- vertrouwelijk Disclaimer Onderstaand document is opgesteld door een vertegenwoordiging van de fracties van VVD en CDA. Het is bedoeld als eerste schets in het kader van de opdracht van informateur Remkes om te komen tot een ‘minderheidskabinet uit de partijen V/D, D66 en CDA als input voor eventuele besprekingen te dienen. Het document is niet volledig of uitputtend, bevat geen (financiéle) ultwerking van mogelike maatregelen en er kunnen ook geen conclusies of rechten aan wordien verbonden, noch aan maatregelen die als ‘bespreekbaar’ zijn opgevoerd, noch aan overige maatregelen die genoemd zijn. Het document is niet vastgesteld door beide fracties en is nooit inhaudellik besproken op de formatietafel en heeft derhalve geen formele status als input voor eventuele onderhandelingen. Formatiedocument VVD & CDA Vversie 26-09-2021 0. Inleiding Hoe komen we uit de impasse in deze formatie en hoe kunnen we een betekenisvolle stap zetten in een gezamenlijk poging met elkaar tot een akkoord te komen? Dat kan alleen als de betrokken partijen bereid zijn een handreiking naar elkaar te doen. In deze notitie formuleren VV en CDA daarom op een aantal belangrijke thema’s doelen en concrete maatregelen, waarbij we oprecht geprobeerd hebben ook het politieke programma en profiel van D66 recht te doen, maar vanzelfsprekend gaan partijen daarover graag het gesprek aan. We hebben deze notitie overzichtelijk opgebouwd: op 12 thema's formuleren we eerst een algemene doelstelling en beschrijven vervolgens een beperkt aantal concrete maatregelen om het geformuleerde doel te concretiseren. Nederland is een welvarend en mooi land, waar we met elkaar trots op zijn. Tegelijkertiid is er een aantal vraagstukken dat de toekomst en welzijn van dit mooie land op het spel zet. Hier mogen we niet voor wegkijken. Het klimaatvraagstuk, de stikstofcrisis, de woningmarkt, geopolitieke en internationale spanningen, migratie en de ondermijning van de rechtsstaat zijn urgente vraagstukken, maar ook het gegroeide onderlinge wantrouwen tussen de overheid en de burger, tussen burgers onderling, en tussen het bedrijfsleven en de samenleving is een levensgroot vraagstuk. Zonder vertrouwen in elkaar heeft een samenleving geen toekomst. Daarom is er een ~ambitieuze aanpak en bijbehorende investeringsagenda nodig om de geschetste vraagstukken op te lossen en is er een offensief nodig om het vertrouwen in de overheid en elkaar te herstellen, Dat moet de ambitie van de nieuwe regering zijn. Dit stuk kent geen financieel kader. Echter, een solide begroting is voor een nieuw kabinet van belang, Na het instellen van fondsen voor bijvoorbeeld klimaat en stikstof willen we terug naar normale begrotings(spel)regels. De staatsschuld moet beheersbaar blijven conform de afgesproken kaders in het Stabiliteit- en Groeipact (60%). Bij goede economische tijden zoals nu geraamd, loopt het begrotingstekort gestaag terug en wordt op de middellange termijn weer gestreefd naar begrotingsevenwicht. In de opsomming van maatregzlen is bij sommige maatregelen een symbool toegevoegd. De uitleg is als volat: “4 CDA > betekent dat deze maatregel belangrijk wordt gevonden door het CD: “WO > betekent dat deze maatregel belangrijk wordt gevonden door de VVD; < Bespreekbaar » betekent dat deze maatregel niet door WD en CDA zelf wordt voorgesteld, maar eventueel bespreekbaar is. 1. Wonen De crisis op de woningmarit raakt vele Nederlanders en heeft grote impact op de mogelijkheden die mensen in de verschillende levensfasen hebben. Daarom moet de bouw van de benodigde 1 miljoen woningen tot 2030 met urgentie mogelijk worden gemaakt, met prioriteit voorstarterswoningen, seniorenwoningen, middenhuur en middenkoop, om de doorstroming weer op gang te brengen. + Regie vanuit het Rik (onder leiding van een minister voor Wonen) is nodig om voldoende te bouwen en ons landschap te beschermen, met nationale doelen, en Ruimte- en Woondeals met medeoverheden. In deze deals wordt voorrang gegeven aan bouwlocaties waar sneller gebouwd kan worden, binnen- en buitenstedelijk, binnen en buiten de Randstad. Woningen worden goed in de omgeving ingepast met voldoende groen. + Ter ondersteuning van deze opgave komt er een woonfonds met incidentele middelen, dat wordt ingezet voor investeringen in betaalbare woningen, een nieuwe vorm van premiekoopwoningen voor starters, en forse investeringen in de ontsluiting van in elk geval 14 grootschalige woningbouwgebieden (conform uitwerking NOVI). + De verhuurdersheffing wordt verminderd en daarnaast wordt mogelijk gemaakt dat de heffing tot nul teruggebracht kan worden door de plafonds op aftrekposten (fors) te verhogen. Dit betreft de verduurzamingsaftrek (met een multiplier op de aftrek voor huizen met de slechtste energielabels) en investeringsaftrek (met een multiplier op de investering in midden- en seniorenhuurwoningen). Corporatiehuurders krijgen de mogelijkheid hun woning te kopen zodat corporaties met de opbrengst nieuwe woningen kunnen bouwen. © Voor verlichting op kortere termijn moeten tijdelijke woningen worden geplaatst, kantoorgebouwen worden omgebouwd tot woningen en alternatieve woonvormen ontwikkeld, + Een opslag op de OZB op ongebouwde woninggrond voorkomt dat braakliggende terreinen door grondspeculatie niet wordt bebouwd. Een leegstandsheffing voor panden die langer dan een jaar leeg staan gaat leegstand tegen. + Een hervorming van box 3 in het belastingstelsel naar belasting op het reéle rendement zodat huurinkomsten van beleggers belast worden. + < WD > Mensen met een te hoog inkomen voor een sociale huurwoning betalen een hogere huur tot maximaal de marktconforme huur; voor mensen met een lager inkomen gaat de hur ‘omlaag naar een norm voor passende huur. + 4 CDA > De bereikbaarheid van betaalbare woningen wordt vergroot door regulering van de aanvangshuurprijzen in de vrije sector. +4. CDA > Inde komende regeringsperiode wordt X% van de nieuwbouwwoningen gebouwd voor en verkocht aan starters en jonge gezinnen. =< Bespreekbaar ® In het kader van de financiéle onderbouwing van het regeerakkoord en de lasten voor middengroepen kan ook gesproken worden over de fiscale behandeling van het domein wonen. 2. Klimaat en duurzaamheid, klimaatadaptatie Nederland moet international een toonaangevend land worden dat laat zien hoe je met het 00g op de internationale context ambitieus klimaatbeleid kunt combineren met het versterken van het verdienvermogen van de economie. We zijn een welvarend land dat een kraamkamer kan zijn van een groene economie. Groene industriepolitiek is daarin een speerpunt. + De nationale klimaatdoelstelling wordt opgehoogd naar tenminste 55% in 2030; dat betekent de facto een extra opgave ten opzichte van het Europese beleid.* Deze extra opgave realiseren we in de industrie, door het voeren van een gerichte groene industriepolitiek, 0.2. door het sluiten van bindende maatwerkafspraken met de 20 bedrijven met de grootste uitstoot. In deze maatwerkafspraken is wederkerigheid het uitgangspunt en staan niet alleen afspraken over ambitieuze verduurzaming, maar ook over het langjarig blijven investeren in Nederland door deze bedrijven, en mee-investeren in opleidingen, goed werkgeverschap en de kwaliteit van de leefomgeving. + Er komt een klimaatfonds, (dels) gefinancierd door een tijdelijke verhoging van de staatsschuld, voor het financieren van de groene industriepolitiek, de aanleg van nicuwe energie-infrastructuur (elektriciteit, waterstof, warmte, CO2) en de financiering van collectieve warmtenetten. * De EU-doetstling van 55% zou voor Nederland doorvertaald naar verwachting neerkomen op zo'n 52%, Sowieso is een rationale doe'steling an sich na implementatie van het paketit or 55 ret meer nodig; door loch een nationale doeisteling te formuleren en deze hoger te leggen dan de EU van Nederland vraagt, onen we een extra ambite Lo v. Europa,+ De energietransitie moet sociaal zijn. Het nieuwe kabinet zal daarom moeten kijken hoe (een deel van) de energietransitie ook vit de algemene middelen kan worden gefinancierd. Daarmee voorkomen we een steeds stijgende energierekening voor de burger. + Erwordt extra geinvesteerd in missiegedreven onderzoek en innovatie, met een focus op sleuteltechnologiegn voor klimaatneutrale technologie en circulaire economie. + Europese voorstellen om vliegen rechtvaardig te belasten worden ondersteund. Het aantal vluchten op de combinatie Schiphol en Lelystad wordt gemaximeerd, met prioriteit voor behoud van de hub-functie van Schiphol. Ingezet wordt op het verder verduurzamen van vliegtuigbrandstoffen, + De gebouwde omgeving wordt verduurzaamd door de combinatie van een wijkgerichte aanpak en een stapsgewijze aanpak. In de wijkgerichte aanpak worden op wijkniveau collectieve warmtenetten gerealiseerd in combinatie met wijkverbeteringen. Voor een groot deel van de woningen zal een stapsgewijze aanpak via isolatie en hybride warmtepompen de mest effectieve route zijn die op draagvlak kan rekenen. + Programma’s voor klimaatadaptie worden versneld, met prioriteit voor de maatregelen die op korte termijn reeds uitvoerbaar zijn. + -4.W0, CDA > In deze regeerperiode wordt besloten tot de bouw van nieuwe kerncentrales en wordt ook de financiering daarvoor geregeld. #4 Bespreekbaar » We introduceren voor de industrie een oplopende minimum CO2- bodemprijs (zoals bij elektriciteitsopwekking). Deze prijs zorat ervoor dat de vervuiler betaalt, dat de prijs die bedrijven betalen voor CO2-uitstoot niet onder dit prijsniveau komt en creéert daarmee zekerheid over de toekomst van de CO2-beprijzing in Nederland. 3. Onderwijs en wetenschap (Om onze welvaart te behouden en te vergroten hebben we de best opgeleide mensen nodig, op elk niveau. De ambitie van een land als Nederland kan niet minder zijn dan het beste onderwijs van de wereld te hebben. Goed onderwijs voor ieder kind is noodzakelijk om kansenongeliikheid bij de bron aan te pakken. Hoewel noodzakelijk, is het niet voldoende: het vraagt ook een gefocuste inspanning om discriminatie actief te bestrijden en de toegang tot de arbeidsmarkt voor ledereen te waarborgen. Daarnaast vragen urgente problemen als het lerarentekort, daling van de onderwijskwaliteit en achterstanden door de coronacrisis om een oplossing. + Er komt een concreet stappenpian en financiering daarvan om in de komende twee regeerperioden de beweging naar de rijke schooldag, verbeterde kinderopvang, en herwaardering voor het leraarschap te maken, * We houden vast aan de vrijheid van onderwijs zoals verwoord in artikel 23 Grondwet. Wel moet er een verbeterde mogelijkheid komen om scholen aan te pakken waar integratie wordt tegengewerkt of de legitimiteit van de Nederlandse staat en democratie wordt ondermijnd. + Er wordt geinvesteerd in scholen met veel leerachterstanden, zodat zij de kansenongelijkheld kunnen bestrijden en hun brede maatschappelijke taak kunnen vervullen + Startende leraren krijgen meer begeleiding en geven minder uren les om uitval te voorkomen. + 4 WO > Er komt een verbeterde aansluiting tussen het beroepsonderwijs (MBO, HBO) en de arbeidsmarkt, met goed werkende financiéle prikkels om opleidingen te stimuleren die mensen klaarstomen sectoren waarin te weinig arbeidskrachten zijn. <.CDA & Terugkeer van (een vorm van) studiebeurs, via een praktisch uitvoerbare methode. < Bespreekbaar ® Er komen extra middelen voor bijvoorbeeld kleinere klassen, de kenniscoalitie, lerarenbeurzen, de loonkloof PO-VO en/of het verlagen van de werkdruk. 4. Landbouw en stikstof Het werken aan een toekomstbestendige, duurzame agrarische sector met een eerlik verdienmodel voor boeren vraagt om keuzes. Het doel Is een land- en tuinbouw die kwalitatiet hoogwaardig is en een belangrijke bijdrage levert aan een duurzame voedselvoorziening met de randvoorwaarde dat boeren een eerlijke boterham kunnen verdienen. Sinds twee jaar hebben we een stikstofprobleem, maar dat is niet de enige opgave op het platteland. Beperking van de CO2- uitstoot, de vereisten uit de kaderrichtlijn water, en de ruimtelijke afwegingen tussen landbouw, natuur, woningbouw en energietransitie zijn evenzeer grote apgaven. Dat alles vraagt in samenhang om een (her)inrichting van het landelijk gebied die juist 00k een kans biedt om een duurzaam en toekomstbestendig perspectief te bieden aan alle betrokkenen,+ Voor (de versnelling in) het oplossen van het stikstofprobleem is een royaal fonds nodig met een budget van naar schatting 14-19 miljard euro voor de periode 2021-2030 (aanvullend op de reeds beschikbaar gestelde middelen op basis van de stikstofwet). Uit dit fonds kan een pakket van samenhangende maatregelen gefinancierd worden, zoals gerichte opkoop of verplaatsing van piekbelasters in de burt van kwetsbare natuurgebieden (op basis van maatwerk en minnelijke verwerving), natuurherstel, ruilverkaveling, innovatie, et cetera. Een national Landschapscommissariaat, analoog aan de zogeheten Deltacommissaris, geeft vitvoering aan de integrale aanpak van de overgang naar een toekomstbestendig platteland: een organisatie met doorzettingsmacht en met kennis van de praktijk, die kijkt wat er met betrekking tot de ruimte, de natuur en de landbouw nodig is, om zo onder andere de transitie naar een duurzame landbouw en aanpak van de stikstofproblematiek in gang te zetten en op ‘gang te houden. + De doelstellingen worden wettelijk verankerd met een gebiedsgerichte aanpak, reductiedoelen per sector en per gebied, en een goede aansturing en monitoring van het programma. Erkenning van het ondernemerschap, en vrijwilligheid in het kiezen voor innovatie, natuurinclusieve landbouw/agrarisch natuurbeheer dan wel stoppen (alsmede een gedegen financiéle ondersteuning van de gemaakte keuze) krijgen hierin een belangrijke plek. De sector zorat er zelf voor dat doelstellingen worden behaald en krijgt de benodigde ontwikkelruimte om toekomstbestendige keuzes te faciliteren, + Boeren moeten eerlijk worden beloond voor natuur- en landschapsbeheer, zodat ze makkelijker een bijdrage kunnen leveren aan de biodiversiteit. Daarnaast wordt ingezet op het vormen van ketencodperaties om de positie van boeren en tuinders te versterken, Lokale productie van voedsel en een duurzame prijs worden gestimuleerd + -<.WD > Er komt geen wettelijke verplichting tot weidegang. + 4 Bespreekbaar » Het kabinet zet in op een verdere omslag naar kringlooplandbouw, op het ‘omhoog brengen van de standaard voor het houden van dieren, op beperking van het vervoer van dieren en verbetering van het comfort bij het vervoer en zal voorstellen doen voor regelgeving op Europes niveau, inclusief een sluitend controle- en sanctieregime. Ten behoeve van de 2027-doelen van de Kaderrichtiijn Water maakt het kabinet afspraken met de decentrale overheden en betrekt het Deltaplan Agrarisch Waterbeheer (DAW) daarbij. 5. Arbeidsmarkt Hoewel een recordaantal mensen aan het werk is, werkt de arbeidsmarkt niet voor iedereen. Er is de komende jaren groot onderhoud nodig. Dit is nedig om ervoor te zorgen dat werkgevers meer mensen in vaste dienst nemen en voor alle werkenden een goed vangnet beschikbaar is. Het is ook nodig om ondernemers in het MKB te helpen die moeilijk personeel kunnen vinden en grote financiéle risico’s lopen als zij iemand in dienst nemen. En het is crucial dat mensen die gaan werken, of meer gaan werken, er ook financieel op vooruit gaan. + Erkomt een herwaardering van het vaste contract. Oproep-, uitzend- en tijdelijke arbeidscontracten worden in lijn met het SER MLT-advies beter gereguleerd om ongewenste groei van flexwerk tegen te gaan. + Voor alle zelfstandigen komt een basisverzekering tegen arbeidsongeschiktheid, zodat alle werkenden goede bescherming hebben. + Er wordt toegewerkt naar een situatie waarbij kinderopvang voor veel mensen gratis wordt en de kinderopvangtoeslag afgeschaft of hervormd kan worden. + We verlagen de lasten op arbeid in de inkomstenbelasting en werkgeverslasten. Hierdoor wordt het voor werkgevers aantrekkelijker om mensen in vaste dienst te nemen en zorgen we ervoor dat werken meer loont. + De loondoorbetaling bij ziekte wordt voor kleine werkgevers (tot 25 werknemers) verkort van 2 naar 1 jaar, door de kosten voor het tweede jaar te collectiviseren. + Het minimumloon wordt verhoogd, zodat mensen die gaan werken er meer op vooruitgaan en het loont om vanuit een uitkering aan het werk te gaan. = De WW wordt voor de eerste maanden verhoogd en loopt daarna stapsgewijs af. + We bevorderen de permanente scholing van werknemers met een persoonlijke leerrekening De doelstelling voor de banenafspraak om mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt aan het werk te helpen wordt verdubbeld naar 250.000 extra banen in 2030. + €CDA > Deeltijd-WW wordt uitgewerkt tot een volwaardig en structureel crisisinstrument+ 4 Bespreekbaar » Anders inrichten van de kostendelersnorm om ongewenste neveneffecten tegen te gaan. Het kabinet heeft hiervoor meerdere varianten uitgewerkt. 6. Europa Nederland kan op het wereldtonee! alleen succesvol zijn binnen een daadkrachtig en solidair Europa. Voor de aanpak van de grote vraagstukken van deze tijd - klimaat, migratie, de opkomst van China, het beteugelen van grote techbedrijven ~ is de Europese Unie onmisbaar. De richting is helder: een sterker, rechtvaardiger en duurzamer Europa + De Europese Unie is een waardengemeenschap. Dat betekent ook dat lidstaten die zich niet aan deze gedeelde waarden en de principes van de democratische rechtsstaat houden, teruggefioten moeten kunnen worden, Subsidies uit de meerjarenbegroting of het Herstelfonds moeten randvoorwaardelijk worden gemaakt en kunnen worden ingehouden. + Een verantwoordelijke schuldenafoouw in lidstaten conform het stabiliteitspact is nodig. Financiéle solidariteit met andere lidstaten loopt via de meerjarenbegroting. Nederland kijkt constructief naar de modernisering van het Stabiliteits- en Groeipact (SGP) ‘+ De doelen van de Europese Green Deal en het bijbehorende Fit for 55-pakket wordt door Nederland van harte gesteund en geimplementeerd. + Binnen de EU werken we samen aan een barmhartig en tegelijkertijd rechtvaardig migratie- en asielbeleid: barmhartig voor wie echt hulp nodig heeft, streng voor wie er geen plek is. + 4 Bespreekbaar » Er komt een bewindspersoon voor Europese Zaken, met een afgebakend takenpakket, zoals de toekomst van de EU, toe- of uittreden van lidstaten, et cetera, + < Bespreekbaar » Nederland werkt mee aan verdragswijziging als dat in het Nederlands belang is 7. Gezondheidszorg en preventie De Nederlandse gezondheidszorg behoort tot de beste ter wereld, en dat willen en moeten we zo houden: voor iedereen toegankelijk, betaalbaar en van goede kwaliteit. Daarin staan we voor grote uitdagingen. We worden met zijn allen steeds ouder, iets om dankbaar voor te zijn, maar het doet de vraag naar zorg de komende jaren sterk stijgen. De uitdaging is om de toegankelijkheid, betaalbaarheid en kwaliteit van de zorg ook de komende jaren vast te houden en ons zorgstelsel robuust te maken voor de toekomst. + De zorg wordt pandemie-proof gemaakt, onder andere door Europese strategische voorraden aan medische beschermingsmiddelen en geneesmiddclen, een flexibele zorgreserve en meer samenwerking in de zorg. + Verkeerder productieprikkels en doorgeschoten marktwerking worden weggenomen. Zorgaanbieders moeten gericht zijn op ultkomsten voor de patiént - zinnige zorg - met bijbehorende financiering, in plaats van gedreven door productie. Het basispakket wordt hierop ‘aangepast door behandelingen die niet wetenschappelljk of effectief zijn, niet meer standard te vergoeden en kritisch te kiken naar uitzonderlik dure behandelingen. Door de zorg zelf in kaart gebrachte ‘beter niet doen’- behandelingen maken plaats voor zorginnovaties en siimme, digitale oplossingen (eHealth, zorg op afstand).. ‘+ Werken in de 2org wordt aantrekkelijker gemaakt door gerichte verbeteringen in de arbeidsvoorwaarden, niet alleen in het salaris, maar ook in de werkomstandigheden, + Er komt een toekomstbestendig plan voor de ouderenzorg, met passende oplossingen voor de combinatie van uitdagingen waar de ouderenzorg voor staat (vergrijzing, tekorten op de arbeldsmarkt, passende huisvesting voor senioren). + De jeugdzorg wordt anders ingericht: er wordt, zoals overeengekomen met de VNG, gewerkt aan een Hervormingsagenda waarin afspraken gemaakt worden over het structureel houdbaar ‘maken van de jeugdzorg inclusief een financiee! kader. + Het bevorderen van een gezonde levensstijl door de overheid wordt opgepakt, o.a. via het Nationale Preventieakkoord, de aanpak van de Rookvrije generatie, stimuleren van sport(verenigingen) en het ondersteunen van scholen in kwetsbare wijken op het gebied van gezonde voeding. + <4CDA > Er komt een groot national onderzoek voor verbeterde behandelingen van drie veelvoorkomende volksziekten: kanker, obesitas en Alzheimer.+ 4 Bespreekbaar ® Het eigen risico blijft gelijk, met daarnaast de opgave om te komen tot een betere manier van bekostiging en betalingen in de zorg. er wordt ingezet op een manier om het eigen risico ‘slimmer’ en eerlijker te maken, zodat mensen minder geld in één keer kwijt zijn. +4 Bespreekbaar > De (nieuwe) medisch-specialisten komen in loondienst. + 4 Bespreekbaar > Er komt een uitbreiding van het verbod op en/of aanscherping van de criteria voor winstuitkering, bijvoorbeeld in de jeugdzorg. + < Bespreekbaar » Et worden afspraken gemaakt met producenten van levensmiddelen en supermarkten over het gezonder maken van producten én die producten meer promoten. Als deze afspraken onvoldoende resultaat hebben, kunnen meer bindende afspraken gemaakt worden, . Immigratie en asiel Immigratie en asie! moet ons niet overkomen, maar we moeten er beleid op voeren; beleid dat vluchtelingen in nood bescherming biedt. Willen we op lange termijn ook de veilige plek blijven voor degenen die acuut onze hulp nodig hebben, dan is het voor het draagvlak ook essentieel dat we meer grip krijgen op het aantal nieuwkomers dat we als samenteving kunnen en willen opvangen. + Een Europese, grensoverschrijdende aanpak is noodzakelijk, met goede bewaking van de buitengrenzen en snelle migratie/asielprocedures. Daarbij hoort uiteindelijk ook een vaste verdeelsleutel voor kansrijke asielzoekers over de lidstaten, afspraken voor een crisismechanisme bij hoge instroom en sancties voor lidstaten die zich niet 2an deze afspraken houden. Het grootste deel van de vluchtelingen wordt in principe opgevangen in de regio van het land waaruit ze zijn gevlucht. Nederland moet in samenwerking met de EU investeren in goede opvang in de regio en in het voorkomen van de oorzaken op basis waarvan mensen moeten viuchten. + De Immigratie en Naturalisatiedienst (IND), het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA) en de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V) moeten voldoende mensen, middelen en expertise krijgen om de procedures te versnellen. Procedures kunnen ter ondersteuning nog beter worden gestroomlijnd. + Enerzijds wordt het quotum voor de hervestiging van de meest kwetsbare viuchtelingen die door de UNHCR worden geidentificeerd verhaogd. Tegelijkertijd worden voor de asielzoekers die geen kans maken in Nederland de procedures en sancties aangescherpt, inclusief een versoberde opvang, en wordt ingezet op versnelde terugkeer en maatregelen tegen het frustreren van vertrek. Overlast, zeker door asielzoekers die geen kans maken op verblijf in Nederland, wordt actief bestreden. + In Nederland stellen we concrete migratiedoelstellingen op voor (arbeids)migratie en maken daarbij een inschatting van de behoefte aan legale migranten op de arbeidsmarkt met demografe als uitgangspunt. Werkgevers moeten voldoende bijdragen aan de huisvesting en integratie van deze arbeidsmigranten + Inde asielopvang krijgen kansrijke asielzoekers vanaf dag én les in de Nederlandse taal en vrijwilligerswerk moet makkelijker kunnen. Bij de inburgering moeten Nederlandse democratische waarden en normen helder zijn, zoals de gelijkwaardigheid tussen vrouwen en mannen en respect voor de democratische rechtsstaat. + 4. WO > De mogelijkheid moet worden gerealiseerd om statushouders in eerste aanleg tijdelijk te huisvesten op integratielocaties. 9. Bestuurlijke vernieuwing De komende tijd vraagt om een ingrijpende bestuurlijke vernieuwing. De kinderopvangtoeslagaffaire heeft duidelijk gemaakt dat de relatie tussen overheid en burger ingrijpend herijkt moet worden. Ook het functioneren van de politick ~ de relatie tussen regering en parlement ~ moet worden verbeterd. De overheid is er voor de burger en is van alle burgers. Dat is de basis: voor menselijke maat, voor een aanspreekbare, begrijpelijke en bereikbare overheid die de burgers in alle contacten met haar een sterke rechtspositie geeft. ‘+ In verschillende debatten, verkiezingsprogramma’s en het Document op hoofdlijnen dat door D66 en WD is gemaakt, is reeds een groot aantal voorstellen gedaan die invulling kunnen geven aan een versterkte relatie tussen de overheid en burger, en een open en transparanteopstelling van de regering naar het parlement. Deze voorstellen zijn allen in samenhang noodzakelijk en relevant, en worden ingevoerd, + Iedereen moet persoonlijk in contact kunnen komen met de overheid. Alle overheden moeten communiceren in begrijpelijke taal, in iedere gemeente komt een loket voor burgers die zich niet kunnen redden. De rechtsbescherming voor burgers bij geautomatiseerde besluitvorming door de overheid wordt verbeterd + De onafhankeliike positie van rijksinspecties wordt beter geborad. Zi} geven onafhankelijk van ministeries een eigen oordeel over de uitvoering. + Instituties van de Staat, zoals de Nationale Ombudsman, Raad van State, Algemene Rekenkamer, OW, Autoriteit Persoonsgegevens, College voor de Rechten van de Mens krijgen meer mogelikheden en aandacht voor hun adviezen. Adviezen worden rechtstreeks openbaar aan de Kamer en krijgen een openbare behandeling. Strategische adviesraden van de regering krijgen betere ondersteuning. Ook hun adviezen krijgen meer aandacht, worden rechtstreeks openbaar aan de Kamer en krijgen een openbare behandeling. + 4.CDA > Het tempo van roulatie van topambtenaren via de Algemene Bestuursdienst wordt omiaag gebracht. + 4 WO > Het kiesstelse! kan worden aangepast voor de Tweede Kamer door het ‘aangekondigde wetsvoorstel voor het versterken van de regionale en/of persooniijke component, en voor Gemeenteraden door te experimenteren met tussentijdse verkiezingen. 10, Samenleving De samenleving is meer dan de som van haar individuen. There is such a thing as a society. Polarisatie is een gif dat mensen en groepen uit elkaar drijft. Wederkerigheid, codperatie en solidariteit zijn het cement van een gezonde samenleving, + Een gezonde vaderlandsliefde kan goed samengaan met een open blik naar de wereld. In het onderwijs krijgt burgerschap een plek en er komt een Nationaal Historisch Museum. Ook de zwarte bladzijden in de geschiedenis krijgen daar een plek. += Het volgende kabinet presenteert een concreet plan om het aantal kinderen dat in armoede opgroelt in vier jaar tijd te halveren. + Kinderen worden beter beschermd tegen ongewenste en ongezonde invioeden van slechte voeding, versiaving en marketing. + We gaan buitenlandse inmenging en financiering in onze samenleving tegen. We bestrijden rechts- en linksextremisme, en bestrijden antisemitisme. + Het Roze Stembusakkoord voeren we uit (met enkele nuances). + Er komt een versterkte aanpak voor het bevorderen van emancipatie en het bestrijden van alle vormen van discriminatie, antisemitisme en islamofobie. = Bescherming van de privacy en de persoonlijke levenssfeer zijn een belangrijk uitgangspunt in het overheidsbeleid, De Autoriteit Persoonsgegevens wordt versterkt. + Het belastingstelsel wordt vereenvoudigd. Toeslagen worden zoveel mogelijk afgeschaft of vereenvoudigd, Dit is zowel in het voordeel van de burger die zijn aangifte beter begrijpt, als de Belastingdienst die het moet uitvoeren. + - We zetten het landelijke Actieplan ‘Een tegen eenzaamheid’ voort en stimuleren lokale initiatieven die samenhangen met de nationale diensttijd voor jongeren. Daarin wordt de maatschappelijke diensttijd verder ontwikkeld tot een landelijk dekkend en duurzaam netwerk voor alle jongeren tussen de 16 en 20 jaar. 11. Buitenland, ontwikkelingssamenwert 1g en defensie Grote vraagstukken als klimaatverandering, migratie, vrede en veiligheid vragen om nieuwe internationale consensus en intensieve internationale samenwerking. Een nieuw kabinet moet uitstralen dat Nederland op het wereldtonee! relevant is. Zowel op militair, diplomatiek, economisch als op maatschappelijk gebied. + Er komen forse investeringen om te voldaan aan de internationale verplichtingen en taken op het gebied van defensle, diplomatie, handel en ontwikkelingssamenwerking. In welke mate en op welke onderwerpen de focus ligt, zal besproken moeten worden in een onderhandeling. + Nederland is koploper als het gaat om het actief bijdragen aan duurzame en rechtvaardige handelsverdragen met een gelijk speelveld voor het bedrijfsleven+ De regering spant zich in om op nationaal én Europees niveau afspraken te maken om maatschappelijk verantwoord ondernemen de norm te maken. + Militaire samenwerking van Europese NAVO-partners wordt geintensiveerd, * 4CDA > Er komt meer aandacht voor de gevolgen van uitzendingen op de geestelijke gezondheid van veteranen en hun gezinnen, maar ook meer mogeliikheden voor veteranen om hun kennis en ervaring in oorlogsgebieden te delen met de samenleving 12. Justitie en veiligheid De veiligheidsketen staat van preventie tot aan opsporing, vervolging, en de rechtspraak onder druk. De grootste problemen zijn de grootschalige ondermijnende (drugs)criminalitett, de dreiging van radicalisering en terrorisme en cybercrime. De komende jaren vragen om een inhaalslag om de gehele justitie- en velligheidsketen in samenhang te versterken. + Er komt een gebalanceerd paket met oplossingen, dat in samenhang wordt uitgevoerd: preventie en repressie gericht op grootschalig ondermijnende criminaliteit, een doelgerichte aanpak van radicalisering, en vanzelfsprekend wordt ook de justitieketen over de volle linie versterkt en bij de tijd gebracht, noodzakelijk om de rechtspositie van burgers en de rechtspraak stevig te versterken. + In de gehele veiligheidsketen staan preventie en repressie niet tegenover elkaar, maar gaan samen. Repressie zonder preventie is eindeloos, preventie zonder repressie is tandeloos. Dus bijvoorbeeld bij radicalisering, maar ook bij de gefocuste aanpak van ondermijnende grootschalige criminaliteit hoort ook een forse intensivering op preventie, in wijkagenten en rechercheurs, en in verdergaande opsporingsmethoden (die vanzelfsprekend goed wetteliik geborgd zijn). + De effectieve toegang tot het recht en rechtsbijstand wordt verbeterd. Cok alternatieven voor de gang naar de rechter worden ingevoerd. + Er komt een stevige en gefocuste aanpak van ondermijnende druggerelateerde criminalitelt. De straffen voor drugshandel en druggerelateerde delicten worden verhoogd, geconcentreerd op het effectief aanpakken van (de leiders van) grootschalig ondermijnende criminele netwerken. Drugseriminelen worden gepakt en geplukt. Jongeren krijgen voorlichting over de gevaren van drugsgebruik en de drugswereld. © CDA, WD > Er komt een ‘teruggeeffonds’, waarmee van criminelen afgepakte gelden, huizen en goederen worden teruggegeven aan en geinvesteerd in de meest getroffen wijken.