Devre Teorisi BLM 3

Devre Teorisi Ders Notu
Dr. Nurettin ACIR ve Dr. Engin Cemal MENGÜÇ
BÖLÜM III
RLC DEVRELERİN DOĞAL VE BASAMAK CEVABI
RLC devreler; bir önceki bölümde gördüğümüz RC ve RL devrelerden farklı
olarak indüktör ve kapasitör elemanlarını birlikte bulundururlar. RLC
devrelerini genel olarak iki gruba ayırabiliz.
 Paralel RLC devreler
Paralel RLC devrelerinde amaç her bir kolda eşit olan voltaj değerini
bulmaktır.
 Seri RLC devreler
Seri RLC devrelerinde ise devreden geçen akımı bulmaktır.
1

3.1. Paralel RLC Devrelerde Doğal Cevap
iC iL iR
Vo Io
Şekil 3.1: Paralel RLC devresi

KCL kullanılarak Şekil 3.1’de yer alan devre çözülecek olur ise;
V 1 t dV
  Vdt  I o  C  0. (3.1)
R L 0 dt
Denklem (3.1)’in t’ye göre türevi alındığında ise;
d 2V 1 dV V
C 2    0. (3.2)
dt R dt L
2

Denklem (3.2) yeniden düzenlenecek olur ise Denklem (3.3)’de yer alan ikinci
dereceden sabit katsayılı bir diferansiyel denklem aşağıdaki gibi elde edilir.
d 2V 1 dV V
2
  0 (3.3)
dt RC dt LC
İkinci Dereceden Diferansiyel Denklem Çözümü:
Denklem (3.3)’de yer alan ikinci dereceden diferansiyel denklemin çözümünü
eksponansiyel formda olduğunu kabul edersek, Denklem (8.3)’de yer alan
gerilim;
V  Ae st (3.4)
burada A ve s bilinmeyen sabitler olarak ifade edilir. Buradaki amacımız ise
bu sabit değerleri bularak Şekil (3.1)’de yer alan devrenin gerilim cevabını
bulmaktır.
3

Burada çözüm olarak kabul ettiğimiz V  Ae st ifadesini Denklem (3.3)’de

yerine koyacak olursak;
As st A st
As 2e st  e  e 0
RC LC
s 1
Ae ( s 
st 2
 )0 (3.5)
RC LC
Denklem (3.5)’de yer alan ifade, e st  0 olmak üzere A veya parantez içindeki
terimler toplamının sıfır olduğu durumda geçerlidir. Ancak, A = 0 olması genel
çözümde kullanılmaz, çünkü bu durum gerilimin her zaman 0 (sıfır) olmadığı
anlamına gelir. Buda eğer indüktör veya kapasitörde enerji varsa fiziksel olarak
mümkün değildir. Bu sebeple sadece parantez içindeki ifadenin sıfır olması
dikkate alınır.
4

Dolayısıyla, Denklem (3.5)’e ait karakteristik denklem aşağıdaki gibi elde

edilir.
s 1
s2   0 (3.6)
RC LC
Denklem (3.6)’nın kökleri ( s1ve s2 ) ise;
1 1 2 1
s1    ( )  (3.7)
2 RC 2 RC LC
1 1 2 1
s2    ( )  (3.8)
2 RC 2 RC LC
Denklem (3.7) ve (3.8)’de yer alan kökler A’ya bağlı olmadan diferansiyel
denklemi sağlar. Bu sebeple;
 V  A1e s1t (3.9)
5

 V  A2 e s2t (3.10)
 V  A1e s1t  A2 e s2t (3.11)
olacak şekilde üç çözüm bulunur. Denklem (3.11)’deki çözüm, hem Denklem
(3.9)’u hem de (3.10)’u içerdiğinden dolayı, diferansiyel denklemin
çözümünde kullanılacak olur ise;
dV
 A1s1e s1t  A2 s2e s2t (3.12)
dt
d 2V
2
 A s
1 1
2 s1t
e  A 2 s2 t
2 2e
s (3.13)
dt
Bulunan bu türev ifadeleri (Denklem (3.12) ve (3.13)), Denklem (3.3)’de
yerine yazılacak olur ise;
6

s1 1 s 1
A1e s1t ( s12   )  A2e s2t ( s2 2  2  )0 (3.14)
RC LC RC LC
Denklem (3.14)’de yer alan her bir parantezin içinde yer alan s1 ve s2 kökleri,
karakteristik denklemin kökleri bu parantezli ifadeler 0’a eşit olur. Sonuç
olarak, paralel RLC devresinin doğal cevabının formu;
V  A1e s1t  A2 e s2t (3.15)
1 1
burada s1     2  wo2 , s2     2  wo2 ,   ve wo  ’dir.
2RC LC
Ayrıca belirtmek gerekir ki; e ’nin üssü boyutsuz olacağından, s1 ve s2 t’nin
tersi yani s 1 şeklinde tanımlanan frekans değerleri olarak tanımlanır. Yani;
s1 , s2  kompleks frekans
  neper frekansı
7

wo  rezonans radyan frekansı olarak tanımlanır.

Burada üç durum söz konusudur.
 Eğer  2  wo2  Kökler reel ve farklı, devre cevabı ise üst sönümlü (over
damped)
 Eğer  2  wo2  Kökler kompleks ve farklı, devre cevabı alt sönümlü (under
damped)
 Eğer  2  wo2  Kökler reel ve eşit, devre cevabı kritik sönümlü (critically
damped)
8

Örnek 3.1: R  200 , L  50 mH , C  0.2  F olan paralel RLC devresinde;

a) Devrenin karakteristik denklemin köklerinin bulunuz.
b) Devreye ait cevap durumunu belirleyiniz (üst sönümlü, alt sönümlü…).
c) (a) ve (b) şıkkını R  312.5  için tekrarlayınız.
d) Devre cevabının kritik sönümlü olması için R = ?
Cevap:
1 106
a)     1.25 x104 rad / sn
2 RC (400)(0.2)
1 103106
w  2
o   108 rad 2 / sn 2
LC (50)(0.2)
s1     2  wo2  5000 rad / sn
9

s2     2  wo2  20000 rad / sn

b)  2  wo2 olduğundan devre cevabı üst sönümlüdür.
c) R  312.5  için
106
  8000 rad / sn
(625)(0.2)
 2  0.64 x108 rad 2 / sn 2
wo2  108 rad 2 / sn 2
s1  8000  j 6000 rad / sn
s2  8000  j 6000 rad / sn
wo2   2 olduğundan R  312.5  için devre cevabı alt sönümlüdür.
e) Devre cevabının kritik sönümlü olması için;  2  wo2 olmalıdır. Dolayısıyla
10

2
 1  1 1
    108
  10 4
 2 RC  LC 2 RC
106
R 4
 250  olarak bulunur.
(2 x10 )(0.2)
11

3.1.1 Üst Sönümlü (Overdamped) Voltaj Cevabı

Denklem (3.15)’de yer alan paralel RLC devresinin doğal cevabının formu
V  A1e s1t  A2 e s2t ’dir ve burada s1 ve s2 karakteristik denklemin reel farklı
kökleridir.
Bu denklemde yer alan A1 ve A2 sabitleri, başlangıç koşulları kullanılarak
 dV (0 )
bulunabilir. Bunun içinde özellikle V (0 ) ve ifadelerinin,
dt
V  A1e s1t  A2 e s2t ifadesi için aşağıdaki gibi belirlenmesi gerekir.
V (0  )  A1  A2 (3.16)
dV (0 )
 s1 A1  s2 A2 (3.17)
dt
12

Denklem (3.16) ve (3.17)’den başlangıç koşullarını (depolanan enerjiyi)

kullanarak A1 ve A2 bulunabilir.
dV (0 ) iC (0 )
 , t  0 (3.18)
dt C

dV (0 )
iC (0 )  C (3.19)
dt
 dV (0 )
Yani iC (0 ) biliniyorsa bulunur.
dt
Kapasitörün başlangıç akımı iC (0  ) ise KCL kullanılarak aşağıdaki gibi
bulunur.
 Vo
iC (0 )   Io (3.20)
R
13

Örnek 3.2: C  0.2 uF , L  50 mH , R  200  olan bir Paralel RLC devresinde,

kapasitör üzerinde depolanan enerjiye denk düşen başlangıç voltajı Vo  12V
ve indüktörün başlangıç akımı I o  30 mA ise;
a) Devrede her bir koldaki başlangıç akımını bulunuz.
dV
b) ’nin başlangıç değerini bulunuz.
dt
c) Gerilim ifadesi V (t ) ’yi bulunuz.
d) V (t ) ’yi, 0  t  250  s için çiziniz.
14

Cevap:
a) İndüktör, üzerinden geçen akımda ani değişime izin vermediğinden,
indüktörün başlangıç akımı iL (0  )  iL (0)  iL (0  )  30 mA ’dir.
Kapasitöre ait başlangıç voltajı ise Vo  12V ’dur.
12
Direnç üzerinden geçen başlangıç akımı ise I R (0  )   60 mA ’dir.
200
KCL kullanılarak kapasitörün başlangıç akımı bulunacak olur ise;
I C (0  )   I L (0  )  I R (0  )
 30 mA  60 mA  90 mA ’dir. (Bu arada I C (0  )  0 A kabul edildi).
dV
b) ic  C kullanılarak;
dt
15

dV (0 ) iC 90 x103
  6
 450 KV / sn olarak bulunur.
dt C 0.2 x10
c) Öncelikle karakteristik kökler aşağıdaki gibi bulunur.
s1     2  wo2
1 1 2 1
  ( ) 
2 RC 2 RC LC
 5000 rad / sn
s2     2  wo2
1 1 2 1
  ( ) 
2 RC 2 RC LC
 20000 rad / sn
16

V (0  )  A1  A2  12V
dV (0 ) iC (0 )
  s1 A1  s2 A2
dt C
 5000 A1  20000 A2  450 x103 V / sn
Böylece;
A1  A2  12V
5000 A1  20000 A2  450 x103 V
A1  14 V , A2  26V bulunur.
V (t )  A1e s1t  A2 e s2t
 14e 5000 t  26e 20000 t V , t  0.
17

d) 0  t  250  s için
t (m s )
Şekil 3.2: Gerilim değişimi
18

3.1.2 Alt Sönümlü (Underdamped) Voltaj Cevabı

Eğer  2  wo2 ise karakteristik denklemin kökleri kompleks ve devre cevabı alt
sönümlüdür.
Bu durumda karakteristik kökler;
s1    ( wo2   2 )
   j ( wo2   2 )
s1    jwd , ( wd2  wo2   2 ) (3.20)
s2    jwd (3.21)
burada wd sönümlenmemiş (damped) radyan frekansı temsil eder.
Paralel RLC devresine ait gerilim ifadesi ise;
V  A1e s1t  A2 e s2t
19

 A1e (   jwd ) t  A2 e  (  jwd ) t , e j  cos  j sin 

 A1e  t e jwd t  A2 e  t e  jwd t
 e  t ( A1 cos wd t  jA1 sin wd t  A2 cos wd t  jA2 sin wd t )
 e  t  ( A1  A2 ) cos wd t  j ( A1  A2 )sin wd t  (3.22)
burada B1  ( A1  A2 ), B2  j ( A1  A2 ) olarak tanımlanacak olur ise devreye ait
gerilimin ifadesi;
V  e  t  B1 cos wd t  B2 sin wd t  . (3.23)
Alt sönümlü cevapta kökler kompleks ve birbirinin eşleniği olduğundan dolayı
B1 ve B2 reel çıkar ( B1  ( A1  A2 ), B2  j ( A1  A2 ) ). Zaten B1 ve B2 voltaj
olarak reeldir ve aşağıdaki denklemler kullanılarak elde edilir.
V (0  )  Vo  B1 (3.24)
20

dV (0 ) iC (0 )
   B1  wd B2 (3.25)
dt C
 Alt sönümlü cevap salınımlıdır. Yani voltaj artı ve eksi değerler arasında
değişim gösterir. Osilasyonun genliği eksponansiyel olarak azalır. Voltaj
salınım oranı wd ile sabitlenir.
  , sönüm (damping) faktörü veya sönüm katsayısı olarak tanımlanır.
 Eğer   0 ve osilasyon frekansı wo ise sönüm (damping) olmaz. Ancak
devrede R gibi (enerji harcayan) bir eleman var olduğu sürece   0 olur
ve wd  wo ’dır. ( wd , salınım frekansı)
 Osilasyonlu davranışın sebebi, devrenin L ve C gibi iki enerji depolayıcı
elemanının aynı devrede var olmasıdır.
21

Örnek 3.3:

iC iL iR
Vo Io
Şekil 3.3: Örnek 3.3’e ait paralel RLC devresi

Şekil 3.3’deki paralel RLC devresinde Vo  0 , I o  12.25 mA , R  20 K  ,
L  8H , C  0.125  F olduğuna göre;
a) Devreye ait karakteristik denklemin köklerini bulunuz.
22

dV
b) t  0  için V ve ’yi bulunuz.
dt
c) t  0 için devrenin voltaj cevabını bulunuz.
d) V (t ) ’yi 0  t  11 msn için çiziniz.
Cevap:
1 106
a)    3
 200 rad / sn.
2 RC 2(20)10 (0.125)
1 106
wo    103 rad / sn
LC (8)(0.125)
wo2   2 olduğundan devre cevabı alt sönümlüdür.
wd  wo2   2  106  4 x104  100 96  979.80 rad / sn.
23

s1    jwd  200  j 979.80 rad / sn .

s2    jwd  200  j 979.80 rad / sn
b) V ’nin C kapasitörüne karşılık bir voltaj olduğunu düşünerek;
V (0)  V (0  )  Vo  0 ve V (0  )  VR  0 olur. ( t  0  ’da).
Bu durumda t  0 için, iC   I o  12.25 mA ’dir.
dV (0 ) iC (0 ) 12.25 x103
  6
 98000V / sn.
dt C 0.125 x10
c) B1  V (0  )  Vo  0.
98000
B2   100V .
wd
Böylece devreye ait gerilim ifadesi;
V (t )  100e 200 t sin(979.89t ) V , t  0.
24

d)
t (sn)
25

 Alt sönümlü devrelerde;

V2
R P ’den,   0.
R
  0 Voltaj cevabı maksimum değerde sabitlenir. wd  wo ’a yaklaşır
ve eşit olur. Osilasyon frekansı wo ’da tutulur.
 Osilasyon periyodu;
2
wd  , burada Td ilk maksimum ile ikinci maksimum değer arasındaki
Td
zamanı ifade eder. Böylece devreye ait periyot ve frekans aşağıdaki gibi
bulunur.
2
Td 
wd
26

2
Td   6.41msn
100 96
1 103
fd    155.94 Hz
Td 6.41
 Alt sönümlü cevap salınım yapar.
 Üst sönümlü cevap son değerine osilasyonsuz yaklaşır.
27

3.1.3 Kritik Sönümlü Voltaj Cevabı (Doğal)

Bir paralel RLC devresinde  2  wo2 veya   wo ise devrenin voltaj cevabı
kritik sönümlüdür. Kritik sönümlü cevap için kökler reel ve birbirine eşittir.
1
s1  s2     (3.26)
2 RC
s1  s2 ’de V  A1e s1t  A2 e s2t ifadesi kullanılmaz çünkü
V  ( A1  A2 )e  t  Ao e  t ’dır. Burada Ao ifadesi; (Vo ve I o ) bağımsız başlangıç
koşullarını tek başına sağlayamaz. Bu yüzden iki kök bir birine eşit ise
diferansiyel denklemin çözümü aşağıdaki formu alır.
V  D1te  t  D2 e  t (3.27)
28


dV (0 )
Burada ise V (0  ) ve ifadeleri Denklem (3.28) ve (3.29)’da ki gibi
dt
bulunur.
V (0  )  Vo  D2 (3.28)
dV (0 ) iC (0)
  D1   D2 (3.29)
dt C
29

Örnek 3.4:
a) Bir önceki örnek 3.3’de paralel RLC devresinin kritik sönümlü
olabilmesi için direnç değeri R’nin kaç ohm olması gerekir.
b) Bu devreye ait gerilim ifadesi V (t ) ’yi t  0 için bulunuz.
c)V (t ) ’yi 0  t  7 msn aralığı için çiziniz.
Cevap:
a) wo2  106
1
  103 
2RC
106
R  4000 
2000(0.125)
b) V (0 )  0
30

dV (0 )
 98000V / s
dt
D2  0 , D1  98000V / s
Gerilim ifadesi, V (t )  98000te 1000 t V , t  0.
t (ms)
31

3.2 Paralel RLC Devrelerinde Basamak Cevabı

iC iL iR
Şekil 3.6: Paralel RLC devresi

Bir paralel RLC devresine sabit (dc) bir akım ve gerilimin ani uygulanması
durumunda (Şekil 3.6’da olduğu gibi) devreye ait gerilim ifadesi bulunacak
olur ise;
iL  iR  iC  I
V dV
iL  C I (3.30)
R dt
32

di
V L olduğundan, gerilimin zaman göre türevi aşağıdaki gibi elde edilir.
dt
dV d 2iL
L 2 (3.31)
dt dt
Böylece Denklem (3.30) düzenlenecek olur ise;
L diL d 2iL
iL   LC 2  I
R dt dt
1 t V dV
L 0
Vdt 
R
 C
dt
I
d 2V 1 dV V
2
  0 (3.32)
dt RC dt LC
ifadesi elde edilir.
33

Denklem (3.32)’ye ait çözüm formları:

Gerilim ifadeleri;
V  A1e s1t  A2 e s2t  Devre cevabı üst sönümlü
V  B1e  t cos( wd t )  B2 e  t sin( wd t )  Devre cevabı alt sönümlü
V  D1te  t  D2 e  t  Devre cevabı kritik sönümlü
 Burada doğal cevaptan farklı olarak t  0 için bir kaynak olduğundan,
t  0  anında sabitleri değerlendirirken kaynak (akım veya gerilim) dikkate
alınmalıdır.
Akım ifadeleri;
iL  I  A1' e s1t  A2' e s2t
iL  I  B1' e  t cos( wd t )  B2' e  t sin( wd t )
34

iL  I  D1'te  t  D2' e  t
Basamak cevabın doğal cevapla ilişkisi;
i  I f + {doğal cevap fonksiyonu formu}
v  V f + {doğal cevap fonksiyonu formu}
burada, I f ve V f son değer.
35

Örnek 3.5:

iC iL iR
I Vo
Şekil 3.7: Örnek 3.5’e ait devre şeması

I  24 mA , R  400  , L  25 mH , C  25 nF , I o  0 , Vo  0 ve depolanan
enerji sıfırdır.
a) iL ’nin başlangıç değerini bulunuz.
diL
b) ’nin başlangıç değerini bulunuz.
dt
36

c) Karakteristik denklemin köklerini bulunuz.

d) iL (t ) ’nin t  0 için nümerik ifadesini bulunuz.
Cevap:
a) Depolanan enerji olmadığından iL (0)  0 olur. İndüktörde ani akım değişimi
olmadığından iL (0  )  0 olur.
b) Vo  0 olduğundan Vo (0  )  0 olur.
di di 
V  L ’den ifadesi kullanılarak L (0 )  0.
dt dt
12
1 10
c) wo2    16 x108
LC 25 x 25
1 109
   5 x104 rad / sn   2  25 x108.
2 RC 2 x 400 x 25
37

 2  wo2 kökler reel ve ayrıdır ve devre cevabı üst sönümlüdür.

s1  5 x10 4  3 x10 4  20000 rad / sn
s2  5 x10 4  3 x10 4  80000 rad / sn
d) iL  I  A1'e s1t  A2' e s2t
iL (0)  I  A1'  A2'  0
diL
(0)  s1 A1'  s2 A2'  0 olduğuna göre;
dt
A1'  32 mA ve , A2'  8 mA olur.
Böylece iL (t ) ’nin t  0 için nümerik ifadesi;
iL (t )  (24  32e 20000 t  8e 80000 t ) mA, t  0.
38

Örnek 3.6: Örnek 3.5’deki devrede R  625  alınırsa;

Cevap:
1
wo   4 x104
LC
  3.2 x10 4
 2  wo2 olduğundan devre cevabı alt sönümlüdür.
s1  3.2 x10 4  j 2.4 x10 4 rad / sn
s2  3.2 x10 4  j 2.4 x10 4 rad / sn
Bu devreye ait akım ifadesi;
iL (t )  I  B1' e  t cos( wd t )  B2' e  t sin( wd t )
39

Yukarıda verilen akım denkleminde,   32000 rad / sn ve

wd  24000 rad / sn ’dir.
I  24 mA
iL (0)  I  B1'  0
diL (0)
 wd B2'   B1' olduğuna göre;
dt
B1'  24 mA ve B2'  32 mA olarak bulunur.
Böylece iL (t ) ’nin t  0 için nümerik ifadesi;
iL (t )  (24  24e 32000 t cos(24000t )  32e 32000 t sin(24000t )) mA, t  0.
40

Örnek 3.7: Örnek 3.5’deki devrede R  500  alınırsa,

Cevap:
  4 x10 4 s 1 , wo  4 x10 4
 2  wo2 olduğundan devre cevabı kritik sönümlüdür ve akım ifadesi;
iL (t )  I  D1'te  t  D2' e  t .
iL (0)  I  D2'  0
diL (0)
 D1'   D2' olduğundan
dt
D1'  960, 000 mA / sn
D2'  24 mA
iL (t )  (24  960000te 40000 t  24e 40000 t ) mA, t  0.
41

0  t  220  sn için üç örneğin grafiği Şekil 3.8’de verilmiştir.
R = 400 W (Üst Sönümlü )

R = 500 W ( Kritik Sönümlü )
iL (mA)
R = 625 W ( Alt sönümlü )
t (m s )
Şekil 3.7: Örnek 3.5, 3.6 ve 3.7 için zamana göre akım değişimi
iL ’nin son değeri 24 mA, % 90’ı 21,6 mA’dir. Son değere 130  s ’de (en geç)
üst sönümlüde ulaşıyor.
42

3.3 Seri RLC Devrelerde Doğal ve Basamak Cevabı

Doğal Cevap:
Io
Vo
Şekil 3.8: Seri RLC devresi

KVL kullanılarak;
di 1 t
Ri  L   idt  Vo  0
dt C 0
43

di d 2i i
R L 2  0
dt dt C
d 2i R di i
2
  0 (3.33)
dt L dt LC
Denklem (3.3)’e ait karakteristik denklem ise;
R 1
s  s
2
0 (3.34)
L LC
Karakteristik denklemin kökler;
R R 2 1
s1, 2   ( )  (3.35)
2L 2L LC
44

s1, 2     2  w02 olarak tanımlanır ve burada

R 1
 rad / sn, wo  rad / sn ’dir.
2L LC
Seri RLC devresine ait doğal Cevap
 i (t )  A1e s1t  A2 e s2t  Üst sönümlü
 i (t )  B1e  t cos( wd t )  B2 e  t sin( wd t )  Alt sönümlü
 i (t )  D1te  t  D2 e  t  Kritik sönümlü
45

Basamak Cevabı:
R
VR VL
V VC
Şekil 3.9: Seri RLC devresi

KVL kullanılarak;
di
V  Ri  L  VC (3.34)
dt
46

dVC
Denklem (3.34)’de akım yerine i  C ifadesi yazılacak olur ise
dt
di d 2VC
 C 2 olur. Böylece;
dt dt
d 2VC R dVC VC V
   (3.34)
dt 2 L dt LC LC
VC  V f  A1' e s1t  A2' e s2t
VC  V f  B1' e  t cos( wd t )  B2' e  t sin( wd t )
VC  V f  D1'te  t  D2' e  t
V f , VC ’nin son değeri. (yani devrede V f  V (kaynak gerilimi))
47

Örnek 3.8:

Şekil 3.10: Örnek 3.8’e ait devre şeması

Şekil 3.10’daki devrede 0.1  F ’lık kapasitör 100V ’a şarj olmuştur ve t  0
anında bobin ve direnç üzerinden deşarj olmaktadır.
a) i ( t )  ?, t  0.
b) VC (t )  ?, t  0.
48

Cevap:
1 R
a) w 2
o  10 rad / sn ,  
8 2 2
 2800 rad / sn
LC 2L
 2  wo2 olduğu için cevap alt sönümlüdür.
i (t )  B1e  t cos( wd t )  B2 e  t sin( wd t )
  2800 rad / sn, wd  9600 rad / sn
iL anahtar kapanmadan hemen önce 0’dır ve iL (0  ) ’da 0 olur.
i (0)  0  B1
di (0 )
L  Vo
dt
Anahtar kapatıldıktan hemen sonra;
49

i(0 )  0 olduğundan VR  0 olur. Dolayısıyla Vo gerilimi (C üzerindeki) L’de

de görülür.
di (0 ) Vo
  1000 A / sn
dt L
B1  0 ’da kullanılarak;
di
 400 B2e 2800 t (24cos(9600t )  7 sin(9600t ))
dt
di (0 )
 9600 B2  B2  0.1042 A
dt
i (t )  0.1042e 2800 t sin(9600t ) A, t  0.
1 t di
b) VC    idt  Vo veya VC  iR  L
C 0 dt
VC (t )  (100 cos(9600t )  29.17 sin(9600t ))e 2800 t V , t  0.
50

Özet Bilgi:
 Üst sönümlüde,   wo ’dır. Yani  , rezonans frekansından büyüktür ve
son değerine salınım olmadan gider.
 Alt sönümlüde,   wo ’dır ve cevap son değer civarında salınım yapar. 
ne kadar büyükse salımı o kadar uzar. Eğer enerji harcayıcı eleman (R)
devreden çıkarılırsa,   0 olur ve cevap sabitlenmiş salınımlı olur.
 Kritik sönümlerde,   wo ’dır ve cevap salınım olayının eşiğindedir.
1
 paralel RLC
2RC
R
 seri RLC
2L
51

  neper frekansı veya damping faktörü; R’nin ( R  dissipative

element) cevap üzerindeki etkisini gösterir.
52

Kaynak
J. W. Nilsson and S. Riedel, Electric Circuits, Pearson Prentice Hall.
53

Devre Teorisi BLM 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Devre Teorisi BLM 3

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Devre Teorisi BLM 3

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Devre Teorisi Ders Notu

Dr. Nurettin ACIR ve Dr. Engin Cemal MENGÜÇ

3.1. Paralel RLC Devrelerde Doğal Cevap

Şekil 3.1: Paralel RLC devresi

Burada çözüm olarak kabul ettiğimiz V  Ae st ifadesini Denklem (3.3)’de

Dolayısıyla, Denklem (3.5)’e ait karakteristik denklem aşağıdaki gibi elde

wo  rezonans radyan frekansı olarak tanımlanır.

Örnek 3.1: R  200 , L  50 mH , C  0.2  F olan paralel RLC devresinde;

s1     2  wo2  5000 rad / sn

s2     2  wo2  20000 rad / sn

3.1.1 Üst Sönümlü (Overdamped) Voltaj Cevabı

Denklem (3.16) ve (3.17)’den başlangıç koşullarını (depolanan enerjiyi)

Örnek 3.2: C  0.2 uF , L  50 mH , R  200  olan bir Paralel RLC devresinde,

Şekil 3.2: Gerilim değişimi

3.1.2 Alt Sönümlü (Underdamped) Voltaj Cevabı

 A1e (   jwd ) t  A2 e  (  jwd ) t , e j  cos  j sin 

Şekil 3.3: Örnek 3.3’e ait paralel RLC devresi

wd  wo2   2  106  4 x104  100 96  979.80 rad / sn.

s1    jwd  200  j 979.80 rad / sn .

Şekil 3.4: Gerilim değişimi

 Alt sönümlü devrelerde;

3.1.3 Kritik Sönümlü Voltaj Cevabı (Doğal)

Şekil 3.5: Gerilim değişimi

3.2 Paralel RLC Devrelerinde Basamak Cevabı

Şekil 3.6: Paralel RLC devresi

Denklem (3.32)’ye ait çözüm formları:

v  V f + {doğal cevap fonksiyonu formu}

burada, I f ve V f son değer.

Şekil 3.7: Örnek 3.5’e ait devre şeması

c) Karakteristik denklemin köklerini bulunuz.

 2  wo2 kökler reel ve ayrıdır ve devre cevabı üst sönümlüdür.

Örnek 3.6: Örnek 3.5’deki devrede R  625  alınırsa;

Yukarıda verilen akım denkleminde,   32000 rad / sn ve

Örnek 3.7: Örnek 3.5’deki devrede R  500  alınırsa,

0  t  220  sn için üç örneğin grafiği Şekil 3.8’de verilmiştir.

R = 400 W (Üst Sönümlü )

3.3 Seri RLC Devrelerde Doğal ve Basamak Cevabı

Şekil 3.8: Seri RLC devresi

s1, 2     2  w02 olarak tanımlanır ve burada

Şekil 3.9: Seri RLC devresi

VC  V f  A1' e s1t  A2' e s2t

VC  V f  B1' e  t cos( wd t )  B2' e  t sin( wd t )

V f , VC ’nin son değeri. (yani devrede V f  V (kaynak gerilimi))

Şekil 3.10: Örnek 3.8’e ait devre şeması

i(0 )  0 olduğundan VR  0 olur. Dolayısıyla Vo gerilimi (C üzerindeki) L’de

  neper frekansı veya damping faktörü; R’nin ( R  dissipative

You might also like