„Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str.

Makroekonomia – jest analizą funkcjonowania gospodarki jako całości, bada zależności

pomiędzy podmiotami gospodarczymi (gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, państwo) i
pomiędzy rynkami (rynek dóbr i usług, pieniądza i pracy).

Efekt makroekonomiczny jest zależny od efektu mikroekonomicznego.

Szkoły teorii współczesnej makroekonomii.

Nurty:
a) Neokeynesowski – początek wziął z Keynesizmu
b) Neoklasyczny – korzenie z XVIII wiecznej ekonomi klasycznej

Nurt Neokeynesowski – (lata 30, XX w. twórcą J.M. Keynes), nurt ekonomi popytowej,
dominował w polityce gospodarczej do czasu lat 70, XX w. Keynes jest twórcą teorii
ingerencji państwa w sferę gospodarczą (interwencjonizm państwowy i oddziaływania
państwa na kształtowanie się gospodarki).
Interwencjonizm państwowy – sama gospodarka nie jest w stanie wrócić do
równowagi i dlatego też należy jej pomóc.
Nurt Neoklasyczny – funkcjonuje od lat 80, XX w., nurt ekonomi podażowej.

Charakteryzując nurty współczesnej ekonomii zwracamy uwagę na:

1. Szybkość z jaką rynek (gospodarka) osiąga równowagę.
2. Sposób kształtowania się oczekiwań.
3. Waga (znaczenie) przypisywane problematyce krótkiego i długiego okresu
czasu.

Szybkość z jaką rynek osiąga równowagę:

Klasycy – gospodarka samodzielnie dojdzie do równowagi i produkcja rzeczywista zrówna
się z produkcją potencjalną w długim okresie czasu (3-4 lata), przy założeniu, że rynki i płace
są elastyczne i zmieniają się w czasie (procesy dostosowawcze).
Rynek pracy – bezrobocie – szukanie przyczyny: Klasyk powie, że jest ono
spowodowane brakiem elastyczności pracy, rząd musi ją uelastycznić.
Klasycy zakładają elastyczność rynków – cena kształtuje się pod wpływem relacji
popytowo podażowych.
Ingerencja państwa jest konieczna tylko po to, by każdy obywatel miał równy dostęp
do dóbr publicznych.
Każda ingerencja państwa to psucie rynku.

Keynesisci – gospodarka (rynki) nie są w stanie samodzielnie i szybko dojść do równowagi,

szczególnie dotyczy to rynków pracy, w sytuacji małej elastyczności płac dojdzie do
nierównowagi, która jest przyczyną bezrobocia.
Rząd musi oddziaływać – ingerować

Oczekiwania podmiotów – mają wpływ na bieżące zachowania podmiotów

(zwłaszcza w sytuacjach niepewności)
Wyróżniamy oczekiwania:
• Adaptacyjne (ekstrapolacyjne) – docenia się znaczenie i zalety oczekiwań,
potrzebny czas na dostosowanie się oczekiwań.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 2

• Racjonalne – wskazują na to, że ludzie poprawnie przewidują przyszłość i szybko

dostosowują się do zmian w gospodarce. Hipoteza racjonalnych oczekiwań – jeżeli
raz popełnia się błąd, to w przyszłości drugi raz nie popełni się go.

Co do oczekiwań trudno jest określić przyporządkowanie do danego nurtu – różne

stanowiska.

Problematyka krótkiego i długiego okresu czasu.

Problem kosztów i korzyści – zgodność, że pewne narzędzia polityki mogą powodować
koszt w krótkim okresie czasu (do 1 roku), ale przynieść w długim okresie korzyści, lub
przynieść korzyści w krótkim okresie a straty w długim.
Keynesisci – ważne jest to, co dzieje się w krótkim czasie (zmiany w krótkim okresie czasu
dotyczą zmian popytowych):
• nie należy dopuszczać do spadku popytu globalnego w krótkim czasie
• płace w krótkim okresie czasu są mało elastyczne
Klasycy – ważny jest skutek długookresowy (zmiany w długim okresie są zmianami
podażowymi).

Szkoły neoklasyczne:

Nowa szkoła klasyczna (Lucas, Minford), gospodarka sama dojdzie do równowagi, ale jeżeli
zostanie wytrącona z niej do szybko powróci do równowagi.
Założenia:
• elastyczność rynków
• racjonalność podmiotów
• szybkość dostosowywania się – automatyzacja
• mała ingerencja państwa, a jak już to w podaż
• liberalne podejście – jeżeli ingerencja państwa jest konieczna, to stanowi dobre
zjawisko

Umiarkowani monetaryści – (M. Friedman)

Monetaryści to ci ekonomiści, którzy uważają, że wzrost podaży pieniądza prowadzi
do wzrostu cen a nie do wzrostu produkcji (w warunkach pełnego wykorzystania zasobów).
• Inflacja – zjawisko czysto pieniężne
• Stanowisko co do równowagi – brak automatyzacji, gospodarka wytrącona z
równowagi musi odczekać 3 do 4 lat
• Oczekiwania podmiotów – mogą być racjonalne i adaptacyjne
• W analizie uwzględniają długi okres czasu
• Monetaryści zwracają uwagę na stronę podażową

Szkoły Keynesowskie

Eklektyczni Keynesisci – (Tobin, Made, Hicks)

• Równowaga – o ile gospodarka w długim okresie jest zdolna samoistnie dojść do
równowagi, to w krótkim czasie trzeba ingerencji państwa, wolne dochodzenie do
równowagi
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 3

• Oczekiwania racjonalne i adaptacyjne

• Analiza okresu: ważne jest to, co dzieje się w krótkim okresie czasu
• Oddziaływanie na stronę popytową (popyt zmienia się w krótkim czasie, podaż w
długim)
Skrajni Keynesiści – (ortodoksyjni) – Kaldor i Godley
• Niezdolność rynków do równowagi
• Wolne dochodzenie do równowagi
• Interwencjonizm wskazany
• Oczekiwania adaptacyjne
• Ważne co dzieje się w krótkim okresie
• Polityka ukierunkowana na popyt globalny
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 4
16 października 2006
Teoria cyklu koniunkturalnego

• Właściwości wzrostu gospodarczego – wahania koniunkturalne (cykliczne)

• Niestabilność – powodem wahań koniunkturalnych

Koniunktura gospodarcza – to sytuacja gospodarcza, stan danego kraju, regionu czy też
świata.

Począwszy od 1825 (I kryzys gospodarczy) – gospodarka rynkowa rozwija się przechodząc

przez kolejne cykle koniunkturalne (kryzysy).

Niestabilność, zmienność w czasie (fluktuacje) – wahania koniunkturalne –

właściwości współczesnej gospodarki rynkowej.
PKB - rzeczywiste
PKB +

PKB - potencjalne
-

zmiana w dynamice wzrostu

+

t
zmiana w dynamice wzrostu (fluktuacje)

• Rzeczywista produkcja podlega fluktuacją

• Kryzys nie jest zdarzeniem nieoczekiwanym, ponieważ w procesie wzrostu
gospodarczego występują fluktuacje
• Cykle koniunkturalne powtarzają się mniej lub bardziej regularnie

Twórcą teorii koniunktury jest – JUGLAR – wyodrębnił cykle handlowe.

Podział cykli koniunkturalnych

1. W zależności od przyczyn i czasu trwania

• Klasyczne – (cykle Juglara) 8-10 letnie – przyczyną są zmiany w kapitale
trwałym
• Krótkie – (cykle Kitchina) 4-5 lat – przyczyną są zmiany w kapitale
obrotowym
• Długie – (cykle Kondratiewa) – 20-50 lat – przyczyną są zmiany np. w
technologii wytwarzania, zmiana na rynku pieniądza, wojny, nowe rynki
zbytu)
2. Z punktu widzenia właściwości (podział taki istniał do początku lat 70 <kryzys>)
• Klasyczne cykle Juglarowskie
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 5
• Cykle zdeformowane
Charakterystyka cyklu klasycznego
boom gospodarczy
PKB

ożywienie
kryzys

depresja

0,5 – 5 lat

t
8 – 10 lat

Cykl klasyczny:
• Spadek produkcji
• Spadek zatrudnienia
• Ceny maleją
• Absolutny spadek podstawowych wskaźników ekonomicznych
• Duża amplituda wahań

Cykl klasyczny posiada 4 fazy:

1. kryzys
2. depresja
3. ożywienie (by zaspokoić popyt następuje renowacja kapitału trwałego, ożywienie
trwa, aż do zlikwidowania bezrobocia strukturalnego)
4. boom

Przejaw dobrej koniunktury po II wojnie światowej:

• odbudowa powojenna – pomoc USA – plan Marschalla
• zmiany strukturalne, obok sektora prywatnego pojawia się sektor publiczny a
tym samy rozwój sektora budżetowego
• zwiększenie się roli sektora usług
• automatyczne stabilizatory koniunktury – mechanizmy tkwiące wewnątrz
gospodarki, które włączają się i wyłączają samodzielnie i łagodzą wahania
PKB (stabilizatorem jest np. rozwój sektora usług – szczególnie usług o
charakterze nieprodukcyjnym, rozwój sektora podatkowego – w sytuacji
spadku produkcji pojawiają się malejące stopy podatków aby stabilizować
popyt i podaż, rozwój sektora ubezpieczeń społecznych – ubezpieczenie na
wypadek bycia bezrobotnym na starość
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 6
Automatyczne stabilizatory – (zakres polityki pasywnej) nie są w stanie samodzielnie
przywrócić równowagi po kryzysie, w celu przywrócenia stabilizacji potrzebny jest
interwencjonizm (polityka aktywna)
Charakterystyka cyklu zdeformowanego

PKB

4 – 5 lat

Cykle zdeformowane są o połowę krótsze od klasycznych.

Cechy cyklu zdeformowanego:

• niska amplituda wahań (płaskie)
• spadek względny podstawowych wskaźników ekonomicznych
• wahania stopy wzrostu gospodarczego

3 fazy cyklu zdeformowanego

• faza spadkowa (kryzys - recesja)
• faza wzrostowa
• faza względnej stabilizacji

Przyczyny:
• zmiany w strukturze gospodarki
• aktywne oddziaływanie państwa – interwencjonizm

Kryzys lat 70 (1973-1982) – wielkie zaskoczenie

• spadek absolutny wskaźników ekonomicznych
• długi czas – około 10 lat
• wzrost cen
• korelacje miedzy inflacją a bezrobociem (wysokie stopy inflacji i bezrobocia)
• dojście do głosu umiarkowanych monetraystów – restrykcyjna polityka pieniężna –
kontrola podaży pieniądza – zniwelowanie inflacji ale bezrobocie pozostaje na tym
samy poziomie
• wyczerpanie innowacji co powoduje (kryzys walutowy, surowcowy, żywnościowy –
kryzys o zasięgu globalnym)
• W Polsce kryzys nieodczuwalny – prowadzono politykę zamkniętą
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 7
Oznaki ożywienia w USA pociągnęły ożywienie w innych krajach

Skutki kryzysu do lat 90 w postaci wysokiego bezrobocia.

Obniżenie podatków – próba walki z kryzysem:
Krzywa Laffera

Wpływy do
budżetu z tytułu
podatków

społecz. nie akceptuje podatków

społeczeństwo
akceptuje podatki

XE stopa opodatkowania

• Niższe podatki doprowadzą do powstania nowych przedsiębiorstw

• Czynniki ożywcze krótkotrwałe

Przyczyną większości kryzysów jest załamanie rynków kapitałowych.

1984 – 1987 – pomyślna koniunktura

1991 – 2000 – nieprzerwany wzrost gospodarczy
1995 – boom gospodarczy
2001 – 2002 – tendencje spadkowe PKB – wolniejsza dynamika wzrostu

Dzięki Bankom Centralnym – świat uniknął recesji.

Współczesne cykle koniunkturalne

• Może trwać od 2 do 10 lat (przeciętny – 4-5 lat)
• Można w nim wyróżnić dwie fazy:
o Spadkowa – recesja
o Wzrostowa – ożywienie
• Amplituda wahań łagodna
• Oddziaływanie państwa i automatycznych stabilizatorów
• Synchronizacja – wahań koniunkturalnych, co oznacza, że wahania przenoszone są z
kraju do kraju z pewnym opóźnieniem, a kanałem przenoszenia jest handel
zagraniczny
• Kapitał dopływa do kraju gdzie jest pomyślna koniunktura
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 8

Korelacje wahań produkcji i zatrudnienia:

• W dekoniunkturze – produkcja i zatrudnienie maleje
• W dekoniunkturze – ceny maleją
• W ślad za cenami wahają się stopy procentowe – w dekoniunkturze maleją (ze stopą
procentową związana jest podaż pieniądza)

Barometry koniunktury (wskaźniki)

Wskaźniki wyprzedzające – zapowiadają zmiany w koniunkturze

• Dynamika sprzedaży
• Napływ zamówień w przemyśle
• Zamówienia inwestycyjne
• Wskaźniki umów na giełdzie
• Liczba bezrobotnych
Wskaźniki równoważące – zbieżne z przebiegiem koniunktury, mierzą zachowania
gospodarcze w danym czasie (mierzą np. wielkość produkcji w przemyśle, dochody ludności)
Wskaźniki opóźnione – np. poziom zapasów, zmiany indeksów cen, koszty robocizny na
jednostkę produktu.

Teoria cyklów koniunkturalnych dostarcza informacji na temat tego co jest przyczyną wahań.
• Przyczyny endogeniczne (przyczyny związane z systemem gospodarczym)
• Przyczyny egzogeniczne (przyczyny spoza systemu gospodarczego).
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 9
23 października 2006

Teoria cyklów koniunkturalnych cd.

Dlaczego dochodzi do wahań i jak przeciwdziałać?

J.M. Keynes – „Teoria nie do konsumpcji”

• Teoria endogeniczna – wywodzi się z teorii niewystarczającej konsumpcji.

W miarę wzrostu naszych dochodów rośnie skłonność do oszczędzania a maleje

skłonność do konsumpcji, wynikiem jest zmniejszenie inwestycji (produkcji).
Wg Keynesa powoduje to:
S≠I (zachwianie równowagi)
Równowaga występuje tylko wtedy gdy:
stopa procentowa = stopa zysku

S>I – maleje zatrudnienie i dochody – pojawia się kryzys

Przedsiębiorstwo zmniejsza produkcje  zmniejszenie zatrudnienia  zmniejszają się

dochody = kryzys

Przeciwdziałania:
• Zwiększenie popytu  zwiększenie wydatków budżetowych
• Zasiłki dla bezrobotnych i roboty publiczne
• Utrzymanie polityki niskiej stopy procentowej (żeby oszczędzanie nie było opłacalne i
nastąpił wzrost wydatków na konsumpcje)

„Teoria wydatków inwestycyjnych” – przyczyna wahań tkwi w wydatkach inwestycyjnych.

Etapy:
• Efekt popytowy – zgłaszamy popyt (wg Keynesistów inwestycje wywołują efekt
popytowy – konsumpcja jako czynnik powodujący efekt popytowy)
• Efekt podażowy – (wg klasyków inwestycje wywołują efekt podażowy – np.
pojawiają się nowe miejsca pracy)

„Teoria innowacji Schumpetera” – (innowacje, nowe rynki zbytu, zmiany strukturalne o

charakterze organizatorskim)
Wg Schumpetera – brak innowacji prowadzi do kryzysu, z chwilą pojawienia się
innowacji i ich stosowania pojawia się ożywienie, ale z czasem gospodarka nasyci się
innowacjami i następuję oczekiwanie na nową innowacje (teoria Schumpetera znalazła swoje
zastosowanie podczas kryzysu lat 70).
Schumpeter upatrywał upadek kapitalizmu w wyniku przejścia z własności
jednoosobowej do własności wieloosobowej (menadżerowie – rozdzielenie funkcji kapitału
właścicieli i przekazanie go menadżerom).
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 10
„Teoria przeinwestowania Cassel’a”
Z chwilą pojawienia się inwestycji – następuje ożywienie, ale zdarza się, że nie
jesteśmy w stanie finansować inwestycji – zaciągamy kredyty i wpadamy w pętle zadłużenia
– wówczas dochodzi do kryzysu – kryzys zaczyna się od rynku pieniężnego.
Ponieważ:
S=I (źródłem finansowania inwestycji są oszczędności krajowe)

Dług publiczny

Dług wewnętrzny Dług zewnętrzny (w latach 70 duże kredyty zagraniczne – inwestycje

nie zakończone – efekt przeinwestowania)

„Teoria pieniężna Wicksell’a” – szukanie wahań koniunktury w czynnikach pieniężnych.

Teoria ta wskazuje, że rynek pieniężny wywołuje wahania koniunktury przez:
• Manewrowanie podażą pieniądza i stopami procentowymi
• Podaż pieniądza jest źródłem wahań koniunktury
• Zwiększenie dopływu strumienia pieniądza do gospodarki, powoduje spadek stóp
procentowych  ożywienie gospodarcze, natomiast wzrost stóp procentowych 
prowadzi do inflacji
• Z chwilą spadku podaży pieniądza  stopy procentowe rosną  pojawia się recesja
 może dojść do dezinflacji (deflacji) – ujemna stopa inflacji

Wszystkie ww. wahania dotyczą rzeczywistego PKB

Do teorii endogenicznych należy także „teoria realnego cyklu koniunkturalnego –

Prescott’a i Lucas’a) – dotyczy ona wahań tkwiących w potencjalnym PKB a nie realnym –
czyli czynnikami wywołującym zmiany są czynniki podażowe np.
• Inwestycje
• Zmiany w postępie technicznym
• Zmiany na rynku pracy
• Zmiany w organizacji pracy
• Zmiany strukturalne
• Zmiany w funkcjonowaniu państwa

Współcześnie – źródłem wahań są zmiany zarówno popytowe jak i podażowe pojawiają

się także zdarzenia nieoczekiwanie (szoki) – powodują tak samo jak wahania wytracenie
gospodarki z równowagi.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 11
Teoria egzogeniczna
„Teoria cyklu politycznego”
Wahania koniunktury są skutkiem polityki rządu, a ta z kolei podyktowana jest
kalendarzem wyborczym.
W okresie przedwyborczym następuje ożywienie polityków, wtedy to następuje
ożywienie gospodarcze, duże znaczenie ma też ograniczenie wydatków budżetowych.

Problematyka równowagi w gospodarce.

Równowaga:
popyt = podaż

Miernikiem wzrostu gospodarczego jest PKB i PNB

Produkcja potencjalna – produkcja możliwa do wytworzenia z dostępnych czynników.

Analiza gospodarki w krótkim czasie (model Keynesowski)

Założenia:
• Determinantą wpływającą na wielkość produkcji jest popyt globalny
• W gospodarce występuje nie pełne wykorzystanie zasobów (to oznacza, że analiza jest
w krótkim czasie) – stan niepełnego zatrudnienia czynników wytwórczych – istnieją
wolne moce wytwórcze
• Płace i ceny są sztywne (lepkie) – nie ulegają zmianie
o Nie uwzględniamy inflacji
o Wszystkie zmiany są realne
o Brak zmian nominalnych – wywoływanych ceną

Składniki popytu globalnego:

Pierwszym składnikiem popytu globalnego, jest konsumpcja (popyt konsumpcyjny).

AD (popyt globalny) = C (wydatki konsumpcyjne = popyt konsumpcyjny, wydatki na dobra i

usługi o charakterze konsumpcyjnym)
AD = C
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 12
Popyt konsumpcyjny w krótkim okresie czasu.
Funkcja konsumpcji’
Czynniki popytu konsumpcyjnego:

Popyt konsumpcyjny zależy od:

Y (dochód rozporządzalny) = C + S

Zależności pomiędzy Y a C możemy wyrazić za pomocą funkcji konsumpcji:

C=10+0,7Y
Konsumpcja autonomiczna +konsumpcja z bieżącego dochodu

KSK
10

Konsumpcja autonomiczna

Y (dochód)

W miarę wzrostu dochodów wydatki konsumpcyjne rosną (przy ceteris paribus).

Punkt 10 (przecięcia krzywej konsumpcji z osią y, nazywamy autonomicznym

popytem konsumpcyjnym, który oznacza popyt niezależny od wielkości dochodu.
Gospodarstwo domowe chce przeznaczyć na konsumpcje 8, nawet jeśli dochód
wynosi 0.

Przy zerowym dochodzi możemy wydawać na konsumpcje dzięki konsumpcji

autonomicznej. Źródłem konsumpcji autonomicznej są:
• Oszczędności
• Kredyty
• Pożyczki
• Zastawy

Popyt konsumpcyjny zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji – KSK

Y=C+S
1=0,7+0,3 KSO (krańcowa skłonność do oszczędzani)

KSK

Wzrost dochodu o 1 złotówkę, spowoduje zwiększenie się planowanej konsumpcji o

0,7 zł (czyli o 70 groszy).
Tangens kąta nachylenia krzywej konsumpcji, nazywamy krańcową skłonnością do
konsumpcji.
Krańcowa skłonność do konsumpcji – jest to każda część dodatkowej złotówki
dochodu rozporządzalnego, którą gospodarstwa domowe pragną przeznaczyć na konsumpcje.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 13
Funkcja oszczędności – obrazuje zamierzone oszczędności, przy każdym poziomie dochodu.

S S=-10+0,3Y

Y
-10

dochód rośnie => oszczędności rosną

Oszczędności to część dochodu, która nie jest konsumowana, z rysunku wynika, że
przy dochodzie zerowym oszczędności wynoszą (–10). Gospodarstwa domowe zmniejszają
oszczędności, co oznacza, co oznacza, że zużywają uprzednio zgromadzone zapasy.

1=0,7+0,3 KSO (krańcowa skłonność do oszczędzani)

KSK

Czyli oznacza to, że z każdej złotówki dochodu 0,7 zł przeznaczane jest na konsumpcje
a 0,3 zł musi być oszczędzane.

Krańcowa skłonność do oszczędzania w tym przypadku wynosi 0,3, ponieważ każda

dodatkowa złotówka dochodu jest przeznaczona albo na dodatkową zamierzoną konsumpcje,
albo na dodatkowe zamierzone oszczędności, oznacza to że KSK + KSO musi zawsze równać
się jedności.

Krańcowa skłonność do oszczędzania (KSO) – to część dochodu przeznaczona na

oszczędzanie.

Podsumowanie:
Popyt konsumpcyjny zależy od:
• Bieżących dochodów
• KSK
• Wielkości konsumpcji autonomicznej
• KSO
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 14
30 października 2006

Następnym składnikiem popytu globalnego, jest popyt inwestycyjny.

Popyt inwestycyjny – oznacza zamierzone (planowane) przez przedsiębiorstwa,

powiększenie zasobów kapitału trwałego (fabryki maszyny) oraz stanu zapasów.

Zapasy – to dobra przechowywane na potrzeby przyszłej produkcji lub sprzedaży.

AD = C + I

Popyt inwestycyjny (inwestycje) – zależy od przewidywań przedsiębiorstw co do

kształtowania się popytu na wytwarzane przez nich dobra i usługi.

Założenie:
- zakładamy autonomiczność popytu inwestycyjnego (niezależność) od poziomu
bieżącej produkcji i dochodu (warunek krótkiego okresu)
- krótki okres (niepełne wykorzystanie dochodów – wolne moce wytwórcze)

W naszej analizie nie można pominąć wskaźnika optymizmu konsumenta (określa

zadowolenie z konsumpcji).
Jeżeli wskaźnik ten maleje, oznacza to, że nie należy zwiększać produkcji, ani
inwestycji, jeżeli wskaźnik rośnie – opłacalne staje się zwiększanie produkcji.

Wykres funkcji popytu globalnego:

I (inwestycje) = 20

popyt globalny AD=C+I

C=10+0,7Y

30 I =20

10

produkcja, dochód
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 15
Rysunek przedstawia funkcje popytu globalnego. W tym przypadku stała wielkość I
(inwestycje), którą przedsiębiorstwa pragną wydać na inwestycje wynosi 20. Przy danej
funkcji konsumpcji C = 10 + 0,7Y, krzywa popytu globalnego AD przebiega w odległości 20
powyżej wykresu funkcji konsumpcji, przy każdej wielkości dochodu.
Ponieważ każda dodatkowa jednostka dochodu zwiększa popyt konsumpcyjny o 0,7,
nie zwiększa popytu inwestycyjnego (założenie krótkiego okresu), popyt globalny wzrasta
także o 0,7. Linia AD jest równoległa do wykresu funkcji konsumpcji, a nachylenie obu linii
wyznaczone jest przez krańcową skłonność do konsumpcji.

Produkcja w punkcie równowagi:

Rozpatrujemy sytuacje, w której popyt globalny spada poniżej poziomu zapewniającego pełne
zatrudnienie – przedsiębiorstwa nie mogą sprzedać tyle ile pragną (przymusowa nadwyżka
zdolności wytwórczych), również pracownicy nie mogą pracować tyle ile by chcieli
(przymusowe bezrobocie).
W tym celu potrzebujemy definicji równowagi krótkookresowej.

45° - (krzywa zagregowanej podaży,

popyt globalny przedstawia wielkość produkcji)

AD=C+I

65 E (S = I) C=10+0,7Y

30
I=20

10

65 produkcja, dochód

Krzywa popytu globalnego i zagregowanej podaży zrównuje się w punkcie E, oznacza to że

osiągamy równowagę.
Równowaga – punkt E jest jedynym punktem, w którym popyt globalny jest równy
dochodom, co oznacza zrównoważenie się planowanych wydatków i przewidywanego popytu
globalnego z rzeczywistą produkcja i faktycznym dochodem – przy założeniu stałych płac i
cen.
E: wytworzona produkcja = wielkości popytu globalnego
• z rysunku wynika, że dla każdej wielkości produkcji niższej niż poziom równowagi
(65) – popyt globalny będzie większy niż dochód i produkcja
• przy każdej wielkości produkcji przewyższającej poziom równowagi, popyt globalny
będzie mniejszy niż dochód i produkcja
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 16
Procesy dostosowawcze o charakterze realny prowadzące do osiągnięcia równowagi.

• Przy każdej produkcji mniejszej niż równowaga (65), popyt globalny jest wyższy niż
produkcja.
o Przedsiębiorstwa muszą zmniejszyć zapasy
o Jest do bodziec do zwiększania produkcji

• Przy każdej produkcji mniejszej niż (65), popyt globalny jest niższy niż produkcja.
o Przedsiębiorstwa zwiększają zapasy
o Jest to bodziec do ograniczenia produkcji

Wyznaczanie równowagi w oparciu o planowane oszczędności i planowane inwestycje.

inwestycje, oszczędności

S=-10+0,3Y

S>I

20 E (I=S) I (inwestycje)
I=20
S<I

XE
produkcja, dochody
-10

Produkcja w punkcie równowagi E oznacza zrównanie się planowanych inwestycji z

planowanymi oszczędnościami.
Wielkość produkcji zapewniająca równowagę wynosi XE, planowane inwestycje są
równe planowanym oszczędnością.
• Na prawo od punktu E gospodarstwa planują oszczędzać więcej, niż wynoszą
planowane inwestycje przedsiębiorstw
o Niedostateczny popyt konsumpcyjny, powoduje nie planowany wzrost
zapasów
o Jest to bodziec do ograniczenia produkcji

• Na lewo od E oszczędności gospodarstw są mniejsze niż wielkość zamierzonych

inwestycji przedsiębiorstw
o Następuje wyczerpanie zapasów
o Jest to bodziec do zwiększenia produkcji
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 17
Właściwości i specyfikacja inwestycji
• Przy inwestycjach najpierw ujawnia się efekt popytowy, przy zakończeniu inwestycji
pojawia się dopiero efekt podażowy
• Inwestycje powodują efekty mnożnikowe – tzn. zmiana inwestycji daje o wiele
większe zmiany popytu globalnego a następnie powoduje zmiany w produkcji.

Zmiany popytu globalnego

Keynes dowodzi, że popyt inwestycyjny może wykazywać znaczne wahania, silnie reagując
na bieżący pesymizm lub optymizm w ocenie przyszłości i nazwał to zjawisko naturalnym
instynktem inwestorów.

Załóżmy, że przedsiębiorstwa zaczynają pesymistycznie zapatrywać się na przyszły

popyt na ich produkcje. W wyniku tego ograniczają swój popyt inwestycyjny.
Na rysunku poniżej znajduje to wyraz w przesunięciu krzywej popytu globalnego z
położenia AD do położenia AD’.

popyt globalny 45°

AD=C+I
YE E
AD’

YE’ I↓ E’

XE’ XE dochody, produkcja

Z rysunku wynika:
• Przesunięcie popytu globalnego w dół oznacza też spadek produkcji do XE i przesuwa
punkt równowagi do E’
• Mimo, że spadek produkcji zapewniającej równowagę jest znacznie większy niż
spadek inwestycji, produkcja nie spada do zera, lecz stabilizuje się na nowym
poziomie równowagi, który wynosi XE’

Długość procesu dochodzenia przez gospodarkę do nowego poziomu równowagi, zależy od

dokładności przewidywania przez przedsiębiorstwa przebiegu tego procesu.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 18
Przypadek gdy popyt inwestycyjny rośnie.

popyt globalny 45° AD’

YE’ E’
AD

I↑
YE E

XE XE’ dochód, produkcja

Optymistyczne nastawienie przedsiębiorstw co do przyszłego popytu na ich produkcje.

Zauważać możemy na rysunku, że zmiany wielkości produkcji są spowodowane zmianami

wydatków autonomicznych – wszystkie wydatki autonomiczne – wywołują wydatki
inwestycyjne.

Mnożnikiem – nazywamy stosunek zmiany wielkości produkcji w punkcie równowagi do

powodującej ją zmiany wydatków autonomicznych.

X E ' − X E ∆PKB 1 1
k= =  =
∆I ∆I 1 − KSK KSO

Mnożnik jest większy wówczas:

• Gdy zwiększa się KSK
• Gdy KSO - maleje

Mnożnik:
• K>1 wówczas kiedy I (inwestycje) rosną
• I↓ - efekt mnożnikowy ujemny
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 19
Jaki skutek w całej skali gospodarki, wywołać może gospodarstwo domowe, gdy zdecyduje
się mniej oszczędzać a więcej konsumować i czy wpłynie to na wielkość konsumpcji
autonomiczne?

1. Gospodarstwo domowe postanawiają, że zaoszczędzą o x jednostek mniej i

jednocześnie skonsumują o x jednostek więcej przy każdym poziomie dochodu.
2. Krzywa oszczędności przesunie się w dół o x, natomiast krzywa konsumpcji o ten sam
x w górę.
oszczędności konsumpcja
C’
S
C
S’

dochód

dochód

Przesunięcie wykresu funkcji konsumpcji powoduje zmianę położenia krzywej popytu

globalnego z AD do AD’
popyt globalny

AD’
YE’
E’ AD

YE
E

XE XE’ dochód, produkcja

Mimo, że gospodarstwa domowe zamierzają zaoszczędzić mniej przy każdym poziomie

dochodu, oszczędności zapewniające równowagę zarówno w punkcie E jak i E’ są takie same.
Dochód wzrasta dla utrzymania równości zamierzonych oszczędności i zamierzonych
inwestycji.

Zmiana rozmiarów oszczędności, jakie gospodarstwa domowe pragną

poczynić przy każdym poziomie dochodu, prowadzi do zmiany wielkości dochodu
zapewniającej równowagę.
Nie następuje natomiast zmiana oszczędności w punkcie równowagi,
nadal muszą one równać się planowym inwestycjom. Zjawisko to określa się mianem
paradoksu zapobiegliwości.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 20
06 listopada 2006
Wpływ wydatków budżetowych na popyt globalny.

W krótkim okresie czasu wydatki państwa nie muszą się zmieniać wraz ze zmianą produkcji i
dochodu. Załóżmy, że G (wydatki budżetowe) są określone na odpowiednim poziomie
wybranym przez rząd. Poziom ten zależy np. od liczby szpitali, których budowę chce
finansować państwo, sum jakie chce wydać na obronę narodową.
;;;
G – są narzędziem fiskalnym państwa.
Polityka fiskalna (budżetowa) – to decyzja państwa dotycząca wydatków i podatków.
Wielkość wydatków ustalana jest w projekcie budżetu.

G (mają charakter autonomiczny)

dochód

G – niezależne od wielkości dochodu (od PKB), zmiana wielkości wydatków budżetowych

jest możliwa przy nowelizacji ustawy budżetowej.

Wydatki na płatności transferowe są sztywno ustalone, przy nieoczekiwanych niedoborach

zmniejsza się tylko wydatki bieżące.

Popyt państwa – wyrażają wydatki budżetowe.

Podział wydatków:
• Bieżące
• Sztywne

Wydatki możemy podzielić również na:

• Wydatki o charakterze konsumpcyjnym (70 %)
• O charakterze inwestycyjnym (30%)

Deficyt budżetowy – nadwyżka wydatków budżetowych nad dochody budżetowe (wpływy),

deficyt nie może przekroczyć 3% PKB.

Budżet – centralny plan dochodów i wydatków państwa.

Nadwyżka budżetowa – nadwyżka dochodów nad wydatkami.

Równowaga finansów publicznych – należy dążyć do równowag dochodów i wydatków.

 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 21
Głównym źródłem finansowania wydatków państwa są podatki, do innych dochodów
możemy zaliczyć:
• Zysk z firm państwowych
• ¾ zysku z NBP
• Wpływy z opłat skarbowych, manipulacyjnych, ceł
• Wpływy z prywatyzacji

Podatki a dochody:
Podatki netto (NT) – podatki minus transfery – przy założeniu, że nie ma podatków
pośrednich, podatki netto są po prostu podatkami bezpośrednimi Td pomniejszonymi o
płatności transferowe B.
Podatki netto zmniejszają dochody rozporządzalne ludności (tzn. sumę
przeznaczona na konsumpcje i oszczędności) w stosunku do dochodu i produktu
narodowego.
Oznaczmy przez YD (dochód rozporządzalny), przez Y (dochód i produkt narodowy),
przez NT (podatki netto) otrzymamy wówczas zależność:
YD =Y - NT
Jeżeli t jest stopą podatkową netto – to wpływy podatkowe netto dane są przez:
NT = t * Y
Dochód rozporządzalny jest do dochód narodowy pomniejszony o podatki netto.
Mając ustalone te zależności możemy określić zależność między dochodem rozporządzalnym
a dochodem narodowym:
YD = Y – NT = Y – t * Y = Y (1 – t)
Wnioski:
Gospodarstwa domowe mogą zatrzymać jedynie część równą (1 – t) z każdej złotówki
dochodu przed opodatkowaniem.
Gdy stopa opodatkowania netto jest równa 0,2 czyli 20%, wówczas dochody gospodarstw po
opodatkowaniu (rozporządzalne) wynoszą tylko 0,8 (80%) dochodu przed opodatkowaniem
Y. Pozostałe 20% przejmuje państwo.

G
NT

G < NT - nadwyżka

E =>G = NT
G>NT
deficyt

XE dochód
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 22
Popyt globalny

popyt globalny 45°

AD = C + I +G
E’
AD = C + I

G E

dochód, produkcja

Popyt globalny a podatki

Wzrost podatków ↑ => dochód rozporządzalny maleje ↓ => popyt konsumpcyjny

maleje↓ => przedsiębiorstwo zmniejsza produkcje => przedsiębiorstwo zmniejsza
zatrudnienie

Wniosek:
Podatki ↑ => KSK ↓ (zmiana KSK powoduje przesuniecie się krzywej AD – popytu
globalnego pod kątem)

popyt globalny
45° AD”

podatki↓ AD = C + I + G
E”

podatki ↑ AD’
E
E’

XE’ XE XE” produkcja, dochód

 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 23
Krzywa Laffera:

Wpływy do
budżetu z tytułu
podatków

społecz. nie akceptuje podatków

społeczeństwo
akceptuje podatki

XE stopa opodatkowania

KSK’ (z dochodu narodowego) = KSK (z dochodu rozporządzalnego) * (1 – t) Y

Efekt mnożnikowy po uwzględnieniu podatków:

1
k=
1 − KSK '

Wpływ wydatków budżetowych na popyt globalny

popyt globalny 45°

AD’
E’
YE’ AD

AD”
G↑ E

G↓
E”
YE” efekt studzenia
wzrost niezadowolenia społecznego
XE” XE XE’ dochód, produkcja

Wydatki budżetowe wywołują zmiany w popycie globalnym.

Uwaga: Wydatki autonomiczne zawsze odznaczamy na osi OY.
Polityka fiskalna – umożliwia wpływanie na dynamikę wzrostu w krótkim okresie.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 24
Łączny efekt wydatków i podatków.

Założenia:
Wydatki i podatki rosną o taką samą wielkość.

popyt globalny
AD’ = C + I +G
E’ AD = C + I

produkcja, dochód

Wydatki budżetowe => efekt mnożnikowy

Krzywą AD’ konstruujemy w ten sposób, że najpierw następuje równoległe przesunięcie do

AD, a następnie pod kątem (wywołane zmianą KSK).

Efekt mnożnika zrównoważonego budżetu – mówi o wzroście wydatków państwa, któremu

towarzyszy wzrost podatków => to na powoduje wzrost dochodu i produkcji w stanie
równowagi => co jest skutkiem wydatków budżetowych, które wywołują efekt mnożnikowy.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 25
13 listopada 2006
Deficyt budżetowy.

Równowaga budżetowa – stan pożądany – rzadki.

Dochód ↑ => wpływ do budżetu ↑ - może dojść do nadwyżki budżetowej.
Deficyt budżetowy – nadwyżka wydatków budżetowych nad dochodami budżetowymi.
Deficyt budżetowy = G – NT(podatki netto)

Istnieje zakaz finansowania deficytu budżetowego przez dodrukowanie pieniędzy.

Czy deficyt jest szkodliwy?

Deficyt krótkookresowy (koniunkturalny) – jeśli maleje popyt globalny, należy go

podtrzymać na stały poziomie np. poprzez:
• Zwiększenie wydatków budżetowych aż do osiągnięcia równowagi
• Wydatki budżetowe przyniosą efekt w postaci => powiększenia dochodu =>
zwiększenie wpływów do budżetu
• Podtrzymując popyt i produkcje
• W krótkim okresie deficyt jest korzystny
Deficyt długookresowy (strukturalny) – strukturalna nadwyżka wydatków nad dochodami.
• Pojawia się problem z finansowaniem deficytu, rodzi on koszty w gospodarce,
ponieważ musi być czymś sfinansowany.

W jaki sposób zmniejszyć deficyt budżetowy?

Sposoby zmniejszania deficytu wynikają z samej istoty deficytu.

1. Zmniejszenie wydatków budżetowych
2. Zwiększenie wpływów do budżetu

Zmniejszenie wydatków budżetowych:

• Restrukturyzacja wydatków – zmniejszenie wydatków na cele konsumpcyjne a
zwiększenie na cele inwestycyjne
o W krótkim czasie – efekt studzenia – dochody ludzi zmaleją, skutkiem będzie
odebranie przywilejów określonym grupą w gospodarce, spadek dochodu =
spadek popytu.
o W długim okresie – możliwość obniżenia podatków, wzrost dochodu
rozporządzalnego, wzrost konsumpcji, inwestycji i wpływów do budżetu.
Zwiększenie wpływów do budżetu:
• Podwyższenie podatków – dochody rozporządzalne maleją, maleje konsumpcja,
inwestycje, popyt

Istnieją także alternatywne źródła:

• Wzrost wpływów do budżetu z tytułu prywatyzacji
• Dochody NBP
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 26
Źródła pokrycia deficytu budżetowego.

Rząd ma obowiązek wskazania źródła pokrycia deficytu, ponieważ odpowiada za politykę

fiskalną:
• Dług publiczny – zaciąganie kredytów (zobowiązań) u społeczeństwa.
o Narzędziem jest sprzedaż przez państwo obligacji (osobą fizycznym) o
terminie zapadalności powyżej 1 roku, bonów skarbowych –
krótkoterminowych – rząd ma obowiązek wykupienia po terminie
zapadalności.
 Często sprzedaż taka wiąże się z efektem „śnieżnej kuli” – spłata
jednych obligacji przez emisje następnych.
o Narzędziem mogą być też kredyty w bankach zagranicznych, lub w instytucjach
finansowych zagranicznych takich jak: Międzynarodowy Fundusz Walutowy,
Europejski Bank Funduszy i Rozwoju.

Zadłużenie w Polsce:
50% zadłużenie w bankach krajowych = 50% zadłużenie w bankach zagranicznych.

Deficyt budżetowy nie może przekroczyć 60% PKB – w Polsce zadłużenie to wynosi 50%.

Dług publiczny jest bardzo kosztowny – absorbuje oszczędności krajowe, jeżeli finansujemy
nim wydatki konsumpcyjne to koszt podnosi się co ma wpływ na stopy procentowe (kapitał
drożeje) i przez to inwestycje maleją.

Wzrastający dług publiczny jest kosztem dla całej gospodarki, koszt obsługi długu może
przewyższyć nawet sam dług.

Dług publiczny nie jest tylko procederem w skali makro ale także mikro – np. gminy – emisja
obligacji.

Deficyt budżetowy jest bardzo niekorzystny – należy go zmniejszać – spadek wielkości

deficytu doprowadzi do spadku stóp procentowych.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 27
Import i eksport w popycie globalnym.

AD = C + I + G + X + Z

Eksport – popyt zagranicy na nasze towary krajowe.

Import – nasz popyt na towary z zagranicy.

eksport, import Z (import, zależny od dochodów naszego kraju)

Deficyt w bilansie
X<Z handlowym

_
YE X (eksport, wydatek autonomiczny,
E (bilans handlowy nie zależy od dochodu)
+ w równowadze)

X>Z

XE dochód

Eksport jest kolejnym wydatkiem autonomicznym (nie zależy od dochodów naszego kraju),
jest zależny od dochodów za granicą. Im słabsza złotówka (w stosunku do innych walut) tym
bardziej opłacalny.

Import zależy od dochodu narodowego. Im mocniejsza złotówka tym bardziej opłacalny.

Bilans handlowy – zestawienie eksportu z importem.

Wpływ eksportu na produkcje.

popyt globalny
45° AD’ = C + I + G + X
E’
E” AD” = C + I + G + X - Z
AD = C + I + G

X↑ E

XE” produkcja, dochód

XE XE’

Jeżeli eksport wywołuje zmiany w produkcji jest pozytywny.

Eksport – wywołuje efekt mnożnikowy, ponieważ nie zależy od dochodu.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 28
Krańcowa skłonność do importu

import, eksport
Z

E X

KSI

dochód

KSI – (krańcowa skłonność do importu) – informuje nas jaką część każdej jednostki
dochodu przeznaczamy na import (zależy od dochodu).

1
k=
1 − KSK '+KSI

po wprowadzeniu podatków

Łączny efekt mnożnikowy w gospodarce zamkniętej jest większy niż w otwartej,

spowodowane jest to wpływami z importu.

Wydatki autonomiczne – w popycie tworzą efekt mnożnikowy, rodzący skutki w produkcji.

 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 29
20 listopada 2006
Pieniądz w gospodarce rynkowej.

Pieniądz – podstawowa kategoria gospodarki rynkowej.

Pieniądz – powszechny akceptowany środek płatniczy za nabywane dobra i usługi oraz

środek służący do spłacania (regulowania) długów.

Pieniądzem jest wszystko co jest środkiem płatniczym, a przy tym równocześnie miernikiem
wartości, środkiem płatniczym i środkiem przechowywania rezerw.

Historia i ewolucja pieniądza:

• Sumerowie jako pierwsi ustalili wartość wymienna towarów na podstawie
zgromadzonych u nich kruszcu i wydawali potwierdzenie tej wartości na glinianych
tabliczkach – stworzyli jednostkę rozrachunkową pieniądza.
• Pieniądza towarowy – to pieniądz pełno wartościowy, wartość realna = wartości
nominalnej, to oznacza, że gdy straci funkcje pieniądza, nie straci swojej wartości
użytkowej (realnej).
• Pieniądz kruszcowy - płytki złota i srebra, na których początkowo królowie, później
rządy innych krajów biły na nich stempel potwierdzający wagę i wartość danego
kruszcu. Pieniądz kruszcowy przetrwał do XX wieku, bowiem w 1910 używano tych
„monet” do wyrównywania sald w obrocie międzybankowym.
• Bimetalizm – wykorzystanie złota i srebra do w tworzeniu systemu pieniężnego
(dwukruszcowego), ale powstanie tego systemu było niebezpieczeństwem związanym
ze zmianą pierwotnie ustalonej relacji złota do srebra, prowadziło to do napływu i
odpływu tych kruszców a ta reakcja dokonywała się według prawa Kopernika –
Greschama – pieniądz gorszy wypiera pieniądz lepszy.
• Monometalizm – wprowadzenie samego systemu złotego (wymiana banknotów na
złoto trwała do 1971 roku, jako ostatnie wycofały się z tego systemu USA).
• Wraz z odchodzeniem od systemu złotego pojawił się banknot – który był notą
banku – zapisem umożliwiającym jego wymianę na określoną ilość złotych monet.
• Następnym etapem jest uchylenie prawa do zamiany banknotu na monety złote.
Pojawia się pieniądz papierowy – umowny znak wartości nadanej mu obligatoryjnie
przez państwo, który nie może być wymieniony na złoto ani żaden inny substytut.
Pełni on funkcje środka płatniczego w tym państwie i środka cyrkulacji, a także jest
środkiem umożliwiającym ściąganie podatków opłat i świadczeń od obywateli na
rzecz państwa. Koszt wytworzenia pieniądza papierowego jest niższy od korzyści
płynących z posiadania tego pieniądza (wartość nominalna ≠ wartość realna).
• Kolejny etap to upowszechnienie takiej formy, w której nie przyjmuje on żadnej
materialnej postaci, czyli pieniądza bezgotówkowego – podstawą jego tworzenia jest
powstanie wierzytelności podmiotów gospodarczych – czyli uprawnienia do
otrzymania świadczenia pieniężnego lub rzeczowego od drugiej osoby prawnej lub
fizycznej.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 30
Historyczny rozwój pieniądza związany jest rozwojem relacji wymiennych w gospodarce:
• Gospodarka naturalna – wymiana bez pośrednictwa pieniądza, towar za towar.
• Gospodarka pieniężna – po upadku feudalizmu, zostają zlikwidowane daniny na rzecz
podatków i następuje rozwój handlu.
• Gospodarka rynkowa – pojawia się wraz z kapitalizmem

P  T  P’
P’ – pieniądz z przyrostem (zyskiem)
Pieniądz w gospodarce rynkowej zmienia się w kapitał, jest źródłem
powiększania kapitału.

Funkcje pieniądza w gospodarce:

POŚREDNIK WYMIANY – (podstawowa funkcja) – w tej funkcji pieniądz jest środkiem za

pośrednictwem którego ludzie dokonują wymiany dóbr i usług (akt kupna i sprzedaży).

- pośrednik wymiany = cyrkulacja = środek płatniczy

Ilość pieniądza potrzebnego w gospodarce – równanie ilości pieniądza w obiegu.

M * V = Q * PC

PKB
M – ilość pieniądza w obiegu (podaż)
V – szybkość obiegu pieniądza
Q – ilość wytworzonych dóbr i usług
PC – poziom cen

M=PKB \ V

Szybkość obiegu pieniądza – to ilość transakcji kupna i sprzedaży, jaką można dokonać
jednostką pieniądza w jednostce czasu, zależy ona od siły nabywczej pieniądza (ilość dóbr i
usług jakie możemy nabyć), a ta z kolei od inflacji.

INFLACJA ↑ => SIŁA NABYWCZA ↓

(pieniądz jest słabszy)

FUNKCJA PIENIĄDZA JAKO REGULATORA ZOBOWIĄZAŃ.

Pieniądz – służy do regulowania zobowiązań, czyli do zapłaty długu w
czasie. Pojawia się wówczas, gdy nabywamy dobra i płacimy w późniejszym czasie
(regulujemy zobowiązanie).
• Odstępstwo w czasie pomiędzy kupnem a zapłatą – oznacza zaciągnięcie kredytu.
• Formy pieniądza kredytowego – weksle, obligacje, czeki.
• Kredyt jest stosunkiem społecznym w którym kredytobiorca zgłasza popyt na
pieniądz, a ceną tego kredytu jest stopa procentowa.
• Skłonność do zaciągania kredytów zależy:
o Od dochodów
o Od oprocentowania (ceny kredytów)
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 31
FUNKCJA PIENIĄDZA JAKO ŚRODKA OSZCZEDZANIA – (akumulowania,
tezauryzacji).
Pieniądz – jest środkiem przechowywania wartości, ponieważ można wykorzystywać go do
dokonywania zakupów w przyszłości.
• Środkami przechowywania wartości mogą być także nieruchomości, kolekcje
znaczków, czy oprocentowane wkłady bankowe. Ponieważ pieniądz jako taki nie
przynosi odsetek, a jego siła nabywcza zmniejsza się w wyniku inflacji, istnieje z
pewnością lepsze niż pieniądze środki przechowywania wartości.
• Preferuje się dywersyfikacje czyli zróżnicowany portfel aktywów.
o Preferencje płynności: gotówka, czeki, weksle, obligacje, akcje (najmniej
płynne).

FUNKCJE PIENIĄDZA JAKO JEDNOSTKI ROZRACHUNKOWEJ.

Jednostka rozrachunkowa – jest to jednostka, w której są wyrażone ceny i prowadzi się
rozliczenia.

Jeżeli pieniądz pełni tą samą funkcje zarówno na rynku wewnętrznym jak i zewnętrznym
(międzynarodowym) to nazywamy go pieniądzem światowym.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 32
27 listopada 2006

Ewolucja pieniądza światowego.

1. Pieniądz towarowy – złoto (współcześnie złoto nie spełnia funkcji pieniądza).
2. Po II wojnie światowej (do 1971 roku) – pieniądz papierowy – miał on określoną
relacje do złota. Kursy oparte o parytety walutowe złota np.
1$ - 0,8g złota
1 zł – 0,2g złota
Ten system nazywa się dewizowo złotym lub sztabowo złotym. Był to system stałych
kursów walutowych (zostały ustalone w Bretton Woods – 1 uncja złota = 35$ - stała
wartość).
Ponieważ kursy walutowe oparte były na parytecie monetarnym złota, banki musiały
utrzymywać rezerwy w sztabach złota.
Ten system mógł trwać do momentu w którym inflacja nie wzrosła (wszystkie ceny rosły
a cena złota była stała).
3. System płynnych kursów walutowych – ceny kształtują się w zależności od relacji
popytu i podaży na rynkach walutowych.
• W warunkach koniunktury cena złota rośnie
• W warunkach niepewności cena złota rośnie, ponieważ popyt na złoto również
wzrasta.
(współcześnie brak relacji pieniądza do złota)
4. Pieniądz bezgotówkowy (jego podstawą są wierzytelności) – (idea pojawiła się w
1969) – SDR – y czyli specjalne prawa ciągnienia, to pieniądz który spełnia funkcje
jednostki rozliczeniowej. Musi mieć (i ma) pokrycie w wierzytelnościach, można
zaciągać w tych jednostkach kredyty w Międzynarodowym Funduszu Walutowym.
• Początkowo wartość 1 SDR była określona na 1$, następnie wartość określana w
oparciu o 16 walut, później o 5 (funt brytyjski, dolar amerykański, jen japoński,
marka i frank francuski), obecnie marka i frank zastąpione zostały prze euro.

CZYNNIKI OKREŚLAJĄCE POPYT NA PIENIĄDZ.

Z jakiego powodu zgłaszamy popyt na pieniądz?

• Potrzebny jest do dokonywania transakcji rynkowych.
• Posiadanie pieniądza przynosi korzyści (dochód) w postaci stopy zysku
(procentowej)

Niezależnie od rodzaju pieniądza istnieją trzy czynniki determinujące popyt na pieniądz:

1. Wielkość osiąganych dochodów przez podmioty
• Wielkość naszych dochodów określa poziom naszych wydatków (funkcja
konsumpcji) – pieniądz jest nam potrzebny, żeby móc kupować.
• Dochody ↑ => wydatki ↑ (zwiększamy nasze wydatki)=> popyt na pieniądz↑
• Dochody ↓ => wydatki ↓=> popyt na pieniądz ↓
Zakładamy niezmienność innych czynników wpływających na dochody.

W okresie koniunktury: popyt globalny ↑ => popyt na pieniądz ↑ => stopa

procentowa ↑ => dochód ↑ (cena pieniądza ↑)
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 33

2. Wysokość stopy procentowej.

• Wysokość stopy procentowej – określa korzyść z posiadania pieniądza, jeżeli
Rada Polityki Pieniężnej zmienia stopę procentową – to zmienia cenę pieniądza.
Stopę procentową należy traktować jako:
o Cenę pieniądza.
o Koszt pozyskania pieniądza
o Następnie jako dochód z posiadania pieniądza – czyli oszczędności
• Stopa procentowa ↑ => popyt na pieniądz ↓ (ponieważ cena pieniądza rośnie,
czyli koszt jego pozyskania rośnie) => korzyść płynąca z posiadania pieniądza ↓
• Stopa procentowa ↓ => popyt na pieniądz ↑ (bo koszt pozyskania pieniądza ↓)
=> zwiększa nam to korzyść płynącą z posiadania pieniądza ↑

STOPA PROCENOTWA I DOCHODY wpływają na popyt w ujęciu REALNYM.

3. Poziom cen – wpływa na poziom popytu w ujęciu nominalnym).

• Zmiana ceny wpływa na konieczność rozróżnienia cen nominalnych i realnych:
o Ceny nominalne – wielkości wyrażone w cenach bieżących są kwotami
nominalnymi wydanymi na dobra i usługi.
o Ceny realne – są to wielkość wyrażone w cenach stałych to kwoty
skorygowane o zmianę poziomu cen.
o Dochód nominalny \ poziom cen = dochód realny
• Ceny ↑ (inflacja) => nominalnie potrzebujemy większą ilość pieniądza na
zakup tego samego koszyka dóbr i usług => popyt na pieniądz w ujęciu
nominalnym ↑ => popyt w ujęciu realnym nie zmienia się.
o Ceny dotychczas nabywanych dóbr i usług wzrosły, więc realnie nic się nie
zmienia, nominalnie zgłaszamy większy popyt, możemy zapłacić wyższą
cenę.
• Ceny ↓ => popyt na pieniądz w ujęciu nominalnym ↓ => w ujęciu realnym
popyt na pieniądz nie zmienia się.

Zależność tą możemy przedstawić w postaci krzywej popytu na pieniądz.

Stopa procentowa

Wzrost popytu na pieniądz spowodowany obniżką cen

LF – krzywa popytu na pieniądz

Realna podaż pieniądza

Im tańszy pieniądz => popyt na pieniądz ↑

 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 34

Dlaczego zgłaszamy popyt na pieniądz gotówkowy?

• Kryterium preferencji płynności – pieniądz gotówkowy ma 100 % płynności –
płynność oznacza szybkość z jaką można dokonać zamiany jednego aktywa
finansowego na gotówkę bez utraty wartości.
• Hierarchia płynności:
o Pieniądz gotówkowy
o Czek
o Weksel
o Obligacje
o Akcje – papiery wartościowe obciążone dużym stopniem ryzyka

Motywy zgłaszanego popytu na pieniądz.

• Motyw transakcyjny – oznacza to, że zgłaszamy zapotrzebowanie na pieniądz
gotówkowy, po to żeby móc dokonać transakcji kupna dóbr czy też usług – są to
zakupy, których nie możemy zrealizować pieniądzem bezgotówkowym. Motyw ten
wynika z funkcji pieniądza jako środka cyrkulacji.
• Motyw przezornościowy – chęć posiadania pieniądza gotówkowego na wypadek
nieoczekiwanych wydatków, transakcji (intratny zakup – zyskowny) – motyw
związany z funkcją środka cyrkulacji.
• Motyw portfelowy – chęć posiadania gotówki w celu nabycia portfela (zestawu)
zróżnicowanych aktywów finansowych, które mogą przynieść dochód. Motyw
związany z funkcja środka oszczędzania.
Ograniczenie ryzyka poprzez dywersyfikacje portfela aktywów finansowych,
dywersyfikacja uwzględnia osiąganie zysków w długim czasie.
Małe ryzyko => zysk ↓
• Motyw spekulacyjny – posiadanie pieniądza gotówkowego aby nabyć jakieś waluty
lub aktywa finansowe w przewidywaniu przyszłych zysków płynących z tych
aktywów. Spekulacja polega na wykorzystaniu różnicy cen (krótki okres) – większe
ryzyko, ale możliwy większy zysk.

Podaż pieniądza.
Odpowiedzią na zgłaszany popyt na pieniądz jest podaż pieniądza.
Bank centralny – jest jedynym bankiem, który zaopatruje gospodarkę w pieniądz – posiada
prawo emisji znaków, musi oszacować ile w danym roku gospodarka będzie potrzebować
pieniądza.
Bank centralny określa wielkość podaży pieniądza w każdym roku. Jest też
zobowiązany do kontroli podaży pieniądza.

Podaż pieniądza – jest to całkowita wartość znajdujących się w obiegu zasobów pieniądza,
występującego w roli środka wymiany.
• Jest wielkością stała nie zależna od stopy procentowej.
• Uwzględnia dynamikę cen. Stopa procentowa
• Krzywa podaży pieniądza:

LL0 – podaż pieniądza

„Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 35

Realna podaż pieniądza

 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 36
Pieniądz gotówkowy dostarczany przez bank centralny określa się jako bazę monetarną –
inaczej zasób pieniądza wielkiej mocy – jest to łączna ilość pieniądza gotówkowego będąca
w posiadaniu systemu bankowego jak i w obiegu poza bankowym.

W systemie bankowym można kreować dodatkową ilość pieniądza ale nie gotówkowe tylko
kredytowego i depozytowego (banki komercyjne).
Banki komercyjne mają własne zasoby kapitału i oszczędności (depozyty) od ich wielkości
zależy wielkość wytworzonego pieniądza kredytowego.

M0 – Baza monetarna – miara pieniądza – w oparciu o pieniądz wielkiej mocy banki

komercyjne mogą udzielać kredytu.

poza bankiem

gotówka
= skłonność do oszczędzania w systemie bankowym
wkady

w systemie bankowym

Im niższy ten stosunek (wkłady ↑) to mnożnik kreacji pieniądza (MKP) ↑.

Mnożnik kreacji pieniądza (MKP) – obrazuje wielkość zmiany w ilości pieniądza

wywołaną zmianą bazy monetarnej o jednostkę.

Zależności:
Dochody ↑ => wydatki ↑ => bank centralny musi zaopatrzyć nas w pieniądz.
Dochody ↑ => skłonność do oszczędzania ↑ => banki komercyjne mogą udzielać
większych kredytów.

MKP > 1

Od czego zależy mnożnik kreacji pieniądza:

• od oszczędności jakie lokujemy w systemie bankowym, ilość tych oszczędności
mierzymy relacją gotówki w obiegu poza bankowym do wielkości wkładów w
systemie bankowym (MKP jest większy wtedy gdy ten stosunek jest mniejszy).
• Od obowiązkowej stopy rezerw gotówkowych, które muszą posiadać banki
komercyjne (im niższa stopa rezerw obowiązkowych => wyższy mnożnik kreacji
pieniądza).

M0*MKP = M1 – podaż pieniądza – ilość pieniądza z którą spotykamy się na rynku.

• Obejmuje pieniądz gotówkowy w obiegu poza bankowym (na rynku)
• Wkłady a’vista (wkłady na żądanie) w systemie bankowym.
• Ilość pieniądza która jest potrzebna do regulowania transakcji rynkowych

Podaż pieniądza gotówkowego – kształtuje bank centralny.

Podaż pieniądza bezgotówkowego – kształtują: banki komercyjne, organy administracji
państwowej, instytucje finansowe, para banki.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 37
Rodzaje agregatów podaży:
• M0 (baza monetarna) - M0 - baza monetarna, najwęższa koncepcja miary pieniądza,
obejmująca wartość krążącego w gospodarce pieniądza gotówkowego,
wyemitowanego przez bank centralny, oraz wartość rachunków bieżących banków
komercyjnych w banku centralnym, za pomocą których dokonują one codziennych
rozliczeń między sobą oraz z NBP, a także rachunków rezerwy obowiązkowej.
• M0 + wkłady na żądanie = M1 - obejmuje oprócz pozycji z M0 całą wartość
depozytów na żądanie w złotych i walutach obcych w bankach komercyjnych osób
prywatnych, podmiotów gospodarczych i niebankowych instytucji finansowych.
• M1 + depozyty krótkoterminowe = M2 - M1 plus wszystkie depozyty w bankach
komercyjnych o terminie zwrotu do 2 lat włącznie.
• M2 + depozyty długoterminowe = M3 - najszersze pojęcie pieniądza, zawierające
oprócz pozycji z M2 bankowe papiery dłużne o terminie zwrotu nie przekraczającym
2 lata oraz zobowiązania banków z tytułu operacji z przyrzeczeniem odkupu,
przeprowadzonych przez banki z podmiotami niebankowymi.

Równowaga na rynku pieniężnym.

Stopa procentowa
LL0

rE E

LF
XE
Realna podaż pieniądza

Rynek pieniądza znajduje się w równowadze  cena pieniądza w wysokości stopy

procentowej (stopy równowagi) równoważy zgłaszany popyt na pieniądz z dostarczoną
podażą.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 38
04 grudnia 2006
Stopa procentowa
LL0
r1 A nierównowaga

rE E
Nadwyżka popytu nad podażą

r2 B
LF
XE
Realna podaż pieniądza

• Im wyższa stopa procentowa tym mniejszy popyt na pieniądz, czyli korzyść z

posiadania pieniądza maleje.
• EA => stopa procentowa wyższa od stopy równowagi => popyt na pieniądz ↓ =>
koszt pozyskania pieniądza ↑ => podaż pieniądza jest stała (bank centralny nie
może zmienić podaży pieniądza ponieważ jest ona ustalona na cały rok).
o Niedobór popytu w stosunku do podaży – jeżeli bank centralny nie będzie
ingerował to będzie presja na zmniejszenie stóp procentowych co pociągnie za
sobą zwiększenie popytu na pieniądz i powrót do stanu równowagi.
• EB => stopa procentowa niższa od stopy równowagi => popyt na pieniądz ↑ =>
koszt pozyskania pieniądza ↓(pieniądz tanieje).
o Nadwyżka popytu na pieniądz wymusza wzrost stóp procentowych.
Nadwyżka ta jest niwelowana przez emisje obligacji (nadwyżka obligacji –
obligacje pełnią funkcje pieniądza).

W wyniku wzrostu gospodarczego, wzrasta poziom dochodów. Jak zmieni się sytuacja
na rynku pieniądza?

Poziom dochodów ↑ (rośnie KSO) => popyt na pieniądz ↑ => nadwyżka popytu ciągnie w
górę stopy procentowe.

Dochody to czynnik popytowy zmiany stanu równowagi na rynku pieniądza.

Stopa procentowa

rE’ E’

rE E

rE“ E” LF’
LF
LF”

XE
Realna podaż pieniądza
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 39
Oddziaływanie banku centralnego na podaż pieniądza.
• Kontroluje podaż pieniądza
• Możliwość emisyjna
• Oddziaływanie na podaż bezpośrednie i pośrednie.

Oddziaływanie pośrednie – oddziaływanie na wielkość mnożnika kreacji pieniądza (który

zależy od banków komercyjnych).
• Określenie wysokości stopy procentowej (ostatnia środa każdego miesiąca) –
realizacja celu inflacyjnego
• Podstawową stopą na rynku pieniądza w Polsce jest stopa referencyjna z obrotów
krótkookresowych (4%)
o Druga to stopa dyskontowa (4,5%)
o Najwyższa to stopa lombardowa (5,5%)

Decyzje o zmianie stóp procentowych bank centralny podejmuje na podstawie dynamiki cen,
dochodów i sytuacji na rynku pieniądza.

Jeżeli bank centralny widzi zagrożenie celu inflacyjnego (np. poprzez przyspieszenie
inflacji) podejmuje decyzje o podwyższeniu stóp procentowych.
Jeżeli bank centralny podwyższa stopę procentową to mamy do czynienia z
zaostrzeniem polityki pieniężnej – restrykcyjna polityka pieniężna (drogiego, twardego
pieniądza).
Skutki decyzji dotyczących podniesienia stóp procentowych są widoczne po długim
okresie czasu (6 miesięcy do 2 lat). To opóźnienie czasowe (asymetria) jest własnością
polityki pieniężnej – długie oczekiwanie na skutki.

Bank centralny podnosi stopę procentową => wymusza spadek popytu na pieniądz =>
podaż pieniądza maleje.

Narzędzia banku centralnego do kształtowania podaży pieniądza.

Stopa dyskontowa .
Dyskonto – udzielanie kredytów bankom komercyjnym przez bank centralny pod
zastaw weksli.
• Jeżeli bank centralny stosuje politykę restrykcyjną to: zwiększa stopę dyskontową,
wzrost ten oznacza ograniczenie kredytów przez banki komercyjne.

Jeżeli bank centralny chce zmniejszyć podaż pieniądza to obniży podstawowe stopy
procentowe. Mamy wówczas do czynienia z polityką taniego pieniądza (polityka łagodna,
ekspansywna) – zwiększenie kreacji pieniądza kredytowego.
Ekspansja – polega na zwiększeniu ilości pieniądza.

• Bank centralny zmniejsza stopę dyskontową to pieniądz tanieje, zaciąganie

kredytów przez banki komercyjne staje się korzystne.

Neutralna polityka pieniężna – polega na utrzymywaniu stóp procentowych na stałym

poziomie.

Stopa lombardowa – udzielanie kredytów przez bank centralny, bankom komercyjnym pod
zastaw.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 40

Bank centralny podwyższa którąś ze stóp procentowych. Jaki będzie skutek na rynku
pieniądza?

% LL0’ LL0

E’
rE’

E
rE
LF
Realna podaż pieniądza

Spadek podaży pieniądza powoduje wzrost stóp procentowych zapewniających równowagę,

wzrost ten pozwala zmniejszyć popyt na realne zasoby pieniądza w takim samym stopniu w
jakim zmniejszyła się jego zaoferowana ilość.

Narzędziem do kształtowania podaży pieniądza przez bank centralny jest określenie

wysokości stopy rezerw gotówkowych obowiązkowych dla banków komercyjnych - to
minimalna relacja rezerw gotówkowych do wielkości wkładów – rezerwy gotówkowe muszą
utrzymywać banki komercyjne na mocy decyzji banku centralnego.
• Banki komercyjne nie mogą z rezerw udzielać kredytów, jest to zabezpieczenie
wypłacalności.
• Stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych ↑ => mnożnik kreacji pieniądza ↓ =>
podaż pieniądza ↓ => banki komercyjne udzielają mniej kredytów (obniżenie
zysków banków komercyjnych – mobilizuje banki do ściągania wierzytelności od
dłużników) => ograniczenie wydatków inwestycyjnych i konsumpcyjnych.
o Zwiększenie stopy rezerw obowiązkowych przez bank centralny jest wyrazem
polityki restrykcyjnej banku centralnego.
• Stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych ↓ => ma na celu zwiększenie podaży
pieniądza => kreacja pieniądza kredytowego ↑ => mnożnik kreacji pieniądza↑ -
takie zachowanie banku centralnego jest przejawem ekspansywnej polityki pieniężnej,
jest to korzystna polityka wobec banków komercyjnych, ponieważ mogą utrzymywać
mniejsze rezerwy a zwiększać przez to podaż kredytów

Narzędzia: stopa dyskontowa i stopa obowiązkowych rezerw gotówkowych są narzędziami

pośredniego wpływu banku centralnego na podaż pieniądza.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 41

Narzędzia bezpośredniego oddziaływania banku centralnego na podaż pieniądza.

Bezpośrednie – oznacza wpływ na wielkość bazy monetarnej (ilość pieniądza).

Narzędziem tym są operacje otwartego rynku – które polegają na kupnie lub sprzedaży
papierów wartościowych na rynku finansowym, którego operacje zmieniają podaż pieniądza,
są to obligacje i bony skarbowe.
• Bank centralny sprzedaje obligacje => podaż pieniądza ↓ => przejaw polityki
restrykcyjnej => bank centralny ściąga pieniądz z rynku.
Obligacja – dłużny papier wartościowy przynosi dochód w postaci stopy procentowej, ta
operacja jest niekorzystna dla nas wszystkich ponieważ bank centralny musi wykupić
obligacje i zapłacić procent). Popyt na obligacje wynika z funkcji oszczędzania.
• Bank centralny skupuje obligacje => podaż pieniądza ↑ => przejaw polityki
ekspansywnej => pieniądz wpływa na rynek.

Operacje te mogą pojawić się na rynku bez względu na sytuacje na rynku pieniądza  rząd
pokrywa deficyt budżetowy.

Bank centralny wykupuje obligacje => podaż pieniądza rośnie => spadają stopy
procentowe aby wzrósł popyt na pieniądz.

% LL0 LL0’

LF

r0 E

r1 E’

Realna podaż pieniądza

 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 42
11 grudnia 2006

Rola i funkcje banku centralnego.

Bank centralny:
• Najważniejsza instytucja na rynku pieniężnym
• Odpowiada za politykę pieniężną i zajmuje się kształtowaniem polityki pieniężnej
• Bank centralny jest bankiem państwa
• Jest instytucją finansową.

Funkcje banku centralnego:

1. Jest bankiem państwa – ujawnia się to w funkcji emisyjnej.
• Zaopatruje gospodarkę w pieniądz gotówkowy (bilon, banknoty)
• Nie pełnej kontroli nad kreacja pieniądza kredytowego
• Nie jest jedyną instytucją kształtującą podaż pieniądza (pieniądz kredytowy –
banki komercyjne)
• Jest bankiem emisyjnym i z tego tytułu osiąga zyski a istotna część tego zysku
wpływa do budżetu państwa
• Bank centralny jako bank państwa odpowiada za politykę pieniężną, musi dbać
o siłę pieniądza (siła ta zależy od zjawiska inflacji) dlatego też większość
banków centralnych określa cel polityki pieniężnej:
o Stabilizacja inflacji na niskim poziomie
o Zmniejszenie inflacji
• Zajmuje się polityką kursu walutowego – wymiana naszego pieniądza na inny
pieniądz (zależy też od siły pieniądza).
o Płynne kursy walutowe – obrona kursu przez bank centralny musi być
sporadyczna
o Kurs kształtuje się w wyniku relacji popytowo – podażowych złotówki
na rynkach finansowych.
• Bank centralny jako bank państwa – nie może nigdy zbankrutować.
• Prowadzi rachunki rządu
o Zajmuje się obsługą budżetu
o Obsługuje dług publiczny – rząd przekazuje bankowi centralnemu bony
skarbowe żeby sprzedał je w imieniu rządu.
o Bank centralny nie finansuje deficytu budżetowego – rząd nie zaciągnie
kredytu w banku centralnym, ani bank centralny nie może dodrukować
pieniędzy.
o Zajmuje się spłatą zadłużenia zagranicznego
• Bank centralny w ramach swoich obowiązków zachowuje określony poziom
rezerw walutowych – utrzymuje określony poziom waluty obcej.
o Waluty obce biorą się z dopływu kapitału zagranicznego, są zapłatą
za nasz eksport, turystyka
o Z rezerw walut obcych reguluje się należności za import
o Wpuszczenie rezerw walutowych w obieg groziło by inflacją (nie
można tego robić)
o Zasób rezerw i dewiz ma zapewnić stabilność na rynku pieniężnym
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 43
•
Bank centralny ma obowiązek utrzymywania rezerw rewaluacyjnych –
wartość nie spieniężonych aktywów będących w posiadaniu banku
centralnego.
2. Bank banków
• Spełnia funkcje nadrzędną w stosunku do podległych mu banków
• Dba o sprawne funkcjonowanie systemu bankowego czyli nie może i nie powinien
doprowadzić do paniki na rynku finansowym.
• Dba o wzrost zaufania społecznego do systemu, poprzez narzędzia ochrony
oszczędności.
o Stopa rezerw obowiązkowych ma zapewnić płynność systemu
finansowego
o Fundusz gwarancyjny banku centralnego – w razie upadłości banku
komercyjnego – bank centralny przejmuje zadłużenie tego banku
• Pośrednie oddziaływanie na banki komercyjne
o Oddziaływanie na mnożnik kreacji pieniądza

3. Ostateczny kredytodawca
• Spełnia funkcje bankiera dla podległych mu banków komercyjnych
• Banki komercyjne mogą zwrócić się do banku centralnego o udzielenie kredytu, w
przypadku niedostatecznej ilości środków lub będą chciały zwiększyć możliwości
kredytowania, ale muszą zapłacić stopę dyskontową lub lombardową.

Funkcjonowanie polskiego systemu bankowego.

Bank centralny jest niezależny – od rządów i od ciał ustawodawczych – (Sejmu i Senatu), ta
niezależność ustanowiona jest na mocy Konstytucji (ustawa zasadnicza) i na mocy ustawy o
NBP.
Polityka pieniężna nie powinna być dyktowana presją polityczną.

Niezależność:
1. Autonomia personalna – uniezależnienie kandydatury Prezesa NBP od rządu (kandydaturę powołuje
prezydent – a sejm jedynie powołuje i odwołuje na wniosek prezydenta)
• Na czas pełnienia funkcji prezes zrzeka się przynależności partyjnej.
• Kadencja trwa 6 lat z możliwością przedłużenia na kolejne 6 lat
• Prezesa nie można odwołać wówczas kiedy nie podoba się nam sposób prowadzenia polityki
pieniężnej.
• Rada Polityki Pieniężnej – 9 członków – po3 powoływanych przez Sejm, Senat i Prezydenta –
kadencja 6 lat bez możliwość przedłużenia
o Obraduje co miesiąc a w ostatnim tygodniu miesiąca podają plany polityki fiskalnej
 Jastrzębie – restrykcyjna polityka
 Gołębie – ekspansywna polityka pieniężna
2. Autonomia funkcjonalna – składa się z autonomii celów polityki pieniężnej i z autonomii
instrumentów polityki pieniężnej.
• W Polsce od 1998 bezpośredni cel inflacyjny – czyli schodzenie do coraz niższego poziomu (cel
inflacyjny – utrzymanie inflacji na poziomie 2,5% - 3,5%), obecnie celem jest stabilizacja inflacji
na niskim poziomie.
• Określa narzędzia polityki pieniężnej – jakie narzędzia i instrumenty zrealizują cel polityki
pieniężnej.
• W przypadku polityki kursowej – rząd w porozumieniu z NBP decyduje o reżimie kursowym,
ustala ogólne reguły, natomiast ogólne reguły bieżącej polityki ustala autonomicznie bank
centralny.
 „Makroekonomia” – dr Kieniewicz Barbara str. 44
3. Niezależność finansowa – niezależność stanowienia własnego budżetu jak i wprowadzony zakaz
finansowania deficytu budżetowego przez zaciąganie przez rząd kredytu w banku centralnym.

18 grudnia 2006