9 ශ්‍රේණිය- ගණිතය

5 වීජීය ප්‍රකාශන
වීජීය සංකේත
𝑥 ,𝑦 ,𝑧 ,𝑎 ,𝑏 ,𝑐 ,𝑝 ,𝑞 ,…

වීජීය පද
𝑏 5𝑝 2 2
𝑥 , 𝑎 , 3𝑥 , −2𝑦 , , , 4𝑥𝑦 , , 𝑝𝑞 …
5 2 𝑦 7

වීජීය ප්‍රකාශන
𝑥 −3𝑝 + 2
2𝑥 𝑎2 + 2𝑏 − 𝑐
𝑥 2𝑥𝑦 − 1
+4
2
𝑎 + 2𝑏
(1)ප්‍රසාරණය කරන්න.
(i) 5 𝑥 + 2 = 5𝑥 + 10

(ii) 3 𝑥 − 1 = 3𝑥 − 3

(iii) 2 3𝑥 − 2𝑦 = 6𝑥 − 4𝑦

(iv) −4 𝑚 − 2 = −4𝑚 + 8

(v) −10 −3𝑏 − 2𝑐 = 30𝑏 + 20𝑐

(vi)2𝑏 𝑦 − 2 = 2𝑏𝑦 − 4𝑏

(vii) −5𝑚 𝑥 − 2𝑦 = −5𝑚𝑥 + 10𝑚𝑦

(2)𝑥 = 3, 𝑦 = −2 විට පහත ප්‍රකාශන වල අගය කසායන්න.

(i) 𝑥 + 𝑦 = 3 + −2 = 1

(ii) 𝑥 − 𝑦 = 3 − −2 = 3 + +2 = 5

(iii) 3𝑥 − 2𝑦 = 3 × 3 − 2 × −2 = 9 − −4 = 9 + 4 = 13

(iv) −2𝑥 + 𝑦 = −2 × 3 + −2 = −6 + −2 = (−8)

(v) 3 2𝑥 − 𝑦 = 3 2 × 3 − −2 = 3 6+2 = 3 × 8 = 24
(3) ප්‍රසාරණය කර සුළුකරන්න.

(i) 3 𝑥 + 𝑦 + 2(𝑥 − 𝑦) (ii) −4 𝑎 − 𝑏 − 2(𝑎 − 𝑏)

= 3𝑥 + 3𝑦 + 2𝑥 − 2𝑦 = −4𝑎 + 4𝑏 − 2𝑎 + 2𝑏

= 5𝑥 + 2𝑦 = −6𝑎 + 6𝑏

ආකේශය
1 1
𝑥 = 4 ආකේශ කරන්න. 𝑦 = − 3 ආකේශ කරන්න.

(i) 4𝑥 (ii) −8𝑥 (i) 3𝑦 (ii) −4𝑦

−2 −1 −1
1 1 = −4 ×
=4× = −8 × =3× 3
4 4 3
4 1
=1 = (−2) = (−1) = =1
3 3
 1 2 3 1
𝑎= ,𝑏 = −2 ආකේශ කරන්න. 𝑥 = 3
,𝑦 = ආකේශ කරන්න. 𝑝 = − , 𝑞 = −3ආකේශ කරන්න.
4
2 2

(i)4𝑎 − 𝑏 (i) 3𝑥 − 2𝑦 (i) 6𝑝𝑞 − 2

3 −1
21 2 3
= 4 × − (−2) =3× −2× =6× × (−3) − 2
2 3 4 2
2

= 2 − (−2) 3 = 3 × −1 × −3 − 2
=2−
2
=2+2 4 3 =9−2
= −
2 2
=4 =7
1
=
2
ේවිපද වීජීය ප්‍රකාශන
පද කදකකින් පමණේ සමන්විත වීජීය ප්‍රකාශන.
උදා: (1) 2𝑥 + 3
(2) −4𝑥 − 𝑎

ේවිපද වීජීය ප්‍රකාශන කදකක ගුණිතය

𝑥 + 3 හා 𝑥 + 2 ගුණකරමු
𝑥 3
රූපසටහනට අනුව;
𝑥 + 3 𝑥 + 2 = 𝑥 2 + 2𝑥 + 3𝑥 + 6 කේ.
𝑥 𝑥 × 𝑥 = 𝑥2 3× 𝑥 = 3𝑥 2
1
𝑥 + 3 𝑥 + 2 = 𝑥 2 + 2𝑥 + 3𝑥 + 6
2 3
2× 𝑥 = 2𝑥 2× 3 = 6 4
 𝑎 − 3 හා 𝑎 − 2 ගුණකරමු
𝑎
රූපසටහනට අනුව;
𝑎−3 3 𝑎 − 3 𝑎 − 2 = 𝑎2 − (3𝑎 − 6 + 2𝑎 − 6 + 6)

= 𝑎2 − 5𝑎 − 6

3 𝑎 − 2 = 3𝑎 − 6
𝑎−2

= 𝑎2 − 5𝑎 + 6
𝑎

2
1
𝑎 − 3 𝑎 − 2 = 𝑎2 − 2𝑎 − 3𝑎 + 6
2 𝑎 − 3 = 2𝑎 − 6 3×2 =6 3
2

= 𝑎2 − 5𝑎 + 6
ප්‍රසාරණය කර සුළුකරන්න.
2
(1) 𝑚 + 3 𝑚 + 5 = 𝑚 + 5m + 3m + 15 = 𝑚2 + 8𝑚 + 15
(2) 𝑝 − 4 𝑝 − 3 = 𝑝2 − 3𝑝 − 4𝑝 + 12 = 𝑝2 − 7𝑝 + 12

(3) 𝑥 + 2 𝑥 − 5 = 𝑥 2 − 5𝑥 + 2𝑥 − 10 = 𝑥 2 − 3𝑥 − 10
(4) 𝑚 − 1 𝑚 + 8 = 𝑚2 + 8𝑚 − 𝑚 − 8 = 𝑚2 + 7𝑚 − 8
(5) 𝑥 = −2 සඳහා 2 − 𝑥 4 − 𝑥 = 𝑥 2 − 6𝑥 + 8 නිවැරදිබව සතයාපනය කරන්න.

ව.පැ. = (2 − 𝑥 )(4 − 𝑥 ) ද.පැ. = 𝑥 2 − 6𝑥 + 8

= 2 − −2 [4 − −2 ] = (−2)2 −6 × −2 + 8

= (2 + 2)(4 + 2) = 4 − −12 + 8

= 4 × 6 = 24 = 4 + 12 + 8 = 24
ව.පැ. = ද.පැ.
එනම් 𝑥 = −2 සඳහා සමීකරණය නිවැරදි කේ.
පුනරීේෂණ අභ්‍යාසය/5.1 අභ්‍යාසය/5.2 අභ්‍යාසය කරන්න.
පිළිතුරු ඔබකේ WhatsApp සමුහයට කයාමු කකකරනු ඇත