Wojny grecko-perskie

Przyczyny:

- ekspansja terytorialna Persji

- wielkie obciążenia finansowe polis jońskich, które znajdowały się pod zwierzchnictwem
Persji od 546 r. p.n.e.
- bunt Greków zamieszkujących Jonię (głównie mieszkańców Miletu) w 499 r. p.n.e.
- Sparta oraz Ateny odmówiły podporządkowania się władcy perskiemu

Przebieg:

490 r. p.n.e. – Bitwa pod Maratonem

Była to bitwa lądowa pomiędzy wojskami Persji oraz Aten. Zwyciężyli Ateńczycy (pierwsze
zwycięstwo nad Persją), podnosząc tym samym morale wszystkich mieszkańców Grecji.
Głównym dowódcą sił ateńskich był Militiades.

480 r. p.n.e. – Bitwa pod Termopilami

Słynna bitwa w Wąwozie Termopilskim, w której 300. Spartan stanęło przeciwko wielkiej
armii perskiej. Z powodu zdrady zwyciężyły wojska króla Kserksesa, niemniej jednak
władca Sparty – Leonidas – dzięki swej bohaterskiej postawie zyskał dużo czasu na
przygotowania do wojny dla innych miast greckich.

480 r. p.n.e. – Bitwa pod Salaminą

Bitwa morska, w której wielkie zwycięstwo odniosły siły greckie. Był to swoisty punkt
zwrotny w wojnie, który przechylił szalę zwycięstwa na stronę Greków. Strategiem i
dowódcą ateńskiej floty był Temistokles.

Skutki:

- Grekom udało się utrzymać niezależność

- Ateny oraz Sparta znacznie urosły w siłę
- W 478 r. p.n.e. powstał Związek Morski, czyli związek miast-państw greckich, którym
przewodziły Ateny. Pierwotnie służyć miał jako sojusz przeciwko Persom, później zaś Ateny
wykorzystywały go do umocnienia własnej potęgi oraz dominacji nad Półwyspem
Peloponeskim.
- W 481 r. p.n.e. powstał Związek Helleński, inaczej zwany Panhelleńskim. Założony został
przez Spartę w celu utworzenia sojuszu przeciwko Persom.

479 r. p.n.e. – Bitwa pod Platejami

Bitwa lądowa, która rozegrała się w krainie zwanej Beocja (północna Grecja). Zjednoczone
wojska greckie odniosły w niej spektakularne zwycięstwo, dzięki czemu Persowie
zdecydowali się całkowicie opuścić ich ziemie. Przywódcą armii Greków był spartański
dowódca, Pauzaniasz.

Ostateczne zakończenie wojny grecko-perskiej miało miejsce w 449 r. p.n.e., kiedy to w

Suzie podpisano pokój, w wyniku którego Persja zrzekła się dążeń do hegemonii w rejonie
Morza Egejskiego i uznała niezależność polis w Jonii. Pakt ten nazywany jest pokojem
Kalliasa (od nazwiska sygnatariusza greckiego).
Wojna peloponeska

Po pokonaniu Persji przez wojska greckie, dwa dominujące polis – Sparta i Ateny –

rozpoczęły rywalizację między sobą. Sparta była największą potęgą lądową w Grecji, Ateny
zaś przewodziły na morzach. W 431 r. p.n.e. wybuchł konflikt pomiędzy Związkiem Morskim
a Związkiem Peloponeskim, który ostatecznie doprowadził do wojny trwającej aż do 404 r.
p.n.e.

Najważniejsze informacje:
421 r. p.n.e. – pokój Nikiasa – chwilowy rozejm pomiędzy Atenami oraz Spartą, podczas
którego miasta te zdecydowały się przywrócić stan sprzed wojny.
415 r. p.n.e. – wyprawa sycylijska – inwazja wojsk ateńskich na Sycylię w celu zdobycia
spartańskiej kolonii, Syrakuz. Wyprawa ta zakończyła się druzgocącą porażką, w wyniku
której ze Związku Morskiego odchodzić zaczęły upokorzone miasta greckie, które nie chciały
dłużej sprzyjać Atenom.
404 r. p.n.e. – koniec wojny peloponeskiej. Wojska Sparty zmusiły Ateny do kapitulacji
poprzez zdobycie portu w Pireusie. Udało im się tego dokonać dzięki flocie zbudowanej za
pieniądze Persów.

Skutki wojny peloponeskiej:

- Osłabienie wszystkich miast greckich
- Persowie ponownie zdobyli greckie polis  w Jonii
- Upadek idei zjednoczeniowej wszystkich Greków

Imperium macedońskie

Macedonia jest krainą znajdującą się na północ od tzw. Grecji kontynentalnej. Mieszkańcy
tego kraju byli spokrewnieni zarówno kulturowo, jak i etnicznie ze swymi południowymi
sąsiadami. Gospodarki obu ludności także  funkcjonowały w sposób bardzo podobny - obie
opierały się przede wszystkim na rolnictwie i rzemieślnictwie. Stolicą Macedonii była Pella,
formą rządów zaś monarchia dziedziczna. Macedonia stała się hegemonem na Półwyspie
Bałkańskim za rządów króla Filipa II, który zjednoczył wszystkich mieszkańców Macedonii
pod jednym sztandarem, przeprowadził reformy społeczne i wojskowe (m.in. utworzył
formacje lądowe, które były lekko opancerzone i uzbrojone w sarissy, czyli włócznie o
długości 7 m) oraz podbił nowe tereny na północ od swego kraju, czyli Pajonię oraz Trację.
Wielkim przeciwnikiem politycznym Filipa II był słynny mówca grecki, Demostenes,
którego mowy przeciw królowi Filipowi nazywano filipikami.

338 r. p.n.e. – Bitwa pod Cheroneą – Wojska Filipa II Macedońskiego pokonały Greków i
narzuciły im swoją zwierzchność.

Po zdominowaniu Grecji władca Macedonii zdecydował się utworzyć Związek Koryncki,

który skupiał wokół siebie wszystkie greckie miasta (poza Spartą). Dwa lata później Filip
Macedoński zmarł.

Aleksander Wielki

Aleksander przejął władzę po swoim zmarłym ojcu w 336 r. p.n.e. Po zdobyciu korony
zdecydował się kontynuować zamiary polityczne Filipa II – rozpoczął przygotowania do
inwazji na Persję. W szybkim czasie ukonstytuował w swoim kraju monarchię
despotyczną (był władcą absolutnym), zintegrował wokół siebie wszystkie siły greckie i w
334 r. p.n.e. wyruszył na podbój kraju Persów.
334 r. p.n.e. – Bitwa nad rzeką Granik
Wojska Aleksandra zwyciężyły i opanowały całą Anatolię (dzisiejsza zachodnia Turcja)

333 r. p.n.e. – Bitwa pod Issos

Władca Persji, Dariusz III, pomimo olbrzymiej ilości wojsk przegrał z siłami Aleksandra oraz
uciekł z pola bitwy. Dzięki temu zwycięstwu armia grecko-macedońska opanowała tereny
Syrii i Fenicji. Niedługo później podbito także potężne miasto Tyr, okupowano Palestynę
tudzież zdobyto Egipt (założenie Aleksandrii).

331 r. p.n.e. – Bitwa pod Gaugamelą

Ostateczna klęska Persów, Aleksander zajął Babilon oraz stolicę Persji – Persepolis.

327 r. p.n.e. – Wyprawa do Indii

Wojska Aleksandra podbiły Pendżab, niemniej z powodu przemęczenia i braku zapasów
zmuszone zostały do odwrotu.

321 r. p.n.e. – Śmierć Aleksandra Wielkiego

Po powrocie do Babilonu Aleksander Macedoński zmarł, prawdopodobnie w wyniku zatrucia.

Rozpad imperium

Po śmierci Aleksandra jego główni dowódcy zwani diadochami (wśród nich był m.in.

Ptolemeusz, Seleukos, Antygonos), rozpoczęli między sobą walkę o dominację nad
pozostawionym przez swego wodza imperium. Ptolemeusz zdobył władzę w
Egipicie, Seleucydzi na terenach azjatyckich, zaś Antygonidzi przejęli kontrolę nad
Macedonią i Grecją.

Ważne informacje i terminy

W wyniku podbojów Aleksandra Wielkiego kultura grecka rozprzestrzeniła się na cały

wschód, dając początek  kulturze hellenistycznej. Powstało także wiele nowych miast, w
tym m.in. Aleksandria z największą biblioteką w starożytności, Antiochia oraz Pergamon.

Hoplici – greccy piesi wojownicy, uzbrojeni w ponad dwumetrową włócznię, krótki miecz,
okrągłą tarczę, pancerz oraz hełm.

Falanga – główna formacja bitewna hoplitów, polegała na walce w zwartym szyku (walczyły
dwa pierwsze szeregi, pozostałe pchały walczących do przodu).

Falanga macedońska – ulepszona formacja greckiej falangi, żołnierze uzbrojeni byli w

siedmiometrowe włócznie, oddział składał się z szesnastu szeregów (z przodu znajdowali się
ciężej uzbrojeni piechurzy, z tyłu zaś lżej odziani wojownicy trzymali pochylone w kierunku
wroga włócznie), zaś siły piechoty wzmocniono dodatkowo jazdą konną, łucznikami,
oszczepnikami i procarzami.