Son 2019 Avt Sunu11

Algılama ve Veri Toplama Dersi Ders Notları
Dr. Öğr. Üyesi Sinan UĞUZ

Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi
Mekatronik Mühendisliği Bölümü
2019-ISPARTA 1
Algılama ve Veri Toplama
ALGILAYICI ( Sensör) VE DÖNÜŞTÜRÜCÜ (Transducer)
Sensor – Fiziksel sinyalleri elektrik sinyallerine çevirir.

Transducer – Bir enerji formunu diğer bir enerji formuna
dönüştürür.
Örnek: Mikrofon sesi algılayan bir sensördür. Öte yandan, ses
dalgalarını, içindeki bobin aracılığıyla elektrik akımına
dönüştürdüğü için bir transdüserdir. Bu yüzden bu iki kelimeyi es
anlamlı kabul edebiliriz.
Ölçülen Büyüklükler
İvme, Hava hızı, akım, Öteleme, Akış hızı, Kuvvet, Isı akısı, Nem, Sıvı seviyesi, Ani
sarsıntı, Işık, Nükleer radyasyon, Basınç, Hız, Gerilme, Sıcaklık, Tork, Mutlak
değer, Açı, Fark, Kızıl ötesi, Yoğunluk, Doğruluk, Kütle, Parlaklık, Yüzey
pürüzlülüğü, Kapasitif, elektromanyetik, endüktif, fotovoltaik, piezoelektrik,
resistif, gerilme kuvveti, termo elektrik.
1
Algılama ve Veri Toplama-(Hafta 1)
ALGILAYICI ( Sensör) VE DÖNÜŞTÜRÜCÜ (Transducer)
Giriş Aralığı (Range): İyi çalışan bir algılayıcının maksimum ve minimum değer aralığıdır. Bu
aralığın çok dışında sensörlerin çalıştırılması zarar görmesine neden olabilir. (Örn: bir basınç
sensörünü 130m yerine 200m derinlikte çalıştırmak gibi.)
Doğruluk (Accuracy): Sensörün doğruluğu, gerçek değer (standart tarafından ölçülmelidir)

ile sensör çıkışındaki belirtilen değer arasında oluşabilecek maksimum farktır. Örneğin
doğrusal yer değişim algılayıcısı 1 mm’lik yer değişimi için 1 mV’luk gerilim üretmektedir.
Bununla beraber deneyde 10 mm’lik bir yer değişiminde 10.5 mV’luk bir çıkış üretmiştir. Bu
sayı tekrar geriye dönüştürülerek (1 mV başına 1 mm) yer değişiminin 10.5 mm olması
beklenir yani gerçek değerden 0.5 mm daha fazladır. Bu fazladan 0.5 mm’lik bir sapmadır
ve bu yüzden 10mm aralıkta algılayıcının hatası ;
0.5 mm/10mm =%5 dir.
Doyum (Saturation): Neredeyse her algılayıcı kendi çalışma

sınırlarına sahiptir. Giriş uyarıcısının bazı seviyelerinde çıkış
sinyali daha fazla tepki vermez. Doyuma ulaşır.
2
ALGILAYICI VE DÖNÜŞTÜRÜCÜ
Tekrarlanabilirlik (repeatability): Aynı giriş değerinin tekrarlanan uygulamalarında

aynı çıkışı vermesi kabiliyetini tanımlamak için kullanılır.
Çözünürlük (Resolution): Çözünürlük, çıkıştaki gözlenebilir bir değişikliği üreten

giriş değerindeki en küçük değişimdir.
Yukarıdaki görüntüde dijital bir termometrenin ekran görüntüsü verilmiştir. Bu

sensör ile ekranda 20.3 değeri okunamamaktadır. Çünkü sensörün çözünürlüğü
0.5K olduğu için çıkış değerinin değişmesi için ortam sıcaklığı en az 0.5K
değişmelidir.
Drift: Zamanla sensörde oluşan düşük frekans değişimidir. Elektronik
kompenentlerdeki yıpranmayla ilişkilidir.
3
Ölü Bant: Giriş sinyallerinin belirli bir aralığında algılayıcının duyarsızlığıdır. Bu

aralıkta bütün ölü bant bölgesi üzerinde çıkış belli bir değere (çoğunlukla 0)
yakındır.
Çıkış tipi (Output Type): Sensörler 4-20 mA, voltaj, USB,ethernet, Can vb. çıkış
tiplerine sahip olabilirler.
Güç (Power): Sensörün ne kadar bir güç gereksinimi ihtiyaç duyduğu, voltaj
aralığı önemlidir.
Tepki Süresi (Respnse time): Bir cihazın çıktısı (uygulanan bir girdi nedeniyle)
zamanın fonksiyonu olarak ifade edildiğinde tepki göstermek için gerekli
zaman, cihazın uygunluğu hakkında kritik bilgiler sağlayabilir. Yavaş tepki veren
bir cihaz, bir uygulama için uygun olmayabilir. Cihazın nokta ölçümleri için
kullanıldığı kritik alarm uygulamalarında tepki de bu ölçüde önemli duruma
gelebilir.
4
Kesinlik, Hassasiyet (Precision): Kesinlik kavramı, bir ölçümün

tekrarlanabilirliğinin derecesini belirtir. Başka bir deyişle, eğer
tam olarak aynı değer birkaç kez ölçülürse, ideal bir sensör her
zaman tam olarak aynı değeri verir. Ancak gerçek sensörler,
gerçek doğru değere göre bir şekilde dağıtılmış bir değer aralığı
üretir. Örneğin, bir sensöre tam olarak 150 mm Hg bir basınç
uygulandığını varsayalım. Uygulanan basınç asla değişmese bile,
sensörden gelen çıkış değerleri önemli ölçüde değişecektir.
Hassas bir ölçmede art arda yapılan ölçümler sonucunda standart
sapma ve varyans küçük değerlerdir, doğru bir ölçümde ise
normal dağılım eğrisinden elde edilen ortalama değer gerçek
değere yakındır.
5
Hassasiyeti daha yüksek bir sensör daha dar bir dağılıma sahiptir ve
doğruluğu daha fazla olan bir sensör gerçek değere (actual) daha
yakındır.
6
Standart sapma (varyansın kareköküne eşittir) ölçmede, kesinliğin iyi bir ölçüsünü
verir. Aynı zamanda ölçmedeki doğal hatayı da ifade eder.
Örnek:
• Bilinen değer: 100 Volt
• Ölçülen değerler: 104 Volt,103 Volt,105 Volt,103 Volt,105 Volt
• Doğruluk : %5
• Kesinlik : ± 1 Volt
Ölçüm aleti kalibre edilerek doğuluğu %1 olacak şekilde iyileştirme yapılabilir. Bir
aletin doğruluğu kalibrasyonla iyileştirilebilir. Ancak bu iyileştirme aletin kesinlik
miktarı ile sınırlıdır.
7
Hysteresis: Bir basınç sensörünün histerezis hatası, noktaya önce artan ve

ardından azalan basınçla yaklaşırken, sensörün belirlediği aralıktaki herhangi bir
ölçüm değerindeki çıkıştaki maksimum farktır.
8
9
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
Encoderler robot ve otomasyon projelerinde açısal dönme hızını ve düzeneğin açısal

pozisyonunu belirlemek amacıyla kullanılır. Encoderin çalışma düzeneği yandaki
şemada basitçe gösterilmiştir. Encoder diskinin üzerinde belirli aralıkla delikler vardır.
Encoder diski dönerken IR ledin yaydığı ışık deliklerden geçer ve karşı taraftaki
fototransistörü tetikler. Delik olmayan kısımlarda ise IR ışık fototransistörü
tetikleyemez. Bu şekilde alınan sinyaller sayılabilir ve mikrodenetleyiciye gönderilebilir.
Mikrodenetleyicide yazılı program ile sinyaller işlenerek gerekli işlemlerin
gerçekleştirilmesi sağlanır.
23
Bir diğer encoder diskide üzerinde delikler yerine siyah ve beyaz renkte dilimler olan
encoder diskleridir. Bu tip encoder disklerinde sensör olarak yansımalı sensörler
kullanılır. Beyaz ve siyah renklerin algılanması sayesinde açısal dönem hızı ve pozisyon
belirlenir.
24
ISI SENSÖRLERİ
25
Sıcaklık arttıkça PTC’nin uçlarındaki direnç değeri artar, NTC’nin azalır
26
Termokupl
27
Basınç Sensörleri
Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana gelen

değişimden dolayı basınç seviyesini ya da basınç değişimi seviyesini elektriksel işarete
dönüştüren devre elemanlarına denir.
Basınç sensörleri, çalışma prensibine göre dört grupta incelenebilir.
• Kapasitif basınç ölçme sensörleri

• Strain gage (şekil değişikliği) sensörler
• Load cell (yük hücresi) basınç sensörleri
• Piezoelektrik özellikli basınç ölçme sensörleri
28
Kapasitif Basınç Sensörleri
Kondansatörler yapıları gereği elektrik yükü depolayabilir. Kondansatörlerin yük

depolayabilme kapasiteleri ise;
 Kondansatör plakalarının boyutlarına,
 Plakalar arasındaki mesafenin uzaklığına ve
 İki plaka arasındaki yalıtkan (dielektrik) malzemenin özelliğine bağlıdır.
29
Kondansatör plakaları birbirinden uzaklaştırılırsa ya da esnetilirse veya iki plaka

arasındaki dielektrik malzeme hareket ettirilirse, kondansatörün kapasitesi değişir.
Kondansatörün kapasitesi ile beraber alternatif akıma gösterdiği direnç de değişir. İşte
bu prensipten hareketle kapasitif basınç sensörleri üretilmiştir.
30
Strain Gauge Sensörleri
Temel olarak strain gaugeler esneyebilen bir

tabaka üzerine ince bir telin veya şeridin çok
kuvvetli bir yapıştırıcı ile yapıştırılmasından
oluşmuştur
31
Load Cell Sensörleri

Yük hücresi (load cell) daha çok
elektronik terazilerin yapımında
kullanılan basınç sensörüdür. Asıl
çalışma prensibi strain gauge gibidir.
Yukarıda 4 noktadan ölçme yapan
bir yük hücresi görülmektedir. Tek
noktadan ya da iki noktadan ölçüm
yapanları da bulunmaktadır. A, B, C,
D noktalarındaki strain gagelerin
dirençleri basınca bağlı olarak
değişir. Bu değişim ile orantılı olarak
da basınç miktarını tespit edebiliriz.
32
Piezoelektrik Basınç Sensörleri
Piezoelektrik özellikli algılayıcılarda kuartz (quartz), roşel (rochelle) tuzu, baryum, turmalin
gibi kristal yapılı maddeler kullanılır. Bu elemanlar üzerlerine gelen basınca göre küçük
değerli bir elektrik gerilimi ve akımı üretir. Bu elektrik akımının değeri basıncın değeri ile
doğru orantılıdır. Piezoelektrik özellikli elemanlar hızlı tepki verdiklerinden ani basınç
değişikliklerini ölçmede yaygın olarak kullanılır.
33
Denge ve Eğim Sensörleri
Bazı otomasyon sistemlerinde ya da robot projelerinde eğimin algılanması gerekebilir. Bu

durumlarda eğimi algılayabilmek için içlerinde civa damlacığı ya da metal bilye bulunan
eğim sensörleri kullanılır. Bu sensörler bulundukları konuma göre içlerindeki civa
damlacığının ya da metal bilyenin sensör içerisindeki anahtarları açması ya da
kapamasıyla çalışır.
34
Optik Sensörler
Foto Direnç (LDR)
35
Foto Diyot
LED
Diyot
36
Infrared Diyot (IR Diyot, Kızıl Ötesi Diyot)
37
Foto Pil (Işık Pili, Güneş Pili)
38
39
40
41
42
43
44
45
46
47
48
49
50
51
52
Algılama ve Veri Toplama-Hafta3
Analog ve Sayısal(Dijital) Kavramları- Elektromanyetik Spektrum
1
Analog ve Sayısal(Dijital) Kavramları
2
Sayısal bir değer, ‘ON’ ve ‘OFF’ voltaj seviyelerinin (genellikle +5

Volt=ON, 0 Volt=OFF) bir kombinasyonu ile ifade edilebilir.
Örneğin sıcaklık değeri 25 derece ise, bu değer sayısal bir devre ile ‘ON’
ve ‘OFF’ voltaj seviyelerinden oluşan bir string olarak sunulabilir.
Bu voltaj seviyeleri mantıksal olarak ‘1’ ve ‘0’ lar olarak yorumlanır ve en

yalın halde ikili sayı sisteminde ‘11001’ olarak ifade edilebilir.
3
4
Bit-Byte-Word
5
Sayı Sistemleri
Microdenetleyiciler binary, decimal ve hexedesimal sayI sistemlerini kullanIrlar.
Onluk Sistem: Günlük hayatta kullandığımız sayı sistemidir. 0 ile 9

arasındaki rakamlar kullanılarak 10 farklı büyüklük elde edilir.
123.456 sayısının her bir basamağının ağırlık değerleri;
102 101 100 . 10-1 10-2 10-3
Aynı sayının ağırlıklı toplamı;
123.456= (1×102)+(2×101)+(3×100)+(4×10-1)+(5×10-2)+(6× 10-3)
6
Sayı Sistemleri
İkilik Sistem: Büyüklükleri göstermenin diğer bir yolu da ikilik sayı

sistemidir. İkilik sistem, sadece 1 ve 0 değerlerini içerir. İkili sayılarda
basamak ağırlığı, 2’nin pozitif katları şeklinde artar. Kesirli sayılarda
için ise 2’nin negatif katları şeklinde azalır.
İkili sayılarda en sağdaki bit LSB (Least Significant Bit) olarak, en
soldaki bit ise MSB (Most Significant Bit) olarak anılır.
110010012
MSB LSB
n bit içeren bir ikili sayı ile 0 ile 2n -1 arasındaki sayıları gösterilebilir.
110.0112 sayısının her bir basamağının ağırlık değerleri;
22 21 20 . 2-1 2-2 2-3

7
Sayı Sistemleri
İkilik sistemden onluk sisteme dönüşüm: Herhangi bir ikili sayının

onluk sistemdeki karşılığını bulmak için, sayı içerisindeki 1’lerin
basamak değerleri toplanır, 0’lar hesaba katılmaz.
101102 ikili sayısının onluk sistemdeki karşılığı; 24+22+21=22’dir.

Yani (10110)2 = (22)10
10.1012 ikili sayısının onluk sistemdeki karşılığı; 21+2-1+2-3 = 2.625’dir.
8
Sayı Sistemleri
Onluk sistemden ikilik sisteme dönüşüm:

Onluk sistemde verilen sayıyı sürekli 2’ye bölerek, bölme işlemi
sonucunda oluşan kalan kısımlarından ikili sayıyı oluşturmaktır. İlk
bölme işlemi sonucunda kalan LSB’yi, son bölme işleminden sonra
oluşan kalan ise MSB’yi oluşturur.
Örnek: Onluk sistemdeki 13 sayısının 2’lik sistemdeki karşılığı,

Bölme işlemi Kalan
13/2 = 6 1 (LSB)
6/2= 3 0 (13)10 = (1101)2
3/2= 1 1
1/2= 0 1 (MSB)
9
Sayı Sistemleri
Onaltılık sayı sisteminde 16 rakam

vardır. İlk on rakam için 0 ile 9
arasındaki sayılar, sonraki rakamlar
için ise A ile F arasındaki harfler
kullanılır. Çok büyük ikili sayıları
okumak ve yazmak oldukça
zordur. Bilgisayarın anladığı dil ise
1 ve 0’lardır. Bir bilgisayar
komutunun 32 bit olduğu
düşünülürse, makine dilinde bir
program yazmaya kalkışmak
oldukça zor olacaktır. Yani
onaltılık sistem ikili sisteme göre
daha okunaklıdır diyebiliriz. Bu
sayı sisteminde her hexadecimal
dijit, 4 bitlik ikili sayıya karşılık
gelir.
10
Sayı Sistemleri
11
Sayı Sistemleri
Dönüşüm İşlemleri
 0100011111100012 ikili sayısının onaltılık sistemdeki karşılığını
bulmak için bu sayıyı dörderli bit gruplarına ayırmak gerekir.
0010 0011 1111 0001

2 3 F 1
O halde (010001111110001)2 = (23F1)16
 1011001101.1100102 sayısının 16’lık sistemdeki karşılığını bulalım.

1011001101.1100102 sayısını dörderli bit gruplarına ayırırsak;
0010 1100 1101 . 1100 10002 = 2CD.C816 olarak bulunur.

12
Sayı Sistemleri
Onaltılık sistemdeki bir sayıyı da ikilik sisteme çevirmek için,

onaltılık sistemdeki sayının her dijiti için, 4 bitlik ikili karşılığı yazılır.
Örnek: 4A3F16 sayısının ikilik sistemdeki karşılığını bulmak için her

dijitin dört bit ile ikili olarak ifade edilmesi gerekir.
4 A 3 F
0100 1010 0011 1111
O halde 4A3F16 = 01001010001111112
Örnek: ABC.DE16 sayısının 2’lik sistemdeki karşılığını bulalım.

Her bir hexadecimal dijiti 4 bit olarak ifade edersek;
ABC.DE16 = 101010111100.110111102
13
Sayı Sistemleri
14
Sayı Sistemleri
15
Sayı Sistemleri
16
Sayı Sistemleri
17
Sayı Sistemleri
Noktalı onluk gösterime

Gösterim Değer
çevirim
Dot-decimal notation 192.0.2.235 N/A
Her oktet bireysel olarak
Noktalı Onaltılık 0xC0.0x00.0x02.0xEB
onaltılık şekle dönüştürülür
Dotted-hexadecimalden
Onaltılık 0xC00002EB
oktetlerin birleştirilmesi
Onluk düzende belirtilmiş
Onluk 3221226219
32 bit sayı
İpv4:32 bit
18
Sayı Sistemleri
Mac adresi: 48 bit 19

Ascii kod
Ascii kodu , bizim bilgisayarda görsel olarak girdiğimiz

karakter,harf ve rakamların bilgisayar dilindeki temsil
edilme şeklidir diyebiliriz.Yani bilgisayarımızın o
karakteri,harfi veya rakamı belleğinde saklama biçimidir,
bilgisayar dilindeki kodlama sistemidir. Açılımı ASCII
(American Standard Code for Information Interchange)
ASCII'de 33 tane basılmayan kontrol karakteri ve 95

tane basılan karakter bulunur.
32–126 arası sayılar klavyenizde bulabileceğiniz ve bir

belgeyi görüntülediğinizde veya yazdırdığınızda görünen
karakterlere atanmıştır. 127 SİL komutunu gösterir.
20
Ascii kod
Genişletilmiş ASCII karakterler ek karakter talebini karşılar.

Genişletilmiş ASCII'de (aşağıdaki grafikte görüntülenen 0–32
arası sayılar) yer alan 128 karaktere ek olarak 128 karakter
daha bulunur, böylece toplam karakter sayısı 256'ya ulaşır.
Bu ek karakterlerle bile, birçok dilde 256 karaktere
katılamayan simgeler vardır. Bu nedenle, bölgesel karakter ve
simgeleri karşılamak için ASCII çeşitlemeleri vardır.
Örneğin, Kuzey Amerika, Batı Avrupa, Avustralya ve Afrika
dillerine ait yazılım programlarında ISO 8859-1 olarak da
bilinen ASCII tablosu kullanılır.
21
Ascii kod
Kontrol karakterleri, ASCII tablosunun ilk

32 karakterini oluşturur. Bu karakterlerin
yazdırılması amaçlanmaz, bunun yerine
komut talimatlarını yazıcı gibi başka bir
aygıta göndermek için kullanılırlar.
22
Ascii 65=A =Alt +65 Not defterini açıp Alt basılıyken 65’e basınız. A harfi yazacaktır.
23
Yaygın karakter kodlama sistemleri
24
Sayı Sistemleri
Örnek Arduino kodu
25
Sayı Sistemleri
26
Mikroişlemciler ve Mikrodenetleyiciler
Mikrodenetleyiciler, temel bir bilgisayar sisteminde bulunması gereken mikroişlemci, RAM

(Veri belleği), ROM (Program belleği) birimleri yanında I/O portları, osilatör ve
zamanlayıcı/sayıcı birimlerinin tek bir entegre devresine yerleştirilmesi ile elde edilen bir
elektronik chiptir.
1
Mikro denetleyici (Microcontroller, MCU veya µC ), işlemci (CPU),

hafıza (RAM/ROM) ve giriş-çıkış (I/O ports) birimlerinin tek bir entegre
paketi içerisine yerleştirilmesi ile gerçekleştirilmiş özel amaçlı bir mikro
bilgisayardır.
Günümüzde üretilen birçok mikro denetleyici, özellik ve türlerine göre

PWM, ADC, USB, USART, CAN, SPI, I2C gibi ara birim ve özel amaçlı
kaydedicilere de sahiptir.
Günümüzde entegre üretimi yapan birçok firma (Intel, Atmel,
Michrochip, National Semiconductror, Texas Instruments, vb.) mikro
denetleyici üretmektedir.
Mikro denetleyiciler birbirlerinden sahip oldukları üniteler(ADC, PWM,

Zamanlayıcı, SPI, vb), giriş/çıkış bacak sayıları, çalışma hızları, veri ve
program yolu genişliği, bellek kullanım şekilleri açılarından farklılıklar
arz etmektedirler.
2
3
Mikro denetleyici uygulama devresi bileşenleri
Bir PIC mikro denetleyici ile uygulama

gerçekleştirebilmek için ;
• Besleme devresi,
• Reset sinyali,
• Osilatör devresi,
• Uygulama devresi elemanlarına ihtiyaç
vardır.
4
Mikroişlemciler Mikrodenetleyiciler
• Sadece CPU içerir, RAM, ROM, I/O, timer • CPU, RAM, ROM, I/O, timer gibi birimler
vb. ayrıca bağlanır. tek bir çip içinde bulunmaktadır.
• Tasarımcı ROM, RAM ve I/O portlarının • Dahili ROM, RAM ve I/O portları
büyüklerini kendisi belirler ve ona göre mevcuttur, ayrıca bir tasarım
tasarımı gerçekleştirir. gerektirmez.
• Pahalıdır. • Ucuzdur.
• Genel amaçlıdır ve bilgisayarlarda • Tek amaçlıdır.
kullanılır. • Alarmlı saatlerde, mikrodalga fırınlarda,
bulaşık makinelerinde, buzdolaplarında
v.b. elektronik kontrol gerektiren birçok
cihazda kullanılmaktadırlar.
5
Mikrodenetleyici Seçimi
Günümüzde Motorola, Microchip, Hitachi, Siemens, AMD, INTEL, Atmel, Dallas

Semiconductor vb. bir çok mikrodenetleyici üreten firma mevcuttur.
Entegre üretici bir çok firma aynı zamanda mikrodenetleyici de üretmektedir.
6
7
8
9
10
Mikrodenetleyiciler
11
Mikrodenetleyiciler
12
ARM
ARM bir işlemci mimarisidir. 1983 yılında Acorn Computers Ltd. tarafından ARM1
(Acorn RISC Machine 1) adıyla geliştirilmeye başlanmıştır. 1985 yılında ise piyasaya
sürülmüştür. Ertesi yıl aynı firma tarafından 32 bitlik ARM2 modeli çıkmıştır. 1990
yılında firma adını Advanced RISC Machine Ltd. olarak değiştirmiş ve 1998 yılına
kadar bu isimle devam etmiştir. Son olarak 1998 yılında günümüzdeki ismi olan ARM
Ltd ismini almıştır.
ARM firması 32 bitlik işlemci çekirdekleri üretip, bu ürettiği çekirdeklerin

mimarilerini Philips(NXP), Samsung, ATMEL, Intel gibi firmalara lisanslı olarak
satmaktadır. Yani bir anlamda ARM şirketi mühendislik satarak para kazanmaktadır.
ARM işlemciler 32 bitlik yapısı sayesinde 8 bitlik işlemcilere göre çok daha hızlıdır.
Ayrıca düşük güç tüketimi ve yüksek performansı sayesinde günümüzde yaklaşık
%75'lik oranla gömülü sistemler üzerinde en çok kullanılan işlemcilerdir.
13
ARM
14
ARM
ST firmasının çıkarmış olduğu ve üzerinde Cortex-

M4 tabanlı STM32F407VGT6 mikrodenetleyici
bulunan STM32F4-Discovery board
15
RASPBERRY-PI 4
16
Intel İşlemciler
17
Intel İşlemciler
18
Gömülü sistem programlama dilleri
• C
• C++
• Assembly
• Java
• Python
• Basic
• Verilog
• VHDL
19
VERİ İLETİŞİMİ
Veri iletişimi bilginin bir kaynaktan diğer bir kaynağa sorunsuz iletilebilmesi sürecidir.
Veri İletişiminin Beş Unsuru

1. Mesaj: Metin, sayı, resim ve ses gibi iletilen bilgidir.
2. Gönderici (sender): Veriyi ileten cihazdır (PC, sunucu, telefon vb.).
3. Alıcı (Receiver): Veriyi alan cihazdır.
4. İletim ortamı (Transmission Medium): Gönderici ve alıcı arasında verinin iletiminden
sorumlu ortamdır. Kablolu ya da kablosuz olabilir.
5. Protokol: Veri iletimini başlatır, yönetir ve sonlandırır.
1
VERİ İLETİMİ AŞAMALARI-KODLAMA
Verinin kodlanması, girdi olarak alınan verinin, ortam üzerinden

aktarılmaya uygun biçimdeki işaretlere dönüştürülme sürecidir.
2
VERİ İLETİŞİMİ-İLETİŞİM TEKNİKLERİ
Alıcı birim ile verici arasında ortak bir dil oluşturulması gereklidir. İki farklı aygıtın karşılıklı
olarak veri gönderip almaya hazır olup olmadıklarını bilmeleri önemlidir. Aygıtlar arasında
bağlantı kurma yöntemi, aygıtların sırayla mı yoksa aynı anda mı veri göndereceği kullanılan
iletişim tekniklerine göre değişecektir.
VERİ İLETİŞİMİ-SENKRONİZASYON
Veriyi alan birim işaretin ne zaman başladığını ve bittiğini bilmek zorundadır. İşareti
çözebilmesi için de her işaret biriminin başlama ve bitme noktalarını bilmek zorundadır.
3
VERİ İLETİŞİMİ- İLETİŞİM ORTAMINDA HATALAR
Veri aktarılırken işaret kuvvetinin aktarılması, elektromanyetik etkileşim, alıcıda

senkronizasyon kayması gibi sorunlar ile veri kaybolması yaşanabilir. Bu hataların saptanması
ve düzeltilmesi için çeşitli teknikler kullanılır.
VERİ İLETİŞİMİ- AKIŞ DENETİMİ
Alıcının veriyi alma hızının gönderenin hızından düşük olması durumu da veri kaybına neden
olur. Akış denetim yöntemleri ile her iki tarafın veri aktarma ve alma hızları birbirine göre
ayarlanır.
VERİ İLETİŞİMİ- ADRESLEME VE YÖNLENDİRME

Veriyi gönderen kaynak aygıt, verinin hangi aygıta gönderileceğini belirtmek için bir adres
kullanmalı, bu adresi de veri ile birlikte göndermelidir.
VERİ İLETİŞİMİ- ÇOKLAMA

Aktarım sistemlerinin daha verimli kullanılması için verinin kanallar ile gönderilmesidir.
4
ELEKTROMANYETİK İŞARETLER
 İletilebilmesi için verinin elektromanyetik sinyallere dönüştürülmesi gereklidir.

 Veri analog veya sayısal olabilir. Analog veri süreklidir ve sürekli değerler alır. Sayısal veri
ayrık durumlara sahiptir ve ayrık değerler alır.
 Analog sinyal belirli bir zaman aralığında sonsuz değere sahiptir (continuous).
 Sayısal sinyal sınırlı sayıda değere sahiptir. Genellikle 0 ve 1 değerlerini ifade eder
(ayrık/discrete).
5
Sürekli analog sinyalin (kırmızı) ayrık bir dijital sinyale (mavi) dönüştürülmesi. Sol
tarafta, dönüşüm 2 bit kullanılarak yapıldı, böylece dijital sinyalin alabileceği 4 farklı
seviye oluşturuldu. Sağda 3 bit kullanılmıştır. Bu nedenle, sinyal 8 farklı seviye ile temsil
edilebilir. Bu sinyal daha yüksek çözünürlüğe sahiptir ve orijinal analog sinyale "daha
yakındır".
6
VERİ İLETİŞİMİ-Periyodik ve Aperiyodik Sinyaller
Belirli bir zaman aralığından sonra Belirli bir süre sonra kendini tekrar etmeyen
tekrar eden bir analog veya dijital bir analog veya dijital sinyale aperiodik sinyal
sinyale periyodik sinyal denir. Sinüs denir. Onlar rastgele sinyallerdir. Örn:
sinyali veya kare dalgalar gibi. Radyodan ses sinyalleri veya gürültülü
sinyaller.
7
VERİ İLETİŞİMİ-Frekans, Periyod
 Periyod sinyalin bir döngü (cycle) tamamlaması için geçen süreyi ve frekans ise 1
saniyedeki periyod sayısını gösterir.
f=1/T, T=1/f
 Periyod, saniye (s) ile frekans ise

Hertz (Hz) ile ifade edilir.
 Hiç değişmeyen sinyalin frekansı 0
ve periyodu sonsuzdur.
 Ani değişen sinyalin periyodu 0 ve
frekansı sonsuzdur.
8
Faz ve Veri Toplama-Hafta4
Algılama
• Faz (phase), zaman t=0 iken sinyalin pozisyonunu gösterir.
• Şekillerde 0º, 90º ve 180º faz açısına sahip sinyaller görülmektedir.
9
VERİ İLETİŞİMİ-Faz
Faz
• Faz (phase), zaman t=0 iken sinyalin
pozisyonunu gösterir.
• Şekillerde 0º, 90º ve 180º faz
açısına sahip sinyaller
görülmektedir.
10
VERİ İLETİŞİMİ-Sinüs Dalgaları
11
VERİ İLETİŞİMİ-Sayısal (Dijital) Sinyaller
 Bilgi analog sinyalle gösterilebildiği gibi sayısal sinyalle de gösterilebilir.

 1 pozitif genlikle, 0 ise sıfır genlikle gösterilebilir.
 Sayısal sinyallerin çoğu periyodik değildir.

 Bit oranı (bit rate) saniyede gönderilen bit sayısıdır (bps, bit per second).
 Bit uzunluğu (bit interval), bir bit için iletim ortamında alınan yoldur.
 Bit interval=1/bit rate
 Bir sayısal sinyal 2000 bps bit oranına sahipse bit uzunluğu=1/2000 s=0.000500
sn yani 500 mikrosaniye’dir.
12
VERİ İLETİŞİMİ-Sayısal işaret kodlama teknikleri
Sayısal işaret, ikilik bir verinin voltaj değişimleri kullanılarak kodlanmasıdır. Verinin iletimi
sırasında kodlama tekniğine göre iki ya da üç farklı voltaj düzeyi kullanılabilir: Pozitif yüksek
voltaj düzeyi, negatif düşük voltaj düzeyi ve sıfır voltaj düzeyi.
Tek kutuplu (unipolar) işaretler: İki kutuplu işaretler (bipolar): Hem yüksek
Yalnızca yüksek (ya da düşük) ve sıfır hem de düşük voltaj düzeyinin bir arada
voltaj düzeyleri kullanarak yapılan kullanıldığı kodlama teknikleri ile oluşan
kodlama sonucu oluşan işaretler. işaretler, pozitif ve negatif değerler arasında
gidip gelirler.
13
VERİ İLETİŞİMİ-Kodlama Teknikleri
Ascii tablo
https://www.mihaimatei.com/project/digital-transmission-line-encoding-simulator/
14
15
NRZ-L (Level): Non Return To Zero

Bu teknikte;
0:Yüksek voltaj
1:Düşük voltaj olarak kodlanır.
16
NRZ-I (Invert):
Bu teknikte;
0:Bir önceki voltaj seviyesi aynı kalır
1:Bir önceki voltaj seviyesi değişir. (0 ise 1
olur. 1 ise 0 olur.)
17
18
19
VERİ İLETİŞİMİ-Hata Denetimi
İLETİŞİM ORTAMLARINDA HATALAR

VE DENETİM YÖNTEMLERİ
Herhangi bir iletişim sisteminde, verici
tarafından gönderilen işaretle alıcı
tarafından alınan işaretler iletişim
ortamındaki çeşitli hata kaynaklarının
neden olduğu bozulmalardan dolayı
tam olarak aynı değildir. İşaret
zayıflaması (Attenuation), ortamdaki
gürültü (noise), kısıtlı bant genişliği
(limited bandwith) ve gecikme (delay)
gibi sebeplerden dolayı bu hatalar
oluşabilmektedir.
20
HATA DENETİMİ-CRC (Cyclic Redundancy Check, Dönüşümlü Artıklık Kontrolü)
Bir iletişim siteminde hata saptama ve düzeltme teknikleri önemli bir yer
tutmaktadır ve bununla ilgili çeşitli yöntemler bulunmaktadır. Bunlardan ilki CRC
tekniğidir.
1
Gönderilecek ve alınacak veri bitleri polinomlar olarak ifade edilebilir.

Aşağıda buna ait örnekler yer almaktadır.
2
Hata denetiminde G(x) üreteç polinomu standarda bağlı olup, mutlaka ilgili
datasheet’lerden öğrenilmesi gerekir.
100110001
3
Algılama ve Veri Toplama-Hafta5-CRC Örnek
4
Algılama ve Veri Toplama-Hafta5-CRC Örnek
5
HATA DENETİMİ-Parity Check (Eşlik Denetimi)
Parity kontrolünde sadece hatalı bit var ise o tespit edilebilir,

düzeltme yapılamaz. Sadece bir adet bit hatalı gönderildiyse hata
tespit edilebilir. Eğer birden fazla bit hatalı gönderildi ise tespit
edilemez.
Even parity (Çift eşlik), Odd Parity ( Tek eşlik) olarak iki şekilde
gerçekleştirilebilir. Veriye ya 1 ya da 0 biti eklenerek, verinin yeni
değerinin 1 bitlerinin toplamı eğer tek ise tek eşlik, çift ise çift eşlik
olur. Veri Parity Bit Veri + Parity Bit 1 Bitinin sayısı Tek/Çift
Parity
1 1 11 2 Çift Parity
1010 1 10101 3 Tek Parity
1010 0 10100 2 Çift Parity
111111 0 1111111 7 Tek Parity
6
HATA DENETİMİ-Parity Check (Eşlik Denetimi)
Karakter Giden veri Parity Bit Giden Veri +Parity Alınan Veri
E 01000101 1 010001011 Çift 010001011 Çift DOĞRU
A 01000001 0 010000010 Çift 010000010 Çift DOĞRU
C 01000011 1 010000111 Çift 011100111 Çift DOĞRU
q 01110001 0 011100010 Çift 011100011 Tek HATA
Aslında C harfi de hatalı iletilmesine rağmen çift parity hesaplandığı için HATA tespit
edilemedi. Sadece q harfindeki hata tespit edilebildi.
7
HATA DENETİMİ-HAMMING HATA DENETİMİ
8
Çift parity olduğu için p1=0 olarak belirlenir.

9
Tek parity olduğu için p2=1 olarak belirlenir.

10
11
12
Hata Tespiti ve Kötü biti Onarma: d10 bitinin 0 yerine 1 olarak gittiği varsayılsın
13
14
15
16
17
2+8=10. bit HATALI GÖNDERİLMİŞTİR.
https://www.youtube.com/watch?v=373FUw-2U2k 18
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ
Veri iletişimi
PARALEL Veri iletişimi SERİ Veri iletişimi
ASENKRON SENKRON
Bir veriyi iki nokta arasında aktarmanın paralel ve seri olmak üzere iki temel yöntemi vardır.
• Bitler aynı anda gönderilir. • Bitler tek tek gönderilir.

• Her bit ayrı bir hattan gönderilir.
• Veri iletimi daha hızlıdır.
• Bilgisayarın merkezi işlem birimi ile
belleği arasında veri iletimi paralel
yollardan olur.
1
• Bilgisayar ve Mikroişlemci temelli sistemlerde veri alışverişinde

genel olarak paralel haberleşme kullanılır.
• Ancak bu sistemler çevre birimleri ile veri alma/ gönderme
işleminde çoğunlukla seri haberleşme kullanırlar.
• Paralel ve seri haberleşme şekilleri arasında dönüşümü sağlamak
amacıyla evrensel asenkron alıcı/verici (UART) olarak adlandırılan
arabirim elemanı kullanılır.
• UART; SPI ve I2C gibi bir haberleşme protokolü değildir. Fakat bir
mikrodenetleyicideki fiziksel bir devre veya bağımsız bir entegre
devre olabilir. UART’nin temel amacı veriyi seri olarak iletmek ve
almaktır.
2
• İki UART arasında veri iletimi için sadece iki kablo gerekir. Veriler, ileten UART'ın Tx
pininden alıcı UART'ın Rx pinine akar.
• UART verileri asenkron olarak iletir. Asenkron iletimde gönderilecek veri bitleri veri
paketi olarak ifade edilir. Veri paketlerinin başına ve sonuna başlama ve durdurma
bitleri eklenir. Veri paketinin başlangıç ve bitişini tanımlayan bu bitler sayesinde, alıcı
UART bitleri ne zaman okumaya başlayacağını bilebilir.
• Alıcı UART bir başlangıç biti algıladığında gelen bitleri baud rate olarak adlandırılan
belirli bir frekans değerinde okumaya başlar. Baud rate saniyede aktarılan bit sayısı
(bps)’nın bir ölçüsüdür.
• Her iki UART’de aynı Baud rate hızına sahip olmalıdır.
3
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ-ASENKRON İLETİM
Ekrandaki sinyal A
karakterine aittir (Hex
65).
Start Parity Stop

bit Veri bitleri bit bitleri
8 bit olan veri paketi

artık 12 bit olarak
gönderilecek.
4
Hattan veri gönderilmediği sürece, sürekli olarak hat '1'

seviyesindedir. Bir karakterin başladığı, bir adet '0' biti gönderilerek
bildirilir. Başlangıç bitinin hemen arkasından gelen 8 veri biti, yollanan
karakteri temsil eder.
Parite biti yollanan veride tek bitlik hata olup olmadığının

anlaşılması için kullanılır. Eğer iletişim içinde tek parite seçilmiş ise bu
bit yardımı ile yollanan bitlerin sayısının tek olması sağlanır. Eğer çift
parite seçilmiş ise birlerin sayısı çift sayı yapılır (Örnekte çift parity tercih
edilmiştir).
Parite bitinin ardından 1 veya 2 adet "Stop" biti gelir. Stop

bitlerinin seviyesi 1'dir. Hat, yeni bir veri yollanana kadar 1 seviyesinde
kalır.
5
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ-UART Adımları
1)
2)
3)
6
UART AVANTAJLARI UART DEZAVANTAJLARI
Sadece iki kablo kullanılır. Veri bitlerinin sayısı 9 bit ile sınırlıdır.
Senkron haberleşmedeki saat sinyaline Çoklu master ve slave sistem yapılarını
Gerek duyulmaz. desteklemez.
Hata kontrolü için bir parity bit kulanımına Her UART’nin baud rate’i birbirine eşit olalıdır.
olanak verir.
Veri paketinin yapısı her iki taraf için
ayarlandığı sürece değiştirilebilir.
Yaygın kullanıma sahiptir.
7
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ COM Port: Communication Port
RS232, TTL seviyesinde (Transistor – Transistor Logic) iletim yapmaz. Gerilim aralığı +12v ve -
12v arasındadır. Bilgisayarın binary sayı sisteminde 0 değeri 0V’u, 1 değeri ise 5V temsil
etmektedir. Buna aynı zamanda TTL seviyesi de denir. Ancak veri iletimini TTL seviyesinde
gerçekleştirmek oldukça risklidir. Çünkü TTL seviyesi gürültülerden çok çabuk etkilenip
bozulmaya uğrayabilir.
8
RS232, TTL seviyesinde iletilmiş olan veriyi kendi gerilim aralığı olan +12V ve -12V aralığına
çekerek dışardan gelecek olan gürültülerden etkilense bile veri kaybolması yaşanmamasını
sağlıyor.
9
Bu yüzden RS232-TTL dönüştürücüler kullanılır. USB-TTL dönüştürücü
RS232-TTL dönüştürücü
RS232-TTL dönüştürücü devresi: MAX232 entegresi kullanılmış

10
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ-USB-TTL dönüştürücüler
USB-TTL dönüştürücü devresi: FTDI firmasının

FT232 serisi entegreler kullanılmış
11
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ-com0com-sanal port oluşturma
Bu program ile bilgisayarımızda sanal seri

port oluşturabiliriz. COM 12 GÖNDEREN,
COM 13 ALAN olacaktır.
12
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ-putty-Seri terminal programı
13
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ-Python kodları
14
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ-Python kodları
Eğer bir arduino kartımız olsaydı, o zaman com0com’a gerek kalmadan Arduino’nun bağlı
olduğu COM port değerini dikkate alırdık.
15
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ-RX-TX bağlantı örnek
Örnekte GPS modülünden bilgiler modülün TX
pininden PIC’in RX pinine gönderilir. Bu bilgi daha
sonra PIC’in TX pininden USB-TTL dönüştürücünün
RX pinine gönderilir.
16
VERİ İLETİŞİM TEKNİKLERİ-Senkron Veri İletişimi
• Senkron veri iletişiminde veri ile birlikte saat darbesi (palsi) de gönderilir. Bu durum start
ve stop bitlerinin gerekliliğini ortadan kaldırır.
• Senkron iletişim karakter blokları bazlı olduğu için asenkron iletişime göre daha hızlıdır.
• Senkron deyimi alıcı ve vericinin eş zamanlı çalışması anlamına gelir. Bu yüzden saat
darbesine ihtiyaç vardır. Saat darbesinin periyodu seri iletişimdeki her bir bitin iletim
süresini belirler.
• Saat darbesinin alınması üzerine alıcı veri kanalını okuyarak o anda kanal üzerinde
bulunan bit değerini yakalar. Veri kanalı bir sonraki saat darbesi gelene kadar okunmaz.
Verici hem veri ve hem de zamanlama darbelerini gönderdiğinden, alıcı veri kanalını
yalnızca verici tarafından belirtildiğinde okur ve böylelikle eş zamanlama garanti altına
alınır.
• Veri iletişimine başlamak için önce gönderici taraf belli bir

karakter gönderir. Bu her iki tarafında bildiği iletişime
başlama karakteridir. Alıcı taraf bu karakteri okuduğunda
iletişim başlar.
17
18
evrensel senkron asenkron alıcı/verici (USART)
USART sadece asenkron değil senkron iletimi de
destekler. Senkron iletimde de anlatılacağı üzere
gönderen cihaz bir saat sinyali üretir. Veri iletim hızı daha
yüksektir.
Bir mikrodenetleyici USART haberleşmeyi

destekliyor ise hem asenkron hem de
senkron iletişim yapılabilir demektir.
Bu durumda hangi modda veri iletişimi
yapılacağı ilgili register ayarlamaları ile
belirtilir.
19
Asenkron ya da senkron iletiminden

hangisinin yapılacağı ilgili registerdan
seçilir.
20
VERİ HABERLEŞMESİ
1
DS18B20 Sıcaklık Sensörü ve 1-Wire Haberleşme Protokolü
NTC, PTC, LM35 gibi analog sıcaklık algılayıcılarının sayısal sistemler ile
kullanılabilmesi için Analog/Sayısal dönüştürücü kullanılması gerekmektedir.
Uzak noktalardan yapılan sıcaklık ölçümlerinde sıcaklık verisinin etkin bir
biçimde merkezi birimlere iletilmesi gerektiğinde analog algılayıcı çıkışındaki
veri doğrudan modüle edilerek yollanabileceği gibi sayısala dönüştürüldükten
sonra da seri haberleşme ile iletim yapılabilmektedir. Bu yollarla iletimin
yapılabilmesi için harici donanımlar gerekmektedir ve bu da maliyeti
arttırmaktadır. Aynı zamanda, tasarımcı tarafından bir haberleşme
protokolünün de oluşturulması gerekmektedir.
Maxim/Dallas firmasının piyasada bulunan DS18B20 sıcaklık algılayıcısı,

yukarıda bahsedilen etkenler göz önünde bulundurularak üretilmiş olup tek
kablo üzerinden 1hat (1-Wire) Haberleşme protokolünü kullanarak sayısal
iletim yapmaktadır.
2
DS18B20 Sıcaklık Sensörü
Genel özellikleri
Tek hat (One Wire) ara yüzünü kullanır tek pinden haberleşir.
Dışarıdan bir bileşen gerektirmez.
Veri hattından beslenebilir.
3V - 5.5V arası çalışabilir.
-55°C ile +125°C arasını ölçebilir.
-10°C ile +85°C arasında +-0.5 derelik hassasiyet ile ölçebilir.
9 bit termometre çözünürlüğü vardır.
750ms’ de sıcaklığı çevirir.
Kullanıcı tarafından ayarlanabilen alarm
Termostat kontrolünde, endüstriyel sistemlerde,
termometrelerde ve herhangi hassas termal sistemlerde
kullanılabilir.
3
DS18B20 Sıcaklık Sensörü DS18B20 Paket Yapıları ve Görünüşleri
Su geçirmez kılıf
Pin Adı Açıklama

GND Toprak
DQ Veri Giriş Çıkışı
VDD Besleme
NC No connect
4
Şekilde DS18B20 sensörünün iç yapısı görülmektedir. DS18B20 sensörününün diğer bir özelliği
ise maxim integrated firmasına ait 1-Wire haberleşme protokolü ile haberleşmesidir. Bu
protokol maxim integrated firmasının ürünlerinde kullanılmakta olan asenkron bir haberleşme
protokolüdür. 1-wire iletişimde haberleşme için adı üstünde tek port pini yeterlidir. Bu özellik
ile port pini sınırlı olan uygulamalarda avantaj sağlanabilir. DS18B20 ile uygulamalar
yapmadan önce 1-Wire iletişmini incelemekte fayda vardır.
5
DS18B20 Sıcaklık Sensörü DS18B20 ile mikroişlemci/mikrodenetleyici bağlantısı
DS18B20 sıcaklık algılayıcısı ile mikroişlemci arasındaki bağlantı Şekildeki gibidir. DQ

ucu 4.7KΩ’luk bir pull-up direnci ile mutlaka +5V’a bağlanmalıdır. Eğer bu nokta
atlanırsa o devre 0 °C ’ ı gösterecektir.
6
DS18B20 Sıcaklık Sensörü 1-WİRE HABERLEŞME PROTOKOLÜ
1-Wire bir master tarafından kontrol edilen bir veya daha fazla slave
cihazın bağlanabildiği haberleşme protokolüdür.
DS18B20, DS1822 gibi sensörler slave olarak hatta bağlanırlar.
1-wire haberleşmede master çoğu zaman mikrodenetleyicidir. Hatta

tek slave cihaz bağlı ise bu sistem single-drop olarak adlandırılır.
Eğer hatta birden çok slave cihaz var ise sistem multi-drop olarak
adlandırılır.
multi-drop
7
Elektronik sinyallerde bir ledin yanma durumunu ele alırsak ledin yanma süresi
kare dalganın tepe noktasında kalma süresine eşit gelir yani kare dalga ne kadar
süre ile lojik 1 seviyesinde kalırsa led o kadar süre ile yanmış olur...
Fakat bir kare dalganın lojik 0’dan lojik 1’e geçtiği an ve tam tersi lojik 1’den lojik
0’a geçtiği an, bazı durumların gerçekleşmesini isteyebiliriz.
Yükselen kenar tetiklemesi dediğimiz olay lojik bilginin lojik 0’dan lojik 1’e geçtiği
an tetiklenmesi yani aktif olması yani çıkış vermesi, Düşen kenar ise lojik 1’den
lojik 0’a geçtiği an tetiklemesi yani çıkış vermesi aktif olması durumudur.
8
Pull-Up ve Pull-Down Dirençler Nasıl Çalışır?

Pull-up ve pull-down dirençler genel olarak
lojik sistemlerde kullanılırlar. Devrelerde asıl
kullanılma amaçları bağlı oldukları
mikrodenetleyicilerde ya da entegrelerde lojik
değerler arasındaki geçişi manuel bir switch
butonla sağlamaktır. Buton ile toprak
arasındaki direncin kullanılmasının nedeni
mikrodenetleyici pininin kararsız durumda
kalmamasını sağlamaktır.
Pull-Up: Yukarı çek Pull-Down: Aşağı çek
Başlangıçta anahtar Başlangıçta anahtar
kapalı iken MCU 0V kapalı iken MCU 5V (Vcc)
seviyesindedir. Anahtar seviyesindedir. Anahtar
açılınca 5V seviyesine açılınca 0V seviyesine
yukarı çekilir. aşağı çekilir.
9
One-wire protokolünde, binary 0 ve 1 değerlerini kodlamak için düşen (negatif) kenar

tetiklemesi kontrol edilerek kullanılır.
Standart zaman dilimi 60 mikrosaniye, aşırı hızlı (overdrive) zaman dilimi 8 mikrosaniyedir.
10
3 fazlı bir iletişim söz konusudur.

-Cihazların resetlenmesi/senkronizasyonu
-Cihazların seçimi/ROM seviyesinde komutlar
-Cihaz fonksiyonları/Cihaz seviyesinde komutlar
11
DS18B20 Sıcaklık Sensörü Hattın Resetlenmesi
12
DS18B20 Sıcaklık Sensörü Reset/varlık darbe dalga biçimi
1-Wire haberleşmede tüm işlemler başlatma rutini ile başlar. Başlatma rutininde
master cihaz hat üzerinden reset işareti gönderir. Bu işaret 480-640 µs (10 Time
slot) kadar bir süre hattın 0V çekilmesidir.
13
Sonra 15-60 µs kadar pull-up işlemi ile hatta +V seviyesinde tutulur.
14
Reset işareti ardından hatta bulunan slave cihazlar hatta

bulunduklarını belirten var olma işareti gönderirler, bu süre 60-240
µs (4 Time Slot) zaman aralığıdır. Var olma işareti (Presence Pulse)
master cihaza hat üzerindeki slave cihazın hat üzerinde olduğunu ve
işlem için hazır olduğunu bildirir.
15
Daha sonra 3 Time slot’luk bir süre kadar (45-180 µs) pull-up
yapılarak hattaki slave cihazlarla senkronizasyon sağlanır.
16
DS18B20 Sıcaklık Sensörü Bit Oku/yaz darbe dalga biçimi
Master tarafından 1 bilgisinin yazılması için öncelikle hat kısa bir süre
0V çekilir.
17
Daha sonra pull-up direnci ile hat +V seviyesine çekilir.
18
Slave cihazlar 45 µs kadar +V seviyesini alırlar.
19
Lojik 0 bilgisi yazmak için master 60 ms kadar hattı 0V yapar. Bunun

ilk 15 ms kadarlık kısmı bekleme süresi olup son 45 ms kısmı slave
cihaza iletilen süredir.
20
Slave cihazlardan okuma işlemi için ise master cihazın hattı en az 1us düşük seviyeye
çekmesi gerekir. Ardından en az 15us bekledikten sonra hattı okuyup slave cihazdan
gönderilen bit değerini okuyabilir. Eğer veri 0 ise slave cihaz hattı düşük seviyeye
çeker. Bit değeri 1 ise slave cihaz tepki vermez. Hat pull-up direncinden dolayı yüksek
seviyede olur. Bu şekilde ard arda okuma işareti gönderek slave cihazdan veriler
okunabilir.
21
DS18B20 Sıcaklık Sensörü Sinyaller ve komutlar
3 faz haberleşme dizisi mevcuttur. Bunlardan ilki önceki slaytlarda anlatılan

reset/varlık dizisidir.
22
Sonraki aşama ROM komut dizisidir.
Her bir slave cihaz eşsiz(uniqe) bir ROM ID’ye sahiptir.
23
Sonraki aşama ROM komut dizisidir.
ROM-ID yapısı 64 bitlik bir yapıdır. Family code (ürün tipine göre değişir), serial number ve
CRC (hata kontrolü için kullanılabilir) ‘den oluşur.
24
DS18B20 Sıcaklık Sensörü ROM komutları
• ROM Arama (Search ROM) [F0h]: Master, sisteme anlık olarak enerji verildiğinde hat
üzerindeki tüm slave’lere ait ROM kodlarını öğrenmelidir. Böylece master, hatta kaç
adet slave olduğunu ve aygıt türlerini öğrenir.
• ROM Oku (Read ROM) [33h]: Hatta tek DS18B20 varken kullanılabilir. 64 bit ROM
kodunu ” ROM Arama” prosedürüne gerek kalmadan okumaya yarar. Hat üzerinde
birden fazla slave varken bu komut kullanılırsa, slave’lerin aynı anda cevap verme
girişimlerinde veri çakışması oluşacaktır.
25
• ROM Kontrol (Match ROM) [55h]: Hatta birden fazla DS18B20 varken gönderilen ROM’un
ait olduğu uç birimi aktif etmek için kullanılır.
• ROM Atla (Skip ROM) [CCh]: Hatta birden fazla DS18B20 varken ROM kod bilgisini
göndermeden yani ROM kontrol işlemini geçerek tüm slave’leri öğrenmek için kullanılır.
• Alarm Durumuna Bak (Alarm Search) [ECh]: Bu komutun çalışma şekli ”ROM Arama”
çalışma mantığıyla aynıdır. Master, herhangi bir DS18B20’nin en yakın sıcaklık
dönüşümlerinde herhangi bir alarm durumuna sahip olup olmadığını bu komutla anlar.
26
DS18B20 Sıcaklık Sensörü Fonksiyon komutları
• Sıcaklık Çevir (Convert T) [44h]: Bu komut girildiği anda DS18B20 ortamın sıcaklığını analog olarak alıp
sayısala çevirir ve ScratchPad (Yaz-Boz Bellek ya da hızlı işlem belleği) hafızasındaki 2 byte’lık sıcaklık
saklayıcısı alanına yazar.
• Yaz-Boz Bellek’e Yaz (Write ScratchPad) [4Eh]: Bu komut ile Yaz-Boz Bellek’e 3 byte’lık veri girişi yapılır.
• Yaz-Boz Bellek’i Oku (Read ScratchPad) [BEh]: Bu komut ile Yaz-Boz Bellek okunur. Veri transferi en
anlamsız bitten başlanarak yapılır.
• Yaz-Boz Bellek’i Kopyala (Copy ScratchPad) [48h]: Bu komut Yaz-Boz Bellek’deki alarm tetikleme
değerlerini (TH, TL) ve konfigürasyon saklayıcı verisini(byte 2,3,4) kopyalarak EEPROM’a yazar.
• EEPROM Oku (Recall E2) [B8h]: Bu komut alarm tetikleme değerlerini (TH, TL) ve konfigürasyon verisini
EEPROM’dan okuyarak, Yaz-Boz Bellek hafızadaki 2,3 ve 4 byte’larına yerleştirir.
• Besleme Gerilimini Oku (Read Power Supply) [B4h]: DS18B20, kaynak kullanım
durumunu master’a bildirir.
27
DS18B20, sıcaklığı ölçerek 2 byte’lık sayısal değer haline dönüştürür. Önceki çizelgede
hangi sıcaklık değerine hangi sayısal karşılığın geldiği birkaç değerle gösterilmiştir. Ölçülen
sıcaklığın sayısal karşılığının ondalık olarak anlaşılabilmesi için aşağıdaki çizelge
incelenmelidir.
0-3 bitler: Sıcaklığın ondalık değerini gösterir

4-10 bitler: Sıcaklık değerinin tam kısmını gösterir
11-15. bit: 00000 ise pozitif sıcaklık 11111 ise negatif sıcaklık demektir
28
DS18B20 sıcaklık algılayıcısının temel özelliklerini özetlemek gerekirse, DS18B20, -55 C ile
+125 C arasında minimum 0.5C hassasiyetle ölçüm yapabilen ve elde ettiği sıcaklık bilgisini
9-12 bitlik sayısal veri halinde sunan, sıcaklık değerini 200ms gibi kısa bir sürede sayısal veri
haline dönüştürebilen ve kullanıcı tarafından belirlenen maksimum ve minimum kalıcı alarm
değerlerine sahip olan bir algılayıcıdır.
İŞARET TAM ONDALIK
29
Örnek
MASTER MOD DATA (İlk LSB) Komutlar
1 TX Reset Master hatta reset sinyali yayınlar
2 RX Varlık Hatta bağlı olan ds18b20’ler varlık sinyali ile
yanıt verirler.
3 TX 55h Master Rom eşleşme komutu yayınlar. Böylece
hatta birden fazla DS18B20 varken gönderilen
ROM’un ait olduğu uç birimi aktif hale getirilir.
4 TX 64 Bit Rom Master bu özelliğe sahip slave cihaz ile
kodu haberleşeceğini belirtiyor. Bu kod sadece bir
ds1b202ye özeldir.
5 TX 44H Bu komut tek bir sıcaklık dönüşümü başlatır.

6 TX DQ hattı güçlü Dönüşümü takiben ortaya çıkan sıcaklık verisi
pullup ile scratchpad hafızası içindeki 2 byte’lık sıcaklık
yüksek tutulur. kaydedicisinde saklanır ve DS18B20 düşük güçte
boşta duruma döner.
30
Örnek
MASTER DATA (İlk LSB) Komutlar

MOD
7 TX Reset Master hatta reset sinyali yayınlar
8 RX Varlık Hatta bağlı olan ds18b20’ler varlık sinyali ile yanıt verirler.
9 TX 55h Master Rom eşleşme komutu yayınlar. Böylece hatta
birden fazla DS18B20 varken gönderilen ROM’un ait
olduğu uç birimi aktif hale getirilir.
10 TX 64 Bit Rom Master bu özelliğe sahip slave cihaz ile haberleşeceğini
kodu belirtiyor. Bu kod sadece bir ds1b202ye özeldir.
11 TX BEh Master scratchpad okuma komutu yayınlar.
12 RX 9 Data bytes Master CRC dahil tüm scratchPad’i okur. Master daha
sonra ilk 8 data byte’ının CRC’sini yeniden hesaplar ve
hesaplanan CRC okunan CRC ile kıyaslanır, eğer eşleşirse
master devam eder.
31
DS18B20 Sıcaklık Sensörü (ÖZET)
1-Wire adı verilen iletişim yönteminde, hazır olma hariç bütün haberleşmeyi mikrodenetleyici
başlatır. DS18B20 sadece hazır olma sinyalini alıcı tarafa göndererek işlemi başlatır. DS18B20
ile mikrodenetleyici arasındaki haberleşme sırasında alınan bilgi veya yollanan komutlar en
anlamsız bitten (LSB) başlanılarak tek hat üzerine yazılıp, bit bit yollanır veya alınır.
DS18B20’ye herhangi bir işlem yaptırdıktan sonra tekrardan RESET darbesi yollayıp hazır
olmanın okunması, ROM ve hafıza komutlarının sıra ile yollanması gerekmektedir.
DS18B20’nin en önemli özelliklerinden biri de sıcaklığı doğrudan sayısal veriye çevirmesidir.
Sıcaklık çevrim çözünürlüğü kullanıcı tarafından DS18B20’nin Konfigürasyon Saklayıcısı
(Configuration Register) değiştirilerek seçilebilmektedir. Çevrim çözünürlüğü 9-12 bit arasında
seçilebilmektedir, fakat çevrim çözünürlüğü arttıkça sıcaklık ölçüm süresinin artacağı
unutulmamalıdır. İlk güç verildiğinde çevrim çözünürlüğünün değeri 12 bittir. Sıcaklık ölçümü
mikrodenetleyiciden gönderilen “Sıcaklık Çevir (44h)” komutu ile başlar. Bu andan itibaren
DS18B20 sıcaklık değerini analogtan sayısala çevirir. DS18B20 çevrim süresinde hattı “0”da
tutar. Çevrim bittikten sonra hat “1”e çekilir. Çevrilen değer DS18B20’de bulunan geçici
belleğe (ScratchPad) yazılır. Çevrim bittikten sonra mikrodenetleyiciden gönderilen “Yaz-Boz
Bellek’i Oku (BEh)” komutu ile sıcaklık okunur. Okunan bu sıcaklık bilgisi Santigrat cinsinden
verilmektedir. Bunun yanı sıra okunan bitlerde işaret biti de bulunur. Sıcaklık pozitif ise gelen
bit ”0”, negatif ise gelen bit ”1”dir. Şekil 6.7’de Yaz-Boz Bellek Saklayıcısı ve sıcaklık bitleri
verilmiştir.
32
I²C (Inter-Integrated Circuit) SERİ HABERLEŞME PROTOKOLÜ
I²C haberleşme protokolü, Seri Data (SDA) ve Seri Saat Darbesi (SCL)
olmak üzere iki hattan meydana gelir. Aygıtlar arasındaki iletişim bu
iki hat üzerinden yapılır.
Sistem üzerindeki her aygıt yalnız bir adresle tanınır (FPGA,
Mikrodenetleyici, LCD sürücü, Hafıza, Klavye) ve özelliğine göre
Gönderici (Transmitter), Alıcı (Receiver) veya hem Gönderici hem de
Alıcı olarak çalışır.
Hattaki eleman mikrodenetleyici veya FPGA ise hem hatta veri
gönderebilir hem de hattan veri alabilir ayrıca hattı kontrol etme
yetkisine de sahiptir.
I-two-C ya da I-I-C olarak okunur. Philips firması tarafından

geliştirilmiştir.
1
Örnek Bir I2C Haberleşme Sistemi
Şekil’de görüldüğü üzere hat üzerinde birden fazla master yani

yönetici aygıt olabilir. Fakat sistemin o anki kontrolü sadece
birisindedir. Hattı yöneten aygıt aynı zamanda seri saat darbelerini
de üretir.
2
SCL sinyali yüksek (lojik bir) iken SDA sinyali lojik birden lojik sıfıra
geçer ise bu durum START anlamına gelir ve data transferi başlar.
START veya tekrarlanan bir START durumundan sonra SCL sinyali
yüksek iken SDA sinyali lojik sıfırdan lojik bire geçerse bu duruma
STOP denir ve data transferi sonlandırılır.
3
Start ve Stop durumları her zaman master tarafından başlatılır. Start

durumundan sonra yolun meşkul olduğu düşünülür. Stop durumundan
belli bir süre sonra yolun tekrar serbest olacağı düşünülür. Eğer bir
stop(s) durumu yerine tekrar eden start (sr) durumu gerçekleşmişse
yol meşkul kalır. Bu bağlamda, s ve sr koşulları işlevsel olarak aynıdır.
4
I²C (Inter-Integrated Circuit) SERİ HABERLEŞME PROTOKOLÜ Byte format
• SDA hattında taşınan her byte 8-bit uzunluğunda olmalıdır.

• Taşınacak bayt sayısı ile ilgili herhangi bir sınırlama yoktur.
• SDA hattı ile taşınan her bir byte tan sonra kabul biti (ACK) bilgisi alınır.
• Veri iletimine ilk olarak en değerli bitten (MSB) başlanır.
• Eğer slave aygıt baytların tamamını alamıyor veya gönderemiyorsa bu durumda
SCL, master tarafından düşük (lojik sıfır) seviyesinde tutulur ve slave hazır hale
geldikten sonra data iletilir.
5
Adresleme Formatı
Şekil’de I2C protokolünde datanın taşınma adımları gösterilmiştir.

START (S) durumundan sonra, slave adresi gönderilir.
6
Adresleme Formatı
7 bit uzunluğundaki bu bitlerden hemen sonra veri yön biti olan

R/W biti gelmektedir. Bu bitin ‘0’ olması yazma işlemi, ‘1’ olması ise
okuma işlemi yapılacağını göstermektedir.
7
Adresleme Formatı
Daha sonra data paketleri gönderilir (kaç tane gönderilecekse)
8
Adresleme Formatı
Datalar gönderildikten sonra veri iletimi daima master tarafından

üretilen STOP (P) durumu ile sonlandırılmaktadır.
9
Veri Transferinde Oluşabilecek Değişik Durumlar 1
Master START şartını oluşturduktan sonra hattaki tüm aygıtlar

masterdan gelecek olan slave adresini beklemeye başlarlar. Sistemin
yöneticisi 7 bitlik slave adresini ve bu adrese yazma işlemi
yapacağını göstermek için 8.biti 0 gönderir.
10
Hatta ki tüm aygıtlar gelen adres ile kendi adreslerini karşılaştırırlar

eğer adres uyuşuyor ise kendisinin iletişime hazır olduğunu belirten
ACK (el sıkışma) sinyali gönderilir. Artık master ve slave cihaz
haberleşmek için anlaşmıştır.
11
Sonraki adımda master yazma yapacağı slave aygıtın hangi

registerlarına yazma işlemi yapacağını gösteren register adresinin
gönderir. Slave aygıt tekrar ACK sinyali oluşturur ardından master
registerin içeriğine 8-bit bilgiyi gönderir ve slave aygıttan ACK
sinyalini bekler. ACK sinyalinden sonra STOP durumu oluşturarak
iletişimi sonlandırır.
12
13
Data Transferinde Oluşabilecek Değişik Durumlar 2
Master START şartını oluşturduktan sonra 7-bitlik slave adresini ve

bu adrese yazma işlemi yapacağını göstermek için 8.biti 0 gönderir.
Slave aygıt ACK (el sıkışma) sinyali gönderir. Artık master ve slave
cihaz haberleşmek için anlaşmıştır. Sonraki adımda master aygıt SDA
hattı aracılığı ile slave aygıta register adresini gönderir. Slave aygıt
register adresini aldığını gösteren ACK sinyali oluşturur.
14
Beklenmeyen bir durum gerçekleşerek master yeni bir START

durumu oluşturdu işlem başa döndü. 7-bitlik slave adresini ve bu
adresten okuma işlemi yapacağını göstermek için 8.biti 1 gönderir.
Slave aygıt, kendisinin iletişime hazır olduğunu gösteren ACK (el
sıkışma) sinyali gönderir. Master ve slave cihaz haberleşmek için
yeniden anlaşmıştır.
15
Sonraki adımda master slave aygıttan dataları okumak için çabalıyor

ama slave aygıttan cevap gelmediği (Not ACK) için STOP durumu
meydana gelir ve iletişim master tarafından sonlandırılır.
16
17
Slave cihazın adresini nerden biliyoruz? Tabiki datasheet bilgilerinden öğreniyoruz.

Mesela 24lc02b adlı i2c ile haberleşen bir eepromun datasheet’inde şöyle yazıyor
18
19
20
21
Öncelikle her bir sensörün datasheet’inden cihaz adreslerinin bulunması gerekir.
Bu sensörün adresi 0x53
22
Sensörlerin adresleri bulunduktan sonra onlardan veri okumak için

ilgili register adreslerinin bulunması gerekir. Örneğin GY-80’den 3
eksenli ivme ölçerden (ADXL345) eksen bilgilerinin depolandığı
register adresini bulalım.
23
24
Bu örnek kodda sadece x eksenine ait bilgiler okunmaktadır.

Arduino ile I2c haberleşmesinde Wire.h kütüphanesini kullanmaktayız
25
26
27
SHT 1x / SHT7x Sıcaklık & Nem Sensörleri
SHTxx sıcaklık ve nem bilgilerini birlikte ölçen tek bir chip sensördür.
1
PAKET YAPILARI
2
14 bit ADC ve seri arayüz devresi aynı chipte bağlanmıştır.

Senkron seri haberleşme söz konusudur.
3
4
Tipik Uygulama Devresi
Power Pins: SHTxx için 2.4 ve 5.5 V arasında bir voltaj kaynağı gereklidir. Güç verildikten
sonra uyku durumuna (sleep) ulaşmak için 11ms gereklidir. Bu süreden önce herhangi bir
komut gönderilmemelidir. Güç kaynak pinleri olan VDD ve GND 100 nF bir kondansatör ile
dekuplaj edilebilir.
SCK (Serial Clock input): Mikrodenetleyici ile SHTxx arasında haberleşmeyi senkronize
etmek için kullanılır.
Serial Data: Data pini cihazın dışına ve içine veri transfer etmek için kullanılır. Veri düşen
kenardan sonra değişir ve SCK’nın yükselen kenarında geçerlidir. Veri transferi sırasında SCK
yüksek iken DATA hattı stabil kalmalıdır. Sinyali yüksek çekmek için örneğin 10 k’lık bir pull-
up direnç gereklidir. Pull-up dirençler genellikle mikrodenetleyici I/O devrelerinde
gömülüdür.
5
Komut Gönderimi
İletimi başlatmak için «transmission start» dizisi verilmek

zorundadır. SCK yüksek iken data düşük seviyededir, daha sonra
SCK’yı düşük palse takip eder ve SCK yüksek iken DATA yükselişe
geçer.
6
Daha sonra 3 adres biti ve 5 komut bitini içeren komut dizisi takip
eder.
7
8. SCK clock’un düşen kenarından sonra DATA düşük seviyeye çekilerek (ACK bit) bir komutun
uygun alımını gösterir. 9. SCK clock’unun düşen kenarından sonra DATA yüksek çekilerek
hatta bırakılır.
Bir ölçüm komutundan sonra (Nem için ‘00000101’, Sıcaklık için ‘00000011’) ölçümü
tamamlamak için mikrodenetleyici yaklaşık 8/12/14 bit ölçüm için 11/55/210 ms
beklemek zorundadır. Bir ölçümün tamamlandığının belirtilmesi için, SHTxx veri hattını
aşağı çeker ve bekleme moduna geçer.
8
Örnek nem bilgisi:
0000100100110001 =2353=75.79 %RH
Bu hesaplama fiziksel değerin çıktıya dönüşümü kısmında açıklanacaktır.
9
Mikrodenetleyicinin veriyi okumak için SCK’yı yeniden başlatmadan önce «data

ready» sinyali için beklemesi gerekir. Ölçülen data okunana kadar depolanır, böylece
mikrodenetleyici diğer görevlerini sürdürebilir.
2 bytelık veri
Sonra ölçülen veriler 2 byte ile ve CRC checksum 1 byte ile iletilecektir.
10
Eğer CRC-8 checksum kullanılmıyorsa mikrodenetleyici ölçüm datasının ACK bitini

yüksek tutarak haberleşmeyi sonlandırabilir.
Eğer CRC-8 checksum yapılacaksa , CRC verisinin ACK bitinden sonra haberleşme sona erer.
Tüm dijital iletimin güvenliği 8-bit checksum (sağlama) ile denetlenebilir. Böylece herhangi
hatalı bir veri tespit edilebilir ve elenebilir.
11
Aşağıda buraya kadar anlatılan ölçüm dizisinin genel şeması görülmektedir.
Nem ölçüm verisi 8-bit CRC checksum

Adres
Transmission start
12
Bağlantı reset dizisi
Eğer aygıt ile haberleşirken takip eden sinyal dizisinde bir kayıp oluşursa seri arayüz
resetlenecektir. Bunun için SCK 9 veya daha fazla bir sürede iken DATA yüksek bit seviyesine
çekilir. Bundan bir sonraki komut ise «transmission start» olmalıdır. Bu sadece arayüzü
resetler, status register ve onun içeriği korunur.
13
Status Register
Status register ile bazı gelişmiş fonksiyonlara erişilebilir.

Measurement resolution: Varsayılan olarak sıcaklık için 14 bit ve nem için 12 bit’tir. Bu değer
12 ve 8 bit’e düşürülebilir. Bu özellikle yüksek hız ve aşırı düşük güç gerektiren uygulamalar
için kullanışlıdır.
End of Battery: VDD’nin 2.47 V un altındaki değerini ±%0.05 V doğruluk ile tespit eder.
Heater: Sensör chip’indeki aşırı ısınmayı tespit ederek(5-15 °C (9-27 °F)) uyarı sağlanabilir.
14
Fiziksel değerin çıktıya dönüşümü
Relative Humidity
Örnek nem bilgisi: 0000100100110001 =2353

12 bit’lik veri için tablodan c1,c2 ve c3 katsayıları seçilerek ve Sorh=2353 olarak
denkleme yazıldığında nemin fiziksel değeri bu örnek için %75.79 olarak bulunmuştur.
15
Temperature
Gerçek sıcaklık değerinin hesaplanmasında Vdd’nin değerine göre d1 değişkeni ve

12 ya da 14 bitlik veri uzunluğu değerine göre de d2 değişkeni tablodan seçilerek
sıcaklık formülüne göre hesaplama yapılır.
16
Modbus Protokolü
Modbus 1979 yılında Modicon tarafından geliştirilmiş bir seri

haberleşme protokolüdür.
Özellikle Modicon PLC'lerinde endüstriyel uygulamalar için

geliştirilmiştir.
Bugün geniş bir yelpazede otomasyon ürünlerinde kullanılan ,açık

kaynak bir protokoldür.
1
Modbus Protokolü
Modbus protokolünün 3 önemli varyasyonu veya tipi vardır:
Modbus ASCII,
Modbus RTU,
Modbus TCP/IP
Modbus başlangıçta mesaj kodlamak için ASCII karakterler kullanılarak geliştirildi,
ve protokolün bu versiyonu bugün hala kullanılmaktadır.
Modbus RTU, binary kod ve CRC hata denetimi ile en yaygın uygulamaya sahip
olan türdür.
ASCII ve RTU modları birbiri ile uyumsuz oldukları için ASCII mod için
yapılandırılmış bir cihaz diğeri ile haberleşemez.
2
Modbus Protokolü
Modbus RTU aygıtlar 3 elektriksel arayüz kullanırlar,
3
Modbus Protokolü
Eğer sadece bir aygıttan diğerine bağlanmaya ihtiyaç varsa, ve 2

aygıt arası uzaklık 50 feet'den (1 feet~31 cm) daha az ise, veya 15
metre, RS232 iş görebilecektir.
4
Modbus Protokolü
Aynı hatta daha fazla cihaza bağlanmak için, ve/veya 50 feet'den

daha büyük bir mesafeye sahip, RS485 veya RS422 kullanılmalıdır.
5
Modbus Protokolü
Master ile birden çok slave aygıtın haberleşmesi için, en popüleri

RS485'dir. Bu standart herhangi bir tekrarlayıcı olmadan 4000 feet
(1200m) mesafede 32 düğüme kadar destek verebilir.
Mosbus mesajları bps veya baud rate olarak tercihe göre gönderilir.
Bir RTU üzerindeki tüm aygıtlar aynı baud rate'i kullanmalıdır. Farklı
cihazlar farklı iletişim hızlarını destekler, fakat 9600 ve 19200 bps
arası tipik kullanım aralığıdır.
6
Modbus Protokolü
Bir modbus seri network, slave cihazlara komutlar veren bir master
cihaza sahiptir. Slave cihazlar masterdan bir komut almadıkça bilgi
iletmeyecekler. Master, slave cihazlara veri yazabilir veya slave
cihazlardan veri okuyabilir.
Bir ağda sadece bir master vardır ve max 247 slave cihaz.
Slave cihazlar 1'den 247'ye kadar eşsiz slave ID alırlar.

7
Modbus Protokolü
RS485 tek segmentte 32 cihazdan daha fazlasını desteklemez. Bu

yüzden uygulamalar, 32 düğümden daha fazlasına ender ihtiyaç
duyarlar. Bu durumda bir repeater gereklidir.
8
Modbus Protokolü
SCADA/HMI sistemler, Modbus slave cihazlarla haberleşmede tipik olarak master

olacaklardır.
9
Modbus Protokolü
Cihazlar papatya zinciri biçiminde bağlanmalıdır; Star topolojisi

şeklinde bağlanamazlar.
10
Modbus Protokolü
Modbus’da bilgilerin depolandığı 4 Tablo adet vardır.
Coil/Register Sayısı Veri Adresi Tip Tablo ismi

1-9999 0000h ile 270Eh(9998) Read-Write Coils Output
0000h ile 270Eh(9998)
10001-19999 Read-Only Discrete Input
0000h ile 270Eh(9998) Input Registers

30001-39999 Read-Only
(Input Data)
0000h ile 270Eh(9998) Holding Registers
40001-49999 Read-Write
(Output Data )
Coils: Temel olarak on/off'a dayanan Registers: 16 bit değer saklanır.

içinde 1 bit veri tutulan modbus
tablolarıdır.
11
Modbus Protokolü
Coils: Sistem değişikliklerinin değiştirilebilmesini ya da

gözlemlenmesini sağlarlar. Hem okuma hem yazma yapılabilir.
Örneğin bir rölenin açık ya da kapalı oluşu, bir fonksiyonun aktif olup
olmayışı gibi.
Discretes Input: Dijital girişlerin ON-OFF olma konumlarını okumak

için kullanılır. Bu bellek bölgesinde sadece okuma yapılabilir. Örneğin
bir PLC’de dijital girişlerin hangi konumda bulunduğunu okumak için
kullanılabilir.
Input Registers: Cihazlardan analog girişleri okumak için ya da

cihazlardan bilgi toplamak için kullanılabilir.
Holding Registers: Cihazlardan analog çıkış bilgileri okunabilir, ya da

cihazlara bilgi yollanarak yazılabilir. 12
Modbus Protokolü
Fonksiyon Kodları
Fonksiyon kodu İşlem Tablo Adı
01 (01h) Oku coil
05 (05h) Tek Yaz coil
15 (0Fh) Çoklu Yaz coils
02 (02h) Oku Discretes İnput
04 (04h) Oku Input Registers
03 (03h) Oku Holding registers
06 (06h) Tek Yaz Holding register
16 (10h) Çoklu Yaz Holding registers
13
Modbus Protokolü
Modbus Data Kodlama
Modbus data kodlamasında big-endian yapısını kullanır. Yani geniş bir

sayı tek bir byte ile gönderileceği zaman, en değerli kısmı ilk önce
gönderilir.
14
Modbus Protokolü
Modbus RTU Veri Paketi
15
Modbus Protokolü Read Coil Status (01h)
Örnek: Slave cihazın adresi 17’dir. Bu cihazın coil tablosundan 17-32 arası 16 adet coil’in
durumunu sorgulayan komutu Modbus RTU formatında yazalım.
Master tarafından gönderilen istek
11h (17) 01h 0011h 000Fh CRC
Slave Adresi Coil Oku (Fonksiyon Okunacak ilk Okunacak coil sayısı
komutu) coilin veri (16)
adresi (coil 17)
Slave cihazdan alınan Yanıt

11h (17) 01h 02 CD6B CRC
Slave Adresi Coil Oku (Fonksiyon 16 coil=16 CD: 17 ile 24 arası
komutu) bit=2 byte coillerin durumu
6B: 25 ile 32 arası
coillerin durumu
16
Modbus Protokolü
Coil durumu
17
Modbus Protokolü
32 31 18 17
18

Son 2019 Avt Sunu11

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Son 2019 Avt Sunu11

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Algılama ve Veri Toplama Dersi Ders Notları

Dr. Öğr. Üyesi Sinan UĞUZ

ALGILAYICI ( Sensör) VE DÖNÜŞTÜRÜCÜ (Transducer)

Sensor – Fiziksel sinyalleri elektrik sinyallerine çevirir.

ALGILAYICI ( Sensör) VE DÖNÜŞTÜRÜCÜ (Transducer)

Doğruluk (Accuracy): Sensörün doğruluğu, gerçek değer (standart tarafından ölçülmelidir)

Doyum (Saturation): Neredeyse her algılayıcı kendi çalışma

Tekrarlanabilirlik (repeatability): Aynı giriş değerinin tekrarlanan uygulamalarında

Çözünürlük (Resolution): Çözünürlük, çıkıştaki gözlenebilir bir değişikliği üreten

Yukarıdaki görüntüde dijital bir termometrenin ekran görüntüsü verilmiştir. Bu

Ölü Bant: Giriş sinyallerinin belirli bir aralığında algılayıcının duyarsızlığıdır. Bu

Kesinlik, Hassasiyet (Precision): Kesinlik kavramı, bir ölçümün

Hysteresis: Bir basınç sensörünün histerezis hatası, noktaya önce artan ve

Encoderler robot ve otomasyon projelerinde açısal dönme hızını ve düzeneğin açısal

Sıcaklık arttıkça PTC’nin uçlarındaki direnç değeri artar, NTC’nin azalır

Üzerlerine düşen basınçla orantılı olarak fiziki yapılarında meydana gelen

Basınç sensörleri, çalışma prensibine göre dört grupta incelenebilir.

• Kapasitif basınç ölçme sensörleri

Kapasitif Basınç Sensörleri

Kondansatörler yapıları gereği elektrik yükü depolayabilir. Kondansatörlerin yük

Kondansatör plakaları birbirinden uzaklaştırılırsa ya da esnetilirse veya iki plaka

Strain Gauge Sensörleri

Temel olarak strain gaugeler esneyebilen bir

Load Cell Sensörleri

Piezoelektrik Basınç Sensörleri

Denge ve Eğim Sensörleri

Bazı otomasyon sistemlerinde ya da robot projelerinde eğimin algılanması gerekebilir. Bu

Foto Direnç (LDR)

Infrared Diyot (IR Diyot, Kızıl Ötesi Diyot)

Foto Pil (Işık Pili, Güneş Pili)

Analog ve Sayısal(Dijital) Kavramları- Elektromanyetik Spektrum

Analog ve Sayısal(Dijital) Kavramları

Analog ve Sayısal(Dijital) Kavramları

Sayısal bir değer, ‘ON’ ve ‘OFF’ voltaj seviyelerinin (genellikle +5

Bu voltaj seviyeleri mantıksal olarak ‘1’ ve ‘0’ lar olarak yorumlanır ve en

Analog ve Sayısal(Dijital) Kavramları

Microdenetleyiciler binary, decimal ve hexedesimal sayI sistemlerini kullanIrlar.

Onluk Sistem: Günlük hayatta kullandığımız sayı sistemidir. 0 ile 9

123.456 sayısının her bir basamağının ağırlık değerleri;

102 101 100 . 10-1 10-2 10-3

Aynı sayının ağırlıklı toplamı;

123.456= (1×102)+(2×101)+(3×100)+(4×10-1)+(5×10-2)+(6× 10-3)

İkilik Sistem: Büyüklükleri göstermenin diğer bir yolu da ikilik sayı

22 21 20 . 2-1 2-2 2-3

İkilik sistemden onluk sisteme dönüşüm: Herhangi bir ikili sayının

101102 ikili sayısının onluk sistemdeki karşılığı; 24+22+21=22’dir.

Onluk sistemden ikilik sisteme dönüşüm:

Örnek: Onluk sistemdeki 13 sayısının 2’lik sistemdeki karşılığı,

Onaltılık sayı sisteminde 16 rakam

0010 0011 1111 0001

 1011001101.1100102 sayısının 16’lık sistemdeki karşılığını bulalım.

0010 1100 1101 . 1100 10002 = 2CD.C816 olarak bulunur.

Onaltılık sistemdeki bir sayıyı da ikilik sisteme çevirmek için,

Örnek: 4A3F16 sayısının ikilik sistemdeki karşılığını bulmak için her

O halde 4A3F16 = 01001010001111112

Örnek: ABC.DE16 sayısının 2’lik sistemdeki karşılığını bulalım.

Noktalı onluk gösterime

Mac adresi: 48 bit 19

Ascii kodu , bizim bilgisayarda görsel olarak girdiğimiz

ASCII'de 33 tane basılmayan kontrol karakteri ve 95

32–126 arası sayılar klavyenizde bulabileceğiniz ve bir

Genişletilmiş ASCII karakterler ek karakter talebini karşılar.

Kontrol karakterleri, ASCII tablosunun ilk