻼريني دهييشدي ريب ،باغداشيني قوردو و ائوين اوطرفينده
اوشاقﻼرين ايچينده ياتميش خودانا اشاره ايله دئدي:
ـ من بو يازيغا آتا اوﻻ بيللم ،دايي اوﻻ بيللم ،آمما آنا اوﻻ بيلمهرم آخي.
آناسيز اوشاغا ييه دوران اولماز ،آرادا قاﻻر ...سسي اسدي ،سؤزونو داوام ائتديره
بيلمهدي .بيبي ديللندي:
ـ باﻻ ،بهيم گولليبگيم اؤلوب ،خودان آراليقدا قاﻻ؟ نه قدر جانيمدا جان وار
قويمارام كيمسهنين الي اونا توخونسون .اوچ قيزيمين اوشاغين ساخﻼميشام،
خودان دا دؤردونجو قيزيمين اوشاغيدير .سن آرخايين اول ،من اونو گؤزومون
بهبهيي كيمي قورويارام.
اصلينده بيبي دئمهدن ده شامان بيليردي كي ،نه قدر بيبي وار خودان
آراليقدا قالماياجاق .آمما ندنسه باجيسيندان سونرا بو سؤزو اونون آغزيندان
ائشيتمك اورهييني ساكيتلشديريردي .سونرا سليداييا دؤندو:
ـ آغاﻻر مني كنددن چيخارديب آخي؟
شامان| 21
ـ من گونو صاباح سني اؤزومله آغانين يانينا آپاررام .وضعيت بير آز
دهييشيب ،خودانين يئريني ده بيري اكمهليدير .كيم سندن ياخشي؟ يالواريب ـ
ياخاررام ،آغا دا انشالﻼ بير سؤز دئمز .سن ده كي ،اوغول بير آز ساكت دوﻻن.
دؤورهدن بو يئتيمين تورپاغينا گؤز تيكن وار .دونن مسجيدده خلوتي بعضي ـ
بعضي آدامﻼرا بيلديرديم كي ،خودانين يئرين داييسي اكهجك .حاجي تاران
چوخ اؤتگونلوك ائديردي .توتهگين ديلين چكدي .آغا دا بير آز يوموشاليب،
خبريم وار...
بيبي سليدايينين سؤزونو كسدي:
ـ خوداني دا اؤزوزنن آپارين ،كيشي .آغيا دئيرسن :باخ يئتيمين قارغيشين
گؤتورمهسين ،آلﻼها خوش گئتمز .دئيسؤز ﻻپ اؤزوم ده گليم؟
ـ بسدي آرواد ،سن ﻻزيم دؤگوسن ،اؤزوم سؤزومو دئيه بيلهرم .آغا فقط بير
ماهنا گتيرهجك .دئيهجك; شامانين اؤكوز ـ آراباسي يوخدور .بونو دا من اؤز
بوينوما گؤتوررم ...گئجه ياريدان كئچيب ،دورون ياتاغين .گؤرك صاباح اؤزويله
نه گتيرهجك؟
ـ خئير گتيرر انشالﻼ.
ائرتهسي گون گونش يئنه هميشهكي كيمي داغﻼرين آرخاسيندان باش
قالديريب زري ساچاقﻼريني ان اول ساواﻻنين ذيروهسينه ،سونرا دا تلسمهدن
قاياﻻرا ،داغ اتكلرينه و ياماجﻼرا سردي .قارانليق ايسه اؤز يئريني اوزون
كؤلگهلره وئردي و گونش قالخديقجا كول ـ كوس ديبينهسيغينماغا باشﻼدي.
يئنه چوبانﻼر و ناخيرچيﻼر قويون ـ قوزونو ،مال ـ قاراني سحر تئزدن اوتارماغا
آپارديﻼر .يئنه ده توراغايﻼر اوخوشا ـاوخوشا گؤزدن ايتهنه قدر يوكسلهرك
ماوي گؤيون درينليگينه هوپدوﻻر .يئنه گرميج بولودﻻري آتيلي پامبيق كيمي
هاوادا اوزدو .آخشام چاغينين يورغون گونشينين سيغيناجاغي اوﻻن ساواﻻن
يئنه ووقارﻻ دايانميشدي.
|22ع .م .آغداشلي
شامان سحره كيمي بير آن دا اولسون گؤزونو يوما بيلمهدي .بعضا آتاسي
ايله ،بعضا ده باجيسي ايله كئچيرديگي گونلر يادينا دوشوردو .خاطرهلرين
بعضيسيني سونونا قدر ايزلهييردي .چوخو ايسه ياريمچيق قالير و يئريني باشقا
بير خاطرهيه وئريردي .شيرين خاطرهلري باجيسي ايله كئچيرديگي گونلر ،ان
شيريني ايسه باشيني اونون ديزي اوسته قويوب يوخوﻻماسي و اوزون قيش
گئجهلرينده زرينين اونا ناغيل دانيشماسي ايدي .نئجه ده گؤزل ايدي او
ناغيلﻼر .ناغيلﻼردا قوشﻼر ،حيوانﻼر ،هر شئي ديل آچيب دانيشيردي .جاناوار
كئچينين شنگول ـ منگولونو يئينده ،جاناوارا نئجه ده نفرت ائدير ،خوروز ايسه،
»منيمجانيم قورتولدو ،شاهين گ…ييرتيلدي« دئينده نئجه ده سئوينيردي او.
ياخود باجي ـ قارداشي ديولر قوواندا نئجه ده اضطراب كئچيريردي اورهيي.
بهيم او واختﻼر ناغيل ـ تاپماجاسيز ياشاماق اوﻻردي؟ آخي زري اونا باياتي دا
اوخويور ،تاپماجا دا دئيردي:
»گليرديم كتدن
هاي ووردو بهرتدن
انگي سوموكدن
ساققالي اتدن.
اهيم بيلدين؟«
شامان باجيسينين بو سورغوسونا »خوروزدو ده« دئيه سئوينه ـ سئوينه
جاواب وئريردي.
او ،بو شيرين خاطرهلره ائله دالميشدي كي ،دان يئري سؤكولنده اونو
چولغايان يوخو دا كئچميشيندن آييرا بيلمهدي .يوخودا باجيسيني گؤردو .اونون
اؤلمهسي هئچ يادينا دا دوشموردو .هميشهكي كيمي اوزو گولوردو .اللي جور
ظارافات و آتماجا ايله شاماندان ائولنمهسيني ايستهييردي» :آي قاغا! آخي نيه
شامان| 23
سليدايي آغانين حضوروندا آياق اوسته دورمور ،اگلشيردي .بو دفعه ده او،
شامانﻼ بيرليكده آغانين يانينا گئدنده اهالي سئوينيب ،ايشين دوزهلهجگينه،
شامانين كنده قاييداجاغينا اميدوار اولدوﻻر .حاجي تاران ايسه يومورتاسي اوﻻن
تويوق كيمي وورنوخور و بينانين اطرافيندان ال چكميردي .بير طرفدن
سليدايينين آغا يانينا گئتمهسي اونون اميديني اوزوردوسه ،ديگر طرفدن آغايا
تكليف ائتديگي بئش يوز تومنه آرخايين ايدي.
مولكهدار ،سليدايينين شامانﻼ بيرليكده يانينا گلهجگيني بيليردي .حتي
سالمانين نه اوچون گلمهسيني ده حاجي تاران اونا يئتيرميشدي و عﻼوه
ائتميشدي كي; »نابا ـ نابا .شامانين آياغي كنده آچيﻼ .آغاﻻرين ناموسونا كژ
باخير او .هله دئسن رعيتلري ده يولدان چيخاردير .آوارانين بيريدير .او هارا ،يئر
اكمك هارا ،او هارا دوز دوﻻنماق هارا ،ائله آتاسينين دا قابيندا وار ايدي .او
اؤلدو ،جانيميز دينجلدي .بو دا كنددن قووﻻندا دينجلميشديك ،آنجاق… آخي
آي دردين آليم ،بيزيم كيمي نؤكرلره نه اولوب كي ،سنين تورپاغووي ﻻت ـ
لوت ،قاري ـ قوجا ،نه بيليم يئتيم ـ يئسير اكسين .ميرزهمجيدين رعيتلرينه باخ.
بير دنه ده چاريق ـ چوروگو يوخدور .آرواديمين تومانينا كيمي ساتيب بئش يوز
تومن دوزلدهرم .سن آلﻼه كس شامانين آياغين بوكنددن«.
آغا شامانين دا سليدايي ايله اگلشمهسينه اذن وئردي .اونﻼرا چاي دا
گتيرتدي .بير ايستهكان چاي ايچديكدن سونرا شامانين اوزونه باخمادان:
ـ آلﻼه باجووا دا رحمت ائلهسين ،دئدي.
شامانين عوضيندهسليدايي ديللندي:
ـ آلﻼه اؤلنلرووه رحمت ائلهسين.
سونرا دانيشماغا فرصت تاپيبميش كيمي سؤزونو داوام ائتديردي:
ـ آلﻼهسني بيزه چوخ گؤرمهسين .مرحمتين آرتيق اولسون .سن ،رعيتلرين
قايغيسينا قاﻻنسان...
|26ع .م .آغداشلي
ـ قوربانين اولوم ،سن اونون ـ مونون سؤزونه قوﻻق آسما ،بو يئتيمين
يوخاريدا آلﻼه آشاغادا سندن ساوايي سيغيناجاغي يوخدور .آلﻼها خوش گلمز.
اؤكوز ـ آرابا منده ،اكمگينه ده كي) ،بير آز اودقوندو( شامان هم ايشلكدير ،هم
ده دوزگون آدامدير… سؤزونو داوام ائتديرمهدي .آغانين رأييني گودور» ،كاش
قيز ماجراسيندان سؤز دوشمهيه« ـ دئيه اوز ـ اؤزونه دوشونوردو.
ـ آخي شامان دا دينج اوتورمور ،آياغين يورغانيندان آرتيق اوزادير .رعيتلرين
آغزينا سؤز سالير .هله اوستهليك ميرزهمجيد كيمي آغانين ناموسونا كج باخير.
رعيتسن ،گئت رعيتليگيني ائله ،يوخ ،ائولنمك ايستهييرسن ،ائل قايداسينان
ائولن .آدامين دريسين بوغازيننان چيخاردارﻻر ،ميرزهمجيده اوز توتماسايديم،
بونو اؤلدورتدورهجكدي .گئتسين قوربان اولسون سنله گوللوبهييمه ،آروادين
اوزوندن كئچه بيلمهديم.
اصلينده مولكهداري عصبيلشديريب ،قودوز ايته دؤندهرن قيز ماجراسي
دئييلدي .چونكي ميرزهمجيد كيمي رقيب نه قدر بيآبير اولسايدي ،اونون
خئيرينه ايدي .اونون اصل ناراحاتليغي شامانين رعيتلري آييلتماسيندان ايرهلي
گليردي .ﻻكين او ،قصدا قيز مسئلهسيني اورتايا آتير و بونونﻼ دا شامانين
كنددن چيخاريلماسينين اصل سببيني گيزلتمك ايستهييردي .سليدايي
اولماسايدي ،شامان يقين كي ،بير سؤز دئيهجكدي .آمما اورگينده» ،آلﻼه
شئيطانا نهلت ائلهسين« ـ دئيه آجيغيني بير تههر اوددو .سليدايي بير آز
اورهكلندي:
ـ جاوانليقدير داي ،آغا ،شاماني دا ائولنديرهرم اينشالﻼ .باشين آشاغيساليب،
اؤز ايشينده ـ گوجونده اوﻻر .من سؤز وئريرم ،سن ده كئچ بونون
تاقصيريندان… قوي بو يئتيمي باشووا دوﻻنديريم.
سالمان آياغا دوردو .خوداني اونون باشينا دوﻻنديرماق ايستهييردي .آنجاق
مولكهدار» ،ايستهمز« دئديكده يئرينده اوتوردو .سونرا دا آغادان اذن ايستهدي:
|28ع .م .آغداشلي
ائوه دؤنمك واختي ايدي .الي ايله اؤكوزلرين بئل ـ بوخونونو سيغالﻼدي،
قوﻻقﻼرينين ديبيني قاشيدي و كنده دوغرو سوردو.
حاجيتاپديق ايله داداش چليكلريني بئللرينه ووروب گليرديلر .شامان،
»آخشاموز خئيير« ـ دئيه اونﻼري ساﻻمﻼدي .اونﻼر ساﻻمي آليب،
»يورولماياسان« دئديلر .سونرا حاجي تاپديق آرتيردي:
ـ حيوانﻼري ديلدن ساليبسان كي .بونﻼرا رحمين گلميرسه ،باري سالمانا
يازيغين گلسين .خاما سالسان كيشينين ائوين ييخارسان .آجيندان حيوانﻼرين
قارني بير ـ بيرينه كئچيب .هئچ اولماسا بير آز اوتاريب گتيرهيدين؟
ـ حاجي عمي ائله دئييل ،ـ دئيه شامان آرتيردي :من اونﻼري يورماميشام،
ايكيندي چاغي جوتدن آچيب ،خاشييا اؤتورموشدوم.
ـ هه اوغول من ده سنين پيسليگيني ايستهميرم.
اصلينده اؤكوزلرين ظاهري گؤرسهنيشلريندن ده آج و يورغون
اولماديقﻼريني گؤروردو .ﻻكين بو سؤزو دئمكله اؤزونو سالمان كيشينين
دوستو كيمي قلمه وئرمك ايستهييردي .شامان اونﻼري سوووشدوقدان سونرا
ايسه داداشا دؤندو:
ـ هه ،سن نه دئييرسن ،بوندان اكينچي چيخار؟
ـ والﻼه نه دئييم؟ هله كي ،باشين ساليب آشاغي ايشين گؤرور.
ـ بعلي ،نئجه دئييرسن ائلهدير ،باشين ساليب آشاغي ايشين گؤرور .آي
گؤردو ها.
ـ بير تههر دانيشيرسان ائي ،نه اولوب؟
حاجيتاپديق تاساكيسيني قالديريب دازيني قاشيدي و دئدي:
ـ نه اولوب؟ هله بونا باخ ،اكينچيليك تك يئري شومﻼماق دؤگول كي.
صاباح بونون بيچيني وار ،خيرماني وار .سالمان بونا بيچين بيچهجك ،خيرمان
دؤيهجك؟ آي دؤيدو ها .يوخ ،من اووجومون ايچي كيمي بيليرم ،شامان
شامان| 33
آخيردا يورولوب يولدا قاﻻجاق ،اوندا ديهجهيم :تويوندو ،اوردو قيرخيق .سالمان
دا ياواش ـ ياواش او تورپاقﻼرين هاميسينا ييه دوراجاق.
داداش سادهلؤحجهسينه ديللندي:
ـ آخي آي حاجي ،سالمان ائله آدام دؤگول ،ايستهسهيدي نئچه ـ نئچه بئله
تورپاقﻼرا ييهليكلهنه بيلردي .او كيشي صاغير حبيبهنين يئرين اكدي ،بئجردي،
بير ذره ده او تورپاقﻼردا گؤزو اولمادي…
سونرا ايسه ياري ظارافات ياري جدي آرتيردي:
ـ سالمان اولماسايدي ،بورا اؤز آراميزدير آ ،سنين كيميلر اينديه كيمي
قويماميشدي يئتيم ـ يئسير الينده بير هوگهل تورپاق قالسين .ظارافات ائلهييرم،
اؤزووه آلما حاجيتاپديق .سؤزوم بودور كي ،سالمان ائله آدامﻼردان دؤگول.
اصلينده حاجيتاپديق داداشين دئديكلرينين هاميسيني بيليردي .او،
ياخشي بيليردي كي ،سالمانين گؤزو اوستونده اوﻻن آدامين تورپاغينا خور
باخماق اولماز .آمما بو سؤزلرله داداش كيميلري اونون حاققيندا شوبههيه
سالماق ايستهييردي .بيردن دايانيب بير اليني داداشين چيگنينه قويدو و او
بيري اليله بير اوشاغي باشا ساليرميش كيمي دئدي:
ـ آي كالين بيري كال ،آي قويما عاغيل ،دونيا مالين نه بيليرسن؟ يوز
سالمان كيميني يولدان چيخاردار .سن بو ائيتيمي نه تانييرسان ،شاماني دئييرم.
اوندان اكينچي چيخار؟ اونون كونهسي بير يئرده بند اوﻻسي دؤگول .بو گون ـ
صاباح گينه بير پوخ چيخارداجاق ،اوندان قاچاق دوشهجك .ايندي دئي گؤروم
او قاچاق دوشندن سونرا تورپاقﻼري كيمه قاﻻجاق؟ باجيسينين
پيسمادلهسينه؟ بعلي ،آد اونون اوﻻجاق ،آمما اصلينه باخسان سالمان اونﻼرين
هاميسين قارماﻻياجاق ،سنله من گئندن باخانيق.
داداش سادهلؤحلوگوندن ال چكمدي:
|34ع .م .آغداشلي
يئرين آرخينا ـ مرزينه باش چك .ياخشي اولدو ،سنين نؤبهن آيايشيغينا
دوشور .اوشاقﻼردان بيرين ده سنه كؤمك قوشارام .آمما ماشالﻼ ياخشي دا
خاشان وار .هله كي ،بو ايل محصول ياخشيدير .پاييزدا انشالﻼ ايكي ـ اوچ
حيوان دا الووهساﻻرسان...
گوللوبهييم سالمان كيشينين سؤزونو كسدي:
ـ آلﻼه قويسا ،باﻻ ...اؤزوم حاﻻل سود امميشين بيرين تاپارام ...ائولنمهين
ائو اولماز.
شامان باشيني آشاغي سالدي .آخي سليدايينين يانيندا بئله سؤزلره عكس
عمل گؤستره بيلمزدي .هئچ گوللوبهييمه ده دئيه بيلمزدي .آتا ـ آنانين و
عموميتله بؤيوكلرين يانيندا ائولنمكدن دانيشماق بير نؤع حؤرمتسيزليك
ساييليردي .ائولنمك ايستهين جاوانﻼر ايسه هانسي قيزي سئوديكلريني
باجيﻼرينا ياخود گلينلرينه دئيرديلر .ائولنديكدن سونرا دا بئله آتا ـ آناﻻرينين
يانيندا آروادﻻرينين آديني توتماز و اوشاقﻼريني قوجاقﻼرينا آلمازديﻼر .داها
دوغروسو ار ـ آروادﻻر بير ـ بيرينين آديني دئمزديلر .شامانا گلديكده ايسه بئله
بير فيكره دوشسهايدي ،كيمه مراجعت ائدهجگيني بيلميردي .چونكي آرتيق
هئچ بير كيمسهسي قالماميشدي ...
ميرزهمجيدين قيزينا ووروﻻندا اورهك سؤزونو چوخ آسانليقﻼ باجيسينا
آچميشدي» .باجي ،كيفايت نئجه قيزدير؟« ـ دئيه سوروشموشدو .او ايسه
اؤزونو بيلمهمزليگه وورموشدو:
ـ نئجه بهيم؟ خالقين قيزينان نه ايشين وار؟
ـ هئچ ،ائله بئله دئييرم.
ـ ائله بئله دئمزسن ،گؤرهسن نه وار ،دوزون دئه ،اولما گؤزون وار؟
ـ سن اول دئ گؤروم نئجه قيزدير؟ سونرا.
شامان| 37
دوشور .ايش بئله گئتسه اونﻼرين ديلي گودهلر ...دور اوغول ،سن ده گئت
دينجل ،واختي بوش كئچيرتمك اولماز.
شامان| 39
گون اورتا چاغي شرقدن اسمگه باشﻼيان مئه چوخ شدتلنميشدي .هئران
گديگينده قاﻻقﻼنميش قارا بولودﻻري تيكهلهييب سرعتله آپارير و آدامين
باشينين اوستوندن كئچيرهرك ساواﻻنين اتهيينه تيللهييردي .بعضا ده بولود
سانكي هاوايا سيغمير ،يئر اوزونو بورويوردو .هاوا او قدر سويوموشدو كي ،آدام
يازين آخير آيي اولدوغونا اينانميردي .كولك پاييزين خزري كيمي كسيردي.
گونش باتاندا شامان سويو ماند آرخينا گؤتوردو .كندين ﻻپ ياخينينداكي
خاشاني سوواراجاقدي .سليم اونا كؤمكچي گلميشدي .سو چوخ اولدوغوندان
خاشانين اوچ ـ دؤرد آرخينا آچيب سوواريرديﻼر .قيزغين ايش گئديردي و
هاوانين سويوقلوغونو اصﻼ دويموردوﻻر .بيردن سو آزالماغا باشﻼدي .شامان
خاشانين او باشيندان اوجا سسله،
ـ اده سليم ،ائله بيل سو آزالير ـ دئدي.
ـ من ايستئييرديم دئيم ،بوغونوغو برك باغﻼييبسان؟ سو ييخمايا؟
ـ بوغونوقدان خاطيرجمع اول ،ييخا بيلمز ،مؤحكم باغﻼميشام.
ـ اوغرو آرخي نئجه؟ بيلمهريك سو اورا گئدر آ.
ـ يوخ ،اونﻼرين هاميسينا باخميشام.
ـ اوندا ﻻپ معطل قالماليدير.
ـ سن ياواش ـ ياواش سووار ،من آرخ اوستو بير گئديم گؤروم.
ـ ياخشي گئت ،كؤمك زاد ايستهسن مني چاغير.
شامان آرخ اوستو گئتمهيه باشﻼدي .ائل آرخينا يئتيشدي .بوغونوق
ييخماميشدي .آمما سو چوخ آزالميشدي و آرخين ديبينده آخيردي .آرخ اوستو
اوزو يوخاري گئتمگه باشﻼدي .اوغرو آرخينا يئتيشدي ،او دا ييخماميشدي.
|40ع .م .آغداشلي
آرتيق بير يئره گوماني گئتميردي .ﻻپ مات قالميشدي .ياواش ـ ياواش تري
سويويور و هاوانين نه قدر سويوق اولدوغونو ايندي دويوردو .يولونو داوام
ائتديريب »سد« آرخينا يئتيشدي .سويو ،يئكهليلر گؤتورموشدو .هيرس
بوغازيني كسيردي .تاختاني آجيقلي ـ آجيقلي بوغونوقدان چكدي .سد آرخينا
ييغيليب »ماند« ائلهميش سو شﻼله كيمي ائل آرخينا تؤكولدو .شامان سويو
كيم باغﻼديغيني بيلمك اوچون اورادا دايانميشدي .قارانليقدان اوچ نفر پئيدا
اولدو .بيرينجيسي يئتيشمك همن اليندهكي بئلي شامانا چالدي .شامان ايسه
اؤز بئليني اونون قارشيسينا وئردي .اونون بئلي اليندن چيخيب ايكي ـ اوچ
مئتيرليگه تولﻼندي .واختي ايتيرمهدن كورهگي اوزونو بير بئل چكدي و آرخا
ييخدي .ديگر ايكي نفر ايسه بئللريني جيديل آتديﻼر .شامان يانﻼندي .بئلين
بيري بوشا كئچدي .آمما او بيريسينين تيني شامانين سول جيناغيني
ياراﻻدي .آرتيق اونﻼر بئلسيز قالميشديﻼر .قاچماقدان باشقا يول يوخ ايدي.
چتينليكله آرخدان چيخان يولداشﻼريني دا گؤتوروب آرادان چيخديﻼر.
شامان قاييديب ماجراني سليمه دانيشدي .سليم سون درجه تعجبلندي.
آخي يئكهلي نؤبهسينه هله ايكي گون قاليردي .اونﻼرين كيم اولدوقﻼريني
سوروشدو .شامان ايسه قارانليقدا بير كلمه بئله دانيشمادان يوروش ائتديكلري
اوچون هئچ بيريني تانيماميشدي .سليم نه قدر فيكيرلشديسه مسئلهني حل
ائده بيلمهدي .صاباح هر شئي آيدينﻼشاجاق دئيه سؤزونو داوام ائتديرمهييب
سووارماغا باشﻼدي.
گئجه ياريني كئچيردي .شامانين سول قولو ايشدن دوشموشدو .قازديغي
چيمي يئردن قالديرا بيلمير ،بئلي ديزينه وئريب آشيريردي .سليم خاشانين او
طرفيني سوواريب شامانين يانينا گلدي و:
ـ اده ،سنه نه اولوب ،تك اللي ايشلهييرسن؟ دئدي.
ـ جيناغيم برك آغريير ،ترپنهجگيم يوخدور .قولومو قالخيزا بيلميرم.
شامان| 41
پوﻻد كيشي سؤزونه آرا وئريب شاماني سوزدو .گؤزلرينده اميد قيغيلجيمي
سئزيليردي…
شامان جيناغينين آغريسيندان يوخودان اوياندي و سحر آچيﻼنا كيمي ياتا
بيلمهدي .گوللوبهييم صبح نامازيندان سونرا ماجراني سليداييا دانيشدي.
سليدايي درحال شامانين يانينا گلدي .او ،يئريندن دورماق ايستهدي.
گؤزلريندن نيگرانليق ياغان سليدايي »دورما« دئيه آرتيردي:
ـ قولووي ترپت گؤروم سينيغي ـ چيخيغي يوخدو كي؟
شامان قولونو قالديرا بيلمهدي .سليدايي اونون قولونو توتوب »ايگيده باخ
ائي« دئيه ـ دئيه قالديردي .شامان سسيني چيخارتميرديسا دا آغريدان تر
باسميشدي .سليدايي بير آز فيكره گئتديكدن سونرا گوللوبهييمه دئدي:
ـ مندن اولسا آپاريم يئكهليه ،ميرزه باخسين .قورخورام ايش آچا .هم ده
گؤروم سو گؤتورنلر كيم ايميش.
بيبي چاي ـ چؤرهك گتيردي ،اؤزو ايسه گلينلري ايله بيرليكده تؤلهيه
گئتدي .شامانين قولونو يايليقﻼ بوينوندان آسديﻼر و يئكهليه يوﻻ دوشدولر.
يئكهلي كندي يئيجهنين ياريم آغاجليغيندا يئرلهشيردي .ايكي كندي بير ـ
بيرينه قووشدوران يوﻻ اونﻼر»يئيجه يولو« ،يئيجهليلر ايسه »يئكهلي يولو«
دئييرديلر .او گون هاوا چوخ دورو ايدي .گونش زري ساچاقﻼريني داها
سخاوتله اردبيل دوزونه يايميشدي .دوننكي كولك ـ قيرغين يوخ اولموشدو.
گديكده تيللنميش مئهين قاليقﻼري چورويوب يوخ اولوردو .شامان هاوانين
دگيشميش اولدوغونو هله ايندي باشا دوشوردو .گولومسهدي:
ـ كئچمهييم بورانين هاواسيندان ،او دوننكي ،بو دا بو گونكو .آدام آز قالير
گؤردوگونه اينانماسين.
|48ع .م .آغداشلي
گؤتورنلري تاپماق چوخ آساندير .من سحر چاغي بورا گلنده گؤردوم كي،
سووون آغزي قوﻻش اوشاغينين يئرينه ايميش ،دئمهلي...
مشه دهز اونون سؤزونو كسدي:
ـ بو اوﻻ بيلمز ،چونكي ،كئچن گئجه قوﻻش اوشاغينين كند نؤبهسيدي.
اونﻼر »قورو گؤلده« سوواريرديﻼر.
سليدايي فيكره گئتدي .اؤز ـ اؤزونه دانيشيرميش كيمي:
ـ دئيهسن ايش چتينلهشير ،آراني قاتان وار…ـ دئيه پيچيلداندي ،سونرا
ايسه دوكاندان چيخيب ميرزه گيله گئتدي .ميرزه شامانين جيناغينا ملحم
قويوب اينديجه ساريميشدي .سليداييني گؤرمك همن دئدي:
ـ قورخما ،هئچ نهيي يوخدور ،ايكي ـ اوچ گونه ساغاﻻر .آمما ،آ مشدي ،بورا
اؤز آراميزدير ،من نه قدر فيكيرلهشيرم بو ايش يئكهلينين ايشي دؤگول.
دوزدور ،بونﻼرين آدي بير آز پيس چيخيب .آمما من يقين ائديرم ،اونﻼرين بو
ايشده الي يوخدور… هله يازدير ،سو قيتليغي دؤگول ،اكين يانمير...
ـ آي ميرزه ،گؤرهسن كيمين ايشيدي؟
ميرزه تام قطعيتله دئدي:
ـ آرا قاريشديرانين ايشيدي .اؤزو ده ﻻپ يئيجهنين اؤزوندهدير .منيم آديم
اولماسين ،حاجيتاپديق كيميلردن نه دئسن چيخار .اونو پيرهتمهليكده 1گؤرن
ده اولوب…
ميرزهنين بو سؤزو سليداييدان چوخ شاماني دوشوندوردو .دؤرد گون بوندان
اول يئر شومﻼماقدان قاييداركن حاجيتاپديقﻼ داداشا راستﻼشديغيني و حاجي
تاپديغين معنالي ـ معنالي دانيشديغيني خاطيرﻻدي ،ﻻكين سليداييا هئچ نه
دئمهدي.
دؤنهجك .پير اوﻻسان زامانا دؤنوب ائي ،ديش قورتداﻻماق اولمور .ﻻپ
واختيندا گلميشم.
ـ اوندا قوي آغادان اجازه آليم.
ـ به نييه دوروبسان پير اوﻻسان؟ دئنن واجب ايشي وار .اؤزون بيليرسن
كي ،بير پارا ايشلري سونرايا قويماق اولماز.
نؤكرين ايچهري گيريب چيخماسي چوخ چكمهدي .حاجيتاپديق تاساكي
بؤركونو آلنينين اوستوندن گئريلهييب ،سينهسيني آريتﻼيا ـ آريتﻼيا ايچهري
گيردي .ساﻻم وئريب آياق اوستونده داياندي .ميرزهمجيد دؤشكچهنين
اوستونده بير قيچيني قاتﻼييب ،او بيري قيچيني ديك قوياراق پوشتويه
سؤيكنميشدي .ديزينين اوستوندهكي قلياني سول الي ايله ائله محكم
توتموشدو ،سانكي اينديجه اليندن چيخيب قاچاجاقدي .او ،حجرهده اوﻻندا يا
كنده گئدنده يئني اصولدا تيكيلميش پئنجك ـ شالوار گئيير و باشينا شاپو
قويوردو .بير چوخ حالﻼردا چيگنينه بير عبا دا آتيردي .آغا بو گئييمده چوخ
زهملي گؤرونوردو .ايندي ايسه اگنينه بير تومان ـ كؤينك و بير جيليققا
گئيميش ،باشينا دا بير آراقچين قويموش آغا ندنسه حاجي تاپديغين گؤزونه بير
آز گولمهلي گؤرونوردو .كندده يا حجرهده آغانين سير ـ صيفتينه عمللي ـ
باشلي باخا بيلمهين حاجيتاپديق بورادا اونو باشدان آياغا سوزه بيلدي .حتي
پيرپيزلي قاشﻼرينين آلتيندا بير باخيشﻼ جانﻼرا اوشوتمه ساﻻن گؤزلريني
اؤتهري نظردن كئچيردي .سونرا اوتاغي سئير ائتمگه باشﻼدي .رفلره و
تاقچاﻻرا دوزولموش پاريلتيسي گؤز قاماشديران قديم كريستال و چيني
اشياﻻر ،ميسمارﻻ ديوارا وورولموش بدننما آينا ،تاقچاﻻرين بيريندهكي بير
جوت نيقاﻻي سامووار ،سامووارين آراسينداكي آفتابا ـ لگن و آتاسينين گوموش
رامكايا سالينميش پورتيرئتي اونون عاغليني باشيندان چيخارميش ،والئه
ائتميشديسه ده تاوانا آتيلميش پاليد نالﻼرا باخماقدان دويمور و اته باخان ايت
|54ع .م .آغداشلي
كيميآغزينين سويو آخيردي .نالﻼري سايماغا باشﻼدي :بير ،ايكي ،اوچ ،دؤرد،
بئ ...ﻻكين آغانين سسي سايي داوام ائتديرمگه قويمادي.
ـ هه حاجيتاپديق ،گينه نه وار بو تئزدنليگه؟ ـ دئيه باشيني قالديرمادان
سوروشدو و اشاره ايله اوتورماق اذني وئردي.
حاجيتاپديق باشقا بير سس گودورموش كيمي ديكسيندي .بو سس تومان
ـ كؤينهگه و آراقچينا اصﻼ اويموردو .بو سسده كنددهكي و حجرهدهكي زهم
وار ايدي .سادهجه بير امرله آدامي فاﻻققايا قويدورا ،تؤولهيه سالديرا بيلردي.
حاجي تاپديغا ائله گلدي كي ،آغا بير آن ايچينده اگنيندهكي پالتاري سويونوب
حجره پالتاري گئيينميشدي .نهقدر چاليشيرديسا اونو آراقچينﻼ گؤره بيلميردي.
اونون قوﻻغي گؤزونه غالب گلميشدي .سينهسيني آريتﻼدي و سودان
چيخميش سيچان گؤركمي آﻻراق دئدي:
ـ آلﻼه سنين سايهوي بيزيم باشيميزدان اسگيگ ائلهمهسين .بيزيم ده
اومودوموز يوخاريدا آلﻼه ،آشاغادا سنسن) ،آز قاليردي دئسين كي ،يوخاريدا دا،
آشاغيدا دا سنسن( .بيز بو قاپيدان ساواي هارا سيغينا بيلهريك كي؟ بيز رعيتلر
ده سيزين مرحمتوزون سايهسينده دوﻻنيريخ…ـ سون جملهني دئينده سسيني
بير آز اسديردي ،آغﻼمسيندي.
ـ نه اولوب؟ اؤكوزون يوخدور ،توخومون چاتمير؟
اصلينده ميرزهمجيد بيليردي كي ،رعيتلر بئله شئيلردن اؤترو آغانين ائوينه
گلمز ،يا ميرزهسينه دئير ،يا دا حجرهده قوللوغونا يئتيشرلر .ﻻكين اؤزونو او يانا
قويماييب حاجي تاپديغين جاوابيني گوددو .حاجيتاپديق يئرينده قورجاﻻنيب
سينهسيني آريتﻼدي و دئدي:
ـ توخوم نهدير ،اؤكوز نهدير .آغانين ساغليغي بيزه كيفايتدي )آز قالميشدي
دئسين كي ،هم توخومدور ،هم اؤكوز( ...حاجيتاپديق اؤزونه بير آز دا اورهك
وئرهرك سؤزونو اركيانا داوام ائتديردي» :باشووا دؤنوم آغا ،كندين بير قئيدينه
شامان| 55
اؤلدورتدوروم؟ بو سارساق اوغلونا ايكي هووگهل تورپاق وئرسم ،نه دئسم ائلر«.
ﻻكين يقين بيليردي كي ،بو تقديرده هم حاجيرفعت ايله قارشي دورمالي
اوﻻجاق ،هم ده رعيت آراسيندا داها دا پيسي چيخاجاق .ياخشيسي بو اوﻻردي
كي ،شامانين واسيطهسيله كندده تايفا داواسي سالسين .خالقي اوندان
اوزاقﻼشديرسين و اونون محو ائديلمهسينه زمين ياراتسين .او ،آغزيني آچيق
قوياراق بوتون وارليغي ايله آغانين امريني گودن حاجيتاپديغا هم بير دوست
مصلحتي ،هم ده بير آغا آميرانهليگي ايله دئدي:
ـ اؤزوز اؤز ال ـ آياغوزي باغﻼييبسيز .شاماني يوخاري باشا كئچيرديبسيز.
بير ـ بيريزين آرخين ،مرزين بئللهمكدن ماجاليز يوخدور .ايشيز ،پئشهز يئر
اوتارماق ،تايا يانديرماق اولوب… )سسينيدهييشدي( منه ميرزهمجيد دئيرلر،
رعيت ،رعيت اولسا قوش قوشلوغوينان بو هندهوهره قانات چاﻻ بيلمز… حاجي
تارانﻼ بير آدديم تورپاق اوستونده ديديشديز ،آمما شامانين تورپاغيندان جين
دميردن قورخان كيمي قورخورسوز...
اصلينده حاجيتاپديق گيل شاماندان يوخ ،آغاﻻردان قورخوردوﻻر.
ميرزهمجيد ايسه سون جملهسينده حاجيتاپديغا پيشيك يولو وئرير ،نئجه دئيرلر
ياشيل ايشيق گؤستريردي .او ،آرتيق آغانين سؤزلرينين قاﻻنيني ائشيتميردي.
بونا گؤره ده آغانين سؤزو قورتارماق همن اجازهآليب دالي ـ دالي قاپيدان
چيخدي.
اصلينه باخسان حاجيتاپديق كندده تايفا داواسي سالماقدان و آرايا قانليليق
دوشمهگي احتماليندان قورخوردو .ياخشي بيليردي كي ،بئله داواﻻردا غالب گلن
اولمور ،هر ايكي طرف زيان چكير .بوندان عﻼوه بئله حالﻼردا آغاﻻرين
قيلينجينين دالي دا كسير ،قاباغي دا .حاجيتاپديغين و حاجيتاپديق كيميلرين
اساس مقصدي ايسه السيز ـ آياقسيزﻻرين تورپاغينا ييهلنمك ايدي .تايفا
داواسي دوشوب شامانين باشينا بير ايش گلسه ،اونون تورپاغينا يالنيز سالمان
شامان| 57
بير شئي سئزيلميردي .هله دئسن بير آز دا گرميج وار ايدي .هئراني قالخاندا
هاوا بيردن دهييشدي .بوتون گديگي دومان بورودو .چوخﻼري گئتمك
فيكريندن داشينيب هئران دوشرگهسينده گئجهلهمهلي اولدوﻻر .اوروشان ايسه
»هله واخت چوخدور« ـ دئيه ايكي ايستهكان چاي ايچيب قيزيشديقدان سونرا
يولونا داوام ائتدي .ياخشي كي ،كولك آرخادان اسير و اونون گديگه قالخماسينا
كؤمك ائديردي .يولون ان چتين حصهسي »كولفهليك« ايدي .اوراني
ساﻻمات كئچسه و سوروشوب درهيه اوچماسا سانكي يئيجهيه يئتيشميش
اولوردو .ائله ده اولدو .گديگي آشيب »آرپاتپهسي«نه چاتاندا هاوا چوخ دا پيس
دئييلدي .بعضا حتي سرعتله بوزﻻيان مئه تاﻻﻻري آراسيندان گونش بير آنليق
گؤرسهنيردي ده .اوروشانا ائله گليردي كي ،هئراندا قاﻻنﻼر اودوزوب.
گئتديكجه هاوا پيسهلهشير و ياواش ـ ياواش قارا دؤندهريردي »كانازا«يا
چاتاندا ايسه ائله بير فيرتينا قوپدو و ائله بير توزاتوز دوشدو كي ،گؤز ،گؤزو
گؤرموردو .بير طرفدن هاوانين قارالماسي ،ديگر طرفدن ده قارين سوورولوب
يولون ايزيني ايتيرمهسي اوروشانين آغليني باشيندان چيخارميشدي ،ذئهنيني
چاشديرميشدي .ﻻكين بونا باخماياراق »كانازا«دا و »نووهدي«ده نه قدر
دئديلرسه كيشينين بوينونا دوشدو .بير آز چؤرهك آليب يولﻼندي .اطرافي
گؤرمك اولماسا دا قديمكيلره مخصوص بير دويغو اونو يولو ايتيريب آزماقدان
ساخﻼييردي .آمما قار ـ كولك و سويوق اونون نئجه دئيرلر ايليگينه
كئچميشدي .اولجه اللري و قوﻻقﻼري گؤينهييردي .بوتون جاني اسير،
آغرييردي .گئتديكجه بير طرفدن اؤزو سويوغا آليشير ،ديگر طرفدن ده جاني
كئيييير و اونا ائله گليردي كي ،هئچ اوشومور .ﻻكين بو دفعه ده سارسيديجي
بير يورغونلوق حس ائدير و يوخو آمانيني قيريردي .او ،دفعهلرله ائشيتميشدي
كي ،بئله حالﻼردا ياتان مطلق اؤلور.
شامان| 59
يورغان ـ دؤشهيه دوشموشدو .آرتيق هامييا بللي ايدي كي ،دام باسديرما فيﻼن
بوش سؤزدور ،اوجونون باشينا نهسه آيري بير بﻼ گليب.
شامان| 63
ايل چوخ مباح ايدي .زميلر آداما بوي وئرميردي .سونبوللر ائله دولموشدو
كي ،آز قاﻻ پارتﻼياجاقدي .اكينه باخاندا آدامين روحو ديريليردي .آرپاسي
اوﻻنﻼر بيچيب قورتارميشدي و بوغدانين يئتيشمهسيني گودهرك بئش ـ اون
گون دينجلمهلي اولوردو.
زري آرپا اكديرمهميشدي .ايكي دنه اوتوز ايكي باتمانليق خاشا يئرينين
ايكيسينه ده سليدايينين مصلحتي ايله بوغدا سپديرميشدي .بختيندن ائله ده
توتموشدو ،كندده هئچ تايي يوخ ايدي .سليدايي دفعهلرله شامانين خاشا ـ
زميسينين كندده تايسيز اولدوغو بارهده حاجيرفعته دانيشيب ،اونا بيلديرمك
ايستهميشدي كي ،شامان حاققيندا گوزشته گئتمكده سهو ائتمهييب.
سليدايينين آرپاسيني بيچيب قورتارديقدان اون گون كئچمهميش هاوا
بيردن دهگيشدي .مئه ـ شئه يوخا چيخدي .قارا يئل هر شئيي قورودوردو .گون
اورتادان قاباق گؤم ـ گؤي گؤرونن قيلچيقﻼر گون اورتادان سونرا بهرهلير و
رنگيني تاماميله دهييشيردي .بئله حالﻼردا نئجه دئيرلر ال ـ آياق ائلهمك،
تلهسمك ﻻزيم گليردي .يوخسا زميلر واغاما گئدهجك و بيچين ايشي سون
درجه چتينلهشهجكدي.
آخشام يئمهييندن سونرا سليدايي سليمه دؤنهرك » ،اوغول ،صاباحدان
انشالﻼ شامانين يوخاري زميسين بيچين« دئدي .سليم آغريندي:
ـ عمي ،شامانين پئشهدورهسين سوواراندا سونبولو اووخاﻻييب باخديق ،ائله
بيل هله يئتيشمهييب آخي؟
سليدايي هم بير آتا آميرانهليگي ،هم ده بير تجربهلي اكينچي مصلحتي
ايفادهسي ايله دئدي:
|64ع .م .آغداشلي
ـ بير باشين تئز باشﻼماسان ،او باشدا ايشين ال ـ آياغين بير يئره ييغماق
اولماز .سونبولون گؤولوگوندن ده قورخما ،رحمتليكلر بئچيزه دئمهييبلر كي،
آرپاني اؤتور بيچ ،بوغداني سوتول بيچ.
البته سليدايينين بير سؤزو ايكي اولمازدي .آمما بونا باخماياراق او،
اوشاقﻼرا هميشه دليل ـ ثبوتﻼ دانيشار و اكينچيليگين ان اينجه جهتلريني
بئله اؤيرهدردي .دوغرودان دا آرپاني واختسيز و سوتول بيچنده جير اولوردو،
بوغدا ايسه درزده ده يئتيشيردي .آنجاق ايستر سليم و ايسترسه ده شامان هله
آرپانين بئل آغريسيندان دينجهلمهميش بوغدانين يئتيشمهسيندن چوخ ناراضي
ايديلر .اونا گؤره ده بير آز آغرينيرديﻼر .آمما بونو دا بيليرديلر كي ،ايش
آغرينماغا گلمز ،قارا يئلين خبردارليغيني سهل سايماق اولمازدي .بير ـ ايكي
گوندن سونرا پئشهدورهلر ده يئتيشهجك و ايش ايشه دگهجكدي.
عادت اوزره بيچينين بيرينجي گونو گونش قالخاندان سونرا ،دوز بيچينچي
ناهاريندا ائودن چيخارديﻼر .بونا گؤره ده ائرتهسي گون ائوده قايﻼن آلتي
ائلهييب چيخديﻼر .سليدايينين اؤز اوغﻼنﻼريندان عﻼوه بيچينچيلري ده
شامانا كؤمك ائدهجكديلر .اودور كي ،هميشهكي كيمي سردار قاباغا دوشهرك
يوخاري يئره دوغرو حركت ائتديلر .سردارين اشارهسي ايله بير آغيزدان ياعلي
دئيهرك بيچمهيه باشﻼديﻼر .اوراق بارماقچيليقﻼرا توخوندوقجا آهنگدار بير
شاققيلتي ياييلير و بيچينچيلري روحﻼنديريردي» .نمين«ده چكيلميش اوراقﻼر
هاوا قيزديقجا داها ايتيلهشير و آغاممد دئميشكن ايﻼنا دؤنوردو .سردارين هردم
بير گور سسله »علي دئي ،قولووا قوربان« صداسي باتاليون كوماندئرينين
»ايرهليه دوغرو« امريني خاطيرﻻديردي .گوناورتا چاغي هره اؤز بيچديگي
درزلري توپﻼييب خالوار ووراندا سليم آرخ اوستوندهكي سايتال سونبوللردن
داراق توخويوب ايلك بيچين گونونون ياديگاري اوﻻراق ائوه آپاراردي.
گوللوبهييم ده اونو بؤيوك ديركدن آسيب گلن ايل بيچينينين بيرينجي
شامان| 65
گونونون داراغي گلنه قدر ساخﻼياردي .البته داراغين آلتيندان الوان پارچا
چيچكلرله بزنميش اوزهرليك دوزمهلريني آسار و هاميسيندان يوخاري و اونﻼرا
قاناد گهرن يئكه بير گؤزتيكاني بوداغي باغﻼياردي .او ،بونونﻼ هم ائوه
گؤزلليك وئرر هم ده ائوي و ائو آدامﻼريني بد نظردن قوروياردي.
گون اورتا ياخينﻼشديقجا ايستينين شدتي آرتيردي .قوشﻼر كول ـ كوس
ديبينه سيغيناراق سرين تورپاغي ائشير و قانادﻻرينين آلتيندان كئچيرهرك
لهلكلرينين آراسينا دولدوروردوﻻر .داها دوغروسو تورپاق گؤلونده
چيميشيرديلر .بير طرفدن يورغونلوق بير طرفدن ده گون اورتانين ايستيسي
بيچينچيلرين آمانيني قيرميشدي .اؤزلري ده بيلمهدن گاه سو ايچير ،گاه دا
اللرينه تيكان باتيبميش كيمي بارماقچيليقﻼري ايله قورداﻻنيرديﻼر .آغاممد
بئليني دوزلتدي و بير اليني گؤزونون اوستونه قويوب ،ارشهيه طرف باخا ـ باخا
» اوشاقﻼر« ،دئدي» :ياجيلي«دا بورولغانا باخين ائي ،توزاناغين بير اوجو اودئي
ﻻپ گؤيه سؤوكهنيب«.
ميرزامان گوله ـ گوله،
ـ هله گؤر مولﻼ قاسيم گيل ناهارا نه يئييرلر؟ـ دئدي.
هاميسي گولوشدو و آرتيق بيچمك اولماز دئيه دوشوندولر .درزلري ديكينه
ووروب كؤلگهسينده اگلشديلر .ميرزامان كنده طرف باخيب شامانا دؤندو:
ـ اده شامان ،بيبي گلير ،پئشكاش چك.
بيرينجي گون بيچينچيلرين ناهاريني هميشه گوللوبهييم اؤزو آپارار و
پئشكاش چكيلهجگيني بيلديگينه گؤره جورابدان ،دستمالدان زاددان گتيرردي،
اؤزو دئميشكن «هاديرري« گلردي.
بيبي زمينين باشينا چاتاندا شامان ديك آتيليب ،دنلي و مخصوصي
باغﻼنميش بير درزي قالديريب اوجا سسله دئدي:
ـ پئشكاشدير سنه بو زمينين هاميسي ،آي بيبي.
|66ع .م .آغداشلي
ـ هه ،دئديم كي ،اوشاقﻼر آيران دوغراماسي يئسهلر اوزدن بيچرلر ،اودو
كي ،ياغ گتيرديم.
آغاممد اليندهكي يومروق بويدا تيكهني آغزينا دورتوب ،اوووردونون بير
طرفيني زيرنا چاﻻنﻼرين اوووردو كيمي شيشيردهرك سينهسيني قاباغا وئريب،
عادتي اوزره اللريني ديزلرينين اوستونه برك ـ برك باسيب دئدي:
ـ بيبييه باخ ائي ،والﻼهي من آج دا قالسام ،گينه اوزدن بيچمهرم.
ـ سني دئمهديم كي ،سليمي دئديم.
سليم بيبينين نه دئمك ايستهديگيني بيليردي .بونا گؤره ده »دئمهلي من
قدير اولموشام ده« دئيه بيبييه سووال وئردي.
ـ خئيير ،من »زوبئيده« اولسام سن ده »قدير« اوﻻرسان.
شامان سؤزه قاريشدي:
ـ بيبي» ،زوبئيده«ينن »قديرين« نه سؤزو وار كي؟
ـ نه اوﻻجاق ،بير گون قدير دايي بيچين بيچيرميش ،آروادي زوبئيده اونا
يئمك آپاريب ،قورو چؤرهك بير آز دا آيران .قدير دايي آرپا چؤرهيين آيرانا
دوغراييب يئينده زوبئيده خاﻻ اونا دئيير كي; كيشي بير آز ديبدن بيچ .آخي
صاباح مال ـ حئيوانين قيشينا سامان ﻻزيم اوﻻجاق .قدير دايي اونون جاوابيندا
شيققا چاﻻ ـ چاﻻ دئيير:
آيران ايچهرم اوزدن بيچهرم زوبئيده.
ياغ يئيهرم ديبدن ياﻻرام زوبئيده.
زوبئيده قديرين اورهييندهكين باشا دوشور ،صاباحدان شورنان ياغ آپارير.
هامي گولوشدو و گوللوبهييمين اونﻼرين شيرين ـ شيرين يئمهگينه نه قدر
هوسله باخديغيني گؤروب ،هاميسي بير آغيزدان» ،ذاتينا نهلت ياﻻن ديهنين،
بيبينين آيراني دا ياغدي« ،دئديلر.
|68ع .م .آغداشلي
گون اورتادان سونرا شرقدن آرامﻼ اسن سرين كولك بيچينچيلرين ايش
هوسيني بيره مين آرتيرميشدي .ايش ائله قيزغين گئديردي كي ،هئچ كيمين
هئچ كيمدن خبري يوخ ايدي .شامانين خيالي اؤتن گونلري سئير ائتمگه
باشﻼدي.
...آتاسي خاليق اؤلندن اوچ آي سونرا يئزنهسينين قارا خبري گلميشدي.
باجيسي و باجيسينين يئتيملري ايسه يئنييئتمه شامانين اوستونه دوشموشدو.
اونﻼر بورانلي ـ شاختالي قيشي ايت گونونده كئچيرتديلر .يازين گليب
چيخماسي اونﻼرين گؤزونده بلكه ده اون ايل چكدي .ايندي ايسه اؤزلرينه
»ديرريك« ييغمالي ،بير ايلين زوماريني توپﻼمالي ايديلر .اكديكلري زمي
سيچانين اليندن ساﻻمات قورتارسايدي دا آغانين اليندن قورتارماياجاقدي .بعضا
هئچ توخومﻼري دا چيخميردي .ايل ياخشي اوﻻندا موغان اونﻼرين دادينا
چاتيردي .ياخشي اولماياندا ايسه آجليقﻼ چارپيشمالي اولوردوﻻر .بعضي
حالﻼردا دا آجليق غالب گلير و اؤلوم اونﻼرين آمانيني قيريردي.
بو ايل چوخ بوللوق ايدي .دئييلنلره گؤره موغانين زميلري آداما بوي
وئرميردي .ساري بوغدا تارﻻﻻردا عمان كيمي دالغاﻻنير و موغان تورپاغينين
قدرتيني نماييش ائتديريردي .بو ايل گونش اؤز حرارتيني و بولود اؤز ياغيشيني
بو زنگين تورپاغا اسيرگهمهميشدي .موغانين بوللوق خبري كند اهاليسينه
بايرام سئوينجينه اوخشار بير فرح گتيرميشدي .اوشاقﻼر بئله موغاندان آغيز
دولوسو دانيشيرديﻼر .آخي موغانين تاخيلي اونﻼرين جانيني ساتين آﻻجاقدي.
موغانا گئتمك ايستهين بيچينچيلر اؤتن ايل اسگي ايله ساريييب
ساخﻼديقﻼري اوراقﻼرين ساريغيني دقتله آچير ،اووولموش قويون دريسيندن
حاضرﻻنميش دؤشلوكلرينين و قولچاقﻼرينين ييرتيق ـ سؤكوگونو يامايير و
دوﻻقﻼرينين الوئريشلي اولوب اولماماسيني نظردن كئچيرير ،كئچي
شامان| 69
كيشي صبح نامازيني اينديجه قيليب قورتارميشدي .زري يايليغينين بير اوجونو
آچيب يئنيدن باغﻼماقﻼ ياشماغيني بركيتدي و،
ـ صاباحين خئير پوﻻت عمي ،دئدي.
پوﻻد كيشي پئتاواسينين دوﻻغيني دوﻻيا ـ دوﻻيا »آغباتين خئير قيزيم«ـ
دئيه جاواب وئردي و زرينين آرخاسيندا دايانميش و باجيسيندان اوجا اوﻻن
شاماني بيچينچي گؤزو ايلهسوزدو .بو اوغﻼنين بيرجه ساققالي اولسايدي،
رحمتليك خاليقﻼ دهييشيك ساﻻجاقدي .شامانين باخيشﻼريندا ماراقﻼ ياناشي
بير نؤع اضطراب ،نهسه بير نيگارانچيليق ايفادهسي دويولوردو .بو باخيشﻼر
سانكي »گؤرهسن بو ايشي باجاراجييام ،يوخسا موغان كيمي خزانادان الي
بوش ،اوزو قارا قاييداجييام؟«ـ دئيه پوﻻد عميه مراجعت ائديردي .بوتون
بونﻼر و زرينين دورونوشونداكي و باخيشينداكي يالواريش ايفادهسي پوﻻد
كيشيه تاماميله آيدين ايدي .او ،بوتون بو ايفادهلره ونيگارانچيليقﻼرا سون
قويماق و اونﻼري آرخايينﻼشديرماق اوچون اورهييندن كئچنلري ديلينه
گتيردي:
ـ من موغاندا هميشه خاليقنان بيچميشم ،بوندان بئله ده اوننان بيچهجهيم.
شاماني اؤزومنن آپاريب ،اؤزومنن گتيرهجهيم .نه قدر پوﻻت ساغدي ،اونا
»گؤزون اوستونده قاشووون وار« دئين اولمياجاق.
پوﻻد كيشي سونرا باشيني قالديريب گولومسهدي .آلت دوداغينداكي
بوكوملر چنهسينه دوغرو اوزانميشدي .چالﻼشميش ساققالي اوزونون
قيريشﻼريني گيزلتسه ده بوينونون ايكي طرفينده قوﻻقﻼرينين آرخاسيندان
قيرتﻼغينا قدر اگري چاتﻼق كيمي اوزانميش درين قيريشﻼر كيشينين آرتيق
قوجالديغيني آجي طرزده نماييش ائتديريردي...
بيچينچيلر ايكيبير ،اوچبير چاي قيراغينا ييغيشير و يولداشﻼريني
گؤزلهييرديلر .پوﻻد كيشي ده شاماني يانينا ساليب اورا گلدي .هامي پوﻻد
|72ع .م .آغداشلي
ـ دليجه توتموش تويوخ كيمي اوراغين بورنون يئره دؤيهجلمه .ههره اؤز
آختارديغين تاپيب ،گون اورتانين ايستيسي دوشسه ،يئريميزدن ترپنه
بيلمهريك .دورون »قاراقاسيملي«يا ،يا دا »باباشكندي«نه باش ووراغين.
پوﻻد كسگين بير ايفاده ايله جاواب وئردي:
ـ من قاراقاسيمليا گئتسم ،باشيما دوﻻنارﻻر .بيلدير ايرحمتليك خاليقنان
گلميشديك .باخ ﻻپ »آوات« بهيين اؤزو گليب بيزي قيزقاﻻسيندان آپاردي.
آنجاق ،ايندي...
آزي اونون سؤزونو كسدي:
ـ ايندي نه؟ آنجاق ـ مانجاغي يوخدو .مندن اولسا دورون دوز گئدهگين
قاراقاسيمليا ،آوات بهيين قاپيسينا.
ـ من دوشمان قاباغيندان قاچان دؤگولم .بو ايل گرك قيزقاﻻسيندا بيچم،
والساﻻم.
ـ بيچديرن اولماسا؟
ـ اوندا هئچ بيچميهجهيم.
ـ آي پوﻻت ،تؤك شئيطانين داشين اتهگوندن ،آجيغين دؤلته ضرري وار.
ـ قاباغوزي كسن يوخدو ،سيز ايكي قارداش هارا گئتسؤز گئدين ،منله
ايشوز اولماسين .شاماني دا من گتيرميشم اؤزوم بيللم.
آزي دينمهدي.
گون اگيليردي .قونور آت اوستونده اون يئددي ـ اون سككيز ياشلي بيرگنج
گليب دوز پوﻻدين قاباغيندا داياندي و;
ـ سيزدن ساوايي بيچينچي يوخدو؟ ـ دئيه سوروشدو.
پوﻻد آرامﻼ جاواب وئردي:
ـ اوغول ،گؤرورسن كي ،بيزدن باشقاسي قالماييب.
ـ آخي بيزه فقط ايكي نفر ﻻزيمدي.
شامان| 75
پوﻻد كيشي رحمتله آزييا گؤز ائلهدي .يعني كي ،سيز گئدين ،بيزه ده
آلﻼه كريمدير.
آزي ايسه پوﻻدا ترس باخدي ،يعني كي ،نه دانيشيرسان ،بيز سندن
آيريﻼسي دئييليك.
پوﻻد آرخايينو بير آز دا مغرور بير ايفاده ايله گنج اوغﻼنا دؤندو:
ـ اوغول ،بيز بير يئرده بيچهجهييك .ايستهسن دؤردوموز ده گلهريك،
ايستهمهسن اؤزووه آيري بيچينچي تاپ.
ـ آنام ايكيسين تافشيريف.
ـ گئت آنووا گهيهش.
جاوان ،آتين باشيني دؤندهريب ائولرينه دوغرو چاپدي .اونون گئتمگي ايله
قيزيشماقدا اوﻻن بازارا يئنه ساكتليك چؤكدو .آزي دؤزه بيلمهدي .جاوان
آتليني يامسيﻼيا ـ يامسيﻼيا آجيغيني تؤكدو:
ـ هههه ،آنام منه ايكيسين تافشيريف .اوچ اولسا آنووون ايماني اليندن گئدر.
اؤلوم اولسون آنوووا دا اؤزووه ده.
پوﻻد كيشي بؤيوك بير شئي كشف ائديبميش كيمي گؤزلهنيلمز بير
سئوينجله ديللندي:
ـ مني قيناماسوز بو جاوان» ،قيزﻻرخاني«نين اوغلو اوﻻجاق .اگر او اولسا،
قاييديب بيزيم دؤردوموزو ده آپاراجاق .اينيشيل اونا بيچميشم ،قوچاق
آرواددي .اون ايلدير اري آتدان ييخيليب اؤلوب ،آرواد هئچ كيمه باج وئرمهييب.
كيشي كيمي اكينه ـ بيچينه اؤزو يئتيشيب .اؤزو ده چوخ مرد آدامدي،
چؤرهكليدي .اينديهجك اوندان راضي قالميان اولماييب .بيچينچينين
خؤرهيينن اؤزونون خؤرهيي بيردي .كاش او اوﻻيدي.
پوﻻد كيشي سهو ائتمهميشدي .گنج آتلي گئري قاييديب اونﻼرين دؤردونو
بيرينجي جيلدين سونو ده آپاردي.
|76ع .م .آغداشلي
شامان| 77
آرتيق زميلرين بيچين ايشي سونا چاتميشدي .سليدايي اؤز اؤكوز ـ آراباسي
ايله شامانين دا درزلريني داشيييب خيرمان يئرينين بير طرفينده تاياﻻميشدي.
ايندي ايسه آغادان دؤيون اجازهسي آلمالي ايدي .بونا گؤره ده آخشامچاغي
حاجيرفعتين قوللوغونا گئتدي.
حاجيرفعت اكينين ياخشي اولدوغونو ،واختيندا بيچيليب داشينديغيني بيلسه
ده سالماندان بو حاقدا ايضاحات ايستهدي .سالمان ايسه دؤيوشده ظفر قازانان
مغرور بير كوماندئر كيمي آغيز دولوسو دانيشماغا باشﻼدي و هر بير زمينين
نئچه خالوار درز وئرديگيني سؤيلهييب ،شامانين اكينينين نه قدر ياخشي
اولدوغونو خصوصي وورغوﻻدي .سونرا ايسه ادبلي و اؤز وظيفهسيني تاماميله
باجاران بير رعيت كيمي حاجيرفعته مراجعتله دئدي:
ـ آغا اجازه وئرسه بيز درزلري دؤيمگه باشﻼريق.
حاجيرفعت ايسه ايلدهكي كيمي نم ـ نوم ائلهمگه باشﻼدي:
ـ مشهد سالمان ،بوياقچي كوپو دؤگول كي ،من هله حساب ـ كتابا
يئتيشمهميشم .ميرزم ده »دووشانبوﻻغي«ندادي.
ـ باشووا دؤنوم آغا ،بو گونلر اله دوشمز ،هاوا خوشدو ،دؤيون واختيدي،
جانيميز قيزيشيب .اجازه وئر اليميز ايشدن سويوماميش دؤيك قورتاراق .آلﻼه
سنه عؤمور وئرسين .قديمكيلر دئييب ،كولش دوشدو قيش دوشدو .مئهدن ـ
شئهدن گلسه دؤيوب قورتارا بيلمهريك.
حاجيرفعت يومشالدي:
ـ سنه ده يوخ دئسم ،گوللوبهييمه يوخ دئيه بيلمهيهجهيم.
|78ع .م .آغداشلي
حاضيرليق ايشي قورتارديقدان سونرا هامي ائوه دؤندو .سالمان ايسه يئري
اوشاق ـ موشاقدان و ايتدن قوروماق اوچون تايانين اوستونده اوزانيب كئشيك
چكدي.
دؤيونون باشﻼنماسينا اوشاقﻼر هاميدان چوخ سئوينيرديلر .چونكي درزلر
دؤيولوب قورتارانا كيمي هم مال اوتارماقدان جانﻼري قورتاراجاق ،هم ده وله
مينهجكديلر.
ايشلك آدامﻼر كيمي يوخو جانينا سينمهين و گوندوز بويو ايشيق
ساچماقدان يورولمايان گونش گوللوبهييمي اوياتديقدان خيلي سونرا اوفوقدن
بويﻼندي .او اؤز قيزغين حرارتيله كولهشي قوروداجاق و اكينچيلره درز
دؤيمكده يارديم ائدهجكدي .صبح چاي ـ چؤرهييندن سونرا هامي خيرمانا
تؤكولدو .قادينﻼر و اوشاقﻼر سالمان كيشينين تايادان ساييب آييرديغي درزلري
داشييير و كيشيلره وئريرديلر .كيشيلردن بير نفر سرعتله درزلرين باغيني آچير،
قاﻻني ايسه يابا ايله سيلكهرك بير قايدادا ياييرديﻼر .مال ـ قاراسي آز اوﻻنﻼر
گونده جمعي ايكي خالوار ،چوخ اوﻻنﻼر ايسه دؤرد ـ بئش خالوار دؤيه
بيليرديلر.
سالمان بئش خالواردان عبارت بير خيرمان سالدي و دؤرد اؤكوزله ايكي ول
قوشدو .اؤكوزلرين گوجلولريني بير قايدا اوﻻراق هميشه اله ،ضعيفلريني ايسه
ديبه قوشوردوﻻر .اينكلردن ،كلهدوران و قيسيرامن داناﻻردان دا بير جره)جرگه(
دوزلتدي .خيرمانين قيراق حصهسينده ول ،اورتا حصهسينده جرهسورولوردو .ول
ـ جرهني بير آز گزديرديكدن سونرا دايانديرير و خيرماني چئويريرديلر .بو
فاصلهده حيوانﻼر دا بير آز تؤوشونو دريردي .گوناورتا چاغي بير طرفدن ايستي
بير طرفدن ده اؤكوزلرين يورولماسي كيشيلري حؤصلهدن چيخاريردي .بونا
گؤره ده قادينﻼر ول سورمگه باشﻼييرديﻼر .اونﻼر ايسه ائله گؤزل ،ائله
كؤيرك سسله جيرانيم ،ماراليم ،جانيم ،جيهريم دئيه حيوانﻼرين بويونو
|80ع .م .آغداشلي
خؤرهك يئييلنده اونون پاييني هاميدان آرتيق ائلهيردي .بعضا سليم »هه،
3
ارين اوغلوندان چوخ ايستهيير« دئيه ظارافاتا ساﻻندا» ،بس نه ،ههرؤووزون
ياخاسي بير اؤزگه قيزينين الينه كئچيب ،كيشيدن ساواي منه قاﻻن كيم
اوﻻجاق؟«ـ دئيه جاواب وئريردي .گلينلرله بيرليكده كيشي حاققيندا سؤز
دوشنده» ،كيشينين تيكهسي آغير اولماليدير« دئيير و اونﻼري دا ارپرست
يئتيشديرمك ايستهييردي.
***
مشهد سالمانين درزلرينين دؤيولوب قورتارماسي دوز اون بئش گون
چكدي .او ،واختي ايتيرمهدن آغادان سووروق اجازهسي آليب ،ائرتهسي گوندن
4
سووورماغا باشﻼديﻼر .اوچ گونون عرضينده ساواﻻن داغي كيمي گؤرونن كور
تامام سوورولوب قورتاردي .نار دنهسي كيمي گؤز اوخشايان بوغدا تپه كيمي
گؤرسهنيردي .سالمان آدام گؤندردي كي ،آغا گليب بهرهسيني چيخسين .اوت
بهرهسيني چيخماغا دارغاسيني گؤندهرن آغا سالمان كيمي بؤيوك اكينچيلرين
بوغداسيني اؤلچمگه اؤزو نظارت ائديردي .سليم آتاسينا دؤنهرك» ،كيشي بو
قدر بوغدانين بهرهسيني نئجه وئرهجكسن؟« دئدي .سليمين بو سؤزونه هامي
گولوشدو .آغزيندا بيرجه ديشي قالمايان سالمانين غريبه گولوشو وار ايدي .او
هميشه سئوينديگيندن گولنده كؤيرهليب آغﻼمسيناردي .ايندي ده بير طرفدن
محصولون بوللوغوندان سئوينن ،بير طرفدن ده ايشين تئز قورتارماسيندان
غرورﻻنان سالمان كيشي اوركدن گولدو وگؤزلري ياشاردي .سليمين دئديگي
سؤز ايسه اونون گنجليك دؤروندهكي بير خاطرهني يادينا سالدي .بو خاطرهني
گوللوبهييم دانيشميش و هر سؤز دوشنده اوشاقﻼرينا دئييردي:
-3هرهنيزين دئمكدير.
-4هله سوورولماميش و بوغدا ايله قاريشيق اوﻻن سامانا كور دئييلير.
|82ع .م .آغداشلي
ـ آلﻼه اونا قانا ـ قانا رحمت ائلهسين .من قاينانامدان پيسليك گؤرمهميشم.
آرواد چوخ ساده ايدي .من تزهگلين اوﻻندا ،بير ايل ﻻپ اينديكي كيمي يامان
اكينيميز اولدو .خاشاني ييغيب تاياﻻياندا آرواد دا گلميشدي .گؤيه اوجاﻻن تايايا
باخيب ،اوغلونا »نهنؤن اؤلسون باﻻ ،بئبيله اوتون بهرهسيني نئجه
وئرهجكسن؟« دئدي.
سالمان او كؤيرك خاطرهني يادينا ساليب قههرلندي و سووروقچوﻻرا
دؤنهرك،
ـ آلﻼه كؤمگوز اولسون .آلﻼه هئچ كيمي كؤمكسيز ائلهمسين ،دئدي.
بوغداني ايكي باتمان ياريمليق چهللكله و عادت اوزرهسليم اؤلچدو:
بير آلﻼه
ايكي دؤگول
اوچ
دؤرد
بئش ،پنج تن آل عبا
آلتي…
اون ايكي امام
اون اوچ دؤگول
اون دؤرد معصوم
اون بئش
…
***
گون اورتادان سونرا نجيگيلين سو نؤبهسي ايدي .اوجونو ايمهجي
چاغيرميشديﻼر .چاي آراسيندا توخوميئري سوواريرديﻼر .حاجيتاپديق عادت
اوزره چليگيني بئلينه ووروب چايآراسي يئرلرينه باش چكمگه گئتميشدي.
شامان| 83
هاوا آخشامﻼيير و هامي چؤل ـ باييردان چكيليردي .او اؤزونو اونﻼرا طرف
وئردي و ﻻپ ياخينﻼشديقدان سونرا اوجا سسله و اركيانا بير ايفاده ايلهـ
يورولمياسوز اوغولباﻻﻻري ،دئدي:
نجي اول ديللندي:
ـ ساغ اول حاجيعمي.
اوجو ايسه عادتي اوزره نجيدن باشقا بير ايفاده ايله دئدي:
ـ ياشاسين منيم حاجيمي.
حاجيتاپديق تاختيني ايتيرميش شاهﻼرين گؤركميني آﻻراق ايكي باشلي
بير سؤز دئدي:
ـ آي ياشادي هااا.
اوجو ايله نجي بير ـ بيرينه باخديﻼر .اونﻼر حاجيتاپديغين مقصديني هله
باشا دوشمهميشديلر ،آمما عيني حالدا اونون مقصدسيز و بوش يئره
دانيشماديغيني دا بيليرديلر .بونا گؤره ده ايشين نه يئرده اولدوغونو اؤيرنمك
ايستهديلر .اونﻼرين سؤال دولو باخيشﻼريني ماراقﻼ سوزن حاجيتاپديق ايسه
اؤزونو او يانا قويماييب جيبيندن ايكي خيار چيخاريب سويماغا باشﻼدي .او
ياخشي بيليردي كي ،بئله آدامﻼري دوشوندوروب ماراقﻼنديرا بيلمهسه هئچ بير
گؤستهريش وئره بيلميهجك .نجي اؤز ـ اؤزونه دوشوندو كي; »دئيهسن انشالﻼ
مهم بيرشئي يوخدور« .بونا گؤره ده اوجويا قاشيﻼ اشاره ائدهرك بيلديردي كي،
اؤز ايشينده اولسون .حاجيتاپديق بيردن اولكيندن فرقلي بير ايفاده ايله
اونﻼري چاغيردي:
ـ آده ،سويو بؤيوك تيرهلرين بيرينه اؤتورون ،گلين بير ديشيزي دهييشين.
اونﻼر بونو گودورموشلر كيمي بئللري يئره سانجيب حاجيتاپديغين يانينا
گئتديلر .اونون سويدوغو خيارﻻري لذتله يئمگه باشﻼديﻼر .آخماقليقدا تايي
اولمايان اوجو حاجيتاپديغين نئچه ديقه بوندان اول دانيشديغي ايكيباشلي
|84ع .م .آغداشلي
سليدايي گيلين اؤز ايشي اولسايدي شامان هاميدان قاباق اونون سؤزونو
تصديق ائدهجك و چوخ سئوينجله حاضر اولدوغونو بيلديرهجكدي ،آمما
صاباحكي ايشين اونا عايد اولدوغونا گؤره هئچ نه دئمهدي .بو دفعه سليم
ديللندي:
ـ به نههه ،ايشي قورتارماميش دينجهلن كيمدي .والﻼه بو ايل من هئچ
يورولماميشام.
سليمين ظارافاتﻼريندان هميشه ذؤق آﻻن ،اونﻼري هله ده اوشاق بويدا
گؤرن گوللوبهييم اوغلونا سؤز آتدي:
ـ قاداسين آلديغيم فقط كرديوار چكنده يورولور.
سؤز سليمي گؤتوردو:
ـ ائله بيليرسن ارين منيم باشيمي آلداداندا من اونونكون آلدادا بيلمهرم؟
ياديندادير؟ دوز اوچ گون اؤزومو ناخوشلوغا ووروب هئچ ايش گؤرمهديم.
هامي گولوشدو.
سليم هله اون دؤرد ياشلي يئنييئتمه اوﻻندا آتاسي سالمان آدام
تاپابيلمهميشدي و اونو كرديوارا آپارميشدي .دالبادال »كرديواردان قاچانآيي
اوﻻر« دئميش و اونو دوز آخشاما قدر ايشلتميشدي.5
نهايت سالمان; »دورون ياتاغين«ـ دئيه دانيشيقﻼرا سون قويدو.
***
شامان او گئجه باجيسي اؤلدوكدن سونرا بيرينجي دفعه اوﻻراق شيرين
يوخويا گئتدي و بيرينجي دفعه اوﻻراق شيرين بير يوخو گؤردو ،سليمين تويونو.
البته يوخودا توي گؤرمهيين نه قدر دهشتلي نتيجه وئرمهسي هئچ يادينا
دوشمهدي…
-5اردبيلين او دؤور كندلرينده اوﻻن ايناما گؤره آيي ايلك اول آدام ايميش .كرديوار چكنده
يورولوب ايشدن قاچديغينا گؤره آيي اولور.
|88ع .م .آغداشلي
هئچ بير سؤال ـ جاوابا حاضرليغي اولمايان و يالنيز اورهييندهكي پﻼني حياتا
كئچيرمهيي دوشونن فتاح مقصديني گيزلهده بيلمهدي:
ـ هاچانا كيمي بونﻼرين چالديغينا اويناياجاغيق؟ اؤلمك اؤلمكدي،
خيريلداماق نهدي؟ بو كؤپك اوشاقﻼرينين قارنيني »سئچمه« ايله
دولدوراجاغام.
شامان اونو اؤز فيكريندن داشينديرماغا چاليشاراق دئدي:
ـ دئمك سن ده اؤزونو اوجو كيميلره قوشورسان؟
ـ دئمهلي اوﻻر قولدورلوق ائلهسينلر بيز ده گولدن آغير بير سؤز دئمهيك؟
سن بونو ايستهييرسن؟ يوخ شامان ،منيمكي ايلهسنينكي توتماز .من بونا دوزه
بيلمهرم .نئينك سن گئت بير دسمال تاپ ،يانميش تايانين كولونون باشيندا
آغﻼ ،من ده اؤزوم بيللم.
ـ يوخ باﻻ ،ائله دئييل كي ،هر ايشين اؤزونون يولو وار .اوﻻ اوجو ايله
نجينين بو ايشي گؤردوكلري بيزه يقين اولماييب ،ايكينجيسي سليدايينين دا
آبيرين نظرده توتماليييق .بير ده كي ،آخي اوجو كيميلرين داليندا دوران
اولماسا ،اوﻻر بو جور ايشلري باجارمازﻻر .دالدادا حاجيتاپديق كيميلرين الي
وار ،سن نه دانيشيرسان؟ حاجيرفعتين ،ميرزهمجيدين پيشيك يولوسو اولماسا
سليدايي كيمي آدامين حمايهسينده اوﻻنين تاياسينا اود وورا بيلمزلر.
فتاح يومشالميشدي .شامان سؤزونو داوام ائتديرهرك دئدي:
ـ سن ائله بيليرسن كي ،من سندن آز ناراحاتام ،يا قورخورام؟ يوخ والﻼه،
ﻻپ او واخت ،كنددن چيخاندا اؤز جانيمدان دويموشدوم .سؤزون دوزو كيفايت
اولماياندان سونرا دونيا نهييمه گركدير؟ آمما نئينيم ،باجيم بوغازيمدا قالميشدي.
او دا كي ،داي دونيانين هم ـ غميندن دينجلدي .باخ او واخت باجيم
اولماسايدي ،سنين ايندي گؤردويون ايشي گؤرهجكديم...
فتاح شامانين سؤزونو كسدي:
|96ع .م .آغداشلي
اؤزلريني بئله مدافعه ائده بيلمهديلر .شامان اوجونون ياخاسيندان ياپيشيب ديك
قالديردي و سؤيود آغاجينا سؤيكهييب دئدي:
ـ دئه گؤروم سني بو ايشه وادار ائدن كيمدير؟
اوجو مقاومت گؤسترمك ايستهدي ،ﻻكين شامانين غضبلي باخيشي اونو
تاماميله تسليم ائتدي:
ـ مني حاجيتاپديقﻼ نجي يولدان چيخارتدي.
نجي ديللندي:
ـ كس سسووي ،سارساغين بيري سارساق .تاياني سن اودﻻييبسان يوخسا
من؟
او ،سونرا شامانا دؤندو:
ـ بو كؤپك اوغلو ايت كيمي ياﻻن دانيشير .اينانماسوز التفاتنان فضاييلدان
سوروشون .سد آرخيندا يئديگي بئلين آجيغيني چيخماق ايستهييردي…
فتاح نجينين سؤزونو كسدي:
ـ يوم آغزووي موردار اوغلو موردار ،سن اوندان قاﻻن دؤگولسن .تايا
يانديريرسيز؟ ائووزي يانديرماسام حهتم اوغلو دؤگولم.
شامان فتاحا دؤنهرك آمرانه بير ايفاده ايله دئدي:
ـ اده ياپيش قوﻻغيندان سورويوب آپاراق بو اجﻼفﻼري.
اونﻼر اوجو ايله نجيني فتاح گيله گتيرديلر .شامان اونﻼري فتاحا تاپشيريب
سليدايي گيله گئتدي.
***
...آرتيق خيرمان يئرينده سليداييدان ،سليمدن و بير ايكي نفر قونوم ـ
قونشودان باشقا هئچ كيم قالماميشدي .اؤلوم ـ ديريم محاريبهسينده بوتون
آدامﻼري قيريﻼن بير كوماندئره دؤنموش سليدايي »باﻻ ،گئدهيين« دئيهرك
ائوه دؤندو .سليم ايسه اونﻼردان آيريﻼراق هله ايكي بير ،اوچ بير دانيشا ـ
|98ع .م .آغداشلي
دانيشا ائولرينه گئدن جاماعاتا قوشولدو .اؤزونو هاميدان فرقلي اوﻻراق يانقين
حاققيندا اطرافي سوزه ـ سوزه دانيشان التفاتﻼ فضاييﻼ طرف وئردي .التفات:
ـ اده فضاييل ،تانيدين؟
ـ كيمي؟
ـ كيمي؟
ـ تايا يانديراني؟
ـ بس مني؟ تايا يانديراني دئييرم دههه.
ـ نيه تانيماديم ،اوغرو پيشيك دؤگولدو؟
ـ...
سليم آرتيق هر شئيي بيلميشدي .بونا گؤره ده جاماعاتدان آيريليب ائوه
دؤندو.
ائوه چوخ آغير بير سوكوت چؤكموشدو .بو فاجعه اونﻼري او قدر
گيجلتميشدي كي ،هئچ فيكيرلشه ده بيلميرديلر .نهايت سليم ديللندي:
ـ تاياني يانديراني تاپميشام.
سونرا سليدايينين سؤال دولو باخيشﻼريني گؤروب سؤزونو داوام
ائتديردي:
ـ اوجودور .اونون بوغازيني جوللوت بوغازي كيمي اوزمهسم سليم دؤگولم.
قوي سحر آچيلسين…
بوزووو قارنيندا اؤلموشه اوخشايان شامان اونون سؤزونو كسدي:
ـ سليم دوز دئيير ،تاياني يانديران اوجودور ،التفاتنان فضاييل دا گؤروب.
آمما ايش تك اوجوينان بيتمير .اونو بو ايشه وادار ائدن حاجيتاپديقدير.
سليمين دئديكلرينه چوخ دا اهميت وئرمهين سليدايي جدي و سادهلؤح بير
ايفاده ايله سوروشدو:
ـ اونون قارنينا نه سانجيسي دولوب؟ بئله ايش اولماز.
شامان| 99
شامان ديللندي:
ـ بير آچيق دانيش گؤرك نه اولوب آخي؟
ـ فتاحي دؤگوبلر ،توفنگي گؤتوروب اونو آختارير.
سليمله شامان بير ـ بيرينه باخيب; »ياخشي سن قاييت ائوه ،بيز گئدك
گؤرك نه اولوب« ـ دئيه اوندان آيريلديﻼر.
يولدا داداش راست گلدي .اوندان فتاحي سوروشدوﻻر .دئدي:
ـ والﻼه توفنگ چيگنينده گيﻼنيولو ايله گئديردي.
سليم دئدي:
ـ داداش عمي ،بيلميرسن فتاح كيمنن ساواشيب؟
ـ هئچ كيمنن.
اونﻼر داداشدان آيريليب گيﻼنيولو ايله گئتمگه باشﻼديﻼر .نهايت ممي
خندهيينه چاتديﻼر .بير آز ياواشيديﻼر .سليم شامانا دؤندو:
ـ سن بيلن نه ائلهيك؟
ـ والﻼه من ده قالميشام بئله ،بو بويدا كؤوشندن اونو تاپماق اولماز كي.
ـ هارا گئتميش اولسا بوردان قاييداجاق ،كئچك خندهيين داليندا گؤزلهيك.
اونﻼر خندهيين دالينا كئچنده فتاحي گؤردولر و بير باشي گوجله بير باشي
ايسه كؤنلونو آلماقﻼ ائوه قايتارديﻼر . . .
بوتون بونﻼري بير آنليغا سئير ائدن فتاح اورهيينده دويونلهنيب قاﻻن نفرتي
بروزه وئرمهيه واخت تاپيبميش كيمي سؤزونو داوام ائتديرهرك دئدي:
ـ بدبختچيليگه باخ ائي ،بير كند بير آدامنان باجارا بيلمير :اده كسمهيين
قاباغيمي ،قويون بونﻼرين نسيلين كسيم آخي.
شامان ديللندي:
شامان| 103
كيفايته گلديكده ايسه اونون هئچ بير قيز يولداشي يوخ ايدي .آغاليقﻼ
رعيتليك آراسيندا اوﻻن مؤحكم بير حاصار اونو كندين ديگر قيزﻻريندان
آييريردي .قوللوقچودان باشقا محرمي يوخ ايدي .بوﻻغا گلنده ده آناسيندان
اجازه آلير و كؤنلونون »قوباري« داغيلسين دئيه گزمگه چيخيردي .ﻻكين
بوﻻق باشينداكي هاي ـ كويو ،قاينارليغي گؤرنده كؤنلونون قوباري نهاينكي
داغيلمير ،اوستهليك بير آز دا كدرلهنير ،اورهيي سيخيليردي .داها دوغروسو او
اؤزونو محروم بير وارليق بيلير و سون درجه آجيييردي .بعضا; »كاش رعيت
قيزي اوﻻيديم«ـ دئيه دوشونوردو .كندين جاوانﻼري دا همين سارسيلماز
ديواري دويور و اونون حاققيندا هئچ ماراقﻼنميرديﻼر دا.
او گون كيفايت قوللوقچو ايله بيرليكده بوﻻقدان قاييداندا شامانﻼ برابر
كؤوشنه ،بيلديرچين توتماغا گئدن ايكي جاوانﻼ راستﻼشدي .اونﻼر خانين
قيزي گلير ،دئيه يولدان چكيليب دايانديﻼر .شامان ايسه يئريديگي يئرده
دوردو .هله اون ـ اون بئش آدديم قاﻻن كيفايتي ماراقﻼ سوزدو .قوللوقچونون
ياني ايله گئدن بو قيزين بير كؤهلن كيمي مغرور يئريشي دقتيني جلب ائتدي.
آدديمﻼرينا اويغون اوﻻن بوينونون آهنگدار حركتي نئجه ده ياراشيقلي ايدي.
أينينه كيپ قاﻻن و قيراغينا پول دوزولموش بير جيليققا گئيميشدي .تومان ـ
كؤينهيينين قيراغينا قارا قايتاندان كؤبه سالينميشدي .باشينا اؤرتدويو تيرمه
شال يايليغينين بير اوجو بئلينه تؤكولموش ساچﻼرينين هؤرولموش
حيصهسيني اؤرتموشدو .او بسته بوي قيزين بوي ـ بوخونوندان ياراشيق
ياغيردي .بوتون بونﻼري گؤرن شامان يئره سانجيلميش و حركت ائتمهيه قادر
اولمايان بير آغاجا دؤنموشدو .نهايت قوللوقچو ايله قيز گليب يئتيشديلر .شاماني
بيرينجي دفعه اوﻻراق گؤرن كيفايت بير آنليق دا اولسا داياندي .اونﻼرين
گؤزلري بير ـ بيرينه ساتاشدي .نئجه ده گؤزل ايدي او .قاشﻼري چاتما اولماسا
دا ائله بيل قلمله چكيلميشدي .اوزون و قالين كيرپيكلري ،چؤهرهيييه چاﻻن
|106ع .م .آغداشلي
سئوديگينه گؤره دهشتلي بير سيري آچيرميش كيمي پيچيلتيا اوخشار سسله
دئدي:
ـ نابا ،نابا خانيما بير سؤز دئيهسن .شامانين ادبسيزليگيني بيلسه ،سنين
بوﻻغا گئتمهييني قاداغان ائلهتديرر هااا.
شاماني گؤرمكله خان قيزي اولدوغونو اونودان كيفايت دئدي:
ـ او يازيق نه ائلهدي كي؟
»ويي ،دئيهسن قيزين آحيغي توتماييب«ـ دئيه قوللوقچو اؤز ـ اؤزونه
دوشوندو و اورهيي ساكتلشدي. . .
شامان اؤز يولداشﻼري سليم و فتاحﻼ بيرليكده بيلديرچين توتماغا
گئديردي .فتاح هله ائرتهدن چوبان يئرينده ياخشي بير بيلديرچينين اولدوغونو
اؤيرنميش و يولداشﻼرينا دئميشدي .آدامين چنهسينه قدر اوجالميش زميلر
»بيغيم« 7ايدي .بيلديرچينلر دؤرد دؤرهدن سس ـ سسه وئريب اوخوشوردوﻻر.
اونﻼر قوﻻق آسيب فتاحين دئديگي بيلديرچيني معينلشديرديكدن سونرا شامان
آتاسينين باكيدان گتيرديگي »ديلي« توربادان چيخاريب ديل وئرمگه
باشﻼدي .بيلديرچين اونون ديلينه جاواب وئردي .ايكينجي دفعه ديل
وئرديكدن سونرا داها ياخينﻼشدي .شامانين اشارهسيله سليم ايله فتاح تورو
سرديلر .اوچونجو ديلدن سونرا بيلديرچين زمينين او باشيندان اوچوب تورون
دوز ايكي آدديمليغينا دوشدو .هميشه بيلديرچين توتماقدا سون درجه حساس
اوﻻن و هئچ كيمين جينقيرينين چيخماسينا يول وئرمهين شامان گؤزلهنيلمز
بير حركت ائدهرك يئريندن دوروب اللريني بير ـ بيرينه ووردو و بئلهليكله
بيلديرچين اوچوب گئتدي .اونون بو جور ترپنمهسينه اصﻼ اينانمايان سليم و
فتاح عصبيلشمكدن داها چوخ تعجب ائتديلر .سليم اول ديللندي:
ـ اده ،عاغلووي دهييشيرسن؟
ـ بير اوزونه باخاندا خوداش دوز دئيير .والﻼه گونو بو ساعات الين اوراق
توتماسا ،بير تيكه ياوان چؤرهيي ده اسيرگرلر.
سليدايي »پوﻻت دوز دئيير ،جانوزدان موغايات اولون« ،دئيه ...هميشهكي
تاپشيريغيني تكرار ائديب كؤيرك بير ايفاده ايله آرتيردي:
ـ آلﻼهين كرمينه چوخ شوكور ،بيزلرين آلنيميزا دا بئله يازميشميش...
بيسميلﻼ ،دورون ،هله هاوادا ايليقليق واركن بير آز بيچهيين.
بير ساعات كيمي بيچديكدن سونرا اوزاقدان نهسه سس ـ كوي كيمي
سسلر ائشيديلدي .اول وئجينه آﻻن اولمادي .ﻻكين گئديكجه سس چوخالدي.
بيچينچيلر بالهاريا طرف آخيشيردي .ايكي آتلي دا او طرفه گئديردي .سليدايي
گيل ده اوراغي آتيب او طرفه گئتمهلي اولدوﻻر .دانيشيقﻼردان معلوم اولدو
كي ،كيمسه بالهاريدا بوغولوب .آتليﻼر آرتيق چايا يئتيشيب آتدان ائنميشديلر.
چوخ كئچمهدن اونﻼر گئري دؤندولر .سؤال دولو باخيشﻼرا پوﻻددان باشقا هئچ
كيمين تعجب ائتمهديگي بير جاواب وئرديلر» :قاييدين ،قاييدين ايشينيزه ،اؤلن
بيچينچيدير« ،دئديلر...
سليدايي بو خاطيرهني يادينا سالديقدا سون درجه كؤيرهلدي .تويوقﻼرين
ديديب داغيتديغي باشاق درزينين اوستونده اوتوروب اؤزوندن آسيلي اولماياراق
دئدي» :نه قدر بافاسيز ايميشسان دونيا«.
نهايت بئله بير قرارا گلدي كي ،آغانين يانينا تك گئتسين .شاماني
چاغيردي و»ائوده اولون گليرم« ،دئييب چيخدي...
***
آغانين ائوينه بير آز قاﻻندا حاجيتاپديقﻼ راستﻼشدي .سالماني گؤرنده
هميشه قاش ـ قاباغيني تورشودان حاجيتاپديق بو دفعه پيشيگي اوغﻼن
دوغان آدامﻼر كيمي بيدديلليت ووروردو .سليداييني ساﻻماﻻييب آرتيردي:
شامان| 113
قبولونا آلماسين؟ يوخسا شامان حاققيندا دانيشماغينا اجازه وئرمهسين؟ ياخود دا
شامانين تورپاقﻼريني ساتيرام دئييب ايشه بير دفعهليك سون قويسون؟…
سالمانين گؤزلهنيلمهدن ايچهري گيرمهسي اونون دوشونجهسيني ائله
بوراداجا قيردي .سالمان ساﻻم وئريب آياق اوسته دوردو .هميشه اونون
اگلهشمهسينه درحال اجازه وئرن حاجيرفعت بو دفعه باشيني دا قالديرمادي.
دفترين واراقﻼريني بير آز اويان ـ بويانا چئويرديكدن سونرا تلهسمهدن قلم
داواتي يئرينه قويوب گؤزونون اوجويﻼ سالمانا باخدي و »هه ،سالمان خئير اوﻻ
بو تئزدننيگه؟« دئيه سوروشدو .بو داورانيشي آغادان اصﻼ گؤزلهمهين سالمان
قاباقجادان پﻼنﻼشديرديغي بوتون سؤزلري اونوتدو .نهايت كؤكسونو اؤتوروب
ديللندي:
ـ آغا ...مني باغيشﻼ ،اؤزون بيليرسن ،من آغانين اؤوقاتينا حارام قاتان
رعيتلردن دؤگولم. . .
حاجيرفعت سالمانين سؤزونو كسدي:
ـ ياخشي بيليرم ،سن ائله آدام دؤگولسن.
سونرا ايسه اؤزونه دانيشيرميش كيمي سالمانين ائشيدهجهيي بير سسله
دئدي:
ـ بير ايلدير بوتون اؤوقاتيما حارام قاتيب ،هله اوزومه ده دورور.
سالمان» ،دئيهسن بو خينا او خينادان دؤگول« ،دئيه اؤز ـ اؤزونه دوشوندو و
اؤزونو بير تههر اله آليب دئدي:
ـ بيزدن هانسي خطا باش وئريب كي ،آغا بو قدر ناراحاتدير؟
ـ سيزدن نه خطا باش وئرهجك ،شاماني منيم بوغازيما كئچيردن سن
دؤگولسن؟
سالماني فيكير گؤتوردو .اؤز ـ اؤزونه دوشوندو» :من نه اوچون گلميشم ،بو
نه دن دانيشير« .سون درجه سادهلؤحلوكله دئدي:
شامان| 115
آتاراق حتي اوزاق شهرلره فهلهليگه گئديرديلر .دوغرودور ،بو گئتمهلرين چوخو
مثبت نتيجه وئرمير ،حتي فاجعهلي شكيلده قورتاريردي .بير طرفدن يولﻼردا
امين ـ آمانسيزليق حؤكم سورور ،او بيري طرفدن بئله آدامﻼرين ايشلهديگي
محيط چوخ تهلوكهلي اولوردو ،اوچونجو طرفدن ايسه هر جهتدن الوئريشلي
اوﻻن باكينين يولو باغﻼنميشدي .اونسوز دا ائرمني قيرغينيندا دؤرد نفرين
اؤلمهسي اوراني يئيجهليلرين گؤزوندن سالميشدي .ﻻكين بوتون بونﻼرا
باخماياراق رعيتلره حاكيم كسيلميش سون درجه آغير و آجيناجاقلي شرايط
اؤلومله اولوم آراسينداكي مسافهني آز قاﻻ صيفيرا ائنديرميش و اولوم اوچون
اؤلومو سئچمهيين ﻻبدلويونو ثبوت ائتميشدي .شامان كيمي آدامﻼر تكجه
باشيني گؤتوروب قاچماقﻼ كيفايتلنمير ،هئچ اولمازسا اؤلدوردوكدن سونرا
اؤلمهيي دوشونوردولر .بو دا حاجيرفعت كيمي مولكهدارﻻرين گؤزوندن يايينا
بيلمزدي .او ،بوتون بونﻼري نظره آﻻراق گؤركمينه ياراشمايان بير آتا
ايفادهسيله ديللندي:
ـ اوغول ،اؤزونو يئمه ،تايا اودﻻيانين دريسيني بوغازيندان
چيخارتديراجايام...
حاجيرفعت سؤزونو بورداجا ساخﻼدي .شامانين عكس عمليني اوخوماق
ايستهييردي .شامان ايسه آغانين بئله داوراناجاغيني اصﻼ گودمهديگينه گؤره
هئچ بير مؤقع توتا بيلمهدي .بو دا حاجيرفعت اوچون بؤيوك بير غلبه ايدي.
سؤزونو بير آز دا تمكينله داوام ائتديردي:
ـ منه حاجيرفعت دئيرلر ،رعيتيمه كژ باخانين گؤزونو حاداغاسيندان
چيخارتديرارام...
بو جمله آغاﻻرا هئچ واخت اينانمايان شامانين بئينيندهكي قراري شوبهه
چيسگينليگينه اوغراتدي .حاجيرفعت سون اوخونو آتمالي ايدي:
|120ع .م .آغداشلي
ـ نابا ،نابا آغزيندان بير سؤز چيخا ،مكهسي غنيم اولموشﻼر سنين آغزيني
گودور.
حاجيتاپديق ايسه سالمانين سوكوتونو بير نوع مجبوري راضيليق حساب
ائدير و يئري دوشنده اؤزونو شامانين تورپاغينين يييهسي كيمي آپاريردي .او
يقين ائديردي كي ،شامانين نه اوتونو نه ده اوتﻼغيني آﻻن اولماياجاق و اونﻼر
حتي يانان درزلرين قاراتيني اؤدهيه بيلميهجكلر.
شامانا گلديكده ايسه آرتيق قاباقكي كيمي يالنيز سليداييني گودمور ،اؤزو
آلتدان ـ آلتدان آليجي آختاريردي.
يئيجهده جريان ائدن وضعيت آرتيق اطراف كندلرين دانيشيق مؤضوعسونا
چئوريلميشدي .هامي بيليردي كي ،تايانين يانديريلماسينا حاجي رفعت اؤزو
پيشيك يولو وئريب .بونا گؤره ده رعيتلرين آراسيندا مولكهدارﻻرا نسبت بير
نؤع نفرت حسي فورماﻻشيردي:
ـ بئله گئتسه اكينچيليك ائلهمك اولماز.
ـ آغا اؤز رعيتيني قوروماليدير.
ـ شامانين اكينچيليگينه سؤز اولماز.
يئكهلينين مولكهداري قوﻻمآغا ايسه يارانميش وضعيتدن استفاده ائتمك
فيكرينه دوشدو .اونون ميرزهمجيدله تاريخي دوشمنچيلييي وار ايدي .واختي
ايله ميرزهمجيدين آتاسي اونون آتاسينين »دووشانبوﻻغي«ندا و »ياجيلي«دا
اوچ آرپا يئريني منيمسهميشدي .اوستهليك »آلبو ﻻغي«نا و »يئزناواند«ا دا
سوخولماق ايستهييردي .حاجيرفعتين ايسه يئكهليدهكي بير آرپايا قدركي
يئرينين ايلك طالعي شوبههلي ايدي .او ياخشي بيليردي كي ،الينه دوشموش
بئله فرصتي ايتيرسه ،حاجيرفعت و ميرزهمجيد اونون ماليكانهسينين
سرحدلريني داها دا داريسقلﻼشديراجاقﻼر .بئله بير وضعيتده شاماني و سالماني
حمايه ائتسه بير طرفدن گوجونو گؤسترميش اولور ،او بيري طرفدن ايسه يئيجه
شامان| 123
ـ هميشه اوت ـ علف يانقيسيسان ،گئت اؤزووه ايكي نفر يولداش تاپ،
شامانين اوتونو دا ،اوتﻼغيني دا آلين ،پولوز دا اولماسا ،من وئرهرم ،هئچ كيم
هئچ غلط ائليه بيلمز.
»قوﻻشاوغلو« اصلينده قوﻻمآغادان دا تئز بو فيكره دوشموشدو .ﻻكين
حاجيرفعتين قاداغاسي چيخيش يولونو باغﻼميشدي .داها دوغروسو بير هفته
بوندان اول شامان الآلتي سيفاريش گؤندرميش و اونا اوت ـ علفين قيمتينده
گوزشته گئدهجهييني بيلديرميشدي .او ايسه نه هه دئميشدي نه يوخ .اودور
كي ،آغانين بو سؤزو اونو سئوينديردي و اورهيينده »قيصاص قيامته قالماز« ـ
دئيه آغادان اجازه آليب چيخدي و شامانين اوت ـ علفيني آلماق قرارينا گلدي.
ﻻكين بونون ائله ده ساده بير ايش اولماديغيني بيليردي» .آغانين اجازهسي
اولمادان رعيتين محصولونو آلماق!« البته يول وئريلمز بير ايش ايدي .چوخ
گؤتور -قوي ائلهديكدن سونرا حاجي حسنخان گيله دؤندو .حاجي حسنخان
يئكهلينين نفوذلو آدامﻼريندان بيري و بلكه ده ان نفوذلو آدامي ايدي .تكجه
اؤز كندلرينده دئييل موغاندا دا تانينيردي .سالمان اونون قايني ايدي .وارلي و
سون درجه اليآچيق و قوناقپرور بير انسان ايدي .قاپيسينا گلن الي بوش
قاييتمازدي .سالماندان عﻼوه بوتون يئيجهليلر موغاندا دوﻻنماق اوچون اونون
نفوذوندان استفاده ائديرديلر .سالمانا سيفاريش گؤندرميشدي كي ،دوشمن
قاباغيندان قاچماسين .آغايا نه غارات وئرسين نه جريمه اؤدهسين .بوتون
بونﻼري بيلن قوﻻش اوغلو حاجي حسنخانين دا حمايهسيني قازانماق ايسته-
ييردي .ﻻكين اونا بورجلو اولدوغونا و بو بورجو يئيب اوستوندن ده بير بارداق
سو ايچديگينه گؤره يوخ جاوابي ائشيتمك احتماليني دا نظريندن
يايينديرميردي .اصلينه باخسان قوﻻشاوغلو بئله ايشلردن چوخ گؤرموشدو .هله
نئچه ايل بوندان قاباق يازين اوللرينده گوللوبهييمين آناسي شهري ننهيه
مراجعت ائتميش و آغﻼييب سيتقاياراق »شهري ننه ،باشووا دؤنوم منه پول وئر
شامان| 125
بئش – آلتي قوزو آليم ،چؤل ـ باييردا اوتاريم ،پاييزدا ساتيم ،هم سنين
پولووي اؤدهييم هم ده اؤزومه بئش اون قيران قالسين« دئميش و اوندان بير آز
سييرميشدي .پاييز گلير قوزوﻻر توغلو اولور .قوﻻشاوغلو اونﻼري ساتير ،آمما
هئچ يئيجهنين هوندهورينه بئله دوﻻنمير .شهري ننهيه دئينده كي،
قوﻻشاوغلونا سيفاريش گؤندر پولوو گتيرسين اورهيي نانه يارپاغي كيمي اسن
بو رحمديل و ساده آرواد يالنيز »سيزي آلﻼه دينمهيين ،پولو اوﻻندا گتيريب
وئرر« دئمكله كيفايتلنميشدي .بير ايكي آي اوندان سونرا شهري ننه يورغان
دؤشهيه دوشوب دونياسيني دهييشير .ياسينا قوﻻشاوغلو دا گلير .قوﻻشاوغلو
ياخاسين آچير ،باش ـ گؤزونه ال قاتير» :آي شهري ننه ،نيه اؤلدون ،بيزي
يئتيم قويدون« دئيير و هؤنكور– هؤنكور آغﻼيير .آرادا دا »هله دئيين گؤروم
شهري ننهم ديللي اؤلدو ،ديلسيز؟« دئيه سوروشور .آخيردا دئييرلر كي ،ديللي
اؤلدو ،اؤزو ده دئدي كي ،سنين بئبيله بورجون وار .قوﻻشاوغلو» ،يوخ سيز
بيلميرسيز ،آغلي باشيندا دؤيوموش« دئيه جاواب وئرير و آغﻼييردي .سونراﻻر،
ايللر اؤتدوكدن سونرا حاجي حسنخان بو مؤضوعنو دانيشير و اوجادان گولوردو.
قوﻻشاوغلو ايچهري گيرمك همن حاجي حسنخان دئدي:
ـ هله دئ گؤروم شهري ننه ديللي اؤلدو ،ديلسيز؟
قوﻻشاوغلو هميشهكي سؤزو دئدي:
ـحاجي والﻼه اليم بوشدو ،سنين ده خجالتيندن چيخاجاغام.
سونرا نه اوچون گلديگيني دانيشدي.
حاجي حسنخان دئدي:
ـ آده قورخان اؤلوب ،قورخما من دالوندا وارام ،اؤزو ده دئه كي ،اوتو
حسنخانا آليرام.
قوﻻشاوغلو بو ماجراني هئچ كيمه بيلديرمهميشدي .چونكي حاجيرفعتين
آدامﻼري اونو قورخوداراق اؤز فيكريندن يايينديرا بيلرديلر .حتي ائوده اونون
|126ع .م .آغداشلي
-8دؤشكچه دئمكدير.
شامان| 127
اليندهكي تورباني بؤيرونه قويوب كيليم اوسته اگلشدي .گوللوبهييم شامانا بير
ايستكان چاي سوزدو و خوش ـ بئش ائلهمهيه باشﻼدي .سؤز اكينه و شامانين
تورپاقﻼرينا گلديكده اونﻼر گؤزلريني يئره ديكديلر .دئيهجك بير سؤزلري
اولماديغينا گؤره شامان ديللندي:
ـ سليدايي دوزون خبر آلسان او تورپاقﻼرين منه ائله ده اهميتي يوخدور.
آمما حاجي تاپدوقﻼرين الينه دوشمهسيني ده اؤزومه سيغيشديرا بيلميرم.
گوللوبهييم سالماندان قاباق ديللندي:
ـ باﻻ ،حاجي تاپدوقﻼرين نيه الينه دوشور؟ آلتيميزين پاﻻزين ساتيب
جريمهني – قاراتي اؤدهريك...
سالمان آروادينين سؤزونو كسدي:
ـ حاجي تاپديغي قويمارام ايت باخاننان باخا .آمما ،ايكي ايش وار ،بير
عمل...
شامان اؤز عادتينين خﻼفينا اوﻻراق ،هم ده سليداييني چيخيلماز وضعيتده
گؤروب اونون سؤزونو كسمهلي اولدو:
ـ سلي دايي بونﻼرين هاميسينين فيكريني ائلهميشم .قاراتين ـ جريمهنين
ده پولون گتيرميشم .اوت ـ علفي قوﻻشاوغلونا ساتيب پولون آلميشام .باخ،
بودا ،توربادا .آمما بيليرم كي ،بونو اؤدهديكدن سونرا دا حاجيرفعت او
تورپاقﻼري منه وئرمز .بير ده وار كي ،بورا دوشمن قاباغيدير .منه قالسا دوشمن
قاباغيندان قاچا بيلمهرم...
سالمان باشي ايله اونون سؤزلرينين هاميسيني تصديق ائتسه ده چيخيش
يولو تاپا بيلميردي:
ـ بس نه ائلييهك؟
شامان درحال جاواب وئردي:
|128ع .م .آغداشلي
ـ ايكي كئچر ،اوچ دئين گونو بو پولو آپار پيرتمليكده وئر حاجيرفعته،
دئگينن ،شامانين تورپاقﻼريني من اؤزوم اكيرم.
سالمان درين بير فيكره گئتديكدن و ايشين اويان – بويانين گؤتور قوي
ائلهديكدن سونرا قبول ائتدي...
ائرتهسي گون يئكهليدن اوچ آرابا گلدي و مين باغدان عبارت هوهدوره و
پئشهدورهني داشيدي .سالمان اوچوق ديوار اوسته اوتوروب اوت باغﻼرينين
ساييلماسينا نظارت ائديردي .دئمك اوﻻردي كي ،اهالينين هاميسي اورادايدي.
خانوئردي اوغلو عوض گلدي سليدايينين يانيندا اوتوردو .اونون
باخيشﻼريندان ماراق ياغيردي .آغا نؤكري اورادا اولسايدي ،هئچ سؤال يئري
يوخ ايدي .داها دوغروسو آغانين ساتديغي اوتو اونون نؤكري تحويل وئريردي.
فيكيرلشدي كي ،يقين شامان گيزليجه سليدايييا تاپشيريب .سليدايي ايسه
آغادان گيزلي بو ايشي گؤره بيلمزدي .بلكه سليدايي آغاينان »جورﻻشيب«؟
آخي بيلمك اولماز كي ،نئجه دئيرلر ،انسان چيي سود اميب! قوولوغونو و
چوبوغونو چيخارديب توتونله دولدوروب يانديردي و آراسي كسيلمهدن اؤسكوره
ـ اؤسكورهسالمانا دؤندو:
ـ مشهدي ،آغانين خبري وار؟
ـ جهنمه خبري اولسون گوورون ﻻپ بئله ديبينه! بيري اوتون ساتير ،آغايا
خبر وئرمهليدير بهيم؟ اوندا آغايا دئييب چوبوق چكيرسن؟
آرايا سوكوت چؤكدو.
سالمان فيكره گئتدي .ايشين او قدر ده ساده اولماديغيني دوشوندو.
دوغرودور .حاجي رفعت پيرتمليكدهكي حيجرهسيندهدير .آمما بو خبر ان چوخو
دؤرد گون عرضينده اونا چاتار و ايستهسه سالمانين اوزهرينه امنيه ده گؤندهره
بيلر .اؤزو دئميشكن آغاينان آغاليق ائلهمك اولماز كي .آروادي گوللوبهييم
دئميشكن بعضي مقامﻼردا آدام دووشاني آرابا ايله توتماغي باجارماليدير .آغا
شامان| 129
اصل ماجراني بيلسه اونون اؤز تورپاقﻼريني دا اليندن آﻻر ...بيردن خانوئردي
اوغلونا دؤندو:
ـ اشي ،گل اهيري اوتوراق ،دوز دانيشاق .شامانين يئرين كيم سوروب؟ من.
كيم اكيب؟ من .كيم سوواريب؟ من .كيم بيچيب؟ كيم داشيييب؟ من...
سالمان سؤزونه آرا وئردي .خانوئردي اوغلو هر بير سؤالين جاوابيني باشي
ايله تصديق ائتديكدن سونرا سؤزونو داوام ائتديردي:
ـ باشينا دؤنوم .ايندي اكيب بئجرديگيم محصولو ،بهرهسيني وئرديكدن
سونرا ساتميشام .بونا اجازه ايستر بهيم؟
ـ بس جاماعاتا نه دئيهجكسن .هامي بونو شامانين اوتو بيلير .اؤزون
دئييردين شامانين بير چؤپونده ده گؤزوم يوخدور...
ـ جاماعاتا نه دوشوب؟ قوي شامان دئسين دههه.
ـ دئمك حاجي تاپديغين داداشا دئديگي سؤزلر دوز چيخير .سنين ده آغزين
قانا باتدي...
بير ساعاتين عرضينده آغيزﻻردا بئله بير سؤز گزيردي :سالمان شامانين
تورپاقﻼرين منيمسهييب...
|130ع .م .آغداشلي
شامان| 131
باشچي سؤزونه بير آز آرا وئرديكدن سونرا اصلينده محمدونده خطابا دئدي:
ـ بيلديگينيز كيمي آرتيق آذربايجانين بير چوخ كندلرينده مولكهدارﻻرا
قارشي مبارزه فورماﻻشماقدادير .اردبيلين سميان كندينده ،نياردا ،سربندده،
تبريزين شيشهوانيندا ،سارابين مئهريوان كندينده و بير سيرا ديگر كندلرده
سيﻼحلي دستهلر ده يارانميشدير .باخ بو آغا )عاباسقولويا اشاره ائتدي(
مئهريوانداكي قاسيمخان دستهسيندندير .بو آراني اووجونون ايچي كيمي تاني-
يير .سون درجه جلد بير آدامدير .گوﷲسي يان كئچمز .يايين قيزمار گونشي،
قيشين قاري ـ كولهيي اونو سارسيتماميشدير .مولكهدارﻻر اوندان ايت كيمي
قورخور ...آمما بوتون بونﻼرا باخماياراق مبارزهميزده بؤيوك بير چاتيشمازليق دا
واردير .مبارزلرين و مبارزه آپاران دستهلرين آراسيندا هله عﻼقه يوخدور .آتاﻻر
دئميشكن تك الدن سس چيخماز .بيرلهشيب واحد بير جرگه اوزره مبارزهيه
كئچمهسك البته ﻻزيمي نتيجه آﻻ بيلمهيهجهييك ...
اونون دئديكلريني محمدوند باشي ايله تصديقلهيير و شامانا اشاره ائتمكله بو
سؤزلرين اهميتلي اولدوغونو وورغوﻻييردي.
باشچي ،سؤزونو داوام ائتديردي:
ـ مولكهدارﻻرين استثمار ائتديگي كندليلرين سرمايهدارﻻرين استثمار
ائتديگي شهرلي فهلهلرله عﻼقهسي دئمك اوﻻر كي ،هله باشﻼنغيج مرحله-
سيندهدير .نه قدر بو عﻼقه اؤز حقيقي يئريني تاپماييب ،مبارزهنين نتيجهيه
چاتماسينا اميد ائلهمك اولماز .اودور كي ،مولكهدارﻻ مبارزهده ثابت قدم
اولدوغونو ثبوت ائدن و ياري قاچاق دوﻻنان آدامﻼري هم مولكهدار – امنيه
آمانسيزليغيندان قوروماق ،هم ده اونﻼري فهله حياتي و فهله مبارزهسي ايله
تانيش ائلهمك اوچون كند محيطيندن چيخاريب شهر محيطينه آپارماق و
موقتي ايشله تامين ائلهمك قرارينا گلميشيك .شاماني دا اؤزوموزله تبريزه
آپاراجيييق.
شامان| 135
باشچي سونرا شامانا دؤنوب اونون اؤز كندلري حاققيندا بير آز ايضاحات
وئرمهسيني ايستهدي.
شامان كندده بير ايل عرضينده باش وئرنلري بوتون تفرعاتي ايله دانيشدي.
فتاحين توفنگدن استفاده ائتمك ايستهديگيني دانيشاندا عباسقولو هاميدان چوخ
ماراقﻼنيردي.
اونﻼر بير ساعات ياتيب گؤزلرينين آجيسيني درديكدن سونرا هاوا
ايشيقﻼنماميش تبريزه يوﻻ دوشمهلي ايديلر...
|136ع .م .آغداشلي
شامان| 137
كندده غريبه بير احوال روحيه يارانميشدي .بير طرفدن هامي سالماني هيچ
كيمين بير چؤپونده بئله گؤزو اولمايان ،هاميا حمي دوران بير آدام كيمي تاني-
يير .ديگر طرفدن ايسه حاجي تاپديق دئميشكن »گؤروكن كنده نه بلدچي«
شامانين تورپاغينا ييهليكلنميشدي.
بير گون خانوئردي اوغلو عوض چايخانانين غرب ديوارينين دالداسيندا
اوتورموشدو .آخشامچاغينين سولغون گونشي اونون اوز ـ گؤزونو سيغالﻼيير،
جانينا هوپوردو .داداش گليب اونون يانيندا سكييه اوتوردو و عادتي اوزره چه-
ليگيني ديزلرينين اوستونه قويدو .خانوئردي اوغلو ياآلﻼه دئيه اونو ساﻻمﻼدي
و كئفيني سوروشدو.بير آز سوكوتدان سونرا سؤزو آچسين دئيه ديللندي:
ـ اشي ،دونيانين ايشينه باخ ائي؟ يايدا گونشدن زهلهميز گئدير ،او ايسه
باتماق ايستهمير .ايندي ...بو جاني يانميش ايندي ﻻزيمدي .ايندي ده
چيخماميش باتير .آدامين جاني قيزمير.
داداشين دردي دئشيلدي:
ـ دوغرو دئييرسن .آدام ﻻپ داريخير .سحردن آخشاما ائوده اوتورماق
اولور؟ ائودن چيخيرسان دا كي ،چؤل ـ بايير يوخدور .هارا گئدهسن؟ بير
چايخانا قالير ،بير ده زيغي ديزه چيخان تنگهلر .چايخانادا دا آدام حؤوصلهدن
چيخير.اونون بونون سؤزوندن سوواي دانيشماغا هئچ زاد يوخدور.
ـ نيه يوخدور ...دوغوردان ،سن بو سالماندان نه باشا دوشورسن؟ آخي او
بئله آدام دؤيودو...
داداش آرتيق خانوئردي اوغلونون سؤزلرينين داواميني ائشيتميردي .خيالي
دؤرد ـ بئش آي قاباغا قاييتميشدي...
|138ع .م .آغداشلي
سالماق ايستهييردي .بيردن دايانيب بير اليني داداشين چيگنينه قويدو و او
بيري اليله بير اوشاغي باشا ساليرميش كيمي دئدي:
ـ آي كالين بيري كال ،آي قويما عاغيل ،دونيا مالين نه بيليرسن؟ يوز
سالمان كيميني يولدان چيخاردار .سن بو ائيتيمي نه تانييرسان ،شاماني دئييرم.
اوندان اكينچي چيخار؟ اونون كونهسي بير يئرده بند اوﻻسي دؤگول .بو گون ـ
صاباح گينه بير پوخ چيخارداجاق ،اوندان قاچاق دوشهجك .ايندي دئي گؤروم
او قاچاق دوشندن سونرا تورپاقﻼري كيمه قاﻻجاق؟ باجيسينين
پيسمادلهسينه؟ بعلي ،آد اونون اوﻻجاق ،آمما اصلينه باخسان سالمان اونﻼرين
هاميسين قارماﻻياجاق ،سنله من گئندن باخانيق.
داداش سادهلؤحلوگوندن ال چكمدي:
ـ توتاق ﻻپ ائله سن دئين اولدو ،شامانين تورپاقﻼري قالدي سالمانا ،بونون
نه عيبي وار؟ بيز كي ،او كيشيدن خئيردن ساوايي بير شئي گؤرمهميشيك ،هله
اوستهليك اهير ـ اسگيگيميز ده اوﻻندا اونون اوستونه قاچيريق…
حاجيتاپديق اونون سؤزونو كسدي:
ـ آي يازيق ،هله دوزا گئديرسن .تهكم گئديب مرنده ،تاماشادي گلنده .قوي
سالمانين آغزي قانا دگسين ،اوندا بيلرسن نه وار نه يوخ ،بورنووون اوستونه ائله
اودلو كوسوو باسسين ها ...يوخ سن بئله شئيلري بيلمزسن .منه باخ ائي ،گؤر
كيمينن دانيشيرام.
داداش آخماقجاسينا باشيني تووﻻييب،
ـ نه بيليم ،بلكه ده سن دوغرو دئييرسن ،انسان چيي سود اميب«...
داداش اؤز ـ اؤزونه دانيشيرميش كيمي پيچيلتييا اوخشار بير سسله دئدي:
ـ گؤرونور حاجي تاپديق دوز دئييرميش!
خانوئردي اوغلو ايسه »ندنسه من اينانا بيلميرم« ـ دئييب آرتيردي:
ـ گل چايخانادا بير – ايكي ايستكان چاي ايچك.
|140ع .م .آغداشلي
اينانماغي سون درجه چتينلشديريردي .بونا گؤره ده هامي بير ـ بيرينه يالنيز
»آييق ياتين ،آييق اولون« ـ دئيه تاپشيريردي.
ائرتهسي گون قولدورﻻر يئكهليه سوخولدوﻻر .اونﻼرين اساس مقصدي
حسنخان ايدي .اونونﻼ حاق حساب چوروتمك و البته وار دؤولتيني ده تاﻻماق
ايستهييرديلر .باليقلينين غرب ساحلينده شوران ياستانليغيندا يورد سالميشديﻼر
و الوئريشلي شرايطي گودوردولر.
حسنخان عادتي اوزره گئجهلر پنجره قاباغيندا ياتير و بئرنو توفنگيني ده
ياستيغينين دالينا قويوردو .چيققيلتي اولدومو يئريندن ديك آتيلير ،توفنگيني
گؤتوروب حاضير وضعيتده دايانيردي .بير شئي اولماديقدا ايسه يئنيدن ياتاغينا
اوزانير و ياتيردي .گئجهلرين بيرينده ايتلر هوروشدو .حسنخان نه قدر گوددوسه
ايتلر ساكيتلشمهدي .آداما هوردوكلري بللي ايدي .يئريندن دوروب گئييندي.
نوكرلره و اوغﻼنﻼرينا ساييق اولماﻻريني تاپشيراراق حاضير وضعيتده
دايانماﻻريني امر ائتدي .قولدورﻻرين بيري اوجا حاصاردان ديرمانيب حيهطه
آشماق ايستهدي .ايكيسي حاصارين اوسته او بيرينين قولﻼريندان توتوب
ديواردان سالﻼميشديﻼر .حيهطدهكي ايتلر يئييب تؤكوردولر .بيردن حسنخانين
سسي ائشيديلدي:
ـ ايه ،تانيييرام ها ،منه حسنخان دئيرلر ،الينيز بير شئي توتماز ،گلديگيز
كيمي ده قاييدين.
سونرا تفنگي قاريشديريب گوﷲني خزينهيه وئردي .بارماغيني قورخولوغون
اوزهريندن گؤتوروب تهتيه سؤوكهدي .سالﻼنان قولدورون ساغ قيچيني نشان
آلدي .توفنگ آچيلدي و قولدور اينيلدهدي .حسنخانين ايكينجي خبردارليغي
داها سرت اولدو:
ـ آناوون خوروزو اؤلسون .ايكينجي گوﷲني اورهيينين باشينا ووراجاغام...
|142ع .م .آغداشلي
-9اونﻼر آتاﻻرينا پئتيم دئييرديلر .پئتي قديم تورك ديلينده بؤيوك ،سولطان ،باشچي ،حؤرمتلي
دئمكدير.
شامان| 145
ـ نيه ،دؤولتوندن ياخشيدي .ا كيشي هل دؤيولمه ،ياﻻ ـ ماﻻ اونو آياقدان
سالسايدي ،حسنخان ديهلديم اونا؟
سونرا سؤزون داوام ائتديرهرك دئدي:
ـ تاپشيلدي كي ،نابا ـ نابا كندي اوﻻﻻ وئلهسوز .گئجه ـ گوندوز كئشيك
چكون.
سالماني فيكير گؤتوردو :دئيهسن بو خينا او خينادان دؤيول .حسينعالينين
ائوينين چاپيلماسي بير نؤع خبردارليقدير.آمما آرتيق اهالي منيم سؤزومه اهميت
وئرمير .من دئيهنه باخسايديﻼر حسينعالي دا چاپقون وئرمزدي .گوللوبهييم
سالمانين عوضينده ديللندي:
ـ آلﻼه كؤمهيي اولسون .آلﻼه اونو بيزه چوخ گؤرمهسين .يئنه باخ ،يامان
گونده يامان قارداش .دئنن آرخايين اول .كندي گؤز بهبهيي كيمي
قوروياجاغيق .اشكارچيﻼرين آغزي نهدير ،بهيم اؤلموشوك؟
گوللوبهييمين دئديكلرينه اينانمايان سالمان هميشه بئله آنﻼردا اولدوغو
كيمي »يقين كي ،آرواد بير شئي بيلمهسه بير شئي دئمز« اونون سؤزلريني
تصديقلهمك مجبوريتينده قالدي.
ايماش قيزيشديقدان سونرا دوروب گئتمك ايستهدي .سالمان فتاحﻼ
سليمي اونا قوشدو كي ،بندهدك اؤتورسونلر.
اونﻼر گئتديكدن سونرا گوللوبه ييمهسرتلنمهيه باشﻼدي:
ـ آرواد ،هئچ نه دانيشديغويي بيليرسن؟ سالماني كندده شوتا قويان وار؟
شامانين تورپاغي باشيميزا ائله سركي اولماييب كي!
گوللوبهييم بو دفعه ارينين جاوابيني وئرمك ايستهييردي:
ـ كيشي ،آتاﻻر دئييب نااومود شيطاندي .جاماعاتين هئچ نهدن خبري
يوخدو ،اوجون آليب اوجوزلوغا گئديرلر .واخت گلهجك هر نهيي بيلهجكلر.
سنين احترام ـ حؤرمتون يئريندهدي...
شامان| 149
باجادان تؤكولسون! كندين دؤرد طرفينده كئشيك قويساق ،هئچ كيم آياغين
بورا باسا بيلمز...
سالمانين كسكين ،جدي و عاغيﻼ باتان سؤزلري دوكاني ائله
ساكيتلشديرميشدي كي» ،چيبين« قانادينين سسي ائشيديليردي .هامي سوال
دولو باخيشﻼريني اونون آغزينا زيللهميشدي .حتي فتاح سوكوتو پوزماسين دئيه
اشاره ايله قفهچيدن چاي ايستهدي .سالمان سؤزونو داوام ائتديردي:
ـ من حساب ائلهميشم .گونده اون آلتي نفر كئشيك چكسه ،هر ائوين
بئش گونده بير دفعه كئشيك نؤوبه سي اوﻻجاق .اون آلتي نفرين دؤردو انزاب
و بدل يولﻼرينين قووشاغيندا ،دؤردو چايآراسي يولوندا ،دؤردو گيﻼن يولوندا،
دؤردو ده يئكهلي يولوندا كئشيك چكهجك .هر دؤرد نفرين ايكي توفنگي
اوﻻجاق...
توفنگ سؤزو گلنده دوكانا يئنه قوردان ـ قوردان دوشدو:
ـ اشي قوش توفنگيله قولدورون قاباغيندا دايانماق اوﻻر؟
ـ سن توفنگي دولدورانا قدر اونﻼر بئينيوي سويورارﻻر!
حاجي تاپديق چيخاندان سونرا بو دفعه نجي ايله بيرليكده دوكانا قاييدان
اوجو استئهزالي سؤز دئمهيه باشﻼدي:
ـ نيه اولماز! قولدورا دئيهجكسن :سن آلﻼه ايرهلي گلمه ،قوي توفنگيمي
دولدوروم ...
فتاح اونو جاوابسيز قويمادي:
ـ قولدورﻻر بيلسه اوجوينان نجي كئشيكچيدير بو آرايا دوﻻنماز .ائله
قودوقﻼنير كي ،گؤرن دئسين آتيب ـ ووراندير .يوم آغزيوي سونسوز
سؤيوندورهنين بيري سونسوز سؤيوندورن.
سالمان سؤزونو داوام ائتديردي:
ـ بوش دانيشماقدان خوشوم گلمز .گؤتورون پوش آتين.
|156ع .م .آغداشلي
حهتم خوش بير احوال ـ روحيه ايله گيﻼندو كؤرپوسونو كئچيب »سالتاوار«
تورشونا يئتيشدي .هله ده اؤز عالميني سئير ائديردي» :خودوش باﻻم صاباح
قويون اوتارماغا گئدهجك .ائه ،بير دلي شئيطان دئيير ياريم چهرك آغايي آل،
آرواد آخشاما سودلو پلو بيشيرسين ،جهنمه كي«.
بيردن» ،كيشي كارسان؟ ساخﻼ گؤروم« سسي اونو سئير ائتديگي
دونياسيندان آييردي .قاباغيني ايكي نفر الي »بئرنو« لو شايسهون كسميشدي.
آمما وضعيتين نه يئرده اولدوغونو بيلميردي» .اشكارليق« دؤورو اولدوغو هله ده
يادينا دوشموردو .اؤزونو ايتيرمهدن اوﻻغي ساخﻼييب دئدي:
ـ نه دئييرسيز باﻻ؟
ـ هارا گئديرسن؟
-گؤرموسوز؟ شهره گئديرم دههه .ائوه آيين ـ اويون آلماغا.
ـ هاراليسان؟
ـ »يئيجه«لي.
شايسهونلر حهتمي الهسالماغا باشﻼديﻼر:
يئيجهلي ،قودوغو اؤلر دينجهلي.
يئيجهلي ،قودوغو اؤلر دينجهلي.
هله ده هئچ زاد سئزمهين حهتم ديللندي:
ـ باﻻ ،ددهنيز يئريندهيم ،نيه اله ساليرسيز؟
شايسهونين بيري حهتمي ياخاﻻدي:
ـ كس سسيني ايت اوغلو ايت ،گؤر اؤزون نه ده تولكولويه ووروب.
او بيري شايسهون آجيقلي بير ايفاده ايله دئدي:
ـ اويونون اؤيرنمهميش داغالليغين اؤيرهنير ولدوززينا .بس بهدل يولوينان
نيه گئتميرسن؟
شامان| 161
حهتم» ،باشووا دؤنوم ،بهدل يولو اوغرو ـ موغروينان دولودور آخي .اوردان
گئتمك اوﻻر؟« دئمك ايستهينده هر شئيي باشا دوشدو .اول بئينينه ووردو كي،
بههرينين ده آجيغيني بونﻼردان چيخسين .آمما ايكيسينه گوجو چاتماياجاغيني،
اوﻻغي يوكو ايله ايتيرهجهييني وخودونون توتكسيز قاﻻجاغيني خاطيرﻻييب
آجيغيني چتينليكله اوددو .بير تههر اؤزونو اله آليب دئدي:
ـ باشوزا دؤنوم ،منه گؤره قوللوغونوز؟
ـ يوكون نهدي؟
ـ ياغ ـ پئندير.
شايسهونين بيري اوﻻغين اوستوندهكي يوكو آراديقدان سونرا يولداشينا
دؤندو:
ـ دوز دئيير ،آمما يئمهلي تويوغو دا وار آآآ.
حهتمين اورهيي بير آز يئرينه گلدي .اؤز ـ اؤزونه» ،ايت آپاران اولسون ،بير
آز ياغدان پئن ديردن وئريب سوووشارام« دئدي و دؤرد ـ بئش ﻻواشين آراسينا
بير چالخام ياغ ،بير ايكي ديليم پئندير قويوب دئدي:
ـ آلين يئيرسيز ،حاﻻليز اولسون .اؤز راضيليغيمنان وئريرم.
شايسهونلر اوجادان گولوشدولر:
ـ آلﻼه كؤمهيين اولسون ،ياخشي كي ،حاﻻل ائديرسن ،يوخسا
بوغازيميزدان گئتمز.
هر شئي اؤز قايداسيندا گئديردي .حتي بير اوزونه باخسان حهتمين خئيرينه
ايدي .چونكي بير قولدورا چاپيﻼن آدام مقصده كيمي امين ـ آمانليقدا اولمالي
ايدي و آيري بير قولدورون اونا ساتاشماق حاققي يوخ ايدي.
قولدورﻻرين بيري آلديغي ياغ ـ پئنديري ينكه بير دستماﻻ باغﻼدي .او
بيريسينين گؤزو سبدين ايچينده سامان آراسيندا سليقه ايله يئرلشديريلميش
يومورتاﻻرا دوشدو .فيكريندن نه ايسه كئچدي .يولداشينا دؤندو:
|162ع .م .آغداشلي
سنده سرچه اورهيي ده يوخموش كي« دئييب آياغي ايله مئييتي آغزي اوسته
دؤندردي...
***
حتهمين اؤلدورولمهسي تكجه يئيجهده دئييل ،بوتون منطقهده توپ كيمي
آچيلدي .خودو نه اينكي توتهييني چاﻻ بيلمهدي ،اوستهليك قارابايرام احوال
روحيهسي اونﻼرين سويوق داخماﻻريني داها دا سويوتدو .سون چرشنبهيه
جمعي اون گون قاليردي .ياسا گلنلر حتهمين حيهطينده خودونون سون درجه
ماراقﻼ توپﻼديغي قول ـ بوداغا باخير ،ايستر -ايستهمز بير آن دايانديقدان سونرا
ايچهري گيريرديلر .قينامايان اولماسايدي ،تونقال قول ـ بوداقﻼرينا دا باش
ساغليغي وئررديلر .اونﻼر ماجرانين نه اولدوغونو و حتهمين كيملر طرفيندن
اؤلدورولدويونو بيلميرديلر .سربندليلر شهردن قاييداركن ييهسيز بير اوﻻغين
يوكو ايله يولون قيراغيندا دايانديغيني گؤروب اونا طرف گئتميشديلر .مئيتي
آرخاسي اوسته دؤندرديكدن سونرا حتهمي تانيميشديﻼر و يئيجهيه خبر
گؤندرميشديلر .سونراﻻر ماجرا بللنميشدي و اونون يالنيز بير تويوغون قورباني
اولدوغونو باشا دوشموشدولر .حتي بعضي سادهلؤوحلر حاجي رفعتين قوللوغونا
گئديب قاتللرين جزاﻻنديريلماسيني دا ايستهميشدي...
ائل عادتينه گؤره چرشنبه گونو بيرينجي قارابايرامي اوﻻنﻼرين داميندا
تونقال قاﻻنيردي .البته بو تونقالي جاوان ـ جووانﻼر يوخ ،آغساققﻼر قاﻻييردي.
چرشنبه گونونه ايكي گون قالميش سالمان اؤزو گوللوبهييمين تاپشيريغي ايله
شهره گئديب اؤزلريله برابر حتهمين عائلهسينه ده بايرام قاريشيغي ،شيرنيات و
حتي شام و همهشهجووان آلميشدي .گوللوبهييم اؤزو »ماهي« گيله گئديب اونا
برك تاپشيرميش و »چرشنبه و بايرام مراسيميني قيد ائتسينلر ،اوشاقﻼرين
قلبي سينيقدي ،بئكئف اولماسينﻼر« دئميشدي.
شامان| 165
چرشنبه آخشاميندان بير گون قاباق ،دوز گونو ناهاردا هاوا دوﻻشماغا
باشﻼدي .اولجه ياغيش باشﻼدي .آخشامچاغي آﻻچالپويا دؤندردي .ائرتهسي
گون جاماعات يوخودان دوراندا يئري 30سانتيمئتر قالينليقدا قار اؤرتموشدو.
حتي كولكلي قار هاواسيندا بايرام احوال روحيهسي پوزولمايان اوشاقﻼر بئله
حالﻼردا هميشهسس ـ سسه وئرير و
اولدوزلو فيشنگ توپتاراققا
چرشنبه قالدي قار آلتدا.
دئيه اوخوشوردوﻻر .البته بو واختﻼرين قارينين داوامي اولمازدي .سرعتله
اريمهيه باشﻼياردي .ايكيندي چاغي كندين تنگهلرينده زيغ ـ زيميريق ديزه
چيخميشدي .سالمان كيشي هاوانين قارالماسيني گودوردو .اؤزونو چوخ كدرلي
حيس ائديردي .خيالي اؤتن ايللري سئير ائتمهيه باشﻼدي .قايينآتاسي كالبا
ايبا آتاسي قاسيمين قارابايراميندان دانيشيردي...
اورهييندن هر شئي كئچيردي .بلكه بير گون آنام اؤلدو؟
چتين آنﻼردا آنا سيغناجاغي تاپا بيلمهين اوشاقﻼرين سارسيلديغينين
دفعهلرله شاهيدي اولموشدو.
خصوصيله بايرام گونلرينده »يازيقﻼرين قارا بايراميدر« سؤزونو چوخ
ائشيتميشدي .جمعي يئددي ياشي اولدوغونا باخماياراق نئچه ـ نئچه آنانين قارا
تورپاق آلتينا گئتديگيني گؤرموشدو .عاديجه سويوق دهيمهدن ستهلجم اوﻻنين،
وهرم خستهليگينه توتوﻻنين… ياخود دا اوشاق اوسته اؤلن آناﻻرين سايي ان
آزي ايگيرمي نفره چاتيردي .ياخشي ياديندادير ،پاييزين اوزون گئجهلرينين
بيرينده دان يئريسؤكولر ـ سؤكولمز بير يوخو گؤردو:
»پاكيزه بيبي كيچيك پئنجرهلرينين شوشهسيني تاققيلداداراق آناسيني
سسلهييب دئدي :رحيمه اوشاق اوسته اؤلوب ،آروادﻻرين هاميسي گئدير ،سن
ده گليرسنسه ،تئز اول .قاسيم »اوشاق اوسته اؤلوب« سؤزونو ائشيتمك همن
|166ع .م .آغداشلي
يوخودان ديك آتيليب آغﻼماغا باشﻼدي .آناسي اونو باغرينا باسيب گؤز ياشيني
سيلدي .آناسينين ديري اولدوغونا اينانمايان قاسيم اليني اونون اوز ـ گؤزونده،
بويون ـ بوغازيندا و دؤشونده گزديرهرك ديري اولدوغوندان آرخايين اولوب آز
قاﻻ أريييب جانينا هوپاجاق درجهده آناسينا سيغيندي.
بئش اون گون اوندان سونرا تؤحيدين رحمتليك رحيمهنين اوغلو ايبيشه
»ننه ياماني« دئديگيني آناسينا دانيشاندا آناسي اونا تاپشيراراق; »نابا ،نابا
ائلهسؤزلر آغزيندان چيخا .آناسيز اوشاغين قلبي سينيق اوﻻر ،سودومو سنه
حاﻻل ائلمهرم« دئميشدي.
قاسيم يئرينه گيريب آناسينين ايستي قوينوندا ياتاندا هله يوخوسو
آپارماميش موختلف فيكيرلرله البهياخا اولوردو» :بلكه منيم ده آنام بيزي
دوغاندا ...يوخ ،ديليم قوروسون ...ائه ،كاش آنام اصﻼ مني دوغمايايدي ...اوندا
بس آنامين باﻻسي كيم اوﻻردي ،هه؟… آلﻼها شوكور كي ،آناما هئچ زاد
اولماييب .آلﻼه ائلمهسين بير ده دوغا«.
آناسي ايسه قوينونداكي قاسيمين كيچيك قلبينين چيرپينتيسيندان اونون
هيجان كئچيرديگيني دويور و پامبيقدان دا يومشاق اوﻻن اليله اوشاغين بويون
بوغازيني سيغالﻼيير ،اليني كورهيينه چهكير و اوزونو اوزونه سؤيكهيهرك اونا
سونسوز ذؤق آشيﻼييردي.
او ايل يئددي ياشينا چاتميش قاسيمي دا آتاسي اؤزو ايله شهره آپاراجاقدي.
آخي اوشاقﻼر او ياشا چاتديقدان سونرا ايلده بير دفعه ،نوروز بايرامينا اوچ ـ دؤرد
گون قاﻻندا آتاﻻري ،عميلري ،ياخود دا بؤيوك قارداشﻼري ايله شهره
گئديرديلر .اؤزوندن بؤيوك قارداشي كئچن ايل شهره گئتميشدي و شهرين نه
اولدوغونو بيليردي .قاسيما شهردن آغيز دولوسو دانيشميشدي .حتي ناغيلﻼردا
دئييلديگيني ده اؤز گؤردوكلرينه قاتيب دئمكله اوندا شهره نسبت باشقا بير
شامان| 167
ايل سونرا آيدينﻼشديرا بيلدي» :آنا اولماياندان سونرا شهر نهدي ،جنتين اوزو
ده آداما ياپيشماز«.
جمعي ايكي ساعات بوندان اول فاريغ اولموش آنا قالخيب اوتوردو.
باﻻسينين ايسﻼنميش پالتاريني اگنيندن چيخاريب دهييشدي .ياش پالتاري
چيخاريب كورسو آلتيندان تنديره آسﻼدي .اوشاغي اؤز يانيندا ياتيرديب يايليغي
ايله اوز ـ گؤزونو سيلدي .بيبيسي قاسيما ياخينﻼشيب كؤنلونو آلماق اوچون
»بيبين قوربان ،جيققيلي باجين اولوب ائي ،اؤزو ده ﻻپ قاغاسينا اوخشايير«
دئدي .قاسيم سون درجه كسكين بير ايفاده ايله جاواب وئردي:
ـ نه باجي ايستيرم ،نه قاغا.
زولئيخاخاﻻ اؤزونه مخصوص ايفاده ايله و قاسيم باشا دوشمهسين دئيه
اشاره ايله بيلديردي:
ـ گؤزو گؤتورمور ،كؤرپهنين خوروشون چهكير.
آمما بير قاسيم ،بير ده آناسي بيليردي كي ،او بو سؤزو يالنيز آناسيني
ايتيرمك احتماليندان ،دهشتلي بير كابوسدان قورخدوغوندان دئييردي.
ائرتهسي گون آنانين وضعيتي گؤزلهنيلن كيمي اولمادي .آرواد هله ده قان
ايتيريردي .بيشيريلن قويماق و خشيلدن ده يئيه بيلميردي .آمما بوتون بونﻼرا
باخماياراق هله زولئخاخاﻻ گلمزدن اول يئريندن دوردو ،اوشاقﻼرينين چاي
چؤرهييني حاضيرﻻدي و حتي قاسيم ناراحات اولماسين دئيه اونونﻼ بيرليكده
اورهيي آپارار آپارماز بير ايكي تيكه يئدي .سونرا كورسونون آلتيندا تنديره
آسﻼنميش پئنجكشالواري چيخاريب قيريشيغيني آچدي و سليقه ايله بوكوب
بايرام گونو گئيمك اوچون بوقچايا قويدو...
ايكي اوچ گون عرضينده آروادﻻرين غير عادي گليش گئديشي قاسيمي
سون درجه نيگاران ائتميشدي .آنانين گرگين وضعيتيني دوشونن زولئيخاخاﻻ
ائلهجه ده سود گونوندن اعتبارا قاسيم گيلده اوﻻن گؤيچك بيبي كؤرپهنين
شامان| 173
چيلهيه دوشمك احتماليني اونوداراق اونو ائوه گلنلرين آياغينا آپارمير و حتي
دوعاليقلي اوﻻن آروادﻻرين بئله قيچينين آراسيندان كئچيرميرديلر .بئله
مقامﻼردا ائوه دهيمهيه گلنلرين عادتا شن احوال روحيه ايله زاهينين اون
سويوندان ياخود قيرخيندان دانيشماغين يئريني اوميدسيز توركه داوا مذاكرهسي
آلميشدي .بو بحثلر بعضا قيزغينﻼشاراق فيكيرلرين چوخلوغو ايله گئنيشلهنير
و پاييزدا سيغيرچينﻼرين اوچوشو كيمي معين بير نؤقطهيه دوغرو شوتويور،
ﻻكين قونماق ايستهديكلري يئرين الوئريشلي اولماديغيني دويان دستهنين
يئنيدن يوكسهليب ،آخير كي ،اووچونون توفنگيندن گؤيون ياخاسيندان دويمه
كيمي قوپاراق يئره دوشمهلري ،قاﻻنينين ايسه اوفوقلره هوپدوغو كيمي
بحثين ده نتيجهسيز اولدوغونو دويان آروادﻻرين فيكيرلري هاچاﻻنير و آيري ـ
آيري فيكيرلر ايرهلي سورولوردو:
ـ آلﻼه درد وئريب ،درمان دا وئريب.
ـ آروادين قئيدينه قاﻻن اولماييب ،دوعا ساتيبﻼر.
ـ...
زولئخاخاﻻ اؤز وظيفهسيني دوزگون يئرينه يئتيرديگيني ايضاح ائدهرك
دئدي:
ـ اول قاينار سو حاضيرﻻديم ،هاميني ائودن چيخارتديم .اوشاق اولدوقدان
سونرا دا باخ بو شيشله ائوين دؤورهسينه جيزيق چكديم .زاهينين باشي آلتينا
دا ﻻزيم اوﻻن دميردن زاددان قويموشام.
ـ رحمتليك كالبا ننه بئله زاهيﻻرا »آغچاچوغاني« وئرردي.
ـ يوخ ،آرواد هووﻻييب.
بونﻼرين هاميسيني ائشيدن و اؤز وضعيتيني هاميدان ياخشي بيلن آنا ايسه
آلﻼهدان بيرجه بو بايرامي مؤهلت وئرمهسيني ديلهييردي.
|174ع .م .آغداشلي
بايرامدان بير گون قاباق آنانين دهيمهسينه گلن آروادﻻر ائودن چيخاندا
»آلﻼه شافاسين وئرسين« دئسهلر ده اؤز دئديكلرينه ذرهجه اينانميرديﻼر .بير ـ
بيرلري ايله دانيشاندا ايسه آنانين هم گلين دؤورونو ياشاديغيني ،هم ده
چولپاﻻريني نظره آﻻراق »آلﻼه باغيشﻼسين آپارسين« دئمهيه ده ديللري
گلميردي.
بايرام گونو آرتيق قاسيم گيله گلنلرين هم سيستئمي هم ده يئريش
قايداﻻري دهييشميشدي .بير آياقﻼري گلير ،بير آياقﻼري گلميردي .زاهينين
اطرافيني تامام ياشلي قادينﻼر آلميشدي .هامي سوم توتوب اوتورموشدو.
آنا سون آنﻼريني ياشايير ،سون نفسلريني چكيردي .اوشاقﻼرين هاميسيني
ائودن چيخارميشديﻼر و بايرامﻼشما اوچون معين ائولره اكميشديلر .قاسيمين
فيكريني تاماميله يايينديرماق اوچون حتي بوقچاني آچيب اجهرلي پئنجك
شالواريني گئيينديرمك ايستهديلر .ﻻكين ياغيش دهين پئنجهك او قدر
ييغيلميشدي كي ،گؤيچك بيبي قولتوقﻼريني سؤكسه ده اگنينه اولمادي.
قورو نفسدن باشقا هئچ بير حركت ائده بيلمهين آنانين گؤزلري غيرعادي
اوﻻراق دوﻻنير ،اطرافي نه اوچونسه سوزوردو .ديلي اولسايدي ،اوجادان
باغيراراق »قاسيميمي گتيرين« دئيهجكدي ،ﻻكين دوداقﻼري خفيفجه
ترپهنديسه ده هئچ بير سس ائشيديلمهدي .آخيركي ،اونون بو غيرعاديليگينين
معناسيني باشا دوشن اولدو .گؤيچكبيبي ائودن چيخاراق قاسيمي گتيردي.
اونون اوزونو آنانين دوداقﻼرينا ياخينﻼشديردي و باﻻسيني سون دفعه اوﻻراق
اؤپه بيلديگيندن ممنون اولدوغونو و عيني حالدا بئله حياتا نيفرت ائتديگيني
ايفاده ائدن سيرلي بير گولوشله دونياسيني دهييشدي.
بو فاجعهني قاسيمدان گيزلي ساخﻼياراق اونو سرعتله ائودن چيخارديﻼر.
آخشام چاغي قاسيم ائوه قاييداندا گؤيچك بيبينين كايناتي ياخيب يانديران
حزنله آغي چكديگيني ائشيتدي:
شامان| 175
اونا دا بير چاي سوزدو .چيروون ابوطاليب شامانا سون درجه ماراقلي گلن سؤزلر
دانيشماغا باشﻼدي:
-بيليرسن؟ من باكيدا زاووددا ايشلهييرديم .اورادا وضعيت تام باشقادير.
حيات بير آيري جوردور .درس اوخوماق پولسوزدور ،اؤزو ده آنا ديلينده
اوخويورسان .اوخودوقجان دا ماعاشين آرتير .ايشده بارماغين قاناديمي معالجه
ائديرلر .خستهلندين بالنسهيه 11آپاريرﻻر.
-بس بونﻼرين پولونو هاردان گتيريرسيز؟ -دئيه شامان سوروشدو.
-اشي اورادا داوا -درمان ،دوخدور -موخدور پولسوزدور.
ائشيتديگينه اينانمايان شامانين ماراغينا جاواب اوﻻراق چيروون ابوطاليب
سؤزلريني داوام ائتديردي:
-بير گون من دمير يوناندا يونقو بارماغيمي كسدي .اونون قانيني قوروتماق
اوچون بارماغيمي تورپاغا بلهمك ايستهديكده اوستاميز قولومو توتوب؛ نه ائله-
ييرسن؟ دئدي .گؤرورسن دههه؛ دئديم .بارماغيم كسيليب.
-گؤرورم ،كور دئييلم كي.
-ياخشي قانين دايانديرماق ايستهييرم.
-بيليرم .آمما آخي كوزاز توتارسان .كوزازدان قورخمورسان؟ توتدون اؤله-
جكسن .باﻻ ،تورپاقدا كوزاز ميكروبو وار.
درحال تنظيفله بارماغيمي سارييب ،معالجه سئخينه گؤندردي .اورادا گول
كيمي خانيمﻼر بارماغيمي يويوب ساريديﻼر.
باشين آغريديمي دوخدورا گئتمه لي ايدين .اورا بئلهدي .بيزيم كيمي تزهك
يانديرميرﻻر كي .قاز يانديريرﻻر.
شامان چيروون ابوطاليبين سون سؤزونه اينانمادي .اونون ذهنينده ائوده
ساخﻼديقﻼري ،يومورتاسيندان و اتيندن استفاده ائتديكلري »قاز« جانﻼنيردي.
-11خستهخانا دئمكدير.
شامان| 179
قازي يانديرماق اوﻻرمي؟ البته يوخ .بلكه اونون توكون يولوب يانديريرﻻر؟ يوخ
بو اوﻻ بيلمز .بلكه اورانين قازينين آغزيندان اود پوسكورور؟ شامانين بو جور
فكره گئديب دوموخماسي چيروونون گؤزوندن يايينمادي.
-چوخ اؤزوو يورما .قاز گؤزه گؤرونمز بير شيدير ،هاوا كيمي .بورو 12ايله
گلير ائوه .كراني 13آچيب كيبريتله يانديريرسان .گؤمگؤي و چوخ ايتي آلوو
اولور.
چيروون سونراكي گؤروشلرده ده باكيدان دانيشيردي :اورادا كندليلرله فهلهلر
بيرلهشيب حؤكومتي اله آليبﻼر.مادام كي بورادا دا بئله بير حؤكومت يارانماييب،
قارا گونوموز بيزله وار.
كندليلرله فهلهلرين بيرلشمهسي ايسه كاهراﻻندا محمدوند گيلده دسته
باشچيسنسن سؤزلريني خاطيرﻻديردي .شامان آرتيق باكيدان ،شورويدن باشقا
بير شئيي دوشونموردو .آنا ديلينده درس اوخوماغي كندليسي سردار دايي دا اونا
دئميشدي .چيروون اوبوطاليب هر دانيشيغينين سونوندا »كول منيم باشيما ،نيه
بوزبيليت 14آليب اوردا قالماديم؟« دئيه اؤزونو دانﻼييردي.
بايرامدان بئش -اون گون سونرا چيروون ابوطاليب يئنه ده شامانين يانينا
گلدي .اوندا هميشهكي احوال روحيه يوخ ايدي .شامان اونون قاباغينا چاي
قويدو .كئفيني سوروشدو .يئنه او تايدان ،باكيدان دانيشماغيني گودن شامان
حتي بعضي سوالﻼر دا وئرهجكدي .ﻻكين چيروون ايچينه دالميشدي .گؤرونور
اورهيينده گؤتور -قوي ائلهييردي .قاباغينداكي چاي سويويوب بوزا دؤنسه ده
سانكي ايچمك فيكرينده دئييلدي .اونون يانيندا اؤزونو بير شاگرد كيمي آپاران
شامان چيروونون فكريني قيرماق ايستهميردي .آخيركي دؤزه بيلمهدي:
-12لوله
-13سو شيري
-14پاسپورت ،سيجيللي دئمكدير.
|180ع .م .آغداشلي
دئيه اؤز نؤكرلريني ده جرمهلهيير .قيشي تبريزده ،سارابدا اولور .يازين گؤزو
آچيﻼندا مئهريوانا گلير .ايكي نفر توفنگچيسي وار .اونﻼرا مينيك وئرمير،
اؤزويله فايتوندا گزديرير .بئش -آلتي گون بوندان قاباق رعيتلري قاسيمخانين
يانينا گلميشديلر.من اؤزوم ده قاسيمخانا خبردارليق ائتميشم .بو موردارا قوﻻق-
بورماسي وئرمهلي اولدوغوموزو دئميشم ...
شامان ،چيروون اوبوطاليبين ائشيدهجهيي بير سسله »دئمك عاباسقولو بهي
دئديگيني ائلهييب .كيشي سؤزونون اوستونده دورماليدير دههه« -دئيه زومزومه
ائلهدي .چيروون سؤزونو داوام ائتديردي:
-يازين گؤزو آچيﻼندا تومار بهي سيفاريش گؤندهرير كي ،مئهريوانا گليرم،
رعيتلر ائو -ائشيگي سيل -سوپور ائلهييب حاضرﻻسينﻼر .بونو ائشيدن
عاباسقولو تئز قاسيمخانين يانينا گئديب شرايطين يارانديغيني بيلديرهرك دئيير:
-باخ ،اؤزو ،اؤز آياغي ايله گلير .هله چؤل -بايير ساكيتليكدي .بو فرصتي
الدن وئرمك اولماز .سندن بير اجازه ايستهييرم ،بير ده ايكي نفر توفنگچي.
قاﻻني اؤز بوينوما.
قاسيمخان فيكره گئدير .عاباسقولونون سؤزلري آغيﻼ باتان ايدي .آمما
نئجه دئييرلر؛ »ايكي ايش وار ،بير عمل« .توماري بئله بير شرايطده اؤلدورمك
سو ايچمك كيمي آسان ايدي .ﻻكين نه نتيجه وئرهجهييني بيلمك چتين
ايدي .آخي اصلينده قاسيمخان دستهسي ايله نظميه آراسيندا بير نؤع باﻻنس،
موازنت مؤوجود ايدي .نظميه قاسيمخانين ايشلرينه معين قدر گؤز يوموردو.
تبريزله عﻼقهنين آسان اولماديغينا گؤره نظميه بير نؤع »دهيمه منه ،دهيمهييم
سنه« پرينسيپينه رعايت ائديردي .بونا گؤره ده قاسيمخان كيچيك مولكه-
دارﻻرا تضييق گؤسترمكله اونﻼري بعضي گوزشتلره گئتمك مجبوريتينده
قويموشدو .تومار بهي ايسه كيچيك و تله -توله مولكهدارﻻردان دئييلدي .اونو
اؤلدورومهسينه نظميه ﻻقيد قاﻻ بيلمزدي .بوندان عﻼوه قاسيمخان گيزلي
|182ع .م .آغداشلي
فروردين آيينين سونﻼري ايدي .شامانين ايكي بوغدا يئري سورولمه لي،
بيرينه خاشا ،بيرينه ايسه قارادنه اكيلمهلي ايدي .البته يئرين شومﻼنماسي
هميشه پاييزدا اولور .يازدا ايسه پرچيم كسيلير و تومﻼنديقدان سونرا يالنيز ماﻻ
وئريلير ،سونرا دا آرخ -مرز چكيليردي .يانان درزلرين قاراتيني و اوستهليك
جريمهسيني آرتيقﻼماسيجاق آﻻن حاجي رفعت شامانين تورپاقﻼريني سالمانين
سرانجامينا وئرمهلي اولموشدو .سالمان دا زرينين ايكي قيزيني و بير اوغلونو
ائوينده ساخﻼيير ،تورپاقﻼري دا اونﻼرين آدينا اكمك قرارينا گلميشدي .آمما
نئجه دئيرلر ايكي ايش وار ايدي ،بير عمل .عادتا تورپاق صاغير و يئتيم
اوشاقﻼرين الينده قالمير ،امكانلي آدامﻼرا وئريليردي .ائله آدامﻼر دا جاماعات
آراسيندا ظاليم و غدارليقﻼ تانينيردي .بئله حالﻼرا يول وئرمز اوﻻن سالمان
ايكي سئچيم آراسيندا قالميشدي :يا باشقا غدارﻻرا قوشولمالي ،يا دا موقتي
اوﻻراق اكديگيني بيچديرمهلي ايدي .اوروشان كولهيه دوشوب اؤلندن سونرا بو
ايشي چوخ آسانليقﻼ گؤرموش و نئچه ايل اكديكدن و اوجونون الي آغاج
توتدوقدان سونرا آرادا هئچ بير گيلئي -گوزار اولمادان تورپاقﻼري ييهسينه
قايتارميشدي .ايندي ايسه وضعيت تاماميله فرقلي ايدي .آغا او يئرلرين بير داها
شامانا قايتاريلماسينا يول وئرمزدي .تورپاقﻼرين حاجي تاپديقﻼ تاران كيمي
جاناوارﻻرا وئريلمهسيني ده اؤزونه سيغيشديرا بيلميردي .نهايت سالمان موقتي
ده اولسا اؤز آبيري ايله سؤودهلشمهلي اولموشدو .تصادفي دئييلدي كي،
شامانين اوتونو ساييب آليجييا تحويل وئرنده خانوئردي اوغلونون سوالينا چوخ
كسكين بير جاواب وئرهرك دئميشدي:
|186ع .م .آغداشلي
ـ اشي ،گل اهيري اوتوراق ،دوز دانيشاق .شامانين يئرين كيم سوروب؟ من.
كيم اكيب؟ من .كيم سوواريب؟ من .كيم بيچيب؟ كيم داشيييب؟ من...
سالمان سؤزونه آرا وئردي .خانوئردي اوغلو هر بير سؤالين جاوابيني باشي
ايله تصديق ائتديكدن سونرا سؤزونو داوام ائتديردي:
ـ باشينا دؤنوم .ايندي اكيب بئجرديگيم محصولو ،بهرهسيني وئرديكدن
سونرا ساتميشام .بونا اجازه ايستر بهيم؟
ـ بس جاماعاتا نه دئيهجكسن .هامي بونو شامانين اوتو بيلير .اؤزون
دئييردين شامانين بير چؤپونده ده گؤزوم يوخدور...
ـ جاماعاتا نه دوشوب؟ قوي شامان دئسين دههه.
سالمانين شخصيتي ،هئچ كيمين ماليندا ،البته شامانين تورپاقﻼريندا گؤزو
اولماماسي حاجي رفعتي دوشوندوروردو .شامان سؤزسوز -سووسوز منطقهدن
چيخميشدي .بو ،عاغيﻼ باتان دئييلدي و نئجه دئيرلر بورادا بير امما وار ايدي.
هله بؤيوك چيله قورتارماميش حاجي تاپديغين پيرتمهليگه گئديب »آغا ،باشووا
دؤنوم اينانما ،سالمانﻼ شامان هؤبوﷲشيب «15دئينده حاجي رفعت آز قاﻻ قطعي
شكيلده اينانميشدي .آمما بير طرفدن ده ايستهديگي قاراتي و جريمهني
آلميشدي .تورپاقﻼر حال حاضيردا سالمانين الينده ايدي .توتاق كي ،نئچه ايلدن
سونرا شامان قاييداجاق و اؤز تورپاقﻼرينا ييه دوراجاق .اوندا مولكهدار دا
وضعيته باخار نه ائتمه اولدوغونو معينلشديرر .آتاﻻر دئميشكن سو گلنده يولون
تاپار .آمما مسئله تك تورپاق دئييلدي .شامانين كندده اولماسينين اؤزو رعيت-
لري شيرنيكلنديرهجك .داها دوغروسو رعيتلر آغانين سؤزونه باخماياجاق.
بوتون بونﻼري گؤتور – قوي ائدن حاجي رفعت احتياطﻼ داورانمالي حاجي
تاپديق كيميلري سالمانا قارشي سؤوق ائتديرمهلي ايدي .بونا گؤره ده حاجي
تاپديغا پيشيك يولو وئردي:
آدام دا دئييلدي .قاباقكي وضعيت اولسا ايدي مطلق حاجي رفعته شكايت ائده-
جك و اونون گؤستهريشي ايله گئدهجكدي .آمما بير ايل عرضينده باش وئرن
حادثهلر اونو آغاﻻردان ،نئجه دئيرلر مايوس ائلهميشدي .بيرينجي مصلحت-
چيسي اوﻻن گوللوبهييم ايسه هر دفعه سؤزو دوشنده »اؤلدو وار ،دؤندن
يوخدور« -ديئه قطعي قراريني بيلديرميشدي .بير دفعه دئميشدي:
-كيشي! يا گرك اولدن ياخاني قيراغا چكيب عارسيزليقﻼ دوﻻنايدين،
حاجي رفعتين ديلسيز -آغيزسيز رعيتي اوﻻيدين .يا دا آتاﻻر دئميشكن »گؤولو
باليق ايستهين كونهسيني سويوق سويا وورماليدير«...
سالمان اونون سؤزونو كسميشدي:
-آتاﻻر اونو دا دئييب كي» ،غيرت ايگيدي اؤلومه وئرر« .بونا نئجهسن؟
گوللوبهييم ايسه گوزشته گئتمك فيكرين ده دئييلدي:
-آتاﻻر بورادا يئرسيز غيرتي نظره آليب و »احتياط ايگيدين ياراشيغيدير«
دئييبلر .سن اولدن شامانا حمي دوربسان ،ايندي ده حمي دورماليسان» ،چونكي
اولدون دهييرمانچي ،چاغير گلسين دن كوراوغلو«.
گوللوبهييم تويوقﻼردان دؤردونو كسيب شوربا بيشيردي .قوناقﻼر شام ائله-
ديكدن سونرا سليدايي مسئلهني اورتايا قويدو:
-صاباح شامانين آغداشداكي يئريني سوروب خاشا اكمهليييك .بو ،سؤزون
بير طرفيدير .ايكينجي طرفي اوندان عبارتدير كي ،حاجي تاپديقﻼ حاجي
تارانين آدامﻼري داوايا حاضيرﻻشيب .منجه حاجي رفعت و ميرزهمجيد اونﻼرا
پيشيك يولو وئريب ...سيز نه دئييرسيز؟ يئري اكك ،يوخسا اونﻼرا تحويل
وئرك؟
البته سليدايي »اونﻼرا تحويل وئرك« سؤزونو آدامﻼريني سيناماق اوچون
دئييردي .چونكي اونسوز دا گوللوبهييمله »اؤلدو وار ،دؤندو يوخدو« -دئيه
قطعي قرارا گلميشدي.
شامان| 189
آتيب كنده دوغرو يؤنهلديلر .شامان اؤزوندن بؤيوك اوﻻن آزي ايله رحمته
»شومﻼماني داوام ائتديرين« -دئيه امر ائتدي ...
آخشام قاپي چاليندي .خانيمگول ايچهري گيريب گوللوبهييمدن »پوخ
يئييب من ننهسينن« دئيه اوغلونون سليدايييا قارشي داوايا قاريشماسيندان
عذر ايستهدي» .بيتي غنيم اولموشﻼر اونو يولدان چيخارديبﻼر ،سوتومو حاﻻل
ائلهميهجيم« دئدي .ائرتهسي گوندن وضعيت تامام دهييشميشدي .شامانين
داوادا اولماسي سالمان حاققينداكي دئدي -قودويا سون قويموشدو .دئمك اوﻻر
كي ،حاجي رفعتين و ميرزهمجيدين رعيتلري -نين هاميسي سالمانين،
دوﻻييسي ايله ايسه شامانين طرفيني ساخﻼييردي .اوچ -دؤرد گون عرضينده
شامانين يئرلريني ده اكديلر.
شامان سلي دايي ايله مصلحتلشديكدن سونرا پوﻻد عمي ،فتاح ،آغاممد،
سردار و بير ايكي نفرله بيرليكده شاهييا يوﻻ دوشدولر...
آستارادا گئجهلهييب صاباحيسي يوك ماشينيندان زاددان تاپيب رشته گئده-
جكديلر .يولون قيراغيندا اوتوروب ماشين گودمهلي ايديلر .ﻻكين ماشين يوخا
چيخميشدي .گون اورتايا ياخين بيرجه ماشين گلدي .آمما يئر اولمادي .بير نفر
آستارالي اونﻼرا ياخينﻼشيب دئدي:
-گلين انزهليه قدر آپاريم .اوردان او يانا ماشين چوخ اوﻻر.
شامان» ،ماشينين وار؟« دئيه اوندان سوروشدوقدا دئدي:
-يوخ ،منده ماشين نه گزير ،قاييقﻼ آپاراجاغام .ماشين بئش قيرانا آپارير.
سيز آداما ايكي قيران وئررسيز.
شامان نم-نوم ائلهمك ايستهديكده پوﻻد» ،اولسون« دئدي و هاميسي دنيز
قيراغينا گئتديلر .اونﻼر قاييغا اوتوردوﻻر .قاييقچي قاييغي ساحلدن ايتهلهيه-
ايتهلهيه بير مئتر درينلييه آپارديقدان سونرا اؤزو ده مينيب آوار چكمهيه
باشﻼدي .دالغانين شپهلري قاييغي تاختا پاراسي كيمي اويناديردي .پوﻻددان
شامان| 193
باشقا هاميسي قورخوردو .دالغا قاييغي بير طرفه اهينده اونﻼر قورخوﻻريندان او
بيري طرفه ائله اهييليرديلر كي ،آز قاﻻ قاييغي چئويرهجكديلر .قاييقچي اونﻼرا
تاپشيردي كي ،اصﻼ قورخماسينﻼر و اؤز يئرلرينده اوتورسونﻼر .قاييق 150
مئتر ساحيلدن آراﻻنديقدان سونرا نسبتا آرامﻼشدي .پوﻻد عمي قاييقچي
ايفادهسيله دئدي:
-درين يئرده لپه اولماز .هله قوي يئلكهني آچسين ماشيندان دا قيوراق
گئدهجك!
دوغرودان دا ائله اولدو .قاييق ماشين سرعتي ايله گتمهيه باشﻼدي .اونﻼر
آرتيق قاييغا اؤيرهشميشديلر .اورهكلري قاريشميردي ،قورخوﻻري تؤكولموشدو.
حتي كاساني قاييقچيدان آليب قاييغين جيريقﻼريندان ايچهري دوﻻن سويو
گؤتوروب دنيزه تؤكوردولر .نهايت ايكيندي چاغي انزهليه يئتيشديلر .قاييقچينين
16قيران كيرهسيني وئرديكدن سونرا گئجهني قالماق اوچون اوجوز يئر
آختارماغا باشﻼديﻼر و نهايت آداما بئش شاهي وئريب بير كللهپاچاچي
دوكانيندا قالديﻼر .كللهچي اونﻼري دوكانين ايچيندهكي بالكونا چيخاردي ،اؤزو
ايسه سحره كيمي آشاغيدا كللهپاچا اوتمه باشﻼدي .چينزيريق قوخوسو
اونﻼرين آمانيني قيريردي .ﻻكين دؤزمكدن باشقا چاره يوخ ايدي...
|194ع .م .آغداشلي
شامان| 195
سالمان قوراني آليب اؤپدو و گؤزونه قويدوقدان سونرا درين حؤرمتله ديزي
ـ ديزي اگلشدي و قاباغينا قويدو.سونرا اشتراكچيﻼرا خطابا دئدي:
ـ بو كيتاب شاهيد اولسون كي ،قاسيملي تايفاسيندان امراه اوغلو سالمان،
كاظيملي تايفاسيندان خانوئردي اوغلو عوض ،أبيللي تايفاسيندان گؤيوش اوغلو
خودو ،ايسكندرلي تايفاسيندان قوﻻشاوغلو خانكيشي ،اوروستاملي تايفاسيندان
آلي اوغلو باﻻش آغايا بهره وئرميهجكلرينه سؤز وئريرلر.
ـ سونرا دستماز آلدي و اوزو قيبلهيه داياناراق اليني قورانا باسيب دئدي:
»من امراه اوغلو سالمان بو آلﻼه كﻼمينا و اؤز شرفيمه آند ايچيرم كي ،آغايا
بهره وئرميهجهيم«.
قاﻻن دؤرد نفر ده آندي تكرار ائديب ائودن چيخديﻼر .ائرتهسي گون بئله
بير خبر آغيزﻻرا دوشموشدو:
»آغساققالﻼر ال ـ قوران ائلهييب ،آغايا بهره وئرميهجهييك«.
خاشانين گمهسيني ييغيرديﻼر .گمه ييغيليب باغﻼنديقدان سونرا آغا
نؤكهري هاردانسا پيدا اولدو» .آلﻼه قووات وئرسين« دئسه ده جاواب وئرن
اولمادي .اوت باغﻼريني سايماغا باشﻼدي .نؤكهرين هميشهكي آميرانهليگي
يوخ ايدي .وضعيتدن خبري اولسا دا اوزه گتيرميردي .باغﻼري ساييب
قورتارديقدان سونرا ايسه گلديگي كيمي ده گئتدي .سالمان پئشهدوره باغيني
دالينا آتيب بيريني ده اوستونه قويا ـ قويا فاتحجهسينه و سون درجه لذتله
ديللندي» :آناوون خوروزو اؤلسون ،گؤر بهره آلماييبسان«...
هاوا مئه اولدوغوندان آغا نؤكهرينه خبر وئرمهدن آراباني قوشوب اوت
باغﻼريني كنده داشيماغا باشﻼديﻼر .سالمان ايلك آراباني كاﻻوايا بوشالديب
تايا قوراندا آغا نؤكهري يئنه تاپيلدي .او ،چوخ احتياطﻼ سالمانا ياناشدي:
ـ هئچ عيبي يوخدور ،يقين كي ،هاوانين مئه اولدوغونو غنيمت بيليب ،منه
خبر وئرمهييبسيز. . .
|200ع .م .آغداشلي
سالمان اونون سؤزونو كسدي و سون درجه استئهزالي بير جاواب وئردي:
ـ أيه ،سن هارداسان ،هله دئسن سو دا ايچديك ،آمما سنه خبروئرمهديك.
نؤكهر اؤزونو اويانا قويماييب يومشاقليغي داوام ائتديردي:
ـ من بيليرم ،سن بيرجه چؤپو بئله اويان ـ بويان ائلهمزسن ،آمما. . .
سالمان عصبيلشدي:
ـ نه آمما ـ مامما ائلهييرسن ،آده قانيمي قارالتما ،گئت ايشينين دالينجا.
نؤكهر ايسه يومشاقليقﻼ دانيشمالي ايدي:
ـ منيم ايشيم بودور دههه ،بهرهني آلماغا گلميشم.
ـ بوينونون آرديني گؤرسن ،بهرهني ده گؤررسن.
نؤكهر آغلينا گلمهديگي بو جاوابدان عصبيلشدي:
ـ وئرهجكسن ،اؤزوده ﻻپ اؤز بعلي ـ بعلينله وئرهجكسن.
سالمان اليندهكي ياباني هجوم وضعيتينده توتاراق تايادان يئره آتيﻼ ـ آتيﻼ
دئدي:
ـ ياباني قارنووا سوخماميش ايتيل گؤزومون قاباغيندان ،اجﻼف اوغلو
اجﻼف.
بير هفتهدن سونرا جاماعات كؤوشنه چيخاندا امنيهلر كندي محاصرهيه
آلميشدي.
كوماندئر تايفا باشچيﻼريني چاغيرتديردي .اونﻼري مسجيد ديوارينين
ديبينده سيرا ايله دوزدو و قارشيﻼريندا وار گل ائلمهيه باشﻼدي .چيگنينه
دوزولموش اوچ دنه قيزيلي اولدوز ،پئنجهيينين بوينونا تيكيلميش چاتما توفنگ
آرمي ،پاپاغينين قاباغينا تاخيلميش شير ـ خورشيد گونشين شعاﻻريني
دهشتجهسينه عكس ائتديريردي .اليني بورونج توققالي ائنلي قاييشينا تاخديغي
توپانچانين اوستونه قويوب دانيشماسي ايشين نه يئرده اولدوغونو گؤستهريردي.
نهايت گليب دوز سالمانين قارشيسيندا داياندي و اوزونه مؤحكم بير سيللي
شامان| 201
ائوه قايتارير و گلن ايله كيمي ساخﻼييردي .او گئجه ديگر اوشاقﻼر كيمي
شامان دا قارا گئييب مسجده گئتدي .بير آز اوتوردوﻻر ،هامي گلديكدن سونرا
زنجيرچيلر اؤز جرگهلرينه كئچديلر .اونﻼر تئشتي گتيرمگه گئدنده يالنيز
آرامجاسينا سينه ووروردوﻻر .آلﻼهقولو شاهبيت وئردي:
گلميشيك تئشت آپاريب ،سو تؤكوب احسان ائلهيك
كربﻼ تئشنهلرين ياد ائديب افغان ائلهيك.
هامي بير سسله تكرار ائتدي .عاشوراني قارشيﻼماغا گئدنلر طرفيندن درين
حزن ايله تكرار ائديلن شاهبيت اورهيي اوخشاييرديمي؟ يانديريرديمي؟ ايندينين
اؤزونده ده بئله شامانا بللي اولماميشدي .آمما او تئشته تؤكولن سو اوستونده بير
جوت اوزون قولون قلم اولدوغونو بيليردي .او ،بو حاقدا باجيسينا سؤال دا
وئرميشدي .زري ايسه كيچيك شامانا چوخ غريبه بير احواﻻت دانيشميشدي:
»سو فاطمه زهرا خانيمين كبينيدير .آمما يئزيدلر اونو زهرا باﻻﻻرينا
اسيرگهديلر .اوشاقﻼر اللرينده سو جامي بابالحوائجين قاپيسينا گئتديلر .غيرتلي
ابالفضل امامدان اذن آلدي .يئزيد قوشونونا هجوم ائديب اؤزونو فراتا يئتيردي.
اووجونو دولدوروب ايچمك ايستهدي .سوسوز باﻻﻻر يادينا دوشدو .سويو
اووجوندان تؤكدو و مشكيني گؤتوروب فراتدان چيخدي .او نامردلر خفدن
چيخيب قولﻼريني قلم ائلهديلر .او ،مشكي ديشينده توتوب سرعتله خيمهلره
گئديردي .بير ظاليم اليندن بير اوخ قورتاريب مشگه دگدي .ابالفضل داها
خيمهلرهگئتمك ايستمهدي .«...
زري سؤزونو داوام ائتديره بيلمهدي .آز قاﻻ اورهيي كئچهجكدي .گؤزلريندن
نئجه ده ياش سوزوردو. . .
تئشتي مسجده گتيرديكدن سونرا پوﻻد كيشي اونو اؤز يئرينه قويوب
درحال سرين و دورو بوﻻق سويو ايله دولدوردو .سوسوز اولمايان اوشاقﻼر بئله
سو ايچمهيه تلهسير و بيرـ بيرينين باشينا ديرماشيرديﻼر .پوﻻدعمي حؤصله
|206ع .م .آغداشلي
سالمالي ايدي .پوﻻد عمي كيچيك شاماني چوخ سئويردي .چونكي او نئچه
ايلين زنجيرچيسي ايميش كيمي بوتون قانون ـ قايداﻻرا رعايت ائديردي.
پوﻻدعمي زنجيردن سونرا اوشاقﻼرا دؤنور و; »باخين ،باﻻﻻريم سيز ده شامان
كيمي زنجير وورون« دئييردي.
آرتيق زنجيرين ريتمي دهييشيلمهلي و دؤشهمه وورماغا دؤنمهلي ايدي.
بهرمخان ايكينجي دؤور حسين چكمهيه باشﻼدي.
ـ حسييين.
ـ حسييين.
ـ مظلوووم.
ـ حسييين.
ـ ابيعبديلﻼااه.
ـ يا ابالفضل.
ـ جان ابالفضل.
ـ يا ابالفضل.
دستهباشي ريتمي دهييشديرمك اوچون اوجادان »يا آلﻼه« دئدي .بو او
دئمك ايدي كي ،زنجيري ساغ چيگينه ،سول چيگينه ،يئنه دهساغ چيگينه
ووروب ،بير آن دايانمالي ،سونرا همين اوچلويو داوام ائتديرمهلي ايديلر .هر
اوچلويون اؤزونه مخصوص اوچلوك عبارهسي ده وار ايدي:
بهرمخان:
ـ حسين ،حسييين ،حسين.
زنجيرچيلر:
ـ حسين ،حسييين ،حسين.
ـ عطشان اؤلن حسين.
ـ حسين ،حسييين ،حسين.
شامان| 209