UCK 474

UCAK MOTOR TASARIMI

KOMPRESOR TASARIMI

Yrd.Doç.Dr. Onur Tunçer

İstanbul Teknik Üniversitesi
13 Nisan 2010
 Ortalama Hız

Eksenel kompresörler hava hızının neredeyse sabit kalmasını sağlayacak

yakınsak bir kesit ile tasarlanırlar. Bu sayede basınç arttığında hava hızı
fazla değişmez bu da kompresörün verimini arttırır.
Bir Eksenel Kompresörde Kesit Alanı Akışkan Sıkıştıkca Eksenel Hızı
Sabit Tutmak Maksadıyla Daraltılır
Orenda 14 Turbojet Motorunun Kompresör Rotoru
Yüksek Performanslı Bir Jet Motorunun Gövde Montajı ve Statör
Kanatçıkları (GE J79, Arkadan Görünüş)
Eksenel Kompresör Montaj Resmi (GE J79 Turbojet)
Rotor Kanatçıklarını Diske Bağlama Yöntemleri
Kompresör Kanatçıklarının Geometrisi
Tekrar Eden Kademelerden Oluşan Bir Kompresörde (Repeating Row Repeating Stage)
Tek Kademenin Geometrisi
 DİFÜZYON FAKTÖRÜ

➢Difüzyon faktörü kanatçığın emiş tarafındaki (suction side) sınır tabaka tarafından
karşılaşılan ters basınç gradyentinin gücünü gösteren analitik bir ifadedir.

➢Kompresör tasarımındaki ana hedef yüksek difüzyon faktöründe bile yüksek

aerodinamik verim elde etmektir. Çünkü D için yüksek değer hem kademelerin
sayısının hem de kanatçık sayısının azaltılmasına olanak tanır ki bu ağırlık açısından
son derece önemlidir.

➢Yüksek D için tasarım yapabilme “teknoloji seviyesi” için bir göstergedir.

➢Bugünkü bilgisayar dünyasında dahi tasarımcılar difüzyon faktörünü teknoloji

seviyesini ölçmek için kullanırlar.

➢Difüzyon faktörü sadece akış geometrisine bağlıdır dolayısıyla kanat profili

hakkında bir şey söylemez.
Varsayımlar:

1. Kompresör birbirini tekrar eden eş kademelerden oluşacaktır. Aynı zamanda rotor ve

Stator kanatçıkları birbirlerinin aynadaki görüntüsü gibi olacaktır. Bu duruma
kompresor tasarımında “repeating-row repeating stage” adı verilir.

2. Akış iki boyutludur. Dolayısıyla akım yönüne dik doğrultuda akışkan özelliklerinde bir
değişim yoktur ve aynı zamanda bu yönde bir hız bileşeni bulunmaz.

3. Eksenel hız sabittir.

4. Politropik verim kademedeki kayıpları belirten ölçü olarak kullanılır.

5. Ortalama yarıçap sabittir.

6. Gaz kalorifik olarak mükemmeldir.

Verilenler:

i. Kütlenin korunumu

ii. Kademe tekrarlı olduğu için,

olduğundan,

sonuç olarak,
iii. Difüzyon Faktörü

Difüzyon faktörü bu durumda rotor ve statör için aynıdır, yukarıdaki denklemlerden

çekilecek olursa,

Verilen değerlerine karşılık gelen yalnız bir tek vardır.

iv. Reaksiyon Oranı (Degree of Reaction)

İyi bir tasarımda bu oran 0.5 civarında olmalıdır. Çünkü bu durumda rotor ve
statör statik sıcaklık artışını eşit olarak paylaşmış olacaktır. Tekrar eden kademeli
Tasarımın bir avantajı da bu oranın rotor ve statör hız üçgenlerinin benzerliğinden
dolayı tam olarak 0.5 olmasıdır.

v. Kademedeki Toplam Sıcaklık Artışı ve Sıcaklık Oranı

vi. Kademe Basınç Oranı

vii. Kademe Verimi

viii. Kademe Çıkışındaki Mach Sayısı

Mach sayısı kademe kademe azalır.

ix. Disk Hızı/Giriş Hızı Oranı

x. Kademe Girişindeki Bağıl Mach Sayısı

dolayısıyla, olacağından giriş Mach sayısı dikkatli

seçilmelidir.
Genel Çözüm:

değerleri verildiğinde bütün mümkün olan bütün tekrar eden sıralı

kompresör kademeleri hesaplanabilir. Şöyle ki,
Tekrar Eden Kompresör Kademesi (D=0.5, Sigma=1, ec=0.9)
Difüzyon Katsayısına Bağlı Olarak Tekrar Eden Kademeli Kompresörde
Tek Bir Kademenin Karakteristiği
Katılığa (solidity) Bağlı Olarak Tekrar Eden Kademeli Kompresörde
Tek Bir Kademenin Karakteristiği
 Carter Kuralı

Akış açıları belirlendikten sonra bunu gerçeklestirecek

fiziksel kanat geometrisinin belirlenmesi gerekmektedir.
Tipik Bir Eksenel Kompresör Kademesinin Boyutları
 Kanat Profili Üzerinde Tutunma Kaybı
• Hava akımı kanat profiline
belirli bir açıdan daha yüksek
hücum açısıyla geldiği zaman
kanat profili üzerinde
tutunamaz ve akım ayrılması
meydana gelir.
• Sonuç olarak kanatçık üzerinde
tutunma kaybı meydana gelir
ve kanatçık kaldırma kuvveti
üretemez ve kompresörde
istenilen basınç yükselmesi Akım Ayrılma
Bölgeleri
gerçekleşmez.
 Dinamik Akım Darbesi
• Girişteki statik hava basıncı
kompresörün tasarım
karakteristiğinin üstüne çıktığında
meydana gelir.
• Kompresör de akım tersine
döndüğünde bu dalgalanma motor
içerisinde yayılır.
• Akım kompresörden yani motorun
önünden dışarı çıkar.
• Sonuçta, kompresör aldığı havanın
tamamını yanma odasına iletemez
ve ani bir akım darbesi oluşur. Kompresör Girişi Türbin Çıkışı

http://www.turbosolve.com/index.html
 Dinamik Akım Darbesinin Etkileri
• Girişteki akım tersine döner
✓ Motora giren kütle debisi azalır
✓ Kompresör kademeleri basınç kaybeder.
✓ Düşen basınç nedeniyle hava tekrar kompresöre döner
✓ Kütle debisi artar
• Artan kütle debisi yine yüksek basınca neden olur.
– Akım darbesi tekrar başta oluşur.
– Motordaki akım darbesi düzeltici bir önlem alınana kadar
devam eder.
 Dinamik Akım Darbesi Süreci
P Kompresör Surge Point,
basıç kaybeder Flow Reverses

No Surge
Condition

Flow reverses Düzeltici

back into engine Eylem
mout
V
m in
mout
Kompresör Hız Eğrisi
Kompresör Çalışma Haritası