Chương 7+8

1 Ch÷ìng 7 KHONG THÈNG K DÜA TRN MËT
MU ÌN
GIÎI THIU
Mët ÷îc l÷ñng iºm, v¼ â l 1 con sè, tü b£n th¥n nâ khæng cung c§p b§t ký thæng tin n o
v· ë ch½nh x¡c v ë tin cªy cõa ÷îc l÷ñng â. X²t v½ dö dòng thèng k¶ X º t½nh ÷îc l÷ñng
iºm cho gi¡ trà chc chn cõa trung b¼nh thüc sü (g) cõa mët th÷ìng hi»u kh«n gi§y x¡c ành,
gi£ sû r¬ng X = 9322, 7 v¼ mü thay êi n¶n h¦u nh÷ khæng x£y ra tr÷íng hñpX = µ. ×îc
l÷ñng iºm khæng nâi ¸n vi»c l m th¸ n o º ti¸n g¦n v· µ. Mët gi£i ph¡p º thay th¸ ÷a ra
mët gi¡ trà hñp lþ duy nh§t cho tham sè n y l t½nh ÷îc l÷ñng º ÷a ra duy nh§t mët gi¡ trà
hñp lþ. Cho tham sè ÷îc l÷ñng º t½nh to¡n v b¡o c¡o to n bë kho£ng cõa gi¡ trà hñp lþ, mët
÷îc l÷ñng kho£ng hay kho£ng tin cªy (CI) , kho£ng tin cªy luæn ÷ñc t½nh b¬ng c¡ch ¦u ti¶n
chån mùc ë tin cªy â l ë o cõa kho£ng tin cªy, 1 kho£ng tin cªy vîi 95 % ë tin cªy cho
trung b¼nh thüc sü câ giîi h¤n d÷îi l 9162,5 v giîi h¤n tr¶n 9482,9 do â ð ë tin cªy 95% ,
b§t ký gi¡ trà n o cõa µ giúa 9162,5 v 9482,9 l hñp lþ. ë tin cªy 95% ngh¾a l 95% cõa t§t
c£ mü s³ cho ra mët kho£ng m bao gçm c£ µ ho°c b§t ký tham sè n o ÷ñc ÷îc l÷ñng v
ch¿ 5% cõa t§t c£ mü n¬m trong kho£ng sai l¦m . kho£ng tin cªy th÷íng dòng l 95%, 99%
v 90% Cao hìn ë tin cªy, mët c¡ch m¤nh m³ hìn ta tin r¬ng gi¡ trà cõa tham sè ÷ñc ÷îc
l÷ñng trong kho£ng (gi£i th½ch v· ë tin cªy b§t ký s³ ÷ñc ÷a ra sau) thæng tin v· ë ch½nh
x¡c cõa mët kho£ng tin cªy ÷ñc x¡c ành b¬ng ë rëng cõa kho£ng . n¸u ë tin cªy cao v
kho£ng tin cªy m ta thu ÷ñc kh¡ hµp, ta s³ dòng ki¸n thùc v· gi¡ trà ch½nh x¡c cõa tham
sè hñp lþ . Mët kho£ng tin cªy r§t rëng s³ ÷a ra thæng tin v· sü khæng chc chn trong ÷îc
l÷ñng cõa chóng ta. H¼nh 7.1 Biºu di¹n kho£ng tin cªy 95% cho trung b¼nh thüc sü cõa hai
nh¢n hi»u kh«n gi§y kh¡c nhau. Mët trong nhúng kho£ng n y cho th§y ë ch½nh x¡c cõa µ,
ng÷ñc l¤i l gñi þ v· gi¡ trà hñp lþ cõa kho£ng
H¼nh 7.1 cho th§y ë ch½nh x¡c (lo¤i 1) v khæng ch½nh x¡c (lo¤i 2) thæng tin v· µ
2 7.1 T½nh ch§t cì b£n cõa kho£ng tin cªy

C¡c kh¡i ni»m v t½nh ch§t cì b£n cõa kho£ng tin cªy (CIs) d¹ th§y vîi tr÷íng hñp ìn gi£n,
m°c dò æi khi khæng câ trong thüc t¸. x²t tham sè trung b¼nh µ cõa mët têng thº.
1. Ph¥n phèi cõa têng thº l ph¥n phèi chu©n
2. Gi¡ trà ë l»ch ti¶u chu©n cõa têng thº σ ¢ bi¸t
Thæng th÷íng gi£ thi¸t ph¥n phèi cõa qu¦n thº l hñp lþ, tuy nhi¶n n¸u ch÷a bi¸t gi¡ trà cõa
µ m gi¡ trà σ ¢ bi¸t th÷íng th¼ khæng õ ë tin cªy (dú ki»n ch½nh v· têng thº th÷íng bi¸t
tr÷îc c¡c thæng tin li¶n quan) ta s³ ph¡t triºn c¡c ph÷ìng ph¡p câ gi£ thi¸t h¤n ch¸ trong ph¦n
7.2 v 7.3
V DÖ 7.1
Kÿ s÷ cæng nghi»p chuy¶n v· cæng th¡i håc quan t¥m ¸n vi»c thi¸t k¸ khæng gian l m vi»c
tho£i m¡i v c¡c thi¸t bà cæng nh¥n vªn h nh º ¤t ÷ñc n«ng su§t cao. B i vi¸t ınghi¶n cùu
v· thi¸t k¸ b n ph½m chú v sè. ( Nh¥n tè con ng÷íi ,1985, 175-187) b¡o c¡o v· nghi¶n cùu
chi·u cao th½ch hñp cho th½ nghi»m b n ph½m hé trñ cê tay. Vîi mü n=3 chån nhúng ng÷íi
1
¡nh m¡y ¢ ÷ñc o t¤o, v chi·u cao b n ph½m th½ch hñp l X = 80.0 cm. G¿a sû chi·u
cao th½ch hñp câ ph¥n phèi chu©n vîi σ = 2.0cm (¥y l mët trong nhúng gi¡ trà ÷ñc · xu§t
trong b i b¡o) chi·u cao trung b¼nh th½ch hñp cho t§t c£ nhúng ng÷íi câ kinh nghi»m ¡nh
m¡y ¤t ÷ñc mët kho£ng tin cªy theo µ
Mü thüc t¸ quan s¡t x1 , x2 , . . . ..xn ÷ñc gi£ ành l k¸t qu£ quan s¡t cõa mü ngü nhi¶n
X1 , X2 , . . . ..Xn tø ph¥n phèi chu©n vîi trung b¼nh µ v ë l»ch ti¶u chu©n σ . K¸t qu£ mæ t£
trong ch÷ìng 5 câ ngh¾a l , khæng ph¥n bi»t cï mü √ n bao nhi¶u , trung b¼nh mü X câ ph¥n
phèi chu©n vîi ký vång µ v ë l»ch ti¶u chu©n σ/ n, ¦u ti¶n chu©n hâa X b¬ng c¡ch trø i
gi¡ trà ký vång sau â chia cho ë l»ch ti¶u chu©n ta ÷ñc bi¸n chu©n hâa
X −µ
Z= √ (7.1) (7.1)
σ/ n
V¼ bi¸n chu©n hâa n¬m trong kho£ng -1,96 v 1,96 câ x¡c su§t .95 n¶n
X −µ
P (−1, 96 < √ < 1, 96) = .95 (7.2)
σ/ n
Bi¸n êi b§t ¯ng thùc b¶n trong

√ ngo°c cõa (7.2) sao cho câ d¤ng t÷ìng ÷ìng l < µ < u, khi
â l v u li¶n quan ¸n X v σ/ n i·u n y câ ÷ñc thæng qua c¡c bi¸n êi t÷ìng ÷ìng sau:
1. √
Nh¥n c£ hai v¸ vîi
σ/ n
σ σ
−1, 96. √ < X − µ < 1, 96. √
n n
2. Trø c£ hai v¸ cho X

σ σ
−X − 1, 96. √ < −µ < −X + 1, 96. √
n n
Nh¥n b§t ¯ng thùc tr¶n cho -1 (l÷u þ £o chi·u b§t ¯ng thùc)
σ σ
X + 1, 96. √ > µ > X − 1, 96. √
n n
Hay
σ σ
X − 1, 96. √ < µ < X + 1, 96. √
n n
Thay v o (7.2) ta ÷ñc

σ σ
P (X − 1, 96. √ < µ < X + 1, 96. √ ) = .95 (7.3)
n n
B§t ¯ng thùc b¶n trong (7.3) ch÷a ÷ñc quen thuëc. º ÷a v· d¤ng quen thuëc a ≤ Y ≤ b
vîi a,b l h¬ng sè trong khi b§t ¯ng thùc b¶n trong (7.3) câ sè ngü nhi¶n xu§t hi»n ð 2 iºm
k¸t thóc cán h¬ng sè µ ch÷a bi¸t l¤i ð giúa. º gi£i th½ch (7.3) ta ÷a bi¸n ngü nhi¶n câ iºm
k¸t thóc ð b¶n tr¡i X − 1, 96. √σn v iºm k¸t thóc ð b¶n ph£i X + 1, 96. √σn v· kþ hi»u kho£ng,
tùc l
σ σ
(X − 1, 96. √ , X + 1, 96. √ ) (7.4)
n n
2
Kho£ng trong (7.4)l kho£ng ngü nhi¶n v¼ 2 iºm k¸t thóc cõa kho£ng √ li¶n quan ¸n bi¸n
ngü nhi¶n nâ tªp trung ð trung b¼nh mü X v k²o d i ¸n (1, 96σ)/ n méi b¶n cõa X . Do
â ë rëng cõa kho£ng l 2.(1, 96). √σn , â khæng ph£i mü ngü nhi¶n , ch¿ câ và tr½ cõa kho£ng
( n¬m giúa X ) l ngü nhi¶n. Câ thº gi£i th½ch nh÷ sau "x¡c su§t l .95 m bao gçm c£ kho£ng
ngü nhi¶n (7.4) hay bao gçm gi¡ trà óng cõa µ " tr÷îc khi thüc hi»n b§t ký thû nghi»m n o
i·u ¦u ti¶n l tªp hñp dú li»u sao cho µ s³ n¬m trong kho£ng (7.4)
H¼nh 7.2 kho£ng ngü nhi¶n (7.4) tªp trung t¤i X
ÀNH NGHA
N¸u sau khi quan s¡t X1 = x1 , X2 = x2 , . . . , Xn = xn , ta t½nh ÷ñc trung b¼nh mü ÷ñc quan
s¡t l x sau â thay X trong (7.4) b¬ng x khi o, kho£ng cè ành thu ÷ñc gåi l kho£ng tin
cªy 95% cho µ. Khi â kho£ng tin cªy ÷ñc biºu di¹n b¬ng
σ σ
(x − 1, 96. √ , x + 1, 96. √ )
n n
L kho£ng tin cªy 95% cho µ

Hay
σ σ
x − 1, 96. √ < µ < x + 1, 96. √
n n
Vîi ë tin cªy 95% cho µ.

Biºu di¹n ngn gån cho kho£ng nh÷ sau x ± 1.96 √σn , khi â d§u ˘ gåi l iºm cuèi b¶n tr¡i
(giîi h¤n d÷îi) v d§u + l iºm cuèi b¶n ph£i (giîi h¤n tr¶n).
V DÖ 7.2
Sè l÷ñng c¦n thi¸t º t½nh kho£ng tin cªy 95% cho chi·u cao trung b¼nh th½ch hñp l σ =
2.0, n = 31 v x = 80.0 khi â ta câ k¸t qu£
σ 2.0
x √ = 801.96 √ = 80.7 = (79.3, 80.7)
n 31
Ngh¾a l ta câ thº ¡nh gi¡ ÷ñc t¤i mùc 95% th¼ 79.3 < µ < 80.7 kho£ng c¡ch n y t÷ìng èi
hµp, tùc ë ch½nh x¡c cõa ÷îc l÷ñng µ ¤t ÷ñc kh¡ cao.
GII THCH V Ë TIN CY
ë tin cªy 95% cho kho£ng vøa ÷ñc ành ngh¾a ÷ñc suy ra tø x¡c su§t .95 cho kho£ng ngü
nhi¶n (7.4) c¡c kho£ng câ ë tin cªy kh¡c s³ ÷ñc giîi thi»u ngn gån hìn. Hi»n t¤i ta ch¿ gi£i
th½ch cho kho£ng tin cªy 95%.
V¼ ta bt ¦u vîi x¡c su§t .95 n¶n vîi kho£ng ngü nhi¶n trong (7.4) ta t¼m ÷ñc gi¡ trà thüc
cõa µ tø â düa v o dú li»u trong v½ dö 7.4 t½nh ÷ñc kho£ng tin cªy CI (79.3; 80.7). tø â ÷a
ra k¸t luªn µ câ x¡c su§t .95 trong kho£ng cè ành n y nh÷ng do ta thay X b¬ng x=80.0 , n¶n
khæng câ sü ngü nhi¶n ð ¥y. Kho£ng (79.3; 80.7) khæng l kho£ng ngü nhi¶n v µ l mët
3
h¬ng sè (ch÷a bi¸t) do â khi vi¸t P (µ ∈ (79.3; 80.7)) = .95 l khæng ch½nh x¡c.
Mët gi£i th½ch ch½nh x¡c cõa "ë tin cªy 95% " ÷ñc düa tr¶n t¦n sè d i cõa x¡c su§t, º nâi
mët sü ki»n A câ x¡c su§t .95 tùc nâi r¬ng n¸u thû nghi»m tr¶n A ÷ñc l°p i l°p l¤i v· l¥u
d i th¼ A s³ x£y ra 95% . G¿a sû ta l§y 1 mü kh¡c cõa chi·u cao th½ch hñp cho nhúng ng÷íi
¡nh m¡y sau â t½nh to¡n kh¡c vîi kho£ng 95% th¼ ta xem x²t vi»c l°p l¤i i·u n y cho 1 mü
thù 3, 1 mü thù 4, 1 mü thù 5,....°t A l sü ki»n m X − 1, 96. √σn < µ < X + 1, 96. √σn . Khi
â P (A) = .95 theo t½nh to¡n th¼ 95% cõa kho£ng tin cªy s³ chùa µ , i·u n y ÷ñc minh håa
trong h¼nh 7.3 khi ÷íng th¯ng ùng ct tröc o t¤i gi¡ trà µ (ch÷a bi¸t) chó þ r¬ng 7 trong
100 kho£ng s³ khæng chùa µ tùc l ch¿ 5% cõa kho£ng ÷ñc biºu di¹n nh÷ vªy s³ khæng chùa
µ.
Gi£i th½ch th¶m cho i·u n y ,ë tin cªy 95% khæng °c bi»t nh÷ kho£ng (79.3; 80.7) m s³
li¶n quan ¸n sè l÷ñng r§t lîn cõa kho£ng ÷ñc x¥y düng mët c¡ch t÷ìng tü.
H¼nh 7.3 100 kho£ng tin cªy vîi 95% (d§u * x¡c ành kho£ng m nâ khæng chùa µ)
Dòng cæng thùc kho£ng tin cªy m°c dò æi khi khæng tho£ m¢n y¶u c¦u b i to¡n. Khâ kh«n ð
¥y l ta c¦n gi£i th½ch v· x¡c su§t khi ¡p döng trong mët chuéi d i nh¥n rëng cõa th½ nghi»m
chù khæng ph£i l b£n sao duy nh§t, mët c¡ch ti¸p cªn kh¡c º x¥y düng v gi£i th½ch kho£ng
tin cªy l sû döng kh¡i ni»m v· x¡c su§t trong ành lþ Bayes. V· chi ti¸t nâ v÷ñt qu¡ ph¤m
vi cõa chõ · n y ta câ thº tham kh£o s¡ch vi¸t bði DeGroot, et al (xem danh möc ch÷ìng 6)
kho£ng ÷ñc tr¼nh b y ð ¥y ( công nh÷ nhúng kho£ng tr¼nh b y sau n y ) ÷ñc gåi l kho£ng
tin cªy "cê iºn" v¼ gi£i th½ch chóng düa tr¶n kh¡i ni»m cê iºn cõa x¡c su§t.
CC MÙC Ë TIN CY KHC
ë tin cªy 95% ÷ñc suy tø x¡c su§t .95 trong b§t ¯ng thùc (7.2). n¸u muèn ë tin cªy 99%
th¼ x¡c su§t ban ¦u ph£i thay b¬ng .99 i·u â ái häi ph£i thay gi¡ trà °c bi»t Z tø 1.96
¸n 2.58, ë tin cªy 99% câ ÷ñc b¬ng c¡ch thay 2.58 cho 1.96 trong cæng thùc ë tin cªy 95%,
4
trong thüc t¸ muèn câ ë tin cªy bao nhi¶u th¼ ta thay 1.96 hay 2.58 b¬ng gi¡ trà th½ch hñp cõa
ph¥n phèi chu©n. h¼nh 7.4 biºu di¹n x¡c su§t cõa 1-α câ ÷ñc b¬ng c¡ch dòng Zα/2 thay cho 1.96.
H¼nh 7.4 P (−zα/2≤Z<zα/2 ) = 1 − α

ÀNH NGHA
Vîi kho£ng tin cªy 100(1 − α)% cho trung b¼nh µ cõa mët têng thº câ ph¥n phèi chu©n th¼ gi¡
trà cõa σ ÷ñc cho bði
σ σ
(x − Zα/2 . √ , x + Zα/2 . √ ) (7.5)
n n
hay, t÷ìng ÷ìng vîi xZα/2 . √σn Cæng thùc (7.5) cho kho£ng tin cªy, i·u n y câ thº ph¡t biºu
th nh líi nh÷ sau ×îc l÷ñng iºm cõa µ(gi¡ trà °c bi»t Z) ( léi chu©n hâa cõa ký vång)
V DÖ 7.3
Qui tr¼nh s£n xu§t mët lo¤i ëng cì kiºm so¡t nh ð cö thº g¦n ¥y ¢ ÷ñc sûa êi , làch sû
dú li»u cho bi¸t ph¥n phèi cõa lé ê cm tr¶n vä câ ë l»ch ti¶u chu©n 100 mm ng÷íi ta tin
r¬ng vi»c sûa êi n y khæng £nh h÷ðng ¸n ph¥n phèi công nh÷ ë l»ch ti¶u chu©n, tuy nhi¶n
gi¡ trà trung b¼nh cõa ÷íng k½nh câ thº thay êi, mët mü gçm 40 nh ð ÷ñc chån,÷íng
k½nh lé ÷ñc x¡c ành vîi ÷íng k½nh trung b¼nh trong 1 mü l¤.426mm. h¢y t½nh kho£ng tin
cªy cho trung b¼nh ÷íng k½nh lé sû döng ë tin cªy 90% tùc 100(1 − α) = 90 suy ra α=10 v
Zα/2 =Z.05 =1.645 (t÷ìng ùng vîi di»n t½ch cõa ÷íng cong Z l .9500)
Khi â x¡c ành ÷ñc kho£ng mong muèn l
.100
5.426(1.645). √ = 5.426.026 = (5.400, 5.452)
40
V¼ ë tin cªy cao n¶n ta câ thº nâi r¬ng 5.400 < µ < 5.452 kho£ng n y kh¡ hµp v¼ vªy mët
l÷ñng nhä gi¡ trà s³ n¬m trong ÷íng k½nh lé(σ = .100).
Ë TIN CY, Ë CHNH XC V CÏ MU
T¤i sao ph£i dòng ë tin cªy 95% trong khi ë tin cªy câ thº ¤t ÷ñc 99% V¼ vîi ë tin cªy
c ng cao th¼ kho£ng c ng rëng. Khi â kho£ng 95% l kho£ng k²o d i cõa 1.96 √σn cho méi
b¶n cõa x, ë rëng cõa kho£ng l 2.(1.96)x=3.92xt÷ìng tü ta câ ë rëng cõa kho£ng 99% l
2(2.58)x=5.16x ngh¾a l ta câ nhi·u tin cªy hìn v¼ nâ rëng hìn.
N¸u ë rëng cõa kho£ng tin cªy câ thº x¡c ành ch½nh x¡c ë tin cªy th¼ ng÷ñc l¤i vîi ë ch½nh
x¡c cõa nâ ÷îc l÷ñng 1 kho£ng tin cªy tø ë tin cªy cao m°c dò câ thº khæng ch½nh x¡c ð iºm
k¸t thóc , kho£ng câ thº xa nhau trong khi kho£ng ch½nh x¡c câ thº d¨n ¸n ë tin cªy t÷ìng
èi th§p do â khæng thº nâi kho£ng 99% hñp lþ hìn kho£ng 95% tùc n¸u ¤t ÷ñc mong
muèn trong ë tin cªy th¼ ái häi m§t m¡t trong ë ch½nh x¡c. º ¤t ÷ñc mong muèn â th¼
ta n¶n x¡c ành ë tin cªy v ë rëng cõa kho£ng sau â mîi x¡c ành cï mü c¦n thi¸t.
5
V DÖ 7.4
Quan s¡t thíi gian chia s´ l»nh rëng r¢i cõa mët h» thèng m¡y t½nh bi¸t r¬ng thíi gian cö thº
cho 1 l»nh ch¿nh sûa l ph¥n phèi chu©n vîi ë l»ch ti¶u chu©n l .25 milisec, mët h» i·u h nh
mîi ÷ñc c i °t, ta ÷îc l÷ñng ÷ñc thíi gian trung b¼nh thüc sü l µ, trong i·u ki»n mîi gi£
sû thíi gian luæn câ ph¥n phèi chu©n vîi σ =25, x¡c ành cï mü c¦n º câ ë tin cªy 95% v
ë rëng (tèi a) 10.
Gåi n l cï mü thäa y¶u c¦u
√
10 = 2.(1.96)(25/ n)
Bi¸n êi ph÷ìng tr¼nh n y ta ÷ñc

√
n = 2.(1.96)(25)/10 = 9.80
n¶n
n = (9.80)2 = 96.04
V¼ n l sè nguy¶n n¶n cï mü c¦n t¼m l n=97

Cæng thùc chung t¼m cï mü n vîi ë rëng kho£ng l w l 2.Zα/2 . √σn tø â suy ra n
Cï mü c¦n cho kho£ng tin cªy trong (7.5) vîi ë rëng w l
σ
n = (2.Zα/2 . )2
w
ë rëng w c ng nhä th¼ cï mü n c ng lîn, th¶m v o â,n t«ng theo h m cõa σ (nhi·u bi¸n
têng thº c¦n 1 cï mü lîn) câ ë tin cªy 100(1-α)( vîi α gi£m Zα/2 t«ng)
Mët nûa ë rëng 1.96 √σn cõa ë tin cªy 95% æi khi ÷ñc gåi l r ng buëc léi cõa ÷îc l÷ñng
k¸t hñp vîi ë tin cªy 95% ngh¾a l vîi 95% tin cªy,÷îc l÷ñng iºm xs³ g¦n µ hìn. Tr÷îc khi
thu thªp dú li»u i·u tra vi¶n muèn x¡c ành cï mü sao cho méi gi¡ trà cö thº ph£i câ mët
r ng buëc. L§y v½ dö vîi µ l trung b¼nh hi»u su§t nhi¶n li»u (mpg) cho t§t c£ c¡c xe còng
lo¤i, möc ti¶u cõa i·u tra vi¶n l câ thº ÷îc l÷ñng µ thæng qua B(qui ành v· r ng buëc léi
cõa ÷îc l÷ñng) vîi 100(1 − α)% ë tin cªy,k¸t qu£ thu ÷ñc l cï mü c¦n thi¸t câ ÷ñc b¬ng
c¡ch thay 2/w b¬ng 1/B trong cæng thùc ð tr¶n.
NGUÇN GÈC CÕA KHONG TIN CY
°t X1 , X2 , . . . ..Xn l kþ hi»u mü cõa kho£ng tin cªy düa tr¶n tham sè θ gi£ sû t¼m ÷ñc
bi¸n ngü nhi¶n thäa 2 t½nh ch§t sau
1. H m phö thuëc c£ hai bi¸n X1 , X2 , . . . ..Xn v θ
2. Ph¥n phèi x¡c su§t cõa bi¸n khæng phö thuëc θ hay b§t ký tham sè n o
°t h(X1 , X2 , . . . ..Xn ; θ) l bi¸n ngü nhi¶n. L§y v½ dö, N¸u ph¥n phèi cõa
√ têng thº l ph¥n
phèi chu©n khi bi¸t σ v θ = µ, bi¸n h(X1 , X2 , . . . ..Xn ; µ) = (X − µ)/σ/ n thäa c£ hai t½nh
ch§t l h m phö thuëc theo µ nh÷ng ph¥n phèi khæng phö thuëc µ. Nâi chung d¤ng h m theo
h th÷íng dòng º kiºm tra ph¥n phèi cõa mët ÷îc l÷ñng °c bi»t θ̂.
Cho α b§t ký thuëc 0 v 1 ta t¼m ÷ñc h¬ng sè a v b thäa
P (a < h(X1 , X2 , . . . ..Xn ; θ) < b) = 1 − α (7.6)
Theo t½nh ch§t 2, a v b khæng phö thuëc θ, theo v½ dö chu©n th¼ a = −Zα/2 ,b = Zα/2 Bi¸n êi
(7.6) theo θ ta ÷ñc x¡c su§t
P (l(X1 , X2 , . . . ..Xn ) < θ < u(X1 , X2 , . . . ..Xn )) = 1 − α
6
Khi â l(x1 , x2 , . . . ..xn ) v u(x1 , x2, . . . ..xn ) gåi l giîi h¤n tr¶n v giîi h¤n d÷îi cõa kho£ng
tin cªy √
vîi ë tin cªy100(1 − α)% trong v½ dö chu©n √ ta th§y r¬ng l(X1 , X2 , . . . ..Xn ) = X −
Zα/2 .σ/ n v u(X1 , X2 , . . . ..Xn ) = X + Zα/2 .σ/ n
V DÖ 7.5
Mæ h¼nh lþ thuy¸t cho r¬ng thíi gian º ch§t läng c¡ch i»n ð c¡c i»n cüc bà ph¥n hõy vîi
mët i»n ¡p °c bi»t câ ph¥n phèi mô vîi tham sè λ(Xem möc 4.4).Mët mü ngü nhi¶n câ
k½ch th÷îc n=10 vîi chuéi thíi gian ph¥n hõy câ dú li»u (theo phót) nh÷ sau x1 = 41.53, x2 =
18.73, x3 = 2.99, x4 = 30.34, x5 = 12.33, x6 = 117.52, x7 = 73.02, x8 = 223.63, x9 = 4.00, x1 0 =
26.78. Vîi ë tin cªy 95% cho λP v cho bi¸t trung b¼nh cõa thíi gian ph¥n hõy ÷ñc thäa m¢n.
°t h(X1 , X2 , . . . ..Xn ; λ) = 2λ Xj . Nâ câ thº ÷ñc biºu di¹n b¬ng mët bi¸n ngü nhi¶n câ
ph¥n phèi chi- b¼nh ph÷ìng vîi 2n bªc tü do (df )(ν = 2n,khi ν l tham sè cõa ph¥n phèi x¡c
su§t chi - b¼nh ph÷ìng nh÷ trong chó þ möc 4.4). B£ng phö löc A.7 l h¼nh minh håa cõa
÷íng cong mªt ë v c¡c gi¡ trà °c bi»t cõa ph¥n phèi chi- b¼nh ph÷ìng. con sè li¶n quan ð
¥y l 2(10) = 20. h ng thù ν = 20 biºu di¹n r¬ng 34.170 gi¡ trà ¤t ÷ñc vòng b¶n ph£i .025
v 9.591 gi¡ trà ¤t ÷ñc t¤i vòng b¶n tr¡i .025 ( vòng b¶n ph£i l .975)
Do â cho n=10 X
P (9.591 < 2λ Xj ) < 34.170) = .95
Chia c£ hai v¸ cho 2 Xj ta ÷ñc

P
X X
P (9.591/(2 Xj ) < λ < (34.170/(2 Xj )) = .95
giîi h¤n d÷îiPcõa λ vîi kho£ng tin cªy 95% l 9.591/(2 Xj ),v giîi h¤n tr¶n l 34.170/(2 Xj )
P P
cho dú li»u, Xj = 550.87, cho kho£ng (.00871, 03101).khi â
G½a trà ký vång cõa mô rv l µ = 1/λ.khi â
X X
P (2 Xj /34.170 < 1/λ < 2 Xj /9.591) = .95
kho£ng tin cªy cho trung b¼nh óng cõa thíi gian ph¡ hõy l 2 Xj /34.170, 2 Xj /9.591 =
P P
(32.24, 114.87). Rã r ng l kho£ng n y kh¡ rëng , nâ ph£n ¡nh sü thay êi ¡ng kº trong thíi
gian ph¡ hõy vîi cï mü nhä.
Nâi chung, K¸t qu£ cõa giîi h¤n tr¶n v giîi h¤n d÷îi cõa kho£ng tin cªy câ ÷ñc tø vi»c thay
d§u < Ptrong (7.6) b¬ng d§u = v gi£i t¼m θ.Trong v½ dö v· sü c¡ch i»n cõa dung dàch ch¿ c¦n
x²t 2λ Xj = 34.170 suy ra λ = 34.170/(2 Xj ) l giîi h¤n tr¶n, v giîi h¤n d÷îi thu ÷ñc
P
tø ph÷ìng tr¼nh kh¡c. Chó þ r¬ng theo ÷îc l÷ñng iºm th¼ 2 kho£ng giîi h¤n n y khæng b¬ng
nhau. khi â kho£ng khæng câ d¤ng θ̂ ± c.
BOOTSTRAP KHONG TIN CY CÕA CHNH NÂ
Kÿ thuªt bootstrap ¢ giîi thi»u trong ch÷ìng 6 nh÷ l c¡ch º ÷îc l÷ñng σθ̂ .Nâ công ÷ñc ùng
döng t¼m kho£ng tin cªy cho θ.X²t ÷îc l÷ñng câ ký vång µ cõa ph¥n phèi chu©n √ vîi σ ¢ bi¸t.
Thay µ bði θ v dòng θ̂ = X nh÷ trong ÷îc l÷ñng iºm. Chó √ þ r¬ng 1.96σ n l b¡ch ph¥n và
thù 97.5 cõa √ph¥n phèi θ̂ − θ [ tùc l , P (X − µ < 1.96σ/ n) = P (Z < 1.96) = .9750].T÷ìng
tü , −1.96σ/ n l b¡ch ph¥n và thù 2.5, v¼ vªy
.95=P( b¡ch ph¥n và thù 2.5 < θ̂ − θ < b¡ch ph¥n và thù 97.5)
= P (θ̂-b¡ch ph¥n và thù 2.5 > θ > θ̂-b¡ch ph¥n và thù 97.5)
Ngh¾a l , vîi
l = θ̂ − b¡ch ph¥n và thù 97.5 cõa θ̂ − θl = θ̂ − b¡ch ph¥n và thù 2.5 cõa θ̂ − θ (7.7)
7
Kho£ng tin cªy cho θ l (l, u). Trong nhi·u tr÷íng hñp, b¡ch ph¥n và trong (7.7) khæng thº t½nh
÷ñc,nh÷ng ta câ thº ÷îc l÷ñng ÷ñc tø mü cõa ch½nh nâ. G¿a sû cho B = 1000 l mü ch½nh
∗
nâ v t½nh ÷ñc θˆ1∗ , ...., θ1000
∗ˆ
,v θ ÷ñc suy ra tø 1000 gi¡ trà kh¡c nhau θˆ1∗ − θˆ∗ , ...., θ1000
∗ˆ
− θˆ∗ .gi¡
trà thù 25 lîn nh§t v gi¡ trà thù 25 nhä nh§t cõa nhúng sai kh¡c n y l ÷îc l÷ñng cõa nhúng
b¡ch ph¥n và ch÷a bi¸t trong (7.7) . Tham kh£o th¶m trong s¡ch cõa Devore v Berk hay Efron
trong ch÷ìng 6 º bi¸t th¶m thæng tin.
BI TP MÖC 7.1(1 − 11)
1. X²t mët ph¥n phèi chu©n vîi gi¡ trà σ ¢ bi¸t. √
a. X¡c ành ë tin cªy cho kho£ng tin cªy x ± 2.81σ/√ n?
b.X¡c ành ë tin cªy cho kho£ng tin cªy x ± 1.44σ/ n?
c. T¼m gi¡ trà Zα/2 trong cæng thùc kho£ng tin cªy (7.5) vîi ë tin cªy 99,7%
d.Tr£ líi c¥u häi trong ph¦n (c) vîi ë tin cªy 75%
2.Vîi méi kho£ng tin cªy sau cho ν = trung b¼nh óng (tùc l ký vång cõa têng thº ) t¦n sè
cëng h÷ðng (Hz) vñt qu¦n vñt cõa mët lo¤i nh§t ành:
(114.4, 115.6) (114.1, 115.9)
a. T½nh trung b¼nh mü cõa t¦n sè cëng h÷ðng
b. C£ hai kho£ng ·u ÷ñc t½nh tø còng mët dú li»u mü. ë tin cªy cho méi kho£ng l 90%
v nhúng kho£ng kh¡c l 99%. Kho£ng n o câ ë tin cªy 90% v t¤i sao?
3. G¿a sû mët mü ngü nhi¶n gçm 50 chai thuèc xi ræ ho ÷ñc chån v h m l÷ñng cçn cõa
méi chai ÷ñc x¡c ành. °t µ l trung b¼nh cõa nçng ë cçn cho têng thº t§t c£ c¡c chai
cõa th÷ìng hi»u ang ÷ñc nghi¶n cùu. G¿a sû k¸t qu£ cõa ë tin cªy 95% l kho£ng tin cªy
(7.8, 9.4).
a.T¼m kho£ng tin cªy cho ë tin cªy 90% tø mü â v cho bi¸t kho£ng n y hµp hìn hay rëng
hìn kho£ng cho tr÷îc? gi£i th½ch lþ do t¤i sao.
b.x²t ph¡t biºu sau:95% sü thay êi cõa µ giúa 7.8 v 9.4 . ¥y câ l ph¡t biºu óng khæng?
T¤i sao óng v t¤i sao khæng óng?
c. x²t ph¡t biºu sau: Ta câ thº r§t tü tin cho r¬ng 95% t§t c£ c¡c chai si ræ ho cõa còng mët
lo¤i câ nçng ë cçn n¬m trong kho£ng 7.8 v 9.4.¥y câ l ph¡t biºu óng khæng? T¤i sao
óng v t¤i sao khæng óng?
d. x²t ph¡t biºu sau: N¸u qu¡ tr¼nh chån cï mü l 50 v t½nh to¡n t÷ìng ùng vîi ë tin cªy
95% kho£ng tin cªy l°p l¤i 100 l¦n, Trong 95 k¸t qu£ kho£ng â s³ bao gçm µ. ¥y câ l ph¡t
biºu óng khæng? T¤i sao óng v t¤i sao khæng óng?
4. Mët kho£ng tin cªy mong muèn cho hao höt t£i trång câ trung b¼nh µ (watts) cõa mët lo¤i
ëng cì c£m ùng khi t£i trång dáng i»n hi»n t¤i n¬m trong kho£ng 10 amps ¸n 1500 rpm.
G¿a sû t£i trång m§t i câ ph¥n phèi chu©n vîi σ = 3.0.
a. T½nh kho£ng tin cªy 95% cho µ khi n = 25 v x = 58.3
b T½nh kho£ng tin cªy 95% cho µ khi n = 100 v x = 58.3
c. T½nh kho£ng tin cªy 99% cho µ khi n = 100 v x = 58.3
d. T½nh kho£ng tin cªy 82% cho µ khi n = 100 v x = 58.3
e. T¼m n õ lîn º kho£ng tin cªy 99%cho µ câ ë rëng 1.0?
5. G¿a sû ë ré cõa heli (theo ph¦n tr«m) cõa mët mü than tê ong cõa mët lîp b§t ký câ
ph¥n phèi chu©n vîi ë l»ch ti¶u chu©n .75.
a. T½nh kho£ng tin cªy cho 95% cõa lîp x¿ than n¸u trung b¼nh ë ré cho 20 mü tø lîp x¿
than l 4.85.
b. T½nh kho£ng tin cªy cho 98% cho trung b¼nh óng cõa mü s¿ than kh¡c düa tr¶n 16 mü
vîi trung b¼nh mü 4.56.
c.T¼m n õ lîn º kho£ng tin cªy 95% vîi ë rëng 4.0?
d. T¼m cï mü c¦n º ÷îc l÷ñng trung b¼nh óng ë xèp b¶n trong x¿ than l .2 vîi ë tin cªy
99%
6. Tr¶n cì sð thû nghi»m rëng r¢i, lñi ½ch cõa mët lo¤i thanh th²p nhµ °c bi»t câ ph¥n phèi
8
chu©n vîi σ = 100 ¢ bi¸t. Th nh ph¦n cõa thanh ¢ ÷ñc sûa êi mët chót,nh÷ng khæng £nh
h÷ðng ¸n chu©n v gi¡ trà σ .
a. G¿a sû trong tr÷íng hñp n y, n¸u mü th²p l 25 düa tr¶n trung b¼nh mü v· lñi ½ch cõa
th²p nhµ 8439 lb. T½nh kho£ng tin cªy 90% cho lñi ½ch cõa nhúng thanh th²p nhe.
b. X¡c ành kho£ng tin cªy trong ph¦n (a) vîi ë tin cªy 92%.
7. Ph£i t«ng cï mü n b¬ng bao nhi¶u n¸u ë rëng cõa kho£ng tin cªy trong (7.5) gi£m i mët
nûa? N¸u cï mü t«ng th¶m 25 l¦n, ë rëng s³ bà £nh h÷ðng nh÷ th¸ n o? Bi»n luªn cho kh¯ng
ành cõa b¤n.
8. °t α1 > 0, α2 > 0, vîi α1 + α2 = α. Th¼
X −µ
P (−Zα1 < √ )=1−α
σ/ n
a. Dòng ph÷ìng tr¼nh n y ÷a ra mët d¤ng chung vîi kho£ng tin cªy 100(1 − α)% cho µ trong
â kho£ng trong (7.5) l mët tr÷íng hñp °c bi»t.
b. °t α = .05 v α1 = α/4, α2 = 3α/4,. K¸t qu£ n y s³ rëng hìn hay hµp hìn kho£ng trong
(7.5) ? √
9. a. D÷îi nhúng i·u ki»n t÷ìng tü º câ (7.5) ,P [(X − µ)/(σ/ n) < 1.645] = .95. Dòng k¸t
qu£ n y º rót ra mët kho£ng cho µ m câ ë rëng ÷ñc giîi h¤n v cung c§p mët r ng buëc
ë tin cªy cho µ.â l kho£ng n o trong ph¦n b i tªp 5(a).
b. Têng hñp k¸t qu£ cõa ph¦n (a) º câ ch°n d÷îi vîi ë tin cªy 100(1 − α)%
c. Kho£ng tin cªy n o trong ph¦n (b) cho bi¸t ch°n tr¶n cõa µ ? T½nh cho kho£ng tin cªy 99%
vîi dú li»u trong b i tªp 4(a)
10. Mët mü ngü nhi¶n n = 15 quan s¡t thíi gian ho¤t ëng cõa m¡y bìm nhi»t ( theo n«m)
câ k¸t qu£:
2.0 1.3 6.0 1.9 5.1 .4 1.0 5.3
15.7 .7 4.8 .9 12.2 5.3 .6
a. G¿a sû thíi gian ho¤t ëng câ ph¥n phèi mô. lªp luªn t÷ìng tü nh÷ trong v½ dö (7.5) vîi
kho£ng tin cªy 95% cho ký vång thíi gian ho¤t ëng (trung b¼nh óng) b. Kho£ng trong ph¦n
(a) s³ thay êi th¸ n o º ¤t ÷ñc ë tin cªy 99%?
c. x¡c ành ë l»ch chu©n thíi gian ho¤t ëng cõa ph¥n phèi vîi kho£ng tin cªy 95% ? [ tùc l
:ë l»ch chu©n b¬ng bao nhi¶u vîi ký vång cõa bi¸n ngü nhi¶n?]
1. X²t thèng k¶ t÷ v§n cho 1000 kh¡ch h ng kh¡c nhau vîi kho£ng tin cªy 95% cho µ. G¿a sû
tªp hñp dú li»u tr¶n kho£ng ÷ñc chån l ëc lªp. Câ bao nhi¶u gi¡ trà ký vång trong 1000
kho£ng t÷ìng ùng vîi µ? X¡c su§t n y b¬ng bao nhi¶u khi x²t trong kho£ng 940 v 960 m
t÷ìng ùng vîi gi¡ trà cõa µ? [ Tùc l : °t Y= Sè trong 1000 kho£ng bao gçm c£ µ bi¸n ngü
nhi¶n cõa Y câ d¤ng th¸ n o ]
3 7.2 CC KHONG TIN CYCÕA MU LÎN CHO

TRUNG BNH V T L CÕA TÊNG TH
Kho£ng tin cªy cho µ trong nhúng ph¦n tr÷îc ·u gi£ sû têng thº câ ph¥n phèi chu©n vîi σ
¢ bi¸t. B¥y gií ta gi£ sû kho£ng tin cªy cõa mü lîn khæng y¶u c¦u nhúng gi£ thi¸t n y. Sau
¥y ta s³ lªp luªn cho i·u n y º ÷a ra kh¡i qu¡t cho nhúng kho£ng cõa mü lîn. Ta s³ th£o
luªn tr¶n kho£ng cho mët t¿ l» têng thº l p.
MËT KHONG CÕA MU LÎN CHO µ
°t X1 , X2 ...., Xn l mët mü ngü nhi¶n tø têng thº câ ký vång µ v ë l»ch ti¶u chu©n σ .
9
Cho n lîn, ành lþ giîi h¤n trung t¥m (CLT) ch¿ ra r¬ng X d¦n v· ph¥n phèi chu©n tuy nhi¶n
dò têng thº câ ph¥n phèi n o. n¶n câ thº nâi Z = σ/ √ câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n, v¼ th¸
X−µ
n
X −µ
P (−Zα/2 < √ < Zα /2) ≈ 1 − α
σ/ n
√
Lªp luªn nh÷ trong (7.1) cho x ± zα /2.σ/ n câ kho£ng tin cªy cõa mët mü lîn cho µ vîi ë
tin cªy x§p x¿ 100(1 − α)%. Ngh¾a l khi n lîn, kho£ng tin cªy ¢ cho tr÷îc â v¨n thäa vîi
b§t ký ph¥n phèi n o cõa têng thº mi¹n l ”x§p x¿ ” ÷ñc ÷a v o ë tin cªy.
Khâ kh«n ð ¥y l vi»c t½nh to¡n kho£ng tin cªy düa tr¶n gi¡ trà σ m hi¸m khi ÷ñc bi¸t.
X²t bi¸n chu©n hâa S/ √ , trong bi¸n chu©n hâa n y S thay cho σ . Tr÷îc â ch¿ câ tû sè l ngü
X−µ
n
nhi¶n theo Z v¼ X . Trong bi¸n chu©n hâa mîi n y c£X v S ¶ò câ gi¡ trà thay êi tø mü n y
¸n mü kh¡c. V¼ th¸ ta th§y r¬ng ph¥n phèi cõa bi¸n mîi n y tr£i d i hìn ÷íng cong z ph£n
¡nh sü thay êi trong mü sè. i·u n y óng khi n nhä. Tuy nhi¶n khi n lîn câ mët chót thay
êi khi thay bi¸n S cho σ , v¼ vªy bi¸n n y công câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n. Thao t¡c tr¶n bi¸n
n y trong mët ph¡t biºu x¡c su§t, nh÷ tr÷íng hñp cõa σ ¢ bi¸t, ÷ñc mët kho£ng tin cªy cõa
mü lîn cho µ.
MNH N¸u n õ lîn, bi¸n chu©n hâa
X −µ
√
S/ n
câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n, Ngh¾a l
s
x ± zα /2. √ (7.8)
n
l kho£ng tin cªy cõa mü lîn cho µ vîi ë tin cªy x§p x¿ 100(1 − α)%. Cæng thùc n y óng
vîi måi ph¥n phèi cõa têng thº.
gi£i th½ch cho cæng thùc (7.8)
÷îc l÷ñng iºm cõa µ ± ( z l gi¡ trà °c bi»t) (léi ÷îc l÷ñng chu©n cõa ký vång).
Nâi chung, n > 40 s³ thäa º chùng minh c¡c kho£ng n y. i·u n y câ ph¦n h¤n ch¸ hìn cæng
thùc cho ành lþ giîi h¤n trung t¥m CLT v¼ thay bi¸n mîi ÷ñc sû döng l S thay cho σ .
V DÖ 7.6
B¤n câ bao gií muèn sð húu mët chi¸c Porsche? t¡c gi£ ngh¾ anh ta câ kh£ n«ng câ mët chi¸c
Boxster, dáng xe r´ nh§t. V¼ th¸ anh ta ¸n www.car.com v o ng y 18 th¡ng 11 n«m 2009, v
t¼m th§y 1113 chi¸c xe ÷ñc li»t k¶. G½a dao ëng tø $3499 ¸n $130,000 (gi¡ mët trong hai
v÷ñt qu¡ $70,000) gi¡ c£ l m anh ta ch¡n n£n , v¼ th¸ anh ta tªp trung åc v· çng hç o
÷íng (miles). ð ¥y l b¡o c¡o cõa 50 mü xe Boxsters:
2948 2996 7197 8338 8500 8759 12710 12925
15767 20000 23247 24863 26000 26210 30552 30600
35700 36466 40316 40596 41021 41234 43000 44607
45000 45027 45442 46963 47978 49518 52000 53334
54208 56062 57000 57365 60020 60265 60803 62851
64404 72140 74594 79308 79500 80000 80000 84000
113000 118634
Hëp sì ç cõa dú li»u (h¼nh 7.5) biºu di¹n r¬ng,trø hai ÷íng th¯ng cuèi ph½a tr¶n, ph¥n phèi
cõa c¡c gi¡ trà èi xùng hñp lþ ( thüc t¸, ph¥n phèi chu©n cõa c¡c và tr½ biºu hi»n mët mü
tuy¸n t½nh hñp lþ, tuy nhi¶n c¡c iºm phò hñp vîi hai quan s¡t nhä nh§t v lîn nh§t æi khi
di chuyºn tø mët ÷íng th¯ng phò hñp ¸n c¡c iºm cán l¤i).
10
H¼nh 7.5 Hëp dú li»u cõa çng hç o ÷íng tø v½ dö 7.6
Têng hñp sè li»u n = 50, x = 45, 679.4, x∼ = 45, 013.5, s = 26.641.675, fs = 34, 265 Ký vång v
trung và l hñp lþ (n¸u hai gi¡ trà lîn nh§t gi£m i 30,000,ký vång s³ gi£m i 44,479.4, trong
khi trung và khæng chàu £nh h÷ðng g¼ ). Hëp sì ç v ë lîn cõa s v fs câ mèi quan h» vîi
ký vång v trung và c£ hai ·u cho bi¸t sè l÷ñng bi¸n. ë tin cªy 95% c¦n cho z.025 = 1.96, v
kho£ng l
26, 641.675
45, 679.4 ± (1.96)( √ ) = 45, 679.4 ± 7384.7
50
= (38, 294.7, 53, 064.1)
Tùc l , 38, 294.7 < µ < 53, 064.1 vîi ë tin cªy 95%. Kho£ng n y rëng hìn v¼ cï mü l 50,
M°c dò õ lîn theo qui ành, nh÷ng khæng õ lîn º v÷ñt qua thay êi ¡ng kº trong mü.
Ta công khæng ÷îc l÷ñng ch½nh x¡c ký vång cõa têng thº v· çng hç o ÷íng.
Kho£ng n o m ta ¢ t½nh ÷ñc 95% trong mët thíi gian d i bao gçm c£ tham sè ÷ñc ÷îc
l÷ñng hay nâ câ n¬m trong 5% x§u ?Ngo i vi»c bi¸t gi¡ trà µ, ta khæng nâi l¶n i·u g¼. Nhî
r¬ng , ph¦n tr«m ë tin cªy phò hñp l¥u d i khi cæng thùc dòng cho nhúng bi¸n l°p l¤i; Nâ
khæng gi£i th½ch cho mü ìn v k¸t qu£ kho£ng.
Khæng may, Vi»c chån cï mü º câ ÷ñc ë √ rëng cõa kho£ng khæng ìn gi£n khi ch¿ bi¸t σ .V¼
ë rëng cõa kho£ng trong (7.8) l 2zα/2 s/ n. Khi â gi¡ trà cõa s ch÷a câ tr÷îc khi thu thªp
dú li»u, ë rëng cõa kho£ng khæng thº x¡c ành cho vi»c lüa chån n , h÷îng d¨n chån gi¡ trà
s phò hñp, mët n lîn hìn y¶u c¦u s³ ÷ñc chån. i·u tra vi¶n câ lþ do º sp x¸p gi¡ trà têng
thº ch½nh x¡c hìn (Kh¡c bi»t giúa gi¡ trà lîn v gi¡ trà nhä). n¸u ph¥n phèi cõa têng thº khæng
bà l»ch qu¡ th¼ chia gi¡ trà th nh 4 ph¦n s³ cho ÷ñc k¸t qu£
V DÖ 7.7
Thíi gian cho mët r³ cm s¤c (phót) cho vi»c nung th²p carbon trong lá ÷ñc x¡c ành tø méi
lo¤i nhi»t câ cï mü n. N¸u i·u tra vi¶n tin r¬ng h¦u h¸t thíi gian ph¥n phèi trong kho£ng
tø 320 ¸n 440. Mü n o phò hñp º ÷îc l÷ñng cho trung b¼nh óng trong thíi gian 5 phót.
vîi ë tin cªy 95%
gi¡ trà hñp lþ cho s l (440 − 320)/4 = 30. Do â
(1.96)(30) 2
n=[ ] = 138.3
5
Do cï mü l sè nguy¶n n¶n n=139. chó þ ta ang ÷îc l÷ñng trong 5 phót.T÷ìng tü vîi ë tin
cªy trong thíi gian 10 phót.
KHONG TIN CY CHO MU √ CHUNG LÎN √
Kho£ng cho mü lîn x ± zα /2.σ/ nv x ± zα /2.s/ n l mët tr÷íng hñp °c bi»t cõa kho£ng
tin cªy cõa mü chung lîn cho tham sè θ . G¿a sû θ̂ l ÷îc l÷ñng hñp lþ thäa t½nh ch§t sau:(1)
l ph¥n phèi x§p x¿ chu©n;(2) ;l ÷îc l÷ñng khæng ch»ch (½t x§p x¿ nh§t) v (3) mët biºu di¹n
cõa σθ̂ , ë l»ch ti¶u chu©n θ̂ ¢ bi¸t. V½ dö, trong tr÷íng hñp θ = µ, µ̂ = X l mët ÷îc l÷ñng
√
khæng ch»ch cõa ph¥n phèi x§p x¿ chu©n khi n lîn v σµ̂ = σX = σ/ n. Chu©n hâa θ̂ th nh rv
11
Z = (θ̂ − θ)/σθ̂ , ÷ñc x§p x¿ câ ph¥n phèi chu©n. i·u n y cho ta mët ph¡t biºu v· x¡c su§t
θ̂ − θ
P (−zα/2 < < zα/2 ) < zα/2 ) ≈ 1 − α (7.9)
σθ̂
¦u ti¶n gi£ sû σθ̂ khæng li¶n quan ¸n b§t ký tham sè n o (v½ dö, bi¸t σ trong tr÷íng hñp
θ = µ).Thay d§u < trong (7.9) th nh d§u = ta câ k¸t qu£ θ = θ̂ ± zα/2 .σθ̂ , v¼ vªy giîi h¤n tr¶n
v giîi h¤n d÷îi t÷ìng ùng vîi ë tin cªy l θ = θ̂ − zα/2 .σθ̂ v θ = θ̂ + zα/2 .σθ̂ .B¥y gií gi£ sû
σθ̂ khæng li¶n quan ¸n θ nh÷ng câ li¶n quan ¸n mët v i tham sè.°t √ sθ̂ l ÷îc l÷ñng cõa √σθ̂
i·u n y câ ÷ñc b¬ng c¡ch ÷îc l÷ñng tham √ sè ch÷a bi¸t.(v½ dö s/ n l ÷îc l÷ñng cõa σ/ n)
. D÷îi nhúng i·u ki»n chung ( c¦n º s/ n d¦n v· σθ̂ cho h¦u h¸t mü). G½a trà kho£ng tin
√
cªy l θ̂ ± zα/2 .sθ̂ .Kho£ng cõa mü lînx ± zα/2 .s/ n l mët v½ dö
Cuèi còng, G¿a sû σθ̂ li¶n quan ¸n θ ch÷a bi¸t. Vîi tr÷íng hñp n y,x²t v½ dö , khi θ = p,mët t¿
l» têng thº . Th¼ (θ̂ − θ)/σθ̂ = zα/2 câ thº khâ º gi£i quy¸t. Mët gi£i ph¡p x§p x¿ câ thº dòng
l thay θ b¬ng σθ̂ rçi ÷îc l÷ñng theo θ̂. K¸t qu£ n y l ÷îc l÷ñng cho ë l»ch chu©n sθ̂ , kho£ng
t÷ìng ùng l θ̂ ± zα/2 .sθ̂
khi â kho£ng tin cªy l ÷îc l÷ñng iºm cõa θ ± (gi¡ trà i·u ki»n cõa z)(÷îc l÷ñng chu©n léi
cõa ng÷íi ÷îc l÷ñng)
KHONG TIN CY CHO T L TÊNG TH
°t p l t¿ l» th nh cæng cõa têng thº. vîi èi t÷ñng câ t½nh ch§t cö thº ( v½ dö nhâm èi
t÷ñng tèt nghi»p tø mët tr÷íng ¤i håc, m¡y t½nh khæng c¦n dàch vö b£o h nh,.. v..v).Mü
ngü nhi¶n cõa n c¡ thº ëc lªp ÷ñc chån, v X l sè c¡ thº th nh cæng trong mü. Bi¸t
n nhä pso vîi têng thº X câ thº xem l mët bi¸n ngü nhi¶n nhà thùc rv vîi E(X) = np v
σX = np(1 − np). hìn núa, n¸u np ≥ 10, (q = 1 − p), X câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n.
÷îc l÷ñng tü nhi¶n cõa p l p̂ = X/n,ph¥n sè mü th nh cæng khi â p̂ câ ÷ñc b¬ng c¡ch
nh¥n X vîi h¬ng sè 1/n p công l ph¥n phèi x§p x¿ chu©n. Biºu di¹n nh÷ trong 6.1 E(p̂) = p(
khæng ch»ch) v σp̂ = p(1 − p)/n. ë l»ch ti¶u chu©n σp̂ li¶n quan ¸n tham sè p ch÷a bi¸t.
Chu©n hâa p̂ b¬ng c¡ch trø cho p v chia cho σp̂ , suy ra ÷ìc
p̂ − p
P (−zα/2 < p < zα/2 ) ± 1 − α
p(1 − p)/n
Ti¸n h nh · xu§t trong möc ”nguçn gèc cõa kho£ng tin cªy” (ph¦n 7.1) ,k¸t qu£ giîi h¤n tin
cªy câ ÷ñc b¬ng c¡ch thay < b¬ng d§u = v gi£i ph÷ìng tr¼nh theo p .ta ÷ñc
q
2
p̂ + zα/2
2
p̂(1 − p̂)/n + zα/2 /4n2
2
p= 2n1 + zα/2 /n ± zα/2 2
/ 1 + zα/2 /n
q
2
p̂(1 − p̂)/n + zα/2 /4n2
∼
=p ± 2
1 + zα/2 /n
MNH
p̂+z 2
°t p∼ = /α/2 2n1 + zα/2
2
/n th¼ mët kho£ng tin cªy chi t¿ l» cõa têng thº p vîi ë tin cªy x§p
x¿ 100(1 − α)% l
q
2
p̂q̂/n + zα/2 /4n2
∼
p ± zα/2 2
(7.10)
1 + zα/2 /n
vîi q̂ = 1 − p̂ v khi â d§u - trong 7.10 l giîi h¤n d÷îi v d§u + l giîi h¤n tr¶n.
¥y th÷íng coi nh÷ l t¿ l» ÷îc l÷ñng kho£ng cho p
12
N¸u cï mü n r§t lîn th¼ z 2 /2n khæng ¡ng kº (nhä ) so s¡nh p̂ v z 2 /n l so s¡nh khæng ¡ng
kº vîi 1. Tø â p∼ ≈ p̂ trong tr÷íng hñp n y so s¡nh giúa z 2 /4n2pv pq/n công khæng ¡ng kº
(n2 l sè chia lîn hìn n(, chi¸m ÷u th¸ trong biºu thùc ± l zα/2 p̂q̂/n khi â t¿ l» ÷îc l÷ñng
cõa kho£ng l x§p x¿
(7.11)
p
p̂ ± zα/2 p̂q̂/n
¥y l kho£ng cuèi còng câ d¤ng chung l θ̂ ± zα/2 σ̂θ̂ cõa mü lîn trong möc cuèi n y. Kho£ng
tin cªy x§p x¿ (7.1) ¢ ÷ñc giîi thi»u nhi·u trong nhúng s¡ch v· x¡c su§t. Nâ rã r ng l ìn
gi£n v d¹ hiºu hìn t¿ sè ÷îc l÷ñng. T¤i sao ph£i quan t¥m ¸n tr÷íng hñp thù hai?
¦u ti¶n, gi£ sû ta dòng z.025 = 1.96 trong cæng thùc truy·n thèng (7.11), th¼ tr¶n danh ngh¾a
ë tin cªy ( ta ang ngh¾ l sû döng i·u ki»n cõa z) x§p x¿ 95%, v¼ vªy tr÷îc khi chån mü
, x¡c su§t l kho£ng ngü nhi¶n bao gçm c£ gi¡ trà thüc cõa p ( tùc l x¡c su§t phõ ) n¶n l
.95, m theo biºu di¹n cõa h¼nh 7.6 cho tr÷íng hñp n=100, x¡c su§t phõ thüc sü cho kho£ng
câ thº kh¡c nhau ¡ng kº tø x¡c su§t chu©n .95, °c bi»t khi p khæng g¦n vîi .5 (h¼nh £nh x¡c
su§t phõ so s¡nh p r§t phùc t¤p v¼ ph¥n phèi x¡c su§t nhà thùc cì b£n l ríi r¤c chù khæng li¶n
töc).Nâi chung kh¡c bi»t cõa kho£ng truy·n thèng v ë tin cªy thüc sü câ thº khæng ¡ng kº
c£ khi cho cï mü lîn. Nhúng nghi¶n cùu g¦n ¥y công ch¿ ra r¬ng t¿ l» kho£ng câ thº khc
phöc cho h¦u nh÷ t§t c£ cï mü v gi¡ trà cõa p. ë tin cªy thüc sü s³ ½t kh¡c bi»t do c¡ch
chån zα/2 . i·u n y thüc t¸ l do t¿ l» kho£ng g¦n v· .5 khi so s¡nh vîi kho£ng ban ¦u. °c
bi»t iºm giúa p∼ cõa t¿ l» kho£ng g¦n v· .5 hìn iºm giúa p̂ cõa kho£ng truy·n thèng . â l
i·u °c bi»t khi p n¬m trong kho£ng 0 ¸n 1.
H¼nh 7.6 X¡c su§t phõ thüc sü cho kho£ng trong (7.1) nhúng gi¡ trà kh¡c nhau cõa p khi n=100
Th¶m v o â, t¿ l» kho£ng câ thº sû döng cho h¦u h¸t c¡c mü v gi¡ trà tham sè. ch¿ c¦n kiºm
tra i·u ki»n np̂ ≥ 10 v n(1 − p̂) ≥ 10 s³ thäa y¶u c¦u cõa kho£ng truy·n thèng. C¥u häi °t
ra l khi n õ lîn cho trong (7.11) câ thu ÷ñc x§p x¿ tèt hìn (7.10), líi khuy¶n l ta n¶n dòng
t¿ l» kho£ng º kiºm tra. T½nh to¡n s³ t´ nh¤t hìn khi kiºm tra t½nh ch§t cõa kho£ng.
V DÖ 7.8
B i vi¸t ” Sü l°p l¤i v t¡i hi»n cõa mªt kh©u /dú li»u léi”( J. Kiºm tra v ¡nh gi¡
., 1997 : 151 − 153) b¡o c¡o r¬ng trong n=48 thû nghi»m ð mët pháng th½ nghi»m °c bi»t, 16
k¸t qu£ trong vi»c ¡nh lûa º èt thuèc tø mët lo¤i ch§t n·n °c bi»t. °t p l t¿ l» l¥u d i
cõa c¡c th½ nghi»m vi»c ¡nh lûa. Mët ÷îc l÷ñng iºm cho p l p̂ = 16/48 = .333. Mët kho£ng
tin cªy cho p vîi ë tin cªy x§p x¿ 95% l
p
.333 + (1.96)2 /96 (.333)(.667)/48 + (1.96)2 /9216
±
1 + (1.96)2 /48 1 + (1.96)2 /48
= .345 ± .129 = (.216, .474)
13
Kho£ng n y kh¡ rëng v¼ cï mü 48 khæng õ lîn º ÷îc l÷ñng t¿ l».
Kho£ng truy·n thèng l
p
.333 ± 1.96 (.333)(.667)/48 = .333 ± .133 = (.200, .466)
Hai kho£ng n y thäa y¶u c¦u vîi cï mü lîn hìn.
T÷ìng tü ë rëng cõa kho£ng tin cªy cho p mët ë rëng °c bi»t w cho bði mët ph÷ìng tr¼nh
bªc hai vîi cï mü n c¦n thi¸t º câ mët kho£ng vîi ë ch½nh x¡c mong muèn. Rót gån ch¿ sè
d÷îi cõa zα/2 . Ta ÷ñc
p
2z 2 p̂q̂ − z 2 w2 ± 4z 4 p̂q̂(p̂q̂ − w2 ) + w4 z 4
n= (7.12)
w2
Rót gån tû sè theo i·u ki»n cõa w2 ta ÷ñc
4z 2 p̂q̂
n≈
w2
K¸t qu£ sau câ ÷ñc tø ph÷ìng tr¼nh v· ë rëng kho£ng truy·n thèng theo w.
i·u ¡ng ti¸c l cæng thùc n y l¤i li¶n quan ¸n gi¡ trà p̂ ch÷a bi¸t. C¡ch ti¸p cªn hay nh§t
l dòng gi¡ trà lîn nh§t cõa p̂q̂[= p̂(1p̂)] khi p̂ = .5. Do â n¸u p̂ = q̂ = .5 ¢ dòng trong (7.12)
ë rëng n y s³ ¤t ÷ñc t¤i mët iºm w b§t ký sao cho k¸t qu£ gi¡ trà cõa p̂ v¨n n¬m trong
mü. Hay nâi c¡ch kh¡c, n¸u i·u tra vi¶n tin r¬ng, düa v o thæng tin, m p ≤ p0 ≤ .5 th¼ p0
câ thº thay th¸ ÷ñc cho p̂. Lªp luªn t÷ìng tü cho p ≥ p0 ≥ .5.
V DÖ 7.9
ë rëng kho£ng tin cªy 95% nh÷ trong v½ dö 7.8 l .258. G½a trà n c¦n t¼m º câ ë rëng chc
chn l .10 vîi p̂ b§t ký l
p
2(1.96)2 (.25) − (1.96)2 (.01) ± 4(1.96)4 (.25)(.25 − .01) + (.01)(1.96)4
n= = 380.3
.01
Do â cï mü c¦n dòng l 381. Biºu thùc cõa n câ ÷ñc düa v o kho£ng tin cªy truy·n thèng
º câ ÷ñc cï mü 385.
KHONG TIN CY BT ÈI XÙNG (RNG BUËC CÕA Ë TIN CY)
Kho£ng tin cªy ÷ñc nâi ¸n l câ c£ giîi h¤n d÷îi cõa ë tin cªy v giîi h¤n tr¶n cõa
ë tin cªy cho ÷îc l÷ñng tham sè. Trong mët sè tr÷íng hñp , i·u tra vi¶n ch¿ mong muèn
hai lo¤i r ng buëc.V½ dö Nh t¥m lþ håc muèn t½nh 95% ch°n tr¶n cõa tin cªy cho trung b¼nh
óng cho thíi gian ph£n ùng vîi mët k½ch th½ch °c bi»t, hay mët kÿ s÷ mong muèn ch¿ câ
ch°n d÷îi cho trung b¼nh óng thíi gian ho¤t ëng cõa mët lo¤i nh§t ành. V¼ vòng ti¶u chu©n
dçn l¤i ð b¶n tr¡i ÷íng cong chu©n vîi gi¡ trà 1.645 l .95, n¶n
X −µ
P( √ < 1.645) ≈ .95
S/ n
Dòng b§t ¯ng thùc trong ngo°c ìn bi¸n êi theo µ√ . v thay bi¸n chu©n hâa b¬ng c¡ch t½nh
to¡n c¡c gi¡ trà ÷ñc b§t ¯ng thùc µ > x − 1.645s/ n; V¸ ph£i biºu di¹n ch°n d÷îi cõa tin
cªy . Vîi P (−1.645 < Z) ≈ .95 v bi¸n êi b§t ¯ng thùc ta ÷ñc ch°n tr¶n cõa tin cªy. Lªp
luªn t÷ìng tü cho méi b¶n cõa r ng buëc vîi mët ë tin cªy kh¡c.
MNH
Mët mü lîn câ ch°n tr¶n theo µ l
s
µ < x + zα . √
n
14
Mët mü lîn câ ch°n d÷îi theo µ l
s
µ > x + zα . √
n
Méi b¶n r ng buëc tin cªy theo p l k¸t qu£ cõa vi»c thay zα/2 b¬ng zα v ± bði + hay - trong
cæng thùc kho£ng tin cªy cho p (7.10). Trong t§t c£ tr÷íng hñp ë tin cªy câ x§p x¿ 100(1−α)%.
V DÖ 7.10
Kiºm tra ë nghi¶ng l ph÷ìng ph¡p ÷ñc ¡p döng rëng r¢i nh§t khi kiºm tra ch§t l÷ñng
k¸t c§u cõa vªt li»u b¶ tæng . B i vi¸t ” Kiºm tra sü k¸t d½nh giúa vªt li»u v n·n b¶ tæng”(
Vªt li»u ACI J., 1996:553-558 ) Trong mët b¡o c¡o cõa mët cuëc i·u tra °c bi»t, mët mü
gçm 48 ë b·n cõa v¸t ct ÷ñc trung b¼nh mü câ ë b·n 17.17N/mm2 v ë l»ch ti¶u chu©n
cõa mü 3.28N/mm2 . Ch°n d÷îi cõa trung b¼nh óng ë b·n cõa v¸t ct µ vîi ë tin cªy 95%
l
(3.28)
17.17 − (1.645) √ = 17.17 − .78 = 16.39
48
Ngh¾a l vîi ë tin cªy 95% ta câ µ > 16.39
BI TP Ph¦n 7.2 (12 − 27)
12. Mü ngü nhi¶n cõa 110 ti¸ng s§m s²t trong mët khu vüc nh§t ành câ thíi gian trung
b¼nh cõa m¡y o thíi l÷ñng ti¸ng vang .81 gi¥y v ë l»ch ti¶u chu©n mü l .34 gi¥y (” S²t
¡nh v o m¡y bay trong mët cìn giæng,”cõa Aaicraft, 1984 : 607 − 611 T½nh kho£ng tin cªy
99% (2 b¶n) cõa trung b¼nh óng cõa thíi gian ti¸ng vang µ v gi£i th½ch k¸t qu£ cho kho£ng â.
13. B i vi¸t ” Gas n§u «n, thæng giâ nh b¸p, v sü ti¸p xóc vîi s£n ph©m èt”( khæng
kh½ trong nh ; 2006:65 − 73) cho bi¸t mët thi¸t bà theo dãi 50 nh b¸p dòng gas º un n§u
trong mët tu¦n., trung b¼nh mü kh½ CO2 câ mùc 654.16 (ppm), v ë l»ch ti¶u chu©n l 164.43.
a. T½nh v gi£i th½ch ë tin cªy 95% ( hai b¶n ) cho trung b¼nh óng mùc kh½ CO2 trong têng
thº c¡c nh ÷ñc chån trong mü .
b. G¿a sû i·u tra vi¶n thüc hi»n cuëc phäng o¡n sì bë 175 gi¡ trà cõa s tr÷îc khi chån dú
li»u. T¼m cï mü c¦n thi¸t º ë rëng cõa kho£ng l 50 vîi ë tin cªy 95%?
14. B i vi¸t ” ¡nh gi¡ hi»u su§t lá nung”( Gèm Amer Soc. Bull.,Aug. 1997 : 59 − 63) câ
mët sè thæng tin tâm tt v· ë nùt cõa n=169 lo¤i gèm ÷ñc nung trong mët lá °c bi»t
:x = 89.10, s = 3.73
a. T½nh kho£ng tin cªy (hai b¶n) cho trung b¼nh óng cõa ë nùt theo tuêi sû döng ë tin cªy
95%. Trung b¼nh óng cõa ë nùt câ thº ÷îc l÷ñng ÷ñc khæng?
b. gi£ sû i·u tra vi¶n ÷u ti¶n mët têng thº câ ë l»ch chu©n 4MPa. Düa v o gi£ thi¸t â T¼m
ë lîn cõa mü thäa y¶u c¦u cho ÷îc l÷ñng µ n¬m trong .5MPa vîi ë tin cªy 95%
15. X¡c ành ë tin cªy√câ mü lîn r ng buëc mët b¶n nh÷ sau:
a. Ch°n tr¶n :x + .84s/ √ n
b. Ch°n d÷îi :x − 2.05s/√ n
c. Ch°n tr¶n :x + .67s/ n
16. Sü thay êi i»n ¡p cõa dáng i»n xoay chi·u cho bi¸t i»n mæi cõa ch§t läng c¡ch i»n.
B i vi¸t ”Thüc hi»n th½ nghi»m v· thay êi i»n ¡p cõa dáng i»n xoay chi·u AC vîi mët sè
dung mæi”( b i b¡o v· vªt li»u c¡ch i»n 1995 : 21 : 26) ÷a ra k±m theo mü quan s¡t sü cè
i»n ¡p cõa mët m¤ch °c bi»t trong mët i·u ki»n nh§t ành
62 50 53 57 41 53 55 61 59 64 50 53 64 62 50 68
54 55 57 50 55 50 56 55 46 55 53 54 52 47 47 55
15
57 48 63 57 57 55 53 59 53 52 50 55 60 50 56 58
a. X¥y düng biºu ç hëp cõa dú li»u v gi£i th½ch c¡c °c iºm cõa nâ
b. T½nh v gi£i th½ch cho trung b¼nh óng cõa sü cè i»n ¡p µ vîi ë tin cªy 95%. ÷îc l÷ñng
theo µ câ ch½nh x¡c khæng? gi£i th½ch
c. G¿a sû quan s¡t vi¶n tin r¬ng h¦u nh÷ t§t c£ gi¡ trà cõa sü cè i»n ¡p thay êi giúa 40 v
70. T¼m cï mü º ë rëng cõa kho£ng l 2 kV cho kho£ng tin cªy 95% (sao cho µ ÷îc l÷ñng
trong 1kV vîi ë tin cªy 95%)?
17 B i tªp 1.13 ÷a ra mët mü cõa vi»c quan s¡t ë b·n cõa v¸t nùt cuèi. (ksi). Dòng sè li»u
thèng k¶ k±m theo º tø Minitab º t½nh ch°n d÷îi cho trung b¼nh óng cõa ë b·n v¸t nùt
vîi ë tin cªy 95% v gi£i th½ch k¸t qu£
18. B i vi¸t" t£i trång cõa mä neo khi èc v½t gi¢n nð"(J.Energy Engr.,1993:139-158) cho ra mët
b£ng tâm tt dú li»u v· sùc b·n cho mü l 3/8. èc v½t mä neo : n = 78, x = 4.25, s = 1.30.
T½nh ch°n d÷îi dòng ë tin cªy 90% cho trung b¼nh óng cõa sùc b·n.
19. B i vi¸t " giîi h¤n cõa n«ng lüc do thà gi¡c bà khi¸m khuy¸t"( IEEE Trans.on Semiconduc-
tor Manuf., 1997:17-23) b¡o c¡o r¬ng, trong mët nghi¶n cùu cõa mët qu¡ tr¼nh kiºm tra ìn
gi£n, 356 tr÷íng hñp khæng v÷ñt qua cuëc th«m dá v 201 tr÷íng hñp v÷ñt qua. G¿a sû qu¡
tr¼nh kiºm tra l ên ành , T½nh r ng buëc ( hai b¶n ) cho ë tin cªy 95% cõa t¿ l» khæng v÷ñt
qua th«m dá.
20. B¡o ÷a tin (th¡ng 10,2002) cho bi¸t trong cuëc kh£o s¡t 4722 tr´ Mÿ n¬m trong ë tuêi 6
¸n 19, 15% bà thøa c¥n ( t¿ sè khèi cõa cì thº ½t nh§t l 30 ; T¿ sè n y l biºu di¹n mèi quan
h» giúa c¥n n°ng v chi·u cao) T½nh v gi£i th½ch mët kho£ng tin cªy sû döng ë tin cªy 99%
cho t¿ l» t§t c£ tr´ bà thøa c¥n.
21. Trong mët mü ngü nhi¶n gçm 1000 kh¡ch h ng ngü nhi¶n câ thº gûi ìn bçi th÷íng
sau khi mua mët s£n ph©m, 250 ng÷íi nâi r¬ng hå khæng bao gií l m.(” bçi th÷íng: nhúng g¼
b¤n xùng ¡ng ÷ñc nhªn," B¡o c¡o kh¡ch h ng 5/2009:7)lþ do ÷ñc ÷a ra nh÷ sau, sè l÷ñng
qu¡ ½t,tr¹ h¤n, sñ gûi th÷ ,m§t bi¶n lai, v nghi ngí vi»c nhªn l¤i ti·n. T½nh ch°n tr¶n vîi ë
tin cªy 95% cõa t¿ l» kh¡ch h ng khæng bao gií nëp ìn bçi th÷íng.
Düa tr¶n kho£ng n y. B¬ng chùng n y câ thuy¸t phöc v· t¿ l» óng cõa kh¡ch h ng l ½t hìn
1/3? gi£i th½ch lþ do â.
22. Cæng ngh» thay th¸ khîp h¡ng ¢ câ sü thay êi khi c¡c ho¤t ëng n y trð n¶n phê bi¸n
hìn ( tr¶n 250,000 ð Mÿ v o n«m 2008). Bt ¦u tø n«m 2003 g¤c b¬ng gèm vîi ë b·n cao ¢
÷ñc b¡n tr¶n thà tr÷íng.Khæng may, qu¡ nhi·u b»nh nh¥n dòng nâ vîi ë b·n t«ng th¼ ti¸ng
cât k²t công t«ng. Ng y 11/5/2008 B¡o c¡o nghi¶n cùu «ng tr¶n New York Times v· 143 c¡
nh¥n nhªn g¤c b¬ng gèm v o nhúng n«m 2003 ¸n 2005, 10 tr÷íng hñp bà ph¡t ra ti¸ng k¶u
cât k²t.
a. T½nh ch°n d÷îi cho ë tin cªy 95% cho t¿ l» óng cõa c¡c khîp h¡ng ph¡t ra ti¸ng k¶u cât
k²t.
b. gi£i th½ch vi»c sû döng kho£ng tin cªy 95% trong a.
23. Di¹n n v· tæn gi¡o v íi sèng cëng çng b¡o c¡o v o 9/12/2009 trong mët cuëc kh£o
s¡t nhúng ng÷íi tr÷ðng th nh ð Mÿ v o n«m 2003 25% nâi r¬ng hå tin v o chi¶m tinh håc.
a. T½nh v gi£i th½ch mët kho£ng tin cªy vîi ë tin cªy 99% cho t¿ l» nhúng ng÷íi tr÷ðng th nh
ð Mÿ tin v o chi¶m tinh håc.
b. T¼m cï mü tho£ m¢n ë rëng tèi a cho kho£ng tin cªy 99 % l .05 khæng ph¥n bi»t gi¡
16
trà p̂.
24. Mët mü gçm 56 mü v£i cotton ÷ñc nghi¶n cùu câ ph¦n tr«m cõa mü k²o d i l 8.17
v ë l»ch chu©n l 1.42 (” Mèi quan h» giúa gâc xon ècφ, ph¦n tr«m ë gi¢n E1 , v sè chi·u
cõa sñi cotton".Nghi¶n cùu d»t v£i J., 1978 : 407 − 410).T½nh trung b¼nh óng ph¦n tr«m co
gi¢n µcho mü lîn vîi kho£ng tin cªy 95%.G¿a thi¸t n o cho bi¸t ph¥n phèi cõa ph¦n tr«m ë
co gi¢n?
25.Nh lªp ph¡p muèn kh£o s¡t d¥n c÷ t¤i khu vüc h nh ch½nh cõa m¼nh º bi¸t v· t¿ l»
d¥n c÷ dòng ng¥n s¡ch nh n÷îc cho vi»c ph¡ thai.
a. X¡c ành cï mü c¦n thi¸t n¸u trong 95% kho£ng tin cªy cho p vîi ë rëng tèi a.10 khæng
ph¥n bi»t p?
b. N¸u nh lªp ph¡p câ lþ do m¤nh m³ º tin r¬ng ½t nh§t 2/3 d¥n c÷ °t v o àa và cõa cæ §y
? Cï mü c¦n l bao nhi¶u?
26.Qu£n lþ mët tr÷íng lîn cõa quªn, câ mët khâa håc v· x¡c su§t thèng k¶, tin r¬ng sè l÷ñng
gi¡o vi¶n vng m°t trong ng y câ ph¥n phèi poisson vîi tham sè µ. Dòng dú li»u vng m°t
k±m theo trong 50 ng y º t¼m kho£ng tin cªy cho mü lîn theo µ [ ghi chó ký vång v ph÷ìng
sai cõa mët bi¸n poisson còng b¬ng µ, v¼ th¸
X −µ
Z=p
µ/n
câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n. ti¸n h nh nh÷ trong c¡ch th nh lªp kho£ng p b¬ng c¡ch ÷a ra
mët ph¡t biºu v· x¡c su§t ( vîi x¡c su§t 1−α) v gi£i ÷ñc k¸t qu£ theo µ- xem lªp luªn sau 7.10
27. X²t kho£ng tin cªy (7.10) cho p, v tªp trung v o ë tin cªy 95%. cho th§y giîi h¤n cõa ë
tin cªy kh¡ t÷ìng çng vîi kho£ng truy·n thèng (7.11)hai tr÷íng hñp th nh cæng v 2 tr÷íng
hñp th§t b¤i ¢ ÷ñc th¶m v o mü [ tùc l (7.11) düa tr¶n x + 2S 0 S trong n+4 thû nghi»m].
[ ghi chó 1.96 ≈ 2. Chó þ: Agresti v Coull biºu di¹n r¬ng vi»c i·u ch¿nh n y kho£ng c¡ch
truy·n thèng n y công t¤o ra mët ë tin cªy s¡t thüc t¸.]
4 7.3 KHONG DÜA TRN PHN PHÈI CHUN

CÕA QUN TH
Kho£ng tin cªy cho µ dòng trong ph¦n 7.2 câ ngh¾a khi n lîn.K¸t qu£ l kho£ng câ thº sû
döng vîi b§t ký ph¥n phèi n o cõa têng thº. ành lþ giîi h¤n trung t¥m CLT khæng thº
d¨n chùng, tuy nhi¶n,khi n nhä trong tr÷íng hñp n y. Mët c¡ch º ti¸n h nh l ÷a ra mët
gi£ thi¸t cö thº v· d¤ng ph¥n phèi cõa têng thº. sau â suy ra kho£ng tin cªy phò hñp vîi
gi£ thi¸t â. V½ döt, ta câ thº ÷a ra mët kho£ng tin cªy cho µ khi têng thº ÷ñc mæ t£ l
câ ph¥n phèi gamma., mët kho£ng kh¡c cho tr÷íng hñp cõa ph¥n phèi Weibull, ....vv...C¡c
nh thèng k¶ ¢ thüc hi»n i·u n y cho mët sè hå ph¥n phèi kh¡c nhau. V¼ ph¥n phèi chu©n
câ x§p x¿ quen thuëc nh÷ b§t ký mæ h¼nh ph¥n phèi kh¡c cõa têng thº. Ta s³ th£o luªn sau ¥y.
17
G¿a thi¸t
Têng thº câ chu©n tuy»t èi, v¼ th¸ nâ t¤o ra bi¸n ngü nhi¶n X1 , ...Xn tø ph¥n phèi chu©n vîi
µ v σ ch÷a bi¸t
√
K¸t qu£ ch½nh cõa kho£ng trong ph¦n 7.2 l cho n lîn, chu©n hâa rv Z = (X − µ)/(S/ n)
câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n. Khi n nhä, S câ thº khæng d¦n v· σ v¼ th¸ bi¸n ph¡t sinh Z ngü
√
nhi¶n trong c£ tû sè v mü sè . i·u n y suy ra r¬ng ph¥n phèi x¡c su§t cõa(X − µ)/(S/ n)
d¦n v· ph¥n phèi chu©n nhanh hìn. K¸t qu£ suy luªn düa tr¶n vi»c giîi thi»u mët hå mîi cõa
ph¥n phèi x¡c su§t gåi l ph¥n phèi t.
ành lþ
N¸u X l trung b¼nh cõa mü ngü nhi¶n câ k½ch th÷îc n tø ph¥n phèi chu©n vîi ký vång µ,
chu©n hâa
X −µ
T = √ (7.13)
S/ n
câ mët ph¥n phèi x¡c su§t gåi l ph¥n phèi t vîi n-1 bªc tü do(df)
TNH CHT CÕA PHN PHÈI t

Tr÷îc khi ¡p döng ành lþ n y C¡c t½nh ch§t √ cõa ph¥n phèi t s³ ÷ñc th£o luªn theo thù tü.
M°c dò bi¸n th½ch hñp v¨n l (X − µ)/(S/ n) b¥y gií ta s³ kþ hi»u nâ l T º nh§n m¤nh
r¬ng nâ s³ khæng câ ph¥n phèi chu©n khi n nhä. Nhc l¤i ph¥n phèi chu©n ÷ñc x¡c ành bði
hai tham sè ; Méi sü lüa chån µ k¸t hñp vîi σ cho mët ph¥n phèi chu©n °c bi»t.
B§t ký ph¥n phèi t °c bi»t n o công l k¸t qu£ tø gi¡ trà x¡c ành cõa mët tham sè ìn, ÷ñc
gåi l sè cõa bªc tü do, vi¸t tt l df. Ta kþ hi»u tham sè n y b¬ng chú c¡i hy l¤p ν .G½a trà
cõa ν câ thº ¤t ÷ñc l nhúng sè d÷ìng 1,2,3.... v¼ vªy ¥y l ph¥n phèi t vîi 1 bªc tü do, 2
bªc tü do,.....
cho mët gi¡ trà ν b§t ký h m mªt ë n o công x¡c ành mët ÷íng cong t li¶n quan thªm ch½
cán phùc t¤p hìn h m mªt ë chu©n. May mn l ta ch¿ c¦n quan t¥m ¸n mët v i t½nh ch§t
quan trång cõa ÷íng cong n y.
T½nh ch§t cõa ph¥n phèi t

°t tν kþ hi»u l ph¥n phèi t vîi ν df
1. ÷íng cong tν câ d¤ng chuæng v trung iºm t¤i 0
2. ÷íng cong tν g¦n vîi ÷íng cong cõa ph¥n phèi chu©n (z)
3. Khi ν t«ng th¼ ÷íng cong tν gi£m t÷ìng ùng
4. Khi ν → ∞, d¢y ÷íng cong tν x§p x¿ vîi ÷íng cong cõa ph¥n phèi chu©n ( v¼ th¸ ÷íng
cong z th÷íng ÷ñc gåi l ÷íng cong t vîi bªc tü do df = ∞
H¼nh 7.7 Biºu di¹n t½nh ch§t chung cho vi»c chån gi¡ trà ν
18
H¼nh 7.7 ÷íng cong tν v z SèP bªc tü do df cho T trong (7.13) l n − 1 v¼, m°c dò S düa tr¶n
n ë l»ch X1 − X, ...., Xn − X, (Xi − X) = 0 suy ra ch¿ t¼m ÷ñc n − 1 tü do ÷ñc x¡c ành.
sè bªc tü do df cho bi¸n t l c«n cù x¡c ành sè ë l»ch tü do cõa ÷îc l÷ñng ë l»ch chu©n
trong mü sè cõa T.
Sû döng ph¥n phèi t sao cho vòng uæi cong cõa zα bt nguçn tø ÷íng cong z. B¤n câ ngh¾
câ mµo º t¼m tα . Tuy nhi¶n, G½a trà mong muèn khæng ch¿ tr¶n mët vòng m cán c£ tr¶n df.
Kþ hi»u
°t tα,ν l sè tr¶n ë o cõa tröc d÷îi cõa ÷íng cong t vîi nu bªc tü do df v· ph½a b¶n ph£i
cõa tα,ν l α; tα,ν gåi l gi¡ trà i·u ki»n t.
v½ dö t.05,6 ÷ñc gåi l gi¡ trà tîi h¤n ÷ñc biºu di¹n ð vòng b¶n ph£i cõa .05 d÷îi ÷íng
cong t vîi 6 df.Chó þ ÷ñc minh håa trong h¼nh 7.8.V¼ ÷íng cong t èi xùng qua 0, −tα,ν biºu
di¹n ð vòng b¶n tr¡i cõa α. º câ ÷ñc t.05,15 = 1.753 Ta i tø cët α = .05 , chi¸u xuèng ÷ñc
dáng ν = 15, v åc ÷ñc t.05,15 = 1.753. T÷ìng tü, t.05,22 = 1.717 ( cët .05, dáng ν = 22 , v
t.01,22 = 2.508.
H¼nh 7.8 Minh håa cho gi¡ trà tîi h¤n t
G½a trà cõa tα,ν câ ÷ñc b¬ng c¡ch di chuyºn qua h ng ho°c xuèng cët.Cho ν cè ành, tα,ν
t«ng khi α gi£m,khi â ta ph£i di chuyºn nhanh hìn v· ph½a b¶n ph£i cõa 0 º x¡c ành ÷ñc
khu vüc α trong ph¦n uæi. Cho α cè ành, khi ν t«ng ( ngh¾a l ta nh¼n xuèng b§t ký cët n o
cõa b£ng t) gi¡ trà cõa tα,ν gi£m. v¼ th¸ khu vüc uæi cõa α khæng c¦n xa 0. Th¶m v o â, tα,ν
gi£m chªm khi ν t«ng. K¸t qu£ l ,B£ng gi¡ trà biºu di¹n 2 mèc bªc tü do giúa 30 v 40 df v v¼
th¸ b÷îc nh£y ν = 50, 60, 120 v cuèi còng l ∞. V¼ t∞ l ÷íng cong cõa ph¥n phèi chu©n.Hå
c¡c gi¡ trà zα xu§t hi»n v o dáng cuèi cõa b£ng. Cæng thùc ÷ñc sû döng tr÷îc â cõa mü
lîn CI ( n¸u n > 40 ta ÷ñc ph÷ìng tr¼nh x§p x¿ chu©n thæng th÷íng v ph¥n phèi t cho ν ≥ 40.
KHONG TIN CY CHO MËT MU t
G½a trà chu©n hâa T câ ph¥n phèi t vîi n-1 bªc tü do df v khu vüc d÷îi t÷ìng ùng vîi
÷íng cong mªt ë t giúa −tα/2,n−1 v tα/2,n−1 l 1 − α( khu vüc α/2 t¤i méi b¶n). v¼ th¸.
P (−tα/2,n−1 < T < tα/2,n−1 ) = 1 − α (7.14)

Biºu thùc (7.14) kh¡c vîi biºu thùc trong ph¦n tr÷îc trong â T v tα/2,n−1 thay cho Z v zα/2 .
Nh÷ng nâ ÷ñc thao t¡c còng mët c¡ch º câ ÷ñc kho£ng tin cªy cho µ.
MNH
°t x v s l trung b¼nh mü v ë l»ch ti¶u chu©n cõa mü ÷ñc t½nh tø mü ngü nhi¶n câ
ph¥n phèi chu©n vîi ký vång µ. Th¼ mët ë 100(1 − α)% kho£ng tin cªy cho µ l
s s
(x − tα/2,n−1 ). √ , x + tα/2,n−1 ). √ ) (7.15)
n n
19
√
hay, gån hìn , x ± tα/2,n−1 ).s/ n.
Ch°n tr¶n ë tin cªy cho µ l
s
x + tα/2,n−1 ). √
n
Thay d§u + b¬ng d§u − trong biºu thùc cho ta ch°n d÷îi ë tin cªy cho µ, vîi ë tin cªy
100(1 − α)%
V DÖ 7.11
Khi thà tr÷íng v· c¡c lo¤i gé x´ sweetgum gi£m. Ph¦n lîn nhu c¦u v· c¡c lo¤i gé lîn ÷ñc dòng
º x¥y düng c¦u ÷íng truy·n thèng c ng t«ng. B i vi¸t ” Ph¡t triºn cõa n·n cæng nghi»p
Laminated Planks tø gé x´ Sweetgum”( J. Kÿ s÷ c¦u ÷íng., 2008 : 64 − 66) mæ t£ nh m¡y
v kiºm tra cho thi¸t k¸ ¦m li¶n hñp º t«ng gi¡ trà cho gé x´ sweetgum câ gi¡ trà th§p. Dú
li»u sau ¥y l trà tuy»t èi cõa v¸t ct.( b i bi¸t tâm tt gi¡ trà thº hi»n b¬ng MPa):
6807.99 7637.06 6663.28 6165.03 6991.41 6992.23
6981.46 7569.75 7437.88 6872.39 7663.19 6032.28
6906.04 6617.17 6984.12 7093.71 7659.50 7378.61
7295.54 6702.76 7440.17 8053.26 8284.75 7347.95
7422.69 7886.87 6316.67 7713.65 7503.33 7674.99
H¼nh 7.9 biºu di¹n iºm ph¥n phèi chu©n tø ph¦n m·m R.ë th¯ng cõa c¡c iºm cung c§p
mët gi£i th½ch m¤nh m³ cho ph¥n phèi cõa têng thº MOR l t¤i â ½t x§p x¿ chu©n nh§t.
H¼nh 7.9 Mët ph¥n phèi chu©n iºm cõa dú li»u trà tuy»t èi v¸t ct
Ký vång v ë l»ch chu©n cõa mü t÷ìng ùng l 7203.191 v 543.54000, ( vîi b§t ký t½nh to¡n
n o,Pgi£m bît khèi l÷ñng
P t½nh to¡n b¬ng c¡ch trø i 6000 tø méi gi¡ trà x bao gçm yi = xi −6000;
th¼ yi = 36, 095 v yyi = 51, 997, 668.77 tø â y = 1203.191 v sy = sx ¢ bi¸t).
2
B¥y gií ta t½nh kho£ng tin cªy cho trung b¼nh óng MOR dòng ë tin cªy 95%.Kho£ng tin cªy
n y düa tr¶n n − 1 = 29 bªc tü do, G½a trà °c bi»t t c¦n t¼m l t.025,29 = 2.045. Khi â kho£ng
÷îc l÷ñng l
s 543.54000
x ± t.025,29 . √ = 7230.191 ± (2.045). √
n 30
= 7230.191 ± 202.938 = (7000.253, 7406.129)
20
Kho£ng ÷îc l÷ñng l 7000.253 < µ < 7406.129 vîi ë tin cªy 95%. N¸u ta sû döng còng cæng
thùc cho mü sau khi l§y mü, v· l¥u d i câ thº t½nh ë tin cªy 95% cho kho£ng tin cªy s³ bao
gçm c£ µ. Khi â µ khæng câ gi¡ trà n o.Ta khæng bi¸t li»u t½nh cho kho£ng tin cªy l 95%
tèt hay 5% x§u . Thªm ch½ khi cï mü õ lîn, kho£ng tin cªy kh¡ rëng. ¥y l h» qu£ cõa sü
thay êi mü ¡ng kº trong gi¡ trà MOR.
Ch°n d÷îi 95% cõa kho£ng tin cªy công l k¸t qu£ cõa giîi h¤n d÷îi ( vîi d§u -) v thay 2.045
vîi t.05,29 = 1.699.
Khæng may ð ¥y l khæng d¹ g¼ chån n º câ thº câ ë rëng thäa kho£ng cho t.â l v¼
ë√rëng li¶n quan ¸n gi¡ trà ch÷a bi¸t ( tr÷îc khi chån dú li»u. ) s v n khæng ch¿ thæng qua
1/ n m cán thæng qua tα/2,n−1 Nh÷ k¸t qu£ cho th§y, mët x§p x¿ câ thº thu ÷ñc b¬ng ph²p
thû v sai l¦m.
Trong Ch÷ìng 15 ta ¢ th£o luªn kho£ng tin cªy choµ khi mü nhä m m gi¡ trà cung c§p
câ ph¥n phèi têng thº l èi xùng. mët gi£ thi¸t y¸u hìn chu©n.Tuy nhi¶n, khi ph¥n phèi têng
thº l chu©n kho£ng t câ xu h÷îng ngn hìn b§t ký kho£ng n o kh¡c vîi còng ë tin cªy.
DÜ ON KHONG CHO MËT GI TRÀ T×ÌNG LAI ÌN
Trong nhi·u ùng döng, vi»c dü o¡n mët gi¡ trà ìn cõa mët bi¸n quan s¡t t¤i mët sè thíi
iºm trong t÷ìng lai, tèt hìn l ÷îc l÷ñng gi¡ trà trung b¼nh cõa bi¸n â
V DÖ 7.12
X²t mü sau v· h m l÷ñng ch§t b²o ( theo ph¦n tr«m) n=10 mü xóc x½ch ngü nhi¶n.(”¡nh
gi¡ c£m quan v cì håc v· ch§t l÷ñng xóc x½ch”), J. of texture studies , 1990 : 395 − 409):
25.2 21.3 22.8 17.0 29.8 21.0 25.5 16.0 20.9 19.5
G¿a sû nhúng lüa chån n y câ ÷ñc tø ph¥n phèi chu©n cõa têng thº. Mët kho£ng tin cªy CI
95% cho ( kho£ng ÷îc l÷ñng cõa ) trung b¼nh têng thº h m l÷ñng ch§t b²o l :
s 4.134
x ± t.025,9 . √ = 21.90 ± 2.262. √ = 21.90 ± 2.96
n 10
= (18.94, 24.86)
g¿a sû, B¤n ch¿ «n duy nh§t mët lo¤i xóc x½ch v muèn dü o¡n h m l÷ñng ch§t b²o.Mët iºm
dü o¡n, t÷ìng tü ÷îc l÷ñng iºm, x= 21.90.Dü o¡n n y l¤i khæng mang l¤i b§t ký thæng tin
n o v· ë tin cªy hay ë ch½nh x¡c.
Thi¸t lªp chung sau: Ta câ s®n mët mü ngü nhi¶n X1 , X2 , ...., Xn tø ph¥n phèi chu©n cõa
têng thº, v mong muèn dü o¡n gi¡ trà quan s¡t t÷ìng lai ìn Xn+1 ( v½ dö nh÷ tuêi thå cõa
mët bâng ±n ìn ÷ñc mua hay hi»u su§t nhi¶n li»u khi thu¶ mët chi¸c xe) Mët dü b¡o iºm
l X , v k¸t qu£ léi dü b¡o l X − Xn+1 .G½a trà ký vång cõa léi dü b¡o l :
E(X − X n+1 ) = E(X) − E(Xn+1 ) = µ − µ = 0

Khi â Xn+1 l ëc lªp cõa X1 , ....Xn , nâ công l ëc lªp cõa X v¼ vªy ph÷ìng sai cõa léi d÷
b¡o l
σ2

2 2 1
v(X − X n+1 ) = V (X) + V (Xn+1 ) = +σ =σ 1+
n n
léi dü b¡o l tê hñp tuy¸n t½nh cõa c¡c bi¸n ngü nhi¶n ëc lªp, câ ph¥n phèi chu©n rv, v¼ vªy
nâ công l ph¥n phèi chu©n .do â
(X − Xn+1 ) − 0 X − Xn+1
Z= q =q
σ 2 1 + n1 σ 2 1 + n1

21
Câ ph¥n phèi chu©n, câ thº biºu di¹n l¤i b¬ng c¡ch thay σ b¬ng ë l»ch ti¶u chu©n mü S (cõa
X1 , ....Xn ), k¸t qu£ l
X − Xn+1
T = q ∼t
S 1 + n1
ph¥n phèi t vîi n-1 df √

Thao t¡c bi¸n êi T th nh T = (X − µ)(S/ n) vîi mët kho£ng tin cªy,câ k¸t qu£.
MNH
Mët kho£ng dü o¡n (P I) cho mët quan s¡t ìn ÷ñc chån tø mët têng thº câ ph¥n phèi
chu©n l r
1
x ± tα/2,n−1 .s 1 +
n
Mùc dü o¡n l 100(1 − α)%. Ch°n d÷îi cõa dü o¡n câ k¸t qu£ tø vi»c thay tα/2 bði tα v
lo¤i bä d§u + trong ph¦n (7.16) l m t÷ìng tü cho ch°n tr¶n cõa dü o¡n.
gi£i th½ch cho vi»c dü o¡n 95% mùc dü o¡n t÷ìng tü ë tin cªy 95%;N¸u kho£ng (7.16) ÷ñc
t½nh cho mü sau khi l§y mü, v· l¥u d i 95% kho£ng n y s³ bao gçm nhúng gi¡ trà X phò hñp
trong t÷ìng lai.
V DÖ 7.13 (ti¸p v½ dö 7.12)
Vîi n = 10, x = 21.90, s = 4.134, v t.025,9 = 2.262, mët kho£ng dü o¡n cho h m l÷ñng ch§t
b²o cho 1 lo¤i xóc x½ch l
r
1
21.90 ± (2.262)(4.134) 1 + = 21.90 ± 9.81 = (12.09, 31.71)
10
Kho£ng n y kh¡ rëng, cho th§y ë chc chn khæng ¡ng kº v· h m l÷ñng ch§t b²o Chó þ l
ë rëng cõa kho£ng dü o¡n PI g§p 3 l¦n so vîi CI.
Léi ÷îc l÷ñng l X − Xn+1 , l sai kh¡c giúa hai bi¸n ngü nhi¶n, trong khi ÷îc l÷ñng léi l
X − µ, sai kh¡c giúa hai bi¸n ngü nhi¶n v mët gi¡ trà cè ành (ch÷a bi¸t). PI th¼ rëng hìn
CI v¼ léi dü o¡n (do Xn+1 ) câ nhi·u bi¸n hìn ÷îc l÷ñng léi.Thªt ra, vîi n lîn tòy þ, kho£ng
CI thu nhä l¤i gi¡ trà ìn µ, v kho£ng PI d¦n v· µ ± zα/2 .σ . Khi â t¼m ÷ñc gi¡ trà ìn X
khæng chc chn thªm ch½ khi â khæng c¦n ph£i ÷îc l÷ñng
KHONG CHP NHN ×ÑC
X²t mët têng thº æ tæ cõa mët lo¤i nh§t ành,v gi£ sû d÷îi nhúng i·u ki»n x¡c ành, ti¸t
ki»m nhi¶n li»u (mpg) câ ph¥n phèi chu©n vîi µ = 30 v σ = 2.Th¼ khi â kho£ng tø −1.645
¸n 1.645 l§y trong 90% vòng b¶n d÷ìi cõa ÷íng cong z, 90% c¡c xe æ tæ câ gi¡ trà ti¸t ki»m
nhi¶n li»u trong gi¡ trà µ − 1.645σ v µ + 1.645σ = 33.29.Nh÷ng n¸u gi¡ trà µ v σ ch÷a bi¸t
th¼ sao? ta câ thº câ cï mü n, x¡c ành mùc ti¸t ki»m nhi¶n li»u , x v s v tø giîi h¤n d÷îi
l x − 1.645s v giîi h¤n tr¶n l x + 1.645s.Tuy nhi¶n v¼ c¡c bi¸n cõa mü câ ÷îc l÷ñng l µ
v σ . Thay êi º k¸t qu£cõa kho£ng bao gçm s³ ½t hìn 90% gi¡ trà têng thº.B¬ng trüc quan,
º câ mët ÷u ti¶n 95% thay êi º k¸t qu£cõa kho£ng bao gçm s³ ½t hìn 90% gi¡ trà têng thº,
Khi x v s ÷ñc thay cho µ v σ ta công n¶n thay 1.645 b¬ng mët v i sè lîn hìn. V½ dö, khi
n = 20 gi¡ trà 2.310 v nh÷ th¸ ta câ thº ¤t 95% tin cªy,vîi kho£ng x ± 2.310 s³ bao gçm ½t
nh§t 90% cõa gi¡ trà ti¸t ki»m nhi¶n li»u trong têng thº.
°t k l sè n¬m giúa 0 v 100. Kho£ng ch§p nhªn ÷ñc l§y t¤i ½t nh§t k% cõa gi¡ trà trong
ph¥n phèi chu©n cõa têng thº vîi ë tin cªy 95% câ d¤ng l :
x ± ( i·u ki»n º gi¡ trà ch§p nhªn ÷ñc).s
i·u ki»n º gi¡ trà ch§p nhªn ÷ñc cho k = 90, 95 v 99 trong tê hñp vîi gi¡ trà cï mü ÷ñc
22
cho trong b£ng phö löc A.6. B£ng n y công bao gçm gi¡ trà i·u ki»n cho ë tin cªy 99%(G½a
trà â lîn hìn gi¡ trà phò hñp 95%).Thay ± b¬ng + ÷ñc mët ch°n tr¶n ch§p nhªn ÷ñc v
dòng d§u - thay cho ± ÷ñc k¸t qu£ l ch°n d÷îi ch§p nhªn ÷ñc. G½a trà i·u ki»n º câ ÷ñc
méi r ng buëc công câ trong b£ng phö löc A.6
V DÖ 7.14
Mët ph¦n trong dü ¡n lîn v· nghi¶n cùu v· xû lþ t§m k¸t c§u vä chàu lüc, Mët th nh ph¦n k¸t
hñp ang ÷ñc sû döng ð Bc Mÿ, B i vi¸t "T½nh uèn dªp phö thuëc thíi gian" ( J.of Testing
and Eval.,1996:187-193) bi¸t c¡c t½nh ch§t cì håc kh¡c nhau cõa mü gé thæng Scotch. X²t
nhúng quan s¡t v· mæ dul ë co gi¢n (Mpa) thu ÷ñc sau 1 phót ch¤y trong mët c§u h¼nh chc
chn
10,490 16,620 17,300 15,480 12,970 17,260 13,400 13,900
13,630 13,260 14,370 11,700 15,470 17,840 14,070 14,760
Câ mët sü tuy¸n t½nh cõa iºm trong x¡c su§t chu©n cõa dú li»u. Tâm tt câ li¶n quan ¸n
ch§t l÷ñng l n = 16, x = 14, 532.5, s = 2055.67. cho mët ë tin cªy 95%, hai v¸ ch§p nhªn
÷ñc cõa kho£ng cho th§y t¤i mùc ½t hìn 95% mæ dul gi¡ trà n hçi cõa uèn dªp trong têng
thº mü sû döng i·u ki»n chàu nhi»t câ gi¡ trà 2.903. k¸t qu£ kho£ng l
14, 532.5 ± (2.903)(2055.67) = 14, 532.5 ± 5967.6 = (8, 564.9, 20, 500.1)
Ta câ thº câ ë tin cªy t¤i mùc cao m ½t hìn 95% cõa t§t c£ mü gé vîigi¡ trà mæ dul cõa ë
n hçi n¬m giúa 8,564.9 v 20,500.1
Kho£ng tin cªy CI 95%cho µ l (13, 437.3, 15, 627.7), v 95% kho£ng dü o¡n cho mæ dul cõa
ë n hçi cõa mü gé l (10, 017.0, 19, 048.0) c£ hai kho£ng dü o¡n v kho£ng ch§p nhªn
÷ñc câ ë rëng ¡ng kº hìn kho£ng tin cªy.
KHONG DÜA TRN PHN PHÈI KHC TH×ÍNG CÕA TÊNG TH
Mët mü kho£ng tin cªy t cho µ tø m¤nh m³ tîi nhä hay thªm ch½ l»ch ra khäi b¼nh th÷íng
trø khi n kh¡ nhä.i·u n y câ ngh¾a l n¸u gi¡ trà i·u ki»n cho 95% tin cªy, v½ dö , ÷ñc dòng
º t½nh kho£ng, ë tin cªy thüc sü g¦n vîi ë chu©n l 95%. N¸u, vîi n nhä v ph¥n phèi têng
thº cao hìn chu©n , th¼ ë tin cªy thüc sü câ sü kh¡c bi»t ¡ng kº so vîi mùc gi¡ trà °c bi»t
câ trong b£ng t. nâ s³ g¥y ra phi·n phùc º tin r¬ng ë tin cªy cõa b¤n l 95% trong khi thüc
ra l ch¿ ¤t ÷ñc 88%. Kÿ thuªt bootstrap , giîi thi»u trong 7.1 t¼m ra th nh cæng hìn t¤i
÷îc l÷ñng tham sè vîi gi¡ trà cõa ë rëng c¡c bi¸n kh¡c th÷íng.
Ng÷ñc l¤i vîi kho£ng tin cªy gi¡ trà cõa kho£ng dü o¡n v ch§p nhªn ÷ñc mæ t£ trong ch÷ìng
n y bà r ng buëc ch°t º câ ÷ñc gi£ thi¸t chu©n. Nhúng kho£ng sau khæng n¶n sû döng vîi
nhúng b¬ng chùng v· chu©n khæng rã r ng. T i li»u tham kh£o v· kho£ng thèng k¶, ÷ñc tr½ch
d¨n trong th÷ möc cuèi cõa ch÷ìng n y,th£o luªn v· c¡c thõ töc thay th¸ trong nhúng t¼nh
huèng kh¡c nhau.
BI TP 7.3 (28 − 41) 28. X¡c ành gi¡ trà cõa nhúng sè sau:
a. t.1,15
b. t.05,15
c.t.05,25
d. t.05,40
e. t.005,40
29 X¡c ành gi¡ trà i·u ki»n t (s) m s³ cho ra vòng mong muèn cõa ÷íng cong t trong méi
tr÷íng hñp sau:
a. vòng trung t¥m = .95, df=10
b. vòng trung t¥m = .95, df=20
c. vòng trung t¥m = .99, df=20
23
d. vòng trung t¥m = .99, df=50
e. vòng b¶n ph£i =.01,df=25
f. vòng b¶n tr¡i =.025,df=5
30. X¡c ành gi¡ trà i·u ki»n t cho hai b¶n cõa kho£ng tin cªy trong méi t¼nh huèng sau:
a. ë tin cªy=95%,df=10
b. ë tin cªy=95%,df=15
c. ë tin cªy=99%,df=15
d. ë tin cªy=99%,n=5
e. ë tin cªy=98%,df=24
f. ë tin cªy=99%,n=38
31. X¡c ành gi¡ trà i·u ki»n t cho kho£ng ch°n tr¶n v ch°n d÷îi cõa méi t¼nh huèng mæ t£
trong b i tªp 30.
32. Theo b i vi¸t " Kiºm tra v· sùc chàu üng cõa bao cao su" ( Polymer Testing, 2009:567 −
571)," Kiºm tra vi»c sû döng bao cao su hi»n t¤i v nhúng th¡ch thùc ph£i èi m°t khi sû
döng " bao gçm kiºm tra lé hêng, kiºm tra ë phçng, kiºm tra ni¶m phong cõa gâi, v kiºm
tra k½ch th÷îc ,ch§t l÷ñng ch§t bæi trìn ( mi·n th½ch hñp º thüc hi»n c¡c ph÷ìng ph¡p thèng
k¶ ) i·u tra vi¶n x¥y düng mët c¡ch kiºm tra mîi m th¶m chõng tu¦n ho n cho kh£ n«ng
r¡ch. Mët mü gçm 20 bao cao su cõa còng mët lo¤i k¸t qu£ thu ÷ñc vîi sè trung b¼nh mü
cõa 1584 v mët ë l»ch ti¶u chu©n mü 607. T½nh v gi£i th½ch kho£ng tin cªy t¤i 99% ë tin
cªy cho trung b¼nh óng sè chu ký r¡ch [Chó þ: B i vi¸t hi»n t¤i l kiºm tra gi£ thi¸t düa tr¶n
ph¥n phèi t; t½nh hñp lþ cõa chóng phö thuëc v o gi£ thi¸t ph¥n phèi chu©n cõa têng thº ] 33.
B i vi¸t "ë o v nhúng hiºu bi¸t v· sü l¢o hâa cõa gi§y Kraft vîi m¡y bi¸n ¡p i»n"(IEEE
Electrical Insul.Mag., 1996:28-34) Bao gçm nhúng quan s¡t saub düa tr¶n sü tròng hñp cõa
mü gi§y v ë nhît theo thíi gian ÷ñc sp x¸p theo thù tü gi£m:
418 421 421 422 425 427 431
434 437 439 446 447 448 453
454 463 465
a. X¥y düng biºu ç hëp cõa dú li»u v ph£n hçi v· nhúng t½nh n«ng câ lñi
b. Câ hñp lþ khæng khi quan s¡t mü ÷ñc chån tø ph¥n phèi chu©n?
c. T½nh hai v¸ cho kho£ng tin cªy 95% kho£ng tin cªy cho trung b¼nh óng ë tròng hñp (nh÷
þ t¡c gi£ b i vi¸t)Kho£ng n o ÷ñc · nghà sao cho 440 l gi¡ trà hñp lþ cho trung b¼nh óng?
ë tròng hñp cõa 440 l g¼?
34. Mët mü cõa 14 mü chung cõa mët lo¤i x¡c ành cho trung b¼nh mü t¿ l» giîi h¤n hi»u
su§t 8.48 Mpa v mët ë l»ch ti¶u chu©n mü .79 Mpa (” °c iºm cõa y¸u tè chàu lüc trong
k¸t c§u b¬ng gé"J.of Structural Engr., 1997:326-332).
a. T½nh v gi£i th½ch ch°n d÷îi cho trung b¼nh óng t¿ l» giîi h¤n hi»u su§t cõa mèi nèi vîi
mët ë tin cªy 95%.i·u g¼ x£y ra, n¸u b§t ký gi£ thi¸t ¢ l m v· ph¥n phèi cõa t¿ l» giîi h¤n
hi»u su§t.
b. T½nh v gi£i th½ch 95%ch°n d÷îi cho t¿ l» giîi h¤n hi»u su§t cõa mü nèi ìn cho lo¤i n y.
35. C§y gh²p môi b¬ng silicon º sûa c¡c dà tªt b©m sinh. Th nh cæng cõa ph÷ìng ph¡p n y
phö thuëc v o t½nh ch§t cõa c¡c cì sinh håc cõa môi v m ng cì.B i vi¸t " Phü thuªt ch¿nh
h¼nh cì sinh håc " (J. of Med. Engr. and Tech., 2005 : 14 − 17) cho bi¸t mët mü gçm 15 (mîi
ch¸t) ng÷íi tr÷ðng th nh, Mùc ë th§t b¤i trung b¼nh (%) l 25.0 v ë l»ch chu©n l 3.5
a. G¿a sû mët ph¥n phèi chu©n cho mùc ë th§t b¤i, ÷îc l÷ñng trung b¼nh óng cho mùc ë
theo c¡ch truy·n ¤t thæng tin v· ë ch½nh x¡c v ë tin cªy.
b. Dü o¡n mùc ë cho mët c¡ thº ng÷íi tr÷ðng th nh theo c¡ch truy·n ¤t thæng tin v· ë
ch½nh x¡c v ë tin cªy.So s¡nh nhúng dü o¡n º t½nh ÷îc l÷ñng trong ph¦n (a)
36. n=26 quan s¡t thíi gian bèc hìi ÷ñc ÷a ra trong b i tªp 36 cõa Ch÷ìng 1 cho trung b¼nh
mü v ë l»ch ti¶u chu©n mü t÷ìng ùng l 370.69 v 24.36,
a. T½nh mët ch°n tr¶n cõa tin cªy cho trung b¼nh têng thº thíi gian gi£i tho¡t sû döng ë tin
24
cªy 95%
b. T½nh ch°n tr¶n cõa dü o¡n cho thíi gian gi£i tho¡t cõa mët cæng nh¥n bê sung ìn l´ dòng
mët mùc dü o¡n 95%. So s¡nh r ng buëc n y vîi r ng buëc ë tin cªy trong c¥u (a)
c. G¿a sû 2 cæng nh¥n ÷ñc th¶m v o s³ ÷ñc chån tham gia mët b i tªp mæ phäng tho¡t th¥n.
Kþ hi»u thíi gian gi£i tho¡t n y l X27 v X28 , v °t X new , T½nh 95% hai b¶n kho£ng düa
tr¶n dú li»u gi£i tho¡t ¢ cho.
37. Nghi¶n cùu v· kh£ n«ng i bë cõa mët c¡ nh¥n tr¶n ÷íng th¯ng (”Chóng ta câ thº i
th¯ng khæng?" Amer: J. of Physical Anthro.,1992:19-27) B¡o c¡o k±m theo v· dú li»u nhàp i»u
( tèc ë tr¶n méi gi¥y ) cho mët mü n = 20 lüa chån ngü nhi¶n sùc khäe ng÷íi.
.95 .85 .92 .95 .93 .86 1.00 .92 .85 .81
.78 .93 .93 1.05 .93 1.06 1.06 .96 .81 .96
X¡c su§t chu©n biºu ç hé trñ ¡ng kº cho gi£ thi¸t m ph¥n phèi têng thº cõa nhàp i»u l
x§p x¿ chu©n. Mët b£ng tâm tt mæ t£ dú li»u tø ph¦n m·m minitab nh÷ sau:
a. T½nh v gi£i th½ch 95% kho£ng tin cªy cho ký vång nhàp i»u cõa têng thº.
b. T½nh v gi£i th½ch 95% kho£ng tin cªy cho ký vång nhàp i»u cõa mët c¡ thº ngü nhi¶n
÷ñc chån tø têng thº.
c. T½nh v gi£i th½ch kho£ng bao gçm ½t nh§t 99% cõa nhàp i»u trong ph¥n phèi têng thº sû
döng ë tin cªy 95%
38. Mët mü gçm 25 mi¸ng gh²p dòng trong b£ng m¤ch cõa nh m¡y ÷ñc chån, v sè l÷ñng
bà bi¸n d¤ng (trong) i·u ki»n °c bi»t ÷ñc x¡c ành cho méi mi¸ng, k¸t qu£ trong trung b¼nh
mü bi¸n d¤ng .0635 v mët ë l»ch chu©n .0065.
a. T½nh dü o¡n cho sè l÷ñng bi¸n d¤ng cõa mët mi¸ng gh²p b¬ng c¡ch cung c§p thæng tin v·
ë ch½nh x¡c v ë tin cªy.
b. T½nh mët kho£ng m mùc tin cªy ½t nh§t 95% cõa t§t c£ mi¸ng gh²p vîi k¸t qu£ trong sè
bi¸n d¤ng ph£i n¬m giúa hai giîi h¤n cõa kho£ng
39. B i tªp 72 cõa ch÷ìng 1 câ quan s¡t v· mët bi»n ph¡p r ng buëc cö thº (i·u ch¿nh ph¥n
phèi ¥m l÷ñng ) cho mët mü gçm 13 c¡ nh¥n khäe m¤nh : 23 39 40 41 43 47 51 58
63 66 67 69 72.
a. Ph¥n phèi cõa têng thº câ hñp lþ khæng tø mü ÷ñc chån l chu©n?
b. T½nh kho£ng m câ thº 95% ë tin cªy m ½t nh§t 95% cõa t§t c£ c¡ nh¥n khäe m¤nh trong
têng thº câ ph¥n phèi i·u ch¿nh ¥m l÷ñng n¬m giúa giîi h¤n cõa kho£ng.
c. Dü o¡n ph¥n phèi i·u ch¿nh ¥m l÷ñng cõa mët c¡ nh¥n ëc lªp b¬ng c¡ch t½nh 95% kho£ng
dü o¡n. Kho£ng n y câ ë rëng ÷ñc so s¡nh nh÷ th¸ n o vîi kho£ng ¢ t½nh trong ph¦n ?(b)
40. B i tªp 13 cõa Ch÷ìng 1 tr¼nh b y mët mü n=153 quan s¡t tr¶n sùc c«ng k²o d i, v b i
tªp 17 cõa ph¦n tr÷îc cho tâm tt sè l÷ñng v y¶u c¦u mët mü lîn cho kho£ng tin cªy. V¼
cï mü lîn, khæng câ gi£ thi¸t v· ph¥n phèi cõa têng thº ÷ñc y¶u c¦u cho t½nh hñp l» cõa
kho£ng tin cªy CI.
a. Câ b§t ký gi£ thi¸t n o v· ph¥n phèi cõa sùc c«ng cõa y¶u c¦u tr÷îc â º t½nh ch°n d÷îi
cõa dü o¡n cho sùc c«ng cõa mü ÷ñc chån m sû döng ph÷ìng ph¡p mæ t£ trong ph¦n n y
khæng? gi£i th½ch.
b. Dòng ph¦n m·m thèng k¶ º xem x²t l¤i t½nh hñp lþ cõa ph¥n phèi chu©n cõa têng thº.
c. T½nh mët ch°n d÷îi cõa dü o¡n vîi ë dü o¡n 95%cho sùc c«ng k²o d i cõa mü k¸ ti¸p
÷ñc chån.
41.Mët mð rëng cõa b£ng x¸p h¤ng cho gi¡ trà i·u ki»n t câ trong s¡ch n y biºu di¹n r¬ng cho
ph¥n phèi t vîi 20df ,vòng b¶n ph£i câ gi¡ trà l .687 .860 v 1.064 t÷ìng ùng vîi .25, .20 v
25
.15. ë tin cªy b¬ng bao nhi¶u cho 3 kho£ng tin cªy sau cho ký vång µ cõa ph¥n phèi chu©n
cõa têng thº √? N¶n sû döng kho£ng
√ n o trong 3 kho£ng n y, v t¤i sao?
a.(x − .687s/ √21, x + 1.725s/ √21)
b.(x − .860s/ √ 21, x + 1.325s/ √21)
c. (x − 1.064s/ 21, x + 1.064s/ 21)
5 7.4 KHONG TIN CY CÕA PH×ÌNG SAI V Ë

LCH CHUN CÕA MËT TÊNG TH CHUN
M°c dò nhúng lªp luªn li¶n quan ¸n ph÷ìng sai cõa têng thº σ 2 hay ë l»ch chu©n σ th÷íng
½t ÷ñc quan t¥m hìn ký vång hay t¿ l» cõa chóng, nh÷ng æi khi nhúng thõ thuªt nh÷ vªy
công c¦n ¸n. Trong tr÷íng hñp â th¼ ph¥n phèi chu©n cõa têng thº s³ düa tr¶n k¸t qu£ tªp
trung ð ph÷ìng sai mü S 2 .
ành lþ
°t X1 , X2 , ..., Xn l mü ngü nhi¶n tø ph¥n phèi chu©n vîi tham sè µ v σ 2 . Th¼ rv
(n − 1)S 2 (Xi − X)2

P
=
σ2 σ2
câ ph¥n phèi chi b¼nh ph÷ìng (χ) vîi n-1 bªc tü do df
Nh÷ ¢ th£o luªn trong ph¦n 4.4 v 7.1 ph¥n phèi chi b¼nh ph÷ìng l ph¥n phèi li¶n töc
vîi tham sè ìn ν , gåi l sè bªc tü do , vîi gi¡ trà d÷ìng 1, 2, 3.... H¼nh £nh chung h m mªt
ë x¡c su§t cõa χ2 (pdf 0 s) ÷ñc minh håa trong h¼nh 7.10 .Méi pdff (x; ν) câ ÷ñc khi x>0,
vîi méi ë l»ch d÷ìng (k²o d i ph¦n uæi tr¶n) dò ph¥n phèi di chuyºn º èi xùng hìn khi ν
t«ng. Suy luªn qu¡ tr¼nh n y dòng ph¥n phèi chi b¼nh ph÷ìng ta c¦n biºu di¹n t÷ìng tü cho
mët gi¡ trà i·u ki»n t l tα,ν .
H¼nh 7.10 Minh håa h m mªt ë chi b¼nh ph÷ìng

Chó þ
°t χ2α,ν gåi l gi¡ trà i·u ki»n chi b¼nh ph÷ìng, kþ hi»u nhúng sè tr¶n tröc ngang sao cho α
cõa vòng d÷îi ÷íng cong chi b¼nh ph÷ìng vîi ν df n¬m v· ph½a b¶n ph£i cõa χ2α,ν
Sü èi xùng cõa ph¥n phèi t c¦n thi¸t º x¥y düng b£ng gi¡ trà i·u ki»n cho ph¦n uæi ph½a
tr¶n (tα,ν cho gi¡ trà α nhä ). Ph¥n phèi chi b¼nh ph÷ìng khæng èi xùng , v¼ th¸ b£ng phö
löc A.7 câ chùa gi¡ trà cõa χ2α,ν c£ khi α g¦n 0 v g¦n 1. Nh÷ minh håa trong 7.11(b). V½ dö ,
χ2.025,14 = 26.119, v χ2.95,20 ( ph¦n tr«m thù 5 ) = 10.851
26
H¼nh 7.11 Minh håa cho chó þ cõa χ2α,ν
rv (n − 1)S 2 /σ 2 thäa hai t½nh ch§t m düa v o ph÷ìng ph¡p têng qu¡t º câ CI: â l mët
h m cõa tham sè câ quan h» vîi σ 2 . â ch÷a ph£i l ph¥n phèi x¡c su§t ( chi - b¼nh ph÷ìng)
khæng phö thuëc tham sè. vòng d÷îi cõa ÷íng cong chi - b¼nh ph÷ìng vîi ν df qua b¶n ph£i
cõa χ2α,ν l α/2, công nh÷ qua tr¡i cõa χ21−α/2,ν . Do â vòng câ ÷ñc m hai gi¡ trà i·u ki»n
l 1 − α. nh÷ 1 d¢y trong ành lþ vøa nâi ¸n
(n − 1)S 2

2
P χ1−α/2,n−1 < 2
< χα/2,n−1 = 1 − α (7.17)
σ2
B§t ¯ng thùc trong (7.17) t÷ìng ÷ìng vîi
(n − 1)S 2 2 (n − 1)S 2
< σ <
χ2α/2,n−1 χ21−α/2,n−1
Thay gi¡ trà t½nh s2 v o giîi h¤n cõa CI cho σ 2 , v l§y c«n bªc hai cho méi kho£ng cõa σ
Mët 100(1 − α)% kho£ng tin cªy cho ph÷ìng sai σ 2 cõa mët têng thº chu©n câ giîi h¤n
d÷îi l
(n − 1)s2 /χ2α/2,n−1
V giîi h¤n tr¶n
(n − 1)s2 /χ21−α/2,n−1
Mët kho£ng tin cªy cho σ câ giîi h¤n tr¶n v giîi h¤n d÷îi l c«n bªc hai cõa giîi h¤n t÷ìng
ùng cõa kho£ng cho σ 2 . Mët ch°n tr¶n hay d÷îi l k¸t qu£ cõa vi»c thay α/2 vîi αtrong giîi
h¤n t÷ìng ùng cõa CI.
V DÖ 7.15
Dú li»u i k±m v· sü phâng i»n ¡p cõa c¡c m¤ch i»n ÷ñc åc tø mët x¡c su§t iºm chu©n
m xu§t hi»n trong b i vi¸t "thi»t h¤i cõa b£ng m¤ch in k¸t hñp vîi i»n ¡p cõa tia s²t "
(IEEE, Transactions on Components, Hybrids, and Manuf. Tech., 1985 : 214 − 220). Tø th£o
luªn â ta câ ÷íng th¯ng cõa iºm v· phâng i»n ¡p câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n.
1470 1510 1690 1740 1900 2000 2030 2100 2190

2200 2290 2380 2390 2480 2500 2580 2700
°t σ 2 kþ hi»u ph÷ìng sai cõa ph¥n phèi v· phâng i»n ¡p. T½nh gi¡ trà cõa ph÷ìng sai mü l
s2 = 137, 324.3, ÷îc l÷ñng iºm cõa σ 2 . vîi df = n−1 = 16, mët 95% CI c¦n cho χ2.975,16 = 6.908
27
v χ2.025,16 = 28.845. Kho£ng l

16(137, 324.3) 16(137, 324.3)
, = (76, 172.3, 318, 064.4)
28.845 6.908
L§y c«n bªc hai cho gi¡ trà cuèi ÷ñc (276.0, 564.0) vîi 95% CI cho σ . Kho£ng n y kh¡ rëng,
ph£n ¡nh gi¡ trà ¡ng kº cõa phâng i»n ¡p k¸t hñp vîi cï mü nhä.
CIs cho σ 2 v σ khi ph¥n phèi cõa têng thº khæng l chu©n câ thº khâ. trong tr÷íng hñp â,
c¦n tham kh£o th¶m mët sè ki¸n thùc v· thèng k¶.
BI TP Ph¦n 7.4 (42 − 46)

42. X¡c ành gi¡ trà cõa nhúng sè sau:
a. χ2.1,15
b. χ2.1,25
c. χ2.01,25
d. χ2.005,25
e. χ2.99,25
f. χ2.995,25
43 X¡c ành
a. B¡ch ph¥n và thù 95 cõa ph¥n phèi chi b¼nh ph÷ìng vîi ν = 10
b. B¡ch ph¥n và thù 5 cõa ph¥n phèi chi b¼nh ph÷ìng vîi ν = 10
c. P (10.98 ≤ χ2 ≤ 36.78) Khi χ2 l chi b¼nh ph÷ìng rv vîi ν = 22
d. P (χ2 < 14.611 hay χ2 > 37.652), Khi χ2 l chi b¼nh ph÷ìng rv vîi ν = 25
44. Sè l÷ñng cõa sü nð ngang (mils) ÷ñc x¡c ành khi cho mët mü n = 9 Xung i»n mèi h n
hç quang kim lo¤i. dòng trong bº chùa cõa t u LNG ë l»ch chu©n mü l s = 2.81 mils. G¿a
sû chu©n T¼m kho£ng tin cªy 95%CI cho σ 2 v cho σ
45. Quan s¡t sau ÷ñc düa tr¶n ë n hçi cõa t§m th²p niken maraging[” √ kiºm tra ë g¢y
cõa mèi h n," AST M Speccial P ubl. N o. 381, 1965 : 328 − 356( trong ksi in, cho bði gi¡
trà t«ng:
69.5 71.9 72.6 73.1 73.3 73.5 75.5 75.7
75.8 76.1 76.2 76.2 77.0 77.9 78.1 79.6
79.7 79.9 80.1 82.2 83.7 93.7
T½nh kho£ng tin cªy 99% CI cho ë l»ch chu©n cõa ph¥n phèi ë n hçi . Kho£ng n y câ gi¡
trà bao nhi¶u b§t kº b£n ch§t ph¥n phèi l g¼? gi£i th½ch.
46. B i vi¸t "¡p su§t b¶ tæng l¶n v¡n khuæn"(M ag. Concrete Res., 2009 : 407 − 417) cho k¸t
qu£ quan s¡t tr¶n ¡p su§t lîn nh§t kN/m2 :
33.2 41.8 37.3 40.2 36.7 39.1 36.2 41.8
36.0 35.2 36.7 38.9 35.8 35.2 40.1
a. Câ hñp lþ khæng khi nâi mü n y ÷ñc chån tø ph¥n phèi chu©n cõa têng thº?
b. T½nh ch°n tr¶n vîi ë tin cªy 95%cho ë l»ch ti¶u chu©n cõa têng thº cõa ¡p su§t lîn nh§t.
BI TP THM (47 − 62)
47. V½ dö 1.11 quan s¡t v· ë b·n li¶n k¸t câ dú li»u nh÷ sau:
11.5 12.1 9.9 9.3 7.8 6.2 6.6 7.0
13.4 17.1 9.3 5.6 5.7 5.4 5.2 5.1
4.9 10.7 15.2 8.5 4.2 4.0 3.9 3.8
3.6 3.4 20.6 25.5 13.8 12.6 13.1 8.9
8.2 10.7 14.2 7.6 5.2 5.5 5.1 5.0
5.2 4.8 4.1 3.8 3.7 3.6 3.6 3.6
a. ÷îc l÷ñng trung b¼nhP óng cho ë b·nPli¶n k¸t b¬ng c¡ch truy·n t£i thæng tin v· ë ch½nh
x¡c v ë tin cªy.[ bi¸t Xi = 387.8 v Xi2 = 4247.08.]
28
b. T½nh kho£ng tin cªy 95% cho t¿ l» cõa t§t c£ nhúng li¶n k¸t m gi¡ trà ë b·n v÷ñt qu¡ 10.
48. Mët cuëc thi v· thº thao ba mæn phèi hñp bao gçm bìi lëi, ¤p xe v ch¤y l mët trong
nhúng sü ki»n thº thao cüc ký v§t v£ cõa vªn ëng vi¶n.B i vi¸t " H» qu£ ph£n ùng cõa
tim m¤ch v nhi»t vîi thº thao" ( medicine and Science in sport and excercise, 1998:385-389)
b¡o c¡o mët nghi¶n cùu ÷ñc thüc hi»n cho 4 vªn ëng vi¶n nam. t¿ l» tim ªp nhanh nh§t
(nhàp/gi¥y) ÷ñc ghi l¤i trong qu¡ tr¼nh thüc hi»n méi 3 sü ki»n. Vîi bìi lëi, trung b¼nh mü
v ë l»ch chu©n t÷ìng ùng l 188.0 v 7.2, G¿a sû t¿ l» nhàp ªp cõa tim câ ph¥n phèi l (x§p
x¿ ) chu©n, x¥y düng kho£ng tin cªy 98% cho trung b¼nh óng nhàp tim ªp cõa vªn ëng vi¶n
trong mæn bìi lëi.
49. Mët trong 18 lãi ÷ñc b£o qu£n tø bº chùa d¦u ÷ît carbonat, sè l÷ñng kh½ d÷ b¢o háa sau
khi bìm dung mæi o ÷ñc khi n÷îc tr n ra quan s¡t th§y ph¦n tr«m cõa khèi l÷ñng lé réng
l :
23.5 31.5 34.0 46.7 45.6 32.5
41.4 37.2 42.5 46.9 51.5 36.4
44.5 35.7 33.5 39.3 22.0 51.2
( xem " Nghi¶n cùu v· kh£ n«ng th©m th§u dáng n÷îc kh½ cõa ¡ carbonat sau khi bìm dung
mæi" soc.of petroleum Engineers.J.,1976:23-30)
a. X¥y düng hëp dú li»u cho dú li»u n y, v gi£i th½ch mët t½nh n«ng thó và b§t ký.
b. Câ hñp lþ khæng khi mü ÷ñc chån tø ph¥n phèi chu©n cõa têng thº?
c. T½nh kho£ng tin cªy 95% cho trung b¼nh óng sè l÷ñng kh½ d÷ b¢o háa.
50. Mët b i b¡o cho r¬ng mët mü câ k½ch th÷îc 5 dòng l cì sð º t½nh mët kho£ng tin cªy
95% cho trung b¼nh óng cõa t¦n sè ri¶ng (Hz)cõa d¦m ph¥n c¡ch cõa còng mët lo¤i. K¸t qu£
kho£ng l (229.764, 233.504) ë tin cªy cho quy¸t ành n y l 99% phò hñp hìn mùc sû döng
l 95%. giîi h¤n cõa kho£ng 99%l g¼? [ chó þ: dòng trung t¥m cõa kho£ng v ë rëng cõa nâ
º x¡c ành x v s]
51. V o th¡ng 4 n«m 2009 kh£o s¡t 2253 ng÷íi Mÿ tr÷ðng th nh ÷ñc ti¸n h nh bði Trung
t¥m nghi¶n cùu m¤ng v dü ¡n cuëc sèng cõa ng÷íi Mÿ ti¸t lë r¬ng 1262 ng÷íi tr£ líi ¢ tøng
sû döng m¤ng khæng d¥y cho truy cªp trüc tuy¸n.
a. T½nh v gi£i th½ch mët kho£ng tin cªy 95% cho t¿ l» cõa t§t c£ ng÷íi Mÿ tr÷ðng th nh nhúng
ng÷íi m t¤i thíi iºm i·u tra câ sû döng m¤ng khæng d¥y cho truy cªp trüc tuy¸n
b. Cï mü n o thäa m¢n n¸u ë rëng mong muèn cõa kho£ng tin cªy 95% tèi a l .04, khæng
ph¥n bi»t k¸t qu£ mü nh÷ th¸ n o?
c. giîi h¤n tr¶n cõa kho£ng trong (a) vîi 95% ch°n tr¶n cõa ë tin cªy cho t¿ l» ÷îc l÷ñng l
bao nhi¶u? gi£i th½ch.
52. Nçng ë cao cõa ch§t ëc trong nguy¶n tè asen phê bi¸n ð n÷îc ng¦m. B i vi¸t "¡nh
gi¡ h» thèng xû lþ lo¤i bä asen ra khäi m¤ch n÷îc ng¦m" ( practice Periodical of Hazardous,
Toxic, and Radioactive Waste Mgmt., 2005:152-157) b¡o c¡o r¬ng mët mü n = 5 mü n÷îc
÷ñc chån cho chúa trà rèi lo¤n æng m¡u, Trung b¼nh mü asen tªp trung l 24.3µg/L, v ë
l»ch chu©n mü l 4.1. T¡c gi£ cõa b i b¡o sû döng ph÷ìng ph¡p cì sð t º ph¥n t½ch dú li»u
cõa chóng, V¼ th¸ hy vång â l lþ do º tin r¬ng ph¥n phèi cõa sü tªp trung asen l chu©n.
a. T½nh kho£ng tin cªy 95% cho trung b¼nh óng tªp trung asen trong t§t c£ mü n÷îc ng¦m.
b. T½nh ch°n tr¶n vîi ë tin cªy 90% cho ë l»ch chu©n cõa ph¥n phèi cõa tªp trung asen
c. Dü o¡n tªp trung asen cho mët mü ìn n÷îc ng¦m b¬ng c¡ch cung c§p thæng tin v· ë
ch½nh x¡c v ë tin cªy.
53. Ph¡ ho¤i cõa r»p c¥y cõa c¥y «n tr¡i câ thº di»t b¬ng c¡ch phun thuèc trø s¥u hay b¬ng
c¡ch ng¥m n÷îc vîi bå ròa. Trong mët vòng °c bi»t, trong 4 v÷ín kh¡c nhau cõa c¥y «n tr¡i
÷ñc chån cho thû nghi»m. Ba v÷ín ¦u ti¶n ÷ñc phun thuèc trø s¥u t÷ìng ùng 1, 2 v 3,
v÷ín 4 th¼ dòng bå ròa, ÷ñc k¸t qu£ cho d÷îi b£ng:
29
i·u trà ni =sè c¥y xi ( gi¤/c¥y) si
1 100 10.5 1.5
2 90 10.0 1.3
3 100 10.1 1.8
4 120 10.7 1.6
°t µi = trung b¼nh óng vòng (gi¤/c¥y) sau khi di»t, th¼:
1
θ = (µ1 + µ2 + µ3 ) − µ4
3
o ÷ñc sü kh¡c bi»t cõa trung b¼nh óng méi v÷ín giúa vi»c di»t vîi thuèc trø s¥u v di»t vîi
bå ròa. Khi n1 , n2 , n3 v n4 lîn , ÷îc l÷ñng θ̂ b¬ng c¡ch thay méi X i b¬ng µi l x§p x¿ chu©n
dòng i·u n y º l§y kho£ng tin cªy cho mü lîn 100(1 − α)% cho θ, v t½nh kho£ng 95% cho
dú li»u ¢ câ.
54. M°t n¤ dòng cho l½nh cùu häa quan trång l ph£i chàu ÷ñc nhi»t cao v¼ l½nh cùu häa th÷íng
l m vi»c trong mæi tr÷íng nhi»t ë tø 200 − 500o F . Trong mët kiºm tra cõa mët lo¤i m°t n¤
câ èng k½nh bªt ra 250o . X¥y düng kho£ng tin cªy 90% cho t¿ l» óng cõa lo¤i m°t n¤câ èng
k½nh bªt ra 250o
55. Nh xu§t b£n s¡ch ¤i håc câ hùng thó trong vi»c ÷îc l÷ñng ë d i cõa b¼a s¡ch s£n xu§t
bði mët m¡y âng g¡y °c bi»t. ë d i câ thº o b¬ng c¡ch ghi l¤i lüc c¦n thi¸t º k²o trang
s¡ch tø b¼a s¡ch lüc n y ÷ñc o b¬ng pound, N¶n kiºm tra bao nhi¶u s¡ch º ÷îc l÷ñng trung
b¼nh lüc c¦n thi¸t º x² b¼a ra khäi s¡ch trong .1lb vîi ë tin cªy 95%? G¿a sû σ ¢ bi¸t l .8
56. Ti¸p xóc l¥u d i vîi t§m lñp ami«ng ÷ñc bi¸t l câ nguy cì ¸n sùc khäe. B i vi¸t "T¡c
ëng c§p t½nh cõa phìi nhi¹m ami«ng l¶n chùc n«ng phêi"(Environ. Research, 1978:360-372)
b¡o c¡o k¸t qu£ nghi¶n cùu düa tr¶n mët mü c¡c cæng nh¥n x¥y düng nhúng ng÷íi ti¸p xóc
vîi ami «ng trong mët thíi gian d i. Trong â dú li»u trong b i vi¸t câ gi¡ trà nh÷ sau cõa ë
gi¢n nð cõa phêi (cm3 /cmH2 O) cho 16 èi t÷ñng sau 8 th¡ng ti¸p xóc ( ë gi¢n nð cõa phêi l
th÷îc o ë n hçi cõa phêi, hay phêi s³ bà £nh h÷ðng th¸ n o khi h½t v o v thð ra )
167.9 180.8 184.8 189.8 194.8 200.2
201.9 206.9 207.2 208.4 226.3 227.7
228.5 223.4 239.8 258.6
a. Ph¥n phèi cõa têng thº l chu©n câ hñp lþ khæng?
b. T½nh kho£ng tin cªy 95% cho trung b¼nh óng ë gi¢n nð cõa phêi sau khi ti¸p xóc.
c. T½nh mët kho£ng m , vîi ë tin cªy 95%, bao gçm ½t nh§t 95% cõa ë gi¢n nð phêi trong
ph¥n phèi cõa têng thº
57. Trong v½ dö 6.8, ta giîi thi»u kh¡i ni»m v· th½ nghi»m kiºm duy»t, trong â n th nh ph¦n
÷ñc thû v thû nghi»m ch§m dùt ngay khi câ r th nh ph¦n léi. G¿a sû dáng íi cõa c¡c th nh
ph¦n l ëc lªp, méi c¡i câ mët ph¥n phèi mô vîi tham sè λ.°t Y1 l kþ hi»u thíi gian m t¤i
â x£y ra léi.thù 1. Y2 l thíi gian t¤i â léi thù 2 x£y ra...., v¼ th¸ Tr = Y1 +......+Yr +(n−r)Yr
l têng thíi gian t½ch lôy khi ch§m dùt kiºm tra.Th¼ câ thº biºu di¹n l 2λTR câ ph¥n phèi
chi b¼nh ph÷ìng vîi 2r df. Sû döng thû nghi»m n y º x¥y düng cæng thùc kho£ng tin cªy cho
100(1 − α)% câ trung b¼nh óng thíi gian t½ch lôy l 1/λ. T½nh kho£ng tin cªy 95% tø dú li»u
trong v½ dö 6.8
58. °t X1 , X2 , ...., Xn l mü ngü nhi¶n tø ph¥n phèi x¡c su§t li¶n töc câ trung và µ∼ ( v¼ th¸
P (Xi ≤ µ∼ ) = P (Xi ≥ µ∼ ) = .5)
a. Biºu di¹n
n−1
∼ 1
P (min(Xi ) < µ < max(Xi )) = 1 −
2
30

1 n−1
V¼ th¸ (min(Xi ), max(xi )) l kho£ng tin cªy 100(1 − α)% cho µ∼ vîi α = 2
[chó þ
bê sung th¶m min(Xi ) < µ∼ < max(Xi ) l {max(Xi ) ≤ µ∼ } ∪ {min(Xi ) ≥ µ }. Nh÷ng ∼
max(Xi ) ≤ µ∼ n¸u Xi ≤ µ∼ vîi måi i

b. Vîi méi 6 tr´ sì sinh nam b¼nh th÷íng, l÷ñng axit amin alanine mg/100mL ÷ñc x¡c ành
trong ch¸ ë ki¶ng mët lo¤i isoleucine, k¸t qu£ cho bði dú li»u sau:
2.84 3.54 2.80 1.44 2.94 2.70
T½nh kho£ng tin cªy 97% cho trung b¼nh óng cõa trung và sè ananine trong ch¸ ë ki¶ng
c. °t x(2) l sè thù hai nhä nh§t cõa xi s v x(n−1) kþ hi»u sè thù hai lîn nh§t cõa xi s. T¼m
0 0
ë tin cªy cho kho£ng (x(2) ), x(n−1) cho µ∼

59. °t(X1 , X2 , ...., Xn l bi¸n ngü nhi¶n câ còng ph¥n phèi tr¶n kho£ng [0, θ], v¼ th¸
1
0≤u≤1
f (x) = θ
0 kh¡c
Th¼ n¸u Y max(Xi ), câ thº biºu di¹n rv U = Y /θ câ h m mªt ë
= n−1
nu 0≤u≤1
fU (u) =
0 kh¡c
a. Dòng fU (u) º kiºm chùng

1/n Y 1/n
P (α/2) < ≤ (1 − α/2) =1−α
θ
v x¡c ành mët kho£ng tin cªy 100(1 − α)% cho θ
b. Kiºm chùng P (α1/n ≤ Y /θ ≤ 1) = 1 − α, v x¡c ành mët kho£ng tin cªy 100(1 − α)% cho
θdüa tr¶n x¡c su§t n y.
c. Kho£ng n o trong hai kho£ng thu ÷ñc ngn hìn? N¸u thíi gian chí xe buþt v o méi s¡ng
câ ph¥n phèi çng nh§t v thíi gian quan s¡t l x1 = 4.2 x2 = 3.5 x3 = 1.7 x4 = 1.2 v
x5 = 2.4 X¡c ành kho£ng tin cªy 95% cho θ b¬ng c¡ch sû döng kho£ng ngn hìn trong hai
kho£ng â.
60. °t 0 ≤ γ ≤ α. Th¼ mët kho£ng tin cªy 100(1 − α)% cho µ khi n lîn l

s s
x − zγ . √ , x + zα−γ . √
n n
chån γ = α/2 Dòng kho£ng ÷ñc x¡c ành trong ph¦n√7.2 ; N¸u γ 6= α/2 kho£ng n y khæng èi
xùng vîi x. ë rëng cõa kho£ng l w = s(zγ + zα−γ )/ n. Cho th§y w l nhä nh§t cho lüa chån
γ = α/2, v¼ th¸ kho£ng èi xùng l ngn nh§t. [ chó þ: (a) do ành ngh¾a cõa zα , Φ(zα ) = 1 − α;
(b) Mèi quan h» giúa ¤o h m cõa h m y = f (x) v nghàch £o cõa h m x = f −1 (y) l
(d/dy)f −1 (y) = 1/f 0 (x).]
61. G¿a sû x1 , x2 , ..., xn l k¸t qu£ gi¡ trà quan s¡t mët mü ngü nhi¶n èi xùng nh÷ng câ
thº ph¥n phèi ·u ¸n tªn còng.°t x v fs l kþ hi»u cõa trung và mü t÷ìng ùng lan
ra g§p 4 l¦n, Ch÷ìng 11 cõa Hiºu bi¸t m¤nh m³ v kh¡m ph¡ vi»c ph¥n t½ch dú li»u ( Xem
phö löc ch÷ìng 6) gñi þ kho£ng tin cªy m¤nh cho 95% cho trung b¼nh têng thº ( iºm èi xùng ):
gi¡ trà i·u ki»n t

∼ fs
x ± .√
1.075 n
L÷ñng gi¡ trà trong ngo°c ìn l 2.10 cho n=10, 194 cho n=20, v 1.91 cho n=30. T½nh kho£ng
tin cªy n y cho dú li»u câ trong B i tªp 45, v so s¡nh kho£ng tin cªy cho t vîi ph¥n phèi x§p
x¿ chu©n
62. a. Dòng k¸t qu£ trong V½ dö 7.5 º câ ÷ñc ch°n d÷îi cõa kho£ng tin cªy cho tham sè λ
cõa mët ph¥n phèi mô, v t½nh r ng buëc düa tr¶n dú li»u cho trong v½ dö.
b.N¸u dáng íi cõa X câ ph¥n phèi mô,x¡c su§t v÷ñt qu¡ dáng íi t l P (X > t) = e−λt .
31
Dòng k¸t qu£ cõa ph¦n (a) º ¤t ÷ñc 95% ch°n d÷îi cho x¡c su§t thíi gian v÷ñt qu¡ 100
phót.
Phö löc
6 CH×ÌNG 8 KIM ÀNH GI THIT DÜA TRN

MËT MU ÌN
GIÎI THIU
Mët tham sè câ thº ÷îc l÷ñng tø dú li»u mü ho°c b¬ng mët sè duy nh§t (÷îc l÷ñng iºm)
hay to n bë kho£ng cõa gi¡ trà hñp lþ (mët kho£ng tin cªy ). Th÷íng xuy¶n, tuy nhi¶n, èi
t÷ñng cõa mët cuëc i·u tra khæng ph£i l ÷îc l÷ñng tham sè m l º quy¸t ành trong hai
ph¡t biºu m¥u thu¨n v· tham sè l óng .i·u n y l mët ph¦n trong suy luªn thèng k¶ gåi
l kiºm tra gi£ thi¸t. Trong ch÷ìng n y, ¦u ti¶n ta s³ th£o luªn mët v i kh¡i ni»m cì b£n v
thuªt ngú trong kiºm ành gi£ thi¸t sau â ÷a ra quy¸t ành cho c¡c v§n · kiºm tra th÷íng
g°p nh§t düa tr¶n mët mü tø mët mü ìn.
7 8.1 G¿a thi¸t v qu¡ tr¼nh kiºm tra

Mët gi£ thi¸t thèng k¶, hay gi£ thi¸t, l mët y¶u c¦u hay sü kh¯ng ành v· gi¡ trà cõa mët tham
sè ìn( °c iºm cõa têng thº hay °c iºm ph¥n phèi x¡c su§t ), v· gi¡ trà cõa mët sè tham
sè, hay v· h¼nh d¤ng cõa ph¥n phèi x¡c su§t. Mët v½ dö cõa gi£ thi¸t l ph¡t biºu µ = .75, Khi
µ l trung b¼nh óng ÷íng k½nh b¶n trong cõa mët lo¤i èng PVC x¡c ành. V½ dö kh¡c l ph¡t
biºu p < .10, khi p l t¿ l» m¤ch bà léi trong t§t c£ c¡c m¤ch ÷ñc s£n xu§t tø mët nh m¡y.
N¸u µ1 v µ2 kþ hi»u cho trung b¼nh óng sùc m¤nh ph¡ vï nót tht cõa hai lo¤i d¥y kh¡c
nhau, Mët gi£ thi¸t câ kh¯ng ành µ1 − µ2 = 0, v mët ph¡t biºu kh¡c l µ1 − µ2 > 5. Mët
v½ dö kh¡c cõa gi£ thi¸t l kh¯ng ành r¬ng d÷îi mët i·u ki»n x¡c ành kho£ng c¡ch døng câ
ph¥n phèi chu©n. G¿a thi¸t cõa lo¤i thù 2 s³ ÷ñc x²t trong Ch÷ìng 14. Trong ch÷ìng n y v
mët sè ch÷ìng, ta s³ tªp trung tr¶n gi£ thi¸t v· tham sè.
Trong b§t ký v§n · n o v· kiºm ành gi£ thi¸t, công ·u câ hai gi£ thi¸t m¥u thu¨n ÷ñc x²t.
Mët gi£ thi¸t câ thº ph¡t biºu µ = .75 v gi£ thi¸t kh¡c l µ 6= .75. Hay hai ph¡t biºu m¥u
thu¨n câ thº l p ≥ 10 v p < 10. èi t÷ñng º quy¸t ành, düa tr¶n thæng tin v· mü, gi£
thi¸t n o s³ óng. gièng nh÷ trong mët phi¶n táa x²t xû. Mët tuy¶n bè kh¯ng ành c¡ nh¥n bà
buëc tëi l væ tëi. trong h» thèng t÷ ph¡p U.S, kh¯ng ành ban ¦u ÷ñc cho l óng. ch¿ khi
èi m°t vîi nhúng b¬ng chùng m¤nh m³ ng÷ñc l¤i bçi th©m o n s³ b¡c bä tuy¶n bè n y º
õng hë kh¯ng ành kh¡c m bà c¡o ph¤m tëi. Trong tr÷íng hñp n y tuy¶n bè v· ng÷íi væ tëi
hay b£o v» gi£ thi¸t, v g¡nh n°ng l chùng minh ph÷ìng ¡n thay th¸.
T÷ìng tü, trong kiºm ành gi£ thi¸t thèng k¶, v§n · l x¥y düng ph¡t biºu ban ¦u thäa m¢n.
ph¡t biºu ban ¦u n y s³ khæng bà b¡c bä y¶u c¦u hay thay th¸ trø khi câb¬ng chùng mü
cung c§p hé trñ m¤nh m³ cho kh¯ng ành kh¡c.
ÀNH NGHA G¿a thi¸t khæng, kþ hi»u H0 l ph¡t biºu ban ¦u ÷ñc gi£ ành l óng (ph¡t
biºu tr÷îc ni·m tin). G¿a thi¸t thay th¸, kþ hi»u l Ha l kh¯ng ành m¥u thu¨n vîi H0 .
G¿a thi¸t khæng s³ ÷ñc thay th¸ bði gi£ thi¸t kh¡c n¸u b¬ng chùng mü cho th§y H0 sai.N¸u
khæng câ m¥u thu¨n m¤nh vîi H0 , ta s³ ti¸p töc tin v o t½nh hñp lþ cõa gi£ thi¸t khæng. Hai
32
k¸t luªn câ tø ph¥n t½ch kiºm ành gi£ thi¸t sau â tø chèi H0 hay khæng tø chèi H0
Mët kiºm ành cõa gi£ thi¸t l ph÷ìng ph¡p sû döng dú li»u mü º quy¸t ành li»u câ
n¶n tø chèi gi£ thi¸t khæng . V¼ th¸ ta câ thº kiºm ành H0 : µ = .75 ng÷ñc l¤i Ha : µ 6= .75.
Ch¿ n¸u dú li»u mü gñi þ m¤nh r¬ng µ kh¡c .75 th¼ s³ b¡c bä gi£ thi¸t khæng. Trong tr÷íng
hñp khæng câ b¬ng chùng â Khæng b¡c bä H0 . khi â nâ v¨n kh¡ hñp lþ.
æi khi mët i·u tra vi¶n n¸u khæng muèn ch§p nhªn mët kh¯ng ành °c bi»t v cho ¸n khi
dú li»u câ thº cung c§p mët hé trñ m¤nh m³ cho kh¯ng ành â. Nh÷ v½ dö, G¿a sû mët cæng
ty xem x²t °t mët lo¤i mîi lîp phõ l¶n ê ï m câ thº t¤o ra nâ. Trung b¼nh óng cõa thíi
gian câ ë mán vîi lîp phõ hi»n t¤i l 1000 gií. Vîi µ l trung b¼nh óng cõa chu ký cho lîp
phõ mîi, cæng ty s³ khæng muèn thay êi nâ n¸u khæng câ b¬ng chùng n o õ m¤nh º cho
µ v÷ñt qu¡ 1000. mët cæng thùc li¶n quan s³ phò hñp vîi kiºm ành H0 : µ = 1000 ng÷ñc l¤i
Ha : µ > 1000 K¸t luªn mang t½nh hñp lþ ÷ñc x¡c ành cho Ha , v s³ câ b¬ng chùng º ÷a
ra k¸t luªn bi»n minh cho vi»c tø chèi H0 v chuyºn sang lîp phõ mîi.
Nh khoa håc nghi¶n cùu li¶n quan vi»c thû mët quy¸t ành li»u lþ thuy¸t cô câ n¶n thay bði
t½nh hñp lþ hìn v gi£i th½ch thäa ¡ng hi»n t÷ñng i·u tra ÷ñc. C¡ch ti¸p cªn b£o thõ x¡c
ành tø lþ thuy¸t cô vîi H0 v gi£i th½ch theo ngh¾a nghi¶n cùu vîi Ha vi»c tø chèi lþ thuy¸t
cô s³ x£y ra ch¿ khi câ b¬ng chùng phò hñp hìn vîi thuy¸t mîi. Trong nhi·u t¼nh huèng, Ha
÷ñc gåi l "gi£ thi¸t cõa nh nghi¶n cùu" khi â ph¡t biºu cõa nghi¶n cùu vi¶n ÷ñc x¡c nhªn
.Tø khæng câ ngh¾a l "khæng b§t ký gi¡ trà n o, hi»u qu£ hay hªu qu£," gñi þ r¬ng H0 n¶n
x¡c ành gi£ thi¸t khæng êi ( tø þ ki¸n cô ), khæng kh¡c , khæng c£i ti¸n, v ....G¿a sû, cho v½
dö, 10% b£ng m¤ch ÷ñc s£n xu§t bði còng mët nh m¡y trong thíi gian g¦n ¥y l câ khi¸m
khuy¸t. Mët kÿ s÷ · nghà thay êi d¥y chuy·n s£n xu§t vîi ni·m tin l nâ s³ câ k¸t qu£ trong
vi»c gi£m t¿ l» khi¸m khuy¸t. °t p l kþ hi»u t¿ l» óng cõa khi¸m khuy¸t cõa m¤ch k¸t qu£ tø
vi»c thay êi qui tr¼nh. sau â nghi¶n cùu gi£ thi¸t, â l g¡nh n°ng º chùng minh, l kh¯ng
ành r¬ng p < .10, Do â gi£ thi¸t thay th¸ l Ha : p < .10
Trong c¡ch xû lþ cõa chóng tæi v· kiºm ành gi£ thi¸t , H0 xem nh÷ mët ph¡t biºu b¼nh ¯ng.
N¸u θ kþ hi»u l tham sè quan t¥m, gi£ thi¸t khæng s³ câ d¤ng H0 : θ = θ0 , khi θ0 l sè °c
bi»t gåi l gi¡ trà khæng cõa tham sè ( gi¡ trà ph¡t biºu cho θ cõa gi£ thi¸t khæng ). Nh÷ v½ dö
, X²t t¼nh h¼nh b£ng m¤ch ¢ ÷ñc th£o luªn . G¿a thi¸t ÷ñc · nghà thay th¸ l Ha : p < .10,
Ph¡t biºu v· t¿ l» khi¸m khuy¸t gi£m khi sûa êi qu¡ tr¼nh s£n xu§t. Mët lüa chån tü nhi¶n
cõa H0 trong t¼nh huèng n y l p ≥ .10 qu¡ tr¼nh mîi x£y ra mët trong hai ho°c tèt hìn ho°c
x§u hìn qu¡ tr¼nh cô. Ta x²t gi£ thi¸t thay th¸ H0 : p = .10 ng÷ñc l¤i Ha : p < 10 t¿ l» sû döng
gi£ thi¸t khæng ìn gi£n l b§t ký qu¡ tr¼nh hñp lþ n o º ÷a ra quy¸t ành giúa H0 : p = .10
v Ha : p < .10 công l lþ do º ÷a ra quy¸t ành cho ph¡t biºu p ≥ .10v Ha . vi»c dòng mët
ph¡t biºu ìn gi£n H0 l phò hñp v¼ â l kÿ thuªt chc chn ÷ñc th¶m v o, m rã r ng l
ngn gån hìn.
Vi»c thay th¸ gi£ thi¸t khæng H0 : θ = θ0 gièng nh÷ ba kh¯ng ành sau:
1. Ha : θ > θ0 ( trong nhúng tr÷íng hñp ti·m ©n gi£ thi¸t khæng l θ ≤ θ0 )
2. Ha : θ < θ0 (trong nhúng tr÷íng hñp ti·m ©n gi£ thi¸t khæng l θ ≥ θ0 ) hay
3. Ha : θ 6= θ0
Cho v½ dö, °t σ l kþ hi»u ë l»ch chu©n cõa ph¥n phèi ÷íng k½nh b¶n trong (inches)tay ¡o
b¬ng kim lo¤i cõa mët lo¤i x¡c ành. n¸u quy¸t ành thüc hi»n º sû döng èng tay trø khi mü
câ b¬ng chùng k¸t luªn σ > .001 gi£ thi¸t th½ch hñp s³ l H0 : σ = .001 ng÷ñc l¤i Ha : σ > .001.
Sè θ0 xu§t hi»n trong c£ H0 v Ha (t¡ch bi»t sü lüa chån tø khæng) ÷ñc gåi l gi¡ trà khæng.
QU TRNH KIM ÀNH
Qóa tr¼nh kiºm ành l mët qui tc, düa tr¶n dú li»u mü, cho quy¸t ành câ n¶n b¡c bä H0 .
Kiºm ành H0 : p = .10 ng÷ñc l¤i Ha : p < .10 v§n · m¤ch câ thº düa tr¶n kiºm ành mü
ngü nhi¶n cõa n = 200 b£ng m¤ch. °t X kþ hi»u sè b£ng m¤ch bà khi¸m khuy¸t trong
mü, mët bi¸n ngü nhi¶n nhà thùc ,x ¤i di»n cho gi¡ trà quan s¡t cõa X. N¸u H0 óng,
33
E(X) = np = 200.(.10) = 20 trong khi ta mong muèn câ ½t hìn 20 b£ng m¤ch khi¸m khuy¸t
n¸u Ha l óng . Mët gi¡ trà x ch¿ c¦n ½t hìn 20 khæng m¥u thu¨n m¤nh vîi H0 â l lþ do b¡c
bä H0 n¸u x ≤ 15 v khæng b¡c bä H0 n¸u kh¡c i. Qóa tr¼nh n y câ hai th nh ph¦n: (1) mët
kiºm ành thèng k¶, hay h m cõa dú li»u mü dòng º ÷a ra quy¸t ành, v (2) vòng b¡c bä
bao gçm c£ gi¡ trà x cho H0 s³ bà b¡c bä Ha . cho qui tc vøa th£o luªn, gi¡ trà bà b¡c bä bao
gçm x = 0, 1, 2, ....., v 15. H0 s³ khæng bà b¡c bä n¸u x = 16, 17, ......1999, hay200.
Mët qu¡ tr¼nh kiºm ành bao gçm nhúng qui ành sau:
1. Mët kiºm ành thèng k¶ , hay h m cõa dú li»u mü dòng º ÷a ra quy¸t ành (b¡c bä H0 hay
ch§p nhªn H0 ) 2. vòng b¡c bä, mët tªp hñp t§t c£ gi¡ trà kiºm ành thèng k¶ cho H0 s³ bà b¡c bä.
G¿a thi¸t khæng s³ bà b¡c bä n¸u v ch¿ n¸u quan s¡t ho°c t½nh to¡n ÷ñc gi¡ trà kiºm ành
thèng k¶ rìi v o vòng b¡c bä.
Nh÷ nhúng v½ dö kh¡c, gi£ sû mët nh m¡y s£n su§t thuèc l¡ ph¡t biºu r¬ng l÷ñng nicotin
trung b¼nh trong mët lo¤i thuèc l¡ (B) l (½t nh§t) 1.5mg. S³ khæng hay n¸u b¡c bä ph¡t biºu
cõa nh m¡y m khæng câ b¬ng chùng m¤nh m³ º chèng, v¼ th¸ cæng thùc º kiºm tra l
H0 : µ = 1.5 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 1.5. X²t mët quy¸t ành câ qui luªt düa tr¶n vi»c ph¥n t½ch
mët mü ngü nhi¶n gçm 32 i¸u thuèc, °t X kþ hi»u l trung b¼nh mü cõa l÷ñng nicotine.
N¸u H0 óng , E(X) = µ = 1.5, N¸u H0 sai ta mong muèn X v÷ñt qu¡ 1.5.Vîi b¬ng chùng
m¤nh º H0 m ÷ñc cung c§p bði gi¡ trà x m v÷ñt qu¡ 1.5. V¼ th¸ ta câ thº sû döng X nh÷
l mët kiºm ành thèng k¶ vîi vòng b¡c bä x ≥ 1.60
Cì sð º lüa chån vòng b¡c bä trong vi»c x²t nhúng sai l¦m x£y ra m ta câ thº ph£i èi
m°t vîi vi»c rót ra k¸t luªn.X²t vòng b¡c bä x ≤ 15 trong v§n · b£ng m¤ch, thªm ch½ khi
H0 : p = .10 l óng, nâ câ thº l v§n · b§t th÷íng vîi k¸t qu£ mü trong x = 13, v¼ th¸ H0
sai l¦m bà b¡c bä. Mët c¡ch kh¡c,thªm ch½ khi Ha : p < .10 l óng , mët mü b§t th÷íng câ
thº t¼m ra x = 20. Trong tr÷íng hñp H0 khæng bà b¡c bä- s³ cho ra mët quy¸t ành sai l¦m.
V¼ th¸ câ thº nâi r¬ngH0 câ thº bà b¡c bä khi nâ óng ho°c H0 câ thº khæng bà b¡c bä khi nâ
sai. Nhúng sai l¦m n y khæng ph£i l k¸t qu£ cõa vi»c lüa chån sai vòng b¡c bä, ho°c nhúng
sai l¦m câ k¸t qu£ khi vòng x ≤ 14 ÷ñc dòng, hay khi b§t ký vòng hñp lþ n o ÷ñc sû döng.
ÀNH NGHA
Sai l¦m lo¤i I bao gçm b¡c bä gi£ thi¸t khæng H0 khi nâ óng. Sai l¦m lo¤i II li¶n quan ¸n
vi»c ch§p nhªn H0 khi H0 sai.
Trong v½ dö v· nicotin, sai l¦m lo¤i I bao gçm b¡c bä ph¡t biºu cõa nh m¡y m µ = 1.5
khi thüc t¸ khæng óng nh÷ vªy. N¸u vòng b¡c bä x ≥ 1.6 ÷ñc sû döng, nâ câ thº x£y ra
x = 1.6 thªm ch½ khi µ = 1.5, k¸t qu£ trong sai l¦m lo¤i I.
Nâi c¡ch kh¡c, H0 câ thº sai v ch÷a quan s¡t x = 1.52, d¨n ¸n khæng b¡c bä H0 (sai l¦m lo¤i II)
C¡ch tèt nh§t câ thº, l l m sao º qu¡ tr¼nh kiºm ành khæng x£y ra sai l¦m. Tuy nhi¶n, þ
t÷ðng n y ch¿ ¤t ÷ñc khi quy¸t ành düa tr¶n kiºm tra ¦u v o cõa têng thº. Khâ kh«n vîi
vi»c sû döng mët qu¡ tr¼nh düa tr¶n dú li»u mü m cán v¼ bi¸n cõa mü.Mët mü khæng ¤i
di»n câ thº l k¸t qu£. v½ dö mët gi¡ trà cõa X xa µ hay gi¡ trà cõa p̂ kh¡c gi¡ trà ban ¦u p.
Thay v¼ ái häi mët qu¡ tr¼nh khæng x£y ra sai l¦m, ta ph£i t¼m ra mët qu¡ tr¼nh sao cho c£
hai lo¤i léi ·u khæng thº x£y ra. Ngh¾a l , Mët qu¡ tr¼nh tèt tùc l x¡c su§t cõa c£ hai sai l¦m
nho.Lüa chån mët vòng b¡c bä câ gi¡ trà x¡c su§t phò hñp cho sai l¦m lo¤i I v lo¤i II. Nhúng
sai l¦m trong x¡c su§t ÷ñc kþ hi»u t÷ìng ùng bði α v β . V¼ H0 câ gi¡ trà duy nh§t l tham
sè, â l gi¡ trà ìn α. Tuy nhi¶n, công câ mët gi¡ trà kh¡c cõa β cho méi gi¡ trà cõa tham sè
34
phò hñp vîi Ha
V DÖ 8.1
Mët lo¤i æ tæ câ thi»t h¤i khæng nh¼n th§y l 25%trong thíi gian 10 d°m tr¶n gií khi kiºm tra
va ch¤m. Mët thi¸t k¸ ang ÷ñc né lüc · xu§t sûa êi º t«ng ph¦n tr«m n y. °t p kþ hi»u
t¿ l» cõa t§t c£ va ch¤m 10 mph vîi bë gi£m va mîi cho k¸t qu£ khæng g¥y thi»t h¤i. G¿a thi¸t
º kiºm tra l H0 : p = .25( khæng c£i ti¸n ) ng÷ñc l¤i Ha : p > .25. Kiºm tra n y düa tr¶n kinh
nghi»m vîi n = 20nhúng va ch¤m ëc lªp vîi nguy¶n mü cõa thi¸t k¸ mîi. B¬ng trüc gi¡c,
H0 bà b¡c bä n¸u sè l÷ñng ¡ng kº va ch¤m khæng g¥y thi»t h¤i. X²t qu¡ tr¼nh kiºm ành sau:
Kiºm ành thèng k¶: X = Sè va ch¤m vîi thi»t h¤i khæng nh¼n th§y.
Vòng b¡c bä: R8 = {8, 9, 10, ...., 19, 20}; ngh¾a l , b¡c bä H0 n¸u x ≥ 8 khi x l gi¡ trà quan
s¡t cõa kiºm ành thèng k¶.
Vòng b¡c bä gåi l kiºm ành b¶n ph£i v¼ nâ ch¿ bao gçm nhúng gi¡ trà lîn cõa kiºm ành thèng
k¶
Khi H0 óng, X câ ph¥n phèi nhà thùc vîi n = 20 v p = .25 th¼
α = P (sai l¦m lo¤i I) = P (b¡c bä H0 khiH0 óng)

= P (X ≥ 8khiX ∼ Bin(20, .25)) = 1 − B(7; 20, .25)
= 1 − .898 = .102
Ngh¾a l ,khi H0 thüc sü óng, g¦n 10 % cõa t§t c£ va ch¤m x£y ra trong â câ 20 va ch¤m s³
cho k¸t qu£ trong H0 l b¡c bä khæng óng ( sai l¦m lo¤i I )
Ng÷ñc l¤i vîi α khæng câ sè ìn β kh¡c cho méi p kh¡c m g¦n .25. V¼ th¸ ta câ gi¡ trà cõa
β khi cho p = .3 ( trong tr÷íng hñp X ∼ Bin(20, .3)), Mët gi¡ trà kh¡c cõa β khi cho p = .5
...v.v...cho V½ dö,
β(.3) = P (sai l¦m lo¤i II khi p=.3)
= P (khæng b¡c bäH0 khi nâ sai v¼p = .3)
= P (X ≤ 7khiX ∼ Bin(20, .3)) = B(7; 20, .3) = .772

Khi p câ gi¡ trà thüc l .3 hìn .25 ( nhä b² ÷ñc nhªn tø H0 ), g¦n 77% t§t c£ nhúng lo¤i câ
k¸t qu£ khæng óng º b¡c bä H0
B£ng ½nh k±m hiºn thà gi¡ trà β cho vi»c lüa chon p ( Méi ph²p t½nh cho ra mët vòng b¡c bä
R8 ). Rã r ng, β gi£m khi gi¡ trà p di chuyºn v· ph½a b¶n ph£i cõa gi¡ trà khæng .25. B¬ng trüc
gi¡c ta th§y, khði ¦u H0 c ng lîn, câ ½t kh£ n«ng ph¡t hi»n ra.
· xu§t qu¡ tr¼nh kiºm ành l câ lþ do cho kiºm ành gi£ thi¸t khæng trong thüc t¸ m
p ≤ .25. Trong tr÷íng hñp â, khæng câ gi¡ trà n o d i hìn mët gi¡ trà ìn α thay v o â câ
mët α cho méi p l tèi a .25: α(.25), α(.23), α(.20), α(.15)...v..v..D¹ d ng chùng minh ÷ñc
r¬ng α(p) < α(.25) = .102n¸up < .25. Ngh¾a l , gi¡ trà lîn nh§t cõa α x£y ra cho ranh giîi gi¡
trà .25 giúa H0 v Ha . V¼ th¸ n¸u α nhä ìn gi£n hâa gi£ thi¸t khæng, nâ công s³ nhä nh÷ vªy
hay cho H0 thüc t¸ nhä hìn.
V DÖ 8.2
Thíi gian s§y cõa mët lo¤i sìn nh§t ành ÷ñc kiºm tra d÷îi mët i·u ki»n °c bi»t ÷ñc bi¸t
câ ph¥n phèi chu©n vîi gi¡ trà trung b¼nh l 75 phót v ë l»ch ti¶u chu©n l 9 phót. C¡c nh
35
hâa håc ¢ · xu§t th¶m v o mët ch§t phö gia mîi º gi£m thíi gian s§y trung b¼nh. Hå tin
r¬ng thíi gian s§y khi th¶m ch§t phö gia công s³ câ ph¥n phèi chu©n vîi σ = 9. V¼ chi ph½ li¶n
quan ¸n ch§t phö gia th¶m v o, b¬ng chùng l n¶n · nghà c£i ti¸n trong thíi gian trung b¼nh
s§y khæ tr÷îc khi câ k¸t luªn. °t µ kþ hi»u l trung b¼nh óng cõa thíi gian s§y khi sû döng
ch§t phö gia. G¿a thi¸t phò hñp l H0 : µ = 75 ng÷ñc l¤i Ha : µ < 75. N¸u H0 bà b¡c bä th¼
tuy¶n bè v· vi»c th¶m v o ch§t phö gia l th nh cæng v ÷ñc ÷a v o sû döng.
Dú li»u thû nghi»m bao gçm thíi gian s§y cõa n=25 mü kiºm tra. °t X1 , ...., X25 kþ hi»u cho
25 thíi gian s§y - mët mü ngü nhi¶n câ k½ch th÷îc 25 tø ph¥n phèi chu©n vîi gi¡ trà ký vång
µ v ë l»ch chu©n σ = 9. Trung b¼nh mü v· thíi √ gian √ s§y X công câ ph¥n phèi chu©n vîi gi¡
trà ký vång µX = µ v ë l»ch chu©n σX = σ/ n = 9/ 25 = 1.80. Khi H0 óng, µX = 75, v¼
th¸ ch¿ câ mët sè gi¡ trà X ½t hìn 75 s³ m¥u thu¨n vîi H0 . Nguy¶n nh¥n vòng b¡c bä câ d¤ng
x ≤ c, khi gi¡ trà ct c ÷ñc chån l phò hñp. X²t lüa chån c = 70.8, v¼ th¸ qu¡ tr¼nh kiºm tra
bao gçm kiºm ành thèng k¶ X v vòng b¡c bä x ≤ 70.8. V¼ vòng b¡c bä ch¿ bao gçm nhúng
gi¡ trà nhä cõa kiºm ành thèng k¶, qu¡ tr¼nh kiºm tra n y gåi l kiºm tra b¶n tr¡i .T½nh α v
β bao gçm c£ gi¡ trà chu©n hâa X sau b¬ng c¡ch tham kh£o x¡c su§t chu©n cõa b£ng phö löc
A.3
α = P (sai l¦m lo¤i I) = P (b¡c bäH0 khi nâ óng)
= P (X ≤ 70.8
70.8−75
khiX ∼ chu©n vîiµX = 75, σX = 1.8)
=Φ 1.8
= Φ(−2.33) = .01
β(72) = P (sai l¦m lo¤i II khiµ = 72)
= P (H0 ch§p nhªnH0 khi nâ sai v¼µ = 72)
= P (X > 70.8khi X ∼ chu©n vîiµX = 72v σX = 1.8)
= 1 − Φ 70.8−72
1.8
= 1 − Φ(−.67) = 1 − .2514 = .7486
70.8−70
β(67) = .0174 Mët qu¡ tr¼nh kiºm ành °c bi»t, ch¿ 1%cõa

β(70) = 1 − Φ 1.8
= .3300
t§t c£ thû nghi»m thüc hi»n nh÷ mæ t£ vîi k¸t qu£ H0 bà b¡c bä khi nâ thüc sü óng. Tuy
nhi¶n, thay êi cõa sai l¦m lo¤i II l r§t lîn khi µ = 72 ( mët ph¦n nhä cõa H0 ) æi khi ½t hìn
khi µ = 70, v kh¡ nhä khi µ = 67 ( m§t m¡t ¡ng kº tø H0 ). Sai l¦m x¡c su§t ÷ñc minh håa
trong h¼nh 8.1. Chó þ r¬ng α ÷ñc t½nh b¬ng c¡ch sû döng ph¥n phèi x¡c su§t cõa kiºm ành
thèng k¶ khi H0 óng, trong khi x¡c ành β c¦n ph£i bi¸t x¡c su§t cõa kiºm ành thèng k¶ khi
H0 sai.
36
H¼nh 8.1 α v β minh håa cho v½ dö 8.2 (a)ph¥n phèi cõa X khiµ = 75(H0 )óng); (b)ph¥n phèi
cõa X khiµ = 72(H0 )sai)
Nh÷ trong v½ dö 8.1, n¸u x²t c ng nhi·u gi£ thi¸t khæng trong thüc t¸ µ ≥ 75 th¼ câ mët α
câ mët gi¡ trà tham sè cõa H0 l óng: α(75), α(75.8), α(76.5), .... d¹ d ng kiºm chùng r¬ng
α(75) câ x¡c su§t lîn nh§t trong t§t c£ sai l¦m lo¤i I.tªp trung v o gi¡ trà bi¶n º x¡c ành rã
"tr÷íng hñp sai"
°c iºm cõa gi¡ trà ct cho vòng b¡c bä trong v½ dö vøa x²t nhªn mët sè gi¡ trà tòy þ. Sû
döng R8 = {8, 9, ...20} trong V½ dö 8.1 cho α = .102, β(.3) = .772, v β(.5) = .132. Nhi·u ng÷íi
s³ ngh¾ r¬ng c¡c léi x¡c su§t l khæng thº ch§p nhªn ÷ñc. chóng câ thº gi£m i b¬ng c¡ch
thay êi gi¡ trà iºm ct.
V DÖ 8.3
Ta h¢y sû döng còng mët thû nghi»m v kiºm ành thèng k¶ X ÷ñc mæ t£ tr÷îc â trong
v§n · v· va ch¤m æ tæ nh÷ng b¥y gií x²t R9 = {9, 10, ...., 20}. Khi X v¨n câ ph¥n phèi chu©n
vîi tham sè n = 20 v p.
α = P (b¡c bäH0 khip = .25)
= P (X ≥ 9khiX ∼ Bin(20, .25)) = 1 − B(8; 20, .25) = .041
Sai l¦m lo¤i I trong x¡c su§t gi£m do sû döng vòng b¡c bä mîi, Tuy nhi¶n, c¡i gi¡ ph£i tr£ cho
sai l¦m â l :
β(.3) = P (ch§p nhªnH0 khip = .3)
= P (X ≤ 8khiX ∼ Bin(20, .3)) = B(8; 20, .3) = .887
β(.5) = B(8; 20, .5) = .252
C£ hai β ·u lîn hìn léi x¡c su§t t÷ìng ùng l .772 v .132 cho vòng cõa R8 . nh¼n l¤i th¼ công
khæng câ g¼ g¥y ng¤c nhi¶n; α ÷ñc t½nh bði têng hñp nhúng x¡c su§t tr¶n cõa gi¡ trà kiºm
ành thèng k¶ trong vòng b¡c bä. trong khi β l x¡c su§t m X sai trong ph¦n bê sung cõa
vòng b¡c bä. L m cho vòng b¡c bä nhä hìn do â α ph£i gi£m trong khi β t«ng cho b§t ký
37
p > .25
V DÖ 8.4 ( Ti¸p v½ dö 8.2)

Sû döng gi¡ trà ct c = 70.8 trong v½ dö thíi gian l m sìn khæ trong mët gi¡ trà r§t nhä cõa
α(.01) nh÷ng l¤i lîn hìn β . X²t còng mët thû nghi»m v kiºm ành thèng k¶ X vîi vòng b¡c
bä mîi x ≥ 72. V¼ X v¨n câ ph¥n phèi chu©n vîi gi¡ trà ký vång µx = µ v σx = 1.8,
α = P (b¡c bäH0 khi nâ óng)

= P (X ≤ 72khiX ∼ N (75, 1.82 ))

72 − 75
=Φ = Φ(−1.67) = .0475 ≈ .05
1.8
β(72) = P (ch§p nhªnH0 khiµ = 72)
= P (X > 72 Khi X chu©n rv vîi ký vång 72 v ë l»ch chu©n 1.8)
72−72
= 1 − Φ 1.8 = 1 − Φ(0) = .5
β(70) = 1 − Φ 72−70
1.8
= .1335 β(67) = .0027
Nhúng thay êi trong gi¡ trà ct l m cho vòng b¡c bä lîn hìn ( bao gçm nhi·u gi¡ trà x hìn),
k¸t qu£ vi»c gi£m bît β cho méi µ cè ành ½t hìn 75. Tuy nhi¶n, α cho vòng mîi n y t«ng tø
nhúng gi¡ trà tr÷îc â .01 ¸n x§p x¿ .05. N¸u sai l¦m x¡c su§t lo¤i I n£y lîn câ thº ch§p nhªn,
qua â, vòng thù hai (c = 72) phò hñp hìn vòng ¦u ti¶n (c = 70.8) v¼ â l nhä nh§t cõa β
K¸t qu£ cõa nhúng v½ dö n y câ thº têng qu¡t l¤i nh÷ sau
MNH
X²t mët thû nghi»m v mët cï mü cè ành v kiºm ành thèng k¶ ÷ñc chån. th¼ vi»c gi£m
k½ch th÷îc vòng b¡c bä chùa nhúng gi¡ trà nhä hìn cõa α trong gi¡ trà lîn hìn β cho b§t ký
gi¡ trà tham sè cö thº n o phò hñp vîi Ha
M»nh · n y nâi r¬ng mët kiºm ành thèng k¶ v n l cè ành, khæng câ vòng kiºm ành
n o m çng thíi l m cho c£ α v β cõa nâ nhä Mët vòng ÷ñc chån sao cho câ sü thäa m¢n
giúa α v β
V¼ c¡c h÷îng d¨n · xu§t cho H0 v Ha , sai l¦m lo¤i I th÷íng nghi¶m trång hìn sai l¦m lo¤i II
( luæn luæn câ thº ¤t ÷ñc do vi»c chån gi£ thi¸t phò hñp ) Ph÷ìng ph¡p n y ÷ñc tu¥n thõ
bði h¦u h¸t c¡c b i tªp thèng k¶ sau n y ·u ch¿ ành gi¡ trà α lîn nh§t m câ thº ch§p nhªn
v t¼m mët vòng b¡c bä º câ ÷ñc gi¡ trà α thay v¼ b§t cù c¡i g¼ nhä hìn. i·u n y l m cho
β c ng nhä c ng tèt tòy thuëc r ng buëc tr¶n α. K¸t qu£ l gi¡ trà cõa α th÷íng gåi l mùc
þ ngh¾a cõa kiºm ành. Mùc truy·n thèng cõa þ ngh¾a l .10, .05, v .01, thæng qua mùc n y
b§t ký v§n · cö thº n o công s³ phö thuëc t½nh nghi¶m trång cõa sai l¦m lo¤i I- l sai l¦m
nghi¶m trång nh§t, c¡i nhä hìn ÷ñc gåi l mùc þ ngh¾a .
Mët qu¡ tr¼nh kiºm ành t÷ìng ùng gåi l mùc kiºm ành α ( v½ dö, mët mùc kiºm ành .05
hay mët mùc kiºm ành .01). Mët kiºm ành vîi mùc quan trång α l mët trong nhúng sai l¦m
x¡c su§t lo¤i I bà kiºm so¡t t¤i mùc quan trång.
V DÖ 8.5
T½nh l¤i °t µ kþ hi»u cho trung b¼nh óng l÷ñng nicotin cõa lo¤i thuèc l¡ B . èi t÷ñng kiºm
ành l H0 : µ = 1.5 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 1.5 düa v o mü ngü nhi¶n X1 , X2 , ...., X32 cõa l÷ñng
nicotin. G¿a sû ph¥n phèi cõa l÷ñng nicotin ¢ bi¸t l ph¥n phèi chu©n√vîi σ = .20. Th¼ X câ
ph¥n phèi chu©n vîi gi¡ trà ký vång µX = µ v ë l»ch chu©n σX = .20 32 = .0354
Thay v¼ dòng ch½nh X º kiºm ành, ta °t bi¸n chu©n hâa X ,G¿a sû H0 óng
Kiºm ành thèng k¶: Z = X−1.5√
σ n
= X−1.5
.0354
Z biºu di¹n kho£ng c¡ch giúa X v gi¡ trà ký vång cõa ch½nh nâ khi H0 óng nh÷ mët sè cõa
38
ë l»ch chu©n. Cho v½ dö, z = 3 câ k¸t qu£ tø mët x â l 3 ë l»ch chu©n lîn hìn ta s³ câ÷ñc
ký vång v ÷ñc H0 óng.
B¡c bä H0 khi x "¡ng kº" v÷ñt qu¡ 1.5 th¼ t÷ìng ÷ìng vîi b¡c bä H0 khi z Øngk v÷ñt qu¡
0. Ngh¾a l , vòng b¡c bä câ d¤ng l z ≥ c
B¥y gií x¡c ành c sao cho α = .05. Khi H0 óng, Z câ ph¥n phèi chu©n. V¼ vªy
α = P (sai l¦m lo¤i I ) = P (b¡c bäH0 khi H0 óng)

= P (Z ≥ c khi Z ∼ N (0, 1))
G½a trà c ph£i hiºn thà vòng ph½a b¶n ph£i .05 d÷îi ÷íng cong Z. Xem trong ph¦n 4.3 hay trüc
ti¸p tø phö löc A.3 c = z.05 = 1.645
Chó þ r¬ng z ≥ 1.645 t÷ìng ÷ìng vîi x − 1.5 ≥ (.0354)(1.645), tùc l x ≥ 1.56. Th¼ β s³ li¶n
quan ¸n x¡c su§t m X < 1.56 v câ thº t½nh cho µ b§t ký lîn hìn 1.5
BI TP Ph¦n 8.1 (1 − 14)
1. Vîi méi kh¯ng ành sau, cho bi¸t gi£ thi¸t thèng k¶ n o l hñp lþ v t¤i sao:
a H : σ > 100
b. H : x∼ = 400
c. H : s < .20
d. H : σ1 /σ2 < 1
e. H : X − Y = 5
f. H : λ ≤ .01, khi λ l tham sè cõa ph¥n phèi mô dòng trong mæ h¼nh th nh ph¦n sèng.
2. Cho nhúng kh¯ng ành k²p sau, ch¿ ra r¬ng sü khæng tu¥n thõ qui tc º thi¸t lªp gi£
thi¸t v t¤i sao ( ch¿ sè d÷îi 1 v 2 kh¡c nhau giúa sè l÷ñng cho hai têng thº kh¡c hay mü
kh¡c ).
a. H0 : µ = 100, Ha : µ > 100
b. H0 : σ = 20, Ha : σ ≤ 20
c. H0 : p 6= .25, Ha : p = .25
d. H0 : µ1 − µ2 = 25, Ha : µ1 − µ2 > 100
e. H0 : S12 = S22 , Ha : S12 6= S22
f. H0 : µ = 120, Ha : µ = 150
g. H0 : σ1 /σ2 = 1, Ha : σ1 /σ2 6= 1
h. H0 : p1 − p2 = −.1, Ha : p1 − p2 < −.1
3. º x¡c ành r¬ng li»u c¡c mèi h n cõa ÷íng èng trong nh m¡y i»n h¤t nh¥n câ ¡p
ùng y¶u c¦u v· kÿ thuªt, mët mü ngü nhi¶n c¡c mèi h n ÷ñc chån v ti¸n h nh kiºm
tra méi mèi h n trong còng mët mü. G¿a sû vòng °c bi»t m trung b¼nh chi·u d i cõa
mèi h n v÷ñt qu¡ 100lb/in2 ; o n thanh tra quy¸t ành kiºm ành H0 : µ = 100 ng÷ñc l¤i
Ha : mu > 100. gi£i th½ch t¤i sao khi dòng Ha th½ch hñp hìn µ < 100
4. °t µ kþ hi»u l trung b¼nh óng mùc phâng x¤ (picocuries tr¶n lit ) . G½a trà 5 pCi/L
÷ñc x²t dáng ph¥n chia giúa n÷îc an to n v n÷îc khæng an to n. B¤n muèn gñi þ kiºm
ành n o sau ¥y H0 : µ = 5 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 5 hay H0 : µ = 5 ng÷ñc l¤i Ha : µ < 5? gi£i
th½ch cho lþ do â. [ tùc : Ngh¾ v· k¸t qu£ cõa sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II cho méi kh£ n«ng ]
5. Tr÷îc khi çng þ mua mët l÷ñng lîn vä polyethylen cõa mët lo¤i d¦u cao ¡p °c bi»t
trong t u ng¦m. Mët cæng ty muèn xem b¬ng chùng º k¸t luªn r¬ng ë l»ch ti¶u chu©n óng
v· ë mäng cõa vä ½t nh§t l .05 mm. N¶n kiºm ành gi£ thi¸t n o v t¤i sao ? trong bèi c£nh
n y sai l¦m lo¤i I hay lo¤i II s³ x£y ra?
39
6. Nhi·u c«n nh cô câ h» thèng i»n sû döng c¦u ch¼ hìn l bë ngt m¤ch. Mët nh m¡y s£n
xu§t c¦u ch¼ 40 amp muèn chc r¬ng trung b¼nh c÷íng ë dáng i»n t¤i â c¦u ch¼ bà ch¡y
trong thüc t¸ l 40. N¸u trung b¼nh c÷íng ë dáng i»n th§p hìn 40, kh¡ch h ng s³ ph n n n
v¼ ph£i thay c¦u ch¼ th÷íng xuy¶n. N¸u trung b¼nh c÷íng ë dáng i»n cao hìn 40, nh s£n
xu§t câ thº ph£i chàu thi»t h¤i v· h» thèng dáng i»n v¼ c¦u ch¼ h÷ häng. º x¡c monh c÷íng
ë dáng i»n cõa c¦u ch¼ mët mü c¡c c¦u ch¼ ÷ñc chån v kiºm tra N¸u kiºm ành gi£ thi¸t
l phò hñp vîi k¸t qu£ dú li»u gi£ thi¸t khæng v gi£ thi¸t thay th¸ n o s³ ÷ñc ÷a v o nh
m¡y? mæ t£ sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II trong bèi c£nh t¼nh h¼nh n y.
7. Mü n÷îc ÷ñc l§y tø n÷îc dòng l m m¡t khi nâ ang ÷ñc th£i ra tø mët nh m¡y
i»n v o sæng: Nâ ÷ñc x¡c ành r¬ng mi¹n l nhi»t ë trung b¼nh cõa n÷îc x£ tèi a l 150o F ,
s³ khæng câ ti¶u cüc n o £nh h÷ðng ¸n h» sinh th¡i cõa sæng, vi»c i·u tra li»u nh m¡y câ
tu¥n thõ c¡c qui ành c§m hay khæng khi nhi»t ë trung b¼nh tr¶n n÷îc x£ tr¶n 150o F , 50
mü n÷îc ÷ñc l§y ngü nhi¶n v ghi l¤i nhi»t ë cõa méi mü n÷îc.K¸t qu£ dú li»u s³ ÷ñc
dòng º kiºm ành gi£ thi¸t H0 : µ = 150o ng÷ñc l¤i Ha : µ > 150o . Trong bèi c£nh cõa t¼nh
huèng n y mæ t£ sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II. Sai l¦m lo¤i n o nghi¶m trång hìn? Gi£i th½ch?
8. Mët lo¤i laminate hi»n ang ÷ñc sû döng th÷íng xuy¶n bði mët nh m¡y º s£n xu§t
b£ng m¤ch. Mët lo¤i laminate °c bi»t ÷ñc ph¡t triºn º gi£m sü cong v¶nh cho m¤ch v lo¤i
laminate °c bi»t â câ tr¶n mët mü kh¡c, sè l÷ñng b£ng m¤ch bà cong v¶nh s³ ÷ñc x¡c
ành cho méi mü. Nh s£n xu§t s³ chuyºn sang s£n xu§t laminate °c bi»t â n¸u nâ câ thº
chùng minh r¬ng trung b¼nh óng sè l÷ñng b£ng m¤ch bà cong v¶nh cho laminate °c bi»t ½t
hìn laminate th÷íng. T¼m vòng kiºm ành th½ch hñp v mæ t£ sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II
trong bèi c£nh cõa t¼nh huèng n y.
9. Câ hai cæng ty kh¡c nhau cung c§p dàch vö cab tivi trong mët khu vüc nh§t ành. °t
p kþ hi»u t¿ l» kh¡ch ti·m n«ng ang sû döng dàch vö cõa cæng ty I chuyºn sang cæng ty thù
hai. X²t kiºm ành H0 : p = .5 ng÷ñc l¤i Ha : p 6= .5, düa tr¶n mü ngü nhi¶n gçm 25 c¡
nh¥n. °t X kþ hi»u sè ng÷íi trong mü y¶u th½ch cæng ty thù I v x ¤i di»n cho gi¡ trà quan
s¡t cõa X.
a. Vòng b¡c bä n o sau ¥y phò hñp nh§t? T¤i sao?
R1 = {x : x ≤ 7 hay x ≥ 18}, R2 = {x : x ≤ 8}, R3 = {x : x ≥ 17}
b. Trong bèi c£nh t¼nh huèng n y mæ t£ sai l¦m lo¤i I v sai l¦m lo¤i II
c. Ph¥n phèi x¡c su§t cõa kiºm ành thèng k¶ X l g¼ khi H0 óng ? Dòng nâ º t½nh x¡c su§t
sai l¦m lo¤i I.
d. T½nh x¡c su§t cõa sai l¦m lo¤i II cho vòng ¢ chån khi p=.3 ng÷ñc l¤i khi p=.4 v cho c£
p=.6 v p=.7
e. Dòng vòng ¢ chån, thu ÷ñc k¸t luªn g¼ n¸u 6 c¡ nh¥n trong 25 ng÷íi chån cæng ty thù I.
10. Mët hén hñp nhi¶n li»u bët nghi·n v xim«ng Porland º tr¡ng vúa câ c÷íng ë n²n
lîn hìn 1300 KN/m2 Hén hñp s³ khæng ÷ñc sû döng trø khi câ b¬ng chùng thüc nghi»m cho
th§y r¬ng c÷íng ë n²n ÷ñc ¡p ùng. G¿a sû c÷íng ë n²n cho mü cõa hén hñp l ph¥n phèi
chu©n vîi σ = 60. °t µ kþ hi»u cho trung b¼nh óng cõa c÷íng ë n²n
a. G¿a thi¸t khæng hay gi£ thi¸t thay th¸ l th½ch hñp?
b. °t X kþ hi»u l trung b¼nh mü cõa c÷íng ë n²n. X²t qu¡ tr¼nh kiºm ành vîi kiºm ành
thèng k¶ X v vòng b¡c bä x ≥ 1331.26, Ph¥n phèi x¡c su§t cõa kiºm ành thèng k¶ b¬ng bao
nhi¶u khi H0 óng? x¡c su§t cho qu¡ tr¼nh kiºm ành â b¬ng bao nhi¶u ?
c. Ph¥n phèi x¡c su§t cõa kiºm ành thèng k¶ b¬ng bao nhi¶u khi µ = 1350? Sû döng qu¡ tr¼nh
kiºm ành trong c¥u (b) º kiºm ành cho mùc þ ngh¾a .05? X¡c su§t cõa hén hñp â b¬ng bao
40
nhi¶u th¼ hén hñp â bà ¡nh gi¡ khæng ¤t y¶u c¦u khi thüc t¸ µ = 10.1? khi µ = 9.8?
d.Thay êi qu¡ tr¼nh kiºm ành trong c¥u (b) nh÷ th¸ n o º kiºm ành mùc þ ngh¾a .05? T¡c
ëng n o s³ l m thay êi sai l¦m
√ x¡c su§t trong c¥u (c)? e. X²t kiºm ành thèng k¶ vîi bi¸n
chu©n ho¡ Z = (X − 1300)/(σ/ n) = (X − 1300)/13.42. G½a trà cõa Z b¬ng bao nhi¶u º tho£
vòng b¡c bä trong c¥u (b)
11. Hi»u chu©n cõa mët t¿ l» b¬ng c¡ch c¥n 10kg mü kiºm tra trong 25 l¦n. gi£ sû r¬ng
k¸t qu£ c¥n nhúng l¦n kh¡c nhau l ëc lªp vîi mü kh¡c v c¥n tr¶n méi thû nghi»m câ ph¥n
phèi chu©n vîi σ = .200kg . °t µ kþ hi»u trung b¼nh óng c¥n åc ÷ñc tr¶n t¿ l».
a. N¶n kiºm ành gi£ thi¸t nh÷ th¸ n o?
b. G¿a sû t¿ l» ¢ ÷ñc hi»u ch¿nh l¤i n¸u nh÷ x ≥ 10.1032 ho°c x ≤ 9.8968. X¡c su§t khi thüc
hi»n hi»u ch¿nh b¬ng bao nhi¶u ? ,khi n o nâ thüc sü c¦n thi¸t?
c. X¡c su§t n o cõa vi»c hi»u ch¿nh ÷ñc ¡nh gi¡ khæng c¦n thi¸t khi thüc t¸ µ = 10.1? Khi
µ = 9.8 √
d. °t z = (x − 10)/(σ/ n). gi¡ trà n o cõa c l vòng b¡c bä trong c¥u (b) t÷ìng ÷ìng vîi
vòng cõa kiºm ành hai b¶n cõa z ≥ chay x ≤ −c?
e. N¸u cï mü ch¿ 10 ¸n 25 th¼ qu¡ tr¼nh kiºm ành trong c¥u (d)s³ thay êi th¸ n o º α = .05
f. Dòng kiºm ành trong c¥u (e). k¸t luªn th¸ n o tø dú li»u mü sau.
9.981 10.006 9.857 10.107 9.888
9.728 10.439 10.214 10.190 9.793
g. Di¹n t£ l¤i qu¡ tr¼nh kiºm √ành cõa c¥u (b) trong qui ành v· kiºm ành thèng k¶ cho bi¸n
chu©n ho¡ Z = (X − 10)/(σ/ n)
12. Mët thi¸t k¸ mîi cho h» thèng phanh cõa mët lo¤i æ tæ nh§t ành, so vîi h» thèng cô
trung b¼nh óng cõa kho£ng c¡ch phanh t¤i 40 mph, D÷îi i·u ki»n °c bi»t ¢ bi¸t l 120 ft.
Mët · xu§t cho thi¸t k¸ mîi ÷ñc thüc hi»n ph£i ch¿ ra r¬ng tø mü dú li»u cho th§y vi»c
gi£m trung b¼nh kho£ng c¡ch phanh cho thi¸t k¸ mîi
a. X¡c ành tham sè quan t¥m v vòng kiºm ành li¶n quan
b. G¿a sû kho£ng c¡ch phanh cho h» thèng mîi câ ph¥n phèi chu©n vîi σ = 10. °t X kþ hi»u
cho trung b¼nh mü cõa kho£ng c¡ch phanh cho mü ngü nhi¶n cõa 36 quan s¡t. Vòng b¡c
bä n o trong ba vòng sau phò hñp
R1 = {x : x ≥ 124.80{, R2 = {x : x ≤ 115.20}, R3 = {x : ho°c x ≥ 125.13ho°c x ≤ 114.87}?
c. Mùc þ ngh¾a n o th½ch hñp cho vòng b¡c bä cõa c¥u (b) vòng â s³ thay êi th¸ n o khi
kiºm ành vîi α = .001
d. X¡c su§t n o cho thi¸t k¸ mîi khæng thº thüc hi»n khi trung b¼nh óng kho£ng c¡ch phanh
thüc t¸ l 115 ft v vòng phò
√ hñp dòng trong c¥u (b)
e. °t Z = (X − 120)/(σ/ n) mùc þ ngh¾a n o cho vòng b¡c bä {z : z ≤ −2.33}? cho vòng
{z : z ≤ −2.88}?
13. °t X1 , ...., Xn kþ hi»u mü ngü nhi¶n tø ph¥n phèi chu©n vîi σ ¢ bi¸t
a. Cho kiºm ành gi£ thi¸t H0 : µ = µ0 ng÷ñc l¤i Ha : µ > µ0 ( khi µ0 l mët sè tho£ y¶u √ c¦u
). Biºu di¹n kiºm ành m vîi kiºm ành thèng k¶ X v vòng b¡c bä x ≥ µ0 + 2.33σ/ n câ
mùc þ ngh¾a .01
b. gi£ sû qu¡ tr¼nh cõa c¥u (a) dòng kiºm ành H0 : µ ≤ µ0 ng÷ñc l¤i Ha : µ > µ0 . N¸u
µ0 = 100, n = 25 v σ = 5. X¡c su§t n o cam k¸t x£y ra sai l¦m lo¤i I khi µ = 99? Khi µ = 98?
nh¼n chung, câ thº nâi g¼ v· sai l¦m x¡c su§t lo¤i Ikhi gi¡ trà thüc cõa µ ½t hìn µ0 ? Kiºm chùng
cho kh¯ng ành cõa b¤n.
14. X²t l¤i t¼nh huèng trong B i tªp 11 v gi£ sû vòng b¡c bä l {x : x ≥ 10.1004 hay x ≤
9.8940} = {z : z ≥ 2.51hay z ≤ −2.65}.
41
a.α cho qu¡ tr¼nh n y b¬ng bao nhi¶u?
b. β b¬ng bao nhi¶u khi µ = 10.1? Khi µ = 9.9? i·u n y nâi l¶n mong muèn g¼?
8 8.2 Kiºm ành v· mët trung b¼nh cõa têng thº

Nhúng th£o luªn chung trong ch÷ìng 7 v· Kho£ng tin cªy cho mët têng thº câ ký vång µ tªp
trung ð ba tr÷íng hñp kh¡c nhau. Ta s³ x¥y düng qu¡ tr¼nh kiºm ành cho nhúng tr÷íng hñp
n y.
Tr÷íng hñp I: Mët têng thº chu©n vîi Σ ¢ bi¸t
M°c dò gi£ thi¸t v· gi¡ trà σ ¢ bi¸t r§t hi¸m g°p trong thüc t¸, tr÷íng hñp n y cung c§p mët
khði ¦u tèt v¼ d¹ th§y vîi qu¡ tr¼nh chung v t½nh ch§t cõa nâ câ thº x¥y düng ÷ñc. G¿a thi¸t
khæng trong c£ ba tr÷íng hñp nâi r¬ng µ câ gi¡ trà °c bi»t, gi¡ trà khæng, s³ ÷ñc kþ hi»u l
µ0 . °t X1 , ..., Xn l mët mü ngü nhi¶n k½ch th÷îc n câ ph¥n phèi chu©n. Th¼ trung√ b¼nh
mü X công câ ph¥n phèi chu©n vîi gi¡ trà ký vång µX = µ v ë l»ch chu©n σX = σ/ n. Khi
H0 óng, µX = µ0 . B¥y gií ta x²t thèng k¶ Z chu©n hâa bði X vîi gi£ thi¸t H0 óng.:
X − µ0
Z= √
σ/ n
T½nh trung b¼nh mü thay th¸ x cho z, kho£ng c¡ch giúa x v µ0 ÷ñc √ tr¼nh b y
√ trong "ìn
và ë l»ch chu©n". V½ dö, n¸u gi£ thi¸t khæng l H0 : µ = 100, σx = σ/ n = 10/ 25 = 2.0, v
x = 103, th¼ gi¡ trà kiºm ành thèng k¶ l mët ë o tü nhi¶n cõa kho£ng c¡ch giúa X , ÷îc
l÷ñng theo µ, v t½nh gi¡ trà ký vång cõa nâ khi H0 óng. N¸u kho£ng c¡ch â l tuy»t víi theo
mët h÷îng nh§t ành vîi Ha , n¶n b¡c bä gi£ thi¸t khæng.
G¿a sû ban ¦u gi£ thi¸t thay th¸ câ d¤ng Ha : µ > µ0 . Th¼ mët gi¡ trà x ½t hìn µ0 chc chn
khæng thº cung hé trñ √ cho Ha . V¼ th¸ mët x phò hñp l mët gi¡ trà ¥m cõa z ( khi x − µ0 l
sè ¥m v sè chia σ/ n l sè ¥m ). T÷ìng tü, mët gi¡ trà x m v÷ñt qu¡ µ0 ch¿ mët sè l÷ñng
nhä ( t÷ìng ùng vîi z, â l sè ¥m nh÷ng nhä ) công khæng gñi þ r¬ng n¶n b¡c bä H0 v õng
hë Ha . B¡c bä H0 phò hñp ch¿ khi x v÷ñt qu¡ ¡ng kº µ0 - ngh¾a l , khi gi¡ trà z ¥m v lîn.
Trong tâm tt, vòng b¡c bä phò hñp, düa tr¶n kiºm ành thèng k¶ Z hìn l X , câ d¤ng z ≥ c.
Trong lªp luªn cõa ph¦n 8.1, gi¡ trà ct c n¶n chån º x¡c ành x¡c su§t cõa sai l¦m lo¤i I t¤i
mùc α mong muèn. i·u n y d¹ d ng l m ÷ñc v¼ ph¥n phèi cõa kiºm ành thèng k¶ Z khi H0
óng l ph¥n phèi chu©n ( â l lþ do t¤i sao µ0 ¢ ÷ñc trø ra trong chu©n hâa ). Nhc l¤i
gi¡ trà ct c l gi¡ trà i·u ki»n cho z m ÷ñc l§y α ð vòng ph½a b¶n ph£id÷îi ÷íng cong z.
Nh÷ mët v½ dö, °t c=1.645, gi¡ trà l§y ð ph½a vòng .05 (z.05 = 1.645). Th¼
α = P (sai l¦m lo¤i I) = P (b¡c bäH0 khiH0 óng)

= P (Z ≥ 1.645 khiZ ∼ N (0, 1)) = 1 − Φ(1.645) = .05
Nâi chung, vòng b¡c bä z ≥ zα câ x¡c su§t sai l¦m lo¤i I mùc α. Qóa tr¼nh kiºm ành l kiºm
ành b¶n ph£i v¼ vòng b¡c bä ch¿ gçm nhúng gi¡ trà lîn cõa kiºm ành thèng k¶.
Lªp luªn t÷ìng tü cho gi£ thi¸t thay th¸ Ha : µ < µ0 · nghà vòng b¡c bä câ d¤ng z ≤ c, khi
â c l sè ¥m ÷ñc chån thäa m¢n (xð ph½a d÷îi µ0 n¸u v ch¿ n¸u z l sè nguy¶n ¥m ). V¼ Z
câ ph¥n phèi chu©n khi H0 óng , l§y c = −zα P ( sai l¦m lo¤i I ) = α. ¥y l kiºm ành b¶n
tr¡i. L§y v½ dö , z.10 = 1.28 suy ra vòng b¡c bä z ≤ −128 kiºm ành cö thº vîi mùc þ ngh¾a .10
Cuèi còng, khi gi£ thi¸t thay th¸ l Ha : µ 6= µ0 , n¶n b¡c bä H0 n¸u x qu¡ xa v· ph½a µ0 . i·u
n y t÷ìng ÷ìng vîi b¡c bä H0 hay n¸u z ≥ c ho°c n¸u z ≤ −c. G¿a sû ta muèn α = .5. Th¼:
42
.05 = P (Z ≥ chayZ ≤ −c khi Z câ ph¥n phèi chu©n )
= Φ(−c) + 1 − Φ(c) = 2[1 − Φ(c)]
Do â tçn t¤i c sao cho 1 − Φ(c), vòng d÷îi ÷íng cong z v· ph½a b¶n ph£i cõa c, l .025 ( v
khæng .05!). Tø ph¦n 4.3 hay b£ng phö löc A.3, c=1.96 , v vîi vòng b¡c bä l z ≥ 1.96 hay
z ≥ −1.96. Cho α b§t ký , kiºm ành hai ph½a cho vòng b¡c bä z ≥ zα/2 hai b¶n cõa ÷íng
cong z ). L°p l¤i i·u n y ta th§y, lþ do ch½nh cõa vi»c sû döng chu©n hâa trong kiºm ành
thèng k¶ Z l v¼ Z câ ph¥n phèi ¢ bi¸t khi H0 óng ( chu©n thæng th÷íng ) khi â vòng b¡c
bä vîi mong muèn x¡c su§t sai l¦m lo¤i I d¹ d ng câ ÷ñc b¬ng c¡ch sû döng mët gi¡ trà i·u
ki»n phò hñp.
Qóa tr¼nh kiºm ành cho tr÷íng hñp I ÷ñc tâm tt trong hëp ½nh k±m, v vòng b¡c bä ÷ñc
minh håa trong h¼nh 8.2
G¿a thi¸t khæng: H0 : µ = µ0
G½a trà kiºm ành thèng k¶: z = σ/
x−µ
√0
n
G¿a thi¸t thay th¸ Vòng b¡c bä cho kiºm ành mùc α
Ha : µ > µ0 z ≥ zα ( kiºm ành ph½a b¶n ph£i)
Ha : µ < µ0 z ≥ zα ( kiºm ành ph½a b¶n tr¡i)
Ha : µ 6= µ0 ho°c z ≥ zα/2 ho°c z ≤ −zα/2 ( kiºm ành hai b¶n)
H¼nh 8.2 Vòng b¡c bä cho kiºm ànhz:(a) kiºm ành b¶n tr¡i; (b) kiºm ành b¶n ph£i; (c) kiºm
ành hai b¶n
Dòng nhúng b÷îc theo thù tü ÷ñc · nghà sau khi kiºm ành gi£ thi¸t v· tham sè.
1. X¡c ành tham sè c¦n quan t¥m v mæ t£ nâ trong bèi c£nh x£y ra v§n ·.
2. X¡c ành gi¡ trà khæng v vòng cõa gi£ thi¸t khæng.
3. Vòng phò hñp vîi gi£ thi¸t thay th¸
4. Cho mët cæng thùc º t½nh gi¡ trà cõa kiºm ành thèng k¶ ( thay th¸ gi¡ trà khæng v nhúng
gi¡ trà ¢ bi¸t cõa b§t ký nhúng tham sè kh¡c, nh÷ng khæng düa tr¶n sè l÷ñng mü.
5. Vòng b¡c bä cho lüa chån mùc þ ngh¾a α
6. T½nh sè l÷ñng mü b§t ký, thay th¸ v o cæng thùc cho kiºm ành gi¡ trà thèng k¶, v t½nh
gi¡ trà â.
7. Quy¸t ành n¶n b¡c bä H0 , v ÷a ra k¸t luªn trong bèi c£nh n y.
Cæng thùc cõa gi£ thi¸t ( B÷îc 2 v 3 ) n¶n thüc hi»n tr÷îc khi kiºm tra dú li»u.
V DÖ 8.6
nh s£n xu§t h» thèng vái phun n÷îc dòng b£o v» lûa trong cao èc v«n pháng ph¡t biºu r¬ng
trung b¼nh óng cõa h» thèng s³ ÷ñc k½ch ho¤t khi nhi»t ë l 130o . Mët mü n = 9 h» thèng,
khi kiºm tra câ n«ng su§t cõa trung b¼nh mü k½ch ho¤t vîi nhi»t ë 131.08o F . N¸u ph¥n phèi
cõa thíi gian ho¤t ëng l chu©n vîi ë l»ch chu©n 1.5o F dú li»u m¥u thu¨n n o vîi ph¡t biºu
cõa nh s£n xu§t câ mùc þ ngh¾a α = .01?
1. tham sè quan t¥m :µ = trung b¼nh óng nhi»t ë k½ch ho¤t .
43
2. G½a trà khæng :H0 : µ = 130( gi¡ trà khæng = µ0 = 130).
3. G¿a thi¸t thay th¸ : Ha : µ 6= 130(Bt ¦u tø gi¡ trà cõa ph¡t biºu trong c£ nhúng li¶n quan
trüc ti¸p)
4. G½a trà kiºm ành thèng k¶:
x − µ0 x − 130
z= √ = √
σ/ n 1.5 n
5. Vòng b¡c bä: D¤ng cõa Ha câ ngh¾a l sû döng kiºm ành hai ph½a vîi vòng b¡c bä ho°c
z ≥ z.005 ho°c z ≥ −z.005 . Tø ph¦n 4.3 hay b£ng phö löc A.3, z.005 = 2.58, v¼ th¸ ta b¡c bä H0
n¸u ho°c z ≥ 2.58 ho°c z ≥ −2.58.
6. Thay n=9 v x = 131.08,
131.08 − 130 1.08
z= √ = = 2.16
1.5 9 .5
Ngh¾a l ,trung b¼nh mü quan s¡t ÷ñc nhi·u hìn 2 ë l»ch chu©n ð tr¶n ký vång b¬ng bao nhi¶u
khi H0 óng// 7. T½nh gi¡ trà z = 2.16 khæng rìi v o vòng b¡c bä (−2.58 < 2.16 < 2.58).V¼
th¸ khæng thº b¡c bä H0 t¤i mùc þ ngh¾a .01. Dú li»u khæng hé trñ cho ph¡t biºu m trung
b¼nh óng kh¡c vîi gi¡ trà dü ki¸n 130.
β v x¡c ành cï mü Kiºm ành z cho tr÷íng hñp I l mët trong sè ½t trong thèng k¶ cho ra
cæng thùc ìn gi£n s®n câ cho β , x¡c su§t cõa sai l¦m lo¤i II. X²t√kiºm ành b¶n ph£i ¦u ti¶n
vîi vòng b¡c bä√z ≥ zα . i·u n y t÷ìng ÷ìng vîi x ≥ µ0 + zα .σ/ n, v¼ th¸ ch§p nhªn H0 n¸u
x < µ0 + zα .σ/ n. B¥y gií ta °t µ0 kþ hi»u mët gi¡ trà °c bi»t µ m g¦n vîi gi¡ trà khæng
µ0 . Th¼.
β(µ0 ) = P (ch§p nhªn√ H0 khi µ = µ0 )
< 0µ0 + zα .σ/ n0 khi µ = µ
0
= P (X )
= P σ/√n < zα + σ/√n khi µ = µ
X−µ µ0 −µ 0
0

µ0 −µ
= Φ zα + σ/ n √
Khi µ0 t«ng, mu0 − µ0 trð th nh sè ¥m, v¼ th¸ β(µ0 )s³ nhä khi µ0 v÷ñt qu¡ µ0 ( v¼ gi¡ trà t¤i
Φ ÷ñc dü o¡n s³ v÷ñt qu¡ ). Léi x¡c su§t cho kiºm ành b¶n tr¡i v kiºm ành hai b¶n câ
nguçn gèc gièng nh÷ vªy.
N¸u σ lîn, x¡c su§t cõa sai l¦m lo¤i II câ thº lîn t¤i mët gi¡ trà thay th¸ µ0 â l i·u m i·u
tra vi¶n quan t¥m °c bi»t. G¿a sû ta thay α v β b¬ng mët gi¡ trà kh¡c. Trong v½ dö v· giåt
n÷îc, v«n pháng cæng ty câ thº th§y µ0 = 132 nh÷ mët sü hao höt ¡ng kº tø H0 : µ = 130 v¼ th¸
muèn β(132) = .10 ph£i th¶m α = .01. Nâi chung, khi x²t hai h¤n ch¸ P ( sai l¦m lo¤i I) = α
v β(µ0 ) = β º x¡c ành α, µ0 v β . th¼ vîi mët kiºm ành b¶n ph£i, cï mü n n¶n chån º
thäa m¢n l
µ0 − µ0

Φ zα + √ =β
σ/ n
Suy ra
0
−zβ = z gi¡ trà i·u ki»n m l§y trong kiºm ành b¶n tr¡i β = zα + µσ/0 −µ √
n
gi£i ph÷ìng tr¼nh n y ta s³ t¼m ÷ñc gi¡ trà n mong muèn. Song song â ta tr¼nh b y sü c¦n
thi¸t cõa cï mü cho kiºm ành b¶n tr¡i v kiºm ành hai b¶n ÷ñc tâm tt sau ¥y
G¿a thi¸t thay th¸ Sai l¦m
x¡c su§t 0 lo¤i
II cho mùc kiºm ành α
µ0 −µ
Ha : µ > µ0 Φ zα + σ/√n
0

µ0 −µ
Ha : µ < µ0 1 − Φ −zα + σ/ n √
0
0

Ha : µ 6= µ0 Φ zα + µσ/0 −µ
√
n
− Φ −zα + µ0 −µ
√
σ/ n
44
khi Φ(z) = chu©n thæng th÷íng cdf.
Cï mü n cho mùc kiºm ành α sao cho β(µ0 ) = β t¤i gi¡ trà thay th¸ µ0 l
h i2
 σ(zα +z0β ) cho kiºm ành mët b¶n (tr¡i hay ph£i)
µ −µ
n= h σ(z 0+z ) i2
 α/2
µ0 −µ0
β
cho kiºm ành hai b¶n (gi£i ph¡p x§p x¿)
V DÖ 8.7
°t µ kþ hi»u l trung b¼nh óng cõa mët lo¤i lèp xe nh§t ành.X²t kiºm ành H0 : M u = 30, 000
ng÷ñc l¤i Ha : µ > 30, 000 düa tr¶n cï mü n=16 tø mët ph¥n phèi chu©n vîi σ = 1500. Y¶u
c¦u kiºm ành vîi
α = .01, zα = z.01 = 2.33 .X¡c su§t cho sai l¦m lo¤i II khi µ = 31, 000 l
30,000−31,000
β(31, 000) = Φ 2.33 + 1500/√16 = Φ(−.34) = .3669
Khi â z.1 = 1.28, mùc kiºm ành c¦n thi¸t .01 nh÷ y¶u c¦u l β(31, 000) = .1 v cï mü n c¦n
t¼m l
2
1500(2.33 + 1.28)
n= = (−5.42)2 = 29.32
30, 000 − 31, 000
V¼ cï mü ph£i l sè nguy¶n n¶n n=30.
TR×ÍNG HÑP II: KIM ÀNH CHO MU LÎN
Khi cï mü lîn, Kiºm ành z cho tr÷íng hñp I câ thº d¹ d ng x¡c ành gi¡ trà cho qu¡
tr¼nh kiºm ành m khæng c¦n y¶u c¦u l ph¥n phèi chu©n hay σ ¢ bi¸t. K¸t qu£ ch½nh ÷ñc
dòng trong ch÷ìng 7 º chùng minh kho£ng tin cªy cho mü lîn.
Vîi n lîn suy ra gi¡ trà chu©n hâa l :
X −µ
Z= √
S/ n
câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n. Thay gi¡ trà µ b¬ng gi¡ trà khæng µ0 ta ÷ñc kiºm ành thèng k¶
X − µ0
Z= √
S/ n
Câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n khi H0 óng. Sû döng vòng b¡c bä tr÷îc ¥y cho tr÷íng hñp I ( v½
dö nh÷, x ≥ zα khi gi£ thi¸t thay th¸ l Ha : µ > µ0 th¼ k¸t qu£ trong qu¡ tr¼nh kiºm ành câ
mùc þ ngh¾a x§p x¿ (ch½nh x¡c hìn ) l α. khi â qui tc chung cho n>40 s³ ÷ñc sû döng l¤i
vîi °c iºm cï mü lîn
V DÖ 8.8
Mët m¡y o trång lüc h¼nh nân (DCP ) dòng º o ë th§m xuy¶n (mm/blow) câ h¼nh nân
÷ñc ÷a v o v¿a h± hay l· ÷íng. G¿a sû cho mët ùng döng °c bi»t m câ gi¡ trà trung b¼nh
óng DCP cho mët lo¤i h¼nh nân °c bi»t ½t hìn 30. H¼nh nân n y s³ khæng ÷ñc ùng döng
n¸u khæng câ b¬ng chùng k¸t luªn k¸t luªn v· °c iºm kÿ thuªt ¢ ÷ñc ¡p ùng. °t b i
to¡n th½ch hñp v· kiºm ành gi£ thi¸t sû döng dú li»u sau("Mæ h¼nh x¡c su§t ph¥n t½ch c¡c gi¡
trà kiºm tra sùc c£n th§m xuy¶n cõa nân trång lüc trong ¡nh gi¡ c§u tróc v¿a h±")J.of Testing
and Evaluation, 1999:7-14)
14.1 14.5 15.5 16.0 16.0 16.7 16.9 17.1 17.5 17.8
17.8 18.1 18.2 18.3 18.3 19.0 19.2 19.4 20.0 20.0
20.8 20.8 21.0 21.5 23.5 27.5 27.5 28.0 28.3 30.0
30.0 31.6 31.7 31.7 32.5 33.5 33.9 35.0 35.0 35.0
36.7 40.0 40.0 41.3 41.7 47.5 50.0 51.0 51.8 54.4
55.0 57.0
H¼nh 8.3 Biºu di¹n mët b£ng tâm tt tø ph¦n m·m minitab. Trung b¼nh mü DCP th¼ ½t hìn
45
30. Tuy nhi¶n câ mët l÷ñng lîn gi¡ trà trong dú li»u (h» sè mü cõa ph÷ìng sai= s/x = .4265).
V¼ th¸ ký vång ½t hìn nâi l¶n r¬ng vi»c ct gi£m °c iºm thi¸t k¸ câ thº g¥y ra sü bi¸n êi
mü ,chó þ r¬ng biºu ç cõa nâ khæng gièng vîi ÷íng cong chu©n ( v mët vòng x¡c su§t
chu©n khæng thº hi»n t½nh tuy¸n t½nh), nh÷ng kiºm ành mü lîn z l¤i khæng y¶u c¦u ph¥n
phèi x¡c su§t chu©n.
1.µ = gi¡ trà trung b¼nh óng DCP

2. H0 : µ = 30
3. Ha : µ < 30( v¿a h± s³ khæng ÷ñc sû döng n¸u khæng b¡c bä H0 )
4. x−30
z = s/√
n
5. Kiºm ành vîi mùc þ ngh¾a .05 b¡c bä H0 khi z ≤ −1.645( kiºm ành ph½a b¶n trai1)
6. Vîi n = 52, x = 28.76, v s = 12.2647,
28.76 − 30 −1.24
z= √ = = −.73
12.2647/ 52 1.701
7. Khi â do −.73 > −1.645 , khæng thº b¡c bä H0 . Ta khæng câ b¬ng chùng thuy¸t phöc ngay
c£ khi µ < 30; dòng v¿a h± l khæng hñp lþ.
X¡c ành β v cï mü c¦n thi¸t cho kiºm ành mü lîn câ thº düa tr¶n vi»c x¡c ành mët gi¡
trà hñp lþ σ v dòng cæng thùc trong tr÷íng hñp I ( câ thº dòng s trong kiºm ành ) hay sû
döng ph÷ìng ph¡p ngn gån trong tr÷íng hñp III sau.
TR×ÍNG HÑP III: PHN PHÈI CHUN CÕA MËT TÊNG TH
Khi n nhä, ành lþ giîi h¤n trung t¥m khæng cán câ thº vi»n d¨n º kiºm ành cho mü lîn.
Ta ph£i èi m°t vîi nhúng khâ kh«n bao gçm mët kho£ng tin cªy nhä CI cho µ xem trong
Ch÷ìng 7. C¡ch ti¸p cªn ð ¥y công ÷ñc dòng ð ¥y. Ta s³ gi£ ành r¬ng ph¥n phèi cõa têng
thº ½t nh§t x§p x¿ chu©n v mæ t£ qu¡ tr¼nh kiºm ành câ hi»u lüc düa tr¶n gi¡ trà gi£ ành
n y, N¸u quan s¡t vi¶n câ lþ do tèt º tin r¬ng ph¥n phèi cõa têng thº kh¡ l b§t th÷íng mët
kiºm ành cho ph¥n phèi tü do tø Ch÷ìng 15 câ thº sû döng.
Nâi c¡ch kh¡c, mët thèng k¶ câ thº ÷a ra gi¡ trà cho qu¡ tr¼nh cõa hå c¡c ph¥n phèi kh¡c vîi
hå chu©n. Hay câ thº ph¡t triºn b¬ng qu¡ tr¼nh bootstrap.
K¸t qu£ ch½nh trong kiºm ành cho mët trung b¼nh têng thº chu©n düa v o Ch÷ìng 7 º l§y
÷ñc mët mü t CI: N¸u X1 , X2 , ..., Xn l bi¸n ngü nhi¶n tø ph¥n phèi chu©n, gi¡ trà chu©n hâa:
46
X −µ
T = √
S/ n
câ ph¥n phèi t vîi n bªc tü do (df ) . X²t kiºm √ ành H0 : µ = µ0 ng÷ñc l¤i Ha : µ > µ0 b¬ng
c¡ch kiºm ành thèng k¶ T = (X − µ0 )/(S/ n). Ngh¾a√l , k¸t qu£ cõa kiºm ành thèng k¶ tø
bi¸n chu©n hâa X √ vîi gi£ thi¸t n y H0 óng ( dòng S/ n, º ÷îc l÷ñng cho ë l»ch chu©n cõa
X hìn l dòng σ/ n. Khi H0 óng, kiºm ành thèng k¶ câ ph¥n phèi t vîi n-1 df. Theo hiºu
bi¸t v· kiºm ành ph¥n phèi cõa thèng k¶ khi H0 óng ( â l "ph¥n phèi khæng") ch§p nhªn
cho ta x¥y düng vòng b¡c bä cõa sai l¦m x¡c su§t lo¤i I l x¡c ành mùc mong muèn. °c bi»t
sû döng kiºm ành b¶n ph£i t cho gi¡ trà i·u ki»n tα,n−1 º x¡c ành vòng b¡c bä t ≥ tα,n−1
suy ra
P ( sai l¦m lo¤i I ) = P (B¡c bäH0 khi nâ óng)
= P (T ≥ tα,n−1 khi T câ ph¥n phèi t vîi n-1 df)
=α
Kiºm ành thèng k¶ n y gièng nh÷ trong tr÷íng hñp mü lîn nh÷ng °t l T º nh§n m¤nh
r¬ng ph¥n phèi khæng cõa nâ l mët ph¥n phèi t vîi n-1 df hìn l ph¥n phèi chu©n (z). Vòng
b¡c bä cho kiºm ành t kh¡c hìn tø kiºm ành z m trong â ch¿ câ mët t vîi gi¡ trà i·u ki»n
tα,n−1 ÷ñc thay bði gi¡ trà i·u ki»n zα . ¡p döng t÷ìng tü º thay cho kiºm ành b¶n tr¡i hay
kiºm ành hai b¶n l th½ch hñp
Kiºm ành mët mü t
G¿a thi¸t khæng: H0 : µ = µ0
Kiºm ành gi¡ trà thèng k¶: t = x−µ √0
s/ n
G¿a thi¸t thay th¸ Vòng b¡c bä cho kiºm ành mùc α
Ha : µ > µ0 t ≥ tα,n−1 ( kiºm ành b¶n ph£i )
Ha : µ < µ0 t ≤ tα,n−1 ( kiºm ành b¶n tr¡i )
Ha : µ 6= µ0 ho°c t ≥ tα,n−1 ho°c t ≤ tα,n−1 ( kiºm ành hai b¶n )
V DÖ 8.9
Glycerol l s£n ph©m ch½nh trong qu¡ tr¼nh l¶n men cõa r÷ñu vang, gâp ph¦n t«ng ë ngåt,
h÷ìng và, v dªm và r÷ñu. B i vi¸t "Ph÷ìng ph¡p nhanh v ìn gi£n º x¡c ành th nh
ph¦n glycerol, fructose v glucose trong r÷ñu" ( American J. of Enology and Viticulture,
2007 : 279 − 283) bao gçm nhúng quan s¡t sau v· sü tªp trung cõa glycorol (mg/ml) L§y
v½ dö v· ch§t l÷ñng chu©n ( khæng chc) cõa r÷ñu trng:2.67, 4.62, 4.14, 3.81, 3.83,.G¿a sû gi¡
trà tªp trung cõa glycerol mong muèn l 4. Dú li»u mü n o n¶n l§y m trung b¼nh óng cõa
tªp trung glycerol æi khi hìn gi¡ trà mong muèn? K±m theo sau ¥y l vòng x¡c su§t chu©n
câ tø ph¦n m·m Minitab hé trñ m¤nh m³ cho gi£ thi¸t ph¥n phèi têng thº cõa sü tªp trung
cõa glycerol l chu©n.Dòng dú li»u â º kiºm ành gi£ thi¸t x§p x¿ b¬ng c¡ch dòng kiºm ành
mët mü t vîi mùc þ ngh¾a .05.
H¼nh 8.4 Và tr½ cõa ph¥n phèi chu©n câ trong dú li»u cõa v½ dö 8.9
1. µ = trung b¼nh óng cõa sü tªp trung glycerol
47
2. H0 : µ = 4
3. Ha :6= 4
4. t = s/x−4
√
n
5. B§t ¯ng thùc trong Ha suy ra kiºm ành hai b¶n l x§p x¿, nhc l¤i r¬ng tα/2,n−1 = t2.776 .V¼
th¸PH0 s³ bà b¡c bä n¸u
P t2 ≥ 2.776 ho°c t ≤ −2.776.
6. xi =√19.07, v xi = 74.7979, tø x = 3.814, s = .718, v ÷îc l÷ñng chu©n léi cõa trung
b¼nh l s/ n = .321. gi¡ trà cõa kiºm ành thèng k¶ â l t = (3.814 − 4)/.321 = −.58
7. Rã r ng t = −.58 khæng n¬m trong vòng b¡c bä vîi mùc þ ngh¾a .05. i·u n y l¤i hñp lþ
vîi µ = 4. ë l»ch cõa trung b¼nh mü l 3.814 câ tø gi¡ trà ký vång 4 khi H0 óng câ thº ch¿
dòng º thay êi mü chù khæng ph£i º H0 sai.
Theo ph¦n m·m Minitab vîi y¶u c¦u biºu di¹n kiºm ành hai b¶n cõa mët mü t biºu di¹n v
t½nh nhúng gi¡ trà çng nh§t cho nhúng g¼ vøa thu ÷ñc . Thüc t¸ sè cuèi còng ÷ñc xu§t ra
l gi¡ trà p v÷ñt qu¡ .05 ( vîi b§t ký lþ do n o câ ÷ñc mùc þ ngh¾a kh¡c ) Suy ra khæng thº
b¡c bä gi£ thi¸t khæng. i·u n y s³ ÷ñc th£o luªn chi ti¸t trong ph¦n 8.4
XC ÀNH β V CÏ MU

T½nh β t¤i gi¡ trà thay th¸ µ0 trong tr÷íng hñp
√ I Thüc hi»n i·u n y º x¡c ành vòng b¡c bä
trong sè h¤ng cõa x (v½ dö , x ≥ µ0 + zα .σ/ n sau â trø i µ0 º chu©n hâa ch½nh x¡c. Mët
c¡ch ti¸p cªn t÷ìng ÷ìng bao gçm vi»c ghi nhªn r¬ng khi µ = µ0 , kiºm ành thèng k¶ công
câ ph¥n phèi chu©n m khæng c¦n thæng qua ti¶u chu©n cõa ph¥n phèi chu©n.
V¼ th¸, √β(µ0 ) l vòng d÷îi cõa ÷íng cong chu©n t÷ìng ùng vîi gi¡ trà trung b¼nh (µ0 −
µ0 )/(σ/ n) v ph÷ìng sai b¬ng 1. c£ α v β ·u düa tr¶n bi¸n cõa ph¥n phèi chu©n .
T½nh β(µ0 ) cho kiºm√ ành t th¼ phùc t¤p hìn. â l v¼ ph¥n phèi cõa kiºm ành thèng k¶
T = (X − µ0 )/(S/ n) kh¡ l rc rèi khi H0 sai v Ha óng . Do â , vîi mët kiºm ành b¶n
ph£i, ta c¦n x¡c ành
β(µ0 ) = P (T < tα,n−1 khi µ = µ0 lîn hìn µ0 )

Li¶n quan ¸n vi»c t½ch hñp h m mªt ë. i·u n y ph£i ÷ñc thüc hi»n b¬ng sè nhúng k¸t qu£
÷ñc tâm tt trong ç thà cõa β câ trong b£ng Phö löc A.17. Câ 4 nhâm ç thà t÷ìng ùng vîi
kiºm ành mët b¶n t¤i mùc .05 v mùc .01 v kiºm ành hai b¶n t¤i còng mët mùc.
º hiºu c¡ch sû döng ç thà nh÷ th¸ n o, ¦u ti¶n chó þ c£ β v cï mü c¦n thi¸t trong tr÷íng
hñp I l khæng ch¿ l h m vîi gi¡ trà sai kh¡c |µ0 − µ0 | nh÷ng cõa d = |µ0 − µ0 |/σ . G¿a sû , cho
v½ dö, Vîi |µ0 − µ0 | = 10 xu§t ph¡t tø H0 d¹ th§y (vîi β nhä hìn ) khi σ = 2, trong tr÷íng
hñp mu0 v µ0 câ ë l»ch chu©n tøng ph¦n l 5, khiâ σ = 10. Thüc t¸ β cho kh¯ng ành t phö
thuëc v o d thay v¼ ch¿ phö thuëc mu0 − µ0 l khæng phò hñp, khi â, º sû döng mët ç thà
ta ph£i tham kh£o th¶m þ cõa trung b¼nh óng cõa σ
T½nh b£o to n (lîn ) dü o¡n cho σ s³ mang l¤i t½nh b£o to n ( lîn ) cho gi¡ trà cõa β(µ) v
mët ÷îc l÷ñng cho sü b£o to n v· cï mü c¦n thi¸t theo y¶u c¦u cõa α v β(µ0 ).
Mët thay th¸ µ0 v chån ÷ñc mët gi¡ trà σ , sao cho t½nh ÷ñc d v gi¡ trà àa ph÷ìng cõa nâ tr¶n
tröc ngang cõa tªp ÷íng cong nhúng gi¡ trà β câ ë cao n-1 df tr¶n gi¡ trà cõa d ( dòng trüc
quan khi c¦n khi n-1 khæng l gi¡ trà phò hñp câ tr¶n ÷íng cong ) nh÷ minh håa trong h¼nh 8.5
48
H¼nh 8.5 Mët lo¤i ÷íng cong β cho kiºm ành t
Hìn núa khi n thäa m¢n ( v½ dö n-1, v¼ th¸ ÷íng cong cö thº tø β åc ÷ñc ) , câ thº câ hai
gi¡ trà α ( .05 hay .01 ð ¥y) v mët gi¡ trà β cho lüa chån µ0 v σ . Sau khi t½nh d, iºm (d, β)
câ và tr½ tr¶n tªp nhúng ç thà li¶n quan . ÷íng cong ph½a tr¶n v iºm k¸t thóc ¢ cho l
n-1 v v¼ th¸ t¼m ÷ñc n ( ng÷ñc l¤i, dòng ph²p nëi suy khi c¦n )
V DÖ 8.10
Trung b¼nh óng cõa i»n ¡p gi£m tø bë thu ph¡t cõa cêng l÷ïng cüc mët lo¤i bâng b¡n d¨n
nh§t ành.gi£ sû i»n ¡p ¤t ½t nh§t 2.5 volt . Quan s¡t vi¶n chån mët mü n=10 bâng b¡n
d¨n v dòng k¸t qu£ i»n ¡p â º kiºm ành H0 : µ = 2.5 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 2.5 sû döng kiºm
ành t vîi vîi mùc þ ngh¾a α = .05. N¸u ë l»ch chu©n cõa ph¥n phèi i»n ¡p l σ = .100, H0
s³ th¸ n o º H0 khæng bà b¡c bä vîi gi¡ trà thüc t¸ µ = 2.6? vîi d = |2.5 − 2.6|/.100 = 1.0,
iºm tr¶n ÷íng cong β t¤i 9 df cho kiºm ành mët b¶n vîi α = .05 tr¶n 1.0 câ chi·u cao x§p x¿
.1,v¼ th¸ β ≈ .1. quan s¡t vi¶n câ thº ngh¾ r¬ng â l gi¡ trà qu¡ lîn cõa β cho gi£ thi¸t H0 v
gi¡ trà mong muèn β = .05 cho gi¡ trà thay th¸ cõa µ. Khi â D = 1.0, iºm (d, β) = (1.0, .05)
ph£i ÷ñc x¡c ành. iºm n y r§t g¦n vîi 14df cõa ÷íng cong v¼ th¸ khi dòng n=15 s³ cho
α = .05 v β = .05 khi â gi¡ trà cõa µ = 2.6 v σ = .10. Mët gi¡ trà σ lîn s³ cho mët gi¡ trà β
lîn vîi vi»c thay th¸ n y, v mët gi¡ trà thay th¸ cõa µ g¦n vîi 2.5 công s³ cho k¸t qu£ β t«ng.
H¦u h¸t c¡c ph¦n m·m thèng k¶ ÷ñc sû döng rëng r¢i ·u câ kh£ n«ng t½nh x¡c su§t sai l¦m
lo¤i II chóng th÷íng l m vi»c düa tr¶n lôy thøa vîi tr÷íng hñp ìn gi£n 1 − β . Mët gi¡ trà β
nhä ( d¦n v· 0 ) t÷ìng ÷ìng vîi lôy thøa lîn ( g¦n b¬ng 1 ) . Kiºm tra lôy thøa l mët trong
nhúng kiºm ành câ ë ch½nh x¡c cao v v¼ th¸ â l kh£ n«ng tèt nh§t º b£o v» khi gi£ thi¸t
khæng sai.
Nh÷ v½ dö, dòng ph¦n m·m Minitab º x¡c ành lôy thøa cõa kiºm ành b¶n ph£i trong V½ dö
8.10 cho ba cï mü 5,10 v 15 khi α = .05, σ = .10, v gi¡ trà thüc sü cõa µ l 2.6 hìn núa gi¡
trà khæng 2.5-a l sai kh¡c 2.6-2.5=.1. Ta công dòng ph¦n m·m n y º x¡c ành cï mü c¦n
thi¸t cho lôy thøa cõa .9(β = .1) v công l .95. Sau ¥y l k¸t qu£ nâ xu§t ra
49
Lôy thøa cho cï mü n l mët sè nhà ph¥n nhä hìn .9 . V¼ th¸ n¸u ta nh§n m¤nh r¬ng lôy
thøa ph£i ½t nh§t l .9 ,khi â cï mü 11 l bt buëc v lôy thøa thüc t¸ cho n â g¦n b¬ng
.92. Ph¦n m·m nâi r¬ng vîi möc ti¶u cõa lôy thøa l .95, y¶u c¦u cho cï mü s³ l n=13 trong
khi b¬ng mt th÷íng ta l¤i th§y tr¶n ÷íng cong β l 15.Vîi gi¡ trà cho tr÷îc, ph¦n m·m n y
¡ng tin cªy hìn l dòng ÷íng cong º x¡c ành cï mü. Cuèi còng, ph¦n m·m Minitab hi»n
nay công cung c§p ÷íng cong lôy thøa cho cï mü °c bi»t, nh÷ biºu di¹n trong h¼nh 8.6.
Nhúng ÷íng cong nh÷ th¸ cho th§y lôy thøa t«ng nh÷ th¸ n o cho méi cï mü công nh÷ gi¡
trà thüc µ s³ di chuyºn xa v xa hìn gi¡ trà khæng.
H¼nh 8.6 ÷íng cong lôy thøa tø ph¦n m·m minitab cho kiºm ành t cõa V½ dö 8.10
BI TP PHN 8.2(15 − 36)
15. º kiºm ành thèng k¶ Z câ ph¥n phèi chu©n khi H0 óng. Cho bi¸t mùc þ ngh¾a cõa méi
t¼nh huèng sau:
a. Ha : µ > µ0 , vòng b¡c bä z ≥ 1.88
b. Ha : µ < µ0 , vòng b¡c bä z ≤ −2.75
c. Ha : µ 6= µ0 , vòng b¡c bä z ≥ .88 hay z ≤ −2.88
16. º kiºm ành thèng k¶ T câ ph¥n phèi t khi H0 óng. Cho bi¸t mùc þ ngh¾a cõa méi
t¼nh huèng sau:
a. Ha : µ > µ0 , df = 15, vòng b¡c bä t ≥ 3.733
50
b. Ha : µ < µ0 , df = 24, vòng b¡c bä t ≤ −2.500
c. Ha : µ 6= µ0 , df = 31, vòng b¡c bä t ≥ 1.697 hay t ≤ −1.697
17. Tr£ líi nhúng c¥u häi sau cho v§n · lèp xe trong V½ dö 8.7
a. N¸u x = 30.960 v mët mùc kiºm ành α = .01 ÷ñc sû döng, quy¸t ành n o ÷ñc ÷a ra?
b. N¸u sû döng mët mùc kiºm ành .01, β(30, 500) l g¼ ?
c. N¸u sû döng mët mùc kiºm ành .01 v nâ công y¶u c¦u β(30, 500) = .05, cï mü n c¦n thi¸t
l g¼?
d. N¸u x = 30.960, α nhä nh§t b¬ng bao nhi¶u sao cho H0 bà b¡c bä ( düa v o n=16 )?
18. Nhc l¤i t¼nh huèng sìn khæ cõa V½ dö 8.2, trong â thíi gian l m khæ cho kiºm ành
mët mü câ ph¥n phèi chu©n vîi σ = 9. G¿a thi¸t H0 : µ = 75 ng÷ñc l¤i Ha : µ < 75 l kiºm
ành mët mü ngü nhi¶n cõa n=25 l¦n quan s¡t.
a. Câ bao nhi¶u ë l»ch chu©n ( cõa X) d÷îi gi¡ trà khæng l x = 72.3
b. N¸u x = 72.3 K¸t luªn n o s³ dòng α = .01
c. α b¬ng bao nhi¶u cho qu¡ tr¼nh kiºm ành º b¡c bä H0 khi z ≤ −2.88
d. Cho qu¡ tr¼nh kiºm ành nh÷ c¥u (c), β(70) b¬ng bao nhi¶u?
e. N¸u dòng qu¡ tr¼nh kiºm ành trong ph¦n (c), n c¦n thi¸t b¬ng bao nhi¶u sao cho β(70) = .01?
f. N¸u dòng mët mùc kiºm ành .01 vîi n = 100, X¡c su§t sai l¦m lo¤i I b¬ng bao nhi¶u khi
µ = 76?
19. ë tan ch£y ch£y cõa 16 mü cõa mët th÷ìng hi»u nh§t ành d¦u thüc vªt bà hydro
hâa ÷ñc x¡c ành, k¸t qu£ trong x = 94.32. G¿a sû ph¥n phèi cõa ë tan ch£y l chu©n vîi
σ = 1.20.
a. Kiºm ành H0 : µ = 95 ng÷ñc l¤i Ha : µ 6= 95 dòng kiºm ành hai b¶n vîi mùc kiºm ành .01
b. N¸u dòng mùc kiºm ành .01, β(94) b¬ng bao nhi¶u, x¡c su§t sai l¦m lo¤i II b¬ng bao nhi¶u
khi µ = 94
c. G½a trà c¦n thi¸t cõa n b¬ng bao nhi¶u º chc chn r¬ng β(94) = .1 khi α = .01?
20. Mët lo¤i bâng ±n nh§t ành ÷ñc qu£ng c¡o câ trung b¼nh thíi gian thp s¡ng l 750
gií. G½a cõa lo¤i bâng n y r§t ÷u ¢i, v¼ th¸ kh¡ch h ng ti·m n«ng quy¸t ành ti¸p töc mua
h ng trø khi nâ câ thº ÷ñc chùng minh r¬ng trung b¼nh óng cõa thíi gian thp s¡ng th¼
nhä hìn nhúng g¼ ¢ qu£ng c¡o. Mët mü ngü nhi¶n gçm 50 bâng ±n ÷ñc chån, thíi gian
thp s¡ng cõa méi bâng ÷ñc x¡c ành, v gi£ thi¸t phò hñp ÷ñc kiºm ành b¬ng ph¦n m·m
Minitab, k¸t qu£ xu§t ra nh÷ sau:
Quy¸t ành phò hñp n o ÷ñc ÷a ra cho mët mùc þ ngh¾a .05? Mët mùc þ ngh¾a .01? Mùc þ
ngh¾a n o v quy¸t ành n o s³ ÷ñc gñi þ?
21. Trung b¼nh óng ÷íng k½nh váng bi cõa mët lo¤i x¡c ành ÷ñc cho l .5. Kiºm ành
mët mü t ÷ñc thüc hi»n º xem trong tr÷íng hñp n y. K¸t luªn n o phò hñp trong méi t¼nh
huèng sau?
a. n = 13, t = 1.6, α = .05
b. n = 13, t = −1.6, α = .05
c. n = 25, t = −2.6, α = .01
d. n = 25, t = −39
22. B i vi¸t "Quan iºm cõa ng÷íi qu£n èc v· qu£n lþ ch§t l÷ñng" ( Quanlity Engr.,
51
1990 : 257 − 280) mæ t£ mët quan s¡t trång l÷ñng lîp phõ cho c¡c ÷íng èng lîn tø qu¡
tr¼nh ch¸ bi¸n m¤ k³m. S£n ph©m chu©n ÷ñc x²t câ trung b¼nh óng trång l÷ñng l 200 lb
tr¶n mët èng. B£ng tâm tt mæ t£ v sì ç hëp tø ph¦n m·m Minitab :
a. Sì ç hëp cho gñi þ g¼ v· ph¡t biºu v· °c iºm kÿ thuªt cho trung b¼nh óng trång
l÷ñng lîp phõ?
b. Và tr½ ph¥n phèi chu©n cõa dú li»u l kh¡ th¯ng h ng. Dòng mæ t£ m nâ xu§t ra º kiºm
ành gi£ thi¸t th½ch hñp.
23. B i tªp 36 trong Ch÷ìng I cho n=26 quan s¡t tr¶n thíi gian gi£i lao (sec) cõa cæng
nh¥n d¦u mä trong mët b i tªp mæ phäng, tø trung b¼nh mü v ë l»ch chu©n mü t÷ìng
ùng l 370.69 v 24.36. G¿a sû i·u tra vi¶n tin câ mët kho£ng thíi gian m trung b¼nh óng
thíi gian gi£i lao s³ câ ½t nh§t l 6 phót. Dú li»u n o m¥u thu¨n vîi thíi gian tin t÷ðng â?
G¿a thi¸t chu©n, Kiºm ành gi£ thi¸t th½ch hñp sû döng mùc þ ngh¾a .05?
24. Nhc l¤i mü quan s¡t mët mü v· ë nhît ên ành cõa nhüa ÷íng ÷ñc giîi thi»u
trong B i tªp 46 cõa Ch÷ìng I (2781, 2900, 3013, 2856v , 2888). G¿a sû r¬ng Vîi mët ùng döng
cö thº vîi y¶u c¦u trung b¼nh óng cõa ë nhît l 3000. Y¶u c¦u n y ¢ ÷ñc kiºm ành ch÷a?
Ph¡t biºu v kiºm ành mët gi£ thi¸t th½ch hñp.
25. Ph¦n tr«m mong muèn cõa SIO2 cõa mët lo¤i xi m«ng nhæm x¡c ành l 5.5. Kiºm
ành cho trung b¼nh óng ph¦n tr«m l 5.5 cõa mët nh m¡y s£n xu§t cö thº , Gçm 16 mü
ëc lªp ÷ñc ph¥n t½ch. G¿a sû ph¦n tr«m cõa SIO2 trong mët mü câ ph¥n phèi chu©n vîi
σ = .3 v x = 5.25.
a. i·u n y câ ch¿ ra k¸t luªn r¬ng trung b¼nh óng ph¦n tr«m kh¡c 5.5 khæng? Thüc hi»n
ph¥n t½ch n y dòng tr¼nh tü c¡c b÷îc ÷ñc · nghà trong v«n b£n.
b. N¸u trung b¼nh óng ph¦n tr«m l µ = 5.6 v mùc kiºm ành α = .01 düa tr¶n n = 16 ÷ñc
dòng. X¡c su§t n o cho kiºm ành H0 ?
c. G½a trà cõa n b¬ng bao nhi¶u º thäa α = .01 v β(5.6) = .01?
26. º câ thæng tin v· sü chèng «n mán cõa mët lo¤i èng d¨n b¬ng th²p x¡c ành, 45 mü
÷ñc chæn trong §t trong kho£ng 2 n«m. Sü th¥m nhªp tèi a(trong mils) cho méi mü l o
÷ñc, câ trung b¼nh mü th¥m nhªp x = 52.7 v ë l»ch chu©n cõa mü s = 4.8. C¡c èng d¨n
÷ñc s£n xu§t vîi c¡c °c iºm kÿ thuªt m trung b¼nh óng th¥m nhªp ½t nh§t 50 mils. Ta
s³ dòng nâ trø khi l m rã k¸t luªn vº °c iºm kÿ thuªt câ thº g°p. K¸t luªn ÷a ra l g¼?
27. X¡c ành ranh giîi tü ëng cõa c§u tróc quan trång trong h¼nh £nh y t¸ l l¾nh vüc
ang ÷ñc nghi¶n cùu. B i b¡o "Sü ph¥n chia tü ëng cõa h¼nh £nh trong y håc b¬ng ghi
nhªn h¼nh £nh: Ùng döng trong ch©n o¡n v mæ phäng" ( J. of Medical Engr: and Tech.,
2005 : 53 − 63) Th£o luªn mët kÿ thuªt mîi cho vi»c nhªn bi¸t. Th÷îc o sü ch½nh x¡c cõa
vòng tü ëng l trung b¼nh kho£ng c¡ch tuy¸n t½nh (ALD). B i b¡o cho ALD sau ÷ñc quan
s¡t tø 49 cuëc gi£i phü ( ìn và cõa k½ch th÷îc iºm £nh)
52
a. Tâm tt/ mæ t£ dú li»u
b. i·u â câ hñp lþ khæng khi ALD ½t nh§t l x§p x¿ ph¥n phèi chu©n? G¿a ành thíi gian
chu©n ph£i th¸ n o º t½nh kho£ng tin cªy CI cho trung b¼nh óng ALD hay kiºm ành gi£
thi¸t v· trung b¼nh óng ALD ? gi£i th½ch?
c. T¡c gi£ cho r¬ng h¦u h¸t nhúng tr÷íng hñp ALD th¼ hìn ho°c ph£i 1.0. Dú li»u thüc t¸ n o
c¦n º câ b¬ng chùng m¤nh cho k¸t luªn trung b¼nh óng ALD cho nhúng tr÷íng hñp d÷îi
¥y ½t hìn 1.0? Thüc hi»n kiºm ành x§p x¿ cho gi£ thi¸t â.
d. T½nh ch°n tr¶n kho£ng tin cªy cho trung b¼nh óng ALD dòng mùc tin cªy 95% v gi£i th½ch
r ng buëc n y
28. Tiºu phü tr¶n ngüa trong i·u ki»n çng ruëng ái häi g¥y t¶ ngn ¡ng tin cªy t¤o sü
th÷ gi¢n tèt cho cì bp, thay êi tim m¤ch v hæ h§p tèi thiºu v hçi phöc nhanh, vîi hi»u qu£
cao m khæng c¦n gi¡m s¡t ngüa. B i vi¸t "Thû nghi»m thüc àa g¥y t¶ Ketamine tr¶n ngüa"
( Equine Vet. J.,1984:176-1794) b¡o c¡o r¬ng cho mët mü n=73 con ngüa vîi Ketamine ÷ñc
qu£n lþ d÷îi i·u ki»n nh§t ành, trung b¼nh mü thíi gian n¬m ngh¿ ( n¬m ph½a d÷îi ) l 8.6
phót. Dú li»u c¦n l bao nhi¶u º trung b¼nh óng thíi gian n¬m ngh¿ d÷îi i·u ki»n â ½t hìn
20 phót? Kiºm ành gi£ thi¸t x§p x¿ vîi mùc þ ngh¾a .10?
29. B i vi¸t "Thay êi ÷îc l÷ñng vîi chi ph½ váng íi cõa ÷íng st" (J.of Rail and Rapid
Transit, 2009) Dú li»u hi»n t¤i düa tr¶n thíi gian sûa chúa ( phót ) mët o¤n ÷íng st bà g¢y
trong ÷íng st cao tèc tr¶n ÷íng cong cõa mët tuy¸n ÷íng st nh§t ành.
159 120 480 149 270 547 340 43 228 202 240 218
Và tr½ ph¥n phèi chu©n cõa dú li»u ÷ñc biºu di¹n b¬ng mët mü tuy¸n t½nh hñp lþ, V¼ th¸
i·u n y hñp lþ vîi ph¥n phèi cõa têng thº v· thíi gian sûa chúa ½t nh§t l câ x§p x¿ chu©n.
Trung b¼nh mü v ë l»ch chu¨n t÷ìng ùng l 249.7 v 145.1
a. B¬ng chùng thuy¸t phöc cho k¸t luªn r¬ng trung b¼nh óng thíi gian sûa chúa v÷ñt qu¡ 200
phót? H¢y kiºm ành gi£ thi¸t sû döng mùc þ ngh¾a .05.
b. Dòng σ = 150, X¡c su§t sai l¦m lo¤i II trong kiºm ành cõa c¥u (a) l g¼ khi trung b¼nh
óng thíi gian sûa chúa thüc sü l 300 phót? theo â, β(300) b¬ng bao nhi¶u?
30. B¤n câ bao gií th§t vång v¼ b¤n khæng cán mët chót g¼ trong thòng chùa cuèi còng cõa nâ
ch÷a? B i vi¸t" sü lc, vt v n²n l¤i: Cán l¤i bao nhi¶u trong thòng chùa â?" ( Consumer,
Reports, May 2009: 8) B¡o c¡o tr¶n mët quan s¡t cõa v§n · n y cho c¡c s£n ph©m ti¶u dòng
kh¡c nhau. G¿a sû n«m 6.0 oz lo¤i kem ¡nh r«ng cõa mët nh¢n hi»u cö thº l ngü nhi¶n ÷ñc
chån v vt khæng cán kem ¡nh r«ng i ra. Sau â méi èng kem bà ct º mð v c¥n trång
l÷ñng câ trong â, k¸t qu£ cho bði dú li»u sau ( phò hñp vîi nhúng g¼ ÷ñc tr½ch d¨n trong b i
b¡o ).53,.65, ,46, .50, .37. Nâ câ xu§t hi»n trung b¼nh óng sè l÷ñng b¶n tr¡i ½t hìn 10% cõa
trång l÷ñng nh÷ trong qu£ng c¡o khæng?
a. kiºm tra gi¡ trà cõa b§t ký gi£ thi¸t c¦n thi¸t cho kiºm ành gi£ thi¸t x§p x¿.
b. Thüc hi»n kiºm ành gi£ thi¸t x§p x¿ vîi mùc þ ngh¾a .05. Quy¸t ành thay êi th¸ n o n¸u
sû döng mùc þ ngh¾a .01?
c. Mæ t£ ph¦n tr÷îc sai l¦m lo¤i I v lo¤i II, v nâi nhúng léi câ thº l m £nh h÷ðng ¸n k¸t luªn.
31.Mët thi¸t k¸ ho n h£o v an to n cõa nìi l m vi»c gâp ph¦n ¡ng kº cho t«ng n«ng su§t.
i·u quan trång °c bi»t l cæng nh¥n vi¶n khæng ÷ñc häi º thüc hi»n b i tªp, nh÷ l n¥ng
l¶n, i·u â v÷ñt qu¡ kh£ n«ng cõa hå. Dú li»u k±m theo vîi trång l÷ñng lîn nh§t cõa sùc n¥ng
53
(MAWL, trong kg ) cho sü l°p l¤i 4 l¦n n¥ng / phót ÷ñc b¡o c¡o trong b i vi¸t "£nh h÷ðng
cõa tèc ë, thâi quen, v t£i trång o ÷ñc vîi s n b n giao n¥ng"( Ergonomic, 1992:883-843)
chõ · ÷ñc chån ngü nhi¶n tø têng thº cõa sùc khäe nam giîi tuêi tø 18-30. G¿a sû MAWL
câ ph¥n phèi chu©n, dú li»u n o c¦n º trung b¼nh têng thº MAWL v÷ñt qu¡ 25? Thüc hi»n
kiºm ành dòng mùc þ ngh¾a .05
25.8 36.6 26.3 21.8 27.2
32. Ch¸ ë «n ki¶ng ÷ñc · nghà èi vîi nam giîi hìn 50 tuêi l l÷ñng k³m ph£i 15mg/ng y.
B i vi¸t "Ch¸ ë dinh d÷ïng v kh©u ph¦n «n ki¶ng cõa ng÷íi gi ð Mÿ: Mët nghi¶n cùu c§p
quèc gia" ( J. of Gerontology, 1992:M145-150 ) b¡o c¡o dú li»u tâm tt sau tr¶n l÷ñng cho mët
mü nam giîi tuêi 65-74 : n=115, x = 11.3, v s = 6.43. Dú li»u n y câ cho bi¸t l÷ñng k³m
trung b¼nh h ng ng y trong têng thº cõa t§t c£ nam giîi tuêi tø 65-74 gi£m xuèng mùc khuy¸n
c¡o ch§p nhªn ÷ñc khæng?
33. X²t dú li»u mü k±m theo v· t¿ l» chi ph½ (%) cho qu¾ hé trñ t«ng tr÷ðng vèn lîn ÷ñc giîi
thi»u ¦u ti¶n trong B i tªp 1.53.
Biºu di¹n và tr½ ph¥n phèi chu©n l mü tuy¸n t½nh hñp lþ.
a. B¬ng chùng thuy¸t phöc cho k¸t luªn trung b¼nh têng thº cõa t¿ l» chi ph½ v÷ñt qu¡ 1 %.
Thüc hi»n kiºm ành cõa gi£ thi¸t li¶n quan vîi mùc þ ngh¾a .01
b. Quay l¤i c¥u (a) , mæ t£ bèi c£nh sai l¦m lo¤i I v II v n¶u ra nhúng léi câ thº câ trong k¸t
luªn â. Nguçn tø dú li»u câ trong b¡o c¡o sao cho µ = 1.33 cho têng thº cõa t§t c£ 762 c¡c
qu¾ nh÷ vªy. B¤n câ ph¤m sai l¦m vîi quy¸t ành â khæng?
c. G¿a sû r¬ng σ = .5 x¡c ành v gi£i th½ch lôy thøa cõa kiºm ành trong (a) cho gi¡ trà thüc
cõa µ vòng trong (b)
34. Mët mü gçm 12 m¡y o h m l÷ñng radon cõa mët lo¤i x¡c ành ÷ñc chån, v méi
ng÷íi ti¸p xóc vîi 100 pCi/L cõa radon.Ta åc ÷ñc k¸t qu£ sau:
105.6 90.9 91.2 96.6 96.5 91.3
100.1 105.0 99.6 107.7 103.3 92.4
a.Dú li»u n o ÷ñc · nghà º trung b¼nh têng thº ÷ñc åc d÷îi i·u ki»n kh¡c tø 100? vòng
v kiºm ành gi£ thi¸t x§p x¿ dòng α = .05.
b. G¿a sû r¬ng kho£ng º thû nghi»m mët gi¡ trà cõa σ = 7.5 câ trong gi£ thi¸t. C¦n x¡c ành
bao nhi¶u gi¡ trà phò hñp bao gçm β = .10 cho gi¡ trà thay th¸ µ = 95?
35. cho b§t ký ∆ > 0, khi ph¥n phèi cõa têng thº l chu©n v σ ¢ bi¸t, kiºm ành hai
b¶n thäa β(µ0 − ∆) = β(µ0 + ∆), v¼ th¸ β(µ0 ) èi xùng vîi µ0
36. Cho gi¡ trà thay th¸ µ0 , Biºu di¹n β(µ0 ) → 0 khi n → ∞ cho ho°c kiºm ành mët b¶n
ho°c kiºm ành hai b¶n z trong tr÷íng hñp cõa ph¥n phèi chu©n cõa têng thº vîi σ ¢ bi¸t.
54
9 8.3 KIM ÀNH LIN QUAN N T L TÊNG
TH
°t p kþ hi»u l t¿ l» cõa c¡ thº ho°c èi t÷ñng trong mët têng thº sð húu mët t¿ l» câ t½nh ch§t
x¡c ành ( v½ dö xe hìi vîi truy·n ëng b¬ng tay hay ng÷íi hót thuèc b¬ng bë låc i¸u thuèc
). N¸u mët c¡ thº hay èi t÷ñng vîi t½nh ch§t ÷ñc cho l th nh cæng (S) th¼ p l t¿ l» th nh
cæng cõa têng thº . Kiºm ành li¶n quan ¸n p b¬ng c¡ch düa v o mü ngü nhi¶n cõa cï mü
n tø têng thº. Cho bi¸t n nhä li¶n quan ¸n k½ch th÷îc cõa têng thº. X ( sè cõa s trong mü S
) câ ( x§p x¿ ) ph¥n phèi nhà thùc. Th¶m v o â, N¸u b£n th¥n n lîn [np ≥ 10v n(1 − p) ≥ 10],
c£ X v ÷îc l÷ñng p̂ = X/n x§p x¿ ph¥n phèi chu©n. ¦u ti¶n ta x²t kiºm ành mü lîn düa
tr¶n t¼nh huèng n y sau â l¦n l÷ñt vîi tr÷íng hñp mü nhä m dòng trüc ti¸p ph¥n phèi nhà
thùc.
KIM ÀNH MU LÎN
Kiºm ành mü lîn li¶n quan ¸n p l mët tr÷íng hñp °c bi»t cõa qu¡ tr¼nh mü lîn nâi
chung cho tham sè θ. °t θ̂ l ÷îc l÷ñng cõa θ m ( ½t x§p x¿ nh§t ) khæng ch»ch v câ x§p x¿
ph¥n phèi chu©n gi£ thi¸t khæng câ d¤ng H0 : θ = θ0 khi θ0 kþ hi»u l mët sè ( gi¡ trà khæng
) thäa m¢n trong tr÷íng hñp n y. G¿a sû khi H0 óng, ë l»ch chu©n cõa θ̂, σθ̂ li¶n quan ¸n
√
tham sè ch÷a bi¸t. Cho v½ dö, N¸u θ = µ v θ̂ = X, σθ̂ = σX = σ/ n li¶n quan ¸n tham sè
ch÷a bi¸t ch¿ khi σ ¢ bi¸t. Mët kiºm ành cho mü lîn câ k¸t qu£ tø chu©n hâa θ̂ vîi gi£ thi¸t
H0 óng ( v¼ th¸ E(θ̂ = θ0 ))
Kiºm ành thèng k¶ Z = θ̂−θ σ
0
θ̂
N¸u gi£ thi¸t thay th¸ l Ha : θ > θ0 mët kiºm ành b¶n ph£i vîi mùc þ ngh¾a x§p x¿ α
÷ñc qui ành bði vòng b¡c bä z ≥ zα . Hai gi£ thi¸t thay th¸ kh¡c , Ha : θ < θ0 v Ha : θ 6= θ0
t÷ìng ùng vîi kiºm ành b¶n tr¡i v kiºm ành hai b¶n cho z.
Trong tr÷íng hñp θ = p, σθ̂ s³ khæng li¶n quan ¸n b§t ký tham sè ch÷a bi¸t n o khi H0 óng,
¥y khæng ph£i l tr÷íng hñp iºn h¼nh. Khi σθ̂ li¶n quan ¸n tham sè ch÷a bi¸t, th÷íng th¼
câ thº sû döng ÷îc l÷ñng câ ë l»ch chu©n Sθ̂ ð và tr½ σθ̂ v Z v¨n câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n
khi H0 óng ( v¼ khi n lîn, sθ̂ ≈ σθ̂ vîi h¦u h¸t mü ) Kiºm ành mü√lîn cho ph¦n tr÷îc
√ ÷ñc
trang bà v½ dö n y : V¼ σ th÷íng khæng bi¸t, ta dòng sθ̂ = sX = s/ n thay cho σ/ n trong
mü cõa z.
÷îc l÷ñng
p p̂ l khæng ch»ch (E(p̂) = p), câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n, v ë l»ch chu©n cõa nâ l
σp̂ = p(1 − p)/n. Thüc p t¸ ¢ ÷ñc dòng trong Ph¦n 7.2 º câ kho£ng tin cªy cho p. Khi H0
óng, E(p̂) = p0 v σp̂ = p0 (1 − p0 )/n, v¼ th¸ σp̂ khæng li¶n quan ¸n b§t ký tham sè ch÷a
bi¸t n o. Ta câ kiºm ành sau khi n lîn v H0 óng
p̂ − p0
Z=p
p0 (1 − p0 )/n
câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n. N¸u gi£ thi¸t thay th¸ l Ha : p > p0 v dòng vòng b¡c bä ph½a
b¶n ph£i z ≥ zα , th¼
P (sai l¦m lo¤i I) = P (H0 bà b¡c bä khi nâ óng )

= P (Z ≥ zα khi Z câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n ) ≈ α
V¼ th¸ mùc þ ngh¾a mong muèn cõa α ¤t ÷ñc b¬ng c¡ch sû döng gi¡ trà tîi h¤n m câ trong
vòng l§y tr¶n ÷íng cong ph½a b¶n ph£i cõa α. Vòng b¡c bä cho hai gi£ thi¸t thay th¸ kh¡c,
b¶n tr¡i cho Ha : p < p0 v hai b¶n cho Ha : p 6= p0 , l hñp lþ trong nhúng lo¤i nh÷ vªy.
55
G¿a thi¸t khæng: H0 : p = p0
G½a trà kiºm ành thèng k¶: z = √ p̂−p0
p0 (1−p0 )/n
G¿a thi¸t thay th¸ Vòng b¡c bä
Ha : p > p0 z ≥ zα ( b¶n ph£i )
Ha : p < p0 z ≤ zα ( b¶n tr¡i )
Ha : p 6= p0 ho°c z ≥ zα ho°c z ≤ −zα/2 ( hai b¶n )
Qóa tr¼nh kiºm ành n y cung c§p gi¡ trà m np0 ≥ 10 v n(1 − p0 ) ≥ 10
V DÖ 8.11 Nót chai l m tø c¡c th nh ph¦n tü nhi¶n trong nhúng chai r÷ñu vang câ thº
bà h÷ häng, v v¼ th¸ r÷ñu vang trong chai câ thº bà nhi¹m b©n. B i vi¸t "£nh h÷ðng cõa c¡ch
âng nót chai vîi nhªn thùc cõa ng÷íi ti¶u dòng v· ch§t l÷ñng cõa r÷ñu vang" (Amer: J. of
Enology and Viticulture, 2007 : 182 − 191) b¡o c¡o r¬ng trong qu£ng c¡o v· mòi và cõa r÷ñu
l m tø nho Chardonnay, 16 trong 91 chai bà h÷ häng ð mùc ë n o â li¶n quan ¸n °c iºm
nót chai. Dú li»u n y câ cung c§p b¬ng chùng m¤nh m³ n o cho k¸t luªn r¬ng hìn 15% cõa
t§t c£ c¡c chai bà nhi¹m b©n công b¬ng con ÷íng n y khæng? H¢y thüc hi»n kiºm ành gi£
thi¸t dòng mùc þ ngh¾a .10
1. p= t¿ l» óng cõa t§t c£ c¡c chai ÷ñc qu£ng c¡o l m tø nho Chardonnay bà h÷ häng ð mët
mùc n o â do li¶n quan ¸n nót chai.
2. G¿a thi¸t khæng l H0 : p = .15
3. G¿a thi¸t thay th¸ l Ha : p > .15, kh¯ng ành r¬ng ph¦n tr«m têng thº v÷ñt qu¡ 15%
4. Khi â np0 = 91(.15 = 13.65 > 0) v nq0 = 91(.85) = 77.35 p > 10, kiºm ành cho mü lîn z
câ thº sû döng. G½a trà kiºm ành thèng k¶ l z = (p̂ − .15)/ (.15)(.85)/n
5. D¤ng cõa Ha suy ra r¬ng kiºm ành b¶n ph£i l phò hñp: B¡c bä H0 n¸u z ≥ z.10 = 1.28.
6. p̂ = 16/91 = .1758, tø â
p
z = (.1758 − .15)/ (.15)(.85)/91 = .0258/.0374 = .69
7. Khi â .69 < 1.28, z khæng n¬m trong vòng b¡c bä. T¤i mùc þ ngh¾a .10 khæng thº b¡c bä
gi£ thi¸t khæng. M°c dò ph¦n tr«m cõa c¡c chai bà nhi¹m b©n câ trong mü ph¦n n o v÷ñt
qu¡ 15%, t¿ l» nh÷ vªy khæng õ lîn º k¸t luªn r¬ng ph¦n tr«m cõa têng thº v÷ñt qu¡ 15%.
Sü kh¡c bi»t giúa t¿ l» mü .1758 v gi¡ trà khæng .15 câ thº gi£i th½ch ¦y õ b¬ng c¡ch l§y
mü bi¸n thi¶n.
β v x¡c ành cï mü

Khi H0 óng, Kiºm ành thèng k¶ Z câ x§p x¿ ph¥n phèi chu©n. B¥y gií ta gi£ sû r¬ng H0
khæng óng v p = p0 . Th¼ Z v¨n câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n ( v¼ â l mët h m tuy¸n t½nh cõa
p̂), nh÷ng gi¡ trà ký vång v ph÷ìng sai khæng cán l 0 v 1. thay v o ÷ñc
p0 − p0 p0 (1 − p0 )/n
E(Z) = p V (Z) =
p0 (1 − p0 )/n p0 (1 − p0 )/n
X¡c su§t sai l¦m lo¤i II cho kiºm ành b¶n ph£i l β(p0 ) = P (Z > zα )khip = p0 . i·u n y câ
thº t½nh ÷ñc b¬ng c¡ch sû döng ký vång v ph÷ìng sai cõa bi¸n chu©n hâa sau â vi»n d¨n
¸n ti¶u chu©n cdf. Th¶m v o â, n¸u muèn mùc kiºm ành α công câ β(p0 ) = β cho gi¡ trà x¡c
ành cõa β , ph÷ìng tr¼nh n y câ thº gi£i vîi n c¦n thi¸t nh÷ trong ph¦n 8.2. Nâi chung β(p0 )
v n ÷ñc x¡c ành nh÷ sau:
Kiºm ành gi£ thi¸t " β(p0 ) #

p
p0 − p0 + zα p0 (1 − p0 )/n
Ha : p > p0 Φ p
p0 (1 − p0 )/n
56
" p #
p0 − p0 − zα p0 (1 − p0 )/n
Ha : p < p0 1−Φ p
p0 (1 − p0 )/n
" p # " p #
p0 − p0 + zα/2 p0 (1 − p0 )/n p0 − p0 − zα/2 p0 (1 − p0 )/n
Ha : p 6= p0 Φ p -Φ p
p0 (1 − p0 )/n p0 (1 − p0 )/n
Cï 
mü n cho mùc kiºm ành α sao cho thäa β(p0 ) = β l
 q p 2

z p (1 − p ) + z p 0 (1 − p0 )
α 0 0 β

 kiºm ành mët b¶n


 
0
p − p0



n=  q p 2

z p (1 − p ) + z p 0 (1 − p0 )
α/2 0 0 β

 kiºm ành hai b¶n(Mët gi£i ph¡p x§p x¿)


 
p0 − p0



V DÖ 8.12
Dàch vö giao h ng trån gâi qu£ng c¡o r¬ng ½t nh§t 90% c¡c gâi h ng ÷ñc mang ¸n v«n
pháng tø lóc 9 gií s¡ng º giao trong còng th nh phè v giao v o tr÷a ng y hæm â. °t p kþ
hi»u t¿ l» óng cõa nhúng gâi h ng ÷ñc giao nh÷ qu£ng c¡o v x²t gi£ thi¸t H0 : p = .9 ng÷ñc
l¤i Ha : p < .9. N¸u ch¿ 80 % gâi h ng ÷ñc giao nh÷ qu£ng c¡o, kh£ n«ng cho mùc kiºm ành
.01 s³ nh÷ th¸ n o ? düa tr¶n n=255 gâi h ng ÷ñc ph¡t hi»n bt ¦u tø H0 N¶n chån cï mü
b¬ng bao nhi¶u º chc r¬ng β(.8) = .01? vîi α = .01, p0 = .9, p0 = .8 v n = 255,
" p p #2
2.33 (.9)(.1) + 2.33 (.8)(.2)
n= ≈ 266
.8 − .9
KIM ÀNH MU NHÄ
Qóa tr¼nh kiºm ành khi cï mü n nhä düa trüc ti¸p v o ph¥n phèi nhà thùc hìn l x§p
x¿ chu©n. X²t gi£ thi¸t thay th¸ Ha : p > p0 v l¤i °t X l sè th nh cæng trong mü . Th¼ l
kiºm ành thèng k¶, v vòng b¡c bä ph½a b¶n ph£i câ d¤ng x ≥ c khi H0 óng. X câ ph¥n phèi
nhà thùc vîi tham sè n v p0 , v¼ th¸
P (sai l¦m lo¤i I) = P (H0 bà b¡c bä khi nâ óng)
= P (X ≥ ckhiX ∼ Bin(n, p0 ))
= 1 − P (X ≤ c − 1khi X ∼ Bin(n, p0 ))
= 1 − B(c − 1; n, p0 )
Khi gi¡ trà tîi h¤n c gi£m , nhi·u gi¡ trà X s³ câ trong vòng b¡c bä v P (sai l¦m lo¤i I)
t«ng v¼ X câ ph¥n phèi x¡c su§t ríi r¤c , th÷íng khæng thº t¼m ÷ñc gi¡ trà c ch½nh x¡c cho
P (sai l¦m lo¤i I) vîi mùc þ ngh¾a mong muèn α ( v½ dö, .05 hay .01 ) , Th¶m v o â vòng b¡c
bä lîn nh§t câ d¤ng {c, c + 1, ..., n} thäa 1 − B(c − 1 : n, p0 ) ≤ α ÷ñc sû döng.
°t p0 kþ hi»u cho gi¡ trà thay th¸ cõa p(p0 < p). Khi p=p' X ∼ Bin(n, p0 ), v¼ th¸
β(p0 ) = P (sai l¦m lo¤i II khi p=p')

= P (X < c khi X ∼ Bin(n, p0 )) = B(c − 1; n, p0 )
Ngh¾a l , β(p0 ) l k¸t qu£ cõa vi»c t½nh x¡c su§t nhà thùc còng cï mü n c¦n thi¸t º chc r¬ng
mët kiºm ành mùc α công thäa vîi β gi¡ trà thay th¸ cö thº p' ph£i ÷ñc x¡c ành bði nhúng
thû nghi»m v nhúng sai l¦m sû döng trong nhà thùc cdf.
Qóa tr¼nh kiºm ành cho Ha : p < p0 v cho Ha : p 6= p0 t÷ìng tü nh÷ c¡ch x¥y düng tr÷îc,
vòng b¡c bä x§p x¿ câ d¤ng x ≤ c ( mët kiºm ành b¶n tr¡i ). G½a trà tîi h¤n c l sè lîn nh§t
thäa B(c; n, p0 ) ≤ α. Vòng b¡c bä khi gi£ thi¸t thay th¸ l Ha : p 6= p0 bao gçm c£ gi¡ trà X
lîn v nhä.
57
V DÖ 8.13
Mët nh m¡y s£n xu§t nhüa dó ph¡t triºn mët lo¤i thòng nhüa mîi v · nghà b¡n chóng væ
i·u ki»n vîi b£o h nh 6 n«m. º xem i·u n y câ kh£ thi v· m°t kinh t¸ khæng, 20 thòng
nguy¶n mü ÷ñc thû nghi»m nhanh hìn chu ký sû döng 6 n«m. · xu§t b£o h nh s³ ÷ñc
sûa êi ch¿ khi mü dú li»u · xu§t m¤nh m³ r¬ng ½t hìn 90% sè c¡c thòng cán dòng ÷ñc
sau 6 n«m. °t p kþ hi»u t¿ l» cõa t§t c£ c¡c thòng t«ng tèc thû nghi»m. G¿a thi¸t c¦n kiºm
ành l H0 : p = .9 ng÷ñc l¤i Ha : p < .9. Mët quy¸t ành s³ ÷ñc ÷a ra düa tr¶n thèng k¶
X, sè trong 20 c¡i cán sû döng ÷ñc. N¸u mùc þ ngh¾a mong muèn l α = .05 c ph£i thäa
B(c; 20, .9) = .133. Vòng b¡c bä phò hñp l x ≤ 15 . N¸u k¸t qu£ ©y nhanh qu¡ tr¼nh kiºm
ành trong x = 14, H0 s³ bà b¡c bä v do â õng hë Ha , y¶u c¦u · xu§t b£o h nh ph£i ÷ñc
sûa êi, X¡c su§t cõa sai l¦m lo¤i II cho gi¡ trà thay th¸ p0 = .8 l
β(.8) = P (H0 bà b¡c bä khiX ∼ Bin(20, .8))

= P (X ≥ 16 khi X ∼ Bin(20, .8))
= 1 − B(15; 20, .8) = 1 − .370 = .630
Ngh¾a l khi p = .8, 63% cõa t§t c£ mü n=20 thòng s³ câ k¸t qu£ trong b¡c bä khæng ch½nh
x¡c H0 , sai l¦m x¡c su§t cao v¼ 20 l cï mü nhä v p'=.8 g¦n vîi gi¡ trà khæng p0 = .9
BI TP PHN 8.3 (37 − 46)
37. °c iºm chung cõa nhúng ng÷íi thøa c¥n l ch¿ sè khèi cì thº ½t nh§t l 30 [BMI=
c¥n n°ng/ b¼nh ph÷ìng chi·u cao, trong â c¥n n°ng t½nh b¬ng kg v chi·u cao t½nh b¬ng m].
B i vi¸t "t¡c ëng cõa chùng b²o ph¼ l¶n nhúng b»nh ch÷a bi¸t v n«ng su§t cõa cæng nh¥n
trong d¥n sè cæng nghi»p" ( Annals ofEpidemiology, 2008:8-14) b¡o c¡o r¬ng trong mët mü
cæng nh¥n nú, 262 ng÷íi câ BMI ½t hìn 25 v 159 ng÷íi câ BMI ¤t ½t nh§t l 25 nh÷ng nhä
hìn 30 v 120 ng÷íi câ BMI v÷ñt qu¡ 30 . B¬ng chùng thuy¸t phöc n o º ÷a ra k¸t luªn hìn
20% c¡ nh¥n câ trong mü bà b²o ph¼?
a. Ph¡t biºu v kiºm ành gi£ thi¸t phò hñp sû döng vòng b¡c bä vîi mùc þ ngh¾a .05?
b. gi£i th½ch trong bèi c£nh n y cho sai l¦m lo¤i I v lo¤i II
c. X¡c su§t cõa k¸t luªn hìn 20% ng÷íi bà b²o ph¼ b¬ng bao nhi¶u khi % thüc t¸ quan s¡t l 25%
38. Mët nh m¡y pin niken hydro chån ngü nhi¶n 100 t§m niken cho vi»c kiºm tra pin,
chóng câ mët chu ký nh§t ành v x¡c ành ÷ñc r¬ng 14 t§m bà phçng rëp.
a. i·u n y câ cung c§p b¬ng chùng thuy¸t phöc cho hìn 10% t§t c£ nhúng t§m d÷îi v¿ bà nh÷
vªy khæng? Ph¡t biºu v kiºm ành gi£ thi¸t phò hñp dòng mùc þ ngh¾a .05. º ¤t ÷ñc k¸t
luªn cõa b¤n, lo¤i sai l¦m n o câ thº x£y ra cho cam k¸t n y?
b. N¸u thüc sü câ tr÷íng hñp 15% nhúng t§m bà phçng rëp v sû döng cï mü 100 th¼ gi£ thi¸t
khæng trong c¥u (a) s³ th¸ n o º khæng bà b¡c bä vîi mùc þ ngh¾a .05? Tr£ líi c¥u häi n y
vîi cï mü 200.
c. Ph£i kiºm tra bao nhi¶u t§m º câ β(.15) = .10 kiºm ành cho c¥u (a)
39. Mët mü ngü nhi¶n gçm 150 mü m¡u t¼nh nguy»n vi¶n cho ng¥n h ng m¡u cho th§y 82
tr÷íng hñp câ nhâm m¡u A. i·u n y câ gñi þ r¬ng % thüc sü cõa nhâm m¡u A ÷ñc quy¶n
gâp l 40% khæng? Ph¦n tr«m cõa têng thº câ nhâm m¡u A l bao nhi¶u? Thüc hi»n kiºm
ành gi£ thi¸t th½ch hñp dòng mùc þ ngh¾a .01 s³ cho k¸t luªn kh¡c th¸ n o vîi vi»c sû döng
mùc þ ngh¾a .05?
40. Bi¸t r¬ng 2/3 con ng÷íi bà chi phèi bði ch¥n v mt ph£i, i·u n y công câ ngh¾a l
58
câ xu h÷îng b¶n ph£i v· h nh vi hìn . B i vi¸t "H nh vi cõa ng÷íi tr÷ðng th nh èi vîi vi»c
b§t èi xùng ¦u" ( Nature,2003 : 771) b¡o c¡o r¬ng mët mü ngü nhi¶n gçm 24 c°p hæn
nhau, c£ hai ng÷íi trong 80 c°p æi câ xu h÷îng nghi¶ng v· b¶n ph£i hìn b¶n tr¡i.
a. N¸u 2/3 cõa t§t c£ c¡c c°p æi hæn nhau thº hi»n h nh vi nghi¶ng v· b¶n ph£i, X¡c su§t n o
m trong sè 124 ng÷íi kh¡c tø gi¡ trà ký vång t¤i â ½t hìn nhi·u nh÷ gi¡ trà quan s¡t ÷ñc?
b. K¸t qu£ thû nghi»m cho th§y r¬ng 2/3 cho h nh vi hæn l khæng kh£ thi? Ph¡t biºu v kiºm
ành gi£ thi¸t th½ch hñp.
41.B i vi¸t tham kh£o trong V½ dö 8.11 công b¡o c¡o r¬ng trong mët mü 106 ng÷íi dòng
r÷ñu vang , 22 (20.8%) ngh¾ r¬ng inh v½t l sü thay th¸ câ thº ch§p nhªn ÷ñc cho nót chai
tü nhi¶n. G¿a sû mët nh m¡y r÷ñu °c bi»t quy¸t ành dòng inh v½t cho mët trong nhúng
lo¤i r÷ñu vang cõa hå trø khi câ b¬ng chùng m¤nh m³ º · nghà r¬ng ½t hìn 25% ng÷íi dòng
r÷ñu vang ch§p nhªn.
a. Dòng mùc þ ngh¾a .10, B¤n muèn giîi thi»u cho nh m¡y r÷ñu nhúng g¼?
b. Cho kiºm ành gi£ thi¸t trong c¥u (a) mæ t£ sai l¦m lo¤i I v II trong bèi c£nh â l g¼, v
sai l¦m n o cam k¸t s³ x£y ra?
42. Vîi nguçn cung vªt li»u x¥y düng trong n÷îc bà chªm l¤i tø v i n«m nay. G¦n 60,000
ngæi nh ÷ñc x¥y düng vîi t÷íng th¤ch cao ÷ñc nhªp kh©u tø trung quèc. Theo b i vi¸t
"B¡o c¡o nguçn th¤ch cao tø Trung Quèc cho v§n · nh ð"( New York Times, Nov. 24, 2009)
Cöc i·u tra li¶n bang x¡c ành câ mèi li¶n h» giúa hâa ch§t trong th¤ch cao vîi i»n n«ng v
công câ b¬ng chùng m¤nh m³ v· khâ kh«n trong hæ h§p do sü ph¡t t¡n kh½ hydro sulfit. Mët
cuëc i·u tra mð rëng gçm 51 ngæi nh t¼m ra 41 ngæi nh câ v§n ·. G¿a sû 51 mü l§y ngü
nhi¶n cõa têng thº cõa t§t c£ nh câ sû döng th¤ch cao trung quèc
a. Dú li»u cung c§p b¬ng chùng g¼ cho k¸t luªn hìn 50% t§t c£ nh câ dòng th¤ch cao trung
quèc câ v§n · v· i»n hay mæi tr÷íng? Kiºm ành gi£ thi¸t k±m theo vîi α = .01?
b. T½nh ch°n d÷îi cõa kho£ng tin cªy sû döng ë tin cªy 99% cho ph¦n tr«m cõa t§t c£ nhúng
nh câ v§n · v· i»n hay mæi tr÷íng
c. N¸u tr÷íng hñp thüc t¸ 80% t§t c£ nh câ v§n ·. Kiºm ành trong c¥u (a) câ kh£ n«ng th¸
n o º khæng câ k¸t luªn hìn 50% s³ x£y ra?
43. Mët dü ¡n cho c¥u l¤c bë du làch ÷ñc ph¡t triºn bði 1 h¢ng h ng khæng düa tr¶n gi£
thi¸t r¬ng 5% du kh¡ch cô õ ti¶u chu©n l th nh vi¶n. Mët mü ngü nhi¶n gçm 500 kh¡ch
h ng trong â câ 40 ng÷íi õ i·u ki»n
a. Dòng dú li»u n y º kiºm ành t¤i mùc .01 gi£ thi¸t khæng cõa cæng ty l óng so vîi gi£
thi¸t thay th¸ l khæng óng
b. X¡c su§t b¬ng bao nhi¶u khi kiºm ành cho c¥u (a) gi£ thi¸t cõa cæng ty s³ ÷ñc ¡nh gi¡
óng khi thüc t¸ 10% cõa t§t c£ kh¡ch h ng cô õ i·u ki»n
44. Vîi méi nhâm gçm 20 c¦u thõ qu¦n vñt ÷ñc cho 2 vñt trung gian 1 câ d¥y nylon v
1 câ sñi têng hñp kh¡c. sau v i tu¦n chìi b¬ng 2 vñt méi c¦u thõ s³ ÷ñc häi v n¶u rã sð th½ch
cho méi lo¤i trong 2 lo¤i d¥y â. °t p kþ hi»u t¿ l» t§t c£ nhúng c¦u thõ y¶u th½ch sñi nylon
v °t X l sè nhúng c¦u thõ trong mü y¶u th½ch sñi nylon. V¼ sñi â kh¡ mc, x²t gi£ thi¸t
khæng vîi ½t nh§t 50% c¡c c¦u thõ y¶u th½ch sñi nylon. Ta ìn gi£n hâa i·u n y º H) : p = .5
dü ành tø chèi H0 n¸u câ b¬ng chùng m¤nh m³ v· t¿ l» y¶u th½ch sñi nylon.
a. Vòng b¡c bä n o{15, 16, 1718, 19, 20} {0, 1, 2, 3, 4, 5}, hay {0, 1, 2, 3, 17, 18, 19, 20} l phò hñp
nh§t v t¤i sao 2 vòng cán l¤i khæng phò hñp
b. X¡c su§t sai l¦m lo¤i I cho vòng ¢ chån trong c¥u (a). Vòng n o thäa mùc kiºm ành .05?
Mùc kiºm ành tèt nh§t cho .05 l g¼?
c. N¸u câ 60% cõa nhúng ng÷íi th½ch sñi â. T½nh x¡c su§t cõa sai l¦m lo¤i II. Sû döng vòng
59
x¡c su§t tø c¥u (a) l m l¤i vîi 80%cõa nhúng ng÷íi th½ch sñi â.
d. N¸u 13 c¦u thõ trong sè 20 c¦u thõ y¶u th½ch lo¤i sñi â, câ n¶n b¡c bä H0 dòng mùc þ
ngh¾a .10
45. Mët nh s£n xu§t ÷íng èng n÷îc ph¡t triºn mët lo¤i mîi cõa khâa vái n÷îc. °t p=P(Chån
ngü nhi¶n vái n÷îc cõa mët lo¤i s³ ph¡t triºn vîi thíi gian sû döng trong th÷íng xuy¶n trong
2 n«m bà rá r¿ ) Nh m¡y câ quy¸t ành ti¸n h nh s£n xu§t trø khi nâ câ thº x¡c ành r¬ng
p câ ranh giîi kh¡ lîn vîi vi»c ch§p nhªn gi¡ trà p ÷ñc x¡c ành l 10. Nh m¡y quy¸t ành
dòng n van n÷îc ¢ t«ng tèc kiºm ành (sû döng th÷íng xuy¶n kho£ng 2 n«m ) vîi X= Sè c¡c
van n÷îc bà rá tr÷îc khi câ quy¸t ành kiºm ành bt ¦u cho s£n xu§t. trø khi quan s¡t X l
kh¡ lîn . i·u â kh¯ng ành r¬ng n¸u p=.10 x¡c su§t khæng ti¸n h nh s£n xu§t tèi a l .10.
Ng÷ñc l¤i n¸u p=.30 x¡c su§t ti¸n h nh s£n xu§t ½t nh§t l .10, câ thº sû döng n = 10? n=20,
n=25? Vòng b¡c bä phò hñp l g¼ º lüa chån n v x¡c su§t sai l¦m l g¼ khi sû döng vòng n y.
46. Nh khoa håc ngh¾ r¬ng robot s³ âng mët vai trá quan trång trong c¡c nh m¡y trong v i
thªp k tîi. G¿a sû r¬ng trong mët thû nghi»m º x¡c ành li»u vi»c sû döng robot º an c¡p
m¡y t½nh câ kh£ thi khæng, 1 robot ÷ñc dòng º an 500 c¡p. c¡p ÷ñc kiºm tra v câ 15 c¡i
câ khi¸m khuy¸t. N¸u l con ng÷íi an th¼ câ khi¸m khuy¸t vîi t¿ l» .035(3.5%). Dú li»u n y
câ hé trñ cho gi£ thi¸t t¿ l» khi¸m khuy¸t cõa robot ½t hìn con ng÷íi dòng mùc þ ngh¾a .01
10 8.4 G½a trà P

Dòng ph÷ìng ph¡p vòng b¡c bä kiºm ành cho lüa chån mùc þ ngh¾a α. Theo â t½nh gi¡ trà
cõa kiºm ành thèng k¶, G¿a thi¸t khæng H0 bà b¡c bä n¸u câ gi¡ trà sai trong vòng b¡c bä
ng÷ñc l¤i khæng b¡c bä H0 . B¥y gií ta x²t c¡ch kh¡c º câ k¸t luªn trong ph¥n t½ch kiºm ành
gi£ thi¸t. C¡ch thay th¸ n y düa tr¶n vi»c t½nh to¡n mët x¡c su§t chc chn gåi l gi¡ trà P.
Mët c¡ch tü nhi¶n ta th§y gi¡ trà P cung c§p mët ë o vîi chi·u d i cõa b¬ng chùng trong
dú li»u tr÷îc â cõa H0 .
ÀNH NGHA
G½a trà P l mët x¡c su§t, ÷ñc t½nh b¬ng c¡ch sû döng gi£ thi¸t khæng óng, nhªn mët
gi¡ trà cõa kiºm ành thèng k¶ ½t nh§t l m¥u thu¨n vîi H0 nh÷ c¡c gi¡ trà ÷ñc t½nh tø c¡c
mü câ s®n.
ành ngh¾a n y kh¡ ngn gån. Ta c¦n xem nhúng iºm ch½nh sau
. G½a trà P l mët x¡c su§t
. X¡c su§t n y t½nh ÷ñc b¬ng c¡ch gi£ sû H0 óng
. C©n thªn vîi: Khi H0 óng gi¡ trà P khæng ph£i l x¡c su§t, công khæng l sai l¦m trong x¡c
su§t
. X¡c ành gi¡ trà P,¦u ti¶n ta ph£i quy¸t ành gi¡ trà n o cõa kiºm ành thèng k¶ l ½t m¥u
thu¨n vîi H0 t½nh ÷ñc tø mü câ s®n.
V DÖ 8.14
N÷îc m÷a ð æ thà câ thº bà æ nhi¹m bði nhi·u nguçn, bao gçm c£ pin bà bä khi nâ vï ra,
nhúng lo¤i pin n y gi£i phâng kim lo¤i v o mæi tr÷íng . B i vi¸t "R¡c th£i æ thà " (J. of
Environ. Engr., 2009:46-57) tâm tt dú li»u hi»n t¤i cho °c t½nh cõa nhi·u lo¤i pin ÷ñc t¼m
th§y ð quanh khu æ thà Cleveland. Mët mü gçm 51 pin Panasonic AAA cho trung b¼nh mü
cõa l÷ñng k³m l 2.06 . Dú li»u cung c§p n y câ l m b¬ng chùng cho k¸t luªn r¬ng trung b¼nh
têng thº câ l÷ñng k³m v÷ñt qu¡ 2.0 g?
60
Vîi µ kþ hi»u trung b¼nh óng khèi l÷ñng k³m cho nhúng lo¤i Pin, gi£ thi¸t th½ch hñp l
H0 : µ = 2.0 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 2.0, cï mü õ lîn º kiºm ành z câ thº dòng b§t ký gi£ ành
cö thº n o v· h¼nh d¡ng ph¥n phèi têng thº. G½a trà kiºm ành thèng k¶ l
x − 2.0 2.06 − 2.0
z= √ = √ = 3.04
s/ n 1.41/ 51
B¥y gií ta ph£i t¼m gi¡ trà n o cõa z m ½t m¥u thu¨n vîi H0 . ¦u ti¶n ta x²t b i to¡n sau:
G½a trà n o cõa x m ½t m¥u thu¨n vîi gi£ thi¸t khæng nh÷ 2.06. Trung b¼nh mü quan s¡t cõa
ta b¬ng bao nhi¶u? v¼ d§u > xu§t hi»n trong Ha n¶n rã r ng 2.0 ½t m¥u thu¨n vîi H0 nh÷ 2.06,
v v¼ th¸ thüc t¸ l b§t ký gi¡ trà x n o v÷ñt qu¡ 2.06 s³ t÷ìng ùng vîi gi¡ trà z m v÷ñt qu¡
3.04, v¼ th¸ gi¡ trà P l
G½a trà P=P (Z ≥ 3.04khi µ = 2.0)
Khi â kiºm ành thèng k¶ Z ÷ñc t¤o ra b¬ng c¡ch trø i 2.0 trong ph¦n tû sè cõa gi¡ trà
khæng, khi µ = 2.0 ngh¾a l khi H0 óng- Z câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n nh÷ k¸t qu£ sau
G½a trà P= P (Z ≥ 3.04 Khi µ = 2.0) ≈ vòng d÷îi cõa ÷íng cong z v· ph½a b¶n ph£i cõa 3.04 =
1 − Φ(3.04) = .0012
Ta s³ minh håa ngn gån vi»c x¡c ành gi¡ trà P cho z b§t ký hay kiºm ành t ngh¾a l b§t ký
kiºm ành n o khi tham kh£o ph¥n phèi chu©n ( v ÷íng cong t phò hñp ) cho tîi thíi iºm
n y, vi»c l°p l¤i º ÷a ra k¸t luªn t¼m ÷ñc mët gi¡ trà P câ ngh¾a . V¼ nâ l x¡c su§t, n¶n gi¡
trà P n¬m giúa 0 v 1 .Lo¤i gi¡ trà P n o cung c§p b¬ng chùng cho vi»c l°p l¤i gi£ thi¸t khæng?
X²t 2 tr÷íng hñp cö thº.
. G½a trà P=.250 trong tr÷íng hñp n y to n bë 25% cõa t§t c£ gi¡ trà câ thº cõa kiºm ành gi£
thi¸t ½t m¥u thu¨n vîi H0 mët trong sè â câ trong mü cõa chóng ta v¼ th¸ khæng ph£i l t§t
c£ dú li»u ·u m¥u thu¨n vîi H0
. G½a trà P=.0018, ð ¥y ch¿ .18% ( ½t hìn 1%) cõa t§t c£ gi¡ trà kiºm ành thèng k¶ câ thº ½t
m¥u thu¨n vîi H0 nh÷ nhúng g¼ ta câ ÷ñc v¼ th¸ xu§t hi»n mü câ m¥u thu¨n cao hìn vîi
gi£ thi¸t khæng.
Th¶m v o â, gi¡ trà P nhä hìn, câ nhi·u b¬ng chùng trong dú li»u mü l°p l¤i trong gi£ thi¸t
khæng v c£ trong gi£ thi¸t thay th¸ ngh¾a l n¶n b¡c bä H0 v ch§p nhªn Ha khi gi¡ trà P õ
nhä. vªy "õ nhä " l g¼?
Qui tc quy¸t ành tr¶n gi¡ trà P l g¼?
Chån mùc þ ngh¾a α ( nh÷ tr÷îc â, muèn câ x¡c su§t sai l¦m lo¤i I )
Th¼
B¡c bäH0 n¸u gi¡ trà P ≤ α

khæng b¡c bäH0 n¸u gi¡ trà P > α
Do â n¸u gi¡ trà P v÷ñt qu¡ lüa chån mùc þ ngh¾a , gi£ thi¸t khæng khæng thº b¡c bä t¤i mùc
â, nh÷ng n¸u gi¡ trà P b¬ng ho°c nhä hìn α th¼ câ õ b¬ng chùng º ch§p nhªn H0 . Trong
V½ dö 8.14 ta t½nh gi¡ trà P=.0012 th¼ ph£i sû döng mùc þ ngh¾a .01. Ta s³ b¡c bä gi£ thi¸t
khæng v ch§p nhªn gi£ thi¸t thay th¸ v¼ .0012 < .01. Tuy nhi¶n, gi£ sû ta chån mùc þ ngh¾a l
.001 th¼ khi â ph£i câ nhi·u b¬ng chùng hìn tø dú li»u tr÷îc khi H0 câ thº bà b¡c bä. Trong
tr÷íng hñp n y ta khæng n¶n b¡c bä H0 v¼ .0012 > .001
L m th¸ n o º so s¡nh quy tc quy¸t ành düa tr¶n gi¡ trà P vîi quy tc quy¸t ành ti¸p cªn
thæng qua vòng b¡c bä? Hai qu¡ tr¼nh cõa ph÷ìng ph¡p vòng b¡c bä v ph÷ìng ph¡p gi¡ trà
P tr¶n thüc t¸ l nh÷ nhau. B§t kº k¸t luªn ¤t ÷ñc b¬ng c¡ch n o th¼ vòng b¡c bä vîi gi¡
trà α cö thº công l k¸t luªn vîi vi»c sû döng gi¡ trà P công sû döng gi¡ trà α â
V DÖ 8.15
V§n · v· l÷ñng nicotin ¢ th£o luªn trong v½ dö 8.5 li¶n quan ¸n kiºm ành H0 : µ = 1.5
61
ng÷ñc l¤i Ha : µ > 1.5 dòng kiºm ành z (ngh¾a l mët kiºm ành m sû döng ÷íng cong z công
nh÷ tham kh£o ph¥n phèi cõa nâ ) B§t ¯ng thùc trong Ha suy ra r¬ng vòng b¡c bä ph½a b¶n
ph£i z ≥ zα l phò hñp. G¿a sû z=2.10 th¼ sû döng lþ do ch½nh x¡c nh÷ trong V½ dö 8.14 ÷ñc
gi¡ trà P =1−Φ(2.10) = .0179. B¥y gií ta x²t nhúng kiºm ành vîi nhúng mùc þ ngh¾a kh¡c nhau
α = .10 ⇒ zα = z.10 = 1.28 ⇒ 2.10 ≥ 1.28 ⇒ b¡c bäH0

α = .05 ⇒ zα = z.05 = 1.645 ⇒ 2.10 ≥ 1.645 ⇒ b¡c bäH0
α = .01 ⇒ zα = z.01 = 2.33 ⇒ 2.10 < 2.33 ⇒ khæng b¡c bäH0
t V¼ gi¡ trà P= .0179 ≤ .10 v .0179 ≤ .05 Sû döng k¸t qu£ gi¡ trà P trong b¡c bä H0 cho hai
mùc þ ngh¾a. Tuy nhi¶n, cho α = .01, 2.10 khæng n¬m trong vòng b¡c bä v .0179 th¼ lîn hìn
.01. Hìn núa, b§t cù khi n o α nhä hìn gi¡ trà P .0179, gi¡ trà tîi h¤n zα s³ v÷ñt qu¡ gi¡ trà
t½nh ÷ñc cõa z v v¼ th¸ khæng thº b¡c bä H0 vîi c£ hai ph÷ìng ph¡p. i·u n y ÷ñc minh
håa trong h¼nh 8.7
H¼nh 8.7 Mèi quan h» giúa α v h¼nh £nh vòng uæi b¬ng c¡ch t½nh z; (a) H¼nh £nh vòng uæi
b¬ng c¡ch t½nh z; (b) khi α < .0179, zα < 2.10 v H0 bà b¡c bä; (c) khi α < .0179, zα > 2.10 v
H0 khæng bà b¡c bä
X²t gi¡ trà P .0012 trong V½ dö 8.14, H0 câ thº bà b¡c bä n¸u .0012 < α. Do â gi¡ trà khæng
câ thº bà b¡c bä n¸u α = .05 hay .01 hay .005 hay .0015 hay .00125. Mùc þ ngh¾a n o nhä nh§t
ð ¥y m H0 câ thº bà b¡c bä.? â l gi¡ trà P .0012
MNH
G½a trà P l mùc þ ngh¾a α nhä nh§t m t¤i â gi¡ trà khæng câ thº bà b¡c bä. V¼ vªy gi¡
trà P ÷ñc gåi l mùc þ ngh¾a quan s¡t ÷ñc (OSL) cho dú li»u.
Thæng th÷íng dú li»u gåi l þ ngh¾a khi â H0 bà b¡c bä v ng÷ñc l¤i l khæng câ ngh¾a. G½a
trà P l mùc nhä nh§t t¤i dú li»u l þ ngh¾a. Mët c¡ch d¹ d ng º h¼nh dung l so s¡nh gi¡ trà
P vîi vi»c chån α l v³ mët h¼nh nh÷ H¼nh 8.8. º t½nh ÷ñc gi¡ trà P phö thuëc v o nhúng
kiºm ành ph£i, tr¡i, hay hai b¶n. Tuy nhi¶n, n¶n so s¡nh giúa 1 c¡i ¢ t½nh vîi α khæng phö
thuëc v o thû nghi»m ¢ sû döng
62
H¼nh 8.8 So s¡nh α v gi¡ trà P: (a) b¡c bä H0 khi α n¬m â; (b) khæng b¡c bä H0 khi α n¬m â
V DÖ 8.16
Trung b¼nh óng thíi gian cho thuèc gi£m au lo¤i ÷ñc b¡n ch¤y nh§t ÷ñc bi¸t l 10 phót.
°t µ kþ hi»u trung b¼nh óng thíi gian cho mët lo¤i gi£m au mîi cõa cæng ty. G¿a sû r¬ng
khi dú li»u tø ph¥n t½ch mët thû nghi»m li¶n quan ¸n thíi gian gi£m au, gi¡ trà P cho kiºm
ành H0 : µ = 10 ng÷ñc l¤i Ha : µ < 10 t½nh ÷ñc l .0384. Khi â α = .05 lîn hìn gi¡ trà P
[.05 n¬m trong kho£ng (a) cõa h¼nh 8.8]. H0 s³ bà b¡c bä vîi b§t ký thû nghi»m n o t¤i mùc
.05. Tuy nhi¶n t¤i mùc .01 H0 công s³ bà b¡c bä v¼ .01 nhä hìn mùc nhä nh§t (.0384) t¤i â
H0 câ thº bà b¡c bä.
Ph¦n m·m thèng k¶ ÷ñc sû döng rëng r¢i nh§t tr¶n m¡y t½nh ÷a v o gi¡ trà P khi thüc hi»n
ph¥n t½ch mët kiºm ành gi£ thi¸t. Mët k¸t luªn câ thº v³ ÷ñc trüc ti¸p tø dú li»u xu§t ra, ngo i
vi»c tham kh£o b£ng cõa gi¡ trà tîi h¤n. Câ gi¡ trà P trong tay, i·u tra vi¶n s³ nh¼n th§y ngay
mùc þ ngh¾a cõa ri¶ng anh ta hay cæ ta. Th¶m v o â, bi¸t ÷ñc gi¡ trà P cho ph²p ÷a ra quy¸t
ành ph¥n bi»t giúa c¡ch gåi ngn gån ( v½ dö α = .05 ,gi¡ trà P=.0498) v câ k¸t luªn rã r ng (
v½ dö α = .05, gi¡ trà P=.0003) câ thº ÷a ra ph¡t biºu "H0 câ thº bà b¡c bä t¤i mùc þ ngh¾a .05"
GI TRÀ P CHO KIM ÀNH z
G½a trà P cho kiºm ành z ( düa tr¶n kiºm ành thèng k¶ câ ph¥n phèi khi H0 óng ½t nh§t câ
ph¥n phèi x§p x¿ chu©n ) D¹ d ng x¡c ành tø thæng tin câ trong b£ng Phö löc A.3. X²t mët
kiºm ành b¶n ph£i v °t z l gi¡ trà ÷ñc t½nh tø kiºm ành thèng k¶ z. gi£ thi¸t khæng bà
b¡c bä n¸u z ≥ zα v gi¡ trà P l nhä nh§t cõa α trong tr÷íng hñp n y. Khi â zα t«ng v α
gi£m. G½a trà P l gi¡ trà cõa α khi cho z = zα khi cho z = zα , ngh¾a l gi¡ trà P ch¿ c¦n x²t
trong vòng m gi¡ trà t½nh ÷ñc z n¬m ð ph½a b¶n ph£i cõa ÷íng cong chu©n. Khi â vòng
t÷ìng ùng l P = 1 − Φ(z)
Lªp luªn t÷ìng tü cho kiºm ành b¶n tr¡i biºu di¹n cho gi¡ trà P l x²t vòng m gi¡ trà t½nh
÷ñc z n¬m ph½a b¶n tr¡i cõa ÷íng cong chu©n.
C©n thªn vîi b i to¡n trong kiºm ành hai b¶n. G¿a sû ¦u ti¶n x²t z l sè d÷ìng th¼ gi¡ trà
P l gi¡ trà α thäa z = zα/2 ( ngh¾a l t½nh z b¬ng gi¡ trà tîi h¤n b¶n ph£i ). i·u n y nâi
l¶n r¬ng x²t vòng ph½a b¶n ph£i l mët nûa cõa gi¡ trà P, v¼ th¸ gi¡ trà P= 2[1 − Φ(z)]. N¸u
z l sè ¥m, gi¡ trà P l α khi cho z = −zα/2 , hay, t÷ìng ÷ìng vîi −z = zα/2 ,v¼ th¸ gi¡ trà P
= 2[1 − Φ(−z)]. Khi â −z = |z| khi z l sè ¥m, gi¡ trà P = 2[1 − Φ(|z|)] cho c£ z ¥m v z d÷ìng.
cho mët kiºm ành b¶n ph£i cõa z


1 − Φ(z)
G½a trà P: P= Φ(z) hay mët kiºm ành b¶n ph£i cõa z Méi x¡c su§t s³ nhªn ÷ñc
2[1 − Φ(|z|)]mët kiºm ành hai b¶n cõa z

½t nh§t mët gi¡ trà cüc bi¶n ( G¿a sû H0 óng ) .Ba tr÷íng hñp n y ÷ñc minh håa trong h¼nh
8.9
V½ dö ti¸p theo minh håa c¡ch sû döng gi¡ trà P vîi kiºm ành gi£ thi¸t b¬ng ký vång vîi nhúng
thù tü x¡c ành tø thù tü ¢ câ.
63
H¼nh 8.9 X¡c ành
gi¡ trà P cho kiºm ành z V½ dö 8.17
Möc ti¶u cõa ë d y cho c¡c t§m silicon ÷ñc sû döng trong mët lo¤i m¤ch t½ch hñp nh§t
ành l 245 µm. Mët mü gçm 50 t§m v méi t§m câ mët ë d y x¡c ành , k¸t qu£ trung
b¼nh mü cõa ë d y l 246.18 µm v ë l»ch chu©n 3.60µm. Dú li»u n y câ th§y Trung b¼nh
ë d y cõa t§m kh¡c vîi gi¡ trà möc ti¶u khæng?
1. Tham sè quan t¥m: µ = trung b¼nh óng ë d y t§m
2. G¿a thi¸t khæng : H0 : µ = 245
3. G¿a thi¸t thay th¸ : Ha : µ 6= 245
x − 245
4. Cæng thùc cho gi¡ trà kiºm ành thèng k¶: z = √
s/ n
246.18 − 245
5. T½nh gi¡ trà kiºm ành thèng k¶: z = √ = 2.32
3.60/ 50
6. X¡c ành gi¡ trà P: V¼ l kiºm ành hai b¶n n¶n,
G½a trà P = 2(1 − Φ(2.31)) = .0204

7. K¸t luªn Sû döng mùc þ ngh¾a .01, H0 s³ khæng bà b¡c bä khi .0204 > .01. T¤i mùc þ ngh¾a
n y, khæng õ b¬ng chùng º k¸t luªn r¬ng Trung b¼nh óng ë d y kh¡c vîi gi¡ trà möc ti¶u.
G½a trà P cho kiºm ành t
Công gièng nh÷ gi¡ trà P cho kiºm ành z l vòng ÷íng cong z, gi¡ trà P cho kiºm ành
t s³ l vòng ÷íng cong t. H¼nh 8.10 s³ minh håa 3 tr÷íng hñp kh¡c nhau â. sè bªc tü do df
cho kiºm ành mët mü l n-1
64
H¼nh 8.10 G½a trà P cho kiºm ành t
B£ng cõa gi¡ trà tîi h¤n t dòng ð ph¦n tr÷îc cho kho£ng tin cªy v dü o¡n s³ khæng câ
õ thæng tin v· b§t ký ph¥n phèi t cö thº n o º ch§p nhªn cho vi»c x¡c ành ch½nh x¡c vòng
mong muèn v¼ th¸ ta câ b£ng gçm nhúng gi¡ trà t kh¡c nhau trong b£ng Phö löc A.8, trong
â câ c£ vòng b¶n ph£i cõa ÷íng cong t. Méi cët kh¡c nhau cõa cõa b£ng cho mët sè df kh¡c
nhau v nhúng dáng n y dòng º t½nh gi¡ trà cõa kiºm ành thèng k¶ t ÷ñc sp x¸p tø 0.0
¸n 4.0 t«ng d¦n ¸n 1. Cho v½ dö, sè 074 xu§t hi»n t¤i giao cõa dáng t¤i 1.6 v cët t¤i 8 df, v¼
th¸ vòng d÷îi ÷íng cong 8 df v· ph½a b¶n ph£i cõa 1.6( mët vòng b¶n ph£i) l .074 v¼ ÷íng
cong t èi xùng n¶n .074 công câ vòng d÷îi ÷íng cong v· ph½a b¶n tr¡i cõa -1.6 ( vòng d÷îi
b¶n tr¡i )
G¿a sû, cho V½ dö, câ mët kiºm ành H0 : µ = 100 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 100 düa v o ph¥n phèi t
vîi 8 df. N¸u t½nh ÷ñc gi¡ trà thèng k¶ t l 1.6 th¼ gi¡ trà P cho kiºm ành b¶n ph£i l .074 v¼
.074 v÷ñt qu¡ .05 n¶n ta khæng thº b¡c bä H0 t¤i mùc þ ngh¾a .05. N¸u gi£ thi¸t thay th¸ l
Ha : µ < 100 v kiºm ành düa tr¶n vòng 20 df vîi t = −3.2, Th¼ b£ng phö löc A.8 biºu di¹n
r¬ng gi¡ trà P câ trong vòng b¶n tr¡i .002. G¿a thi¸t khæng câ thº bà b¡c bä t¤i mùc .05 ho°c
.01. X²t kiºm ành H0 : µ1 − µ2 = 0 ng÷ñc l¤i Ha : µ1 − µ2 6= 0 gi£ thi¸t khæng nâi r¬ng trung
b¼nh cõa 2 têng thº ÷ñc x¡c ành trong khi gi£ thi¸t thay th¸ nâi r¬ng chóng kh¡c nhau m
khæng thº x¡c ành ÷ñc H0 . N¸u mët kiºm ành t düa tr¶n 20 df v t=3.2 th¼ gi¡ trà P cho
kiºm ành hai b¶n l 2(.002) = .004. ¥y công l gi¡ trà P vîi t=-3.2 vòng uæi ÷ñc g§p æi
l¶n v¼ gi¡ trà cõa c£ hai lîn hìn 3.2 v nhä hìn -3.2 i·u n y m¥u thu¨n vîi H0 ¢ t½nh (gi¡ trà
÷ñc sinh ra tø uæi cõa ÷íng cong t )
V DÖ 8.18
Trong v½ dö 8.9 ta x²t kiºm ành H0 : µ = 4 ng÷ñc l¤i Ha : µ 6= 4 düa v o mü n=5
quan s¡t tø mët têng thº câ ph¥n phèi chu©n. G½a trà kiºm ành thèng k¶ l −.594 ≈ −.6. Nh¼n
v o cët 4 (= 5 − 1) df cõa b£ng phö löc A.8 v nh¼n xuèng h ng 6 ta nhªn ÷ñc gi¡ trà .290
v¼ kiºm ành hai b¶n vòng b¶n ph£i ph£i g§p æi bao gçm c£ gi¡ trà P, k¸t qu£ ta ÷ñc gi¡ trà
65
P ≈ .580. G½a trà P n y rã r ng lîn hìn b§t ký mùc þ ngh¾a α n o (.01, .05, hay thªm ch½ .10),
v¼ th¸ khæng câ lþ do g¼ º b¡c bä gi£ thi¸t khæng. Ph¦n m·m Minitab trong v½ dö 8.9 cho gi¡
trà P=.594. G½a trà P tø ph¦n m·m n y s³ cho k¸t qu£ ch½nh x¡c hìn trong b£ng phö löc A.8
v¼ gi¡ trà cõa t trong b£ng ch¿ óng ¸n chú sè 10.
GII THCH THM V GI TRÀ P
K¸t qu£ cõa gi¡ trà P tø vi»c thüc hi»n kiºm ành tr¶n mët mü ¢ chån khæng ph£i l
x¡c su§t º H0 óng, nâ công khæng l x¡c su§t cõa vi»c b¡c bä H0 . Nhc l¤i, nâ l x¡c su§t
º t½nh to¡n cho gi£ thi¸t H0 óng kº c£ nhúng gi¡ trà kiºm ành thèng k¶ ½t m¥u thu¨n vîi
gi£ thi¸t khæng hìn l k¸t qu£ gi¡ trà thüc. Cho v½ dö, x²t kiºm ành H0 : µ = 50 ng÷ñc l¤i
Ha : µ < 50. sû döng kiºm ành b¶n tr¡i cho z n¸u t½nh ÷ñc gi¡ trà kiºm ành thèng k¶ l
z=-2.00, th¼
gi¡ tràP = P (Z < −2.00 khi µ = 50)

=Vòng d÷îi cõa ÷íng cong z v· ph½a b¶n ph£i cõa -2.00=0.228
Nh÷ng n¸u mü thù hai ÷ñc chån, k¸t qu£ s³ cho gi¡ trà cõa z chc chn s³ kh¡c -2.00, v¼ th¸
gi¡ trà P phò hñp câ kh£ n«ng s³ kh¡c .0228 v¼ gi¡ trà kiºm ành thèng k¶ b£n th¥n nâ thay
êi tø mü n y ¸n mü kh¡c, gi¡ trà P công thay êi nh÷ vªy, ngh¾a l , kiºm ành thèng k¶
l bi¸n ngü nhi¶n v¼ th¸ gi¡ trà P công l bi¸n ngü nhi¶n. Mü ¦u ti¶n câ thº cho gi¡ trà P
l .0228, mü thù hai câ thº cho gi¡ trà P l .1175, mü thù ba câ thº l .0606,....
N¸u H0 sai, ta hy vång gi¡ trà P s³ d¦n v· 0, v¼ th¸ gi£ thi¸t khæng câ thº bà b¡c bä. M°t kh¡c,
khi H0 óng, ta muèn gi¡ trà P v÷ñt qu¡ mùc þ ngh¾a ¢ chån v¼ vªy quy¸t ành óng n l
khæng b¡c bä H0 . V½ dö ti¸p theo s³ tr¼nh b y mæ phäng gi¡ trà P s³ câ h¼nh d¡ng th¸ n o
trong c£ hai tr÷íng hñp khi gi£ thi¸t khæng óng v khi gi£ thi¸t khæng sai.
V DÖ 8.19
Ti¶u hao nhi¶n li»u cõa b§t ký lo¤i xe mîi n o trong i·u ki»n l¡i xe óng qui ành câ thº
khæng gièng vîi EPA xu§t hi»n tr¶n nh¢n xe. G¿a sû 4 xe kh¡c nhau cõa 1 lo¤i nh§t ành ÷ñc
chån, t i x¸ ph£i tr£i qua mët khâa håc nh§t ành, sau â x¡c ành ti¶u hao nhi¶n li»u cõa
méi xe. °t µ kþ hi»u l trung b¼nh óng cõa ti¶u hao nhi¶n li»u d÷îi nhúng i·u ki»n â.
X²t kiºm ành H0 : µ = 20 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 20 sû döng kiºm ành mët mü t düa v o k¸t
qu£ mü. Khi â, kiºm ành düa tr¶n n-1=3 df, gi¡ trà P cho kiºm ành b¶n ph£i l vòng d÷îi
÷íng cong t vîi 3 df v· ph½a b¶n ph£i cõa gi¡ trà t½nh ÷ñc t.
¦u ti¶n gi£ sû r¬ng gi£ thi¸t khæng l óng, ta dòng Minitab cho 10,000 mü kh¡c nhau, méi
c¡i câ 4 quan s¡t tø ph¥n phèi chu©n cõa têng thº vîi gi¡ trà ký vång µ = 20 v ë l»ch chu©n
σ = 2k¸t qu£ tâm tt cho mü ¦u ti¶n l
x1 = 20.803, x2 = 22.232, x3 = 20.276, x4 = 17.718

20.264 − 20
x = 20.264, s = 1.8864, t = √ = .2799
.1.8864/ 4
G½a trà P l vòng d÷îi cõa ÷íng cong t v· ph½a b¶n ph£i cõa .2799, dòng ph¦n m·m Minitab
÷ñc .3989. Dòng mùc þ ngh¾a .05, gi£ thi¸t khæng s³ khæng bà b¡c bä . G½a trà cõa t cho 4 mü
kh¡c nhau l -1.5791, .6082, -.7020, v 3.1053, vîi gi¡ trà P thäa m¢n .912,.293,.773, v .0265.
H¼nh 8.11(a) biºu di¹n ç thà cõa 10,000 gi¡ trà P tø thüc nghi»m, mæ phäng vîi 4.5% cõa gi¡
trà P l lîp ¦u ti¶n cõa kho£ng tø 0 ¸n .05. Do â, khi sû döng mùc þ ngh¾a .05 th¼ gi£ thi¸t
khæng s³ bà b¡c bä trong kho£ng 4.5% cõa 10,000 kiºm ành â. N¸u ta ti¸p töc vîi mü têng
qu¡t v thüc hi»n kiºm ành méi mü vîi mùc þ ngh¾a .05 v· l¥u d i 5% cõa gi¡ trà P s³ n¬m
66
trong lîp ¦u ti¶n cõa cõa kho£ng. V¼ th¸, khi H0 óng n¸u kiºm ành vîi mùc þ ngh¾a .05,
theo ành ngh¾a ta câ x¡c su§t cõa b¡c bä H0 l .05
Xem tr¶n biºu ç, ta th§y, ph¥n phèi cõa gi¡ trà P t÷ìng èi ph¯ng. Thüc t¸, nâ câ thº biºu
di¹n ÷ñc khi H0 óng, ph¥n phèi x¡c su§t cõa gi¡ trà P l ph¥n phèi çng d¤ng tr¶n kho£ng
tø 0 ¸n 1 ngh¾a l ÷íng cong mªt ë ph¯ng ho n to n tr¶n kho£ng n y do â ë cao cõa
nâ ph£i b¬ng 1 n¸u têng vòng d÷îi cõa ÷íng cong l 1. Khi â vòng d÷îi cõa ÷íng cong v·
ph½a b¶n tr¡i cõa .05 l (.05)(1) = .05, Ta câ ÷ñc x¡c su§t cõa b¡c bä H0 khi nâ óng l .05,
tø â ta chån ÷ñc mùc þ ngh¾a.
B¥y gií ta xem chuy»n g¼ s³ x£y ra khi H0 sai v¼ µ = 21, ta l¤i dòng ph¦n m·m Minitab cho
mü têng qu¡t gçm10,000 mü kh¡c nhau vîi√k½ch th÷îc 4 ( méi mü ·u câ ph¥n phèi chu©n
vîi µ = 21 v σ = 2), T½nh t = (x − 20)/(s/ 4) cho méi mü sau â x¡c ành gi¡ trà P.Mü
¦u ti¶n câ k¸t qu£ vîi x = 20.6411, s = .49637, t = 2.5832, gi¡ tràP = .0408. H¼nh 8.11(b) cho
ta bi·u ç gi¡ trà P. H¼nh £nh cõa biºu ç kh¡c vîi h¼nh 8.11(a) nâ câ xu h÷îng lîn hìn khi
gi¡ trà P nhä ( g¦n v· 0 ) khi µ = 21 lîn hìn khi µ = 20. H0 l¤i bà b¡c bä t¤i mùc þ ngh¾a .05
b§t cù khi n o gi¡ trà P ¤t tèi a .05 ( trong kho£ng cõa lîp ¦u ti¶n). Khæng may v¼ ¥y l
tr÷íng hñp ch¿ cho 19% cõa gi¡ trà P. v¼ vªy ch¿ 19% trong 10,000 ÷ñc kiºm ành ch½nh x¡c
v b¡c bä H0 vîi 81% cán l¤i tùc ph¤m ph£i sai l¦m lo¤i II, sü kh¡c bi»t v· cï mü l kh¡ nhä
v 21 công khæng l m kh¡c vîi gi¡ trà kh¯ng ành trong gi£ thi¸t khæng.
H¼nh 8.11(c) minh håa cho gi¡ trà P khi H0 sai v¼ µ = 22 ( v¨n vîi n = 4 v σ = 2), khi â
biºu ç câ nhi·u gi¡ trà g¦n 0 hìn. Tr÷íng hñp khi µ = 21. Nâi chung, khi µ di chuyºn v· b¶n
ph£i cõa gi¡ trà khæng l 20, ph¥n phèi cõa gi¡ trà P s³ tªp trung nhi·u hìn t¤i nhúng gi¡ trà
g¦n 0. thªm ch½ ð ¥y câ ½t hìn 50% gi¡ trà P nhä hìn .05. V¼ th¸ kh£ n«ng H0 khæng bà b¡c
bä l khæng ch½nh x¡c. Ch¿ khi cho gi¡ trà µ lîn hìn 20 ( v½ dö ½t nh§t l 24 h¤y 25 ) gi¡ trà P
khi â s³ nhä hìn .05 v v¼ th¸ ta câ ÷ñc k¸t luªn óng.
Þ t÷ðng cõa v½ dö n y l v¼ gi¡ trà cõa kiºm ành thèng k¶ l ngü nhi¶n , gi¡ trà P công
s³ l gi¡ trà ngü nhi¶n do â ta câ mët ph¥n phèi. Hìn núa khi gi¡ trà thüc cõa tham sè
l§y tø gi¡ trà x¡c ành cõa gi£ thi¸t khæng, hìn núa ph¥n phèi cõa gi¡ trà P s³ tªp trung t¤i
nhúng gi¡ trà g¦n 0 v câ thº kiºm ành ch½nh x¡c hìn vi»c b¡c bä H0 ( phö thuëc v o β nhä hìn ).
H¼nh 8.11 mæ phäng k¸t qu£ cõa gi¡ trà P trong v½ dö 8.19
67
BI TP Ph¦n 8.4 (47 − 62)
47. G½a trà P n o s³ l m cho H0 bà b¡c bä khi kiºm ành t¤i mùc .05?
a. .001 b. .021 c. .078
d. .047 e. .148
48. Vîi c°p gi¡ trà P v mùc þ ngh¾a α ¢ cho. Vîi méi c°p tø gi¡ trà quan s¡t P câ d¨n
¸n b¡c bä H0 t¤i mùc þ ngh¾a ¢ cho
a. G½a tràP=.084, α = .05
b. G½a tràP=.003, α = .001
c. G½a tràP=.0498, α = .05
d. G½a tràP=.084, α = .10
e. G½a tràP=.039, α = .01
f. G½a tràP=.281, α = .10
49. °t µ l thíi gian ph£n ùng vîi mët k½ch th½ch nh§t ành . Cho kiºm ành tr¶n mü
lîn z cõa gi£ thi¸t H0 : µ = 5 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 5. T¼m gi¡ trà P phò hñp vîi méi gi¡ trà cõa
kiºm ành thèng k¶ z
a. 1.42 b. .90 c. 1.96 d. 2.48 e. -.11
50. Lèp xe mîi mua cõa mët lo¤i nh§t ành chàu ÷ñc ¡p su§t 30lb/in2 . °t µ kþ hi»u trung
b¼nh óng cõa ¡p su§t. T¼m gi¡ trà P th½ch hñp vîi méi gi¡ trà thèng k¶ z ¢ cho d÷îi ¥y cho
kiºm ành H0 : µ = 30 ng÷ñc l¤i Ha : µ 6= 30
a. 2.10 b. -1.75 c. -.55 d. 1.41 e. -5.3
51. Cho bi¸t thæng tin v· gi¡ trà P cõa kiºm ành t trong méi tr÷íng hñp sau:
a. Kiºm ành b¶n ph£i, df = 8, t = 2.0
b. Kiºm ành b¶n tr¡i, df = 11, t = −2.4
c. Kiºm ành hai b¶n , df = 15, t = −1.6
d. Kiºm ành b¶n ph£i, df = 19, t = −.4
e. Kiºm ành b¶n ph£i, df = 5, t = 5.0
f. Kiºm ành hai b¶n, df = 40, t = −4.8
52. Sìn dòng v³ tr¶n ÷íng phè ph£i câ õ ¡nh s¡ng º câ thº nh¼n th§y rã v o ban ¶m. °t
µ kþ hi»u l trung b¼nh óng cõa ph£n x¤ cõa mt cho mët lo¤i sìn ang ÷ñc xem x²t. Mët
kiºm ành H0 : µ = 20 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 20 ÷ñc kiºm ành düa tr¶n mët mü ngü nhi¶n vîi
k½ch th÷îc n tø ph¥n phèi chu©n. K¸t luªn n o l phò hñp trong méi t¼nh huèng sau:
a. n = 15, t = 3.2, α = .05
b. n = 9, t = 1.8, α = .01
c. n = 24, t = −2
53. °t µ l kþ hi»u trung b¼nh óng cõa nçng ë thö thº huy¸t thanh cõa t§t c£ thai phö.
Trung b¼nh cõa t§t c£ phö nú ÷ñc bi¸t l 5.63. B i vi¸t "Truy·n thö thº huy¸t thanh º ph¡t
hi»n thi¸u st ð phö nú mang thai" ( Amer: J. of Clinical Nutr., 1991 1077 − 1081) b¡o c¡o
r¬ng gi¡ trà P>.10 cho kiºm ành cõa H0 : µ = 5.63 ng÷ñc l¤i Ha : µ 6= 5.63 düa v o n=176
phö nú mang thai vîi mùc þ ngh¾a .01. B¤n câ k¸t luªn g¼?
54. B i vi¸t "Ph¥n t½ch trú l÷ñng nhúng chai li¶n quan: T¤i sao ph£i tr£ gi¡ cho sü kh¡c
bi»t â n¸u ch¿ düa v o thæng b¡o v· y¶u c¦u cõa nh ph¶ b¼nh " ( Chance, Summer 2005,pp.9-
15) B¡o c¡o cõa mët thû nghi»m º i·u tra li»u nhúng nh kinh doanh r÷ñu vang câ thº
ph¥n bi»t ÷ñc giúa r÷ñu dü trú mc hìn r÷ñu thæng th÷íng. R÷ñu thû ÷ñc chùa trong
68
4 thòng ÷ñc °t t¶n l A, B, C v D, vîi 2 thòng r÷ñu ri¶ng bi»t v 2 thòng r÷ñu thæng
th÷íng. Méi ng÷íi n¸m thû ÷ñc chån ngü nhi¶n trong ba thòng, n¸m thû º chån r÷ñu, v
ch¿ ra trong 3 thòng anh ta/cæ ta tin r¬ng câ 2 thòng kh¡c . Mët thû nghi»m n=855 trong
â câ 364 k¸t qu£ ph¥n bi»t óng ( ho°c l r÷ñu dü trú kh¡c vîi hai lo¤i r÷ñu thæng th÷íng
hay mët lo¤i r÷ñu thæng th÷íng kh¡c vîi hai lo¤i r÷ñu dü trú ). i·u n y câ cung c§p b¬ng
chùng h§p d¨n cho k¸t luªn r¬ng ng÷íi n¸m lo¤i n y câ kh£ n«ng ph¥n bi»t giúa r÷ñu thæng
th÷íng v r÷ñu dü trú khæng? ph¡t biºu v kiºm ành gi£ thi¸t li¶n quan sû döng gi¡ trà P.
B¤n câ §n t÷ñng g¼ vîi kh£ n«ng cõa ng÷íi thû r÷ñu º ph¥n bi»t giúa hai lo¤i r÷ñu n y khæng?
55. Nh s£n xu§t aspirin l m ¦y lå thuèc b¬ng c¡ch c¥n trång l÷ñng hìn l ¸m.Khi â
méi lå chùa ÷ñc 100 vi¶n, trung b¼nh trång l÷ñng méi vi¶n l 5 gren (=0,0648 gram ) Méi
100 vi¶n l§y tø mët læ thuèc r§t lîn ÷ñc c¥n. K¸t qu£ l trung b¼nh mü cõa trång l÷ñng
méi vi¶n l 4.87gren v ë l»ch chu©n mü l .35 gren. Thæng tin n o cung c§p b¬ng chùng
m¤nh m³ cho k¸t luªn r¬ng cæng ty khæng l m ¦y lå thuèc nh÷ qu£ng c¡o? Kiºm ành gi£
thi¸t th½ch hñp sû döng .01 b¬ng c¡ch t½nh gi¡ trà P ban ¦u sau â so s¡nh nâ º câ mùc þ ngh¾a.
56. V¼ thay êi d¥y chuy·n s£n xu§t, s£n l÷ñng thüc t¸ cõa mët mü th²p nhµ chàu lüc câ
n«ng su§t t«ng kh¡c th÷íng vîi n«ng su§t thüc t¸.°t p kþ hi»u l trung b¼nh óng t¿ l» cõa
mü câ n«ng su§t tr÷îc khi ¡p döng n«ng su§t lþ thuy¸t. N¸u düa v o mü â câ thº k¸t luªn
r¬ng hìn 20% cõa t§t c£ mü câ n«ng su§t tr÷îc th½ iºm lþ thuy¸t, câ n¶n thay êi d¥y chuy·n
s£n xu§t khæng?
a. N¸u 15 trong 60 mü câ n«ng su§t tr÷îc n«ng su§t th½ iºm lþ thuy¸t. G½a trà P b¬ng bao
nhi¶u khi dòng kiºm ành x§p x¿, b¤n n¶n t÷ v§n g¼ cho cæng ty
b. N¸u trung b¼nh óng cõa "n«ng su§t ¦u ti¶n" ¤t 50% ( do â th½ iºm l trung và cõa
cõa ph¥n phèi n«ng su§t ) v mùc kiºm ành .01 ÷ñc sû döng. X¡c su§t n o º cæng ty ÷a
ra k¸t luªn thay êi d¥y chuy·n l c¦n thi¸t.
57. B i vi¸t "Uèng nhi·u r÷ñu v dòng thuèc gi£i r÷ñu trong Sinh vi¶n ¤i håc " ( J. of
Drug Issues, 2008:445-466 ) ph¡t biºu r¬ng 51 trong trong mü gçm 462 sinh vi¶n ¤i håc ph£i
ki¶ng r÷ñu c£ íi. ¥y câ l b¬ng chùng m¤nh m³ cho k¸t luªn hìn 10% cõa têng thº mü
ho n to n khæng uèng r÷ñu ? Kiºm ành gi£ thi¸t th½ch hñp dòng ph¥n phèi gi¡ trà P [Chó þ:
B i vi¸t sû döng ph÷ìng ph¡p thèng k¶ tü ëng º nghi¶n cùu mùc ë nghi»n r÷ñu trong sinh
vi¶n nh÷ nhµ, vøa v n°ng]
58. Mët mü ngü nhi¶n cõa mët mü §t x¡c ành, câ l÷ñng ch§t húu cì (%) trong §t
÷ñc x¡c ành cho méi mü, k¸t qu£ cho bði dú li»u sau ( tø "T½nh ch§t kÿ thuªt cõa §t" soil
science, 1998:93-102)
1.10 5.09 0.97 1.59 4.60 0.32 0.55 1.45
0.14 4.47 1.20 3.50 5.02 4.67 5.22 2.69
3.98 3.17 3.03 2.21 0.69 4.47 3.31 1.17
0.76 1.17 1.57 2.62 1.66 2.05
G½a trà cõa trung b¼nh mü, ë l»ch chu©n mü v ( ÷îc l÷ñng ) léi chu©n hâa cõa trung b¼nh
t÷ìng ùng l 2.481 , 1.616 v .295. Dú li»u n o cho r¬ng % trung b¼nh óng cõa ch§t húu cì
trong §t kh¡c hìn 3% thüc hi»n kiºm ành cho gi£ thi¸t x§p x¿ t¤i mùc þ ngh¾a .10 b¬ng c¡ch
¦u ti¶n x¡c ành gi¡ trà P. B¤n câ k¸t luªn kh¡c khæng n¸u sû döng α = .05? [Chó þ: x¡c su§t
chu©n câ nhúng và tr½ cõa dú li»u ÷ñc biºu di¹n b¬ng mæ h¼nh trong i·u ki»n õ ¡nh s¡ng v
k½ch th÷îc mü lîn]
59. Dú li»u d÷îi ¥y cho bi¸t v· c÷íng ë n²n (M P a) cõa mët mü b¶ tæng khèi trong
b i vi¸t "Nghi¶n cùu thû nghi»m v· vi»c t¡i ch¸ cao su vîi b¶ tæng chàu c÷íng ë n²n cao" (
69
Magazine of Concrete Res.,2009 : 549 − 556)
112.3 97.0 92.7 86.0 102.0
99.2 95.8 103.5 89.0 86.7
a. Câ hñp lþ khæng khi nâi c÷íng ë n²n cõa lo¤i b¶ tæng n y câ ph¥n phèi chu©n?
b. G¿a sû b¶ tæng ÷ñc dòng cho mët ùng döng ri¶ng trø khi câ b¬ng chùng m¤nh m³ r¬ng
trung b¼nh óng cõa c÷íng ë n²n ½t hìn 100 MPa. Câ n¶n dòng lo¤i b¶ tæng â khæng? Thüc
hi»n kiºm ành cõa gi£ thi¸t x§p x¿ sû döng ph÷ìng ph¡p gi¡ trà P.
60. Mët lo¤i vi¸t ÷ñc thi¸t k¸ sao cho trung b¼nh óng cõa thíi gian sû döng d÷îi 1 i·u
ki»n nh§t ành ( li¶n quan ¸n vi»c dòng vi¸t m¡y ) ½t hìn 10 h . Mët mü ngü nhi¶n cõa
18 c¥y bót ÷ñc chån, thíi gian vi¸t cõa méi lo¤i ÷ñc x¡c ành v ph¥n phèi chu©n câ và tr½
trong k¸t qu£ dú li»u hé trñ cho kiºm ành mët mü t.
a. N¶n kiºm ành gi£ thi¸t n o n¸u i·u tra vi¶n tin v o dü o¡n °c iºm thi¸t k¸ ¢ thäa
m¢n?
b. K¸t luªn n o l phò hñp n¸u gi£ thi¸t trong c¥u (a) l kiºm ành t = −2.3
c. K¸t luªn n o l phò hñp n¸u gi£ thi¸t trong c¥u (a) l kiºm ành t = −1.8 v α = .01
d. K¸t luªn n o l phò hñp n¸u gi£ thi¸t trong c¥u (a) l kiºm ành t = −3.6
61. Mët quang phê k¸ dòng º o nçng ë CO [ppm ( mët ph¦n tri»u ) vîi thº t½ch] ÷ñc
kiºm tra t½nh ch½nh x¡c b¬ng c¡ch åc tr¶n nh s£n xu§t gas ( gåi l kh½ gas ) trong â nçng
ë CO ÷ñc kiºm so¡t ch½nh x¡c t¤i 70 ppm. N¸u åc ÷ñc cho th§y m¡y quang phê ho¤t ëng
khæng b¼nh th÷íng nâ ph£i ÷ñc hi»u ch¿nh l¤i. G¿a sû mü kh½ gas câ ph¥n phèi chu©n tr¶n
cì sð 6 l¦n åc -85,77,82,68, 72 v 69 - vi»c hi»u ch¿nh câ c¦n thi¸t khæng? thüc hi»n kiºm ành
gi£ thi¸t li¶n quan sû döng gi¡ trà P vîi α = .05
62. D¨n xu§t t÷ìng èi cõa thi¸t bà b¡n d¨n ÷ñc x¡c ành bði l÷ñng t¤p ch§t bà pha t¤p
v o thi¸t bà trong qu¡ tr¼nh s£n xu§t. cüc silicon ÷ñc sû döng cho möc ½ch cö thº l ái häi
ct gi£m i»n ¡p trung b¼nh l 60 Volt,v n¸u khæng ¤t ÷ñc i·u â, l÷ñng t¤p ch§t ph£i
÷ñc i·u ch¿nh. SAS xu§t ra k¸t qu£ tø y¶u c¦u kiºm ành gi£ thi¸t x¡c su§t.
[Chó þ: SAS kiºm ành H0 : µ = 0, v¼ th¸ º kiºm ành H0 : µ = .60 gi¡ trà khæng l .60
ph£i trø i méi xi : Trung b¼nh ÷ñc b¡o c¡o sau â l trung b¼nh cõa gi¡ trà (xi − 60). V¼ th¸,
gi¡ trà P cõa SAS luæn l kiºm ành hai b¶n ] K¸t luªn n o s³ ÷ñc ÷a ra cho mùc þ ngh¾a
.01?.05?.10?
11 8.5 MËT SÈ NHN XT V LÜA CHÅN KIM

ÀNH
Mët trong nhúng thû nghi»m º tr£ líi cho c¥u häi c¦n quan t¥m v ph÷ìng ph¡p thu thªp dú
li»u dú li»u ( thi¸t k¸ mët thû nghi»m ) º x¥y düng kiºm ành x§p x¿ bao gçm ba iºm ch½nh
sau:
1. Ch¿ ành mët thû nghi»m thèng k¶ ( h m cõa gi¡ trà quan s¡t s³ gióp cho vi»c ÷a ra quy¸t
ành )
2. Quy¸t ành d¤ng chung cõa vòng b¡c bä ( h m cõa c¡c gi¡ trà quan s¡t sû döng cho vi»c
70
÷a ra quy¸t ành )
3. Chån mët sè nhúng gi¡ trà quan trång ho°c nhúng gi¡ trà m s³ khæng phö thuëc v o vòng
b¡c bä tø vòng ch§p nhªn ÷ñc ( b¬ng c¡ch l§y ph¥n phèi cõa kiºm ành thèng k¶ khi H0
óng, v sau â chån ra mët mùc þ ngh¾a)
Trong nhúng v½ dö tr÷îc â c£ b÷îc 1 v b÷îc 2 ·u ÷ñc thüc hi»n theo mët c¡ch thùc
°c bi»t thæng qua trüc gi¡c, V½ dö, gi£ sû khi têng thº v· cì b£n câ ph¥n phèi chu©n vîi ký
vång µ v σ ¢ bi¸t, tø X ta câ bi¸n chu©n hâa cho kiºm ành thèng k¶:
X − µ0
Z= √
σ/ n
Cho kiºm ành H0 : µ = µ0 ng÷ñc l¤i Ha : µ > µ0 b¬ng trüc gi¡c ta · nghà b¡c bä H0 khi Z
lîn, cuèi còng gi¡ trà quan trång ÷ñc x¡c ành b¬ng mùc þ ngh¾a cõa α v dòng gi¡ trà thüc Z
câ ph¥n phèi chu©n, khi H0 óng. ë tin cªy cõa kiºm ành trong vi»c ÷a ra mët quy¸t ành
óng câ thº ¡nh gi¡ ÷ñc b¬ng nhúng nghi¶n cùu v· sai l¦m lo¤i II trong x¡c su§t
V§n · c¦n xem x²t ð ¥y l khi thüc hi»n c¡c b÷îc tø 1-3 câ nhúng c¥u häi c¦n gi£i quy¸t sau.
1.Þ ngh¾a thüc t¸ v h» qu£ cõa chån mët mùc þ ngh¾a cö thº khi ¢ x¡c ành ÷ñc thû nghi»m
l g¼?
2. Câ tçn t¤i nguy¶n tc chung khæng phö thuëc v o trüc gi¡c m câ thº sû döng º thu ÷ñc
mët qu¡ tr¼nh kiºm ành tèt nh§t ho°c tèt hay khæng?
3. Khi hai hay nhi·u kiºm ành l phò hñp trong còng mët bèi c£nh ph£i so s¡nh nhúng kiºm
ành â nh÷ th¸ n o º ÷a ra quy¸t ành n¶n sû döng c¡i n o?
4. N¸u mët kiºm ành xu§t ph¡t tø gi£ thi¸t câ ph¥n phèi cö thº hay tø mü têng thº, kiºm
ành s³ câ d¤ng nh÷ th¸ n o khi vi ph¤m gi£ thi¸t?
12 Þ NGHA THÈNG K TRONG THÜC T

M°c dò qu¡ tr¼nh ÷a ra quy¸t ành b¬ng c¡ch sû döng ph÷ìng ph¡p luªn cê iºn li¶n quan
¸n vi»c chån mùc þ ngh¾a v sau â b¡c bä ho°c khæng b¡c bä H0 t¤i mùc α â, mët b¡o c¡o
v· vi»c sû döng α º ÷a ra quy¸t ành l¤i truy·n t£i ½t thæng tin v· dú li»u mü. °c bi»t khi
k¸t qu£ cõa mët thû nghi»m l¤i truy·n ¤t ¸n nhi·u ng÷íi, b¡c bä H0 t¤i mùc .05 s³ thuy¸t
phöc hìn n¸u gi¡ trà quan s¡t cõa kiºm ành thèng k¶ s³ v÷ñt qu¡ 5% gi¡ trà i·u ki»n n¸u nâ
v÷ñt qu¡ gi¡ trà â s³ b¡c bä H0 . i·u n y óng vîi nhúng y¶u c¦u d¨n ¸n kh¡i ni»m cõa gi¡
trà P nh÷ c¡ch câ ÷ñc mùc þ ngh¾a m khæng c¦n ¡p °t cho nâ º câ mët gi¡ trà α °c bi»t
m ng÷íi kh¡c muèn ÷a ra quy¸t ành cho ri¶ng hå.
Thªm ch½ n¸u gi¡ trà P câ trong b£ng tâm tt k¸t qu£, câ thº r§t khâ º gi£i th½ch gi¡ trà n y
º ÷a ra quy¸t ành. â l v¼, mët gi¡ trà P nhä s³ ch¿ ra mët þ ngh¾a thèng k¶, khi â s³ ·
nghà b¡c bä H0 v ch§p nhªn Ha , Khi k¸t qu£ l mët mü lîn bt ¦u tø H0 th¼ ½t câ þ ngh¾a
trong thüc t¸ hìn. Trong nhi·u t¼nh huèng, thû nghi»m ch¿ bt ¦u tø H0 l¤i ½t câ þ ngh¾a
trong thüc t¸ trong khi vîi mùc ë nhä tø H0 l¤i câ þ ngh¾a thüc t¸ hìn
X²t v½ dö, Kiºm ành H0 : µ = 100 ng÷ñc l¤i Ha : µ > 100 khi µ l ký vång cõa ph¥n phèi
chu©n vîi σ = 10, gi£ sû gi¡ trà óng cõa µ = 101, s³ khæng th§y ÷ñc t¦m quan trång cõa H0
b¬ng trüc quan ta khæng b¡c bä H0 khi µ = 101 s³ li¶n quan ¸n mët sai l¦m nghi¶m trång.
Cho mët mü lîn hñp lþ k½ch th÷îc n, vîi gi¡ trà µ n y s³ cho mët gi¡ trà x g¦n 101 v¼ th¸ ta
khæng muèn câ b§t ký b¬ng chùng g¼ v· mü n y º câ sü tranh luªn m¤nh m³ v· vi»c b¡c bä
H0 khi x = 101 l bi¸n quan s¡t ÷ñc. Khi câ nhi·u cï mü b£ng 8.1 s³ ghi l¤i t§t c£ gi¡ trà P
khi x = 101 v x¡c su§t cõa vi»c khæng b¡c bä H0 t¤i mùc .01 khi µ = 101
Cët thù hai trong b£ng 8.1 biºu di¹n r¬ng ngay c£ khi cï mü õ lîn gi¡ trà P cõa x = 101
71
công g¥y ra tranh c¢i m¤nh m³ cho vi»c b¡c bä H0 , khi x l bi¸n quan s¡t v nâ công gñi þ
r¬ng giîi h¤n óng trong thüc t¸ ½t kh¡c vîi gi¡ trà khæng µ0 = 100. Cët thù ba ch¿ ra r¬ng khi
thüc t¸ câ sü kh¡c bi»t giúa gi¡ trà óng µ v gi¡ trà khæng µ0 cho mùc þ ngh¾a th½ch hñp v
vîi mët cï mü lîn s³ luæn d¨n ¸n b¡c bä gi£ thi¸t khæng t¤i mùc þ ngh¾a â. Tâm l¤i, Ta
ph£i °c bi»t c©n trång trong vi»c gi£i th½ch b¬ng chùng khi cï mü lîn, khi â b§t ký nhúng
g¼ li¶n quan ¸n H0 th÷íng s³ ph¡t hi»n b¬ng mët kiºm ành nh÷ng nguy¶n tc n y th÷íng ½t
câ þ ngh¾a thüc t¸.
B£ng 8.1 Minh håa cõa vi»c £nh h÷ðng cõa cï mü l¶n gi¡ trà P v β
n G½a trà P khi x = 101 β cho mùc kiºm ành .01

25 .3085 .9664
100 .1587 .9082
400 .0228 .6293
900 .0013 .2514
1600 .0000335 .0475
2500 .000000297 .0038
10,000 7.69.10−24 .0000
13 NGUYN TC V T L HÑP LÞ

°t x1 , x2 , ..., xn l nhúng bi¸n ngü nhi¶n ÷ñc quan s¡t câ k½ch th÷îc n tø ph¥n phèi x¡c
su§t f (x; θ).Ph¥n phèi chung cõa nhúng gi¡ trà mü n y l t½ch f (x1 ; θ).f (x2 ; θ)......f (xn ; θ).
i·u n y ¢ ÷ñc nâi ¸n v· ÷îc l÷ñng cõa h m hñp lþ, h m hñp lþ l ph¥n phèi chung n y,
÷ñc xem nh÷ h m theo θ, x²t kiºm ành H0 . θ thuëc Ω0 , ng÷ñc l¤i Ha thuëc Ωa , khi Ω0 v Ωa
ríi nhau( v½ dö, H0 : θ ≤ 100 ng÷ñc l¤i Ha : θ ≥ 100). Nguy¶n tc t¿ l» hñp lþ cho kiºm ành
÷ñc x¥y düng theo qu¡ tr¼nh nh÷ sau:
1. T¼m mët gi¡ trà lîn nh§t cõa hñp lþ cho b§t ký θ thuëc Ω0 ( b¬ng c¡ch t¼m ÷îc l÷ñng lîn
nh§t thuëc Ω0 sau â thay v o h m hñp lþ )
2. T¼m gi¡ trà lîn nh§t cõa hñp lþ cho θ b§t ký thuëc Ωa
3. T¿ l» câ d¤ng:
G½a trà hñp lþ lîn nh§t cho θ ∈ Ω0

λ(x1 , ...., xn ) =
G½a trà hñp lþ lîn nh§t cho θ ∈ Ωa
T¿ l» λ(x1 , ..., xn ) ÷ñc gåi l gi¡ trà t¿ l» hñp lþ thèng k¶, qu¡ tr¼nh kiºm ành bao gçm b¡c bä
H0 khi t¿ l» n y nhä, ngh¾a l chån mët h¬ng sè k sao cho H0 bà b¡c bä n¸u λ(x1 , ..., xn ) ≤ k .
Do â, H0 bà b¡c bä khi mü sè cõa λ lîn hìn nhi·u so vîi tû sè, i·u n y ch¿ ra r¬ng dú li»u
phò hñp vîi Ha hìn l vîi H0 .
H¬ng sè k ÷ñc chån sao cho câ x¡c su§t sai l¦m lo¤i I. Th÷íng th¼ b§t ¯ng thùc λ ≤ k câ
thº bi¸n êi º câ i·u ki»n t÷ìng ÷ìng m ìn gi£n hìn. V½ dö, Kiºm ành H0 : µ ≤ µ0 ,
ng÷ñc l¤i Ha : µ > µ0 . Trong tr÷íng hñp thæng th÷íng λ ≤ k t÷ìng ÷ìng vîi t ≥ c. N¶n vîi
c = tα,n−1 th¼ kiºm ành t¿ l» hñp lþ công l kiºm ành mët mü t.
Qui tc v· t¿ l» hñp lþ công câ thº ¡p döng khi Xi0 s câ nhúng ph¥n phèi kh¡c v thªm ch½
ngay c£ khi nâ ëc lªp, thæng qua h m hñp lþ câ thº l m cho phùc t¤p hìn trong tr÷íng hñp
n y. Mët sè qu¡ tr¼nh kiºm ành s³ ÷ñc tr¼nh b y trong ch÷ìng sau câ thº thu ÷ñc tø qui
tc kiºm ành hñp lþ. Kiºm ành â th÷íng xoay quanh vi»c "gi£m thiºu β trong t§t c£ nhúng
kiºm ành º câ mùc α mong muèn", v¼ th¸ â l kiºm ành óng nh§t. º chi ti¸t hìn, ta câ
thº tham kh£o mët sè v½ dö trong nhúng t i li»u ÷ñc li»t k¶ trong Ch÷ìng 6.
º câ kiºm ành t tø qui tc tc t¿ l» hñp lþ ta ph£i x¥y düng mët kiºm ành thèng k¶ hñp lþ,
câ d¤ng cõa mët ph¥n phèi x¡c su§t, v mü ph£i ÷ñc ch¿ ành l§y tø â. º l§y kiºm ành
72
t tø qui tc t¿ l» hñp lþ, i·u tra vi¶n ph£i gi£ sû câ mët chu©n pdf. N¸u i·u tra vi¶n cho
r¬ng ph¥n phèi â èi xùng nh÷ng khæng muèn câ d¤ng ch½nh x¡c ( nh÷ chu©n çng d¤ng hay
cauchy) th¼ s³ th§t b¤i v¼ khæng câ c¡ch n o º li¶n k¸t c¡c gi¡ trà cho t§t c£ c¡c ph¥n phèi câ
t½nh èi xùng. Trong ch÷ìng 15 ta s³ tr¼nh b y mët kiºm ành thèng k¶ phi tham sè, v¼ th¸,
c¡i gåi l sai l¦m x¡c su§t lo¤i I l sü kiºm so¡t t§t c£ nhúng ph¥n phèi phö thuëc kh¡c nhau.
Nhúng qu¡ tr¼nh n y câ ½ch khi i·u tra vi¶n câ ki¸n thùc h¤n ch¸ v· ph¥n phèi phö thuëc. Ta
công s³ th£o luªn nhi·u hìn v· v§n · 3 v 4 trong ph¦n ¦u.
BI TP ph¦n 8.5 (63 − 64)

63. X²t v§n · l m khæ sìn ¢ th£o luªn trong V½ dö 8.2. G¿a thi¸t l H0 : µ = 75 ng÷ñc l¤i
Ha : µ < 75, vîi gi£ sû σ câ gi¡ trà 9.0. X²t gi¡ trà thay th¸ µ = 74, trong bèi c£nh cõa v§n ·
n y chc chn vi ph¤m tø H0 khæng câ trong thüc t¸
a. Cho mùc kiºm ành .01, t½nh β t¤i gi¡ trà thay th¸ n y cho cï mü n = 100, 900 v 2500.
b. N¸u gi¡ trà quan s¡t cõa X l x = 74, Câ thº nâi g¼ v· k¸t qu£ cõa gi¡ trà P khi n = 2500?
Dú li»u n y câ thäa mùc þ ngh¾a t¤i b§t ký gi¡ trà chu©n n o cõa α hay khæng?
c. B¤n câ thüc sü muèn sû döng cï mü 2500 vîi mùc kiºm ành .01 (khæng quan t¥m ¸n chi
ph½ thû nghi»m )? gi£i th½ch.
64. X²t kiºm ành cho mü lîn t¤i mùc .01 trong ph¦n 8.3 cho kiºm ành H0 : p = .2 vîi
gi£ thi¸t Ha : p > 2.
a. Cho gi¡ trà thay th¸ p = .21, t½nh β(.21) cho cï mü n = 100, 2500, 10, 000, 40, 000 v 90,000.
b. Cho p̂ = x/n = .21, t½nh gi¡ trà p khi n=100,2500, 10,000 v 40,000.
c. Trong h¦u h¸t c¡c t¼nh huèng, câ hñp lþ khæng khi sû döng mùc kiºm ành .01 k¸t hñp vîi
cï mü 40,000? t¤i sao câ v t¤i sao khæng?
BI TP THM (65 − 87)

65. Mët mü gçm 50 tráng k½nh dòng trong mt k½nh câ trung b¼nh mü cõa ë d y l 3.05mm
v ë l»ch chu©n .34mm. Mùc trung b¼nh óng mong muèn cho ë d y l 3.20mm. Dú li»u
m¤nh n o gñi þ r¬ng trung b¼nh óng ë d y cõa nhúng tráng k½nh kh¡c vîi gi¡ trà mong
muèn? Kiºm ành nâ sû döng α = .05
66. Trong b i tªp 65. G¿a sû ng÷íi thû nghi»m tin r¬ng tr÷îc khi tªp hñp dú li»u gi¡ trà σ x§p
x¿ l .30. N¸u ng÷íi thû nghi»m mong muèn x¡c su§t cõa sai l¦m lo¤i II l .05 khi µ = 3.00, l
mët cï mü 50 khæng c¦n thi¸t ph£i lîn ?
67. Mët lo¤i st x¡c ành ÷ñc ch¿ ành r¬ng nâ chùa .85g silicon trong 100g st (.85%). Silicon
chùa trong méi 25 mü st ÷ñc chån ngü nhi¶n ÷ñc x¡c ành, v theo ph¦n m·m Minitab
xu§t ra k¸t qu£ tø mët kiºm ành cõa gi£ thi¸t th½ch hñp
a. N¶n kiºm ành gi£ thi¸t n o?

b. K¸t luªn n o ÷ñc ÷a ra khi dòng mùc þ ngh¾a .05 v t¤i sao? Tr£ líi còng c¥u häi cho
mùc þ ngh¾a .10.
68. Mët ph÷ìng ph¡p l m th¯ng d¥y tr÷îc khi cuën l¤i º l m mët d¥y cât gåi l ” nn
b¬ng con l«n ” . B i vi¸t "£nh h÷ðng cõa tröc l«n v l m th¯ng cuën d¥y thøng v °c t½nh
cõa d¥y" ( Springs, 1987:27-28) b¡o c¡o v· °c t½nh c«ng cõa d¥y .G¿a sû mët mü gçm 16 d¥y
÷ñc chån v méi kiºm ành ÷ñc thüc hi»n º x¡c ành sùc c«ng N/mm2 . K¸t qu£ trung b¼nh
mü v ë l»ch chu©n t÷ìng ùng l 2160 v 30.
a. Trung b¼nh cõa sùc c«ng cho d¥y cât sû döng mët sùc c«ng l 2150 N/mm2 . N¶n kiºm ành
gi£ thi¸t n o º x¡c ành li»u trung b¼nh sùc c«ng cho ph÷ìng ph¡p con l«n câ v÷ñt qu¡ 2150?
b. G¿a sû r¬ng ph¥n phèi cõa sùc c«ng l x§p x¿ chu©n. Kiºm ành thèng k¶ n o n¶n sû döng
73
º kiºm ành gi£ thi¸t trong c¥u (a)?
c. G½a trà cõa kiºm ành thèng k¶ cho dú li»u n y b¬ng bao nhi¶u?
d. G½a trà P cho gi¡ trà cõa kiºm ành ÷ñc t½nh trong c¥u (c) b¬ng bao nhi¶u?
e.Cho mùc kiºm ành .05, K¸t luªn n o s³ ¤t ÷ñc?
69. Æ nhi¹m ch§t rn trong §t ð Trung Quèc l mët v§n · mæi tr÷íng nghi¶m trång, B i vi¸t
"Æ nhi¹m kim lo¤i n°ng trong §t v t½ch lôy kim lo¤i n°ng trong §t hoang cõa mä mangan,
mi·n nam Trung Quèc" ( Air, Soil, and Water Res.,2008 : 31 − 41) b¡o c¡o r¬ng, cho mët mü
gçm 3 mü §t cõa mët khu vüc khai th¡c mä nh§t ành, trung b¼nh mü tªp trung cu£ to n
bë l÷ñng çng l 45.31 mg/kg ( ÷îc l÷ñng ) vîi ti¶u chu©n léi trung b¼nh t÷ìng ùng l 5.26.
Nâ công nâi l¶n r¬ng gi¡ trà n·n t£ng cõa Trung quèc cho sü tªp trung n y l 20. K¸t qu£ cõa
nhi·u thèng k¶ mæ t£ trong b i vi¸t düc tr¶n gi£ thi¸t chu©n.
a. Dú li»u n o cung c§p b¬ng chùng m¤nh m³ cho k¸t luªn r¬ng trung b¼nh óng tªp trung
trong vòng mü v÷ñt qu¡ gi¡ trà n·n t£ng? Thüc hi»n kiºm ành t¤i mùc þ ngh¾a .01 sû döng
ph÷ìng ph¡p gi¡ trà P. K¸t qu£ n y câ l m b¤n ng¤c nhi¶n khæng?
b. Trong kiºm ành cõa c¥u (a), Câ kh£ n«ng gi¡ trà P ½t nh§t l .01 khi trung b¼nh óng tªp
trung l 50 v ë l»ch chu©n óng tªp trung l 10 khæng?
70. B i vi¸t "Qu£n lþ lîp c¥y trçng sû döng §t than ¡ º b£o v» v chèng s÷ìng gi¡" (
Argi, and Forest Meteorology, 1998 : 71 − 82) B¡o c¡o nhúng gi¡ trà sau cho luçng nhi»t §t
cõa t¡m æ ÷ñc phõ böi than.
34.7 35.4 34.7 37.7 32.5 28.0 18.4 24.9
Trung b¼nh luçng nhi»t trong §t cõa æ ch¿ ÷ñc phõ b¬ng cä l 29.0. G¿a sû r¬ng ph¥n phèi
cõa luçng nhi»t l x§p x¿ chu©n. N¶n dòng dú li»u n o º t«ng hi»u qu£ cõa hi»u ùng böi than
so vîi cä? Kiºm ành gi£ thi¸t th½ch hñp sû döng α = .5
71. B i vi¸t "Ki¸n thùc v· Cafeine, Th¡i ë, v ti¶u thö ð phö nú tr÷ðng th nh" (J. of Nutrition
Educ., 1992:179 − 184) b¡o c¡o dú li»u tâm tt sau v· l÷ñng ti¶u thö c ph¶ h ng ng y cõa mët
mü gçm nhúng phö nú tr÷ðng th nh: n = 47, x = 215mg, s = 235mg, v ph¤m vi tø 5-1176.
a. Câ hñp lþ khæng khi nâi ph¥n phèi cõa l÷ñng ti¶u thö c ph¶ h ng ng y l chu©n? Câ c¦n
gi£ sû mët ph¥n phèi chu©n º kiºm ành gi£ thi¸t v· gi¡ trà cõa trung b¼nh têng thº cõa l÷ñng
ti¶u thö? gi£i th½ch cho lþ do â.
b. G¿a sû tr÷îc â tin r¬ng trung b¼nh l÷ñng ti¶u thö ½t nh§t l 200 mg. Dú li»u ¢ cho câ m¥u
thu¨n vîi ni·m tin tr÷îc â khæng? Kiºm ành gi£ thi¸t th½ch hñp t¤i mùc þ ngh¾a .10 bao gçm
ph¥n t½ch gi¡ trà P trong ph¥n t½ch cõa b¤n.
72. Doanh thu h ng n«m cõa quÿ t÷ìng trñ l t¿ l» ph¦n tr«m cõa t i s£n cõa quÿ ÷ñc
b¡n ra trong mët n«m cö thº. Nâi chung, Qôi câ gi¡ trà doanh sè th§p th¼ ên ành v ½t rõi
ro hìn, trong khi qu¾ câ gi¡ trà doanh sè cao cho th§y mët l÷ñng ¡ng kº mua v b¡n nh¬m
cè gng tªn döng nhúng bi¸n ëng cõa thà tr÷íng t¤i thíi iºm ngn h¤n. G½a trà ð ¥y cõa
doanh thu cho mët mü 20 quÿ hén hñp vèn lîn ( tham kh£o B i tªp 1.53 cho mët v i thæng
tin th¶m ) tr½ch xu§t tø Morningstar.com:
1.03 1.23 1.10 1.64 1.30 1.27 1.25 0.87 1.05 0.64
0.94 2.86 1.05 0.75 0.09 0.79 1.61 1.26 0.93 0.84
a. B¤n câ sû döng kiºm ành mët mü t º quy¸t ành li»u câ b¬ng chùng n o h§p d¨n cho k¸t
luªn trung b¼nh têng thº cõa qu¾ ½t hìn 100%? gi£i th½ch.
b. X¡c su§t chu©n cõa mët æ cõa gi¡ trà 20 ln ( doanh sè ) biºu di¹n mët mæ h¼nh tuy¸n t½nh
rã r ng, cho th§y thªt hñp lþ khi gi£ sû r¬ng doanh sè câ ph¥n phèi loga chu©n. Nhc l¤i r¬ng
X câ ph¥n phèi loga chu©n n¸u ln(X) câ ph¥n phèi chu©n vîi gi¡ trà ký vång µ v ph÷ìng sai
σ 2 . V¼ µ công l trung và cõa ph¥n phèi ln(X), eµ l trung và cõa ph¥n phèi X. Dòng thæng
74
tin n y º quy¸t ành li»u câ b¬ng chùng h§p d¨n n o cho quy¸t ành r¬ng trung và cõa ph¥n
phèi têng thº qu¾ ½t hìn 100%.
73. Trung b¼nh óng cõa sùc ph¡ vï cõa ch§t c¡ch i»n b¬ng gèm cõa mët lo¤i nh§t ành
gi£ sû ½t nh§t l 10 psi. Hå s³ sû döng cho mët ùng döng °c bi»t trø khi dú li»u mü ÷a
ra k¸t luªn r¬ng °c iºm kÿ thuªt n y ch÷a ÷ñc ¡p ùng. Mët kiºm ành gi£ thi¸t sû döng
α = .01 câ ÷ñc düa tr¶n mët mü ngü nhi¶n gçm m÷íi ch§t c¡ch i»n. G¿a sû r¬ng sùc ph¡
vï câ ph¥n phèi chu©n vîi ë l»ch chu©n ch÷a bi¸t.
a. N¸u ë l»ch chu©n óng l .80. Câ kh£ n«ng â l ch§t c¡ch i»n ÷ñc ¡nh gi¡ thäa m¢n
khi trung b¼nh óng cõa sùc ph¡ vï thüc sü l 9.5 khæng? l 9.0?
b. Cï mü n o c¦n thi¸t º câ 75% thay êi ph¡t hi»n r¬ng trung b¼nh óng sùc ph¡ vï l 9.5
khi trung b¼nh óng ë l»ch chu©n l .80?
74. Nhúng quan s¡t k±m theo tr¶n thíi gian ch¡y thøa (sec) xû lþ d£i ç ngõ cõa tr´ em
÷ñc cho trong b i vi¸t "giîi thi»u mët v i ë ch½nh x¡c v t½nh ch½nh x¡c cõa v§n · o l÷íng"
( J.of Testing and Eval., 1982 : 132 − 140) G¿a sû trung b¼nh óng cõa thíi gian ch¡y tèi a
l 9.75 ¢ ÷ñc õy nhi»m. Dú li»u n o n¶n l§y m t¼nh tr¤ng n y ch÷a ÷ñc ¡p ùng? Thüc
hi»n kiºm ành x§p x¿ sau suy luªn ¦u ti¶n º i·u tra t½nh hñp lþ cõa gi£ thi¸t m düa v o
ph÷ìng ph¡p suy luªn cõa b¤n.
9.85 9.93 9.75 9.77 9.67 9.87 9.67
9.94 9.85 9.75 9.83 9.92 9.74 9.99
9.88 9.95 9.95 9.93 9.92 9.89
75.T¿ l» mc mët d¤ng khuy¸t tªt v· nhi¹m sc thº ð mët têng thº nam giîi tr÷ðng th nh
ð Mÿ tin r¬ng n¬m ð 1 tr¶n 75.Mët mü ngü nhi¶n gçm 800 c¡ nh¥n ð Mÿ. C¡c tê chùc tëi
ph¤m ti¸t lë câ 16 ng÷íi bà khuy¸t tªt â. Câ thº k¸t luªn r¬ng t¿ l» mc khi¸m khuy¸t n y
trong sè c¡c tò nh¥n kh¡c vîi t¿ l» gi£ ành trong têng thº nhúng nam giîi tr÷ðng th nh?
a. Ph¡t biºu v kiºm ành gi£ thi¸t th½ch hñp sû döng α = .05. Lo¤i sai l¦m n o câ thº x£y ra
trong k¸t luªn â?
b. G½a trà P n o phò hñp vîi kiºm ành n y? Düa v o gi¡ trà P â, H0 câ bà b¡c bä t¤i mùc þ
ngh¾a .20 khæng?
76. Trong mët cuëc i·u tra v· ëc tè s£n sinh bði mët lo¤i rn ëc nh§t ành, Nhúng nh
nghi¶n cùu chu©n bà 26 lå thuèc kh¡c nhau, méi lå chùa 1g ch§t ëc, v sau â x¡c ành sè
l÷ñng cõa thuèc kh¡ng ëc tè c¦n º trung háa ëc tè. Trung b¼nh mü l÷ñng thuèc kh¡ng ëc
tè c¦n thi¸t ÷ñc t¼m th§y l 1.89 mg, v ë l»ch chu©n mü l .42. Nghi¶n cùu tr÷îc â ¢
ch¿ ra r¬ng trung b¼nh óng cõa l÷ñng thuèc trung háa l 1.75 mg/g cõa ëc tè. Dú li»u mîi
câ m¥u thu¨n vîi gi¡ trà ÷ñc · nghà trong nghi¶n cùu tr÷îc â khæng? Kiºm ành gi£ thi¸t
phò hñp sû döng thæng qua gi¡ trà P. G½a trà ph¥n t½ch cõa b¤n câ phö thuëc v o b§t ký gi£
thi¸t v· ph¥n phèi têng thº v· l÷ñng thuèc trung háa khæng? gi£i th½ch.
77. Trung b¼nh mü sùc n²n khæng bà giîi h¤n cho 45 mü cõa mët lo¤i g¤ch °c bi»t ÷ñc
t½nh l 3170 psi, v ë l»ch chu©n mü l 188. Ph¥n phèi cõa sùc n²n khæng giîi h¤n câ thº hìi
l»ch. Dú li»u n o biºu thà m¤nh m³ r¬ng trung b¼nh óng cõa sùc k²o khæng giîi h¤n ½t hìn
gi¡ trà thi¸t k¸ 3200? kiºm ành sû döng α = .001.
78. Ng y 30 th¡ng 12 n«m 2009. tí NewYork Times b¡o c¡o mët kh£o s¡t gçm 948 ng÷íi
Mÿ tr÷ðng th nh nhúng ng÷íi nâi r¬ng ½t nh§t hå công quan t¥m ¸n bâng ¡ trong tr÷íng
¤i håc, 597 ng÷íi nâi h» thèng væ àch chung k¸t bâng ¡ n¶n thay th¸ b¬ng trªn chung k¸t
t÷ìng tü h» thèng ÷ñc sû döng trong bâng ¡ cõa c¡c tr÷íng ¤i håc . i·u n y câ cung c§p
75
b¬ng chùng thuy¸t phöc cho k¸t luªn r¬ng a sè c¡c c¡ nh¥n õng hë thay B.C.S vîi trªn trung
k¸t? Kiºm ành gi£ thi¸t th½ch hñp sû döng ph÷ìng ph¡p gi¡ trà P.
79. Khi X1 , X2 , ...., Xn l nhúng bi¸n Poisson ëc lªp vîi tham sè µ, v n lîn, trung b¼nh
mü X câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n vîi µ = E(X) v V (X) = µ/n. i·u n y suy ra r¬ng
X −µ
Z=p
µ/n
câ x§p x¿ ph¥n phèi chu©n. Cho kiºm ành H0 : µ = µ0 , ta câ thº thay µ b¬ng µ0 trong ph÷ìng
tr¼nh cõa Z º câ √
÷ñc mët kiºm ành thèng k¶. n y thüc sü th½ch hñp º kiºm ành cho mü
lîn vîi mü sè S/ n ( khi Xi0 s l ph¥n phèi Poissson ) v¼ nâ ÷ñc ch¿nh sûa º thäa gi£ thi¸t
Poisson. N¸u sè y¶u c¦u cõa t÷ v§n nhªn ÷ñc b¬ng mët thèng k¶ chc chn trong 5 ng y l m
vi»c cõa tu¦n câ ph¥n phèi Poisson v têng sè y¶u c¦u cõa t÷ v§n trong váng 36 tu¦n l 160,
i·u n y câ gñi þ r¬ng trung b¼nh óng sè y¶u c¦u méi tu¦n v÷ñt qu¡ 4.0 khæng? Kiºm ành
sû döng α = .02
80.B i vi¸t v o ng y 11 th¡ng 11 n«m 2005, v§n · cõa San Luis Obispo möc di¹n n b¡o
c¡o r¬ng nhúng nh nghi¶n cùu nghi¶n cùu c¡ch mua h ng ngü nhi¶n ð cûa h ng California
Wal-Mart t¼m th§y m¡y qu²t sai gi¡ tîi 8.3% t¤i thíi iºm â. G¿a sû i·u n y düa tr¶n 200
ng÷íi mua h ng. Vi»n nghi¶n cùu quèc gia v kÿ thuªt nâi r¬ng trong kho£ng thíi gian d i
nh§t hai trong sè 100 m°t h ng m¡y qu²t óng gi¡.
a. X¥y düng mët qu¡ tr¼nh kiºm ành vîi mùc þ ngh¾a ( x§p x¿ ) .05 v sau â thüc hi»n kiºm
ành º quy¸t ành li»u iºm chu©n cõa NIST câ khæng h i láng ?
b. Cho qu¡ tr¼nh kiºm ành b¤n ¢ l m trong c¥u (a). X¡c su§t cõa quy¸t ành iºm chu©n
cõa NIST l m h i láng khi t¿ l» léi trong thüc t¸ l 5%?
81. Nh s£n xu§t b¼nh n÷îc nâng qu£ng c¡o r¬ng vîi thi¸t bà l m nâng cõa nâ, nhi»t ë
100o F câ thº ¤t ÷ñc trong váng 15 phót. Mët mü ngü nhi¶n gçm 42 b¼nh ÷ñc chån, v
thíi gian c¦n thi¸t º ¤t nhi»t ë 100o F ÷ñc x¡c ành cho méi b¼nh. Trung b¼nh mü cõa
thíi gian v ë l»ch chu©n mü t÷ìng ùng l 16.5 phót v 2.2 phót. Dú li»u n o g¥y ra nghi
ngí v· ph¡t biºu cõa cæng ty? T½nh gi¡ trà P v sû döng nâ º ÷a ra k¸t luªn t¤i mùc .05.
82. Ch÷ìng 7 tr¼nh b y mët kho£ng tin cªy CI cho ph÷ìng sai σ 2 cõa ph¥n phèi chu©n cõa
têng thº. K¸t qu£ ch½nh l rv χ2 = (n − 1)S 2 /σ 2 câ ph¥n phèi Chi b¼nh ph÷ìng vîi n-1 df.
X²t gi£ thi¸t khæng H0 : σ 2 = σ02 ( t÷ìng ÷ìng vîi σ = σ0 ).Th¼ khi H0 óng, kiºm ành thèng
k¶ χ2 = (n − 1)S 2 /σ02 câ ph¥n phèi chi b¼nh ph÷ìng vîi n-1 df. N¸u gi£ thi¸t thay th¸ l
Ha : σ 2 > σ02 , b¡c bä H0 n¸u (n − 1)s2 /σ02 cho kiºm ành vîi mùc þ ngh¾a α.
º £m b£o t½nh thèng nh§t hñp lþ cho mët ùng döng cö thº, mong muèn ë l»ch chu©n óng
cõa nhi»t ë hâa m·m cõa mët lo¤i d¦u kh½ nh§t ành ¤t tèi a .50o C . Nhi»t ë hâa m·m cõa
10 mü kh¡c nhau ÷ñc x¡c ành, mang l¤i mët ë l»ch chu©n mü .58o C . i·u n y câ m¥u
thu¨n vîi mæ t£ thèng nh§t khæng? Kiºm ành gi£ thi¸t phò hñp sû döng α = .01?
83. Li¶n quan ¸n B i tªp 82, gi£ sû mët i·u tra vi¶n muèn kiºm ành H0 : σ 2 = .04 ng÷ñc l¤i
Ha : σ 2 < .04 düa v o mü quan s¡t 21. T½nh ÷ñc gi¡ trà cõa 20s2 /.04 l 8.58. T¼m giîi h¤n
tr¶n cõa gi¡ trà P sau â ÷a ra k¸t luªn t¤i mùc .01
84. Khi ph¥n phèi cõa têng thº l n lîn, ë l»ch chu©n S câ ph¥n phèi x§p x¿ chu©n vîi
E(S) ≈ σ v V (X) ≈ σ 2 /(2n). Ta ¢ bi¸t trong tr÷íng hñp n y , cho n b§t ký, X l chu©n vîi
E(X) = µ v V (X) = σ 2 /n.
a. G¿a sû r¬ng ph¥n phèi cì b£n l chu©n, X§p x¿ cõa ÷îc l÷ñng khæng ch»ch t¤i b¡ch ph¥n và
76
thù 99 θ = µ + 2.33σ b¬ng bao nhi¶u?
b. Khi Xi0 s l chu©n, nâ câ thº biºu di¹n X v S l ëc lªp cõa rv khæng? (mët ë o cöc bë
trong khi nhúng ë o kh¡c lan rëng ) . Sû döng º t½nh V (θ̂) v σθ̂ cho ÷îc l÷ñng θ̂ cõa c¥u
(a). Léi ÷îc l÷ñng chu©n σ̂θ̂ b¬ng bao nhi¶u?
c. Vi¸t kiºm ành thèng k¶ cho kiºm ành H0 : θ = θ0 câ x§p x¿ ph¥n phèi chu©n khi H0
óng. N¸u ë Ph cõa §t câ ph¥n phèi chu©n t¤i mët vòng nh§t ành gçm 64 mü §t cho ta
x = 6.33, s = .16, i·u n y câ cung c§p b¬ng chùng m¤nh m³ cho k¸t luªn tèi a 99% t§t c£
c¡c mü câ ë pH ½t hìn 6.75 khæng? Kiºm ành sû döng α = .01
85. °t P
X1 , X2 , ..., Xn l mët mü ngü nhi¶n cõa ph¥n phèi mô vîi tham sè λ. Th¼ câ thº biºu
di¹n 2λ Xi câ ph¥n phèi chi b¼nh ph÷ìng vîi ν = 2n ( biºu di¹n ban ¦u l 2λXi câ ph¥n
phèi chi b¼nh ph÷ìng vîi ν = 2).
a. Sû döng i·u n y º câ ÷ñc mët kiºm ành thèng k¶ v vòng b¡c bä º x¡c ành mët
mùc kiºm ành cho H0 : µ = µ0 ng÷ñc l¤i l mët trong ba gi£ thi¸t thay th¸ sau [tùc :
E(Xi ) = µ = 1/λ, v¼ th¸ µ = µ0 t÷ìng ÷ìng vîi λ = 1/µ0 ]
b. G¿a sû câ 10 th nh ph¦n gièng nhau, méi th nh ph¦n câ ph¥n phèi mô thíi gian cho ¸n
khi th§t b¤i, ¢ ÷ñc kiºm tra. K¸t qu£ thíi gian th§t b¤i l
95 16 11 3 42 71 225 64 87 123
Sû döng qu¡ tr¼nh kiºm ành trong c¥u (b) º ÷a ra quy¸t ành li»u dú li»u n y câ · nghà
m¤nh m³ r¬ng trung b¼nh óng thíi gian ½t hìn so vîi gi¡ trà tuy¶n bè tr÷îc â 75?
86. G¿a sû ph¥n phèi cõa têng thº l chu©n vîi σ ¢ bi¸t. °t γ sao cho 0 < γ < α.Cho
kiºm ành H0 : µ = µ0 ng÷ñc l¤i Ha : µ 6= µ0 . X²t mët kiºm ành m
√ b¡c bä H0 n¸u ho°c x ≥ zγ
ho°c z ≤ −zα−γ , khi â kiºm ành thèng k¶ l Z = (X − µ0 )/(σ/ n).
a. Cho bi¸t P ( sai l¦m lo¤i I) = α
b. Rót ra biºu thùc cho β(µ0 ). [tùc l : Thüc hi»n kiºm ành câ d¤ng " b¡c bä H0 n¸u ho°c
x ≥ c1 ho°c ≤ c2 "]
c. °t ∆ > 0 . Cho bi¸t gi¡ trà n o cõa γ( li¶n quan ¸n α) s³ câ β(µ0 + ∆) < β(µ0 − ∆)?
87. Sau mët thíi gian håc vi»c, mët tê chùc cho mët b i kiºm tra ph£i ÷ñc thæng qua º
õ i·u ki»n l th nh vi¶n ch½nh thùc. °t p = P ( chån ngü nhi¶n nhúng ng÷íi håc vi»c v÷ñt
qua ). Tê chùc mong muèn b i kiºm tra h¦u h¸t nh÷ng khæng ph£i t§t c£ ·u câ thº v÷ñt qua,
v¼ th¸ quy¸t ành mong muèn l p=.90. Cho mët b i kiºm tra °c bi»t, gi£ thi¸t th½ch hñp l
H0 : p = .90 gi£ thi¸t tr¡i ng÷ñc Ha : p 6= .90. G¿a sû câ 10 ng÷íi tham gia kiºm tra v °t
X = sè ng÷íi v÷ñt qua ký thi.
a. Vòng cõa kiºm ành b¶n tr¡i cõa {0, 1, ..., 5} vîi mùc kiºm ành.01 l g¼?
b. M°c dò Ha l câ hai b¶n , ch¿ ra khæng câ kiºm ành hai b¶n n o t¤i mùc kiºm ành .01
c. Ph¡c håa biºu ç cõa β(p0 ) nh÷ mët h m cõa p' cho kiºm ành n y. â câ l i·u mong
muèn khæng?
77

Chương 7+8

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Chương 7+8

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 7+8

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

1 Ch÷ìng 7 KHONG THÈNG K DÜA TRN MËT

2 7.1 T½nh ch§t cì b£n cõa kho£ng tin cªy

Bi¸n êi b§t ¯ng thùc b¶n trong

2. Trø c£ hai v¸ cho X

Thay v o (7.2) ta ÷ñc

H¼nh 7.2 kho£ng ng¨u nhi¶n (7.4) tªp trung t¤i X

L kho£ng tin cªy 95% cho µ

Vîi ë tin cªy 95% cho µ.

H¼nh 7.4 P (−zα/2≤Z<zα/2 ) = 1 − α

Bi¸n êi ph÷ìng tr¼nh n y ta ÷ñc

V¼ n l sè nguy¶n n¶n cï m¨u c¦n t¼m l n=97

P (a < h(X1 , X2 , . . . ..Xn ; θ) < b) = 1 − α (7.6)

P (l(X1 , X2 , . . . ..Xn ) < θ < u(X1 , X2 , . . . ..Xn )) = 1 − α

Chia c£ hai v¸ cho 2 Xj ta ÷ñc

3 7.2 CC KHONG TIN CYCÕA MU LÎN CHO

BI TP Ph¦n 7.2 (12 − 27)

4 7.3 KHONG DÜA TRN PH N PHÈI CHUN

TNH CHT CÕA PH N PHÈI t

T½nh ch§t cõa ph¥n phèi t

H¼nh 7.8 Minh håa cho gi¡ trà tîi h¤n t

KHONG TIN CY CHO MËT MU t

P (−tα/2,n−1 < T < tα/2,n−1 ) = 1 − α (7.14)

E(X − X n+1 ) = E(X) − E(Xn+1 ) = µ − µ = 0

ph¥n phèi t vîi n-1 df √

5 7.4 KHONG TIN CY CÕA PH×ÌNG SAI V Ë

(n − 1)S 2 (Xi − X)2

H¼nh 7.10 Minh håa h m mªt ë chi b¼nh ph÷ìng

B§t ¯ng thùc trong (7.17) t÷ìng ÷ìng vîi

1470 1510 1690 1740 1900 2000 2030 2100 2190

BI TP Ph¦n 7.4 (42 − 46)

max(Xi ) ≤ µ∼ n¸u Xi ≤ µ∼ vîi måi i

ë tin cªy cho kho£ng (x(2) ), x(n−1) cho µ∼

gi¡ trà i·u ki»n t

6 CH×ÌNG 8 KIM ÀNH GI THIT DÜA TRN

7 8.1 G¿a thi¸t v qu¡ tr¼nh kiºm tra

α = P (sai l¦m lo¤i I) = P (b¡c bä H0 khiH0 óng)

= P (khæng b¡c bäH0 khi nâ sai v¼p = .3)

= P (X ≤ 7khiX ∼ Bin(20, .3)) = B(7; 20, .3) = .772

V DÖ 8.4 ( Ti¸p v½ dö 8.2)

α = P (b¡c bäH0 khi nâ óng)

α = P (sai l¦m lo¤i I ) = P (b¡c bäH0 khi H0 óng)

BI TP Ph¦n 8.1 (1 − 14)

8 8.2 Kiºm ành v· mët trung b¼nh cõa têng thº

α = P (sai l¦m lo¤i I) = P (b¡c bäH0 khiH0 óng)

1.µ = gi¡ trà trung b¼nh óng DCP

XC ÀNH β V CÏ MU

β(µ0 ) = P (T < tα,n−1 khi µ = µ0 lîn hìn µ0 )

KIM ÀNH MU LÎN

P (sai l¦m lo¤i I) = P (H0 bà b¡c bä khi nâ óng )

β v x¡c ành cï m¨u

Kiºm ành gi£ thi¸t " β(p0 ) #

KIM ÀNH MU NHÄ

β(p0 ) = P (sai l¦m lo¤i II khi p=p')

β(.8) = P (H0 bà b¡c bä khiX ∼ Bin(20, .8))

BI TP PHN 8.3 (37 − 46)

10 8.4 G½a trà P

B¡c bäH0 n¸u gi¡ trà P ≤ α

α = .10 ⇒ zα = z.10 = 1.28 ⇒ 2.10 ≥ 1.28 ⇒ b¡c bäH0

GI TRÀ P CHO KIM ÀNH z

1 Ch÷ìng 7 KHONG THÈNG K DÜA TRN MËT

Bi¸n êi b§t ¯ng thùc b¶n trong

Thay v o (7.2) ta ÷ñc

Vîi ë tin cªy 95% cho µ.

Bi¸n êi ph÷ìng tr¼nh n y ta ÷ñc

Chia c£ hai v¸ cho 2 Xj ta ÷ñc

3 7.2 CC KHONG TIN CYCÕA MU LÎN CHO

BI TP Ph¦n 7.2 (12 − 27)

4 7.3 KHONG DÜA TRN PHN PHÈI CHUN

TNH CHT CÕA PHN PHÈI t

KHONG TIN CY CHO MËT MU t

5 7.4 KHONG TIN CY CÕA PH×ÌNG SAI V Ë

H¼nh 7.10 Minh håa h m mªt ë chi b¼nh ph÷ìng

B§t ¯ng thùc trong (7.17) t÷ìng ÷ìng vîi

BI TP Ph¦n 7.4 (42 − 46)

ë tin cªy cho kho£ng (x(2) ), x(n−1) cho µ∼

gi¡ trà i·u ki»n t

6 CH×ÌNG 8 KIM ÀNH GI THIT DÜA TRN

α = P (sai l¦m lo¤i I) = P (b¡c bä H0 khiH0 óng)

V DÖ 8.4 ( Ti¸p v½ dö 8.2)

α = P (b¡c bäH0 khi nâ óng)

α = P (sai l¦m lo¤i I ) = P (b¡c bäH0 khi H0 óng)

BI TP Ph¦n 8.1 (1 − 14)

8 8.2 Kiºm ành v· mët trung b¼nh cõa têng thº

α = P (sai l¦m lo¤i I) = P (b¡c bäH0 khiH0 óng)

1.µ = gi¡ trà trung b¼nh óng DCP

XC ÀNH β V CÏ MU

KIM ÀNH MU LÎN

P (sai l¦m lo¤i I) = P (H0 bà b¡c bä khi nâ óng )

β v x¡c ành cï m¨u

Kiºm ành gi£ thi¸t " β(p0 ) #

KIM ÀNH MU NHÄ

BI TP PHN 8.3 (37 − 46)

GI TRÀ P CHO KIM ÀNH z

cho mët kiºm ành b¶n ph£i cõa z

G½a trà P cho kiºm ành t

GII THCH THM V GI TRÀ P

11 8.5 MËT SÈ NHN XT V LÜA CHÅN KIM

12 Þ NGHA THÈNG K TRONG THÜC T

n G½a trà P khi x = 101 β cho mùc kiºm ành .01

13 NGUYN TC V T L HÑP LÞ

BI TP ph¦n 8.5 (63 − 64)

BI TP THM (65 − 87)

a. N¶n kiºm ành gi£ thi¸t n o?