Hoa Vo Co - Huynh Ky Phuong Ha - Chuong3 Phan Ung Oxy Hoa Khu (Cuuduongthancong - Com)

Hoaù voâ cô
• PHAÛNÖÙNG
• OXY HOÙA –
KHÖÛ
CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
MOÄT SOÁ KHAÙI NIEÄM VEÀ
PHAÛN ÖÙNG OXY HOÙA - KHÖÛ
• Ñònh nghóa: Phaûn öùng oxy hoùa - khöû laø phaûn öùng
trong ñoù coù söï chuyeån vaän electron töø chaát khöû sang
chaát oxy hoùa daãn ñeán laøm thay ñoåi soá oxy hoùa cuûa
caùc nguyeân toá ñoùng vai troø chaát oxy hoùa vaø chaát
khöû.
• Trong moät phaûn öùng oxy hoùa- khöû luoân coù hai quaù trình:
• Quaù trình nhaän electron – quaù trình khöû
• Ox1 + e Kh1 ( S +2e S2-)
• Chaát nhaän electron laø chaát oxy hoùa
• Quaù trình nhöôøng electron – quaù trình oxy hoùa
• Kh2 – e Ox2 ( Fe –2e Fe2+)
• Chaát nhöôøng electron laø chaát khöû
• Keát hôïp hai quaù trình ñöôïc phaûn öùng oxy hoùa - khöû:
• Ox1 + Kh2 = Ox2 + Kh1 ( S + Fe FeS )
• Caëp oxy hoùa – khöû lieân hôïp
• S/S2-vaø Fe2+/Fe trong thí duï treân laø caùc caëp oxy hoùa -
khöû lieân hôïp
• CAÙC YEÁU TOÁ AÛNH HÖÔÛNG ÑEÁN TÍNH OXY HOÙA -
KHÖÛ CUÛA CAÙC CHAÁT
• Khaû naêng oxy hoùa – khöû cuûa chaát phuï thuoäc
caùc yeáu toá sau:
• 1- Ñaëc ñieåm caáu taïo lôùp voû electron vaø traïng
thaùi oxy hoùa cuûa nguyeân töû. Theå hieän qua caáu
taïo baûng heä thoáng tuaàn hoaøn (Xem Bảng hệ
thống tuần hoøan)
• 2 - Quy luaät bieán ñoåi tính kim loaïi vaø tính phi
kim loaïi (Xem Ñoä aâm ñieän)
• 3- Ñoä beàn vöõng cuûa chaát.
• 4- Moâi tröôøng tieán haønh phaûn öùng.
Nhaéc laïi: Caân baèng phaûn öùng O – K
• Nguyeân taéc 1:
− Toång soá electron cho cuûa chaát khöû phaûi baèng
toång soá electron chaát oxy hoùa nhaän vaøo.
• Caùc böôùc tieán haønh caân baèng.

− Böôùc 1: Xaùc ñònh söï thay ñoåi soá oxy hoùa cuûa caùc
chaát.
− Böôùc 2: Laäp phöông trình electron – ion, vôùi heä
soá sao cho ñuùng qui taéc treân.
− Böôùc 3: Thieát laäp phöông trình ion cuûa phaûn öùng.
− Böôùc 4: Caân baèng theo heä soá tæ löôïng.
• Ví duï:
Al + CuSO4 Al2(SO4)3 + Cu
Al -3e Al+3 X2
Cu+2 + 2e Cu X3
• _______________________
• 2Al + 3Cu+2 = 2Al+3 + 3Cu
• 2Al + 3CuSO4 2Al2(SO4)3 + 3Cu
− Ñoái vôùi phaûn öùng O – K xaûy ra trong moâi tröôøng

acid neáu daïng Ox cuûa chaát Ox coù chöùa nhieàu
nguyeân töû Oxy hôn daïng khöû cuûa noù thì phaûi theâm
H+ vaøo veá traùi (daïng Ox) vaø theâm nöôùc vaøo veá
phaûi (daïng khöû).
− Neáu daïng khöû cuûa chaát Kh chöùa ít nguyeân töû Oxy
hôn daïng Ox cuûa noù thì theâm nöôùc vaøo veá traùi
(daïng Kh) vaø H+ vaøo veá phaûi (daïng Ox).
Thieáu O beân naøo, theâm H2O beân ñoù, beân kia theâm H+
• Ví duï:
KMnO 4
KNO 2
H 2 SO 4
MnSO 4
KNO 3
K 2 SO 4
H 2O
MnO 5e Mn
2
4
NO 2
2e NO 3
X2
2
MnO 4
5e 8H Mn 4 H 2O
NO 2e H 2O NO 2H X5
2 3
2 MnO 4
5 NO 2
6H 2 Mn 5 NO 3
3H 2O
2 KMnO 4
5 KNO 2
3 H 2 SO 4
2 MnSO 4
5 KNO 3
K 2 SO 4
3H 2O
− Phaûn öùng O – K xaûy ra trong moâi tröôøng

base, neáu daïng Ox cuûa chaát Ox chöùa nhieàu
Oxy hôn daïng khöû thì phaûi theâm nöôùc vaøo veá
traùi, OH- vaøo veá phaûi.
− Neáu daïng Kh cuûa chaát Kh chöùa ít Oxy hôn
daïng Ox cuûa noù thì phaûi theâm OH- vaøo veá traùi,
nöôùc vaøo veá phaûi.
Thieáu O beân naøo theâm OH- beân ñoù, beân kia laø H2O.
• Ví duï:
KClO 3
CrCl 3
KOH K 2 CrO 4
KCl H 2O
ClO 3
6e 3H 2O Cl 6 OH X1
Cr
3
3e 8 OH CrO
2
4H 2O X2
4
3 2
ClO 3
2 Cr 10 OH Cl 2 CrO 4
5 H 2O
KClO 3
2 CrCl 3
10 KOH 7 KCl 2 K 2 CrO 4
5H 2O
− Phaûn öùng O-K trong moâi tröôøng trung tính.

Neáu daïng Ox cuûa chaát Ox chöùa nhieàu
nguyeân töû Oxy hôn daïng Kh cuûa noù thì phaûi
theâm nöôùc vaøo veá traùi, OH- vaøo veá phaûi.
− Neáu daïng Kh cuûa chaát Kh chöùa ít nguyeân töû
Oxy hôn daïng Ox cuûa noù thì phaûi theâm nöôc
vaøo veá traùi, H+ vaøo veá phaûi.
Theâm nöôùc veá traùi heát, veá phaûi: OH- neáu

theâm e, H+ neáu maát e.
• Ví duï:
KMnO 4
KNO 2
H 2O MnO 2
KNO 3
KOH
MnO 4
3e 2H 2O MnO 2
4 OH X2
NO 2
2e H 2O NO 3
2H X3
2 MnO 4
3 NO 2
7 H 2O 2 MnO 2
3 NO 3
8 OH 6H
2 MnO 4
3 NO 2
H 2O 2 MnO 2
3 NO 3
2 OH
2 KMnO 4
3 KNO 2
H 2O 2 MnO 2
3 KNO 3
2 KOH
MOÄT SOÁ QUI TAÉC XAÙC ÑÒNH SOÁ OXY
HOÙA BEÀN CUÛA CAÙC NGUYEÂN TOÁ
• Caùc nguyeân toá chia thaønh 2 nhoùm lôùn:
Nguyeân toá chuyeån tieáp (d,f) vaø nguyeân toá
khoâng chuyeån tieáp (s,p). Ñoái vôùi moãi loaïi coù
theå ñöa ra moät soá qui taéc rieâng ñeå xaùc ñònh
möùc oxy hoaù beàn cuûa chuùng.
Caùc quy taéc döôùi ñaây chæ ra moät soá caùc soá oxy hoùa ñaëc
tröng cuûa caùc nguyeân toá.
• 1 / Caùc kim loaïi maïnh vaø caùc phi kim loaïi maïnh coù
möùc oxy hoùa 0 keùm beàn. Möùc oxy hoùa 0 caøng beàn
khi kim loaïi coù tính kim loaïi caøng yeáu vaø phi kim
loaïi coù tính phi kim loaïi caøng yeáu. Caùc nguyeân toá aù
kim ñeàu coù möùc oxy hoùa 0 beàn.
2/ Traïng thaùi oxy hoùa beàn cuûa nguyeân toá trong hôïp
chaát laø khoâng coøn electron ñoäc thaân treân caùc phaân
lôùp ns vaø np.
• Ví duï: Phaân lôùp IIA chæ coù moät soá oxy hoùa +2, soá
oxy hoùa +1 haàu nhö khoâng toàn taïi trong caùc hôïp
chaát ñieàu cheá baèng trong caùc ñieàu kieän thoâng
thöôøng.
• Ñoái vôùi caùc nguyeân toá p: Qui taéc chaün leû
Mendeleev.
• Nguyeân toá phaân nhoùm chaün coù caùc soá oxy hoaù
chaün beàn hôn haún caùc soá oxy hoùa leû.
• Nguyeân toá phaân nhoùm leû coù caùc soá oxy hoaù leû beàn
hôn haún caùc soá oxy hoùa chaün.
− Ví duï: Cl (VIIA) coù caùc soá oxy hoùa -1, +1, +3, +5,
+7 beàn hôn caùc soá oxy hoùa chaün.
S (VIA) coù caùc soá oxy hoùa -2, +2, +4, +6 beàn hôn
caùc soá oxy hoù leû.
Xe (VIIIA) hieän chæ bieát caùc hôïp chaá coù soá oxy hoùa
+2, +4, +6 vaø +8.
• Trong soá caùc möùc oxy hoùa cuûa qui taéc chaün leû, caùc
möùc oxy hoùa beàn hôn roõ reät caàn thoûa maõn 1 trong
2 ñieàu kieän:
− Soá oxy hoùa taïo cho ion ñaït caáu hình khí hieám.
− Soá oxy hoùa lieân quan ñeán vieäc söû duïng toaøn boä soá
e hoùa trò treân phaân lôùp np.
− Ví duï:
Cl coù caùc möùc oxy hoaù beàn hôn: -1 (caáu hình Ar)
vaø +7 (Ne), vaø +5 vì söû duïng heát 5 e ôû phaân lôùp 3p.
S coù caùc möùc oxy hoùa beàn hôn: -2 (caáu hình Ar),
+6 (Ne) vaø +4 vì söû duïng heát 4 e ôû phaân lôùp 3p.
• 3/ (Nguyeân toá s):
• Caùc nguyeân toá s chæ coù moät soá oxy hoùa döông beàn
vöõng truøng vôùi thöù töï cuûa phaân nhoùm.
− Ví duï: Na(IA) coù soá oxy hoùa beàn +1; Ca(IIA) coù soá
oxy hoùa beàn +2.
Rieâng H coù 2 soá oxy hoùa +1 vaø -1, nhöng soá oxy
hoùa +1 beàn vöõng hôn haún soá oxy hoùa -1.
• 4/ (Nguyeân toá p):Trong moät chu kyø töø traùi qua
phaûi soá oxy hoùa döông cao nhaát cuûa nguyeân toá
keùm beàn daàn (vì raát deã laáy laïi e ñaõ maát do maät ñoä ñieän
tích döông taêng daàn vaø r giaûm daàn).
• Ví duï: Xeùt daõy chu kyø III (Al, Si, P, S vaø Cl)
− Al: Möùc oxy hoùa + 3 raát beàn vöõng, nhoâm trong caùc
hôïp chaát ôû ñieàu kieän thöôøng ñeàu coù soá oxy hoùa +3.
− Si: Möùc oxy hoùa +4 raát beàn vöõng (nhö Al).
− P: ion PO43- khaù beàn, nhöng khoâng coù tính oxy hoaù
duø trong moâi tröôøng acid ñaäm ñaëc.
H3PO4 + 2H++2e=H3PO3+H2O, o=-0.276V,pH=0
PO43- + 2H2O+2e=HPO32-+3OH-, o=-1.12V,pH=14
− S: ion SO42- khoâng coù tính oxy hoùa trong moâi tröôøng
kieàm, coù tính oxy hoaù raát yeáu ôû moâi tröôøng acid
(pH=0) vaø laø chaát oxy hoùa khaù maïnh khi laø acid
sulfuric nguyeân chaát (oxy hoùa ñöôïc baïc).
SO42- + 4H+ + 2e = H2SO3 + H2O, o=0.17V,pH=0
SO42- + H2O + 2e = SO32- + 2OH-, o=-0.93V,pH=14
− Cl: Hôïp chaát +7 cuûa Cl laø chaát oxy hoùa maïnh. ClO4-
laø chaát oxy hoùa maïnh ôû pH=0, HClO4 noå khi tieáp
xuùc caùc chaát höõu cô hoaëc khi bò chieáu saùng. Tính
oxy hoùa yeáu trong moâi tröôøng kieàm.
ClO4- + 2H+ + 2e = ClO3- + H2O, o=1.19V,pH=0
ClO4- + H2O + 2e = ClO3- + 2OH-, o=0.36V,pH=14
5/ (Nguyeân toá p): Ñònh luaät tuaàn hoaøn thöù caáp.
• Trong moät phaân nhoùm chính töø treân xuoáng döôùi möùc oxy
hoùa cao beàn daàn, tuy nhieân soá oxy hoùa döông cao nhaát
cuûa chu kyø IV keùm beàn roõ reät so vôùi soá oxy hoùa
döông cao nhaát cuûa nguyeân toá chu kyø III; soá oxy
hoùa döông cao nhaát cuûa chu kyø VI keùm beàn roõ reät
so vôùi soá oxy hoùa döông cao nhaát cuûa nguyeân toá
chu kyø V.
− Ví duï 1: Xeùt phaân nhoùm VIIA.

Xeùt trong cuøng ñieàu kieän ion BrO4- oxy hoùa maïnh
hôn haún ion ClO4-:
ClO4- + 2H+ + 2e = ClO3- + H2O, o=1.19V,pH=0
BrO4- + 2H+ + 2e = BrO3- + H2O, o=1.763V,pH=0
− Hôïp chaát chöùa At ôû soá oxy hoùa +7 khoâng toàn taïi
trong dng dòch nöôùc vì noù laø chaát oxy hoùa quaù
maïnh, oxy hoùa nöôùc giaûi phoùng khí oxy, trong khi
ñoù hôïp chaát cuûa I+7 toàn taïi trong dung dòch.
H5IO6 + H++2e= IO3- +3H2O, o=1.64V,pH=0
Ví duï 2: Xeùt phaân nhoùm IVA.
− Hôïp chaát chöùa Si+4 raát beàn, khoâng coù tính oxy hoùa
ngay trong moâi tröôøng acid raát maïnh, noù haàu nhö
khoâng bò khöû trong dung dòch nöôùc.
− Ge+4 cuõng khoâng coù tính oxy hoùa trong moâi tröôøng
acid (pH=0) nhöng raát deã bò khöû veà soá oxy hoùa +2.
GeO2 (r) +2H++2e= GeO(r) +H2O, o=-0.12V,pH=0
− SnO2 khoâng theå hieän tính oxy hoùa ôû pH=0 trong khi
ñoù PbO2 laø chaát oxy hoaù raát maïnh trong cuøng ñieàu
kieän.
SnO2 (r) +2H++2e= GeO(r) +H2O, o=-0.088V,pH=0
PbO2 (r) +4H++2e= Pb2+ +2H2O, o= 1.445V,pH=0.
Ví duï 3: xeùt theá khöû caùc hôïp chaát (V) phaân nhoùm
VA
H3PO4 + 2H+ + 2e = H3PO3 + H2O - 0,276
H3AsO4 + 2H+ + 2e = HAsO2 + 2H2O +0,56
Sb2O5 (r) + 6H+ + 2e = 2SbO+ + 3H2O +0,58
NaBiO3 (r) + 4H+ + 2e = BiO+ + Na+ + 2H2O > +1,8
Bang so sanh the khu
200
150
100
Series1
50
0
-50 P As Sb Bi
Giaûi thích: Quy luaät tuaàn hoaøn thöù caáp do vieäc xuaát hieän laàn
ñaàu tieân caùc phaân lôùp (n-1)d (ôû chu kyø IV) vaø (n-2)f (ôû
chu kyø VI) laøm caëp electron ns keùm hoaït ñoäng hôn daãn
ñeán taêng ñoät ngoät söï keùm beàn vöõng cuûa möùc oxy hoùa
döông cao nhaát cuûa caùc nguyeân toá thuoäc caùc chu kyø naøy
so vôùi caùc nguyeân toá thuoäc chu kyø tröôùc ñoù.
• 6/ Trong moät phaân nhoùm phuï töø treân xuoáng döôùi
möùc oxy hoùa cao nhaát beàn daàn.
• Ví duï: trong moâi tröôøng acid phaân nhoùm VIB:
Baùn phaûn öùng khöû φ0 (V)
Cr2O72- + 14H+ + 4e 2Cr4+ + 7H2O +0,95
MoO42- + 4H+ + 2e MO2↓ + 2H2O +0,606
• Ñoái vôùi caùc nguyeân toá d sôùm (chöa coù söï caëp ñoâi electron
trong phaân lôùp (n-1)d) taát caû caùc electron ñeàu coù theå tham
gia taïo lieân keát. Coøn caùc nguyeân toá d muoän, chæ coù moät soá
electron (n-1)d tham gia taïo lieân keát.
• Trong hôïp chaát, nguyeân töû cuûa nguyeân toá d coù theå chöùa
electron (n-1)d ñoäc thaân.
• Ví duï1: Soá oxy hoùa cao nhaát hieän bieát ñeán cuûa caùc nguyeân
toá d chu kyø 4:
IIIB IVB VB VIB VIIB VIIIB IB IIB
Sc Ti V Cr Mn Fe Co Ni Cu Zn
+3 +4 +5 +6 +7 +6 +5 +5 +5 +2
• Ví duï 2:
• Caáu hình electron cuûa ion Cr3+ trong Cr2O3 laø (n-1)d3
•
• 7/ (Nguyeân toá d):
• Trong moät chu kyø töø traùi qua phaûi caùc möùc oxy
hoùa döông cao keùm beàn vöõng daàn.
− Ví duï 1: Xeùt chu kyø III: Ti(4), V(5), Cr(6), Mn(7),

Fe(8), Co(9), Ni(10), Cu(11) (trong ngoaëc laø toång
soá e treân 2d3s).
TiO2++ 2H++e = Ti3+ +H2O, o=0.1V,pH=0
VO43-+ 6H++2e = VO+ +3H2O, o=1.26V,pH=0
Cr2O72-+ 14H++6e = 2Cr3++7H2O, o=1.33V,pH=0

MnO4-+ 8H++5e = Mn2++4H2O, o=1.51V,pH=0
− Chöa tìm thaáy hôïp chaát Fe+8.
FeO4-+ 8H++3e = Fe3++4H2O, o>1.9V,pH=0
Chöa tìm thaáy hôïp chaát Co+9, hieän chæ bieát ñeán caùc
hôïp chaát Co ñeán +6. Chæ coù caùc hôïp chaát Co+3 toàn
taïi trong dung dòch nöôùc vaø chuùng cuõng oxy hoùa
ñöôïc nöôùc. Co3+ +e = Co2+, o=1.84V,pH=0.
Ni töông töï Co, ion Ni3+ khoâng theå toàn taïi töï do
trong dung dòch nöôùc, vì vaäy hôïp chaát beàn cuûa Ni
luoân ôû möùc +2.
Cu cuõng töông töï Ni vaø Co, trong ñieàu kieän thöôøng
chæ bieát ñeán Cu (+1,+2).
− Ví duï 2: Xeùt phaân nhoùm IVB, döï vaøo theá oxy hoaù
khöû, thaáy roõ Hf(+4) vaø Zr(+4) beàn hôn roõ reät so vôùi
Ti(+4).
TiO2++ 2H++e = Ti3+ +H2O, o=0.1V,pH=0
ZrO2++ 2H++4e = Zr +H2O, o=-1.5V,pH=0
HfO2++ 2H++4e = Hf +H2O, o=-1.7V,pH=0
− Ví duï 3: Xeùt phaân nhoùm VIB, döïa vaøo theá oxy hoùa
khöû, thaáy roõ Mo(+6) vaø W(+6) beàn roõ reät hôn so vôùi
Cr(+6).
Cr2O72-+ 14H++6e = 2Cr3+ +7H2O, o=1.33V,pH=0
MoO22++e = MoO2+ o=+0.48V
WO3(r)+ 2H++2e = W2O5(r) +H2O, o=-0.03V,pH=0
• 8/ (quy taéc chung):
− Caùc nguyeân toá ôû möùc oxy hoùa trung gian coù theå
ñoùng vai troø chaát oxy hoùa khí taùc duïng vôùi chaát khöû
hay ñoùng vai troø chaát khöû khi taùc duïng vôùi chaát oxy
hoùa. Tuy nhieân tính chaát ñaëc tröng cuûa nguyeân toá
ñoù phuï thuoäc vaøo ñoä beàn vöõng cuûa caùc möùc oxy
hoùa ñaëc tröng laân caän vôùi noù.
− VD: Xeùt Cl(+5), coù tính oxy hoaù vì caû Cl(+7) vaø
Cl(0) ñeàu coù tính oxy hoùa.
Xeùt caùc hôïp chaát S(+4): Vì S(+6) khaù beàn vöõng vaø
haàu nhö khoâng theå hieän tính oxy hoùa, neân noù coù
tính khöû. Maët khaùc noù coù tính oxy hoùa yeáu vì S(0)
coù tính khöû yeáu.
• Quy taéc so saùnh ñeå tìm tính oxy hoùa khöû ñaëc tröng
• Nguyeân töû ôû möùc oxy hoùa keùm beàn coù xu höôùng chuyeån veà
möùc oxy hoùa beàn. Neáu möùc oxy hoùa beàn cao hôn möùc oxy
hoùa keùm beàn thì chaát coù tính khöû ñaëc tröng. Neáu möùc oxy
hoùa beàn thaáp hôn möùc oxy hoùa keùm beàn thì chaát coù tính oxy
hoùa ñaëc tröng. Neáu möùc oxy hoùa keùm beàn cuûa nguyeân töû
naèm giöõa hai möùc oxy hoùa beàn hôn thì chaát coù caû tính oxy
hoùa vaø tính khöû laø ñaëc tröng.
• Ví duï : H2S coù tính khöû ñaëc tröng vì möùc oxy hoùa 0 cuûa S
khaù beàn hôn möùc oxy hoùa –2.
• HClO laø chaát oxy hoùa ñaëc tröng vì möùc oxy hoùa beàn
cuûa Cl laø –1.
• Na2SO3 coù tính khöû vaø tính oxy hoùa ñaëc tröng vì möùc
oxy hoùa +6 vaø 0 cuûa S ñaëc tröng hôn möùc oxy hoùa +4.
• Ñoä beàn vöõng cuûa chaát
• +Naêng löôïng lieân keát trong phaân töû caøng cao thì
khaû naêng hoaït ñoäng hoùa hoïc caøng thaáp.
• Ví duï 1: Oxy coù ñoä aâm ñieän 3,44 coøn Clor coù ñoä
aâm ñieän 3,16 nhöng ôû ñieàu kieän thöôøng, khí Clor laø
moät chaát oxy hoùa raát maõnh lieät coøn oxy laø chaát oxy
hoùa eâm dòu. Nguyeân nhaân laø do O2 coù naêng löôïng
lieân keát (493 kJ/mol) lôùn hôn haún naêng löôïng lieân
keát trong phaân töû Cl2 (239 kJ/mol).
• +Ion naèm trong hôïp chaát ôû traïng thaùi raén hoaït ñoäng
hoùa hoïc keùm haún khi naèm trong traïng thaùi töï do:
• Ví duï: Theá khöû cuûa ion Pb4+(aq) lôùn hôn haún PbO2
PbO2(r) + 2H+(aq) + 2e- = Pb2+(aq) + 2H2O o =+1,449V
Pb4+(aq) + 2e- = Pb2+(aq) o = +1,694V
• Toùm laïi, hôïp chaát caøng beàn vöõng thì khaû naêng hoaït
ñoäng hoùa hoïc caøng keùm.
• Ñoái vôùi raát nhieàu phaûn öùng, moâi tröôøng acid laøm taêng
maïnh tính oxy hoùa cuûa chaát oxy hoùa vaø moâi tröôøng base
laøm taêng maïnh tính khöû cuûa chaát khöû.
• Trong tröôøng hôïp naøy, khaùi nieäm acid – base hieåu theo
nghóa toång quaùt nhaát.
• a) AÛnh höôûng cuûa Acid – base Bronsted – Lawry ñeán tính
oxy hoùa khöû:
• Ví duï 1: Theá khöû cuûa ion SO42- taêng nhanh khi chuyeån töø
moâi tröôøng base sang moâi tröôøng acid:
• pH = 0 : SO42- + 2H+ + 2e- = H2SO3 + H2O o = +0,17V
• pH = 14: SO42-+H2O + 2e- = SO32- + H2O o = -0,93V
• b) Aûnh höôûng cuûa acid – base Lewis:
• Ví duï: Ion Ag+.aq laø moät chaát oxy hoùa trung bình yeáu trong
dung dòch nöôùc:
• Ag+ + e- = Ag o = +0,799V
• Tuy nhieân khi coù maët base Lewis CN- thì noù laïi theå hieän
tính khöû yeáu:
• Ag(CN)2- + e- = Ag + 2CN- o = -0,29V
• c) Aûnh höôûng cuûa acid – base Usanovich.
• Khi hoaøn nguyeân phospho töø quaëng phosphorit ôû 15000C,
trong thaønh phaàn phoái lieäu coù caùt. Caùt ñoùng vai troø acid
Usanovic laøm taêng tính oxy hoùa cuûa P(V):
• 2Ca3(PO4)2 + 10C + 6SiO2 = 6CaSiO3 + 10CO + P4
• Trong phaûn öùng naøy SiO2 taùc duïng vôùi photphorit taïo
calcisilicat, giaûi phoùng phospho oxide.
• (Xem file Khöû quaëng phosphorit)
• Trong moâi tröôøng coù maët ion taïo hôïp chaát ion ít tan
cuõng laøm thay ñoåi tính oxy hoùa – khöû cuûa chaát:
• Ví duï: Tính oxy hoùa cuûa ion Cu2+ taêng leân roõ reät khi coù maët
ion Cl- do CuCl laø chaát ít tan (TCuCl = 1,2.10-6)
• Cu2+ + e- = Cu+ o = +0,153V
• Cu2+ + Cl- + e- = CuCl(r) o = +0,538V
• (trong trường hợp nồng đñoä ion cloride cao thì đñồng (I)
cloride tan ra vì tạo thaønh phức [CuCl2]- coù Kkb = 10-5,35
• Cu2+ + 2Cl- + e- = [CuCl2]- o = +0,4633V)
• Söû duïng caùc haøm nhieät ñoäng hoùa hoïc
• Caên cöù vaøo ñaïi löôïng bieán thieân theá ñaúng aùp tieâu chuaån
cuûa phaûn öùng, chuùng ta coù theå ñaùnh giaù veà khaû naêng xaûy
ra phaûn öùng veà phöông dieän nhieät ñoäng. Ñoái vôùi phaûn öùng
ôû nhieät ñoä phoøng, coù theå caên cöù vaøo giaù trò nhieät phaûn öùng,
coøn phaûn öùng ôû nhieät ñoä cao caên cöù vaøo ñaïi löôïng bieán
thieân entropy phaûn öùng. Caùch xem xeùt töông töï nhö ñoái vôùi
phaûn öùng khoâng thay ñoåi soá oxy hoùa.
• Caàn nhaán maïnh raèng ña soá phaûn öùng dò pha cuûa voâ cô
ñeàu coù cô cheá phöùc taïp, do ñoù luoân caàn khaûo saùt ñoäng hoïc
khi öùng duïng caùc phaûn öùng naøy.
• Theá khöû vaø phöông trình Nernst
• Theá khöû cho bieát ñoä maïnh cuûa chaát oxy hoùa vaø
chaát khöû lieân hôïp vôùi noù. Theá khöû caøng lôùn, chaát
oxy hoùa caøng maïnh vaø chaát khöû lieân hôïp caøng yeáu
vaø ngöôïc laïi.
• Ví duï: Theá oxy hoùa khöû cuûa caëp Au3+/Au trong

moâi tröôøng acid = +1,68V cho bieát Au3+ laø chaát oxy
hoùa raát maïnh , ngöôïc laïi Au laø chaát khöû heát söùc
yeáu (Vaøng laø kim loaïi raát beàn vöõng).
GIAÛN ÑOÀ LATIMER
• Theá oxy hoùa-Khöû cuûa caùc
baùn phaûn öùng rieâng leû chæ
thuaän tieän khi thaønh laäp
pin hay trong caùc quaù trình
phaân tích. Nhöng ñeå khaûo
xaùc moät quaù trình chuyeån
hoùa oxy hoùa-khöû phöùc taïp
thì laïi khoù khaên. Trong
tröôøng hôïp naøy Latimer
Lewis H. Latimer ñöa ra giaûn ñoà mang teân
oâng ñeå bieåu dieãn caùc quaù
trình phöùc taïp ñoù.
Thieát laäp giaûn ñoà Latimer
• Döïa treân caùc keát quaû: G = -nFE, vaø trong chuoãi
phaûn öùng GT = G i.
• Ví duï: Xeùt tröôøng hôïp cuûa Fe.
Baùn phaûn öùng E0 = -nFE0
Fe2+ +2e Fe -0.44V -2xFx0.44
Fe3+ +e Fe2+ 0.771V -1xFx0.771
Fe3+ +3e Fe E0T 0.331V -3xFxE0T
Töø ñoù ta coù E0T = -0.036V
Ví duï thieát laäp giaûn ñoà Latimer cho Iode
- 1 . 589 - 1 . 154 1 . 430 . 535 -

IO 4
IO 3
HOI I2 I
(+7) (+5) 1.299 (+1) (0)
- - o
2H IO 2e IO H 2O G 1
4 3
- o
5H IO 3
4e HOI 2 H 2O G 2
- o
7H IO 4
6e HOI 3H 2O G 3
o o o
2 1.589 4 1.154
G1 G G 1.299
2 3
6
o o
o o o 2E 4E o
n 1 FE 1
n 2 FE 2
n 3 FE 3
1 2
E3
6
• Bieåu dieãn giaûn ñoà Latimer
− Caùc daïng hôïp chaát cuûa nguyeân toá ñöôïc saép xeáp
theo chieàu giaûm daàn soá oxy hoùa.
− Noái giöõa caùc daïng naøy laø muõi teân keøm theo giaù trò
theá oxy hoùa-khöû cuûa quaù trình töông öùng.
− Treân nguyeân taéc, theá O-K phaûi giaûm töø traùi sang
phaûi.
− Neáu nguyeân taéc naøy bò vi phaïm (daïng sau coù theá
lôùn hôn daïng tröôùc), thì daïng sau ñoù seõ khoâng beàn
vöõng, raát deã bò dò ly, taïo 2 daïng laân caän cuûa noù.
Ví duï 1: Giaûn ñoà Latimer cuûa Fe bieåu dieãn nhö sau.
Ví duï 2: Giaûn ñoà Latimer cuûa Mn trong moâi tröôøng

acid vaø base. Dò ly
• Caùc yeáu toá aûnh höôûng ñeán theá O-K, daõy Latimer
− Toång quaùt, caùc yeáu toá laøm thay ñoåi G ( G = -

nFE) ñeàu aûnh höôûng ñeán theá O-K (E0 hay 0).
RT a Ox hay cuï theå vôùi
0 . 059 [ Ox ]
dung dòch nöôùc ôû
0
ln 0
lg
250C thì
0
nF a Kh n [ Kh ]
− Caùc yeáu toá naøy laø:

• 1/ Noàng ñoä.
• 2/ Nhieät ñoä.
• 3/ Caùc taùc chaát khaùc (khoâng phaûi khí trô).
• 4/ pH (tröôøng hôïp rieâng cuûa tröôøng hôïp 3).
Ví duï: Khaûo saùt yeáu toá pH. Vôùi ClO4-, trong moâi tröôøng
acid vaø base ta coù theá O-K nhö sau:
ClO4- + 2H+ + 2e = ClO3- + H2O, o=1.19V,pH=0
ClO4- + H2O + 2e = ClO3- + 2OH-, o=0.36V,pH=14
Trong moâi tröôøng acid, vì coù H+ tham gia vaøo quaù trình:
2
0 . 059 [ ClO 4
][ H ]
1 . 19 lg (V )
n [ ClO 3
]
Vì vaäy taêng H+ (taêng pH) seõ daãn ñeán taêng , hay taêng
tính Oxy hoùa, ngöôïc laïi.
Töông töï trong moâi tröôøng base, khi taêng OH- (giaûm pH)
seõ giaûm hay taêng tính khöû, ngöôïc laïi.
0 . 059 [ ClO 4
]
0 . 36 lg 2
(V )
n [ ClO 3
][ OH ]
AÛNH HÖÔÛNG CUÛA pH VÔÙI CAÙC HÔÏP CHAÁT CUÛA Mn
GIAÛN ÑOÀ FROST
• Giaûn ñoà Frost bieåu dieãn söï töông quan giöõa G
(thoâng qua ñaïi löôïng nE tính baèng V) vaø caùc traïng
thaùi oxy hoùa cuûa nguyeân toá.
• Ñeå thieát laäp giaûn ñoà, tröôùc heát ta tính giaù trò nE
cho taát caû caùc caëp X(N)/X(0) (N laø soá oxy hoaù cuûa
nguyeân toá X). Vì giaûn ñoà phaûi lieân tuïc (linear) cho
neân caàn tính caû tröôøng hôïp X(N) khoâng beàn. Ví duï
sau cho Mn, laø moät trong nhöõng tröôøng hôïp phöùc
taïp.
Söû duïng giaûn ñoà Frost
•
• 1. Nhaän daïng taùc nhaân khöû vaø taùc nhaân oxy hoùa:
− Hôïp chaát naèm phía treân laø chaát khöû ñoái vôùi chaát
naèm beân traùi cuûa chuùng. Ngöôïc laïi, hôïp chaát beân
treân seõ laø chaát khöû ñoái vôùi chaát beân phaûi cuûa chuùng.
− Hoaëc döïa vaøo heä soá goùc a cuûa caùc ñoaïn thaúng noái
caùc traïng thaùi oxy hoùa: Neáu a>0 thì caáu töû cao hôn
laø chaát oxy hoùa, neáu a<0 caáu töû cao hôn laø chaát khöû.
2. Nhaän bieát chaát O-K maïnh hay yeáu:
Döïa vaøo ñoä doác cuûa ñoaïn noái caùc hôïp chaát: Ñoä doác
caøng lôùn thì taùc nhaân theå hieän tính oxy hoùa (khöû)
caøng maïnh.
3. Nhaän bieát saûn phaåm cuûa phaûn öùng O-K:
Hôïp chaát ôû ñaùy giaûn ñoà coù G nhoû, neân ít coù khaû naêng phaûn
öùng. Neân hôïp chaát ôû ñaùy thöôøng laø saûn phaåm (ñoäng hoïc)
cuoái cuûa quaù trình O-K. Trong VD laø Mn2+ trong moâi tröôøng
acid vaø Mn2O3 trong moâi tröôøng base.
4. Nhaän bieát quaù trình dò ly:
Hôïp chaát naèm phía treân ñöôøng noái cuûa 2 caáu töû laân caän noù
seõ deã bò dò ly thaønh 2 hôïp chaát laân caän ñoù. VD trong moâi
tröôøng base:
2MnO43- +2H2O MnO42- + MnO2 + 4OH-
5. Nhaän bieát quaù trình ña hôïp:
Hôïp chaát naèm phía döôùi ñöôøng noái cuûa 2 caáu töû laân caän noù
seõ deã taïo thaønh töø 2 hôïp chaát laân caän ñoù. VD trong moâi
tröôøng acid: MnO2 vaø Mn seõ phaûn öùng taïo Mn2+.
• SÖÏ OÅN ÑÒNH CUÛA CAÙC CHAÁT OXY HOÙA VAØ
CHAÁT KHÖÛ TRONG MOÂI TRÖÔØNG NÖÔÙC
• Nöôùc coù theå tham gia phaûn öùng oxy hoùa – khöû vôùi
vai troø laø chaát khöû cuûa O (-2) vaø vai troø chaát oxy
hoùa cuûa H(+1).
• Trong ñieàu kieän cuï theå, chaát naøo coù theá khöû lôùn
hôn theá khöû cuûa caëp O2/H2O thì coù khaû naêng oxy
hoùa ñöôïc nöôùc. Traùi laïi, chaát naøo coù theá khöû nhoû
hôn theá khöû caëp H2O/H2 thì coù khaû naêng khöû ñöôïc
nöôùc.
• Ñieàu kieän oån ñònh cuûa chaát khöû trong dung dòch nöôùc
• Chaát khöû
• ÔÛ ñieàu kieän khoâng tieâu chuaån, theá khöû cuûa caëp 2H+/H2 ôû 25oC ñöôïc
tính theo coâng thöùc Nernst:
• = + 0,059/2.lg(pH2/[H+]2) = 0,0295lgpH2 – 0,059pH
• Tính oxy hoùa cuûa nöôùc trong caùc ñieàu kieän pH khaùc nhau ñöôïc theå
hieän qua theá khöû :
• Moâi tröôøng acid : (pH = 0)
• 2H+ + 2e  H2 = 0,000V
• Moâi tröôøng base: (pH =14)
• 2H2O + 2e  H2 + 2OH- = -0,83V
• Moâi tröôøng trung tính: (pH = 7)
• 2H2O + 2e  H2 + 2OH- = - 0,41V
• Nhö vaäy chaát naøo coù theá khöû lôùn hôn caùc giaù trò theá khöû cho treân ôû
ñieàu kieän pH xeùt laø chaát beàn trong dung dòch nöôùc.
Chaát oxy hoùa
•
• ÔÛ ñieàu kieän khoâng tieâu chuaån theá khöû cuûa caëp O2/H2O
ôû 25oC ñöôïc tính theo coâng thöùc Nernst:
• = + 0,059/4(lg[H+]4.po2/[H2O]2)
• Tính khöû cuûa nöôùc ôû caùc moâi tröôøng khaùc nhau theå hieän
qua theá khöû:
• Moâi tröôøng acid: (pH = 0)
• O2(k) + 4H+ + 4e  2H2O = 1,23V
• Moâi tröôøng base: (pH = 14)
• O2 (k) + 2H2O + 4e  4OH- = 0,401V
• Moâi tröôøng trung tính (pH = 7):
• O2(k) + 4H+ + 4e  2H2O = 0,815V
• Nhö vaäy chaát naøo coù theá khöû nhoû hôn theá khöû cho treân ôû
ñieàu kieän pH xeùt laø chaát beàn trong dung dòch nöôùc. (xem ví
duï veà phaûn öùng vôùi nöôùc)
• So saùnh khaû naêng phaûn öùng khi söû duïng caùt (SiO2) vaø khi
khoâng söû duïng caùt SiO2 trong phaûn öùng hoaøn nguyeân
quaëng phosphorite
• Caùc soá lieäu nhieät taïo thaønh chuaån vaø entropy chuaån cuûa
caùc chaát ôû 250C
SiO2 CaO
Ca3(PO4)2 C CaSiO3 CO P4
(thạch (laäp
(ñôn taø) (graphite) (tam taø) (khí) (traéng)
anh) phöông)
0
t,298 -4105 0 -912 -1635 -110 0 -635
(kJ/mol)
S0298
+241 +6 +41 +82 +198 +164 +43
(J/mol.K)
• Phaûn öùng khoâng söû duïng caùt:
• 2Ca3(PO4)2 + 10C = 6CaO + 10CO + P4
• 0pö,298 (kJ/) = (-3810 – 1100 + 0) – (0 – 8210) = 3300 kJ
• S0298 (J/K) = (258 + 1980 + 164 ) – ( 60 + 482) = 1860J/K

• G0pö, 1773 = 0pö,298 - 1773 x S0298 = 2,22 kJ
• Phaûn öùng coù söû duïng caùt:
• 2Ca3(PO4)2 + 10C + 6SiO2 = 6CaSiO3 + 10CO + P4
• 0pö,298 (kJ/) = (-9810 – 1100 + 0) – ( -5472 + 0 – 8210)
= 2772 kJ
• S0298 (J/K) = (492 + 1980 + 164 ) – ( 246 + 60 + 482) =
1848 J/K
• G0pö, 1773 = 0pö,298 - 1773 x S0298 = -504,5 kJ
• Nhaän xeùt: Khi söû duïng caùt thì phaûn öùng xaûy ra thuaän lôïi
hôn raát nhieàu vì caùt ñoùng vai troø acid laøm taêng khaû naêng
oxy hoùa cuûa phosphorite (back)
• Ví duï: Xeùt xem chaát naøo trong caùc chaát sau veà
phöông dieän nhieät ñoäng hoùa hoïc coù theå beàn trong
dung dòch nöôùc (khoâng coù maët khoâng khí):
• CoCl3, CrSO4, FeCl3 , KMnO4, Na2SO3.
• Bieát raèng chuùng ñeàu tan nhieàu trong nöôùc.
• Theá khöû tieâu chuaån trong moâi tröôøng acid:
•
Co3+/Co2+ Cr3+/Cr2+ Fe3+/Fe2+ MnO4-/Mn2+ SO42-/H2SO3
(V) 1,84 -0,41 0,771 1,51 0,17
• Giaûi:
• So saùnh vôùi caùc giaù trò theá khöû tieâu chuaån cuûa nöôùc chuùng ta coù
trong moâi tröôøng acid:
• Chaát khöû:
• * Na2SO3 beàn vì coù = 1,17V > 0,000V;
• * CrSO4 khoâng beàn vì coù = -0,41V < 0,000V
• 2Cr2+ + 2H+ = 2Cr3+ + H2
• Chaát oxy hoùa:
• * FeCl3 beàn vì coù = 0,771 V< 1,23V.
• * CoCl3 khoâng beàn vì coù = 1,84V > 1,23V
• 4 Co3+ + 2H2O = 4Co2+ + O2 + 4H+
• * KMnO4 khoâng beàn vì coù = 1,51V > 1,23V
• Tuy nhieân do vaán ñeà ñoäng hoïc phaûn öùng oxy hoùa–khöû giöõa kali
permanganat vaø nöôùc thöïc teá khoâng dieãn ra maø xaûy ra söï phaân huûy
chaäm cuûa ion permanganat trong nöôùc:
• 4MnO4- + 4H+= 3O2 + 4MnO2 + H2O
• Theá khöû tieâu chuaån trong moâi tröôøng base:
• MnO4-/MnO2 ( =0,6V), SO42-/SO32- ( =-0,93V)
• Trong moâi tröôøng base:
• Chaát khöû:
• * Na2SO3 khoâng beàn vì coù = -0,93 < -0,83V
• Tuy nhieân phaûn öùng khöû nöôùc giaûi phoùng hydro cuûa ion
sulfurous (SO32-) khoâng xaûy ra do vaán ñeà ñoäng hoïc.
• Chaát oxy hoùa:
• * KMnO4 khoâng beàn vì coù = 0,6 > 0,401V
• Tuy nhieân do vaán ñeà ñoäng hoïc phaûn öùng oxy hoùa–khöû giöõa
kali permanganat vaø nöôùc thöïc teá khoâng dieãn ra.
•
• Caùc chaát coøn laïi taïo hydroxide ít tan neân khoâng baøn ñeán
ôû ñaây (chuùng khoâng coøn laø muoái nöõa). (back)

Hoa Vo Co - Huynh Ky Phuong Ha - Chuong3 Phan Ung Oxy Hoa Khu (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Hoa Vo Co - Huynh Ky Phuong Ha - Chuong3 Phan Ung Oxy Hoa Khu (Cuuduongthancong - Com)

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Hoaù voâ cô

• Caùc böôùc tieán haønh caân baèng.

• 2Al + 3CuSO4 2Al2(SO4)3 + 3Cu

− Ñoái vôùi phaûn öùng O – K xaûy ra trong moâi tröôøng

− Phaûn öùng O – K xaûy ra trong moâi tröôøng

− Phaûn öùng O-K trong moâi tröôøng trung tính.

Theâm nöôùc veá traùi heát, veá phaûi: OH- neáu

− Ví duï 1: Xeùt phaân nhoùm VIIA.

• Ví duï: trong moâi tröôøng acid phaân nhoùm VIB:

Baùn phaûn öùng khöû φ0 (V)

Cr2O72- + 14H+ + 4e 2Cr4+ + 7H2O +0,95

MoO42- + 4H+ + 2e MO2↓ + 2H2O +0,606

− Ví duï 1: Xeùt chu kyø III: Ti(4), V(5), Cr(6), Mn(7),

VO43-+ 6H++2e = VO+ +3H2O, o=1.26V,pH=0

Cr2O72-+ 14H++6e = 2Cr3++7H2O, o=1.33V,pH=0

ZrO2++ 2H++4e = Zr +H2O, o=-1.5V,pH=0

HfO2++ 2H++4e = Hf +H2O, o=-1.7V,pH=0

WO3(r)+ 2H++2e = W2O5(r) +H2O, o=-0.03V,pH=0

• Ví duï: Theá oxy hoùa khöû cuûa caëp Au3+/Au trong

Fe3+ +3e Fe E0T 0.331V -3xFxE0T

Töø ñoù ta coù E0T = -0.036V

- 1 . 589 - 1 . 154 1 . 430 . 535 -

Ví duï 2: Giaûn ñoà Latimer cuûa Mn trong moâi tröôøng

− Toång quaùt, caùc yeáu toá laøm thay ñoåi G ( G = -

− Caùc yeáu toá naøy laø:

• S0298 (J/K) = (258 + 1980 + 164 ) – ( 60 + 482) = 1860J/K

Co3+/Co2+ Cr3+/Cr2+ Fe3+/Fe2+ MnO4-/Mn2+ SO42-/H2SO3

(V) 1,84 -0,41 0,771 1,51 0,17

You might also like