“Neolitik Dönemde Şarap”

Levon Bağış
Şarapla Tanışma Eğitimi
1.Hafta Ekstra İçeriği

NOT: Levon Bağış’ın izni ile, Neo Skola kullanıcıları ile paylaşılmaktadır. İzinsiz şekilde çoğaltılamaz.
Başlarken
Merhaba,

Merhaba Bu hafta sizlerle şarabın en eski tarihine, Neolitik Döneme dair yeni keşifler içeren bir yazı
paylaşıyorum.

İyi Okumalar!

Levon Bağış
Gürcistan’da 8000 Yıllık En Eski Şarap
Üretimi Kanıtları Bulundu

Gürcistan’daki 8.000 yıllık bir yerleşimde sürdürülen kazılarda, şimdiye kadar bilinen en eski şarap
üretiminin yapıldığına dair ikna edici kanıtlar elde edildi.

Şekil 1 - Şimdiye kadar bilinen en eski şarap üretimi kanıtlarının bulunduğu yerleşimdeki kazılardan bir görüntü. F: Stephen Batiuk

Gürcistan’ın başkenti Tiflis’in 32 kilometre güneyinde yer alan Gadachrili Gora yerleşiminde 8000 yıl önce
yaşayan tarımcıların, şimdiye kadar bilinen en eski şarap üretimini gerçekleştirdikleri belirlendi. meyve
betimlemeleriyle süslenmiş kaba çanak çömleklerine ve yerleşimdeki polenlere yapılan analizler, bir
zamanlar buranın üzüm asmalarıyla kaplı olduğunu gösteriyor.

Yapılan yeni bir araştırmaya göre arkeologlar, 8000 yıl önce bölgede yetiştirilen tüm bu üzümlerin ne
amaçla kullanıldığını kesin olarak tespit etti. Gadachrili Gora’da ve yakınlardaki başka bir yerleşimde yaşayan
insanlar, hala taş ve kemik aletlere bağlı yaşadıkları MÖ 6000 yıllarında bilinen en eski şarap üreticileriydi.

Yerleşimdeki 8000 yıllık yuvarlak planlı evleri kazan arkeologlar, evlerin tabanlarına gömülmüş ve dipleri
yuvarlatılmış büyük kaplara ait parçalar buldu. 1960’lı yıllarda kısmen kazılan ve Gadachrili Gora’ya yaklaşık
1,5 kilometre uzakta bulunan başka bir yerleşim Shulaveri Gora’da da buna benzer örnekler bulunmuştu.
Pensilvanya Üniversitesi’nden arkeolog Patrick Mcgovern tarafından yapılan analizlerle, her iki yerleşimdeki
çanak parçalarında da şarabın bir kanıtı olarak tartarik asit bulundu.

Şekil 2 - Büyük ve açık ağızlı pişmiş topraktan yapılmış kaplar, bugün hala birçok Gürcü mahzeninde bulunan şarap kaplarına
oldukça benziyor. F: Gürcistan Ulusal Müzesi

Kapların üzerindeki üzüm betimlemeleri, tabakalarda tespit edilen üzüm polenleri, kimyasal analizler ve
radyokarbon tarihlerinin MÖ 6000 – MÖ 5800 yıllarını göstermesi, Gadachrili Gora sakinlerinin,
dünyanın bilinen en eski şarap üreticileri olduklarını gösteriyor. (Çin’de yer alan Jiahu adındaki yerleşimdeki
insanlar, bundan binlerce yıl önce tahıl ve yabani meyvelerden fermente edilmiş içecekler hazırlıyordu.)

Yapılan kazılarda arkeologlar söz konusu yerleşimde yeterince üzüm çekirdeği ve kök kalıntıları bulamadığı
için, şarabın, üzümlerin yetiştiği yakınlardaki başka bir yerde yapılmış olabileceğini düşündüler.

Arkeolog Mindia Jalabdze’nin yanısıra ortak araştırmayı yöneten Stephen Batiuk, “Daha serin ortamlarda
presliyorlar, fermante ediyorlar, daha sonra içmeye hazır hale gelince daha küçük kaplara döküp köylere
götürüyorlardı.” diyor. Daha sonraki dönemlerde şarap üreten insanlar, şarabın bozulmaması ve tadının kötü
olmaması için tıpkı modern zamanlardaki üreticilerin sülfit kullanması gibi çamsakızı ya da çeşitli bitkiler
kullanıyordu. McGovern, yaptığı kimyasal analizlerde bu çeşit kalıntılara dair hiçbir iz bulamadı. Dolayısıyla
bu şarap üretiminin oldukça erken denemeler olduğunu, şarabın mevsimsel bir içecek olduğunu ve tadı
bozulmadan tüketildiğini düşünüyor.
McGovern, “Şaraba çam sakızı katmıyor gibi gözüküyorlar ve bu da ilk saf şarap örneğini bize sunuyor. Belki
de henüz çam sakızının yardımcı olabileceğini keşfedememişlerdi.” diyor.

Şekil 3 - Günümüzde Gürcistan’da kullanılan şarap kapları, boyun kısımlarına kadar toprağa gömülerek nesiller boyunca
kullanılıyor. F: Brian Finke / National Geographic

Bulgular, insanların ilk kez tarım yapmayı öğrenmeye başladığı, bitkileri ve hayvanı evcilleştirmeyi öğrendiği
Neolitik döneme ilişkin anlayışımıza yeni bir yorum katıyor. Neolitik Devrim olarak bilinen bu aşamalı süreç,
Gadachrili’den birkaç yüz kilometre uzakta, yaklaşık MÖ 10.000 yıllarında, Anadolu’nun Güneydoğusunu
da kapsayan Bereketli Hilal olarak adlandırılan bir bölgede başladı.

Son yıllarda yapılan araştırmalarla, insanların düşüncelerini alkol kullanımına çevirmesinin çok da uzun
sürmediği giderek netlik kazanıyor: İlk yabani bitkilerin evcilleştirilmesinden sadece birkaç bin yıl sonra,
Gadachrili’deki insanlar sadece fermantasyon sanatını değil, aynı zamanda Avrupa üzümü olarak bilinen vitis
vinifera’yı iyileştiriyor, ıslah ediyor ve hasat ediyordu.

McGovern, “Bahçecilik metodlarını, ürünleri nakletmeyi ve nasıl üreteceklerini çalışıyorlardı. Bu insan

türünün ne kadar yaratıcı olduğunu gösteriyor.” diyor.

Gürcistan, Neolitik Devrim’in başladığı yerden çok da uzak olmayan Kafkas dağlarında yer alıyor ve 8000
yıl sonra bugün hala şarabı ile ünlü. İnsanların burada uzun süredir üzüm ürettiğine bir işaret olarak, 500
yerli üzüm çeşidine sahip. Tiflis’in hareketli şehirlerinde bile üzüm asmaları, harabe haldeki Sovyet dönemi
apartman bloklarına sarılmış vaziyette.
Gürcistan’daki Neolitik yerleşimde bulunan bir kabın dibi. Çanaklara yapılan kalıntı analizleri sayesinde, şarap üretiminin tarihi MÖ
6000 yılına uzandı. F: Judyta Olszewski

Gürcistan Ulusal Müzesi’nden David Lordkipanidze, “Bu bölgenin şarap kültürünün çok köklü bir geçmişi
var. Neolitik dönemdekilere benzer büyük kaplar bugün hala Gürcistan’da şarap yapmak için kullanılıyor.”
diyor. Stanford Üniversitesi’nden arkeolog Patrick Hunt’a göre araştırma sonuçları, Taş Devri insanlarının
bugün aşina olduğumuz gibi ilgi ve endişelerle zengin yaşantılar sürdüğünü gösteriyor. “Şarap
fermantasyonu yaşamsal bir ihtiyaç değildi. Bu, insanların sadece yaşamsal aktivitelerde bulunmaktan fazlası
olduğunu gösteriyor. Neolitik’e geçiş döneminde bile, şu an pek de fikrimizin olmadığı derecede bir
karmaşıklık var.”

Arkeologlar ve diğer uzmanlar, Gadachrili yerleşiminin yakınında büyüyen modern üzüm çeşitlerini tespit
edebilirse, tarih öncesi şarap üretiminin nasıl olabileceği hakkında daha fazla bilgi edinmek için yakınlarda
deneysel bir bağ kurmayı umuyorlar.

Araştırmacılar, yerleşimde hala en eski tabakalara inmediklerini, dolayısıyla buradaki şarap üretim tarihini
daha da geriye çekebileceklerini söylüyor.

1Kaynaklar:

National Geographic. 13 Kasım 2017. Makale: Patrick McGoverna, Mindia Jalabadzeb, Stephen Batiuk et
all. 2017. Early Neolithic wine of Georgia in the South Caucasus. PNAS.

Çeviri: https://arkeofili.com/gurcistanda-8000-yillik-en-eski-sarap-uretimi-kaniti-bulundu/