Professional Documents
Culture Documents
EEE501 - Doğrusal Sistem Teorisi I 2021-2022, Güz (Karma Eğitim)
EEE501 - Doğrusal Sistem Teorisi I 2021-2022, Güz (Karma Eğitim)
2021-2022, Güz
(Karma Eğitim)
• Fiziksel bir sistemin sorulan sorulara bağlı olarak farklı modelleri olabilir.
Ayrıca farklı çalışma aralıklarında farklı şekilde modellenebilir. Örneğin, bir
elektronik amplifikatör, yüksek ve düşük frekanslarda farklı şekilde
modellenir.
• Fiziksel bir sistem için uygun bir model geliştirmede, fiziksel sistemin ve
çalışma şartlarının tam olarak anlaşılması gereklidir. Bu ders kapsamında,
fiziksel bir sistemin bir modelini basitçe bir sistem olarak adlandıracağız.
Dolayısıyla fiziksel bir sistem, gerçek dünyada var olan bir aygıt veya
aygıtlar topluluğudur; bir sistem, fiziksel bir sistemin bir modelidir.
EEE501 – Doğrusal Sistem Teorisi I
• Fiziksel bir sistem için bir sistem (veya model) seçildikten sonraki adım,
sistemi tanımlamak için matematiksel denklemler geliştirmek için çeşitli
fiziksel yasaları uygulamaktır. Örneğin, Kirchhoff’un voltaj ve akım
kanunları elektrik sistemlerine ve Newton kanununu mekanik sistemlere
uygulanır. Sistemleri tanımlayan denklemler; doğrusal denklemler,
doğrusal olmayan denklemler, integral denklemler, fark denklemleri,
diferansiyel denklemler veya diğerleri olabilir.
• Örnek: Direnç
• Ancak hiç bir fiziksel eleman hemen cevap vermez. Bu nedenle statik
eleman kavramı bir yaklaşımdır.
Laplace !
EEE501 – Doğrusal Sistem Teorisi I
Sistem nedir?
• İki veya daha fazla giriş terminaline ve/veya iki veya daha fazla çıkış
terminaline sahip bir sistem, çok değişkenli sistem olarak adlandırılır.
Daha spesifik olarak, iki veya daha fazla giriş terminali ve çıkış terminali
varsa bir sistemi çoklu giriş-çoklu çıkış (MIMO) sistemi, bir giriş terminali
ve iki giriş terminali varsa tek girişli çoklu çıkış (SIMO) sistemi olarak
adlandırabiliriz.
EEE501 – Doğrusal Sistem Teorisi I
Bu kavramlar özellikle kablosuz haberleşmede de yaygın olarak kullanılır.
Bu tür bir sistem için girişin anından önceki değerlerini bilmeye gerek
yoktur. Bu sebeple izlenmesi daha kolaydır ve bir durum-giriş-çıkış çifti
olarak adlandırılır.
Durum değişkenlerinin sayısı sonluysa veya durumu sonlu bir vektörse, bir
sistemin toplanmış/toplu (lumped) olduğu söylenir.
Böylelikle her doğrusal sistemin yanıtı, sıfır durum yanıtı ve sıfır giriş yanıtı
olarak ayrıştırılabilir. Ayrıca, iki yanıt ayrı ayrı incelenebilir ve bunların
toplamı tam yanıtı verir.
Doğrusal olmayan sistemler için, tam yanıt, sıfır giriş yanıtı ve sıfır durum
yanıtının toplamından çok farklı olabilir. Bu nedenle, doğrusal olmayan
sistemleri incelerken sıfır girişli ve sıfır durumlu yanıtları ayıramayız.
Bunun için başlangıç durumunun dolaylı olarak sıfır olduğu varsayılır ve çıkış
yalnızca giriş tarafından uyarılır.
Yukarıdaki analiz SISO bir sistem için verilmiştir. (p giriş ve q çıkışlı) MIMO
bir sistem için yukarıdaki ifade şu şekilde genişletilebilir;
burada,
ve 𝑔𝑖𝑗 𝑡, 𝜏 ; j'inci giriş terminali ile i'inci çıkış terminali arasındaki dürtü
yanıtıdır. G ise sistemin dürtü yanıt matrisi olarak adlandırılır.
𝑔 𝑡 = 𝛿(𝑡 − 1)
𝑔 𝑡 = 𝛿(𝑡 − 1)
𝑎𝑒 −𝑠
𝑔𝑓 𝑠 =
1 − 𝑎𝑒 −𝑠
𝑁(𝑠)
Her rasyonel transfer fonksiyonu 𝑔 𝑠 = 𝐷(𝑠) şeklinde yazılabilir, burada 𝑁(𝑠)
ve D(𝑠) s'nin polinomlarıdır.
ve buradan;
𝑥 0 ve 𝑢 𝑠 biliniyorsa; 𝑥 𝑠 ve 𝑦 𝑠 hesaplanabilir. 𝑥 𝑡 ve y 𝑡
𝑥 0 = 0 ise;
ve böylelikle;
Öte yandan, bazı doğrusal olmayan denklemler, belirli koşullar altında doğrusal
denklemlerle yaklaşık olarak tahmin edilebilir.
Bazı girdi fonksiyonları 𝑢0 (𝑡) ve bazı başlangıç durumları 𝑥0 (𝑡) için yukarıdaki
denklem kümesinin çözümü aşağıdaki gibi olsun;
𝑢0 𝑡 + 𝑢(𝑡) ve 𝑥0 𝑡 + 𝑥(𝑡)
Bazı doğrusal olmayan denklemler için 𝑥(𝑡) her t için çok küçüktür. Bu kabullenme
altında yukarıdaki denklem;
şeklinde yazılabilir.
Fourier
Dönüşümü