Οι λειτουργίες της γλώσσας

Η γλώσσα λειτουργεί κυρίως με δύο τρόπους: ο ένας αφορά τη λογική μας, ενώ ο
άλλος τις συγκινήσεις μας. Και οι δύο λειτουργίες χρησιμοποιούνται με κριτήριο
το σκοπό του πομπού και το ύφος του κειμένου.
Δήλωση ονομάζεται η χρήση μιας λέξης με την αρχική, τη βασική και την κοινά
αποδεκτή σημασία. Οι λέξεις χρησιμοποιούνται με την κυριολεκτική /
δηλωτική / αναφορική λειτουργία, όταν ο πομπός απευθύνεται στη λογική του
δέκτη, αποσκοπώντας στη μετάδοση μιας πληροφορίας και ενδιαφέρεται για το
περιεχόμενο του λόγου και όχι για τον τρόπο εκφοράς.
Π.χ. «οι ρίζες του δέντρου», «με στενοχώρησε με όσα είπε».
Συνυποδήλωση ονομάζεται η χρήση μιας λέξης με άλλες σημασιολογικές
αποχρώσεις ή και διαφορετικές σημασίες. Οι λέξεις χρησιμοποιούνται με
συνυποδηλωτική, μεταφορική ή ποιητική λειτουργία, όταν ο πομπός
απευθύνεται στο συναίσθημα του δέκτη και ενδιαφέρεται για τη μορφή της
διατύπωσης, αποσκοπώντας στην πρόκληση συναισθημάτων.
Π.χ. «οι ρίζες του προβλήματος», «τα λόγια του με φαρμάκωσαν»
Ασκήσεις
Στα παρακάτω αποσπάσματα να εντοπίσετε ποια λειτουργία της γλώσσας αξιοποιείται.

1. Σας λέγω σήμερα, φίλοι μου, ότι παρά τις δυσκολίες και τις απογοητεύσεις
της ζωής, έχω ακόμα ένα όνειρο. Είναι ένα όνειρο γερά ριζωμένο στο
αμερικάνικο όνειρο. Έχω ένα όνειρο ότι μία ημέρα στους κόκκινους λόφους
της Τζώρτζια οι γιοι των πρώην σκλάβων και οι γιοι των πρώην ιδιοκτητών
θα μπορέσουν να καθίσουν μαζί στο τραπέζι της αδελφότητας. Έχω ένα
όνειρο ότι μία ημέρα ακόμα και η πολιτεία του Μισισιπή, μια έρημη
πολιτεία που φλέγεται από την αδικία θα μεταμορφωθεί σε μια όαση
ελευθερίας και δικαιοσύνης.
Απόσπασμα ομιλίας του Μάρτιν Λούθερ Κινγκ

2. Στο μάθημα των Νέων Ελληνικών εξετάζονται σήμερα Τρίτη, οι μαθητές των ΕΠΑΛ
που δίνουν πανελλαδικές εξετάσεις. Λίγο μετά τις 10 το πρωί, το υπουργείο παιδείας
δημοσίευσε τα θέματα. Οι υποψήφιοι των ΕΠΑΛ κλήθηκαν να αναπτύξουν μια ομιλία
που απευθύνεται στους συμμαθητές και τις συμμαθήτριες τους με θέμα τους τρόπους με
τους οποίους οι νέοι μπορούν να προστατέψουν τον υδάτινο τόπο.
Από τον ημερήσιο τύπο