03.08.

2018

Öğrenim
Eğitimin Amacı Konu Başlıkları
hedefleri

Katılımcıların, ergonomi ve iş Bu dersin sonunda katılımcılar; • Çalışma yaşamı ve

fizyolojisi konusunda temel • Ergonomiyi ve temel ergonomi
kavramları bilmelerini ve kavramlarını tanımlar.
işyerinde ergonomik • İş fizyolojisi ve biyomekanik
• Ergonomik risklerin etkilerini
düzenlemeler ve çalışma ortamı
belirler.
• Antropometri ve çalışma
tasarımları hakkında bilgi sahibi
ortamı tasarımı
olmalarını sağlamaktır. • Ergonomik risklerin Etkilerinin
önlenmesi konusunda • Bilgi teknolojisine dayalı
yapılacak çalışmaları açıklar. ergonomik düzenlemeler
ERGONOMİ • Güvenlik tekniğine dayalı
ergonomik düzenlemeler
Ders No: 20 • Ofis ergonomisi
• İlgili mevzuat

Hüdayi TAŞÇI
hudayitasci@uludag.edu.tr
22:52 1 22:52 2

Mevzuat

• Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Önlemleri Hakkında SORU :

Ergonomiye ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi
Yönetmelik yanlıştır?
• İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği
a) Verimli, güvenli ve rahat bir çalışma ortamı sağlamayı
• Elle Taşıma İşleri Yönetmeliği
amaçlar.
• Çalışanların Titreşimle İlgili Risklerden Korunmalarına Dair Yönetmelik b) İnsan ve sistemin diğer öğeleri arasındaki ilişkinin
• Kişisel Koruyucu Donanım Yönetmeliği anlaşılmasıyla ilgilidir.
c) Çalışma ortamındaki stresleri ve insanların bu streslerle
• Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında
uyumunu konu edinir.
Yönetmelik d) İnsan faktörünü dikkate almadan verimliliği artırmayla
• Yapı İşlerinde Sağlık ve Güvenlik Yönetmeliği ilgilenir.
e) Temel bileşenleri anatomi, fizyoloji, psikoloji, mühendislik,
tasarım ve yöntemdir.
22:52 3 22:52 4

1
 03.08.2018

Önceleri,

CEVAP :
Ergonomiye ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi
yanlıştır?

a) Verimli, güvenli ve rahat bir çalışma ortamı sağlamayı

amaçlar.
b) İnsan ve sistemin diğer öğeleri arasındaki ilişkinin
anlaşılmasıyla ilgilidir.
c) Çalışma ortamındaki stresleri ve insanların bu streslerle
uyumunu konu edinir.
d) İnsan faktörünü dikkate almadan verimliliği artırmayla Ergonomi konusundaki çalışmalar ilk başlarda ekonomik kökenli !
ilgilenir. -İnsanın verimini artırmak,
e) Temel bileşenleri anatomi, fizyoloji, psikoloji, mühendislik, -Makine temposuna ayak uydurmasını sağlamak,
tasarım ve yöntemdir. -Daha fazla üretim,
22:52 5
-Daha
22:52
çok kâr... 6

İnsan - Makine Sonraları,

İnsan özellikleri ve yetenekleri üzerinde araştırma,

Çalışma sırasındaki hareketleri en ince ayrıntılarına kadar Ancak daha sonraları,
incelenmiş, -insanı bir makine gibi görmenin yanlış olduğu,
-belli bir sürede belli bir işi gerçekleştirebileceği ve gücünün üstünde
İnsana bir makine gözüyle bakılmış, çalışan insanın yorularak kazalara neden olacağı,
-insan sağlığı ve mutluluğu pahasına üretim artışının sağlanamayacağı,
bu makineyi daha çok üretim yapacak duruma getirebilmek yolundaki görüşler ağırlık kazanmış ve ergonomik çalışmalar çalışanların
için kafa yorulmuştur. rahatlığı yönünde gelişmiştir.
22:52 7 22:52 8

2
 03.08.2018

Ergonomi ILO 155 sayılı sözleşme

Çalışan İş İSG ve Çalışma Ortamına İlişkin Sözleşme
Özellikler Çalışma Koşulları ILO Kabul Tarihi: 3 Haziran 1981
Yetenekler (Görevler ve Çevre)
Motivasyon Teşvikler

Değerlendirme
Kişinin İşin
Uygunluğu Gerekleri

Çalışan İş ile çalışanı Çalışma

yeteneklerini birbirlerine koşullarını
geliştirmek uyarlamak iyileştirmek Ulusal Politika İlkeleri:
mümkün mü? mümkün mü? mümkün mü?
Madde 5: İşin maddi unsurları ile işi yapan veya nezaret eden kişiler
arasındaki ilişkiler ve makine, teçhizat, çalışma süresi, işin
Eğitim, uygulama, yetiştirme,
uzmanlaştırma
Çalışma yerini düzenleme düzenlenmesi ve iş usullerinin, işçilerin fiziksel ve zihinsel
kapasitelerine uyarlanması …

Çalışanın daha etkin hale gelmesi

http://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377299/lang--tr/index.htm

22:52 9 22:52 10

ILO 161 sayılı sözleşme 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu

Sağlık Hizmetlerine İlişkin Sözleşme Kabul Tarihi: 20 Haziran 2012
ILO Kabul Tarihi: 7 Haziran 1985

Risklerden korunma ilkeleri

Görevler: MADDE 5 – (1) İşverenin yükümlülüklerinin yerine getirilmesinde aşağıdaki
ilkeler göz önünde bulundurulur:
Madde 5: İş sağlığı, güvenliği, hijyen ve ergonomi, kişisel ve
müşterek koruyucu donanım konularında tavsiyede bulunma, ç) İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş
-İş ile ilişkisi bakımından, işçilerin sağlığının gözetimi, ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek,
özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe
-İşin işçiye uygunluğunun geliştirilmesi, olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek.
http://www.ilo.org/ankara/conventions-ratified-by-turkey/WCMS_377304/lang--tr/index.htm http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.6331.pdf

22:52 11 22:52 12

3
 03.08.2018

İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yön.

Kabul Tarihi: 25 Nisan 2013 SORU :

Ergonomik risklerin değerlendirilmesi ile ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur?

a) Tehlike sınıflarına göre yalnız tehlikeli ve çok tehlikeli

işyerleri için yasal bir zorunluluktur.
b) Tehlike sınıflarına göre yalnız çok tehlikeli işyerleri için
yasal bir zorunluluktur.
İş sağlığı ve ergonomi c) 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki
tüm işyerleri için yasal bir zorunluluktur.
MADDE 9 – (1) Asgari sağlık ve güvenlik gereklerinin uygulanmasında,
d) Yalnız 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı 6331
çalışanların iş ekipmanı kullanımı sırasındaki duruş pozisyonları ve çalışma
şekilleri ile ergonomi prensipleri işverence tam olarak dikkate alınır. sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerleri
için yasal bir zorunluluktur.
e) Çalışan sayısı elliden az olan işyerleri hariç olmak üzere
http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2013/04/20130425-7.htm
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki
22:52 13 işyerleri
22:52 için yasal bir zorunluluktur. 14

Ergonominin Amaçları
CEVAP : - İnsanı yormamak, gereksiz ve aşırı zorlamalardan kaçınmak;
Ergonomik risklerin değerlendirilmesi ile ilgili aşağıdaki
ifadelerden hangisi doğrudur? - Ölçülü iş yükü ile sağlığını korumak,

a) Tehlike sınıflarına göre yalnız tehlikeli ve çok tehlikeli - İşyeri ortamı ve çevre şartlarını kontrol etmek ve iyileştirmek,
işyerleri için yasal bir zorunluluktur.
b) Tehlike sınıflarına göre yalnız çok tehlikeli işyerleri için - İşgücü kayıplarını önlenmek,
yasal bir zorunluluktur.
c) 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu - Yorulmayı ve stresi azaltmak, motivasyonu artırmak,
kapsamındaki tüm işyerleri için yasal bir zorunluluktur.
d) Yalnız 6 aydan fazla süren sürekli işlerin yapıldığı 6331 - İş kazalarını ve mesleki riskleri önlemek,
sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki işyerleri
için yasal bir zorunluluktur. - Verimliliği ve kaliteyi yükseltmek.
e) Çalışan sayısı elliden az olan işyerleri hariç olmak üzere
6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu kapsamındaki
işyerleri
22:52 için yasal bir zorunluluktur. 15 22:52 16

4
 03.08.2018

Ergonomik faktörler dikkate alınmazsa; Ergonomi

-Verim azalır,

-Kayıp zamanlar artar,

-Devamsızlıklar ve işten ayrılmalar artar,

-İşle ilgili hatalar artar,

-İş kalitesi düşer,

-Çalışanların fiziksel ve psikolojik sorunları artar,

«İşin insana, insanın işe uyumu»
kazaları – meslek hastalıkları artar,
-İş22:52 17 22:52
Resim:https://tuisag.com/belge-ve-dokumanlar/el-kitaplari/
18

Ergonomi Ergonomik Yaklaşım

"ergo" + "nomos"
İş/çalışma + kural/yasa
-İnsan ölçüleri -Mobilya
İşbilim (TDK) -El araçları ekipmanlar
-Yetenekleri
UYUM -İşin gereklilikleri
-Kısıtlılıkları
-İşyeri çevresi
-Beklentileri
Çalışanların yapı ve yetenekleri ( fiziksel ve zihinsel) ile iş ve
çalışma koşulları arasındaki uyumu sağlayan bilimdir.

22:52 19 22:52 20

5
 03.08.2018

Ergonomi Tanımlar Ergonomi

• Ergonomi: çalışılan ve yaşanan çevrenin insan özelliklerine uygun

olarak tasarımlanması çalışmasıdır.
• Ergonomi: çalışanların biyolojik, psikolojik özelliklerini göz
önünde bulundurarak insan-makine-çevre uyumunun doğal ve
teknolojik yasalarını ortaya koyan çok disiplinli bir bilim dalıdır.
• Ergonomi: mühendislik bilimleri ve insan bilimleri arasında Ergonomi buluşları, tıbbi müdahaleye gerek kalmadan, herhangi bir kaza
optimum dengeyi ve insanın rahat çalışmasını sağlayan bir bilim veya meslek hastalığı olmadan, önceden önlem almaya yöneliktir.
dalıdır.
22:52 21 22:52 22

Ergonomi Tarihçesi Ergonominin Uygulanma Alanları

Frederick Winslow Taylor; (1856-1915)
Amerikalı makine mühendisi ve endüstriyel idare uzmanı olup endüstriyel verimliliği arttırmak için çeşitli
çalışmaları olmuştur.
Metod Etüdü ve Zaman Etüdü gibi çalışmaları ile tarihe geçmiştir.

1910’larda ergonomik yaklaşımlara öncülük eden yeni metod girişimi dikkat çekmiştir. İnsan çalışmasının olduğu her yerde uygulanabilir
Bu girişim; mühendis Frank Bunker Gilbreth, (1868 - 1924) ile psikolog olan eşi Lilian Gilbrecht’ in
geliştirdikleri “İş ve Zaman Etüdü”, metodudur.
Bazı kaynaklar Gilbreth Ailesi’nin ergonomik yaklaşımın öncüleri olduğunu kabul ederler.
endüstriyel işyerlerinde,
tarım işletmelerinde,
1940’lara kadar yapılan çalışmaların dağınık oluşu çeşitli güçlükler yarattığından, 1949’da Oxford
Üniversitesinde bir toplantı yapıldı. bürolarda,
okullarda,
Oxford toplantısından sonra atılan ilk adım (Ergonomi Araştırmaları Konseyi)’nin kurulması olmuştur.
Bu kuruluşun çalışmaları uluslararası bir işbirliğini de amaçladığı halde, böyle bir birleşme ancak 1961 hastanelerde,
yılında Stockholm’de yapılan uluslararası bir toplantıda gerçekleştirilebilmiştir. otellerde,
Bu toplantı vesilesiyle (Uluslararası Ergonomi Cemiyeti- IEA) kurulmuş ve merkezi İngiltere’de bulunan bu
uluslararası cemiyetin önemli bir birleştirici etkisi olmuştur. evlerde,
…
Ülkemizde;
1968 yılında Çalışma Bakanlığı ve Dünya Çalışma Teşkilatı (ILO) işbirliği ile modern bir İşçi Sağlığı ve İş
..
Güvenliği Merkezi kurulması için çalışmalara başlanmıştır. Bu merkezin, modern cihazlar ile donatılmış .
ergonomi ünitesi ancak 1972 yılında kurulabilmiştir. …
Ülkemizde ergonominin iş dünyasına tanıtılmasında, Milli Prodüktivite Merkezi’nin önemli katkıları olmuştur.

22:52 23 22:52 24

6
 03.08.2018

Ergonomik Tasarımlarla İlgili Önemli Hususlar 1/2 Ergonomik Tasarımlarla İlgili Önemli Hususlar 2/2

• Sistem elemanları kolay ulaşılabilir olmalı,
• İnsan, sistem içinde bulunmaktan hoşnut olmalı,
• İnsanın iş kazası ve meslek hastalığına uğrama riski az olmalı,
• Tehlike anında hızla yer değiştirmek mümkün olmalı,
• Birbirini izleyen görevler arasındaki süre davranış hızına uygun olmalı,
22:52 25
• İnsandan istenen hassasiyet derecesi doğal yeteneklerine uygun olmalı,
• Sinyaller kolay algılanabilir, anlaşılabilir ve yorumlanabilir olmalı,
• Tehlike sinyallerinin özel bir ayırt ediciliği olmalı,
• Birbiri ile ilgili kumanda elemanları birbirine yakın olmalı,
• Zorlanma düzeyi mesai süresi boyunca sürdürülebilir olmalıdır.
22:52 26

Ergonomik tasarım

Kullanıcıya
SORU :
uygun Aşağıdakilerden hangisi ergonomik bir tasarımın
Doğruluk olmalı
kullanıcıya yönelik amaçlarından biri değildir?

a) Kullanıcıya uygun olma

Performansı Kullanımı
Güvenlik arttırmalı kolay olmalı b) Rahatlığı artırma
c) Sağlık ve güvenliği artırma
ERGONOMİK d) Albeniyi artırma
Hız
TASARIM e) Performansı artırma

Sağlığı Rahatlığı
korumalı arttırmalı

22:52 27 22:52 28

7
 03.08.2018

Ergonominin Sınıflandırılması

CEVAP :
Aşağıdakilerden hangisi ergonomik bir tasarımın
Fiziksel Ergonomi
kullanıcıya yönelik amaçlarından biri değildir?

a) Kullanıcıya uygun olma

b) Rahatlığı artırma
c) Sağlık ve güvenliği artırma
d) Albeniyi artırma
e) Performansı artırma
Organizasyonel
Bilişsel Ergonomi Ergonomi
(Örgütsel)

22:52 29 22:52 30

Ergonominin Sınıflandırılması Fiziksel Ergonomi Ergonominin Sınıflandırılması Bilişsel Ergonomi

İnsan vücudunun, fiziksel ve fizyolojik faktörlere verdiği

tepkileri inceler.
İnsanın tutma, eğilme, uzanma, duruş…vb. hareketlerini, iş tekrarı
(monotonluk), ısı, ışık, gürültü, toz ve titreşim gibi iş ve çevre özelliklerini
mercek altına alır.
Mühendislik Psikolojisi olarak da adlandırılan Bilişsel Ergonomi,
Fiziksel ergonomi, kapsadığı alan gereği, özellikle anatomik, fizyolojik ve algılama, dikkat, kavrama, motor kontrol ve hafıza gibi bilişsel süreçlerle
Antropometrik karakteristikleriyle ilgilenmektedir. ilgilenir.
Asıl çalışma alanı gösterge dizaynıdır.
- Kumanda,
Böylece insanların kendilerine zarar - kontrol düğmeleri,
vermeyecek olan, hatta ondan - sinyaller,
hoşlanacakları ve mutlu olacakları bir fiziki - joystickler,
ortamda bulunmaları için çalışır - direksiyon,
- araç-uçak göstergelerinin tasarımı
22:52 31
ana
22:52
konuları arasındadır. 32

8
 03.08.2018

Ergonominin Sınıflandırılması Bilişsel Ergonomi Ergonominin Sınıflandırılması (Organizasyonel) Örgütsel Ergonomi

Örgütsel ergonomi; insanları ve işi, en iyi sonucu sağlayacak

biçimde örgütlemeye çalışır.
Örgütsel yapıları, politika ve süreçleri dahil olmak üzere sosyoteknik
sistemlerin en uygun duruma getirilmesiyle ilgilenir.

Konuları arasında;
-iletişim,
Mesaj Psikolojik -ekip yönetimi,
Tasarımı Algı -iş tasarımı,
-çalışma saatlerinin belirlenmesi,
-vardiyalı çalışma sistemi,
-takım çalışması,
-motivasyon,
-kalite yönetimi sayılabilir.
Bu alan, Psikoloji biliminden yararlanır.

22:52 33 22:52 34

Bazı Özel Gruplarla İlgili Ergonomik Yaklaşım
Solaklar İçin Ergonomi
Solak olmak iş ve toplum yaşamının doğal bir gerçeğidir. Solak bir insan makastan
tutun bir çok aletin kullanımında zorlanır.
Bazı Özel Gruplarla İlgili Ergonomik Yaklaşım
Engelliler İçin Ergonomi
Özel tasarımlı iş istasyonları ve ekipmanlar, tuvalet ve duşlar, sabit ve seyyar
sandalyeler, otoparklar, asansörler, yollar, geçitler vb. engellilerimizin iş hayatına
kolay entegre olmalarına, üretmelerine büyük katkı sağlar.

22:52 35 22:52 36

9
 03.08.2018

Bazı Özel Gruplarla İlgili Ergonomik Yaklaşım Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları
Yaşlılar İçin Ergonomi
Trafikte yaya geçiş sürelerinin ayarlanması, alışveriş merkezleri ve kamu/özel
Ergonomi, ihtiyacı olan bilgilere erişebilmek için değişik bilim
hizmet binalarında oturma bankları bulundurulması, merdiven korkulukları vd.
dallarından faydalanması gerekecektir.

İş
Fizyolojisi
Biyomekanik

Antropo
metri

Ergonomi
22:52 37 22:52 38

Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - Biyomekanik; Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - Biyomekanik;
Biyomekanik Uygulama Örneği
Biyoloji ve mühendislik bilimlerinin, canlılar üzerinde uygulama alanıdır. ( Fren Kampanalarının Taşınması Eylemi) Tofaş-Bursa

Biyomekanik;
Anatomik yapıların, (kas ve iskelet sistemi ve kemikler)
ortamın fiziksel öğeleri ve koşulları ile etkileşimini
inceleyen bilim dalıdır.

İş biyomekaniği özellikle mekanik strese yanıt açısından

insan vücudunun mekanik özellikleri ile ilgilenmektedir.

Özellikle bel ve üst eklemlerde aşırı yük ve zorlanmaya bağlı

sorunların önlenmesi temel amaçlardan birisidir.
Çalışanın Üretim Sırasında Yaptığı Hareketlerin (Uzuvların Yaptığı Açıların,
İvmelerin, Bedensel Eğilmelerin) Sayısallaştırıcı Giysi Kullanılarak
Sayısallaştırılması
22:52 39 22:52 40

10
 03.08.2018

Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - İş fizyolojisi: Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - İş fizyolojisi:

İş - enerji ilişkisini, iş ve egzersiz sırasında enerji sağlanmasıyla

ilgili mekanizmaları inceleyen bilim dalıdır.

Yorgunluğun önlenmesi temel konularındandır.

Tüm vücut yorgunluğu ve yerel yorgunluk ayrı olarak ele alınır.

İş ve çalışma çevresinin etkileri sonucunda insan üzerinde oluşan

yüklenme ve zorlanmaları inceler.

22:52 42 22:52 43

İş fizyolojisi: Kas Aktiviteleri Statik Kas Çalışması

Fiziksel işlerin yapılması sırasında;

Kas uzun bir süre aynı şekilde kasılı durumda kalmasıdır.

Bu durumda kan akışı sağlanamayacak, gelen oksijen miktarı

Statik Kas
Çalışması azalacak ve kasta biriken laktik asit gibi maddeler
uzaklaştırılamayacağından yorgunluk belirtileri başlayacaktır.

Kas Bundan dolayı statik çalışma istenmeyen bir çalışma şeklidir.

Aktiviteleri
Mümkün olduğunca statik kas çalışması gerektiren işlerin
Dinamik kaldırılması veya bunların dinamik yapılabilir şekle
Kas dönüştürülmesi gerekir.
Çalışması
Bir nesneyi sabit olarak elle tutmak gibi.

22:52 22:52 46

11
 03.08.2018

Dinamik Kas Çalışması

Kas ritmik olarak kasılır ve gevşer. SORU :

Aşağıdakilerden hangisi statik adale işidir?
Bir tekerleği elle sürekli olarak çevirmek gibi.
a) Bir yükün taşınması
b) Bir yükün kaldırılması
c) Testere ile bir tahta parçasının kesilmesi
d) Kolla bir yükün göğüs hizasında sabit tutulması
e) Merdiven çıkılması

22:52 47 22:52 48

Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - İş fizyolojisi:

Hareketler ritmik olmalı

CEVAP :
Aşağıdakilerden hangisi statik adale işidir?
Dinlenme Dinamik işler Statik işler
a) Bir yükün taşınması
b) Bir yükün kaldırılması
c) Testere ile bir tahta parçasının kesilmesi
d) Kolla bir yükün göğüs hizasında sabit tutulması
e) Merdiven çıkılması Gereken Dolaşım Gereken Dolaşım Gereken Dolaşım

22:52 49 22:52 50

12
 03.08.2018

Yorulma Yorulma

Organların performansının ve fonksiyonlarının azalmasıdır.

- Zihinsel ve bedensel çalışmanın süresi ve yoğunluğu,

(kişinin yetenekleri, fiziksel iş kapasitesi, iş tasarımı, eğitim, araçların tasarımı, çalışma yeri
düzenlenmesi)

- çevresel faktörler,
- psikolojik sebepler,
- hastalıklar,
- beslenme şartları, İş etkinliği, görev üzerinde dikkat ve konsantrasyonunun
optimum olduğu dönemin ötesine geçerse, performans düşer
- monotonluk,
bu da kendisini çıktı ya da üretim hızında düşme, hata
yorgunluğun ana sebepleridir. sayısında ve kazalarda artma ile gösterir.
22:52 51 22:52 52

Aşırı zorlayıcı işlerde çalışanın

Yorulma belirtileri Dinlenme kendisince verilir.
(Spontane)

1. Dikkatte azalma,
İsteğe
2. Algılamanın yavaşlaması ve azalması, Bağlı

3. Güdülenmede azalma (Kişinin, eylemin yönünü, gücünü ve öncelik sırasını

belirleyen iç ya da dış dürtülerin etkisiyle eyleme geçmesi.) Makinenin
Halen yapılan işle temizlenmesi,
4. Performans hızında azalma, ilgili olmayan ikincil
Gizli
İş çalışma masasının
düzenlenmesi,
bir işin yapılmasıdır. DİNLENME Akışına
Dinlenme arkadaşlarına
5. Aynı çıktının sağlanabilmesi için daha büyük oranda enerji (İkinci İş, Bağlı danışmak üzere
maskelenmiş) çalışma alanından
harcanması, ayrılma vb. gibi.

yorgunluk belirtileridir.

Bu belirtilerin görülmesi, dinlenme arası verilmesi gerektiğinin Yasal

göstergesidir.
Yasaya dayanarak ve/veya işverenin inisiyatifiyle
önceden planlanmış bağlanmış aralardır.
22:52 53 22:52 54

13
 03.08.2018

4857 Sayılı İş Kanunu Dinlenme Süresi

Kabul Tarihi: 22 Mayıs 2003

Ara dinlenmesi
Madde 68 - Günlük çalışma süresinin ortalama bir
zamanında o yerin gelenekleri ve işin gereğine göre
ayarlanmak suretiyle işçilere;

Çalışma Süresi Dinlenme Süresi

4 saate kadar 15 dakika
4 – 7,5 saat arası 30 dakika D
(7,5 dahil)
İ
N
7,5 saatten fazla 1 saat L
E
N
M

Bu dinlenme süreleri en az olup aralıksız verilir. Ancak bu süreler, iklim, mevsim, E

o yerdeki gelenekler ve işin niteliği göz önünde tutularak sözleşmeler ile aralı
D
E
Ğ
olarak kullandırılabilir. E
R
Dinlenmeler bir işyerinde işçilere aynı veya değişik saatlerde kullandırılabilir. İ

Ara dinlenmeleri çalışma süresinden sayılmaz. DİNLENME SÜRESİ

http://www.mevzuat.gov.tr/MevzuatMetin/1.5.4857.pdf

22:52 55 22:52 56

Dinlenme Süreleri Nasıl Olmalıdır?

Vardiyalar uzadıkça dinlenme SORU : 2015

araları sıklaştırılmalıdır. Mola bir vardiya süresi içinde işe ilişkin faaliyetlerin
Sıklık çalışmanın yoğunluğuna göre durdurulduğu zaman dilimi olarak tanımlanmaktadır.
düzenlenmelidir.
Buna göre, molalara ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi
yanlıştır?
Aşırı sıcak ve gürültülü iş
ortamlarında, aralar, bu ortamların a) Molada başka bir yan iş yapılırsa molanın değeri kaybolur.
dışında bir yerde verilmelidir. b) Çok sayıda kısa süreli mola yerine, az sayıda uzun süreli
mola daha yararlıdır.
c) Süresi arttıkça etkinliği azalır.
Dinlenme etkisinde azalmaya d) Statik yüklenmeden dolayı yorulan bir kas kısa süre bile
sebep olacağından, dinlenme dinlendirilirse yorgunluğu ortadan kalkar.
sırasında ek iş yaptırılmamalıdır. e) Aşırı sıcak ortamda çalışan bir işçi, molasını aynı yerde
geçirmemelidir.
22:52 57 22:52 58

14
 03.08.2018

CEVAP : 2015 SORU :

Mola bir vardiya süresi içinde işe ilişkin faaliyetlerin Etkin bir mola düzenlemesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
durdurulduğu zaman dilimi olarak tanımlanmaktadır. hangisi yanlıştır?

Buna göre, molalara ilişkin aşağıdaki ifadelerden hangisi
yanlıştır?
a) Molada başka bir yan iş yapılırsa molanın değeri kaybolur.
b) Çok sayıda kısa süreli mola yerine, az sayıda uzun süreli
mola daha yararlıdır.
c) Süresi arttıkça etkinliği azalır.
d) Statik yüklenmeden dolayı yorulan bir kas kısa süre bile
dinlendirilirse yorgunluğu ortadan kalkar.
e) Aşırı sıcak ortamda çalışan bir işçi, molasını aynı yerde
geçirmemelidir.
22:52 59
a) Molalar özellikle yorucu olan iş dilimlerinin hemen arkasına
getirilmelidir.
b) Molalar özellikle günlük çalışma süresinin sonuna
toplanmalıdır.
c) Uzun süreli ve az sayıda molalar yerine kısa süreli ve çok
sayıda molalar tercih edilmelidir.
d) Molaların sıklığı bedensel ve zihinsel çalışmanın ağırlığına
göre belirlenmelidir.
e) Mola mekanları çalışma yerinin yanına yerleştirilmelidir.
22:52 60

Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - Antropometri

CEVAP : Antropometri (vücut ölçüleri bilimi)

Etkin bir mola düzenlemesi ile ilgili aşağıdaki ifadelerden
hangisi yanlıştır? Yunanca;
anthropo ve metrikos
a) Molalar özellikle yorucu olan iş dilimlerinin hemen arkasına (insan) ve (ölçme)
getirilmelidir.
b) Molalar özellikle günlük çalışma süresinin sonuna
İnsan vücudunun boyutları ile ilgilenen özel bir bilim dalıdır.
toplanmalıdır.
c) Uzun süreli ve az sayıda molalar yerine kısa süreli ve çok
sayıda molalar tercih edilmelidir.
d) Molaların sıklığı bedensel ve zihinsel çalışmanın ağırlığına
göre belirlenmelidir.
e) Mola mekanları çalışma yerinin yanına yerleştirilmelidir.

22:52 61 22:52 62

15
 03.08.2018

Ergonomi İle İlişkili Bilim Dalları - Antropometri

Antropometri (vücut ölçüleri bilimi) SORU :

Ergonomi ilkelerine uygun işyeri düzenlemesi yapılırken;
Vücut büyüklüğünün ölçümünü ve istatistiksel değerlendirmesini yapmayı
esas edinir. I. fizyoloji
Antropometrik veriler;
II. anatomi
-konfeksiyoncular, III. psikoloji
-mobilya,
-araç-gereç, bilimlerinin hangilerinden yararlanılır?
-makine tasarımcıları
için temel kriterleri oluşturmaktadır.
a) Yalnız I
Farklılıkları ve benzerlikleri saptayarak daha geniş bir insan kitlesine b) I ve II
uygun tasarımlar yapma imkânı sağlar. c) I ve III
d) II ve III
e) I, II ve III
(Ergonomik tasarımlarda çok yararlanılan bir disiplindir.)
22:52 63 22:52 64

Antropometri METOTLARI
Vücut hareketsiz durumdayken alınan
CEVAP : ölçüm değerleriyle ilgili dalıdır.
Ergonomi ilkelerine uygun işyeri düzenlemesi yapılırken;

I. fizyoloji
Statik
Yapısal
II. anatomi
III. psikoloji
Antropometri
bilimlerinin hangilerinden yararlanılır?

a) Yalnız I Dinamik
b) I ve II Fonksiyonel

c) I ve III
d) II ve III Vücut hareket halindeyken alınan ölçüm
e) I, II ve III değerleriyle ilgili dalıdır.

22:52 65 22:52 66

16
 03.08.2018

Antropometri Metotları Antropometri METODLARI

Statik Antropometri (Yapısal Vücut Ölçüleri) Boyut ölçüleri ve dağılım tablosu

Örneğin;
-ayakta boy,
-otururken boy,
-yerden dirsek yüksekliği
gibi değerlerdir.

22:52 67 22:52 68

Antropometri METODLARI Antropometri METODLARI

Sürücüsü yeri tasarımında statik ve fonksiyonel ölçüler
Dinamik Antropometri (Fonksiyonel Vücut Ölçüleri)

Çalışanlar devamlı hareket halindedirler. Çalışanların;

- ayakta dururken,
- otururken
çevrelerindeki malzemelere, kontrol sistemlerine ve işlem
noktalarına uzanabilmeleri için;
- eğilme,
- uzanma,
- kaldırma,
- dönme,
gibi hareketlerinin sınırlarını ölçmek ergonomik açıdan önemlidir.

Statik ölçüler Fonksiyonel ölçüler

22:52 69 22:52 70

17
 03.08.2018

Antropometri METODLARI Anadolu İnsanının Bazı Ortalama Antropometrik Değerleri (cm)

2005 yılı Türkiye Antropometri Araştırması sonuçları

Erkek Kadın

Boy (cm) 168.88 155.03

Ağırlık (kg) 74.74 67.12

Kafa Uzunluğu 18.64 17.67

Üstkol Uzunluğu 35.31 32.57

Önkol Uzunluğu 26.92 23.72

Üstbacak Uzunluğu 47.50 46.48

Ayak Uzunluğu 26.15 23.62

El Uzunluğu 19.55 18.03

El parmak Uzunluğu 10.67 9.33

22:52 71 22:52 72

Antropometrik Verilerin Kullanma İlkeleri Antropometride Normal Dağılım

Tasarım çalışmalarının en önemli

amacı; kullanıcı kitlesinin
tamamına yakın bir kısmına
uyum sağlayabilecek tasarım
standartlarının geliştirilmesidir

Alttaki %5 'lik kısımla

22:52 73 22:52
üstteki %5 'lik kısımlar standart kapsamın dışında tutulmuşlardır. 74

18
 03.08.2018

Antropometrik Verilerin Kullanma İlkeleri Uç Değerler İçin Tasarım

Alt ve üstte kalan diğer
% 5 lik gruplar için
Antropometrik verilerin, tasarım amaçlarına uygun olarak gerekli ihtiyaçlar özel
kullanılmasında uyulması gereken bazı ilkeler vardır. yapımlar yolu ile
giderilir.
Bu ilkeler;

- Uç Değerler İçin Tasarım

- Ayarlanabilir Aralıklar İçin Tasarım
- Ortalama Değer İçin Tasarım
Hacimle ilgili tasarımlarda %95 'lik dağılım değerleri,

Erişimle ilgili tasarımlarda ise alt %5 dağılım değerleri,

dikkate alınır.
22:52 75 22:52 76

Ayarlanabilir Aralıklar İçin Tasarım Ayarlanabilir Aralıklar İçin Tasarım

Bir donanımın ve tesisin belirli ölçüleri, değişik boyutlardaki

kullanıcı kitlesini kapsayacak şekilde ayarlanabilir ölçülerde
yapılabilir.

Örneğin; otomobil sürücü koltuğu

Bu donanımların %5 ve %95 lik dağılım içerisinde herhangi

bir noktaya göre ayarlanabilecek şekilde tasarımlanması
önerilmektedir.

22:52 77 22:52 78

19
 03.08.2018

Ayarlanabilir Aralıklar İçin Tasarım Ayarlanabilir Aralıklar İçin Tasarım

22:52 79 22:52 80

Ortalama Değer İçin Tasarım

Ortalama değere (%50 medyan) göre yapılan tasarımlar
düşünüldüğünün aksine olarak büyük bir kullanıcı kitlesini
karşılamamaktadır.
Örneğin; sandalye, kaşık, kazak, çorap ve eldiven gibi…
SORU :
I. Kolay erişimi sağlayan otobüs bagajı rafı tasarımı
II. Rahat ve güvenli postür sağlayan ekran yerleşim tasarımı
III. Açma ve kapatmayı kolaylaştıran kapı kolu tasarımı
IV. Çalışanın el ve parmaklarının testereye değmesini
engelleyen makine koruyucu tasarımı

Yukarıdakilerden hangileri antropometrik verilerin ürün

tasarımı amacıyla kullanılabileceği örnekler içerir?

a) I, II, III, IV
b) I ve II
c) I ve III
d) II, III ve IV
e) I, II ve III
22:52 81 22:52 82

20
 03.08.2018

Ofis Ergonomisi

CEVAP :
I. Kolay erişimi sağlayan otobüs bagajı rafı tasarımı
II. Rahat ve güvenli postür sağlayan ekran yerleşim tasarımı
III. Açma ve kapatmayı kolaylaştıran kapı kolu tasarımı
IV. Çalışanın el ve parmaklarının testereye değmesini
engelleyen makine koruyucu tasarımı

Yukarıdakilerden hangileri antropometrik verilerin ürün

tasarımı amacıyla kullanılabileceği örnekler içerir?

a) I, II, III, IV
b) I ve II
c) I ve III
d) II, III ve IV Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik
e) I, II ve III
22:52 83 22:52 84

Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik SORU : 2013

Önlemleri Hakkında Yönetmelik I- Masaüstü bilgisayar
Kapsam II- Sürekli kullanılmayan taşınabilir bilgisayar
MADDE 2 – (1) Bu Yönetmelik, 20/6/2012 tarihli ve 6331 sayılı İş Sağlığı ve III- Hesap makinesi
Güvenliği Kanunu kapsamına giren ve ekranlı araçlarla çalışmaların yapıldığı tüm
işyerlerini kapsar. Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
(2) Bu Yönetmelik hükümleri;
a) Hareketli makine ve araçların kumanda kabinlerinde ve sürücü mahallinde, Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre ekranlı araçların
b) Taşıma araçlarında aracın kumandasındaki bilgisayar sistemlerinde, kullanımından kaynaklanan riskleri belirlerken, işyerinde
c) Toplumun kullanımına açık bilgisayar sistemlerinde, mevcut yukarıdaki büro elemanlarından
ç) İşyerinde kullanımı sürekli olmayan taşınabilir sistemlerde,
d) Hesap makineleri, yazar kasa ve benzeri veri veya ölçüm sonuçlarını gösteren hangisi/hangilerinin göz önünde bulundurulmasına gerek
küçük ekranlı cihazlarda, yoktur?
e) Ekranlı daktilolarda,
uygulanmaz. a) Yalnız I
b) Yalnız III
c) I ve III
Yönetmelik detaylı olarak incelenecek !!! d) II ve III
22:52 85 22:52 86

21
 03.08.2018

Çalışanların bilgilendirilmesi ve eğitimi

CEVAP: 2013
I- Masaüstü bilgisayar
II- Sürekli kullanılmayan taşınabilir bilgisayar
III- Hesap makinesi
Eğitim;
Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre ekranlı araçların - Ekranlı araçlarla çalışmalarda riskler ve korunma yolları,
kullanımından kaynaklanan riskleri belirlerken, işyerinde - Doğru oturuş,
mevcut yukarıdaki büro elemanlarından
- Gözlerin korunması,
hangisi/hangilerinin göz önünde bulundurulmasına gerek
yoktur? - Gözleri en az yoran yazı karakterleri ve renkler,
- Çalışmalarda gözleri kısa sürelerle dinlendirme alışkanlığı,
a) Yalnız I
b) Yalnız III - Gözlerin, kas ve iskelet sisteminin dinlendirilmesi,
c) I ve III - Ara dinlenmeleri ve egzersizler.
d) II ve III
22:52 87 22:52 88

SORU : 2016 CEVAP : 2016

Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre aşağıdakilerden
hangisi çalışanlara ekranlı araçlarla çalışmalarda verilecek
iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin özellikle içermesi
gereken konulardan biri değildir?
a) Gözlerin korunması
b) Doğru oturuş
c) Klavye kullanımı
d) Ara dinlenme ve egzersizler
e) Ekranlı araçlarla çalışmalarda riskler ve korunma
Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre aşağıdakilerden
hangisi çalışanlara ekranlı araçlarla çalışmalarda verilecek
iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerinin özellikle içermesi
gereken konulardan biri değildir?
a) Gözlerin korunması
b) Doğru oturuş
c) Klavye kullanımı
d) Ara dinlenme ve egzersizler
e) Ekranlı araçlarla çalışmalarda riskler ve korunma

22:52 89 22:52 90

22
 03.08.2018

b) Monitör
SORU : 2013
Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre aşağıdakilerden
hangisi monitörlerde aranacak asgari gereklerden
değildir?

-Ekran, uygun mesafede ve göz hizasında olmalı,
-Karakterler kolayca seçilebilir şekil,
olmalı,
-Ekran görüntüsü titrememeli,
-Parlaklık ayarlanabilmeli,
-Ekran, her yöne döndürülebilmeli,
-Ekran, ayrı bir kaide veya ayarlanabilir bir masa üzerinde
kullanılabilir olmalıdır.
-Ekranda yansıma ve parlamalar olmamalı,
22:52
a) Ekranda görünen karakterler kolayca seçilebilecek şekilde
büyüklük ve formda ve formda, uygun büyüklükte olacak, satır ve karakter arasında
yeterli boşluk bulunacaktır.
b) Ekran görüntüsü stabil olacak, görüntünün titremesi ve
benzeri olumsuzluklar bulunmayacaktır.
c) Ekran, bir noktaya sabitlenecek ve kolaylıkla her yöne
dönmesi engellenecektir.
d) Kullanıcıyı rahatsız edebilecek yansıma ve parlamalar
önlenecektir.
91 22:52 92

c) Klavye
CEVAP : 2013
Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre aşağıdakilerden
hangisi monitörlerde aranacak asgari gereklerden
değildir?
a) Ekranda görünen karakterler kolayca seçilebilecek şekilde
ve formda, uygun büyüklükte olacak, satır ve karakter arasında
yeterli boşluk bulunacaktır.
-Klavye hareketli olmalı,
b) Ekran görüntüsü stabil olacak, görüntünün titremesi ve
-Klavyenin ön tarafına özel destek konulmalı,
benzeri olumsuzluklar bulunmayacaktır.
-Klavyenin önünde yeterli boşluk olmalı,
c) Ekran, bir noktaya sabitlenecek ve kolaylıkla her yöne
-Klavye yüzeyi mat olmalı,
dönmesi engellenecektir.
-Tuşlarının özellikleri ve yerleri kullanımını kolaylaştırmalı,
d) Kullanıcıyı rahatsız edebilecek yansıma ve parlamalar
-Tuşların sembolleri kolay okunabilir ve seçilebilir olmalı,
önlenecektir.
22:52 93 22:52 94

23

ç) Çalışma masası veya çalışma yüzeyi ç) Çalışma masası veya çalışma yüzeyi
-Çalışma yüzeyi; ekran, klavye, dokümanlar ve diğer malzemelerin
sığabileceği şekilde, yeterli büyüklükte ve ışığı yansıtmayacak
nitelikte olmalıdır.
-Çalışanın göz ve baş hareketleri ihtiyacını en aza indirecek şekilde
yerleştirilmiş ve ayarlanabilir özellikte doküman tutucu kullanılmalıdır.
-Çalışanın
22:52
rahat bir pozisyonda olması için yeterli alan olmalıdır. 95 22:52
d) Çalışma sandalyesi 2. Çalışma ortamı
a) Isı
Çalışma merkezindeki ekipman
çalışanları rahatsız edecek
düzeyde ortama ısı vermemelidir.
ç) Gürültü
Çalışma merkezlerinde kullanılan
ekipmanın gürültüsü çalışanların
dikkatini dağıtmayacak ve
-Dengeli, kolaylıkla hareket edebilecek şekilde olmalıdır. karşılıklı konuşmayı
engellemeyecek düzeyde
olmalıdır.
-Yüksekliği ayarlanabilir olmalıdır.
-Sırt dayama yeri öne-arkaya ve yukarı-aşağı ayarlanabilir, sırt
desteği bele uygun ve esnek olmalıdır. d) Radyasyon
Çalışma merkezindeki görünür
ışık dışındaki tüm radyasyonların
-İstendiğinde çalışana uygun bir ayak desteği sağlanmalıdır. sağlığa zarar vermeyecek
düzeylerde olması için gerekli
22:52 97 22:52 önlemler alınmalıdır.
b) Aydınlatma
Operatörün/çalışanın
gereksinimleri ve yapılan işin türü
dikkate alınarak uygun aydınlatma
şartları sağlanmalı, arka planla
ekran arasında uygun kontrast
bulunmalıdır.
Yapay aydınlatma kaynaklarının
yeri ve teknik özellikleri ekrandaki
ve diğer ekipman üzerindeki
parlama ve yansımalar önlenecek
şekilde olmalıdır.
e) Nem
Çalışma ortamında nem, uygun
düzeyde tutulmalı ve bu düzey
korunmalıdır.
03.08.2018
96
c) Yansıma ve parlama
Çalışma merkezlerinde
yansımalara ve parlamalara neden
olabilecek ışık gelmesini önlemek
amacıyla tedbirler alınmalıdır.
Ekrana gelen gün ışığının kontrol
edilebilmesi için yatay ve dikey
ayarlanabilir perdeler
kullanılmalıdır.
f) Gerekli alan
Operatörün/çalışanın oturma
şeklini değiştirebilmesi ve rahatça
hareket edebilmesi için çalışma
merkezi yeterli genişlikte olmalı ve
uygun şekilde düzenlenmelidir.
98
24
 03.08.2018

SORU : 2015 Mayıs CEVAP : 2015 Mayıs

I. Titreşim I. Titreşim
II. Gürültü II. Gürültü
III. Isı III. Isı
IV. Radyasyon IV. Radyasyon
Ekranlı Araçlarda Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Ekranlı Araçlarda Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre yukarıdakilerden Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre yukarıdakilerden
hangileri çalışma ortamında aranacak asgari gerekler hangileri çalışma ortamında aranacak asgari gerekler
arasında yer alır? arasında yer alır?
a) II, III ve IV a) II, III ve IV
b) I ve II b) I ve II
c) II ve III c) II ve III
d) I, II ve III d) I, II ve III
e) I, II, III ve IV e) I, II, III ve IV
22:52 99 22:52 100

SORU : 2018 CEVAP : 2018

Ekranlı Araçlarda Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre ekranlı araçlarla
çalışan operatörlerin gözlerinin korunması için yapılacak
göz muayeneleri ile ilgili;
I. İşyerinde ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce göz
muayenesi yapılır.
II. İki yılda en az bir kez göz muayeneleri yapılır.
III. Ekranlı araçlarla çalışmadan kaynaklanabilecek görme
zorlukları yaşandığında göz muayeneleri yapılır.
Ekranlı Araçlarda Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre ekranlı araçlarla
çalışan operatörlerin gözlerinin korunması için yapılacak
göz muayeneleri ile ilgili;
I. İşyerinde ekranlı araçlarla çalışmaya başlamadan önce göz
muayenesi yapılır.
II. İki yılda en az bir kez göz muayeneleri yapılır.
III. Ekranlı araçlarla çalışmadan kaynaklanabilecek görme
zorlukları yaşandığında göz muayeneleri yapılır.

İfadelerinden hangileri doğrudur? İfadelerinden hangileri doğrudur?

a) Yalnız II b) I ve II c) I ve III d) II ve III e) I, II ve III a) Yalnız II b) I ve II c) I ve III d) II ve III e) I, II ve III

22:52 101 22:52 102

25
 03.08.2018

Çeşitli işlere göre aydınlatma şiddeti; 3. Operatör - bilgisayar arayüzü

- Depolama ambalaj için 70-100 lüx ;

- Kalite ve renk kontrol için 2000 lüx;
- Mekanik atölyelerde kaba işler için 100 lüx;
- Ortalama işler için 200-300 lüx;
- İnce işler ve küçük parça rektifıyeleri için 300-500 lüx;
- Parça kontrolü için 500-200 lüx;
- Programlar işe uygun olmalıdır,
- Basın işleri için 150-300 lüx;
- Laboratuvar için 300 lüx; - Programlar kolay kullanılabilmeli ve operatörün bilgi düzeyine ve
- Dikimevlerinde açık renk dikiş için 200-300 lüx; deneyimine göre ayarlanabilmelidir,
- Koyu renk dikiş için 300-1000 lüx; Operatörün bilgisi dışında programlara müdahale edilemez.
- Bürolarda koridor, bekleme salonu ve lavabolar için 70 lüx; - Sistemler çalışanların verimini artıracak ve kolaylık sağlayacak
- Arşiv, büro için 150 lüx; şekilde geri beslemeli olmalıdır.
- Elektrik hesap yapılan yerlerde 300 lüx olarak; - Sistemler operatöre uygun hız ve formatta bilgi verecek şekilde
- Demir işlerinde, büyük parçalar için 70 lüx; olmalıdır.
- Orta ve küçük parçalar için 100 lüx olarak, vb. belirlenmiştir. - Programlar, verilerin algılanması ve kullanılması konusunda
yazılım ergonomisi prensiplerine uygun olmalıdır.
22:52 103 22:52 104

Büroda Bilgisayar İle Çalışmalarda Doğal Duruş

5°
50-100 cm

35° 60°

90°
18-25 cm

18 cm
(66-75) cm
72 cm

42-53 cm

70 cm

22:52 105 22:52 106

26
 03.08.2018

SORU :2015 CEVAP : 2015

Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık ve Güvenlik
Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre aşağıdakilerden Önlemleri Hakkında Yönetmelik’e göre aşağıdakilerden
hangisi ekranlı araçlarla çalışmalarda çalışma ortamında hangisi ekranlı araçlarla çalışmalarda çalışma ortamında
aranacak asgari gereklerden biri değildir? aranacak asgari gereklerden biri değildir?

a) Radyasyon a) Radyasyon
b) Gürültü b) Gürültü
c) Nem c) Nem
d) Aydınlatma d) Aydınlatma
e) Zemin döşemesinin rengi e) Zemin döşemesinin rengi

22:52 107 22:52 108

Ergonomik Risk Faktörleri Psikolojik Risk Etmenleri;

- Sınırlı kariyer fırsatları,
Psikolojik - İş tanımının belirsizliği,
Risk - Güvensizlik, korku ve karmaşanın olduğu bir ortam,
Etmenleri - Çalışma baskısı, agresif üretime odaklanan durumlar,
- Negatif sosyal iletişim,
- Çalışanların desteklenmemesi ve performanslarının izlenmemesi,
- Düzensiz iş çizelgeleri,
Ergonomik - Vardiya değişimlerine uyum sağlayamama,
Risk - Ailevi sebepler,
Faktörleri - Ekonomik sebepler,
İşyeri
Bireysel Kaynaklı ……
Risk Risk
Etmenleri Etmenleri çalışanların alışkanlıklarını, aile içi ve işyeri içi sosyal
(Fiziksel)
(Çevresel) iletişimlerini etkiler, çalışma düzenini bozar, iş kazalarına
sebebiyet verebilir.

22:52 109 22:52 110

27
 03.08.2018

İşyeri Kaynaklı Risk Etkenleri; (Çevresel Faktörler) İşyeri Kaynaklı Risk Etkenleri; (Çevresel Faktörler)
- Tekrarlayan işler - Fiziksel risk etkenleri
- Uygunsuz (biçimsiz) duruş gerektiren işler Sıkışık ortamlar
- Statik duruş gerektiren işler Ortam gürültüsü
- Aşırı güç gerektiren işler Ortamdaki sıcaklık ve nem
- Kimyasal risk etkenleri Ortam aydınlatması
Kimyasallar, Titreşim
Gazlar Alçak veya yüksek basınç
Tozlar gibi ortam zararlıları Hava akım hızı

22:52 111 22:52 112

Bireysel Risk Etmenleri; (Fiziksel Faktörler)

- Çalışanın yaşı, SORU :

- Vücut ağırlığı, Aşağıdakilerden hangisi ergonomi konuları arasında
- Vücut ölçüleri, sayılamaz?
- Cinsiyeti,
- Sağlık durumu, a) İş fizyolojisi
b) İyonize ışınlar
c) İnsan vücut ölçüleri
d) Çalışma ortamı tasarımı

22:52 113 22:52 114

28
 03.08.2018

Ergonominin 14 Temel İlkesi

CEVAP :
Aşağıdakilerden hangisi ergonomi konuları arasında
sayılamaz?
a) İş fizyolojisi
b) İyonize ışınlar
c) İnsan vücut ölçüleri
d) Çalışma ortamı tasarımı

Gerek ayakta, gerekse oturarak yapılan çalışmalarda omurganın doğal (nötral)

pozisyonu olan “S” şeklini korumak önemlidir.
22:52 115 22:52 116

1-Omurganın S biçimini koru 1-Omurganın S biçimini koru

“S” tipi duruş yerine “C” tipi duruşlar

omurgada aşırı zorlanmalara neden
olacaktır. “V” tipi duruşlar ise daha kötü sonuçlara sebep olabilir.
22:52 117 22:52 118

29
 03.08.2018

1-Omurganın S biçimini koru 1-Omurganın S biçimini koru

Doğal duruşu korumak için yükleme noktası kişinin ölçülerine göre Mümkün olmayan durumlar için ise değişik çözümler
ayarlanmalıdır. Bunun için ayarlanabilir sehpalar kullanılabilir. izlenebilir. Önemli olan nokta, işyerinizin kişilere uygun
hale getirilmesidir.
22:52 119 22:52 120

1-Omurganın S biçimini koru 1-Omurganın S biçimini koru

Kaldırma ve Taşıma işlerinde de omurganın “S”” biçimini korumak

Bu konumda ise sürekli dönüşler omurgada zorlanmalara
gerekir. Yük tamamen kaldırılmadan ani dönüşlerden
yol açacaktır. Mümkünse çalışma noktası değiştirilmelidir.
kaçınılmalıdır.
22:52 121 22:52 122

30
 03.08.2018

2- Dirsekleri İçte Omuzları Gevşek Tut 2- Dirsekleri İçte Omuzları Gevşek Tut

Doğal pozisyonu sağlamak için dirsekler vücut kenarlarında olmalı, omuzlar Sol resimde ürünlerin çok yüksekte olduğu, omuzların kasıldığı, dirseklerin kanat
gevşek olarak bırakılmalıdır. gibi açıldığı görülmektedir. Zamanla vücutta yorgunluk başlayacaktır. Sağdaki
resimde ise basit pozisyon değişiklikleri ile aşırı zorlanmalardan kaçınılmaktadır.
22:52 123 22:52 124

3- Bilekleri Doğal Tut 3- Bilekleri Doğal Tut

Bilek duruşunda ise eli ön kol ile aynı

düzlem üzerinde tutmak gerekir. Fareyi Araç kullanırken bileklerin ön kol ile aynı
kullanırken bileğin zorlanmalardan pozisyonda olması zorlanmaları ortadan
kaçınması sağlanmalıdır.. kaldırır.
22:52 125 22:52 126

31
 03.08.2018

3- Bilekleri Doğal Tut 3- Bilekleri Doğal Tut

Bilekleri Doğal Tut Bilekleri Doğal Tut

El aletlerinin kullanımında bilekte zorlanmalara sıkça rastlanır. El

aletlerinin seçiminde ergonomik faktörler gözden geçirilmelidir. Bileklerin doğal pozisyonda tutulması yapılan işin özelliklerine göre değişir.
Anahtar kelime bileklerin doğal pozisyonda tutulmasıdır.
22:52 127 22:52 128

4- Doğal Duruşunu Koru 5 - Aşırı Zorlanmayı Önle

Boyun düz

Omuzlar gevşek

Dirsekler yanda

Bilekler nötral

Bileklerin doğal pozisyonu korunmalı,

Sırtta S eğrisi
ayakkabı sürtünmesi fazla, itilecek
malzemenin sürtünmesi az olmalıdır.
22:52 129
129 22:52 130

32
 03.08.2018

5 - Aşırı Zorlanmayı Önle 5 - Aşırı Zorlanmayı Önle

•Ağır yükleri çekmek aşırı zorlanmalara neden olur. Bu nedenle zemin düzgün
Kaldırma işlerinde mekanik ekipmanlar
olmalı, tekerlekler sürtünmeyi yeterli derecede azaltmalı, arabanın tutma
kullanılmalıdır.
elemanları olmalıdır.
22:52 131 22:52 132

5 - Aşırı Zorlanmayı Önle 5 - Aşırı Zorlanmayı Önle

Taşınan malzemenin kavrama yerleri / Tek el yerine çift el kullanılmalı, çift el

tutma kulpları olmalıdır. kullanmak için malzeme sabitlenmelidir.

22:52 133 22:52 134

134

33
 03.08.2018

5 - Aşırı Zorlanmayı Önle 6- Her Şeyi Kolay Ulaşılabilecek Şekilde Yerleştir

Süpürme alanı

Doğal pozisyonu korumak sureti ile etrafımızdaki en çok kullandığımız

malzemeleri en yakınımıza, en az kullandığımız malzemelerimi ise süpürme alanı
içindeki daha uzak alanlara yerleştirebiliriz.
22:52 135 22:52 136

6- Her Şeyi Kolay Ulaşılabilecek Şekilde Yerleştir 6- Her Şeyi Kolay Ulaşılabilecek Şekilde Yerleştir
Süpürme alanı

Dirseklerin ve bileklerin doğal tutulması için fare gibi sık kullandığımız malzemeleri
en yakınımıza yerleştirmeliyiz Çalışma alanı çok büyük ise, uzak mesafelere uzanmak zorlanmaya yol açabilir.
Daha küçük çalışma alanları tercih edilebilir ya da çalışma alanı vücut
pozisyonuna göre şekillendirilebilir.
22:52 137 22:52 138

34
 03.08.2018

6- Her Şeyi Kolay Ulaşılabilecek Şekilde Yerleştir 7- Uygun Yükseklikte Çalış

Bileklerin doğal pozisyonu için dirsek yüksekliğinde tutulacak iş

Kutulara kolay erişmek için, pozisyon değişiklikleri yapınız. ekipmanları tercih edilmelidir.

22:52 139 22:52 140

7- Uygun Yükseklikte Çalış 7- Uygun Yükseklikte Çalış

İstisnalar:
Ağır = daha aşağıda
hassas = daha yukarıda

Hassas işler ve ağır işler istisnalar olarak karşımıza çıkabilir. Ağır işler sabit
pozisyonu sağlamak için daha aşağıda, hassas işler ise dikkati toplamak için daha Zeminin veya çalışma alanının ayarlanabilir olması kişinin fizyolojik
yukarıda yapılabilir. özelliklerinin işe daha uygun hale gelmesine sağlanmasına katkı yapar..
22:52 141 22:52 142

35
 03.08.2018

7- Uygun Yükseklikte Çalış 8- Aşırı Hareketleri Azalt

Vardiya değişimlerinde farklı fizyolojik yapıdaki kişilerin aynı iş

istasyonunu kullanacakları da göz önünde bulundurularak, hem çalışma Uygun ekipmanlar kullanılarak aşırı hareketler azaltılabilir.
alanı hem de zemin ayarlanabilir olarak düzenlenebilir.
22:52 143 22:52 144

8- Aşırı Hareketleri Azalt 8- Aşırı Hareketleri Azalt

İş ortamında yapılan değişiklikler ile aşırı hareketler azaltılabilir. Kaydırmak

Dönüş sayılarını asgariye indirmek suretiyle hem aşırı zorlanmaları,
her seferinde alıp yerine koymaktan daha yararlı olacaktır.
hem de aşırı hareketleri azaltabiliriz.

22:52 145 22:52 146

36
 03.08.2018

9-Yorgunluğu ve Statik Yükü En Aza İndir 9- Yorgunluğu ve Statik Yükü En Aza İndir

Kalemlerin üzerinde yumuşak ve kalınca elemanlar yerleştirerek statik Araçlara uzatıcı ekipmanlar ekleyin. Mümkünse çalışma alanını veya
yükün etkisini azaltabiliriz. yönünü değiştirin.

22:52 147 22:52 148

9- Yorgunluğu ve Statik Yükü En Aza İndir 10- Basınç Noktalarını En Aza İndir

Sürekli ayakta durmak bacaklarda statik yüklenmeye sebep olur. Bacakları

İş ekipmanlarının değiştirilmesi ile basınç noktaları azaltılabilir.
hareket ettirmek, ayak değiştirmek hem ayak hem de bacak yükünü
azaltacaktır.
22:52 149 22:52 150

37
 03.08.2018

10- Basınç Noktalarını En Aza İndir 10- Basınç Noktalarını En Aza İndir

Sert zeminlerden korunarak veya zeminin şeklindeki basit Özellikle sandalyelerdeki ergonomik düzenlemeler ile basınç
değişiklikler ile basınç noktaları azaltılabilir. noktaları azaltılabilir.
22:52 151 22:52 152

10- Basınç noktalarını en aza indir 11- Sıyırma Yüksekliği Bırak

Basınç noktalarının en aza indirilmesinde ayakların bastığı zeminin yumuşak

malzemeden yapılmasının da büyük faydası vardır. Başın ve diğer uzuvların çarpmalarına karşı sıyırma yüksekliği
bırakılmalıdır.
22:52 153 22:52 154

38
 03.08.2018

12- Hareket, Egzersiz, Gerinme Önemlidir 12- Hareket, Egzersiz, Gerinme Önemlidir

Günlük temel egzersizler ile vücudun zorlama ve yorgunluğa karşı

direnç ve esnekliği arttırılmalıdır.
22:52 155 22:52 156

13- Rahat Bir Çevre Sağla, İş Organizasyonu Geliştir 13- Rahat Bir Çevre Sağla, İş Organizasyonu Geliştir

En önemli seçenek, çalışma ortamımızı ve iş organizasyonu sürekli

Aydınlatma ve parlama faktörleri azaltılmalıdır. Kullandığımız bilgisayar olarak geliştirmektir. (mekan, dinlenme araları, vardiyalar, ergonomi
vb. ekipmanların yerleri değiştirilerek bu sorunlar çözülebilir. kültürü…)
22:52 157 22:52 158

39
 03.08.2018

13- Rahat Bir Çevre Sağla, İş Organizasyonu Geliştir 13- Rahat Bir Çevre Sağla, İş Organizasyonu Geliştir

İşe başlamadan önce düşün, planla İmkan olan her durumda sabitleştir ve ayarla

22:52 159 22:52 160

13- Rahat Bir Çevre Sağla, İş Organizasyonu Geliştir 14- Ekran ve Kumanda/Kontrol Elemanları Kolay Anlaşılır ve Kullanılır Olmalı

Ergonomiyi günlük yaşamının bir parçası yap

22:52 161 22:52 162

40
 03.08.2018

SORU : CEVAP :
Aşağıdakilerden hangisi ayakta yapılan işler için Aşağıdakilerden hangisi ayakta yapılan işler için
ergonomik çalışma alanı tasarım prensiplerinden biri ergonomik çalışma alanı tasarım prensiplerinden biri
değildir? değildir?

a) Yüksekliği ayarlanabilir tezgah kullanımı a) Yüksekliği ayarlanabilir tezgah kullanımı

b) Tezgahın çalışanın tezgaha yakın ve dik durabileceği
şekilde konumlandırılması
c) Çalışan için ayak dayama yeri kullanılması
d) Çalışanın üzerinde bulunduğu zeminin sert malzeme ile
kaplanması
e) Çalışanın zaman zaman dinlenmesi için tabure veya
sandalye bulundurulması
b) Tezgahın çalışanın tezgaha yakın ve dik durabileceği
şekilde konumlandırılması
c) Çalışan için ayak dayama yeri kullanılması
d) Çalışanın üzerinde bulunduğu zeminin sert malzeme
ile kaplanması
e) Çalışanın zaman zaman dinlenmesi için tabure veya
sandalye bulundurulması

22:52 163 22:52 164

SORU : CEVAP :
Çalışma ortamındaki gürültü maruziyetinin ergonomik olarak Çalışma ortamındaki gürültü maruziyetinin ergonomik olarak
uygun değerler arasında olup olmadığının değerlendirilmesi uygun değerler arasında olup olmadığının değerlendirilmesi
için gürültü düzeyleri ölçülmektedir. için gürültü düzeyleri ölçülmektedir.

Buna göre zamanın belirli bir periyodunda gürültü Buna göre zamanın belirli bir periyodunda gürültü
maruziyetinin belirlenmesinde aşağıdakilerden hangisi maruziyetinin belirlenmesinde aşağıdakilerden hangisi
kullanılır? kullanılır?

a) Motografi a) Motografi
b) Spirometre b) Spirometre
c) Dozimetre c) Dozimetre
d) Sonogram d) Sonogram
e) Akselerometre e) Akselerometre
22:52 165 22:52 166

41
 03.08.2018

SORU : CEVAP :
I- Vücut ölçülerine uygun şekilde tasarım yapılması I- Vücut ölçülerine uygun şekilde tasarım yapılması
II- Çalışma yerindeki malzemelerin vücut ölçülerine uygun II- Çalışma yerindeki malzemelerin vücut ölçülerine uygun
şekilde yerleştirilmesi şekilde yerleştirilmesi
III- Çalışanların vücut ölçülerinin ölçülmesi III- Çalışanların vücut ölçülerinin ölçülmesi
Antropometrik açıdan çalışma yeri düzenlemesi yapılırken Antropometrik açıdan çalışma yeri düzenlemesi yapılırken
izlenmesi gereken adımların sıralaması aşağıdakilerden izlenmesi gereken adımların sıralaması aşağıdakilerden
hangisinde doğru olarak verilmiştir? hangisinde doğru olarak verilmiştir?
a) I, III, II a) I, III, II
b) II, III, I b) II, III, I
c) III, I, II c) III, I, II
d) II, I, III d) II, I, III

22:52 167 22:52 168

SORU : 2015-DSP CEVAP : 2015-DSP

Antropometri aşağıdakilerden hangisinde kullanılır? Antropometri aşağıdakilerden hangisinde kullanılır?
a) Ergonomi a) Ergonomi
b) Epidemiyoloji b) Epidemiyoloji
c) Tarım c) Tarım
d) Kimya d) Kimya
e) Psikoloji e) Psikoloji

22:52 169 22:52 170

42
 03.08.2018

Bitti!

Hüdayi TAŞÇI
hudayitasci@uludag.edu.tr
22:52 171

43