TS en 13001 3 3

ICS 75.160.
20 TÜRK STANDARDI TASARISI tst EN 590

EN 590:2013
TÜRK STANDARDI
TS EN 13001-3-3
Aralık 2014
ICS 53.020.20
Vinçler - Genel tasarım - Bölüm 3-3: Tekerlek / ray temas

noktalarının sınır durumları ve uygunluğunun doğrulanması
Cranes - General design - Part 3-3: Limit states and proof of competence of wheel/rail
contacts
Appareils de levage à charge suspendue - Krane - Konstruktion allgemein - Teil 3-3:
Conception générale - Partie 3-3 : Etats limites et Grenzzustände und Sicherheitsnachweis von
vérification d'aptitude des contacts galet/rail Laufrad/Schiene-Kontakten
TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

Necatibey Caddesi No.112 Bakanlıklar/ANKARA
TÜRK STANDARDLARININ TELiF HAKKI TSE'YE AiTTiR. STANDARDIN BU NÜSHASININ KULLANIM iZNi TSE TARAFINDAN
iTÜ KÜTÜPHANE VE DOKÜMANTASYON DAiREBASKANLIGI'A VERiLMiSTiR. BASILMA TARiHi: 9.04.2021
TSE'DEN iZiN ALINMADAN STANDARDIN BiR BÖLÜMÜ/TAMAMI iKTiBAS EDiLEMEZ, ÇOGALTILAMAZ.
ICS 53.020.20 TÜRK STANDARDI TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Milli Önsöz
- Bu standard; kaynağı EN 13001-3-3: 2014 standardı olan TS EN 13001-3-3: 2014 Türk standardının TSE
Ulaşım ve Taşımacılık İhtisas Kurulu’na bağlı TK19 Otomotiv Teknik Komitesi marifetiyle hazırlanan Türkçe
tercümesidir.
- CEN resmi dillerinde yayınlanan diğer standard metinleri ile aynı haklara sahiptir.
- AB Direktifi 2006/42/EC, T.C. Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından “Makina Emniyeti
Yönetmeliği” adı altında yayınlanmıştır.
- Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent
hakkının belirlenmesi durumunda TSE sorumlu tutulamaz.
- Bu standard da atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.
EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

vb. No (İngilizce) (Türkçe)
EN 13001-1 Cranes - General design - Part 1: TS EN 13001- Vinçler (krenler) - Genel tasarım -
General principles and 1+A1 Bölüm 1: Genel esaslar ve kurallar
requirements
EN 13001-2 Crane safety - General design - TS EN 13001- Vinç (kren) güvenliği - Genel tasarım -
Part 2: Load actions 2 Bölüm 2: Yük etkileri
EN ISO 6506-1 Metallic materials - Brinell TS EN ISO Metalik malzemeler - Brinell sertlik
hardness test - Part 1: Test 6506-1 deneyi - Bölüm 1: Deney metodu
method (ISO 6506-1)
EN ISO 12100 Safety of machinery - General TS EN ISO Makinalarda güvenlik - Tasarım için
principles for design - Risk 12100 genel prensipler - Riskin
assessment and risk reduction değerlendirilmesi ve azaltılması (ISO
(ISO 12100) 12100:2010)
ISO 4306-1 Cranes — Vocabulary — Part 1: TS ISO 4306- Vinçler (krenler) - Terimler - Bölüm 1:
General 1 Genel
TS EN 13001-3-3: 2014 standardı, EN 13001-3-3: 2014 standardı ile birebir aynı olup, Avrupa Standardizasyon Komitesi’nin (Avenue Marnix
17 B-1000 Brussels) izniyle basılmıştır.
Avrupa Standardlarının herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım hakları Avrupa Standardizasyon Komitesi (CEN/CENELEC)
ve üye ülkelerine aittir. TSE kanalıyla CEN/CENELEC’den yazılı izin alınmaksızın çoğaltılamaz.
AVRUPA STANDARDI
EUROPEAN STANDARD
NORME EUROPÉENNE
EUROPÄISCHE NORM
TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
ICS 53.020.20
Vinçler - Genel tasarım - Bölüm 3-3: Tekerlek/ray temas noktalarının

sınır durumları ve uygunluğunun doğrulanması
Cranes - General design - Part 3-3: Limit states and proof of competence of wheel/rail
contacts
Appareils de levage à charge suspendue - Krane - Konstruktion allgemein - Teil 3-3:

Conception générale - Partie 3-3 : Etats limites et Grenzzustände und Sicherheitsnachweis von
vérification d'aptitude des contacts galet/rail Laufrad/Schiene-Kontakten
Bu Avrupa standardı CEN tarafından 16 Ağustos 2014 tarihinde onaylanmıştır.
CEN üyeleri, bu Avrupa Standardına hiçbir değişiklik yapmaksızın ulusal standard statüsü veren koşulları
öngören CEN/CENELEC İç Yönetmelikleri’ne uymak zorundadırlar. Bu tür ulusal standardlarla ilgili güncel
listeler ve bibliyografik atıflar, CEN Yönetim Merkezi’ne veya herhangi bir CEN üyesine başvurarak elde
edilebilir.
Bu Avrupa Standardı, üç resmi dilde (İngilizce, Fransızca, Almanca) yayınlanmıştır. Bir CEN üyesinin
sorumluluğunda kendi diline çeviri yoluyla elde edilen ve CEN-CENELEC Yönetim Merkezi’ne bildirilen başka
bir dildeki bir sürüm, bu standardın resmi sürümleri ile aynı statüdedir.
CEN üyeleri sırasıyla, Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık, Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka,
Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda, İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs,
Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya,
Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan’ın milli standard kuruluşlarıdır.
AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

EUROPEAN COMMITTEE FOR STANDARDIZATION
COMITÉ EUROPÉEN DE NORMALISATION
EUROPÄISCHES KOMITEE FÜR NORMUNG
Yönetim Merkezi: Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels
© 2014 CEN Dünya genelinde herhangi bir şekilde ve herhangi bir yolla tüm kullanım
hakları CEN ulusal Üyelerine aittir.
Ref. No. EN 13001-3-3:2014: E
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
İçindekiler
Sayfa
Önsöz ................................................................................................................................................................ 3
Giriş ................................................................................................................................................................... 4
1 Kapsam ................................................................................................................................................ 5
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar ....................................................................................... 5
3 Terimler, tarifler, semboller ve kısa gösterilişler ............................................................................. 5
3.1 Terimler ve tarifler............................................................................................................................... 5
3.2 Semboller ve kısa gösterilişler .......................................................................................................... 6
4 Genel .................................................................................................................................................... 7
4.1 Genel esaslar ....................................................................................................................................... 7
4.2 Hat ve nokta temas durumları ........................................................................................................... 8
4.3 Temas yüzeyi altındaki sertlik profili ................................................................................................ 8
4.4 Eş değer elastisite modülü ................................................................................................................ 9
5 Statik dayanımın doğrulanması ....................................................................................................... 10
5.1 Genel .................................................................................................................................................. 10
5.2 Tasarım temas kuvveti ..................................................................................................................... 10
5.3 Statik sınır tasarım temas kuvveti ................................................................................................... 10
5.3.1 Genel .................................................................................................................................................. 10
5.3.2 Tasarım sınır kuvvetinin hesaplanması .......................................................................................... 10
5.3.3 Hat temasında kenar basıncı ........................................................................................................... 11
5.3.4 Hat temasında üniform olmayan basınç dağılımı .......................................................................... 12
6 Yorulma dayanımının doğrulanması ............................................................................................... 12
6.1 Genel .................................................................................................................................................. 12
6.2 Tasarım temas kuvveti ..................................................................................................................... 12
6.3 Sınır tasarım temas kuvveti ............................................................................................................. 12
6.3.1 Temel eşitlik ...................................................................................................................................... 12
6.3.2 Referans temas kuvveti .................................................................................................................... 13
6.3.3 Temas kuvveti geçmişi parametreleri ............................................................................................. 13
6.3.4 Temas kuvveti spektrum faktörü ..................................................................................................... 14
6.3.5 Dönen temasların sayısı ................................................................................................................... 14
6.3.6 Dönme temas noktalarının rölatif toplam sayısı ............................................................................ 15
6.3.7 Temas kuvveti geçmişi parametresinin sınıflandırması ............................................................... 15
6.4 İlave etkilerin faktörleri .................................................................................................................... 15
6.4.1 Temel eşitlik ...................................................................................................................................... 15
6.4.2 Yorulma için kenar basıncı .............................................................................................................. 15
6.4.3 Yorulma için üniform olmayan basınç dağılımı ............................................................................. 15
6.4.4 Eğriltme .............................................................................................................................................. 16
6.4.5 Mekanik tahrik faktörü ...................................................................................................................... 16
Ek A - (Bilgi için) - Tekerlek ve ray malzemelerinin seçimi için dayanım özellikleri ............................... 17
Ek B - (Bilgi için) - Tekerlek ve ray malzemelerinin seçimi için dayanım özellikleri ............................... 18
Ek C - (Bilgi için) - Tekerlek/ray malzeme çiftleri ve aşınma davranışları için örnekler ......................... 19
Ek D - (Bilgi için) - Verilen bir uygulama için vinç standardlarının uygun takımının seçimi .................. 20
Ek ZA - (Bilgi için) - Bu standard ve 2006/42/EC sayılı AB Direktifinin temel gerekleri arasındaki ilişki ....... 21
Kaynaklar ........................................................................................................................................................ 22
2
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Önsöz
Bu standard, sekretaryası BSI tarafından yürütülen CEN/TC 147 " Cranes - Safety – Vinçler- Güvenlik" Teknik
Komitesi tarafından hazırlanmıştır.
Bu Avrupa Standardına en geç Nisan 2015 tarihine kadar aynı metni yayınlayarak ya da onay duyurusu
yayınlayarak ulusal standard statüsü verilmeli ve çelişen ulusal standardlar en geç Nisan 2015 tarihine kadar
yürürlükten kaldırılmalıdır.
Bu standardda kullanılan bazı kelime ve/veya ifadeler patent haklarına konu olabilir. Böyle bir patent hakkının
belirlenmesi durumunda CEN [ve/veya CENELEC] sorumlu tutulamaz.
Bu standard, Avrupa Serbest Ticaret Birliği ve Avrupa Komisyonu tarafından CEN verilen talimat altında
hazırlanmış olup, AB Direktif/Direktiflerinin esas kurallarını destekler.
AB Direktifi/Direktifleri ile ilişkisi için, bu standardın ayrılmaz bir parçası olan bilgi amaçlı Ek ZA’ya bakılmalıdır.
Bu Standard “EN 13001, Cranes — General design – Vinçler – Genel tasarım” bir bölümüdür. Diğer bölümleri
aşağıda belirtilmiştir:
 Bölüm 1 : Genel esaslar ve kurallar

 Bölüm 2 : Yük etkileri
 Bölüm 3.1: Çelik yapıların sınır durumları ve yeterlilik doğrulaması
 Bölüm 3.2: Halat sarma sistemlerindeki tel halatların sınır durumları ve uygunluğunun doğrulanması
 Bölüm 3.4: Makinaların sınır durumları ve yeterlilik doğrulanması
 Bölüm 3-5: Dövme kanca sınır durumları ve yeterlilik doğrulanması
Diğer Avrupa Standardları ile ilişkisi için, Ek D’ye bakılmalıdır.
CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya

alınmasından sorumlu ulusal standard kuruluşlarının ülkeleri; Almanya, Avusturya, Belçika, Birleşik Krallık,
Bulgaristan, Çek Cumhuriyeti, Danimarka, Estonya, Finlandiya, Fransa, Hırvatistan, Hollanda, İrlanda,
İspanya, İsveç, İsviçre, İtalya, İzlanda, Kıbrıs, Letonya, Litvanya, Lüksemburg, Macaristan, Makedonya, Malta,
Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slovenya, Türkiye ve Yunanistan’dır.
3
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Giriş
Bu standard, gerekli sağlık ve güvenlik kurallarına uygun mekanik tasarım ve teorik doğrulama ile ilgili
yöntemler sağlamak için hazırlanmıştır. Bu standard, ayrıca vinçler ve bileşenlerini seçmek konusunda bir esas
oluşturmak için, tasarımcı ve bileşen imalatçısı ile birlikte kullanıcı (müşteri) ve tasarımcı arasında anlaşma
sağlar.
Bu doküman, EN ISO 12100’de belirtildiği gibi C tipi bir standarddır.
İlgili makinalar ve bunlarla ilgili tehlikeler bu dokümanın kapsamında belirtilmiştir.
C tipi standardın kuralları A tipi veya B tipi standardlarında belirtilenlerden farklı olduğunda, bu C tipi standardın
kuralları, bu C tipi standardın kurallarına göre yapılan ve tasarımlanan makinalar için diğer standardların
kurallarından daha önemlidir.
4
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
1 Kapsam
Bu standard, EN 13001-1 ve EN 13001-2 ile birlikte kullanılmalıdır ve gerçekte, bunlar tasarım ve teorik
doğrulama ile vinçlerin tekerlek/ray temas noktalarının mekanik tehlikelerini önlemek için genel koşullar,
kurallar ve yöntemleri kapsar. Bu standard, çelik ve dökme demir tekerlekler için kuralları kapsar ve sadece
metalik tekerlek/ray temas noktaları için uygulanabilir.
Makaralı yataklar bu standard kapsamında değildir.
Normal kullanım ve öngörülebilir yanlış kullanım esnasında kişilere risk oluşturabilen dayanım sınırlarının
aşılması önemli tehlikeli durum ve tehlikeli olaydır. Bu standardın Madde 5 ila Madde 6’sı, bu tehlike ile ilişkili
riskleri azaltmak veya gidermek için gereklidir.
Bu standard, CEN tarafından bu standardın onaylanma tarihinden sonra imal edilen vinçlere uygulanır ve özel
vinç tiplerinin üretim standardları için temel referans olarak işlem görür.
Bu standard, sadece tasarım amaçları içindir ve gerçek performansın garantisi olarak görülmemelidir.
Bu standard, sadece EN 13001-1’e uygun sınır durum yöntemini kapsar.
2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

Aşağıda atıf yapılan dokümanlar, bu dokümanın uygulanması için mecburidir. Tarihi belirtilmiş atıflar için
sadece atıf yapılan baskı uygulanır. Tarihi belirtilmemiş atıflar için, atıf yapılan dokümanın en son baskısı (tüm
değişiklikleri içeren) uygulanır.
EN 13001-1, Cranes - General design - Part 1: General principles and requirements (Vinçler (krenler) - Genel
tasarım - bölüm 1: Genel esaslar ve kurallar)
EN 13001-2, Crane safety - General design - Part 2: Load actions (Vinç (kren) güvenliği - Genel tasarım -
Bölüm 2: Yük etkileri)
EN ISO 6506-1, Metallic materials - Brinell hardness test - Part 1: Test method (ISO 6506-1) (Metalik
malzemeler - Brinell sertlik deneyi - Bölüm 1: Deney metodu)
EN ISO 12100, Safety of machinery - General principles for design - Risk assessment and risk reduction (ISO
12100) (Makinalarda güvenlik - Tasarım için genel prensipler - Riskin değerlendirilmesi ve azaltılması (ISO
12100:2010))
ISO 4306-1, Cranes — Vocabulary — Part 1: General (Vinçler (krenler) - Terimler - Bölüm 1: Genel)
ISO 12488-1:2012, Cranes — Tolerances for wheels and travel and traversing tracks — Part 1: General
3 Terimler, tarifler, semboller ve kısa gösterilişler

3.1 Terimler ve tarifler
Bu standardın amaçları için, EN ISO 12100, ISO 4306-1 ve aşağıda verilen terimler ve tarifler uygulanır.
3.1.1 Tekerlek
İki vinç kısmı arasındaki rölatif harekete imkan veren yuvarlanmada temas sağlayan dönme bileşeni.
ÖRNEK Vinç hareket tekerlekleri, yük arabası kiriş tekerlekleri, kılavuz makaralar ve dönme yapılarını
destekleyen tekerlekler/makaralar.
Giriş için Not 1 – Makaralı yataklardaki döndürme elemanları tekerlekler olarak dikkate alınmaz.
3.1.2 Birim uyumlu sertlik

Elastisite modülünün birimi ile verilen malzemenin Brinell sertliği HBW.
Örnek - 300 Brinell sertliğinin HBW, birim uyumlu sertliği HB=300 N/mm 2 ile sonuçlanır.
Giriş için Not 1 – Ek B, sertlik ölçümlerinin farklı yöntemleri için sertlik çevrim çizelgesini verir.
5
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
3.2 Semboller ve kısa gösterilişler

Bu dokümanın amaçları için, Çizelge 1’de verilen semboller ve kısa gösterilişler uygulanır.
Çizelge 1 – Semboller ve kısa gösterilişler
Semboller, kısa gösterilişler Açıklama

b Etkin yük yataklama genişliği
Dw Tekerlek çapı
Em Eş değer elastisite modülü
Er Ray malzemesi elastisite modülü
Ew Tekerlek malzemesi elastisite modülü
F Tekerlek yükü
F Rd,s Sınır tasarım temas kuvveti
F Sd,s Tasarım temas kuvveti
F Rd,f Yorulma için sınır tasarım temas kuvveti
F Sd,f Yorulma için azami tasarım temas kuvveti
F Sd,f,i Temas (i)’de yorulma için tasarım temas kuvveti
F Sd0,s Katsayılarla çarpılmamış tasarım temas kuvveti
(Kısmi güvenlik faktörü 1’e ayarlanmış olan
hesaplama)
Fu Referans temas kuvveti
Ff Yorulmada ilave etkilerin faktörleri
f f1 Yorulmada kenar basıncı için azaltma faktörü
f f2 Yorulmada üniform olmayan basınç dağılımı için
azaltma faktörü
f f3 Yorulmada çarpıklık için azaltma faktörü
f f4 Yorulmada tahrik edilen tekerlekler için azaltma
faktörü
f1 Kenar basıncı için azaltma faktörü
f2 Üniform olmayan basınç dağılımı için azaltma
faktörü
fy Bu proses uygulandığında yüzey sertleştirilene
kadar olan akma dayanımı veya % 0,2 akma sınırı.
Standardın bu metninde sadece akma dayanımı
terimi ikisinden birini belirtmek için kullanılır.
HBW Brinell sertliği
HB Birim uyumlu sertlik, [N/mm2]
i Dönme teması indisi
6
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Çizelge 1 – Semboller ve kısa gösterilişler
Semboller, kısa gösterilişler Açıklama

iD Referans noktasında dönme temas noktalarının
sayısı
itot Tekerlek veya rayın tasarım ömrü boyunca
dönme temas noktalarının toplam sayısı
m Dönme temas noktaları için log F/ log N-eğrisinin
sabit eğimi
kc Temas kuvveti spektrum faktörü
rk İkinci teker yarıçapı veya kaplamalı ray başının
yarıçapı
r3 Tekerlek veya ray kenarının yarıçapı
sc Temas kuvveti geçmişi parametresi
Sc Temas kuvveti geçmişi parametresinin sınıfları
w Temassız alan iz düşümünün genişliği
zml, zmp Sırasıyla, hat ve nokta temas durumu için azami
kesme dayanımının derinliği
α Verevlik açısı
αg Kılavuz eksikliği nedeniyle verevlik açısının ɑ
kısmı
αt Toleranslar nedeniyle verevlik açısının ɑ kısmı
αw Aşınma nedeniyle verevlik açısının ɑ kısmı
γcf Temas direnç faktörü
γm Genel direnç katsayısı; γm = 1,1
γn Risk katsayısı
γp Kısmi güvenlik faktörleri
ν Radyal gerilim katsayısı (çelik için ν = 0,3)
νc Dönme temas noktalarının rölatif toplam sayısı
ϕi Dinamik faktörler (bk. EN 13001-2)
4 Genel
4.1 Genel esaslar
Tekerlek ve ray kombinasyonunun seçimi için statik dayanım ve yorulma dayanımı yeterlilik doğrulaması
gerçekleştirilmelidir. Statik dayanım için yeterlilik doğrulaması daha zayıf partinin (tekerlek veya ray) malzeme
özelliklerinin uygulanmasıdır, oysa yorulma dayanımı (dönme temas yorulması, RCF) için yeterlilik
doğrulaması, belli malzeme özelliği ve birkaç dönme temas noktası uygulanarak, her partiye ayrı olarak
uygulanmasıdır.
Döndürme yapılarını destekleyen vinç hareket tekerlekleri, yük arabası kiriş tekerlekleri, kılavuz makaralar ve
tekerlekler/makaralar gibi dönme temasının tekerlek/ray tipi oluşturduğu yerde vinçlerdeki tüm düzenlemelere
doğrulama işlemi uygulanmalıdır. Tekerlek terimi, temas halindeki dönen kısım için dokümanda
kullanılmaktadır.
Not – Tekerlek flanşlarının boyutları hakkındaki tavsiyeler için, EN 13135, Ek B referans alınmalıdır.
Madde 5 ve Madde 6’daki yeterlilik kriterinin doğrulanmasında, tekerlek/ray teması nedeniyle yüzey altındaki
temas yüzeyi ve kesme geriliminde Hertz basıncı esas alınır.
Bu standard içerisinde hesaplamalar için kullanılan bazı eşitlikler, EN ISO 6506-1’e göre birim olmaksızın
değer olarak verilen Brinell sertliğini (HBW) esas alan “birim uyumlu sertlik” (HB) olarak isimlendirildiği şekliyle
atıf yapar. HB birimi, hesaplamada kullanılan elastisite modülü birimi ile eşleşmelidir. SI birimleri kullanılarak,
birim uyumlu sertlik aşağıdaki eşitlik ile verilir:
7
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
N
HB  HBW . (1)
mm2
Burada;
HB Birim uyumlu sertlik,
HBW Brinell sertlik değeridir.
4.2 Hat ve nokta temas durumları

Esas olarak, vinç tekerlekleri ve raylarının tipik tasarımında iki farklı temas durumu vardır: Hat teması ve nokta
teması (bk. Şekil 19). Vinç durumunda olduğu gibi, yeni tertibatlar için bile nokta teması, tekerlek ve ray
genişliği ile ilişkili rölatif olarak tepe noktası yarıçapı rk , hızlı bir şekilde hat temasına dönüşecektir. Şekil 1;
statik ve yorulma dayanımının doğrulanması için hat temasları olarak dikkate alınabilen nokta temaslarının
koşullarını gösterir.
a) Hat teması b) Nokta teması

rk ≤ 5 × asgari [br ; bw] bu standardın kapsam dışı
olduğu durumda, nokta temas durumları.
rk ˃ 200 × asgari [br ; bw] olduğu durumda, hat teması

için verilen kurallar uygulanmalıdır.
Etkin temas genişlikleri [br ; bw] , 2×r3 ‘e eşit köşe yarıçapının etkisi tekerlek/ray malzeme genişliğinden
çıkarılarak belirlenir.
Şekil 1 - Temas durumları
4.3 Temas yüzeyi altındaki sertlik profili

Erişilen sertlikle; azami kayma derinliğine göre (tercihan bu derinliğin iki katı) malzemenin daha derine
uzandığından emin olunmalıdır. Sertlik değeri, malzemenin kopma dayanımı ve uygun çevrim çizelgeleri
kullanılarak elde edilebilir. Yaygın olarak kullanılan malzemeler için, Ek B’ye bakılmalıdır.
Sertlik profilinin kesme profilinin altına düşmediğinden emin olmak için, yüzey sertleştirme ve derinlik bölgesine
özel önem verilmelidir (bk. Şekil 2).
8
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Açıklama
z Derinlik
zml Hat temas durumu için azami kesme dayanımının derinliği
zmp Nokta temas durumu için azami kesme dayanımının derinliği
HB Birim uyumlu sertlik
1 Sertlik, yüzeyi sertleştirilen bölge
2 Sertlik, malzemenin doğal sertliği
3 Temas kuvveti nedeniyle Τ kesme gerilimi
Şekil 2 - Derinliğe karşı sertlik ve kesme gerilimi
Hat temas durumları için azami kesme derinliği aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
ve nokta temas durumları için bu durum aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
Burada;
F Sd0,s EN 13001-2’ye uygun yük kombinasyonları A ila C içerisinde faktör uygulanmayan tasarım temas
kuvveti, azami,
Em Eş değer elastisite modülü, bk. Madde 4.4.
Sertleştirilmiş tekerleklerde tekerlek çemberinin temas yüzeyi, Ra 6,3 µm veya EN ISO 4287’ye uygun daha iyi
yüzey kalitesinde işlenmelidir.
4.4 Eş değer elastisite modülü

Eş değer elastisite modülü; tekerlek ve rayın elastisite modülünün farklı olduğu durumu kapsayan Eşitlik (4) ile
hesaplanmalıdır
Burada;
9
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Em Eş değer elastisite modülü,

Ew Tekerleğin elastisite modülü,
Er Rayın elastisite modülü.
Seçilen malzemeler için elastisite modülünün değerleri Çizelge 2’de verilmiştir:
Çizelge 2 - Elastisite modülünün değerleri
Tekerlek/ray malzemesi Elastisite modülü

N/mm2
Çelik 210000
Dökme demir 176000
Çelik/dökme demir kombinasyonu Em = 191500
5 Statik dayanımın doğrulanması

5.1 Genel
Tekerlek/ray temas noktalarının statik dayanımının doğrulanması için, EN 13001-2’nin tüm ilgili yük
kombinasyonları için kanıtlanmalıdır:
F Sd,s ≤ F Rd,s (5)
Burada;
F Sd,s Tasarım temas kuvveti,
F Rd,s Sınır tasarım temas kuvvetidir.
5.2 Tasarım temas kuvveti

Tekerlek/ray temas noktalarının tasarım temas kuvveti F Sd,s ; ilgili dinamik faktörleri ϕi, kısmi güvenlik
faktörleri yp ve gerektiğinde risk katsayısı yn dikkate alınarak, EN 13001-2’nin tüm ilgili yük kombinasyonları
için hesaplanmalıdır. Kanca yükü ve vinç konfigürasyonlarının kütlesinin mümkün olan konumlarında en
olumsuz yük etkileri dikkate alınmalıdır.
5.3 Statik sınır tasarım temas kuvveti
5.3.1 Genel
Statik sınır tasarım temas kuvveti F Rd,s , tekerlek yarıçapının % 0,02 kalıcı radyal deformasyonuna sebep
olduğu kuvvet olarak tanımlanır.
Statik sınır tasarım temas kuvveti aşağıdakilere bağlıdır:
- Tekerlek ve ray malzeme özellikleri (elastisite modülü, akma dayanımı ve sertlik),

- Geometrisi (tekerlek ve ray yarıçapı),
- İlave etkiler (rijitlik, kenar etkileri).
rk ≤ 5 × asgari [br ; bw]’nin (bk. Şekil 1) durumlarda, bu standardda verilen yöntem dışında ele alınır. Bu
durumlarda, tasarım sınır kuvvetinin hesaplanması genel Hertzian teorisi kullanılarak hesaplanmalıdır.
5.3.2 Tasarım sınır kuvvetinin hesaplanması

Statik sınır tasarım temas kuvveti, eşitlik (6) veya eşitlik (7) kullanılarak tekerlek ve rayın her ikisi için ayrı
olarak hesaplanmalıdır. Eşitlik (5)’e uygun olarak yeterliliğin doğrulanması için, F Rd,s için alınan değer tekerlek
ve ray için elde edilen değerlerden daha küçük olmalıdır. Etkin yük yataklama genişliği her iki hesaplamada
aynı olmalıdır.
Eşitlik (6); sadece döküm, dövme, haddelenmiş veya su verilmiş ve tavlanmış malzemeler gibi satıhsız
sertleştirilmiş malzemelere uygulanır.
10
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Eşitlik (7); yüzey sertliği HB = 0,6 × f y ‘den daha büyük veya eşit sağlanması şartıyla yalazla veya endüklemeli
sertleştirme gibi yüzeyi sertleştirilmiş malzemeler için uygulanır ve sertleştirilmiş tabaka derinliği Madde 4.3
‘ün kurallarını sağlamalıdır:
Burada:
F Rd,s Statik sınır tasarım temas kuvveti,
v Radyal gerilim katsayısı (v= 0,3 çelik için),
Dw Tekerlek çapı,
b b=asgari [br ; bw] olarak alınan etkin yük yataklama genişliği, Şekil 1’e bakılmalıdır,
HB Azami kesme derinliğinde, malzemenin doğal sertliğini esas alan birim uyumlu sertlik (bk. Madde
3.1.2), Ek A’ya bakılmalıdır,
γm Genel direnç katsayısı, γm=1,1,
fy Yüzey sertleştirme işlemine kadar malzemenin doğal akma dayanımı gibi sertleştirilmiş yüzey altındaki
malzemenin akma dayanımı, Ek A’ya bakılmalıdır,
f1 Kenar basıncı için azaltma faktörüdür. Hat teması için, Madde 5.3.3’e bakılmalıdır; nokta temas durumları
için faktör f1 1,0’a ayarlanabilir,
f2 Üniform olmayan basınç dağılımı için azaltma faktörüdür. Hat teması için, Madde 5.3.4’e bakılmalıdır;
nokta temas durumları için faktör f2 1,0’a ayarlanabilir.
5.3.3 Hat temasında kenar basıncı

Hat temas durumunda sınır tasarım temas kuvveti için eşitlik; aynı genişlikteki temastaki iki gövde durumundan
elde edilir. Çizelge 3’de verildiği gibi faktör f 1, iki gövde eşit olmayan genişlikte olduğundaki durum için sınır
tasarım temas kuvvetine ait düzeltmeyi verir (bk. Şekil 3). Rayın tekerlekten daha geniş olduğu yerde, kenar
yarıçapı (r3) tekerleğin yarıçapı olarak alınmalıdır.
Şekil 3 - Kenar basıncı
11
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Çizelge 3 – Hat temasında kenar basıncı için faktör f1
Oran r3/w Faktör f1

r3/w ≤ 0,1 0,85
0,1 < r3/w < 0,8 [0,58+0,15 (r3/w)]/0,7
r3/w ≥ 0,8 1,0
Burada
w Temas etmeyen alanının iz düşüm genişliği,

r3 İzdüşümü olmayan kısmın kenar yarıçapı (tekerlek veya ray).
5.3.4 Hat temasında üniform olmayan basınç dağılımı

Hat temas durumunda tekerleğin izi boyunca ideal üniform dağılımı, ray bağlantı elastikliği veya destek ve/veya
kendinden eksenlenen süspansiyonu olan tekerleklere bağlıdır. Aksi halde, ray doğrultmadaki toleranslar veya
vinç yapısının deformasyonu (ana kirişlerin bükülmesi gibi), sınır tasarım temas kuvvetini azaltarak üniform
olmayan basınç dağılımıyla sonuçlanır. Bu etki için, Çizelge 4’te verilen faktör f 2 dikkate alınmalıdır.
Çizelge 4 – Hat temasında üniform olmayan basınç dağılımı için faktör f2
ISO 12488-1’in tolerans

sınıfı
1 2 3 4
Kendinden hizalanan donanımı olan tekerlekler 1,0 1,0 0,95 0,9
Elastik destek üzerine monte edilen ray, kendinden hizalanmayan tekerlek 0,95 0,9 0,85 0,8
donanımı
Rijit destek üzerine monte edilen ray, kendinden hizalanmayan tekerlek 0,9 0,85 0,8 0,7
donanımı
6 Yorulma dayanımının doğrulanması
6.1 Genel
Tekerlekler ve rayların yorulma dayanımı için yeterliliğinin doğrulanması, EN 13001-1 ve EN 13001-2’nin
esaslarına uygun olarak yapılmalıdır. Tekerlekler ve raylar, ilgili vinç veya kaldırma mekanizmasınınkine
orantılı, belirlenmiş tasarım ömrüne sahip olmalıdır. Doğrulama; yüzey çatlaması ve tekerlek ile rayların
karıncalanması gibi dönme temas yorulması ile alakalı tehlikeleri kapsar. Aşırı aşınmadan sakınmak için
tekerlek/ray seçimi kılavuzu Ek C’de verilmiştir.
Tekerlek/ray temaslarının yorulma dayanımının doğrulanması için, raylardaki her tekerlek ve tüm noktalar
doğrulanmalıdır:
F Sd,f ≤ F Rd,f
Burada:
F Sd,f Yorulma için azami tasarım temas kuvveti,

F Rd,f Yorulma için sınır tasarım temas kuvvetidir.
6.2 Tasarım temas kuvveti

Tasarım temas kuvveti F Sd,f ; dahil edilen risk katsayısı, ve tüm dinamik faktörler ϕi=1 ve tüm kısmi güvenlik
faktörleri yp=1 ile düzenli yükler (EN 13001-2’nin yük kombinasyonları A) için hesaplanmalıdır. Kılavuz
makaralar üzerine etki eden eğriltme kuvvetleri düzenli yükler olarak dikkate alınmalıdır.
6.3 Sınır tasarım temas kuvveti
6.3.1 Temel eşitlik

Sınır tasarım temas kuvveti F Rd,f; tekerlek ve ray için her ikisinde ayrı olarak aşağıdaki eşitlik ile
hesaplanmalıdır:
12
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Burada:
Fu Referans temas kuvveti,

sc Tekerlek ve ray için ayrı olarak hesaplanan, temas kuvveti geçmişi parametresi,
γcf Yorulma için temas direnç faktörü γcf = 1,1,
ft İlave etkiler için faktör,
m Tekerlek/ray temas noktaları için üstel sayı, m= 10/3 = 3,33.
6.3.2 Referans temas kuvveti

Dönme temas yorulmasına maruz tekerlek ve rayın sınır tasarım temas kuvveti, sabit temas kuvveti ve % 90
(çatlaklar, karıncalanma, aşırı aşınmadan sakınma gibi) kalıcılık ihtimali altında 6,4 × 106 dönme temas
noktaları etkisi altında yorulma dayanımını simgeleyen referans temas kuvveti Fu ile karakterize edilir.
Referans temas kuvveti, tekerlek ve ray için her ikisinde ayrı olarak hesaplanmalıdır. Hesaplamada kullanılan
malzeme özelliği, tekerlek veya ray için kısmi hesaplama ile ilgili belirtildiği gibi olmalıdır. Etkin yük yataklama
genişliği her iki hesaplamada aynıdır.
Eşitlik (10) sadece döküm, dövme, haddelenmiş veya su verilmiş ve tavlanmış malzemeler gibi satıhsız
sertleştirilmiş malzemelere uygulanır.
Eşitlik (11); yüzey sertliği HB = 0,6 × f y ‘den daha büyük veya eşit sağlanması şartıyla yalazla veya endüklemeli
sertleştirme gibi yüzeyi sertleştirilmiş malzemeler için uygulanır ve sertleştirilmiş tabaka derinliği Madde 4.3
‘ün kurallarını sağlamalıdır:
Burada:
v Radyal gerilim katsayısı (v= 0,3 çelik için),
Dw Tekerlek çapı,
b b=asgari [br ; bw] olarak alınan etkin yük yataklama genişliği, Şekil 1’e bakılmalıdır,
HB Azami kesme derinliğinde, malzemenin doğal sertliğini esas alan birim uyumlu sertlik, Ek A’ya
bakılmalıdır,
fy Yüzey sertleştirme işlemine kadar malzemenin doğal akma dayanımı gibi serleştirilmiş yüzey altındaki
malzemenin akma dayanımı, Ek A’ya bakılmalıdır.
rk ≤ 5 × asgari [br ; bw]’nin (bk. Şekil 1) durumlarda, bu standardda verilen yöntem dışında ele alınır. Bu
durumlarda, tasarım sınır kuvvetinin hesaplanması genel Hertzian teorisi kullanılarak hesaplanmalıdır.
6.3.3 Temas kuvveti geçmişi parametreleri

Gerilim geçmişi parametrelerine benzeşimde (bk. EN 13001-1), temas kuvveti geçmişi parametresi aşağıdaki
gibi hesaplanmalıdır:
sc = kc . vc (12)
13
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Burada:
kc Temas kuvveti spektrum faktörü,

vc Dönme temas noktalarının rölatif toplam sayısı.
Temas kuvveti geçmişi parametreleri, belli tekerlek/ray çiftinde dönme temas noktaları teriminde tanımlanmış
kullanımının yorulma etkisini tanımlar.
6.3.4 Temas kuvveti spektrum faktörü

Temas kuvveti spektrum faktörü k c, aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
Burada:
i Dönme teması indisi
itot Tekerlek veya rayın tasarım ömrü boyunca dönme temas noktalarının toplam sayısı,
F Sd,f,i Temas (i)’de yorulma için tasarım temas kuvveti
F Sd,f Tüm F Sd,f,i kuvvetler içindeki azami F Sd,f,i değeri,
m Tekerlek/ray temas noktalarının üstel sayısı, m=10/3=3,33.
Not - Eşitlik (13), dönme temas noktaları tek olarak sayıldığını vurgulamaktadır.
6.3.5 Dönen temasların sayısı

Dönme temas noktalarının toplam sayısı, itot, tekerlek ve ray için ayrı olarak hesaplanmalıdır. Tekerlek için, bir
tam dönüş bir dönme temasına eşittir, oysa her bir tekerleğin üzerinden geçtiği ray üzerindeki seçilmiş nokta
bir dönme temasını simgeler. Tekerleğin yuvarlanmadığı ancak yükün periyodik salınım yaptığı yerlerdeki
durumda, bir yük periyodu bir dönme teması olarak dikkate alınmalıdır.
Eşitlik (14) ve eşitlik (15); bir yöndeki nokta üzerinden geçen yüklü vinç ve iş periyodunun dönüş kısmında
yüksüz bir iş çevrimi olarak dikkate alınan ray noktası üzerindeki iki yönlü hareketini kapsayan iş periyodu için
itot hesabını gösterir.
Hareket eden tekerlek için:
Burada:
x İlgili vinç hareketinin ortalama yer değiştirmesi, bk EN 13001-1,

C Vincin tasarım ömrü boyunca iş çevrimlerinin toplam sayısı, bk EN 13001-1,
lw Vincin tasarım ömrü boyunca kullanılan tekerlek takımlarının tasarım sayısı (tekerlek takımları yer
değiştirme sayısına 1 sayısı eklenir); kılavuz için Çizelge 5’e bakılmalıdır.
Dw Tekerlek çapıdır.
Üzerinden geçen tekerlekleri olan ray üzerindeki bir nokta için:
itot = 2.nw .C (15)
Burada
nw Belli rayda dikkate alınan nokta üzerinden geçen vinç tekerleklerinin toplam sayısı.
14
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Çizelge 5 – Tekerlek takımlarının tasarım sayısının seçimi için kılavuz
Çalışma çevrimlerinin toplam sayısının sınıf U Tekerlek takımlarının sayısı lw

(EN 13001-1)
U0 ila U2 1
U3 ila U6 1-2
U7 ila U9 1-3
6.3.6 Dönme temas noktalarının rölatif toplam sayısı

Dönme temas noktalarının rölatif toplam sayısı vc, aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
Burada:
itot Tekerlek veya rayın tasarım ömrü boyunca dönme temas noktalarının toplam sayısı,
iD Referans noktasında dönme temas noktalarının sayısı, iD= 6,4.106 .
6.3.7 Temas kuvveti geçmişi parametresinin sınıflandırması

EN 13001-1’e uygun olarak tanımlanan belli kullanım için yeterlilik hesaplamalarının doğrulanmasında, temas
kuvveti geçmişi parametreleri eşitlik (12) ile belirlenmelidir.
Tekerlekler ve raylara, temas kuvveti geçmişi parametrelerinin sınıflandırılmış takım değerleri atanabilir.
Çizelge 6 tavsiye edilen parametre serilerini ve ilgili sınıfların sembollerini gösterir. Sınıflandırmanın atıf
yapıldığı yerde, seçilen Sc sınıfı ve tanımlanmış kullanımı arasındaki uyum, yeterlilik hesaplamalarının
doğrulanmasında gösterilmelidir.
Çizelge 6 – Temas kuvveti geçmişi parametresinin (sc) sınıfları Sc
Sınıf Sc0 Sc1 Sc2 Sc3 Sc4 Sc5 Sc6 Sc7 Sc8 Sc9
sc 0,008 0,016 0,032 0,063 0,125 0,25 0,5 1,0 2,0 4,0
Not – Tekerlek çapı değişimi, sc parametresini değiştirir ve sc sınıfını değiştirebilir.
6.4 İlave etkilerin faktörleri
6.4.1 Temel eşitlik

Faktör ff, sınır tasarım temas kuvveti üzerinde ilave etkileri dikkate alır ve aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:
ff = ff1 · ff2 · ff3 · ff4

(17)
Burada:
ff1 ila ff4 ; Madde 6.4.2 ila Madde 6.4.5’te verildiği gibi etki faktörleridir.
6.4.2 Yorulma için kenar basıncı

Tekerleklerin yanal hareketleri nedeniyle, daha geniş kısımda (tekerlek veya ray) kenar basıncı etkisi ihmal
edilebilir ve faktör ff1 1’e ayarlanır. Kenar yarıçapı r3 olan daha dar kısmı için (bk. Şekil 3) aşağıdaki eşitlik
uygulanır:
ff1 = f1 (18)
Burada:
f1 Madde 5.3.3’te verilen kenar basıncı için faktördür.
6.4.3 Yorulma için üniform olmayan basınç dağılımı

Yorulma dayanımının doğrulanması için, üniform olmayan basınç dağılımı ihmal edilebilir ve ff2 1’e ayarlanır.
15
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
6.4.4 Eğriltme
Eğrilen teker, teker ve rayın aşınmasına sebep olur ve bu yüzden, faydalı ömrü kısalır. Aşınma, eğrilme açısı
ɑ ile alakalı oransal olarak artar. Bu etki, faktör ff3 ile dikkate alınmalıdır.
ɑ ≤ 0,005 rad için ff3 = 1
0,005
ɑ ˃ 0,005 rad için ff3  3

Burada:
ɑ = ɑg + ɑw + ɑt EN 13001-2’ye uygun olarak hesaplanan, radyan cinsinden vincin eğrilme açısı.
Tolerans ɑt nedeniyle eğrilme açısının kısmı, tolerans sınıfına göre Çizelge 7’den seçilmelidir.
Çizelge 7 – Tek tekerleğin hizalama açısının tasarım değerleri
ISO 12488-1’in tolerans sınıfları

1 2 3 4
Açı αt [rad] 0,001 5 0,002 5 0,003 5 0,004 5
6.4.5 Mekanik tahrik faktörü

Temiz olmayan ortamda, tahrik tekerleklerindeki mekanik aşınma etkileri faktör ff4 ile dikkate alınmalıdır:
ff4 = 0,95 Aşındırıcı partikülleri olan ortamda tahrik edilen tekerlekler için, (20)
ff4 = 1,0 Aşındırıcı partikülleri olmayan ortamda tahrik edilmeyen tekerlekler veya tekerlekler için.
16
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Ek A
(Bilgi için)
Tekerlek ve ray malzemelerinin seçimi için dayanım özellikleri
Çizelge A.1 – Tekerlek ve ray malzemeleri ve dayanım özellikleri
Tekerlek malzemeleri
Tasarım
Kopma sertliği
Teslim durumu dayanımı HBW
Kısa gösteriliş Standard Malzeme No.
fu
N/mm2
GE 300 EN 10293 1.0558 +N 520 155
EN-GJS 600-3 EN 1563 0.7060 Döküm olarak 600 210 (***)
EN-GJS 700-2 EN 1563 0.7070 Döküm olarak 700 245 (***)
25CrMo4 EN 10083-3 1.7218 +QT 650 190
34CrMo4 EN 10083-3 1.7220 +QT 700 210
42CrMo4 EN 10083-3 1.7225 +QT 750 225
33NiCrMoV14-5 EN 10250-3 1.6956 +QT 1000 295
Tekerlek malzemeleri, yüzeyi sertleştirilmiş
Asgari yüzey
Tasarım akma sertliği
Teslim durumu dayanımı HBW
fy
N/mm2
+N, yüzey
42CrMo4 EN 10083-3 1.7225 420 252 (*)
sertleştirilmiş
Ray malzemeleri
Kopma Tasarım
Teslim durumu dayanımı sertliği
fu HBW
N/mm2
S235 (**) EN 10025-2 – +N 360 125 (***)
S275 (**) EN 10025-2 – +N 410 145 (***)
S355 (**) EN 10025-2 – +N 520 175 (***)
S690Q EN 10025-6 1.8928 +QT 760 225
C35E EN 10083-2 1.1181 +N 520 155
C55 EN 10083-2 1.0535 +N 640 190
R260Mn EN 13674-1 1.0624 +N 870 260
Açıklama
+N Normalize edilmiş
+QT Su verilmiş ve tavlanmış
(*) Sertleştirme işlemi ve gerekli derinliği esas alan tanımlanmış sertlik.
(**) Çizelge değerleri; JR, J0, J2 ve K2 kalite derecelerinin her birinde sabittir.
(***) Değerler; dönme temasında kullanmada oluşan iş sertleşmesi nedeniyle malzeme standardında asgari olarak
verilen değerden sapabilir [16].
17
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Ek B
(Bilgi için)
Tekerlek ve ray malzemelerinin seçimi için dayanım özellikleri
Çizelge B.1 - Sertlik çevrim çizelgesi

Sertlik Sertlik
HV HBW HRA HRB HRC HRD HV HBW HRA HRC HRD
120 114 67 350 332 68,1 35,5 51,9
130 123 71 360 342 68,7 36,6 52,8
140 133 75,1 370 351 69,2 37,7 53,8
150 142 78,8 380 361 69,8 38,8 54,4
160 152 82,1 390 370 70,3 39,8 55,2
170 161 85 400 380 70,8 40,8 56
180 171 87,3 410 389 71,4 41,8 56,8
190 180 89,6 420 399 71,8 42,7 57,5
200 190 91,8 430 409 72 43,6 58,2
210 199 93,7 440 418 72,3 44,5 58,8
220 209 95,5 450 423 73,3 45,3 59,4
230 218 460 432 73,6 46,1 60,1
240 228 60,7 20,3 40,3 470 442 74,1 46,9 60,7
250 235 61,6 22,2 41,7 480 450 74,5 47,7 61,3
260 247 62,4 24 43,1 490 456 74,9 48,4 61,6
270 256 63,1 26,6 44,3 500 466 75,3 49,1 62,2
280 266 63,8 27,1 45,3 510 475 75,7 49,8 62,9
290 275 64,5 28,5 46,5 520 483 76,1 50,5 63,5
300 285 65,2 29,8 47,5 530 492 76,4 51,1 63,9
310 294 65,8 31 48,4 540 500 76,7 51,7 64,4
320 304 66,4 32,2 49,4 550 509 77 52,3 64,8
330 313 67 33,3 50,2 560 517 77,4 53 65,4
340 323 67,6 34,4 51,1 570 526 77,8 53,6 65,8
Açıklama
HV Vickers sertliği;
HBW Brinell sertliği;
HR belirtildiği biçimde Rockwell sertliği: HRA, HRB, HRC, HRD.
Değerler; vinç tekerleği ve ray malzemelerinin tipik olanlarının ortalaması alınarak elde edilmiş, EN ISO 18265
esas alınmıştır. Belli dağıtım koşul veya ısıl işlemi esas alan özel değerler kullanılabilir.
18
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Ek C
(Bilgi için)
Tekerlek/ray malzeme çiftleri ve aşınma davranışları için örnekler
Çizelge C.1 – Malzeme çiftleri ve aşınma davranışı
Tekerlek malzemesi Ray malzemesi Genel olarak aşınma eşi

ve aşınma seviyesi
Tekerlek Ray
GE 300 C55 = =
GE 300 R260Mn **
EN-GJS 700-2 S235 **
EN-GJS 700-2 S275 **
EN-GJS 700-2 S355 *
EN-GJS 700-2 S690QL *
25CrMo4+QT S355 **
34CrMo4+QT S355 **
34CrMo4+QT C35E *
34CrMo4+QT S690QL = =
42CrMo4+QT S355 **
42CrMo4+QT C55 = =
42CrMo4+QT R260Mn *
33NiCrMoV14-5 C55 **
Sertleştirilmiş yüzey
33NiCrMoV14-5 R260Mn *
42CrMo4 S355 **
42CrMo4 C55 ***
Açıklama
= Tekerlek ve raydaki eşit aşınma
* Hafif aşınma
** Orta aşınma
*** Çok aşınma
19
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Ek D
(Bilgi için)
Verilen bir uygulama için vinç standardlarının uygun takımının seçimi
Uygulamaya uygun aşağıdaki listede mamul standardı var mı?

EN 13000 Vinçler - Mobil vinçler
EN 14439 Vinçler - Güvenlik - Kule krenler
EN 14985 Vinçler - Döner kollu vinç
EN 15011 Vinçler - Köprülü ve portal krenler
EN 13852-1 Vinçler - Kıyı ötesi vinçler - Bölüm 1: Genel amaçlı kıyı ötesi vinçler
EN 13852-2 Vinçler - Kıyı ötesi vinçler-Yüzer vinçler
EN 14492-1 Vinçler - Güç tahrikli vinçler ve ceraskallar - Bölüm 1: Güç tahrikli vinçler
EN 14492-2 Vinçler - Güç tahrikli vinçler ve ceraskallar - Bölüm 2: Güç tahrikli ceraskallar
EN 12999 Vinçler - Yükleyici vinçler
EN 13157 Vinçler - Güvenlik- Elle tahrik edilen kaldırma teçhizatı
EN 13155 Vinçler - Güvenlik-Sabitlenmemiş yükler için sapanlar
EN 14238 Vinçler - Elle kumanda edilen yük oynatma cihazları
EN 15056 Vinçler - Konteyner taşıyıcı dağıtıcılar için özellikler
EVET HAYIR
Doğrudan kullanılmalı, atıf yapılan

standardlar eklenmelidir.
Aşağıdakiler kullanılmalıdır.
EN 13001-1 Vinçler - Genel tasarım - Bölüm 1: Genel esaslar ve kurallar
EN 13001-2 Vinç (kren) güvenliği - Genel tasarım - Bölüm 2: Yük etkileri
EN 13001-3-1 Vinçler-Genel tasarım -Bölüm 3-1:Çelik yapıların sınır durumları ve yeterlik doğrulaması
EN 13001-3-2 Vinçler - Genel tasarım - Bölüm 3-2: Donam sistemlerinde tel halatların yeterlilik sınır
durumları ve dayanıklılık
EN 13001-3-3 Vinçler - Genel tasarım - Bölüm 3-3: tekerlek/ray kişileri yetki sınırı durumları ve
dayanıklı
prEN 13001-3-5 Vinçler – Genel tasarım – Bölüm 3-5: Tekerlek/ray temas noktalarının yeterliliğinin
doğrulanması ve sınır durumlar
EN 13135 Vinçler(krenler) güvenlik; Tasarım; Teçhizat için şartlar
EN 13557 Vinçler (krenler) - Kumandalar ve kumanda yerleri
EN 12077-2 Vinçlerde (krenlerde) güvenlik - Sağlık ve güvenlik kuralları - Bölüm 2: Sınırlama ve
gösterge tertibatları
EN 13586 Vinçler (krenler) - Erişim
EN 14502-1 Vinçler - Kişilerin kaldırılması için donanım - Bölüm 1: Asılı durumdaki sepetler
EN 14502-2 Vinçler - Kişilerin kaldırılması için donanım - Bölüm 1: Yükseltme kumanda istasyonları
EN 12644-1 Vinçler (krenler) - Kullanma ve deney bilgileri - Bölüm 1: Talimatlar
EN 12644-2 Vinçler (krenler) - Kullanma ve deney bilgileri - Bölüm 2: İşaretleme
20
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Ek ZA
(Bilgi için)
Bu standard ve 2006/42/EC sayılı AB Direktifinin temel gerekleri

arasındaki ilişki
Bu standard, Avrupa Komisyonu ve Avrupa Serbest Ticaret Birliği tarafından CEN‘e verilen talimatlara göre
makina konusundaki 2006/42/EC sayılı yeni yaklaşım direktifinin Temel Gereklerine uyum sağlamak için
hazırlanmıştır.
Bu standard, yukardaki direktif altında Avrupa Birliği Resmi Gazete’sinde bir kez yer aldığında ve en az bir üye
ülkede ulusal standard olarak yayımlandığında, bu standardın kurala uygun maddeleri ile uyumu, bu
standardın kapsam sınırları içinde, bu direktif ve ilgili EFTA düzenlemelerinin ilgili esas kuralları ile uyumunu
müzakere eder.
Uyarı: Diğer kurallar ve diğer Avrupa Birliği Direktifleri, bu standard kapsamına giren mamul/mamullere
uygulanabilir.
21
ICS 53.020.20 TS EN 13001-3-3:2014-12
EN 13001-3-3:2014
Kaynaklar
[1] Niemann, G.: Maschinenelemente Band I, 2. Auflage, Springer Verlag Berlin
[2] Hesse, W.: Verschleißverhalten des Laufrad-Schiene-Systems fördertechnischer Anlagen, Diss. Ruhr
Universität Bochum 1983
[3] SCHEFFLER M. Grundlagen der Fördertechnik — Elemente und Triebwerke. Vieweg Verlag, 1994
[4] Calcul en fatigue du contact galet/rail, 1B2302 et 1B2303, J.-F. Flavenot, Cetim, Juin 2003
[5] EKBERG A., KABO E., ANDERSON H. An engineering model for prediction of rolling, contact fatigue of
railway wheels. Fatigue Fracture Engineering Materials and Structures. 2002, 25 pp. 899–909
[6] EN 1563, Founding - Spheroidal graphite cast irons
[7] EN 10025-2, Hot rolled products of structural steels - Part 2: Technical delivery conditions for non-alloy
structural steels
[8] EN 10025-6, Hot rolled products of structural steels - Part 6: Technical delivery conditions for flat products
of high yield strength structural steels in the quenched and tempered condition
[9] EN 10083-2, Steels for quenching and tempering - Part 2: Technical delivery conditions for non alloy
steels
[10] EN 10083-3, Steels for quenching and tempering - Part 3: Technical delivery conditions for alloy steels
[11] EN 10250-3, Open die steel forgings for general engineering purposes - Part 3: Alloy special steels
[12] EN 10293, Steel castings for general engineering uses
[13] EN 13135, Cranes - Safety - Design - Requirements for equipment
[14] EN 13674-1, Railway applications - Track - Rail - Part 1: Vignole railway rails 46 kg/m and above
[15] EN ISO 18265, Metallic materials - Conversion of hardness values (ISO 18265)
[16] KOS M. Neue Gesichtspunkte für die Paarung Laufrad-Schiene. Fördern und Heben. 1974, 24 pp. 481
- 484
[17] EN ISO 4287, Geometrical product specifications (GPS) - Surface texture: Profile method - Terms,
definitions and surface texture parameters (ISO 4287)
22

TS en 13001 3 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

TS en 13001 3 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

ICS 75.160.

20 TÜRK STANDARDI TASARISI tst EN 590

Vinçler - Genel tasarım - Bölüm 3-3: Tekerlek / ray temas

TÜRK STANDARDLARI ENSTİTÜSÜ

- Bu standard da atıf yapılan standardların milli karşılıkları aşağıda verilmiştir.

EN, ISO, IEC Adı TS No Adı

Vinçler - Genel tasarım - Bölüm 3-3: Tekerlek/ray temas noktalarının

Appareils de levage à charge suspendue - Krane - Konstruktion allgemein - Teil 3-3:

Bu Avrupa standardı CEN tarafından 16 Ağustos 2014 tarihinde onaylanmıştır.

AVRUPA STANDARDİZASYON KOMİTESİ

Yönetim Merkezi: Avenue Marnix 17, B-1000 Brussels

 Bölüm 1 : Genel esaslar ve kurallar

Diğer Avrupa Standardları ile ilişkisi için, Ek D’ye bakılmalıdır.

CEN/CENELEC İç Yönetmeliklerine göre, bu Avrupa Standardının ulusal standard olarak uygulamaya

Bu doküman, EN ISO 12100’de belirtildiği gibi C tipi bir standarddır.

İlgili makinalar ve bunlarla ilgili tehlikeler bu dokümanın kapsamında belirtilmiştir.

Makaralı yataklar bu standard kapsamında değildir.

Bu standard, sadece EN 13001-1’e uygun sınır durum yöntemini kapsar.

2 Atıf yapılan standard ve/veya dokümanlar

3 Terimler, tarifler, semboller ve kısa gösterilişler

3.1.2 Birim uyumlu sertlik

3.2 Semboller ve kısa gösterilişler

Çizelge 1 – Semboller ve kısa gösterilişler

Semboller, kısa gösterilişler Açıklama

Çizelge 1 – Semboller ve kısa gösterilişler

Semboller, kısa gösterilişler Açıklama

HB Birim uyumlu sertlik,

HBW Brinell sertlik değeridir.

4.2 Hat ve nokta temas durumları

a) Hat teması b) Nokta teması

rk ˃ 200 × asgari [br ; bw] olduğu durumda, hat teması

Şekil 1 - Temas durumları

4.3 Temas yüzeyi altındaki sertlik profili

Şekil 2 - Derinliğe karşı sertlik ve kesme gerilimi

ve nokta temas durumları için bu durum aşağıdaki gibi hesaplanmalıdır:

Em Eş değer elastisite modülü, bk. Madde 4.4.

4.4 Eş değer elastisite modülü

Em Eş değer elastisite modülü,

Seçilen malzemeler için elastisite modülünün değerleri Çizelge 2’de verilmiştir:

Çizelge 2 - Elastisite modülünün değerleri

Tekerlek/ray malzemesi Elastisite modülü

5 Statik dayanımın doğrulanması

F Sd,s ≤ F Rd,s (5)

5.2 Tasarım temas kuvveti

5.3 Statik sınır tasarım temas kuvveti

Statik sınır tasarım temas kuvveti aşağıdakilere bağlıdır:

- Tekerlek ve ray malzeme özellikleri (elastisite modülü, akma dayanımı ve sertlik),

5.3.2 Tasarım sınır kuvvetinin hesaplanması

F Rd,s Statik sınır tasarım temas kuvveti,

Em Eş değer elastisite modülü,

v Radyal gerilim katsayısı (v= 0,3 çelik için),

γm Genel direnç katsayısı, γm=1,1,

5.3.3 Hat temasında kenar basıncı

Şekil 3 - Kenar basıncı

Çizelge 3 – Hat temasında kenar basıncı için faktör f1

Oran r3/w Faktör f1

w Temas etmeyen alanının iz düşüm genişliği,

5.3.4 Hat temasında üniform olmayan basınç dağılımı

Çizelge 4 – Hat temasında üniform olmayan basınç dağılımı için faktör f2

ISO 12488-1’in tolerans

6 Yorulma dayanımının doğrulanması

F Sd,f Yorulma için azami tasarım temas kuvveti,

6.2 Tasarım temas kuvveti