ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

ΕΝΟΤΗΤΑ 5
Ο Λυσίας υπήρξε ένας από τους σημαντικότερους ρήτορες της αρχαιότητας. Είναι ο κυριότερος εκπρόσωπος του
δικανικού λόγου.
Στον λόγο του «Δήμου καταλύσεως ἀπολογία», ο ρήτορας προσπαθεί να αποδείξει ότι δεν συνεργάστηκε με τους
Τριάκοντα, αν και παρέμεινε στην Αθήνα κατά την περίοδο της τυραννίας τους.
Στο απόσπασμα δικαιολογεί την οργή σε βάρος των τριάκοντα και των συνεργατών τους, υποστηρίζει δε ότι οι
κατήγοροί του τον συκοφαντούν άδικα και ότι ο ίδιος εκείνη την περίοδο έδρασε ως δημοκράτης.

ΚΕΙΜΕΝΟ

Ὑμῖν μὲν πολλὴν συγγνώμην ἔχω, ὦ ἄνδρες δικασταί, ἀκούουσι τοιούτων λόγων καὶ

ἀναμιμνῃσκομένοις τῶν γεγενημένων, ὁμοίως ἅπασιν ὀργίζεσθαι τοῖς ἐν ἄστει μείνασι· τῶν δὲ

κατηγόρων θαυμάζω, οἳ ἀμελοῦντες τῶν οἰκείων τῶν ἀλλοτρίων ἐπιμέλονται, εἰ σαφῶς εἰδότες

τοὺς μηδὲν ἀδικοῦντας καὶ τοὺς πολλὰ ἐξημαρτηκότας ζητοῦσι ὑμᾶς πείθειν περὶ ἁπάντων ἡμῶν

τὴν γνώμην ταύτην ἔχειν. Εἰ μὲν οὖν οἴονται, ὅσα ὑπὸ τῶν τριάκοντα γεγένηται τῇ πόλει, ἐμοῦ

κατηγορηκέναι, ἀδυνάτους αὐτοὺς ἡγοῦμαι λέγειν· οὐδὲ γὰρ πολλοστὸν μέρος τῶν ἐκείνοις

πεπραγμένων εἰρήκασιν· εἰ δὲ ὡς ἐμοί τι προσῆκον περὶ αὐτῶν ποιοῦνται τοὺς λόγους, ἀποδείξω

τούτους μὲν ἅπαντα ψευδομένους, ἐμαυτὸν δὲ τοιοῦτον ὄντα οἷόσπερ ἂν τῶν ἐκ Πειραιῶς [ὁ]

βέλτιστος ἐν ἄστει μείνας ἐγένετο. Δέομαι δ᾿ ὑμῶν, ὦ ἄνδρες δικασταί, μὴ τὴν αὐτὴν γνώμην ἔχειν

τοῖς συκοφάνταις.

Λυσίου, Δήμου καταλύσεως ἀπολογία, 1-3

Επιμέλεια: Αγγελική Τάκη Σελίδα 1

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

Α. ΛΕΞΙΛΟΓΙΟ

(πολλὴν) συγγνώμην ἔχω τινί τι = συγχωρώ, επιτρέπω, δικαιολογώ απόλυτα σε κάποιον κάτι ή να....

θαυμάζω = θαυμάζω // θαυμάζω + αιτιατική πράγματος ή προσώπου = εκπλήσσομαι για κάτι ή για
κάποιον, σέβομαι κάτι ή κάποιον // θαυμάζω + αιτιατική προσώπου + γενική (ή εμπρόθετο) αιτίας =
θαυμάζω κάποιον για κάτι // θαυμάζω + γενική προσωπική (+ κατηγορηματική μετοχή) = απορώ που
κάποιος + η σημασία της μετοχής // θαυμάζω + αιτιολογική πρόταση = απορώ, βρίσκομαι σε αμηχανία
που, επειδή…

ἐπιμέλομαι (και ἐπιμελοῦμαι) + γενική = φροντίζω κάποιον ή κάτι // ἐπιμέλομαι + απαρέμφατο =

φροντίζω (ώστε) να..

ἐξαμαρτάνω = κάνω σφάλμα, αδικώ, αμαρτάνω // ἡ ἐξαμαρτία = πλάνη, λάθος, αποτυχία

«κατηγορηκέναι»: Τα δικαστικά ρήματα συντάσσονται με αιτιατική και γενική: κατηγορῶ τινά τινος.
Κανονικά, η αιτιατική «τινὰ» (πρόσωπο) είναι το αντικείμενο και η γενική «τινὸς» (πράγμα) είναι
γενική της αιτίας ή της ποινής (όταν σημαίνουν καταδίκη): κατηγορῶ + αιτιατική + γενική = κατηγορώ
κάποιον για κάτι. Πολλές φορές όμως αντιστρέφονται οι πτώσεις χωρίς να αλλάζει ο συντακτικός ρόλος
των δύο όρων. Δηλαδή, έχουμε όπως στο κείμενο, κατηγορῶ τινός τι (πρόσωπο + πράγμα): ὅσα ὑπὸ τῶν
τριάκοντα γεγένηται τῇ πόλει, ἐμοῦ κατηγορηκέναι

προσήκω = έρχομαι σε κάποιον τόπο, ταιριάζω // προσήκει (απρόσωπο)+ δοτική προσωπική + τελικό
απαρέμφατο = αρμόζει, ταιριάζει να... // ὡς προσῆκον = μετοχή του προσωπικού ρήματος, αιτιατική
απόλυτη // τὸ προσῆκον = το καθήκον // προσήκει τί τινι (προσωπικό) = ταιριάζει κάτι σε κάποιον // οἱ
προσήκοντες = οι συγγενείς

οἱ ἐκ Πειραιῶς (ὄντες) = οι δημοκρατικοί

γνώμην ἔχω = σκέφτομαι, έχω τη γνώμη // ἔχω τὴν αὐτὴν γνώμην τινὶ = έχω την ίδια γνώμη με
κάποιον
Β. ΜΕΤΑΦΡΑΣΗ
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________

Επιμέλεια: Αγγελική Τάκη Σελίδα 2

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________________________

Γ. ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΠΑΝΑΛΗΨΗΣ
ΓΡΑΜΜΑΤΙΚΗ: Κλίση μετοχών
ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΟ: Είδη, λειτουργία και μεταφραστική απόδοση των μετοχών // Μορφές του ποιητικού
αιτίου - μετατροπή της σύνταξης από ενεργητική σε παθητική και αντίστροφα
ΑΡΧΙΚΟΙ ΧΡΟΝΟΙ: ἀκούω, ἀναμιμνῄσκω, γίγνομαι, οἶδα, ἐξαμαρτάνω, λέγω, ψεύδομαι

Επιμέλεια: Αγγελική Τάκη Σελίδα 3

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

ΑΣΚΗΣΕΙΣ ΣΤΟ ΚΕΙΜΕΝΟ

ΑΣΚΗΣΗ 1
Να γράψετε τους ονοματικούς τύπους που ζητούνται:
δικασταί: κλητική ενικού
ἄστει: δοτική πληθυντικού και γενική ενικού
πολλά: αιτιατική ενικού σε αρσενικό και ουδέτερο και να αντικατασταθεί ο τύπος στους βαθμούς
παράθεσης.
κατηγόρων: δοτική ενικού
γνώμην: αιτιατική πληθυντικού
ἅπαντα: γενική πληθυντικού, δοτική ενικού του ίδιου γένους και γενική ενικού στο θηλυκό γένος
βέλτιστος: αιτιατική πληθυντικού στο συγκριτικό βαθμό και να σχηματισθούν τα παραθετικά του
επιρρήματος.
συκοφάνταις: γενική ενικού και πληθυντικού

ΑΣΚΗΣΗ 2
Να γράψετε τους ρηματικούς τύπους που ζητούνται:
ἀκούουσι: β΄ ενικό οριστικής παρακειμένου
ἀναμιμνῃσκομένοις: γ΄ πληθυντικό ευκτικής παθητικού αορίστου
μείνασι: απαρέμφατο του ίδιου χρόνου
ἀμελοῦντες: β΄ ενικό προστακτικής ενεστώτα μέσης φωνής
εἰδότες: α΄ πληθυντικό οριστικής παρατατικού
ἡγοῦμαι: β΄ πληθυντικό υποτακτικής ενεστώτα
πεπραγμένων: γ΄ ενικό προστακτικής αορίστου
ἐγένετο: απαρέμφατο του ίδιου χρόνου

ΑΣΚΗΣΗ 3
Να αναγνωριστούν και να γραφεί ο άλλος αριθμός των παρακάτω αντωνυμιών του κειμένου: ὑμῖν,
τοιούτων, ταύτην, αὐτοὺς, ἐκείνοις, τούτους, οἷόσπερ

ΑΣΚΗΣΗ 4
Να γράψετε στον άλλο αριθμό τις παρακάτω μετοχές του κειμένου: ἀκούουσι, ἀναμιμνῃσκομένοις, εἰδότες,
ἐξημαρτηκότας, ψευδομένους, ὄντα, μείνας

Επιμέλεια: Αγγελική Τάκη Σελίδα 4

ΑΡΧΑΙΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΘΕΜΑΤΟΓΡΑΦΙΑ Γ’ ΛΥΚΕΙΟΥ (ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ)

ΑΣΚΗΣΗ 5
Να γίνει χρονική αντικατάσταση των ρηματικών τύπων: πεπραγμένων, ὀργίζεσθαι, κατηγορηκέναι,
εἰρήκασιν, ἐγένετο

ΑΣΚΗΣΗ 6
Να επαναδιατυπωθεί η παρακάτω περίοδος με όλους τους τύπους στον άλλο αριθμό: τῶν δὲ κατηγόρων
θαυμάζω, οἳ ἀμελοῦντες τῶν οἰκείων τῶν ἀλλοτρίων ἐπιμέλονται, εἰ σαφῶς εἰδότες τοὺς μηδὲν ἀδικοῦντας
ζητοῦσι ὑμᾶς πείθειν περὶ ἡμῶν οὕτως ἔχειν.

ΑΣΚΗΣΗ 7
Να βρείτε τους ζητούμενους ρηματικούς τύπους:
εἰδότες: τη γενική ενικού του θηλυκού της μετοχής του ενεστώτα
θαυμάζω: τη δοτική ενικού του αρσενικού της μετοχής του παρακειμένου
πείθειν: την κλητική ενικού του ουδετέρου της μετοχής του αορίστου
ἡγοῦμαι: τη δοτική πληθυντικού του ουδετέρου της μετοχής του παθητικού αορίστου
ἀποδείξω: την αιτιατική πληθυντικού του αρσενικού της μετοχής του ενεστώτα

ΑΣΚΗΣΗ 8
Να χαρακτηρίσετε την πρόταση που εκφέρεται με το ρήμα «ζητοῦσι».

ΑΣΚΗΣΗ 9
Να εντοπίσετε και να χαρακτηρίσετε τις μετοχές του κειμένου.

Επιμέλεια: Αγγελική Τάκη Σελίδα 5