‫خّذ ‪ ،3‬ؿٕاس‪ ،1 ٜ‬ت‪ٟ‬اس ‪1394‬‬ ‫تحمیمات واستشدی خان‬

‫اثر ترّنکٌص هَاد آلی ٍ کرم خاکی تر ترخی ٍیصگیّای فیسیکی ٍضیویایی دٍ خاک‬
‫در ضرایط تراکوی هتفاٍت‬

‫‪2‬‬
‫ضکرالِ اصغری*‪ ٍ 1‬هْطیذ ًجفیاى‬

‫تاسیخ پزیشؽ‪)1394/01/20 :‬‬ ‫(تاسیخ دسیافت‪1393/08/09 :‬‬

‫چکیذُ‬
‫اٌشچ‪ ٝ‬پظ‪ٞٚ‬ؾ‪ٞ‬ای ٔختّف ٘ـاٖ داد‪ ٜ‬اػت و‪ ٝ‬وشْ‪ٞ‬ای خاوی اص طشیك فعاِیت تغزی‪ٝ‬ای‪ ،‬تشؿح وؼت ‪ ٚ‬حفاسی ٔیت‪ٛ‬ا٘‪ٙ‬ذ تش‬
‫‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای فیضیىی ‪ ٚ‬ؿیٕیایی خان تأثیش تٍزاس٘ذ ‪ِٚ‬ی اثش تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ ٔ‪ٛ‬اد آِی ‪ ٚ‬وشْ خاوی تش خاوذا٘‪ٝ‬ػاصی دس ؿشایط‬
‫تشاوٕی ‪ ٚ‬تافتی ٔتفا‪ٚ‬ت ت‪ٝ‬خ‪ٛ‬تی ؿ‪ٙ‬اخت‪٘ ٝ‬ـذ‪ ٜ‬اػت‪ .‬دس ایٗ پظ‪ٞٚ‬ؾ اثش تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ وشْ خاوی ایؼی‪ٙ‬یا فتیذا ‪ٛٔ ٚ‬اد آِی تش‬
‫تشخی ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای فیضیىی ‪ ٚ‬ؿیٕیایی د‪ ٚ‬خان سیض ‪ ٚ‬دسؿت تافت ٔ‪ٙ‬تخة اص دؿت ٔغاٖ ‪ٚ‬الع دس ؿٕاَ غشب ایشاٖ دس د‪ ٚ‬ػطح‬
‫تشاوٕی تشسػی ٌشدیذ‪ .‬آصٔایؾ فاوت‪ٛ‬سیُ دس لاِة طشح وأالً تصادفی دس ‪ 24‬تیٕاس ‪ 3 ٚ‬تىشاس دس ؿشایط اتاق سؿذ ‪ ٚ‬ت‪ٔٝ‬ذت ‪6‬‬
‫ٔا‪ ٜ‬اخشا ؿذ‪ .‬فاوت‪ٛ‬س ا‪ َٚ‬والع تافت خان دس د‪ ٚ‬ػطح ِ‪ ْٛ‬سػی ‪ ِْٛ ٚ‬ؿ‪ٙ‬ی‪ ،‬فاوت‪ٛ‬س د‪ٛٔ ْٚ‬اد آِی دس ػ‪ ٝ‬ػطح تذ‪ٛٔ ٖٚ‬اد آِی‪،‬‬
‫وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ ٌ‪ٙ‬ذْ ‪ ٚ‬و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی پ‪ٛ‬ػیذ‪ٞ ٜ‬ش د‪ ٚ‬ت‪ٔ ٝ‬مذاس ‪ٌ 20‬شْ تش ویّ‪ٌٛ‬شْ خان‪ ،‬فاوت‪ٛ‬س ػ‪ ْٛ‬د‪ ٚ‬ػطح فـشدٌی خان ؿأُ‬
‫‪ ٚ1/45 g cm-3 ٚ1/3‬فاوت‪ٛ‬س چ‪ٟ‬اسْ حض‪ٛ‬س یا عذْ حض‪ٛ‬س وشْ خاوی ت‪ٛ‬د‪٘ .‬تایح ٘ـاٖ داد ‪ٞ‬ش د‪ٔ ٚ‬اد‪ ٜ‬آِی ٔصشفی ت‪ٝ‬ط‪ٛ‬س ٔت‪ٛ‬ػط‬
‫تاعث افضایؾ ٔع‪ٙ‬یداس وشتٗ آِی (‪ 69‬دسصذ)‪ ،‬وّؼیٓ ٔحّ‪ 11/75( َٛ‬دسصذ) ‪ٔ ٚ‬یاٍ٘یٗ ‪ٚ‬ص٘یلطش (‪ )MWD‬خاوذا٘‪ٞٝ‬ا (‪78‬‬
‫دسصذ) ‪ ٚ‬وا‪ٞ‬ؾ ٔع‪ٙ‬یداس چٍاِی ظا‪ٞ‬شی (‪ 3/6‬دسصذ) دس ‪ٞ‬ش د‪ ٚ‬والع تافت خان ٌشدیذ‪ٕٞ .‬چ‪ٙ‬یٗ تیـتشیٗ اثشات ٔثثتثش‬
‫ػاختٕاٖ خان دس تیٕاس وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ تا تافت ِ‪ ْٛ‬سػی ‪ ٚ‬حض‪ٛ‬س وشْ خاوی ت‪ٝ‬دِیُ ٔمادیش صیاد وشتٗ‪ ،‬وّؼیٓ‪ٙٔ ،‬یضیٓ ‪ ٚ‬سع‬
‫دیذ‪ ٜ‬ؿذ‪ .‬تّمیح خان تا وشْ خاوی دس تیٕاس فـشدٌی‪ٛٔ1/45 g cm-3‬خة افضایؾ ٔع‪ٙ‬یداس ‪ MWD‬ت‪ٔٝ‬یضاٖ ‪ 16/6 ٚ 10‬دسصذ‬
‫‪ ٚ‬تخّخُ وُ ت‪ٔٝ‬یضاٖ ‪ 6 ٚ 5/6‬دسصذ ت‪ٝ‬تشتیة دس والع تافت ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی ‪ ِْٛ ٚ‬سػی ٌشدیذ‪٘ .‬تایح ٘ـاٖ داد و‪ ٝ‬اػتفاد‪ ٜ‬اص وشْ‬
‫خاوی ٔیت‪ٛ‬ا٘ذ ٔ‪ٛ‬خة استمای ویفیت فیضیىی خان‪ٞ‬ای سیض ‪ ٚ‬دسؿت تافت ٔتشاوٓ تا افض‪ٚ‬دٖ ٔمذاس وٓ ٔ‪ٛ‬اد آِی ٌشدد‪.‬‬

‫ٍاشُّای کلیذی‪ :‬ایؼی‪ٙ‬یا فتیذا‪ ،‬تافت خان‪ ،‬پایذاسی خاوذا٘‪ ،ٝ‬تشاوٓ‪ ،‬وشتٗ آِی‬

‫‪ -1‬دا٘ـیاس ٌش‪ ٜٚ‬عّ‪ ْٛ‬خان‪ ،‬دا٘ـٍا‪ٔ ٜ‬حمك اسدتیّی (ٔىاتث‪ ٝ‬و‪ٙٙ‬ذ‪)ٜ‬‬

‫‪ -2‬دا٘ـد‪ٛ‬ی ػاتك واسؿ‪ٙ‬اػی اسؿذ ٌش‪ ٜٚ‬عّ‪ ْٛ‬خان‪ ،‬دا٘ـٍا‪ٔ ٜ‬حمك اسدتیّی‬
‫پؼت اِىتش‪٘ٚ‬یه‪shasghari@uma.ac.ir :‬‬

‫‪89‬‬
 ‫اثش تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ ٔ‪ٛ‬اد آِی ‪ ٚ‬وشْ خاوی تش تشخی ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای فیضیىی ‪ ٚ‬ؿیٕیایی ‪...‬‬

‫ػتتطح تشاوٕتتی تفتتا‪ٚ‬ت ٔع‪ٙ‬تتیداسی دیتتذ‪٘ ٜ‬ـتتذ‪.‬السی‪ٙ‬ه ‪ٚ‬‬ ‫هقذهِ‬

‫‪ٕٞ‬ىتتاساٖ (‪ )Larink et al., 2001‬دس تشسػتتی احیتتای‬ ‫پظ‪ٞٚ‬ؾ‪ٞ‬ا ٘ـاٖ داد‪ ٜ‬اػتت وت‪ ٝ‬خا٘تذاساٖ ختاوضی ٘متؾ‬
‫خان‪ٞ‬ای ٔتشاوٓ اص طشیتك فعاِیتت وتشْ ختاوی تت‪ ٝ‬ایتٗ‬ ‫ٔ‪ٕٟ‬ی دس پایذاسی ػاختٕاٖ خان ایفا ٔتیو‪ٙٙ‬تذ‪ .‬دس ایتٗ‬
‫٘تید‪ ٝ‬دػت یافت‪ٙ‬ذ و‪ ٝ‬فض‪ٛ‬الت وشْ خاوی ت‪ٝ‬عّت داؿتٗ‬ ‫ساػتا ع‪ٛ‬أُ صیؼتی ٔا٘‪ٙ‬ذوشْ‪ٞ‬تای ختاوی اص طشیتك حفتش‬
‫چٍاِی ظا‪ٞ‬شی وٕتش تاعث وا‪ٞ‬ؾ تشاوٓ خان‪ٞ‬ای ٔتشاوٓ‬ ‫داالٖ‪ ،‬عثتت‪ٛ‬س دادٖ ٔتت‪ٛ‬اد آِتتی ‪ ٚ‬ختتان اص س‪ٚ‬د‪ ٚ ٜ‬تشؿتتح‬
‫ٔیٌتشدد‪ .‬چتاو‪ٛ‬یی ‪ٕٞ ٚ‬ىتاساٖ (‪ )Chaoui et al., 2003‬تتا‬ ‫وّؼیت تاعث پی‪ٛ‬ػتٍی رسات ا‪ِٚ‬یت‪ ٚ ٝ‬دس ٘تیدت‪ ٝ‬تـتىیُ‬
‫تشسػی اثش ‪ٚ‬سٔیوٕپ‪ٛ‬ػت ت‪ِٛ‬یذؿذ‪ ٜ‬اص و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی‪ ،‬تشي‪ٞ‬تا‬ ‫خاوذا٘‪ٞٝ‬ا ٔیؿ‪٘ٛ‬ذ (‪ .)Marinissen, 1995‬وشْ‪ٞ‬ای خاوی‬
‫‪ ٚ‬تمایای ٔ‪ٛ‬اد غزایی تش ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای خان ٘ـاٖ داد٘تذ وت‪ٝ‬‬ ‫تتت‪ٝ‬دِیتتُ ت‪ٛ‬ا٘تتایی دس ایدتتاد ‪ ٚ‬اصتتالح ػتتاختٕاٖ ختتان‪،‬‬
‫ٔ‪ٛ‬اد دفعی وشْ ختاوی تتا ت‪ٟ‬ثت‪ٛ‬د ػتاختٕاٖ ختان تاعتث‬ ‫ٔ‪ٟٙ‬ذػیٗ خان ٘أیذ‪ٔ ٜ‬یؿت‪٘ٛ‬ذ ( ‪Johnson-Maynard et‬‬
‫افضایؾ تخّخُ ‪ ٚ‬ت‪ٝ‬د٘ثاَ آٖ وا‪ٞ‬ؾ تشاوٓ ختان ٌشدیتذ‪.‬‬ ‫‪ .)al., 2007‬فعاِیتتت وتتشْ‪ٞ‬تتای ختتاوی ‪ ٚ‬تشویتتة تمایتتای‬
‫٘تایح پ‪ٕٞ ٚ ِٕٗٛ‬ىتاساٖ (‪٘ )Pulleman et al., 2005‬ـتاٖ‬ ‫ٌیا‪ٞ‬ی ٔ‪ٛ‬خ‪ٛ‬د دس خان تش پایذاسی خاوذا٘ت‪ٞٝ‬اتتأثیش ٌتزاس‬
‫داد٘ذ و‪ ٝ‬وشْ‪ٞ‬ای خاوی ٔتیت‪ٛ‬ا٘‪ٙ‬تذ ٔؼتتمیٕاً ؿتش‪ٚ‬ه تت‪ٝ‬‬ ‫‪ٞ‬ؼتت‪ٙ‬ذ (‪ .)Al-Maliki & Scullion, 2013‬اثتش وتشْ‪ٞ‬تای‬
‫تـىیُ خاوذا٘‪ٞٝ‬ای سیض ٕ٘ای‪ٙ‬ذ وت‪ ٝ‬تت‪ ٝ‬حفاظتت فیضیىتی‬ ‫خاوی تش خاوذا٘‪ٝ‬ػاصی تؼتتٍی تت‪ٌ٘ٛ ٝ‬ت‪ٝ‬ی وتشْ ختاوی‪،‬‬
‫ٔتت‪ٛ‬اد آِتتی ختتان دس تشاتتتش حّٕتت‪ٝ‬ی ٔیىش‪ٚ‬تتتی تتتأثیش‬ ‫ویفیت الؿتثشي ‪ٔ ٚ‬ت‪ٛ‬اد ٔتادسی ختان داسد ( & ‪Zhang‬‬
‫ٔتتیٌتتزاسد‪.‬و‪ٛ‬ن ‪ٕٞ ٚ‬ىتتاساٖ (‪ )Coqa et al., 2007‬دس‬ ‫‪ .)Schrader, 1993; Winsome & McColl, 1998‬دس‬
‫تشسػی اثش فعاِیت وشْ خاوی تش خاوذا٘‪ٞٝ‬ا ‪ ٚ‬پ‪ٛ‬یایی ٔت‪ٛ‬اد‬ ‫خان‪ٞ‬ای وـا‪ٚ‬سصی فعاِیت وشْ‪ٞ‬ای خاوی تا حتذ صیتادی‬
‫آِی ٘ـاٖ داد٘ذ و‪ ٝ‬افض‪ٚ‬دٖ تمایا ت‪ٚٝ‬یظ‪ ٜ‬وا‪ ٚ ٜ‬وّتؾ تتش٘ح‪،‬‬ ‫تؼتٍی ت‪ ٝ‬عّٕیتات ٔتذیشیتی ٔا٘‪ٙ‬تذ ختان‪ٚ‬سصی‪ ،‬افتض‪ٚ‬دٖ‬
‫دس حض‪ٛ‬س وشْ خاوی تاعتث افتضایؾ خاوذا٘ت‪ٝ‬ػتاصی ؿتذ‪.‬‬ ‫تمایای ٌیا‪ٞ‬ی ت‪ ٝ‬خان‪ ،‬افض‪ٚ‬دٖ و‪ٛ‬د ‪ ٚ‬اػتفاد‪ ٜ‬اص آفتوتؾ‬
‫تدادا ‪ٕٞ ٚ‬ىاساٖ (‪ٌ )Tejada et al., 2009‬ضاسؽ وشد٘ذ و‪ٝ‬‬ ‫داسد (‪ .)Marinissen, 1995‬فشا‪ٚ‬اٖتشیٗ خٕعیت وشْ‪ٞ‬تای‬
‫واستشد ‪ٚ‬سٔیوٕپ‪ٛ‬ػتت ایؼتی‪ٙ‬یا فتیتذا دس ٔ‪ٙ‬طمت‪ ٝ‬ػت‪ٛ‬یُ‬ ‫خاوی‪ٔ ،‬تعّك ت‪ ٝ‬خا٘‪ٛ‬اد‪ِٔٛ ٜ‬ثشیؼتیذ‪ٜٞ‬تا ‪ٞ‬ؼتت‪ٙ‬ذ‪ .‬اص ایتٗ‬
‫اػتتپا٘یا اص طشیتتك افتتضایؾ تخّختتُ وتتُ ‪ ٚ‬وتتا‪ٞ‬ؾ ‪12/2‬‬ ‫خا٘‪ٛ‬اد‪ٔ ٜ‬یت‪ٛ‬اٖ ت‪ ٝ‬وشْ خاویایؼی‪ٙ‬یا فتیذا اؿاس‪ٕٛ٘ ٜ‬د و‪ٝ‬‬
‫دسصذی چٍاِی ظتا‪ٞ‬شی ٔ‪ٙ‬دتش تت‪ ٝ‬وتا‪ٞ‬ؾ تتشاوٓ ختان‬ ‫ت‪ ٝ‬سً٘ ل‪ ٜٟٛ‬ای ٔایتُ تت‪ ٝ‬لشٔضتت‪ٛ‬د‪ ٚ ٜ‬خ‪ٟ‬تت ت‪ِٛ‬یتذ وت‪ٛ‬د‬
‫ٌشدیتتذ‪٘ .‬تتتایح پتتظ‪ٞٚ‬ؾ ٌّخا٘تت‪ٝ‬ای ٔ‪ٛ‬ػتت‪ٛ‬ی ‪ ٚ‬سویؼتتی‬ ‫‪ٚ‬سٔیوٕپ‪ٛ‬ػت اص آٖ اػتفاد‪ٔ ٜ‬یؿ‪ٛ‬د(‪.)Edwards, 2004‬‬
‫(‪٘ )Moosavi & Raeisi, 2011‬ـاٖ داد و‪ٔ ٝ‬یاٍ٘یٗ ‪ٚ‬ص٘تی‬ ‫تشاوٓ خان عأُ ٔ‪ٕٟ‬ی دس تخشیة صٔیٗ‪ٞ‬تای وـتا‪ٚ‬سصی‬
‫لطش (‪ )MWD1‬خاوذا٘ت‪ٞٝ‬تا اص‪ 0/331‬دس تیٕتاس ؿتا‪ٞ‬ذ تت‪ٝ‬‬ ‫اػت و‪ ٝ‬عٕذتاً دس اثش اػتفاد‪ ٜ‬اص ٔاؿیٗ‪ٞ‬ای ػ‪ٍٙ‬یٗ ایداد‬
‫‪ٔ 0/651‬یّیٔتش دس تیٕاستمایای ی‪٘ٛ‬د‪+ٝ‬وشْ خاوی ت‪ ٝ‬ط‪ٛ‬س‬ ‫ٔیؿ‪ٛ‬د‪ .‬دس خان ٔتشاوٓؿذ‪ ،ٜ‬ؿشایط سؿذ تتشای سیـت‪ٝ‬ی‬
‫ٔع‪ٙ‬یداس افضایؾ یافت‪ٕٞ .‬چ‪ٙ‬یٗ ٔیاٍ٘یٗ ٔیضاٖ وّؼیٓ ‪ٚ‬‬ ‫ٌیا‪ٞ‬اٖ ‪ ٚ‬خا٘ذاساٖ ص٘ذ‪ٜ‬ی خان ٘أطّ‪ٛ‬ب ؿذ‪٘ ٚ ٜ‬فت‪ٛ‬ر آب‬
‫ٔ‪ٙ‬یضیٓ ٔحّ‪ َٛ‬دس ختان تّمتیح ؿتذ‪ ٜ‬تتا وتشْ ختاوی دس‬ ‫‪ ٚ‬تثادالت ٌاصی وا‪ٞ‬ؾ ٔییاتذ (‪.)Jury & Horton, 2004‬‬
‫ٔمایؼ‪ ٝ‬تتا ختان تتذ‪ ٖٚ‬وتشْ ختاوی تت‪ ٝ‬طت‪ٛ‬س ٔت‪ٛ‬ػتط ‪ٚ‬‬ ‫ختان‪ٚ‬سصی ؿتتذیذ ػتثة تتتشاوٓ ختان ؿتتذ‪ ٚ ٜ‬خٕعیتتت‬
‫ت‪ٝ‬تشتیتة ‪ 43 ٚ 67‬دسصتذ افتضایؾ یافتت‪ .‬پتظ‪ٞٚ‬ؾ‪ٞ‬تای‬ ‫وشْ‪ٞ‬ای خاوی سا ٘یض وتا‪ٞ‬ؾ ٔتی د‪ٞ‬تذ؛ اِثتت‪ ٝ‬وتشْ‪ٞ‬تای‬
‫ٔضسع‪ٝ‬ای ‪ 3‬تا ‪ٔ 24‬ا‪ ٝٞ‬واپ‪ٚٛ‬ایض ‪ٕٞ ٚ‬ىاساٖ ( ‪Capowiez et‬‬ ‫خاوی اص طشیك فعاِیت داالٖػاصی ‪ ٚ‬تشؿح ٔ‪ٛ‬اد دفعی‪ ،‬تتا‬
‫‪ )al.,2012‬س‪ٚ‬ی یه خان ِ‪ ْٛ‬ػتیّتی دس ؿتٕاَ فشا٘ؼت‪ٝ‬‬ ‫تشاوٓ خان تا حذ‪ٚ‬دی ٔماتّت‪ٔ ٝ‬تیو‪ٙٙ‬تذ ( ‪Langmaacket‬‬
‫٘ـاٖ داد و‪ ٝ‬وشْ‪ٞ‬تای ختاوی اص طشیتك ت‪ٟ‬ثت‪ٛ‬د تخّختُ ‪ٚ‬‬ ‫‪.)al.,1999‬‬
‫٘ف‪ٛ‬ر آب ت‪ ٝ‬خان ٘متؾ ٔ‪ٕٟ‬تی دس اصتالح ختان ٔتتشاوٓ‬ ‫تان ‪ٕٞ ٚ‬ىاساٖ (‪ )Buck etal., 2000‬تأثیش تمایتای ٌیتا‪ٞ‬ی‬
‫داس٘ذ ‪ِٚ‬ی احیای وأتُ ختان ٔتتشاوٓ ت‪ٛ‬ػتط وتشْ‪ٞ‬تای‬ ‫(خ‪ ،ٛ‬چغ‪ٙ‬ذسل‪ٙ‬ذ ‪ ٚ‬رست) ‪ ٚ‬تشاوٓ خان (‪ )1/5g/cm3 ٚ 1‬سا‬
‫خاوی فشآی‪ٙ‬ذی و‪ٙ‬ذ ‪ ٚ‬صٔاٖتش ٔیتاؿذ‪٘ .‬تایح پظ‪ٞٚ‬ؾ یته‬ ‫تش ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای ٔ‪ٛ‬اد دفعی وشْ خاوی دس اتاق سؿذ تشسػتی‬
‫ػتاِ‪ ٝ‬صفاد‪ٚ‬ػتت ‪ٕٞ ٚ‬ىتاساٖ (‪)Safadoust et al., 2012‬‬ ‫وشد٘ذ‪٘ .‬تایح ٘ـاٖ داد و‪ ٝ‬وشْ خاوی دس حض‪ٛ‬س تمایای خ‪ٛ‬‬
‫داسای تیـتشیٗ تأثیش ٔثثت تش دسصذ خاوذا٘‪ٞٝ‬تای پایتذاس‬
‫دس آب ت‪ٛ‬د دس حاِی و‪ ٝ‬تیٗ ٔ‪ٛ‬اد ت‪ِٛ‬یذی وشْ خاوی دس د‪ٚ‬‬
‫‪1- Mean weight diameter‬‬

‫‪90‬‬
‫خّذ ‪ ،3‬ؿٕاس‪ ،1 ٜ‬ت‪ٟ‬اس ‪1394‬‬ ‫تحمیمات واستشدی خان‬

‫ت‪ٝ‬تشتیة‪ 462 mmٚ 12/5 C°‬اػت‪ٕٞٝ٘ٛ٘ .‬ای ختان پتغ‬ ‫تیاٌٖش آٖ اػتت وت‪ ٝ‬اعٕتاَ ت‪ٛ‬نٔتاٖ تیٕاس‪ٞ‬تای فیضیىتی‬
‫اص ‪ٛٞ‬ا خـه ؿذٖ اص اِه ‪ 4/75 mm‬عث‪ٛ‬سداد‪ ٜ‬ؿذ‪ .‬تشخی‬ ‫(د‪ٚ‬س‪ٜٞ‬تتای تتتش ‪ ٚ‬خـتته ‪ ٚ‬ا٘دٕتتاد ‪ ٚ‬ر‪ٚ‬ب) ‪ ٚ‬تی‪ِٛ‬تت‪ٛ‬طیىی‬
‫‪ٚ‬یظٌتتی‪ٞ‬تتای ختتان ؿتتأُ سػتتا٘ایی اِىتشیىتتی (‪ )ECe‬دس‬ ‫(فعاِیت وشْ ختاوی) ػتثة وتا‪ٞ‬ؾ چٍتاِی ظتا‪ٞ‬شی تت‪ٝ‬‬
‫عصاس‪ ٌُ ٜ‬اؿثاه ت‪ٚ ٝ‬ػیّ‪ ٝ‬سػا٘اییػ‪ٙ‬ح اِىتشیىی‪ pH ،‬دس‬ ‫ٔیضاٖ ‪ 7 ٚ 9‬دسصذ ت‪ٝ‬تشتیة دس خان‪ٞ‬ای ِ‪ ْٛ‬سػی ‪ِ ٚ‬ت‪ْٛ‬‬
‫خٕیش ٌُ اؿثاه ت‪ٚ ٝ‬ػیّ‪ٔ pH ٝ‬تش‪ ،‬والع تافتت تت‪ ٝ‬س‪ٚ‬ؽ‬ ‫ؿ‪ٙ‬ی ٔ‪ٙ‬تخة اص اػتاٖ ‪ٕٞ‬ذاٖ ٘ؼثت ت‪ ٝ‬خان‪ٞ‬ای دػتت‪-‬‬
‫‪ٞ‬یذس‪ٔٚ‬تشی ‪ 4‬لشاوت‪ ٚ ٝ‬وشت‪ٙ‬تات وّؼتیٓ ٔعتادَ تت‪ ٝ‬س‪ٚ‬ؽ‬ ‫ختتت‪ٛ‬سد‪ٌ ٜ‬شدیتتتذ‪.‬إِاِىی ‪ ٚ‬ؿتتت‪ِٛ‬ی‪Al-Maliki & ( ٖٛ‬‬
‫تیتشاػی‪ ٖٛ‬تا اػیذ ٔطاتك س‪ٚ‬ؽ‪ٞ‬تای اػتتا٘ذاسد ‪ٔ ٚ‬عٕت‪َٛ‬‬ ‫‪ٌ )Scullion, 2013‬تتتضاسؽ ٕ٘‪ٛ‬د٘تتتذ وتتت‪ ٝ‬تیٕتتتاسوشْ‬
‫(‪ )Page, 1985; Klute, 1986‬ا٘ذاص‪ٌٜ‬یشی ؿتذ‪ .‬و‪ٛ‬دٌتا‪ٚ‬ی‬ ‫خاوی‪+‬ی‪٘ٛ‬دتت‪ ٝ‬خـتته تاعتتث افتتضایؾ ٔع‪ٙ‬تتیداس پایتتذاسی‬
‫پ‪ٛ‬ػیذ‪ٚ ٜ‬وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ ٌ‪ٙ‬تذْ ٘یتض تت‪ٔ ٝ‬متذاس الصْ اص دؿتت‬ ‫خاوذا٘تت‪ٞٝ‬تتا ٌشدیتتذ دس حتتاِی وتت‪ ٝ‬اثتتش وتتشْ خاوی‪+‬وتتا‪ٜ‬‬
‫ٔغاٖ ت‪ٟ‬ی‪٘ ٚ ٝ‬ؼثت وشتٗ ت‪٘ ٝ‬یتش‪ٚ‬طٖ دس آٖ‪ٞ‬ا ا٘ذاص‪ٌٜ‬یتشی‬ ‫تشپایذاسی خاوذا٘‪ٞٝ‬ا ٘ت‪ٛ‬ا٘ؼت ٔع‪ٙ‬یداس ؿ‪ٛ‬د ِتزا آٖ‪ٞ‬تا تت‪ٝ‬‬
‫‪ٔ ٚ‬حاػتتتث‪ٌ ٝ‬شدیتتتذ‪ .‬وتتت‪ٛ‬د ٌتتتا‪ٚ‬ی ‪ ٚ‬وتتتا‪ ٚ ٜ‬وّتتتؾ دس‬ ‫ایٗ ٘تید‪ ٝ‬سػیذ٘ذ و‪ٔ ٝ‬یضاٖ تأثیش ٔثثت وتشْ ختاوی تتش‬
‫دٔای‪ ٚ40C°‬ت‪ٔٝ‬ذت‪24‬ػاعت دس آ‪ ٖٚ‬خـه ٌشدیتذ (‪Al-‬‬ ‫ػاختٕاٖ خان تاتع ٘‪ٛ‬ه ‪ٔ ٚ‬یضاٖ ٔصشفی تمایتا ٘یتض اػتت‪.‬‬
‫‪ ٚ )Maliki & Scullion, 2013‬ت‪ٙٔٝ‬ظ‪ٛ‬س یى‪ٛٙ‬اختی اص اِته‬ ‫ت‪ٛٙ‬ه‪ ،‬فشا‪ٚ‬ا٘ی ‪ٔ ٚ‬یضاٖ فعاِیت وشْ‪ٞ‬تای ختاوی تت‪ ٝ‬ع‪ٛ‬أتُ‬
‫‪ 2 mm‬عث‪ٛ‬سداد‪ ٜ‬ؿذ‪.‬‬ ‫ٔتعذدی ‪ٕٞ‬چ‪ ٖٛ‬دٔا‪ ،‬سط‪ٛ‬تت‪ ،pH ،‬حضت‪ٛ‬س ‪ ٚ‬ت‪ٙ‬ت‪ٛ‬ه ٔت‪ٛ‬اد‬
‫آِی‪ٚ ،‬ضعیت ص‪ٞ‬ىـی‪ ،‬تافت ‪ ٚ‬تتشاوٓ ختان تؼتتٍی داسد‬
‫اًکَتاسیَى تیوارّا‬ ‫(‪.)Moosavi & Raeisi, 2011‬‬
‫تشای اخشای آصٔایؾ ٌّخا٘‪ٝ‬ای اص ِ‪ِٞٝٛ‬ای پ‪ِٛ‬یىتا (‪)PVC‬‬ ‫اٌشچ‪ ٝ‬آثاس ٔثثت وتشْ ختاوی تتش ‪ٚ‬یظٌتی‪ٞ‬تای فیضیىتی‪،‬‬
‫ت‪ ٝ‬لطش ‪ ٚ‬استفاه ت‪ٝ‬تشتیة ‪ 20ٚ 15‬ػا٘تیٔتش اػتفاد‪ ٜ‬ؿتذ‪.‬‬ ‫ؿیٕیایی ‪ ٚ‬تی‪ِٛٛ‬طیىی خان اثثات ٌشدیذ‪ ٜ‬اػتت ‪ِٚ‬تی تتش‬
‫ت‪ِِٞٝٛ ٝ‬ای ٔزو‪ٛ‬س تا اػتفاد‪ ٜ‬اصػیٓ فّضی ‪ٚ‬یه ‪ٚ‬سل‪ ٝ‬فّضی‬ ‫اػاع دا٘ؼت‪ٞٝ‬ای دس دػتشع‪ ،‬اثش تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ فعاِیت وشْ‬
‫ٔـثه ٔؼذ‪ٚ‬دٌشدیذ ػپغ تتا ختان ‪ٞ‬ت‪ٛ‬ا خـته دس د‪ٚ‬‬ ‫خاوی ‪ٛ٘ ٚ‬ه ٔ‪ٛ‬اد آِتی افتض‪ٚ‬د‪ٜ‬ؿتذ‪ ٜ‬تت‪ ٝ‬ختان تتش وتا‪ٞ‬ؾ‬
‫ػتتتتطح تتتتتذ‪ ٖٚ‬فـتتتتشدٌی(‪ ٚ )1/3 g/cm3‬فـتتتتشدٌی‬ ‫ٔحذ‪ٚ‬دیت تشاوٓ دس خان‪ٞ‬ای سیض ‪ ٚ‬دسؿت تافتت ٔ‪ٙ‬تاطك‬
‫(‪ )1/45g/cm3‬پغ اص اعٕاَ تیٕاس‪ٞ‬ای ٔت‪ٛ‬ادآِی پشٌشدیتذ‪.‬‬ ‫خـه ‪٘ ٚ‬یٕ‪ٝ‬خـته ٔت‪ٛ‬سد ٔمایؼت‪ ٝ‬لتشاس ٍ٘شفتت‪ ٝ‬اػتت‪.‬‬
‫ٔمادیش چٍاِی ظا‪ٞ‬شی دس تیٕاس‪ٞ‬تای فـتشدٌی تتش ٔث‪ٙ‬تای‬ ‫ا‪ٞ‬ذاف اصّی پظ‪ٞٚ‬ؾ حاضش تشسػی اثتش تتش‪ٓٞ‬وت‪ٙ‬ؾ ٔت‪ٛ‬اد‬
‫آصٔ‪ ٖٛ‬ػعی ‪ ٚ‬خطا ا٘تخاب ٌشدیذ‪ .‬ت‪ ٝ‬ایتٗ تشتیتة وت‪ ٝ‬دس‬ ‫آِی دس دػتشع ٔ‪ٙ‬طم‪( ٝ‬وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ ٌ‪ٙ‬ذْ ‪ ٚ‬و‪ٛ‬دٌتا‪ٚ‬ی) ‪ٚ‬‬
‫تیٕاس تذ‪ ٖٚ‬فـشدٌی‪ ،‬خان داخُ ِ‪ِٛ‬ت‪ ٝ‬پتغ اص پشوتشدٖ‪،‬‬ ‫وشْ خاوی ایؼی‪ٙ‬یا فتیذا تتش تشختی پاسأتش‪ٞ‬تای پایتذاسی‬
‫چ‪ٙ‬تتذیٗ ٔشتثتت‪ ٝ‬تىتتاٖ داد‪ ٜ‬ؿتتذ ‪ ٚ‬چٍتتاِی ظتتا‪ٞ‬شی آٖ‬ ‫ػاختٕاٖ ؿأُ وشتٗ آِی‪ ،‬وّؼیٓ‪ MWD ،‬خاوذا٘ت‪ٞٝ‬تا ‪ٚ‬‬
‫‪ 1/3 g/cm3‬ت‪ٝ‬دػتت آٔتذ‪ .‬تتاالتشیٗ ػتطح فـتشدٌی وت‪ٝ‬‬ ‫چٍاِی ظا‪ٞ‬شی دس د‪ ٚ‬خان سیتض ‪ ٚ‬دسؿتت تافتت ٔ‪ٙ‬تختة‬
‫أىاٖ ایداد آٖ دس ِ‪ِٞٝٛ‬ا ٔیؼتش تت‪ٛ‬د ‪ 1/45g/cm3‬تعیتیٗ‬ ‫اصاساضی دؿت ٔغاٖ ت‪ ٝ‬ع‪ٛٙ‬اٖ لطة وـا‪ٚ‬سصی ؿٕاَ غشب‬
‫ٌشدیذ‪ ،‬تشای ایٗ ٔ‪ٙ‬ظ‪ٛ‬س خان داخُ ِ‪ ِٝٛ‬تا اػتفاد‪ ٜ‬اص یه‬ ‫ایشاٖ‪ ،‬دس ؿشایط تشاوٓ خان ت‪ٛ‬د‪.‬‬
‫‪ٚ‬ص٘‪ ٝ‬آ‪ٙٞ‬ی ت‪ٝ‬ص‪ٛ‬ست الی‪ ٝ‬ت‪ ٝ‬الیت‪ٔ ٝ‬تتشاوٓ ٌشدیتذ‪ٔ .‬متادیش‬
‫ٔصشفی ٔ‪ٛ‬اد آِی ؿأُ صفش (ؿتا‪ٞ‬ذ)‪ٌ 20 ،‬تشْ ختشْ آ‪ٖٚ‬‬ ‫هَاد ٍ رٍشّا‬
‫خـه وت‪ٛ‬د ٌتا‪ٚ‬ی ‪ ٚ‬وتا‪ ٚ ٜ‬وّتؾ دس ‪ٞ‬شویّت‪ٌٛ‬شْ ختان‬ ‫آهادُسازی خاک‪ ،‬هَاد آلی ٍ کرم خاکی‬
‫ت‪ٛ‬د٘ذ‪ .‬ت‪ٞ ٝ‬ش ػت‪ ٖٛ‬خان‪ 10 ،‬عذدوشْ خاوی تاِغ ایؼتی‪ٙ‬یا‬ ‫د‪ٚ‬ختتتان تتتتاوالع تافتتتت ٔتفتتتا‪ٚ‬ت تتتت‪ٔٝ‬متتتذاسالصْ اص‬
‫فتیذا تا ا٘ذاص‪ٔ ٜ‬ت‪ٛ‬ػتط (ت‪ٟ‬یت‪ٝ‬ؿتذ‪ ٜ‬اص یته واسٌتا‪ ٜ‬ت‪ِٛ‬یتذ‬ ‫صٔیٗ‪ٞ‬ای تایش دؿت ٔغاٖ تشداؿتت‪ ٝ‬ؿتذ‪ .‬دؿتت ٔغتاٖ دس‬
‫‪ٚ‬سٔیوٕپ‪ٛ‬ػت دس ؿ‪ٟ‬شػتاٖ اسدتیُ) اصطشیك ػت‪ٛ‬سا ‪ٞ‬تای‬ ‫ؿٕاَ غشب ایشاٖ تت‪ٔ ٝ‬ختصتات خغشافیتایی‪ 48° ٚ 10′‬تتا‬
‫ایدادؿذ‪ ٜ‬دسخان اضاف‪ٌٝ‬شدیذ‪ٍٟ٘ .‬ذاسی ػت‪ٖٞٛ‬ای ختان‬ ‫‪ 47° ٚ 30′‬ؿشلی‪ 39° ٚ 42′‬تا ‪ 39° ٚ 20′‬ؿتٕاِی ‪ٚ‬التع‬
‫دسیه اتاق سؿذ تاسیه تا دٔای ‪ 15‬تا ‪ ٚ 20C°‬ت‪ٔٝ‬تذت ‪6‬‬ ‫ٌشدیذ‪ ٜ‬اػت ‪ ٚ‬استفاه آٖ اص ػتطح دسیا‪ٞ‬تای آصاد تت‪ٝ‬طت‪ٛ‬س‬
‫ٔتتا‪ ٜ‬ا٘دتتاْ ٌشدیتتذ‪ .‬دسطتت‪ َٛ‬ایتتٗ ٔتتذت‪ ،‬سط‪ٛ‬تتتت ختتان‬ ‫ٔت‪ٛ‬ػط ‪ٔ 45‬تتش ٔتیتاؿتذ‪ .‬الّتیٓ ٔ‪ٙ‬طمت‪ٔ ٝ‬ت‪ٛ‬سد ٔطاِعت‪ٝ‬‬
‫ِ‪ِٞٝٛ‬ادسٔحذ‪ٚ‬د‪ 50 ٜ‬تا ‪ 75‬دسصذ سط‪ٛ‬تت ظشفیتت ٔضسعت‪ٝ‬‬ ‫٘یٕ‪ٝ‬خـه تت‪ٛ‬د‪ٔ ٚ ٜ‬یتاٍ٘یٗ دٔتا ‪ ٚ‬تاس٘تذٌی ػتاِیا٘‪ ٝ‬آٖ‬

‫‪91‬‬
 ‫اثش تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ ٔ‪ٛ‬اد آِی ‪ ٚ‬وشْ خاوی تش تشخی ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای فیضیىی ‪ ٚ‬ؿیٕیایی ‪...‬‬

‫‪ٞ‬ش اِه (‪)g‬؛ ‪ :s‬خشْ ؿٗ‪ٞ‬ای ٔا٘ذ‪ ٜ‬تش س‪ٚ‬ی ‪ٞ‬ش اِه (‪)g‬؛ ‪:S‬‬ ‫‪ٚ‬ت‪ ٝ‬س‪ٚ‬ؽ ‪ٚ‬ص٘ی ٍ٘‪ٝ‬داسی ؿذ‪ .‬آصٔتایؾ فاوت‪ٛ‬سیتُ دسلاِتة‬
‫ختتتشْ تٕتتتأی ؿتتتٗ‪ٞ‬تتتا (‪)g‬؛ ‪ :md‬ختتتشْ وتتتُ ختتتان‬ ‫طتتشح وتتأال ًتصتتادفی دس ‪ 24‬تیٕتتاس ‪ 3 ٚ‬تىشاساخشاٌشدیتتذ‪.‬‬
‫آ‪ٖٚ‬خـه تشداؿت‪ ٝ‬ؿذ‪ )g( ٜ‬اػت‪.‬‬ ‫فاوت‪ٛ‬س ا‪ٛٔ َٚ‬ادآِی دسػ‪ ٝ‬ػطح صفش (تذ‪ٛٔ ٖٚ‬ادآِی)‪20 ،‬‬
‫ٌشْ وا‪ٚ ٜ‬وّؾ ٌ‪ٙ‬ذْ ‪ ٚ‬و‪ٛ‬دٌا‪ٚ‬ی پ‪ٛ‬ػیذ‪ ٜ‬تش ‪ٞ‬تش ویّت‪ٌٛ‬شْ‬
‫تجسیِ ٍ تحلیل آهاری‬ ‫خان ‪،‬فاوت‪ٛ‬س د‪ ْٚ‬والع تافت خان دس د‪ ٚ‬ػطح ِ‪ ْٛ‬سػی‬
‫آصٔ‪٘ ٖٛ‬شٔاَت‪ٛ‬دٖ داد‪ٜٞ‬ا ‪ ٚ‬تعییٗ ‪ٕٞ‬ثؼتٍی پیشػ‪ ٖٛ‬تیٗ‬ ‫‪ ِْٛٚ‬ؿ‪ٙ‬ی‪ ،‬فاوت‪ٛ‬س ػ‪ ْٛ‬د‪ ٚ‬ػتطح فـتشدٌی ختان ؿتأُ‬
‫‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای خان تتا ٘تشْافتضاس ‪ SPSS‬ا٘دتاْ ؿتذ‪ .‬پتغ اص‬ ‫‪ ٚ1/45 g/cm3ٚ 1/3‬فتتتاوت‪ٛ‬س چ‪ٟ‬تتتاسْ حضتتت‪ٛ‬س یتتتا عتتتذْ‬
‫اطٕی‪ٙ‬اٖ اص ٘شٔاَ ت‪ٛ‬دٖ ت‪ٛ‬صیع داد‪ٜٞ‬تا‪ ،‬تدضیت‪ٚ ٝ‬اسیتا٘غ ‪ٚ‬‬ ‫حض‪ٛ‬سوشْ خاوی ت‪ٛ‬د‪ .‬دس ٔدٕ‪ٛ‬ه ‪ 72‬ػتت‪ ٖٛ‬ختان آٔتاد‪ٜ‬‬
‫ٔمایؼ‪ٔ ٝ‬یاٍ٘یٗ ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ا تا آصٔ‪ ٖٛ‬دا٘ىٗ ‪ ٚ‬تتا اػتتفاد‪ ٜ‬اص‬ ‫ٌشدیذ‪ .‬دس پایاٖ د‪ٚ‬س‪ ٜ‬ا٘ى‪ٛ‬تاػی‪ ،ٖٛ‬ا٘ذاص‪ٌٜ‬یتشی ‪ٚ‬یظٌتی‪ٞ‬تا‬
‫٘شْافضاس ‪ ٚ MSTATC‬سػٓ اؿىاَ تا ‪ Excel‬ا٘داْ ٌشفت‪.‬‬ ‫دسٕ٘‪ٞٝ٘ٛ‬ای خان دػت٘خ‪ٛ‬سد‪( ٜ‬تا اػتفاد‪ ٜ‬اص اػت‪ٛ‬ا٘‪ٞٝ‬تای‬
‫اػتیُ ت‪ ٝ‬لطش ‪ ٚ‬استفاه ‪ ٚ )5 cm‬دػتخت‪ٛ‬سد‪( ٜ‬تتا حتذالُ‬
‫ًتایج ٍ تحث‬ ‫دػتخ‪ٛ‬سدٌی) تشداؿت‪ ٝ‬ؿذ‪ ٜ‬اص عٕك ‪ 10‬تا ‪ِِٞٝٛ 15 cm‬ا‬
‫خذ‪٘ 1 َٚ‬ـاٖ ٔید‪ٞ‬ذ وت‪ٞ ٝ‬تش د‪ ٚ‬ختان ٔت‪ٛ‬سد آصٔتایؾ‬ ‫ا٘داْ ؿذ‪.‬‬
‫داسای وشتٗ آِی ٘تاچیض‪EC ،‬وتٓ (غیتش ؿت‪ٛ‬س)‪٘ pH ،‬ؼتثتاً‬
‫لّیایی ‪ ٚ‬اص ٘ظش ٔیتضاٖ وشت‪ٙ‬تات وّؼتیٓ‪ ،‬آ‪ٞ‬ىتی ‪ٞ‬ؼتت‪ٙ‬ذ‪.‬‬ ‫اًذازُگیری ٍیصگیّای خاک‬
‫وشتٗ آِی ت‪ ٝ‬س‪ٚ‬ؽ ‪ٚ‬اِىّتی‪-‬تتالن( ‪Nelson & Sommers,‬‬
‫‪ٕٞ‬چ‪ٙ‬یٗ تش اػاع ػیؼتٓ طثم‪ٝ‬ت‪ٙ‬ذی أشیىتایی‪ ،‬یىتی اص‬
‫خان‪ٞ‬ا داسای والع تافت ِ‪ ْٛ‬سػی تا ‪ 21/5‬دسصذ ؿتٗ ‪ٚ‬‬ ‫‪ ،)1982‬وّؼیٓ ‪ٙٔ ٚ‬یضیٓ ٔحّ‪ َٛ‬ت‪ ٝ‬س‪ٚ‬ؽ وٕپّىؼ‪ٔٛ‬تشی ‪ٚ‬‬
‫‪ 34/2‬دسصذ سع ‪ ٚ‬دیٍشی داسای والع تافت ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی تتا‬ ‫تیتش وشدٖ تا ‪ EDTA‬دس حض‪ٛ‬س ٔعشف‪ٞ‬تای اسیت‪ٛ‬وشْ تّته‬
‫‪ 69/5‬دسصذ ؿتٗ ‪ 8/5 ٚ‬دسصتذ سع ٔتیتاؿتذ‪ٔ .‬یتاٍ٘یٗ‬ ‫تی ‪ٛٔ ٚ‬سوؼایذ (‪ ،)Page, 1985‬چٍاِی ظتا‪ٞ‬شی ختان تت‪ٝ‬‬
‫٘ؼتتثت وتتشتٗ تتت‪٘ ٝ‬یتتتش‪ٚ‬طٖ ( ) دس وتتا‪ ٚ ٜ‬وّتتؾ ٌ‪ٙ‬تتذْ ‪ٚ‬‬ ‫س‪ٚ‬ؽ اػت‪ٛ‬ا٘‪ ٝ‬دػتت٘خت‪ٛ‬سد‪،)Blake & Hartge, 1986a( ٜ‬‬
‫چٍتاِی حمیمتی تت‪ ٝ‬س‪ٚ‬ؽ پیى‪ٙ‬ت‪ٔٛ‬تش ( ‪Blake & Hartge,‬‬
‫و‪ٛ‬دٌتتتتا‪ٚ‬ی تتتتت‪ٝ‬وتتتتاس سفتتتتت‪ ٝ‬دس ایتتتتٗ پتتتتظ‪ٞٚ‬ؾ‬
‫ت‪ٝ‬تشتیة تشاتش ‪ 27 ٚ 48‬تعییٗ ٌشدیذ و‪ ٝ‬تیاٌٖش تتاالت‪ٛ‬دٖ‬ ‫‪ ٚ )1986b‬تخّخُ وُ تا اػتفاد‪ ٜ‬اص ٔمادیش چٍاِی ظا‪ٞ‬شی‬
‫ٔیضاٖ وشتٗ آِی دس وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ (‪19/2‬دسصتذ) دس ٔمایؼت‪ٝ‬‬ ‫‪ ٚ‬حمیمی خان تعییٗ ٌشدیذ‪.‬‬
‫تتتا وتت‪ٛ‬د ٌتتا‪ٚ‬ی (‪15/1‬دسصتتذ) اػتتت‪ .‬تدضیتت‪ٚ ٝ‬اسیتتا٘غ‬ ‫ٔیاٍ٘یٗ ‪ٚ‬ص٘ی لطش (‪ )MWD‬دس خاوذا٘‪ٞٝ‬ای و‪ٛ‬چهتتش اص‬
‫‪ 4/75 mm‬تتت‪ ٝ‬س‪ٚ‬ؽ اِتته تتتش ( ‪Kemper & Rosenau,‬‬
‫‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای ختان ا٘تذاص‪ٌٜ‬یتشی ؿتذ‪ ٜ‬دس ختذ‪٘ 2 َٚ‬ـتاٖ‬
‫ٔید‪ٞ‬ذ و‪ ٝ‬اثشات تش‪ٓٞ‬وت‪ٙ‬ؾ ٔتاد‪ ٜ‬آِتی (‪ ،)A‬تافتت (‪،)B‬‬ ‫‪ )1986‬ا٘ذاص‪ٌٜ‬یشی ؿذ‪ .‬دس ایٗ س‪ٚ‬ؽ اص ػتشی اِته‪ٞ‬تا تتا‬
‫فـشدٌی (‪ ٚ )C‬وشْ ختاوی (‪ )A×B×C×D( )D‬تتش وتشتٗ‬ ‫لطتتش ‪ 0/106 mm ٚ 0/25 ،0/5 ،1 ،2‬اػتتتفاد‪ٌ ٜ‬شدیتتذ‪.‬‬
‫آِی ‪ ٚ‬وّؼیٓ (‪ ،)P<0.05‬اثتشات تتش‪ٓٞ‬وت‪ٙ‬ؾ ‪ B×C×D‬تتش‬ ‫ٔمذاس ‪ٌ 50‬شْ خان ‪ٛٞ‬ا‪-‬خـه تش س‪ٚ‬ی اِته ا‪ َٚ‬سیختت‪ٝ‬‬
‫ٔیاٍ٘یٗ ‪ٚ‬ص٘ی لطش (‪ )MWD‬خاوذا٘‪ٞٝ‬ا (‪ ،)P<0.05‬چٍاِی‬ ‫ؿذ‪ ٚ ٜ‬آٍ٘ا‪ ٜ‬اخاص‪ ٜ‬داد‪ ٜ‬ؿذ ػشی اِه‪ٞ‬ا ت‪ٔ ٝ‬ذت ‪ 5‬دلیمت‪ٝ‬‬
‫حمیمتتتی (‪ ٚ )P<0.01‬تخّختتتُ وتتتُ (‪ ،)P<0.05‬اثتتتشات‬ ‫دس داخُ ػطُ آب تا ؿذت ‪ٛ٘ 30‬ػاٖ دس ‪ٞ‬ش دلیمت‪ ٚ ٝ‬تت‪ٝ‬‬
‫تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ ‪ A×B×C‬تش‪ ،MWD‬اثشات تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ ‪ B×D‬تتش‬ ‫استفاه ‪ٔ 37‬یّیٔتش ت‪ٝ‬ص‪ٛ‬ست تتاال ‪ ٚ‬پتاییٗ حشوتت و‪ٙٙ‬تذ‪.‬‬
‫ٔ‪ٙ‬یتضیٓ ‪ ٚ‬چٍتتاِی ظتتا‪ٞ‬شی‪ ،‬اثتتشات تتتش‪ٓٞ‬وتت‪ٙ‬ؾ ‪ A×D‬تتتش‬ ‫آٍ٘ا‪ ٜ‬خشْ آ‪ٖٚ‬خـه خاوذا٘‪ٞٝ‬ا تش س‪ٚ‬ی ‪ٞ‬تش اِته پتغ اص‬
‫ٔ‪ٙ‬یضیٓ (‪ ٚ )P<0.05‬اثتشات اصتّی ٔت‪ٛ‬اد آِتی ‪ ٚ‬فـتشدٌی‬ ‫تصحیح خشْ ؿٗ اص طشیك ؿؼتـ‪ٛ‬ی خاوذا٘ت‪ٞٝ‬تا دس صیتش‬
‫ؿتتیش آب ٔحاػتتث‪ ٝ‬ؿتتذ‪ ٚ ٜ‬تتت‪ ٝ‬وٕتته ساتطتت‪ ٝ‬صیتتش ‪MWD‬‬
‫خان تش چٍاِی ظا‪ٞ‬شی (‪ٔ )P<0.01‬ع‪ٙ‬یداس ٌشدیذ‪ .‬ضشیة‬
‫‪ٕٞ‬ثؼتٍی پیشػ‪ ٖٛ‬تیٗ ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای ا٘ذاص‪ٌٜ‬یشی ؿتذ‪٘ ٜ‬یتض‬ ‫تشحؼة ‪mm‬تعییٗ ٌشدیذ‪:‬‬
‫دس خذ‪ 3 َٚ‬آ‪ٚ‬سد‪ ٜ‬ؿذ‪ ٜ‬اػت‪.‬‬ ‫∑‬ ‫̅‬ ‫(‪) 1‬‬
‫وتت‪ ٝ‬دس آٖ‪ٔ :di،‬یتتاٍ٘یٗ لطتتش ػتت‪ٛ‬سا د‪ ٚ‬اِتته ٔتتت‪ٛ‬اِی دس‬
‫والع ‪ i‬اْ (‪)mm‬؛ ‪ :R‬خشْ خاوذا٘‪ٞٝ‬ای آ‪ٖٚ‬خـه تش س‪ٚ‬ی‬

‫‪92‬‬
1394 ‫اس‬ٟ‫ ت‬،1 ٜ‫ ؿٕاس‬،3 ‫خّذ‬ ‫تحمیمات واستشدی خان‬

ِ‫ ترخی ٍیصگیّای فیسیکی ٍضیویایی خاکّای هَرد هطالع‬-1 ‫جذٍل‬

Table 1: Some physical and chemical properties of the studied soils

CaCO3 ECe pH ‫وشتٗ آِی‬ ‫سع‬ ‫ػیّت‬ ٗ‫ؿ‬ ‫والع تافت‬

(%) (dS/m) Organic Clay Silt Sand Textural class
Carbon (%) (%) (%) (%)
11.25 0.659 7.67 0.53 34.2 44.3 21.5 ‫ْ سػی‬ِٛ
Clay loam
8 0.286 7.55 0.17 8.5 22 69.5 ‫ی‬ٙ‫ْ ؿ‬ِٛ
Sandy loam
.)Saturated extract( ‫ ٌُ اؿثاه‬ٜ‫ سػا٘ایی اِىتشیىی دس عصاس‬:ECe ،)Saturated paste( ‫ دس ٌُ اؿثاه‬ٝ‫ اػیذیت‬:pH

ُ‫) ٍیصگیّای خاک اًذازُگیری ضذ‬F ‫ تجسیِ ٍاریاًس (هقادیر‬-2 ‫جذٍل‬

Table 2: Analyses of variance (F values) for the measured soil properties
n Dp Db MWD Mg Ca OC Df SOV
3.11ns 2.7ns 46.5** 235.6** 7.46** 51.44** 52.7** 2 ‫ آِی‬ٜ‫ٔاد‬
)A( )Organic matter(
4.34* 19.95** 21.1** 709.5** 85.1** 400.2** 162.6** 1 )B( )Texture( ‫تافت‬
** ns ** ns ns ns ns
188.5 0.03 864.01 3.36 0.42 0.42 0.45 1 )C( )Compaction( ‫فـشدٌی‬
51** 0.14ns 265.1** 25.97** 56.1** 553.8** 11.4** 1 )D( )Earthworm( ‫وشْ خاوی‬
0.04ns 1.13ns 2.68ns 7.57** 0.44ns 4.7* 0.76ns 2 A×B
1.75ns 2.77ns 0.155ns 11.42** 1.21ns 2.87ns 18.3** 2 A×C
0.11ns 1ns 2.91ns 1.84ns 4.37* 3.73* 0.99ns 2 A×D
1.28ns 0.04ns 3.05ns 1.12ns 0.48ns 12.5** 4.8* 1 B×C
3.49ns 0.12ns 9.36** 0.98ns 11.6** 0.06ns 8.86** 1 B×D
2.92ns 1.12ns 2.02ns 0.03ns 2.7ns 6.8* 2.47ns 1 C×D
1.28ns 2.86ns 1.19ns 9.21** 0.39ns 1.66ns 5.65** 2 A×B×C
0.30ns 0.51ns 0.57ns 0.39ns 1.31ns 1.54ns 0.90ns 2 A×B×D
0.56ns 0.76ns 0.08ns 0.15ns 0.51ns 0.31ns 8.02** 2 A×C×D
4.69* 4.11* 0.43ns 6.31* 0.92ns 11.55** 1.39ns 1 B×C×D
1.85ns 1.35ns 0.25ns 0.57ns 0.01ns 3.79* 4.09* 2 A×B×C×D
- - - - - - - 48 )Error( ‫خطا‬
4.11 3.27 1.64 9.38 15.01 4.33 13.44 - CV (%)
ٗ‫وشت‬:OC‫ ضشیة تغییشات‬:CV،‫ آصادی‬ٝ‫ دسخ‬:Df ،‫اتع تغییش‬ٙٔ:SOV.‫یداس‬ٙ‫ غیش ٔع‬: ns ،‫ دسصذ‬5 َ‫یداس دس ػطح احتٕا‬ٙ‫ ٔع‬:* ،‫ دسصذ‬1 َ‫یداس دسػطح احتٕا‬ٙ‫ٔع‬:**
ُ‫ تخّخُ و‬:n،‫ چٍاِی حمیمی‬:Dp ،‫شی‬ٞ‫ چٍاِی ظا‬:Db،‫ا‬ٞٝ٘‫ص٘ی لطش خاوذا‬ٚ ٗ‫ ٔیاٍ٘ی‬: MWD ،ٓ‫یضی‬ٙٔ :Mg ،ٓ‫ وّؼی‬:Ca ،‫آِی‬
**: Significant at P<0.01, *: Significant at P<0.05,ns: Not significant, SOV: Source of Variations, Df: Degree of freedom,
CV: Coefficient of variations, OC: Organic carbon, Ca: Calcium, Mg: Magnesium, MWD: Mean weight diameter of
aggregates, Db: Bulk density, Dp: Particle density, n: Total porosity

(n=72)ُ‫) تیي ٍیصگیّای خاک اًذازُگیری ضذ‬r( ‫ ضریة ّوثستگی پیرسَى‬-3 ‫جذٍل‬
Table3: Pearson correlation (r) among the measured soil properties (n=72)
OC MWD Ca Mg Dp Db
OC 1
MWD 0.511** 1
Ca 0.594** 0.558** 1
Mg 0.356** 0.529** 0.769** 1
Dp 0.111 0.152 0.172 0.233* 1
Db -0.092 -0.010 -0.324** -0.127 0.146 1
n 0.153 0.093 0.394** 0.241* 0.375** -0.862**
.‫ اػت‬ٜ‫ ؿذ‬ٜ‫سد‬ٚ‫ آ‬2 َٚ‫ا دس صیش خذ‬ٞ‫ پاسأتش‬ٚ ٓ‫صیف عالو‬ٛ‫ت‬
)Description of symbols and parameters are available under Table 2(

93
 ‫اثش تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ ٔ‪ٛ‬اد آِی ‪ ٚ‬وشْ خاوی تش تشخی ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای فیضیىی ‪ ٚ‬ؿیٕیایی ‪...‬‬
‫‪ 4/165‬دس حذ‪ٚ‬د ‪ 19‬دسصذ تیـتش اص خان ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی ؿا‪ٞ‬ذ‬
‫‪ 3/49 meq/l‬اػت و‪ ٝ‬دِیُ ایتٗ افتضایؾ سا ٔتیتت‪ٛ‬اٖ تت‪ٝ‬‬
‫تاالت‪ٛ‬دٖ ٔیضاٖ ‪ CaCO3‬دس خان ِ‪ ْٛ‬سػی ٘ؼثت تت‪ِ ٝ‬ت‪ْٛ‬‬
‫ؿ‪ٙ‬ی خذ‪٘ ٚ 1 َٚ‬یض ػاختاس وا٘ی‪ٞ‬ای غاِتة ػتاص٘ذ‪ ٜ‬ایتٗ‬
‫د‪ٛ٘ ٚ‬ه خان ٘ؼثت داد‪ٕٞ .‬چ‪ٙ‬یٗ ت‪ٝ‬واسٌیشی وا‪ ٚ ٜ‬وّتؾ‬
‫‪ ٚ‬و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی ت‪ ٝ‬تشتیة تاعث افضایؾ ٔمذاس ٔیاٍ٘یٗ وّؼیٓ‬
‫ٔحّ‪ َٛ‬ت‪ٔ ٝ‬یضاٖ ‪ 7/73 ٚ 10/32‬دسصتذ دس وتالع تافتت‬
‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی ‪ 11/64 ٚ 16/45 ٚ‬دسصتذ دس وتالع تافتت ِت‪ْٛ‬‬
‫سػی ٘ؼثت ت‪ ٝ‬ؿا‪ٞ‬ذ ٌشدیذ‪ .‬تا ت‪ٛ‬خ‪ ٝ‬ت‪ ٝ‬خذ‪ٔ 3 َٚ‬ـتا‪ٞ‬ذ‪ٜ‬‬
‫ٔیٌشدد و‪ ٝ‬تیٗ وّؼتیٓ ‪ ٚ‬وتشتٗ آِتی ختان ‪ٕٞ‬ثؼتتٍی‬
‫ٔثثت ‪ٔ ٚ‬ع‪ٙ‬یداس (**‪ٚ )r=0.594‬خ‪ٛ‬د داسد‪ ،‬ت‪ٙ‬اتشایٗ افض‪ٚ‬دٖ‬
‫ٔاد‪ ٜ‬آِی احتٕاالً اص طشیك وتا‪ٞ‬ؾ ‪ٙٔ pH‬دتش تت‪ ٝ‬افتضایؾ‬
‫حالِیت وّؼتیٓ دس ‪ٞ‬تش د‪ ٚ‬ختان لّیتایی ‪ ٚ‬آ‪ٞ‬ىتی ٔت‪ٛ‬سد‬
‫آصٔایؾ ٌشدیذ‪ ٜ‬اػت (‪ٔ .)Sparks, 2003‬مایؼ‪ٔ ٝ‬یاٍ٘یٗ‪ٞ‬ا‬
‫خذ‪ 4 َٚ‬تیاٌٖش آٖ اػتت وت‪ٔ ٝ‬متذاس وّؼتیٓ ٔحّت‪ َٛ‬دس‬
‫خان تّمیح ؿتذ‪ ٜ‬تتا وتشْ ختاوی ؿتایذ تت‪ ٝ‬ػتثة تشؿتح‬
‫وّؼیت ‪ ٚ‬یا وا‪ٞ‬ؾ ‪ pH‬خان دس اثش فعاِیت وشْ خاوی دس‬
‫ٔمایؼ‪ ٝ‬تا خان تذ‪ ٖٚ‬وشْ خاوی دس وّی‪ ٝ‬تیٕاس‪ٞ‬ا تت‪ٝ‬طت‪ٛ‬س‬
‫ٔع‪ٙ‬تیداس افتتضایؾ یافتتت‪ ٝ‬اػتتت‪ .‬تیـتتتشیٗ ٔمتتذاس وّؼتتیٓ‬
‫‪ 5/7 meq/l‬دس خان ِ‪ ْٛ‬سػی داسای وتا‪ ٚ ٜ‬وّتؾ ‪ ٚ‬وتشْ‬
‫خاوی تا ػطح پاییٗ فـتشدٌی ‪ ٚ‬وٕتتشیٗ آٖ ‪2/9 meq/l‬‬
‫دس خان ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی تذ‪ٔ ٖٚ‬اد‪ ٜ‬آِی اصالحو‪ٙٙ‬تذ‪( ٜ‬ؿتا‪ٞ‬ذ) ‪ٚ‬‬
‫وشْ خاوی تا ػطح تاالی فـشدٌی ت‪ٝ‬دػتت آٔتذ‪ .‬افتضایؾ‬
‫فـشدٌی اص ‪ 1/3‬ت‪ 1/45g/cm3 ٝ‬دس حض‪ٛ‬س وتشْ ختاوی ‪ٚ‬‬
‫والع تافت ِ‪ ْٛ‬سػی تاعتث وتا‪ٞ‬ؾ ٔع‪ٙ‬تیداس وّؼتیٓ دس‬
‫تیٕاس ؿتا‪ٞ‬ذ اص ‪ 4/93‬تت‪ ٚ 4/37 meq/l ٝ‬دس تیٕتاس وتا‪ٚ ٜ‬‬
‫وّؾ اص ‪ 5/7‬ت‪ٌ 5/1 meq/l ٝ‬شدیتذ‪ .‬دِیتُ احتٕتاِی ایتٗ‬
‫یافتتتت‪ ،ٝ‬ؿتتتایذ وتتتا‪ٞ‬ؾ ٔتتت‪ٛ‬اد دفعتتتی وتتتشْ ختتتاوی‬
‫ت‪ٝ‬دِیتُ وتا‪ٞ‬ؾ تخّختُ ت‪ٟٛ‬یت‪ٝ‬ای دس اثتش ٘یتش‪ٚ‬ی تتشاوٓ‬
‫ت‪ٚٝ‬یتظ‪ ٜ‬دس ؿتشایط ختان سیضتافتت ٔت‪ٛ‬سد آصٔتایؾ تاؿتذ‪.‬‬
‫ٔ‪ٛ‬ػت‪ٛ‬ی ‪ ٚ‬سویؼتی (‪ٌ )Moosavi & Raeisi, 2011‬تضاسؽ‬
‫وشد٘ذ ٔیضاٖ وّؼیٓ طتی آصٔتایؾ ا٘ى‪ٛ‬تاػتی‪ ٖٛ‬دس ختان‬
‫تّمیحؿذ‪ ٜ‬تا وشْ خاوی دس ٔمایؼت‪ ٝ‬تتا ختان تتذ‪ ٖٚ‬وتشْ‬
‫خاوی ت‪ ٝ‬ط‪ٛ‬س ٔت‪ٛ‬ػط ‪ 67‬دسصذ افضایؾ یافت‪.‬‬
‫ٔمایؼ‪ٔ ٝ‬یاٍ٘یٗ‪ٞ‬ا خذ‪٘ 4 َٚ‬ـاٖ ٔتید‪ٞ‬تذ وت‪ٔ ٝ‬یتاٍ٘یٗ‬
‫ٔیضاٖ وّؼیٓ ٔحّت‪ َٛ‬دس ختان ِت‪ ْٛ‬سػتی ؿتا‪ٞ‬ذ ‪meq/l‬‬
‫‪94‬‬
‫کرتي آلی‪ ،‬کلسین ٍ هٌیسین هحلَل‬
‫تا ت‪ٛ‬خ‪ ٝ‬ت‪ ٝ‬خذ‪ٔ 4 َٚ‬ـا‪ٞ‬ذ‪ٔ ٜ‬یٌشدد و‪ٔ ٝ‬یتاٍ٘یٗ وتشتٗ‬
‫آِی خان دس تیٕاس‪ٞ‬تای ؿتا‪ٞ‬ذ ِت‪ ْٛ‬سػتی ‪ 0/937‬دسصتذ‬
‫تیـتش اص ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی ‪ 0/67‬دسصذ ٔیتاؿتذ وت‪ ٝ‬دِیتُ آٖ سا‬
‫ٔیت‪ٛ‬اٖ ت‪ ٝ‬تاالت‪ٛ‬دٖ ٔمذاس وشتٗ آِتی ختان ِت‪ ْٛ‬سػتی دس‬
‫ٔمایؼ‪ ٝ‬تا ِ‪ ْٛ‬ؿت‪ٙ‬ی ختذ‪٘ 1 َٚ‬ؼتثت داد‪ .‬افتض‪ٚ‬دٖ وتا‪ٚ ٜ‬‬
‫وّؾ ‪ ٚ‬و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی ت‪ٝ‬تشتیة ‪ ٚ‬ت‪ ٝ‬ط‪ٛ‬س ٔت‪ٛ‬ػط تاعث افضایؾ‬
‫وشتٗ آِی ت‪ٔ ٝ‬یضاٖ ‪ 71/77 ٚ 64/3‬دسصذ دس والع تافتت‬
‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی ‪ 68/62 ٚ 71/82 ٚ‬دسصتذ دس وتالع تافتت ِت‪ْٛ‬‬
‫سػی ٌشدیذ (خذ‪ٔ .)4 َٚ‬مایؼ‪ٔ ٝ‬یتاٍ٘یٗ‪ٞ‬تا دس ختذ‪4 َٚ‬‬
‫تیاٌٖش آٖ اػت و‪ ٝ‬حض‪ٛ‬س وشْ خاوی ت‪ٟٙ‬تا دس تیٕاس‪ٞ‬تای‬
‫وتتتا‪ ٚ ٜ‬وّتتتؾ (فـتتتشدٌی ‪ ٚ )1/45g/cm3‬وتتت‪ٛ‬د ٌتتتا‪ٚ‬ی‬
‫(فـشدٌی ‪ ٚ )1/3g/cm3‬ت‪ٟٙ‬ا دس وتالع تافتت ِت‪ ْٛ‬سػتی‬
‫ت‪ٛ‬ا٘ؼت ت‪ٝ‬ط‪ٛ‬س ٔع‪ٙ‬یداس تاعث افتضایؾ وتشتٗ آِتی ٌتشدد‪.‬‬
‫افضایؾ فـشدٌی اص ‪ 1/3‬ت‪ 1/45g/cm3 ٝ‬دس ؿتشایط عتذْ‬
‫حض‪ٛ‬س وشْ خاوی ‪ ٚ‬والع تافت ِ‪ ْٛ‬سػتی تاعتث وتا‪ٞ‬ؾ‬
‫ٔع‪ٙ‬تتیداس وتتشتٗ آِتتی دس حضتت‪ٛ‬سوا‪ ٚ ٜ‬وّتتؾ تتت‪ٝ‬تشتیتتة اص‬
‫‪ 1/755‬ت‪ 1/17 ٝ‬دسصذ ‪ ٚ‬افتضایؾ ٔع‪ٙ‬تیداس آٖ دس حضت‪ٛ‬س‬
‫و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی اص ‪ 1/144‬ت‪ 1/69 ٝ‬دسصذ ٌشدیذ ‪ِٚ‬تی دس تمیت‪ٝ‬‬
‫تیٕاس‪ٞ‬ا اختالف ٔع‪ٙ‬یداس تتیٗ د‪ ٚ‬ػتطح فـتشدٌی دیتذ‪ٜ‬‬
‫٘ـذ (خذ‪ .)4 َٚ‬ت‪٘ٝ‬ظش ٔیسػذ افضایؾ فـشدٌی اص طشیتك‬
‫وا‪ٞ‬ؾ حدٓ ٔ‪ٙ‬افز تاعث وتا‪ٞ‬ؾ احتٕتاِی ؿتذت تدضیت‪ٝ‬‬
‫‪ٞ‬تت‪ٛ‬اصی ‪ٛٔٛٞ ٚ‬ػتتیؿتتذٖ وتتا‪ ٚ ٜ‬وّتتؾ دس طتتی ‪ٔ 6‬تتا‪ٜ‬‬
‫ا٘ى‪ٛ‬تاػی‪ ٖٛ‬دس خان سیض تافت ٌشدیذ‪ ٜ‬اػت دس عیٗ حتاَ‬
‫فـشدٌی احتٕاالً ػثة وا‪ٞ‬ؾ تدضی‪ ٝ‬و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی پ‪ٛ‬ػیذ‪ٚ ٜ‬‬
‫حفظ ٔتاد‪ ٜ‬آِتی آٖ دس ختان ِت‪ ْٛ‬سػتی ٌشدیتذ‪ ٜ‬اػتت‪.‬‬
‫وشْ‪ٞ‬ای ختاوی دس تیٕاس‪ٞ‬تای حتا‪ٚ‬ی ٔت‪ٛ‬اد آِتی فعاِیتت‬
‫ت‪ٟ‬تشی ٘ـاٖ ٔید‪ٙٞ‬ذ چ‪ ٖٛ‬وشتٗ آِی تتشای تغزیت‪ ٝ‬آٖ‪ٞ‬تا‬
‫ضش‪ٚ‬سی ‪ ٚ‬حیاتی ٔیتاؿذ (‪ .)Leroy et al., 2008‬پ‪ٚ ِٕٗٛ‬‬
‫‪ٕٞ‬ىاساٖ (‪٘ )Pulleman et al., 2005‬ـاٖ داد٘ذ و‪ٔ ٝ‬متذاس‬
‫وشتٗ آِی خان‪ٞ‬ای داسای وشْ خاوی‪ 44 ،‬دسصذ تیـتش اص‬
‫خان‪ٞ‬ای تذ‪ ٖٚ‬وشْ ختاوی تت‪ٛ‬د‪ٙٞ .‬تذسیىغ ‪ٕٞ ٚ‬ىتاساٖ‬
‫(‪ٕٞ )Hendrix et al., 1992‬ثؼتتٍی ٔع‪ٙ‬تیداسی سا تتیٗ‬
‫فشا‪ٚ‬ا٘ی وشْ خاوی ‪ٔ ٚ‬مذاس وشتٗ آِی خان ٌضاسؽ وشد٘ذ‪.‬‬
‫خّذ ‪ ،3‬ؿٕاس‪ ،1 ٜ‬ت‪ٟ‬اس ‪1394‬‬ ‫تحمیمات واستشدی خان‬

‫جذٍل ‪ -4‬اثرات ترّنکٌص هادُ آلی‪ ،‬تافت‪ ،‬فطردگی ٍ کرم خاکی تر کربن آلی (‪ ٍ )OC‬کلسین هحلَل (‪ )Ca‬خاک‬
‫)‪Table 4: Interactive effects of organic matter, texture, compaction and earthworm on soil organic carbon (OC‬‬
‫‪and soluble calcium (Ca).‬‬

‫وّؼیٓ‬ ‫وشتٗ آِی‬ ‫وشْ خاوی‬ ‫فـشدٌی‬ ‫تافت‬ ‫ٔاد‪ ٜ‬آِی‬

‫)‪Ca (meq/ l‬‬ ‫)‪OC (%‬‬ ‫‪Earthworm‬‬ ‫(‪Compaction)g/cm3‬‬ ‫‪Texture‬‬ ‫‪Organic matter‬‬

‫‪2.96hi‬‬ ‫‪0.598h‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.3‬‬

‫‪4.03d‬‬ ‫‪0.676gh‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی‬
‫‪2.90i‬‬ ‫‪0.741fgh‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.45‬‬ ‫‪Sandy‬‬
‫‪4.10d‬‬ ‫‪0.663gh‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫‪loam‬‬ ‫ؿا‪ٞ‬ذ‬
‫‪3.73e‬‬ ‫‪0.936efg‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫‪Control‬‬
‫‪4.93b‬‬ ‫‪0.949efg‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی‬
‫‪3.63ef‬‬ ‫‪0.929efg‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.45‬‬ ‫‪Clay‬‬
‫‪4.37cd‬‬ ‫‪0.935efg‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫‪loam‬‬
‫‪3.36fg‬‬ ‫‪1.105cde‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.3‬‬
‫‪4.10d‬‬ ‫‪1.274cd‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی‬
‫‪3.46efg‬‬ ‫‪0.988def‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.45‬‬ ‫‪Sandy‬‬
‫‪4.50c‬‬ ‫‪1.014def‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫‪loam‬‬ ‫وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ‬
‫‪4.36cd‬‬ ‫‪1.755a‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫‪Straw‬‬
‫‪5.70a‬‬ ‫‪1.82a‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی‬
‫‪4.23cd‬‬ ‫‪1.17cde‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.45‬‬ ‫‪Clay‬‬
‫‪5.10b‬‬ ‫‪1.69a‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫‪loam‬‬
‫‪3.23gh‬‬ ‫‪1.12cde‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.3‬‬
‫‪4.23cd‬‬ ‫‪1.24cde‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی‬
‫‪3.40fg‬‬ ‫‪1.235cde‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.45‬‬ ‫‪Sandy‬‬
‫‪4.19cd‬‬ ‫‪1.014def‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫‪loam‬‬ ‫و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی‬
‫‪4.26cd‬‬ ‫‪1.144cde‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫‪Cow manure‬‬
‫‪5.10b‬‬ ‫‪1.85a‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی‬
‫‪4.36cd‬‬ ‫‪1.69a‬‬ ‫خیش‪No‬‬ ‫‪1.45‬‬ ‫‪Clay‬‬
‫‪4.90b‬‬ ‫‪1.625ab‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫‪loam‬‬

‫‪Dissimilar letters indicate significantdifferenceat P<0.05 (Duncan’s test).‬‬

‫اػت (‪ .)Sparks, 2003‬اِثت‪ ٝ‬و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی ت‪ٟٙ‬ا دس حض‪ٛ‬س وشْ‬
‫خاوی ت‪ٛ‬ا٘ؼت تاعث افتضایؾ ٔع‪ٙ‬تیداس ٔ‪ٙ‬یتضیٓ ختان دس‬
‫ٔمایؼ‪ ٝ‬تا تیٕتاس ؿتا‪ٞ‬ذ تتذ‪ ٖٚ‬وتشْ ختاوی ٌتشدد‪ٚ .‬خت‪ٛ‬د‬
‫‪ٕٞ‬ثؼتٍی ٔثثت ‪ٔ ٚ‬ع‪ٙ‬یداس (**‪ )r=0.356‬تیٗ وشتٗ آِی ‪ٚ‬‬
‫ٔ‪ٙ‬یضیٓ خان ٔؤیذ ایٗ ٘تتایح اػتت (ختذ‪ٔ .)3 َٚ‬مایؼت‪ٝ‬‬
‫ٔیاٍ٘یٗ‪ٞ‬ا دس ؿىُ ‪ 1‬ب تیتاٍ٘ش آٖ اػتت وت‪ ٝ‬دس ‪ٞ‬تش د‪ٚ‬‬
‫وتتالع تافتتت ختتان‪ ،‬تّمتتیح وتتشْ ختتاوی تاعتتث افتتضایؾ‬
‫ٔع‪ٙ‬یداس ٔ‪ٙ‬یضیٓ ٔحّ‪ٌ َٛ‬شدیذ‪ ٜ‬اػتت‪ٕٞ .‬چ‪ٙ‬تیٗ تتیٗ د‪ٚ‬‬
‫والع تافت خان اص ٘ظش ٔمذاس ٔ‪ٙ‬یضیٓ اختتالف ٔع‪ٙ‬تیداس‬
‫‪ٚ‬خ‪ٛ‬د داسد‪ ،‬ت‪ ٝ‬ط‪ٛ‬سیوت‪ ٝ‬تیـتتشیٗ ٔمتذاس ٔ‪ٙ‬یتضیٓ ‪meq/l‬‬
‫‪ 0/957‬دس خان ِ‪ ْٛ‬سػی تتا حضت‪ٛ‬س وتشْ ختاوی تعیتیٗ‬
‫ٌشدیذ‪ .‬دِیُ ایٗ أش سا ٔیت‪ٛ‬اٖ ت‪ ٝ‬وشتٗ آِی تیـتش ختان‬
‫اثشات تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ ٔاد‪ ٜ‬آِی ‪ ٚ‬وشْ خاوی تتش ٔ‪ٙ‬یتضیٓ ختان‬
‫(ؿىُ ‪ 1‬اِف) ٘ـاٖ ٔید‪ٞ‬ذ و‪ ٝ‬تّمیح خان تا وشْ ختاوی‬
‫ت‪ٟٙ‬ا دس تیٕاس وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ ت‪ٛ‬ا٘ؼت ت‪ٝ‬طت‪ٛ‬س ٔع‪ٙ‬تیداس تاعتث‬
‫افضایؾ ٔ‪ٙ‬یضیٓ ٔحّ‪ َٛ‬خان ٘ؼثت ت‪ ٝ‬تیٕاس ؿا‪ٞ‬ذ ‪ ٚ‬تذ‪ٖٚ‬‬
‫وشْ خاوی ٌشدد‪ٕٞ .‬چ‪ٙ‬یٗ تیـتشیٗ ٔمذاس ٔ‪ٙ‬یضیٓ ‪meq/l‬‬
‫‪ 0/952‬دس تیٕاس وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ تا حض‪ٛ‬س وشْ خاوی ت‪ٝ‬دػتت‬
‫آٔذ و‪ ٝ‬اختالف آٖ تا تیٕاس ؿا‪ٞ‬ذ ‪ ٚ‬وت‪ٛ‬د ٌتا‪ٚ‬ی ٔع‪ٙ‬تیداس‬
‫ت‪ٛ‬د‪ .‬دِیُ ایٗ یافت‪ ٝ‬سا ٔیت‪ٛ‬اٖ ت‪ٔ ٝ‬حت‪ٛ‬ای وشتٗ آِی صیتاد‬
‫وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ ‪٘ ٚ‬یض تشؿتحات س‪ٚ‬د‪ٜ‬ای تیـتتش وتشْ‪ٞ‬تا دس آٖ‬
‫تیٕاس دس ٔمایؼ‪ ٝ‬تا و‪ٛ‬د ٌتا‪ٚ‬ی ٘ؼتثت داد وت‪ ٝ‬احتٕتاالً اص‬
‫طشیك افتضایؾ ٔتاد‪ ٜ‬آِتی ‪ ٚ‬وتا‪ٞ‬ؾ ‪ pH‬ختان ٔ‪ٙ‬دتش تت‪ٝ‬‬
‫افضایؾ غّظت ٔ‪ٙ‬یتضیٓ ٔحّت‪ َٛ‬دس ختان آ‪ٞ‬ىتی ٌشدیتذ‪ٜ‬‬

‫‪95‬‬
 ‫اثش تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ ٔ‪ٛ‬اد آِی ‪ ٚ‬وشْ خاوی تش تشخی ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای فیضیىی ‪ ٚ‬ؿیٕیایی ‪...‬‬

‫ِ‪ٔٛ‬ثشیى‪ٛ‬ع تشػتشیغ تاعث افضایؾ ٔع‪ٙ‬تیداس ‪ 34‬دسصتذ‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی دس ٔمایؼ‪ ٝ‬تا ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی ختذ‪٘ ٚ 1 َٚ‬یتض احتٕتاالً‬
‫ٔ‪ٙ‬یضیٓ ٔحّ‪ َٛ‬دس یه خان ِ‪ ْٛ‬سػی ػتیّتی ٘ؼتثت تت‪ٝ‬‬ ‫ػاختاس وا٘ی‪ٞ‬ای ػاص٘ذ‪ ٜ‬د‪ ٚ‬خان ٘ؼثت داد‪ .‬ایٗ ٘تایح تتا‬
‫ؿا‪ٞ‬ذ ٌشدیذ‪.‬‬ ‫یافت‪ٞٝ‬ای ٔ‪ٛ‬ػ‪ٛ‬ی ‪ ٚ‬سویؼتی (‪)Moosavi & Raeisi, 2011‬‬
‫ٔطاتمت داسد و‪٘ ٝ‬ـاٖ داد٘ذ وتاستشد ‪ٞ‬تٓصٔتاٖ ٔت‪ٛ‬اد آِتی‬
‫(تمایای ی‪٘ٛ‬د‪ ،ٝ‬وت‪ٛ‬د ٌتا‪ٚ‬ی ‪ ٚ‬وٕپ‪ٛ‬ػتت) تتا وتشْ ختاوی‬
‫الف (‪)A‬‬ ‫تذ‪ ٖٚ‬وشْ خاوی‪No earthworm‬‬
‫تا وشْ خاوی‪With earthworm‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪0.9‬‬
‫‪0.8‬‬ ‫‪bc‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪0.7‬‬ ‫‪c‬‬ ‫‪bc‬‬
‫)‪Mg (meq/l‬‬

‫‪0.6‬‬
‫‪0.5‬‬
‫‪0.4‬‬
‫‪0.3‬‬
‫‪0.2‬‬
‫‪0.1‬‬
‫‪0‬‬
‫و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی ‪ Cow‬وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ‪ Straw‬ؿا‪ٞ‬ذ‪Control‬‬
‫‪manure‬‬
‫ٔاد‪ ٜ‬آِی‬
‫‪Organic matter‬‬
‫‪1.2‬‬ ‫ب(‪)B‬‬ ‫تذ‪ ٖٚ‬وشْ خاوی‪No earthworm‬‬
‫تا وشْ خاوی‪With earthworm‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪b‬‬
‫‪b‬‬
‫‪0.8‬‬
‫)‪Mg (meq/l‬‬

‫‪0.6‬‬ ‫‪c‬‬

‫‪0.4‬‬

‫‪0.2‬‬

‫‪0‬‬
‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی‪Sandy loam‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی‪Clay loam‬‬
‫والع تافت‬
‫‪Textural class‬‬

‫ضکل ‪ -1‬اثرات ترّنکٌص هادُ آلی ٍ کرم خاکی (الف) ٍ تافت ٍ کرم خاکی(ب) تر هٌیسین (‪ )Mg‬خاک‬
‫حش‪ٚ‬ف غیش ٔـات‪ ٝ‬تیاٍ٘ش اختالف ٔع‪ٙ‬یداس دس ػطح احتٕاَ ‪ 5‬دسصذ ٔیتاؿذ (آصٔ‪ ٖٛ‬دا٘ىٗ)‬
‫‪Fig.1. Interactive effects of organic matter and earthworm (A) and texture and earthworm (B) on soil‬‬
‫)‪Mg.Dissimilar letters indicate significant difference at P<0.05 (Duncan’s test‬‬

‫افضایؾ ٔییاتذ (‪ٔ .)Warrick, 2001‬مایؼ‪ٔ ٝ‬یتاٍ٘یٗ‪ٞ‬تا دس‬
‫خذ‪ 5 َٚ‬تیاٍ٘ش آٖ اػت و‪ ٝ‬افتض‪ٚ‬دٖ وتا‪ ٚ ٜ‬وّتؾ ‪ ٚ‬وت‪ٛ‬د‬
‫ٌا‪ٚ‬ی ت‪ٝ‬تشتیة تاعتث افتضایؾ ٔیتاٍ٘یٗ ‪MWD‬تت‪ٔ ٝ‬یتضاٖ‬
‫‪ 31/25 ٚ 93/75‬دسصتتذ دس وتتالع تافتتت ِتت‪ ْٛ‬ؿتت‪ٙ‬ی ‪ٚ‬‬
‫‪ 24/5 ٚ 147/5‬دسصذ دس والع تافت ِ‪ ْٛ‬سػی ٘ؼثت تت‪ٝ‬‬
‫ؿا‪ٞ‬ذ ت‪ٝ‬دِیُ افضایؾ وشتٗ آِتی ختان ختذ‪ٌ 4 َٚ‬شدیتذ‪.‬‬
‫تیـتشیٗ ٔمذاس ‪ MWD‬دس تیٕاس وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ تا تافتت ِت‪ْٛ‬‬
‫سػی ‪ ٚ‬ػطح تاالی فـتشدٌی ‪ ٚ 1/217 mm‬وٕتتشیٗ آٖ‬
‫هیاًگیي ٍزًی قطر (‪ )MWD‬خاکذاًِّا‬
‫خذ‪٘ 5 َٚ‬ـاٖ ٔید‪ٞ‬ذ و‪ٔ ٝ‬یتاٍ٘یٗ ‪ٚ‬ص٘تی لطتش (‪)MWD‬‬
‫خاوذا٘‪ٞٝ‬ا دس تیٕاس ؿا‪ٞ‬ذ خان ِ‪ ْٛ‬سػی ت‪ٝ‬ط‪ٛ‬س ٔیتاٍ٘یٗ‬
‫‪ 108/3‬دسصذ تضسٌتش اص ختان ِت‪ ْٛ‬ؿت‪ٙ‬ی اػتت وت‪ ٝ‬ایتٗ‬
‫ٔ‪ٛ‬ض‪ٛ‬ه ت‪ ٝ‬دسصذ وشتٗ آِی‪ ،‬سع ‪ ٚ‬آ‪ٞ‬ه تاالی ختان ِت‪ْٛ‬‬
‫سػتتی تتتش ٔتتیٌتتشدد‪ .‬ایتتٗ پاسأتش‪ٞ‬تتا اص ع‪ٛ‬أتتُ اصتتّی‬
‫ػیٕا٘یو‪ٙٙ‬ذ‪ ٜ‬رسات خان ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ ‪ ٚ‬تا افضایؾ ػ‪ ٟٓ‬آٖ‪ٞ‬تا‬
‫دس ختتان‪ MWD ،‬تضسٌتتتش ؿتتذ‪ ٚ ٜ‬پایتتذاسی خاوذا٘تت‪ٞٝ‬تتا‬

‫‪96‬‬
‫خّذ ‪ ،3‬ؿٕاس‪ ،1 ٜ‬ت‪ٟ‬اس ‪1394‬‬ ‫تحمیمات واستشدی خان‬

‫آب تاؿتتذ‪.‬تشصٌش ‪ٕٞ ٚ‬ىتتاساٖ (‪)Barzegar et al., 2002‬‬ ‫دس تیٕاس ؿا‪ٞ‬ذ تا تافت ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی ‪ ٚ‬ػطح پتاییٗ فـتشدٌی‬
‫ٌضاسؽ وشد٘ذ و‪ ٝ‬افض‪ٚ‬دٖ وتا‪ ٚ ٜ‬وّتؾ ٌ‪ٙ‬تذْ‪ ،‬وٕپ‪ٛ‬ػتت‬ ‫‪ 0/182 mm‬ت‪ٝ‬دػت آٔذ‪ .‬اختالف تیٗ د‪ ٚ‬ػطح فـتشدٌی‬
‫تاٌاع ٘یـىش ‪ ٚ‬و‪ٛ‬د دأی دس ٔمادیش ٔصتشفی ‪15 ٚ 10 ،5‬‬ ‫ت‪ٟٙ‬ا دس تیٕاس وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ تا والع تافت ِ‪ ْٛ‬سػی ٔع‪ٙ‬یداس‬
‫ٍٔاٌشْ دس ‪ٞ‬ىتاس تش یه خان ِ‪ ْٛ‬سػی ػیّتی صیش وـت‬ ‫ٌشدیتتذ تتت‪ٝ‬ط‪ٛ‬سیىتت‪ ٝ‬تتتا افتتضایؾ فـتتشدٌی اص ‪ 1/3‬تتت‪ٝ‬‬
‫ٌ‪ٙ‬ذْ صٔؼتا٘‪ ٝ‬تاعث افضایؾ ٔع‪ٙ‬یداس پایذاسی خاوذا٘ت‪ٞٝ‬تا‬ ‫‪٘ MWD ،1/45g/cm3‬یتتض افتتضایؾ یافتتت‪ .‬یىتتی اص دالیتتُ‬
‫ٌشدیذ ‪ ٚ‬واسایی ‪ٞ‬ش ػ‪ ٝ‬اصالح و‪ٙٙ‬ذ‪ ٜ‬دس ت‪ٟ‬ث‪ٛ‬د ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬تای‬ ‫احتٕاِی ایٗ لضتی‪ ٝ‬ؿتایذ افتضایؾ ػتطح تٕتاع تمایتای‬
‫فیضیىی خان‪ ،‬یىؼاٖ ت‪ٛ‬د‪.‬‬ ‫اػف‪ٙ‬دی وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ تا رسات خان دس اثش افتضایؾ ٘یتش‪ٚ‬ی‬
‫تشاوٓ ‪ ٚ‬دس ٘تید‪ ٝ‬تـىیُ خاوذا٘‪ٞٝ‬تای لت‪ٛ‬ی ‪ ٚ‬پایتذاس دس‬

‫جذٍل ‪ -5‬اثرات ترّنکٌص هادُ آلی‪ ،‬تافت ٍ فطردگی تر هیاًگیي ٍزًی قطر خاکذاًِّا (‪)MWD‬‬
‫‪Table 5: Interactive effects of organic matter, texture and compaction on mean weight diameter (MWD) of‬‬
‫‪aggregates‬‬
‫)‪MWD (mm‬‬ ‫فـشدٌی‪)g/cm3(Compaction‬‬ ‫تافت‪Texture‬‬ ‫ٔاد‪ ٜ‬آِی‪Organic matter‬‬
‫‪0.182h‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی‬
‫‪0.202gh‬‬ ‫‪1.45‬‬ ‫‪Sandy loam‬‬ ‫ؿا‪ٞ‬ذ‬
‫‪Control‬‬
‫‪0.407de‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی‬
‫‪Clay loam‬‬
‫‪0.392de‬‬ ‫‪1.45‬‬
‫‪de‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی‬
‫‪0.368‬‬ ‫‪1.3‬‬
‫‪Sandy loam‬‬ ‫وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ‬
‫‪0.375de‬‬ ‫‪1.45‬‬
‫‪Straw‬‬
‫‪0.763b‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی‬
‫‪Clay loam‬‬
‫‪1.217a‬‬ ‫‪1.45‬‬
‫‪f‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی‬
‫‪0.262‬‬ ‫‪1.3‬‬
‫‪0.242fg‬‬ ‫‪1.45‬‬ ‫‪Sandy loam‬‬ ‫و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی‬
‫‪Cow manure‬‬
‫‪0.53c‬‬ ‫‪1.3‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی‬
‫‪0.465‬‬ ‫‪cd‬‬
‫‪1.45‬‬ ‫‪Clay loam‬‬
‫حش‪ٚ‬ف غیش ٔـات‪ ٝ‬تیاٍ٘ش اختالف ٔع‪ٙ‬یداس دس ػطح احتٕاَ ‪ 5‬دسصذ ٔیتاؿذ (آصٔ‪ ٖٛ‬دا٘ىٗ)‪.‬‬
‫‪Dissimilar letters indicate significant difference at P<0.05 (Duncan’s test).‬‬

‫‪ ٚ‬ؿت‪ِٛ‬ی‪٘ )Al-Maliki & Scullion, 2013( ٖٛ‬یتتض ٘ـتتاٖ‬
‫داد٘ذ و‪ ٝ‬اػتفاد‪ ٜ‬اص وشْ خاوی دس حض‪ٛ‬س ٔ‪ٛ‬اد آِتی تاعتث‬
‫افضایؾ ‪٘ MWD‬ؼثت ت‪ ٝ‬ؿا‪ٞ‬ذ ٌشدیذ‪ .‬تأثیش فـتشدٌی تتش‬
‫‪ MWD‬ت‪ٟٙ‬ا دس تیٕتاس ِت‪ ْٛ‬سػتی تتا حضت‪ٛ‬س وتشْ ختاوی‬
‫(خذ‪ٔ )6 َٚ‬ع‪ٙ‬یداس ؿذ ت‪ٝ‬ط‪ٛ‬سیى‪ ٝ‬تا افتضایؾ فـتشدٌی اص‬
‫‪ 1/3‬ت‪٘ MWD ،1/45g/cm3 ٝ‬یتض افتضایؾ یافتت‪ .‬تت‪٘ٝ‬ظتش‬
‫ٔیسػذ ٘یش‪ٚ‬ی تشاوٕی تاعث اتصاَ ٔحىٓتتش رسات ختان‬
‫ت‪ ٝ‬یىذیٍش اص طشیك ٔ‪ٛ‬اد دفعی ِضج ‪ ٚ‬چؼپ‪ٙ‬ان وشْ خاوی‬
‫ٌشدیتتذ‪ ٜ‬اػتتت‪ .‬تتتان ‪ٕٞ ٚ‬ىتتاساٖ (‪)Buck et al., 2000‬‬
‫ٌضاسؽ وشد٘ذ تیـتشیٗ پایذاسی خاوذا٘ت‪ 84( ٝ‬دسصتذ) دس‬
‫حض‪ٛ‬س وشْخاوی ‪ ٚ‬تمایای خ‪ ٚ ٛ‬دس ؿشایط ختان ٔتتشاوٓ‬
‫ت‪ٝ‬دػت آٔذ‪.‬‬
‫‪MWD‬‬ ‫اثشات تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ تافت‪ ،‬فـشدٌی ‪ ٚ‬وشْ ختاوی تتش‬
‫دس خذ‪٘ 6 َٚ‬ـاٖ ٔید‪ٞ‬ذ و‪ ٝ‬تّمیح خان تتا وتشْ ختاوی‬
‫تاعث افضایؾ پایذاسی خاوذا٘‪ٞٝ‬ا دس ‪ٕٞ‬ت‪ ٝ‬تیٕاس‪ٞ‬تا ٌشدیتذ‬
‫و‪ ٝ‬دِیُ آٖ سا ؿایذ ت‪ٝ‬ت‪ٛ‬اٖ ت‪ ٝ‬تتاالت‪ٛ‬دٖ ٔیتضاٖ وّؼتیت ‪ٚ‬‬
‫ع‪ٙ‬اصش وّؼیٓ ‪ٙٔ ٚ‬یتضیٓ دس تیٕاس‪ٞ‬تای تتا وتشْ ختاوی دس‬
‫ٔمایؼ‪ ٝ‬تا تذ‪ ٖٚ‬وشْ خاوی ٘ؼثت داد‪ .‬وّؼیٓ ‪ٙٔ ٚ‬یتضیٓ اص‬
‫طشیك ایداد پُ واتی‪٘ٛ‬ی تیٗ رسات سع ‪ٔ ٚ‬اد‪ ٜ‬آِی‪٘ ،‬متؾ‬
‫ٔتتؤثشی دس تـتتىیُ خاوذا٘تت‪ٞٝ‬تتای لتت‪ٛ‬ی ‪ ٚ‬پایتتذاس داس٘تتذ‬
‫(‪ٚ .)Warrick, 2001‬خ‪ٛ‬د ‪ٕٞ‬ثؼتٍی ٔثثت ‪ٔ ٚ‬ع‪ٙ‬یداس تیٗ‬
‫‪ MWD‬تا وشتٗ آِی (**‪ ،)r=0.511‬وّؼتیٓ (**‪ٚ )r=0.558‬‬
‫ٔ‪ٙ‬یضیٓ (**‪٘ )r=0.529‬یض ایتٗ ٔ‪ٛ‬ضت‪ٛ‬ه سا تأییتذ ٔتیو‪ٙ‬تذ‪.‬‬
‫ٔ‪ٛ‬ػ‪ٛ‬ی ‪ ٚ‬سویؼی (‪ ٚ )Moosavi & Raeisi, 2011‬إِتاِىی‬

‫‪97‬‬
 ‫اثش تش‪ٓٞ‬و‪ٙ‬ؾ ٔ‪ٛ‬اد آِی ‪ ٚ‬وشْ خاوی تش تشخی ‪ٚ‬یظٌی‪ٞ‬ای فیضیىی ‪ ٚ‬ؿیٕیایی ‪...‬‬

‫جذٍل‪ -6‬اثرات ترّنکٌص تافت‪ ،‬فطردگی ٍ کرم خاکی تر هیاًگیي ٍزًی قطر خاکذاًِّا (‪ ،)MWD‬چگالی حقیقی (‪ ٍ )Dp‬تخلخل کل‬
‫(‪ )n‬خاک‬
‫‪Table 6: Interactive effects of texture, compaction and earthworm on mean weight diameter (MWD) of‬‬
‫)‪aggregates, soil particle density (Dp), total porosity (n‬‬
‫‪n‬‬ ‫وشْ خاوی‬
‫‪3‬‬
‫)‪Dp (g/cm ) MWD (mm‬‬ ‫تافت‪ Texture‬فـشدٌی‪)g/cm3(Compaction‬‬
‫)‪(%‬‬ ‫‪Earthworm‬‬
‫‪46.2c‬‬ ‫‪2.38b‬‬ ‫‪0.24d‬‬ ‫خیش‪No‬‬
‫‪1.3‬‬
‫‪51.95a‬‬ ‫‪2.44ab‬‬ ‫‪0.301c‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی‬
‫‪41.27‬‬ ‫‪f‬‬
‫‪2.43‬‬ ‫‪ab‬‬
‫‪0.26‬‬ ‫‪d‬‬
‫خیش‪No‬‬ ‫‪Sandy‬‬ ‫‪loam‬‬
‫‪1.45‬‬
‫‪43.6de‬‬ ‫‪2.39b‬‬ ‫‪0.286c‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬

‫‪48.4b‬‬ ‫‪2.51a‬‬ ‫‪0.556b‬‬ ‫خیش‪No‬‬

‫‪1.3‬‬
‫‪50.6a‬‬ ‫‪2.48a‬‬ ‫‪0.578b‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی‬
‫‪f‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪b‬‬ ‫‪Clay loam‬‬
‫‪42.6e‬‬ ‫‪2.49‬‬ ‫‪0.638‬‬ ‫خیش‪No‬‬
‫‪1.45‬‬
‫‪45.14cd‬‬ ‫‪2.5a‬‬ ‫‪0.744a‬‬ ‫تّ‪Yesٝ‬‬
‫حش‪ٚ‬ف غیش ٔـات‪ ٝ‬تیاٍ٘ش اختالف ٔع‪ٙ‬یداس دس ػطح احتٕاَ ‪ 5‬دسصذ ٔیتاؿذ (آصٔ‪ ٖٛ‬دا٘ىٗ)‬
‫)‪Dissimilar letters indicate significant difference at P<0.05 (Duncan’s test‬‬

‫ٔع‪ٙ‬یداس تیـتش اص ػطح فـشدٌی پاییٗ ٔیتاؿتذ‪ .‬تت‪٘ٝ‬ظتش‬
‫ٔیسػتذ ‪ٔ 6‬تا‪ ٜ‬ا٘ى‪ٛ‬تاػتی‪ ٖٛ‬تیٕاس‪ٞ‬تا (ؿتشایط سطت‪ٛ‬تتی ‪ٚ‬‬
‫حشاستی ٔ‪ٙ‬اػة)‪ ،‬صٔاٖ وافی تشای وا‪ٞ‬ؾ اختالف چٍتاِی‬
‫ظا‪ٞ‬شی خان تیٗ د‪ ٚ‬ػطح فـشدٌی ٘ث‪ٛ‬د‪ ٜ‬اػت‪ٔ .‬مایؼت‪ٝ‬‬
‫ٔیاٍ٘یٗ‪ٞ‬ا دس ؿىُ (‪ 2‬ج) ٘ـاٖ ٔید‪ٞ‬ذ وت‪ ٝ‬تّمتیح وتشْ‬
‫خاوی دس ‪ٞ‬ش د‪ ٚ‬والع تافت ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی ‪ ِْٛ ٚ‬سػی ت‪ٝ‬تشتیة‬
‫تاعث وا‪ٞ‬ؾ ٔع‪ٙ‬تیداس چٍتاِی ظتا‪ٞ‬شی تت‪ٔٝ‬یتضاٖ‪ٚ 7/23‬‬
‫‪ 4/92‬دسصذ دس ٔمایؼ‪ ٝ‬تا تیٕاس تذ‪ ٖٚ‬وشْ ختاوی ٌشدیتذ‪،‬‬
‫اِثت‪ٔ ٝ‬یضاٖ تأثیش وشْ ختاوی دس وتا‪ٞ‬ؾ چٍتاِی ظتا‪ٞ‬شی‬
‫خان ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی تیـتش اص ِ‪ ْٛ‬سػی تت‪ٛ‬د وت‪ ٝ‬ؿتایذ ؿتشایط‬
‫ت‪ٟٛ‬ی‪ٝ‬ای ٔ‪ٙ‬اػة خان ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی تتشای فعاِیتت وتشْ‪ٞ‬تای‬
‫خاوی ‪ ٚ‬افضایؾ احتٕاِی تشؿحات آٖ‪ٞ‬ا دِیُ ایٗ ٔ‪ٛ‬ض‪ٛ‬ه‬
‫تاؿذ‪.‬فض‪ٛ‬الت وشْ خاوی داسای چٍتاِی ظتا‪ٞ‬شی وٕتتشی‬
‫٘ؼثت ت‪ ٝ‬خان‪ٞ‬ای ؿا‪ٞ‬ذ (تذ‪ ٖٚ‬تأثیش وشْ خاوی) ‪ٞ‬ؼت‪ٙ‬ذ‬
‫ِزا افض‪ٚ‬دٖ ٔ‪ٛ‬اد آِی دفعؿذ‪ ٜ‬اص وشْ خاوی ت‪ ٝ‬خان تاعتث‬
‫وا‪ٞ‬ؾ چٍاِی ظا‪ٞ‬شی آٖ ٔیٌشدد ( ;‪Larink et al., 2001‬‬
‫‪.)Marashi & Scullion, 2003‬‬
‫چگالی ظاّری ٍ حقیقی ٍ تخلخل کل‬
‫ؿىُ ‪ 2‬اِف ٘ـاٖ ٔید‪ٞ‬ذ و‪ ٝ‬اػتفاد‪ ٜ‬اص ‪ٞ‬ش د‪ٔ ٚ‬تاد‪ ٜ‬آِتی‬
‫اصالح و‪ٙٙ‬ذ‪ ٜ‬تاعث وا‪ٞ‬ؾ ٔع‪ٙ‬یداس چٍاِی ظا‪ٞ‬شی ختان‬
‫ت‪ٔٝ‬یضاٖ ‪ 2/81‬تا ‪ 4/37‬دسصتذ ٘ؼتثت تت‪ ٝ‬ؿتا‪ٞ‬ذ ٌشدیتذ‪.‬‬
‫وٕتشیٗ ٔمذاس چٍاِی ظا‪ٞ‬شی‪ 1/291 g/cm3‬دس تیٕاس وتا‪ٜ‬‬
‫‪ ٚ‬وّؾ ٔـا‪ٞ‬ذ‪ٌ ٜ‬شدیذ ‪ ٚ‬اختالف آٖ تا تیٕتاس وت‪ٛ‬د ٌتا‪ٚ‬ی‬
‫٘یض ٔع‪ٙ‬یداس ؿذ‪ .‬ایٗ یافت‪ ٝ‬سا ٔیت‪ٛ‬اٖ ت‪ٔ ٝ‬مذاس وشتٗ آِتی‬
‫صیاد ‪ ٚ‬چٍاِی وٓ وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ دس ٔمایؼ‪ ٝ‬تا و‪ٛ‬د ٌتا‪ٚ‬ی تت‪ٝ‬‬
‫واس سفت‪ ٝ‬دس ایتٗ پتظ‪ٞٚ‬ؾ ٘ؼتثت داد‪٘ .‬تتایح ٔـتات‪ٟ‬ی دس‬
‫خص‪ٛ‬ف وا‪ٞ‬ؾ چٍاِی ظا‪ٞ‬شی تا افضایؾ ٔ‪ٛ‬اد آِی ٔختّف‬
‫دس خان‪ٞ‬تای تتا وتالع تتافتی ٔتفتا‪ٚ‬ت ت‪ٛ‬ػتط تشصٌتش ‪ٚ‬‬
‫‪ٕٞ‬ىتاساٖ (‪ ،)Barzegar et al., 2002‬ختشدٖ ‪ٕٞ ٚ‬ىتاساٖ‬
‫(‪ ،)Jordan et al., 2010‬ؿتیشا٘ی ‪ٕٞ ٚ‬ىتاساٖ ( ‪Shirani et‬‬
‫‪ٛٔ ،)al., 2011‬ػ‪ٛ‬ی ‪ٕٞ ٚ‬ىتاساٖ (‪)Mousavi et al., 2012‬‬
‫‪ ٚ‬صفاد‪ٚ‬ػتتت ‪ٕٞ ٚ‬ىتتاساٖ (‪)Safadoust et al., 2012‬‬
‫ت‪ٝ‬دػت آٔذ‪ ٜ‬اػت‪ .‬ؿتىُ (‪ 2‬ب) تیتاٌٖتش آٖ اػتت وت‪ٝ‬‬
‫چٍاِی ظا‪ٞ‬شی خان دس ػطح فـشدٌی تاال ت‪ ٝ‬ط‪ٛ‬س‬

‫‪98‬‬
‫خّذ ‪ ،3‬ؿٕاس‪ ،1 ٜ‬ت‪ٟ‬اس ‪1394‬‬ ‫تحمیمات واستشدی خان‬

‫‪1.36‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪1.35‬‬ ‫الف (‪)A‬‬
‫‪1.34‬‬
‫‪1.33‬‬

‫)‪Db (g/cm3‬‬
‫‪1.32‬‬ ‫‪b‬‬
‫‪1.31‬‬
‫‪1.3‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪1.29‬‬
‫‪1.28‬‬
‫‪1.27‬‬
‫‪1.26‬‬
‫و‪ٛ‬د ٌا‪ٚ‬ی ‪ Cow‬وا‪ ٚ ٜ‬وّؾ‪ Straw‬ؿا‪ٞ‬ذ‪Control‬‬
‫‪manure‬‬
‫ٔاد‪ ٜ‬آِی‬
‫‪Organic matter‬‬
‫‪1.45‬‬
‫ب (‪)B‬‬
‫‪a‬‬
‫‪1.4‬‬

‫‪1.35‬‬
‫)‪Db (g/cm3‬‬

‫‪1.3‬‬
‫‪b‬‬
‫‪1.25‬‬

‫‪1.2‬‬

‫‪1.15‬‬
‫‪1.3‬‬ ‫‪1.45‬‬
‫فـشدٌی‬
‫(‪Compaction)g/cm3‬‬

‫تذ‪ ٖٚ‬وشْ خاوی ‪ …No‬ج (‪)C‬‬

‫تا وشْ خاوی‪With earthworm‬‬
‫‪1.38‬‬ ‫‪a‬‬ ‫‪a‬‬
‫‪1.36‬‬
‫‪1.34‬‬
‫‪1.32‬‬
‫)‪Db (g/cm3‬‬

‫‪c‬‬
‫‪1.3‬‬
‫‪1.28‬‬ ‫‪c‬‬
‫‪1.26‬‬
‫‪1.24‬‬
‫‪1.22‬‬
‫‪1.2‬‬
‫ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی‪Sandy loam‬‬ ‫ِ‪ ْٛ‬سػی‪Clay loam‬‬
‫والع تافت‬
‫‪Textural class‬‬
‫ضکل‪-2‬اثرات اصلی هادُ آلی (الف) ٍ فطردگی (ب) ٍ اثرات ترّنکٌص تافت ٍ کرم خاکی تر جرم هخصَظ ظاّری (‪ )Db‬خاک‪ .‬حش‪ٚ‬ف‬
‫غیش ٔـات‪ ٝ‬تیاٍ٘ش اختالف ٔع‪ٙ‬یداس دس ػطح احتٕاَ ‪ 5‬دسصذ ٔیتاؿذ (آصٔ‪ ٖٛ‬دا٘ىٗ)‬
‫‪Fig.2. Main effects of organic matter (A) and compaction (B) and interactive effects of texture and earthworm‬‬
‫)‪(C) on soil bulk density (Db). Dissimilar letters indicate significant difference at P<0.05 (Duncan’s test‬‬

‫تا تیٕاس ِ‪ ْٛ‬ؿ‪ٙ‬ی ( ت‪ٟٙ‬ا تیٕاس‪ٞ‬ای ػطح پتاییٗ فـتشدٌی‬ ‫خذ‪٘ 6 َٚ‬ـاٖ ٔید‪ٞ‬ذ و‪ ٝ‬افتض‪ٚ‬دٖ وتشْ ختاوی ‪ ٚ‬اعٕتاَ‬
‫تذ‪ ٖٚ‬وشْ خاوی ‪ ٚ‬ػطح تاالی فـشدٌی تتا وتشْ ختاوی)‬ ‫فـشدٌی ت‪ ٝ‬خان تأثیش ٔع‪ٙ‬یداسی تش چٍاِی حمیمی خان‬
‫ٌشدیتتتتذ‪ .‬چٍتتتتاِی حمیمتتتتی ختتتتان تیـتتتتتش تتتتتاتع‬ ‫٘ذاؿت‪ ٝ‬اػت ‪ِٚ‬ی تغییش والع تافت ختان تاعتث افتضایؾ‬
‫وا٘ی‪ٞ‬ای ػتاص٘ذ‪ ٜ‬ختان اػتت (‪ ٚ )Hillel, 2004‬تت‪٘ٝ‬ظتش‬ ‫ٔع‪ٙ‬یداس چٍاِی حمیمی دس تیٕاس‪ٞ‬ای ِ‪ ْٛ‬سػی دس ٔمایؼ‪ٝ‬‬

‫‪99‬‬
 ... ‫ ؿیٕیایی‬ٚ ‫ای فیضیىی‬ٞ‫یظٌی‬ٚ ‫ وشْ خاوی تش تشخی‬ٚ ‫اد آِی‬ٛٔ ‫ؾ‬ٙ‫ٓو‬ٞ‫اثش تش‬

‫ًتیجِگیری کلی‬
ْ‫نْ وتش‬ٛ‫ وتاسٌیشی تت‬ٝ‫ تت‬ٝ‫ؾ ٘ـاٖ داد وت‬ٞٚ‫٘تایح ایٗ پظ‬
‫ تتا وتاستشد‬ٝ‫ی دس ٔمایؼت‬ٚ‫د ٌتا‬ٛ‫ وت‬ٚ ‫ وّؾ‬ٚ ٜ‫خاوی تا وا‬
ٚ‫ش د‬ٞ ‫ وّؼیٓ دس‬ٚ ‫ایی تاعث افضایؾ وشتٗ آِی‬ٟٙ‫ ت‬ٝ‫ا ت‬ٖٞ‫آ‬
‫خـته‬ٝ‫ ٘یٕت‬ٝ‫طمت‬ٙٔ ‫تختة اص‬ٙٔ ‫ دسؿت تافت‬ٚ ‫خان سیض‬
‫ ٘یتض‬ٚ ‫تا دس آب‬ٞٝ‫ تیـتشیٗ ٔمذاس پایتذاسی خاوذا٘ت‬.‫ٌشدیذ‬
ٝ‫ وّتؾ تت‬ٚ ٜ‫شی دس تیٕتاس وتا‬ٞ‫وٕتشیٗ ٔمذاس چٍاِی ظتا‬
ْٛ‫ ختان ِت‬.‫ ٌشدیتذ‬ٜ‫ذ‬ٞ‫دِیُ داؿتٗ وشتٗ آِی صیاد ٔـتا‬
‫ عّتت داؿتتٗ سع‬ٝ‫ی تت‬ٙ‫ْ ؿت‬ِٛ ‫ تا خان‬ٝ‫سػی دس ٔمایؼ‬
ْ‫ تّمتیح وتش‬.‫د‬ٛ‫سداس ت‬ٛ‫ای دسؿتتشی تشخ‬ٞٝ٘‫صیاد اص خاوذا‬
)1/45g/cm3 ‫خاوی حتی دس ؿتشایط تشاوٕتی (فـتشدٌی‬
‫تیداس‬ٙ‫د پایذاسی ػاختٕا٘اص طشیك افتضایؾ ٔع‬ٛ‫ث‬ٟ‫خة ت‬ٛٔ
ِْٛ ‫ والع تافت‬ٚ‫ش د‬ٞ ‫ تخّخُ وُ دس‬ٚ ‫ا‬ٞٝ٘‫ خاوذا‬MWD
‫وتتاسٌیشی‬ٝ‫تتاتشایٗ تتتا تتت‬ٙ‫ ت‬.‫ْ سػتتی ٌشدیتتذ‬ٛ‫ ِتت‬ٚ ‫ی‬ٙ‫ؿتت‬
‫سصی ٘ظیش تّمتیح وتشْ ختاوی‬ٚ‫ای صیؼتی دسوـا‬ٞ‫سی‬ٚ‫ا‬ٙ‫ف‬
ٝ‫اد آِتی تت‬ٛٔ ٓ‫دٖ ٔمذاس و‬ٚ‫اٖ دس ؿشایط تشاوٓ تا افض‬ٛ‫ٔیت‬
ٚ ‫تتاطك خـتته‬ٙٔ ‫استمتتای ویفیتتت فیضیىتتی ختتان دس‬
.‫د‬ٕٛ٘ ‫خـه وٕه ؿایا٘ی‬ٕٝ‫٘ی‬
‫ ٘یتض تشؿتحات وتشْ ختاوی دس‬ٚ ‫اد آِی‬ٛٔ ٖ‫د‬ٚ‫ٔیسػذ افض‬
‫ آِتی ختان‬ٜ‫ اص طشیك افضایؾ ٔتاد‬ٝ‫ اػت و‬ٜ‫د‬ٛ‫ای ٘ث‬ٜ‫ا٘ذاص‬
.‫ؾ چٍاِی حمیمی ٌشدد‬ٞ‫تاعث وا‬
‫ تّمتیح‬ٝ‫ تیاٌٖش آٖ اػت و‬6 َٚ‫ا دس خذ‬ٞٗ‫ ٔیاٍ٘ی‬ٝ‫ٔمایؼ‬
)‫ ج‬2( ُ‫شی ؿتى‬ٞ‫ؾ چٍتاِی ظتا‬ٞ‫وشْ خاوی اص طشیك وا‬
‫ اعٕتاَ فـتشدٌی اص‬ٚ ُ‫یداس تخّخُ وت‬ٙ‫تاعث افضایؾ ٔع‬
‫یداس‬ٙ‫ؾ ٔع‬ٞ‫افز خان تاعث وا‬ٙٔ ُ‫ؾ حدٓ و‬ٞ‫طشیك وا‬
‫ْ سػتی‬ٛ‫ ِت‬ٚ ‫ی‬ٙ‫ْ ؿت‬ِٛ ‫ والع تافت‬ٚ‫ش د‬ٞ ‫تخّخُ وُ دس‬
‫تای‬ٞ‫ تیـتشیٗ ٔمذاس تخّختُ وتُ دس تیٕاس‬.‫ اػت‬ٜ‫ٌشدیذ‬
‫ دسصتذ) تتا‬50/58( ‫ْ سػی‬ِٛ ٚ )‫ دسصذ‬51/95( ‫ی‬ٙ‫ْ ؿ‬ِٛ
‫ وٕتشیٗ ٔمذاس‬ٚ ‫س وشْ خاوی‬ٛ‫ حض‬ٚ ٗ‫فـشدٌی ػطح پایی‬
ْ‫ٖ وتش‬ٚ‫ تتذ‬ٚ ‫ی تا فـشدٌی ػطح تاال‬ٙ‫ْ ؿ‬ِٛ ‫آٖ دس تیٕاس‬
‫ افضایؾ تخّختُ وتُ دس‬.‫ دسصذ) یافت ؿذ‬41/27( ‫خاوی‬
‫ػتط‬ٛ‫ای ٔختّف تافت خان ت‬ٞ‫ والع‬ٚ ‫س وشْ خاوی‬ٛ‫حض‬
ٚ ‫ تدتتادا‬ٚ )Chaoui et al., 2003( ٖ‫ٕىتتاسا‬ٞ ٚ ‫یی‬ٛ‫چتتاو‬
.‫ اػت‬ٜ‫) ٘یض ٌضاسؽ ؿذ‬Tejada et al., 2009( ٖ‫ٕىاسا‬ٞ

References
Al-Maliki, S., & Scullion, J. (2013). Interactions between earthworms and residues of differing
quality affecting aggregate stability and microbial dynamics. Applied soil ecology, 64, 56-62.
Barzegar, A. R., Yousefi, A., & Daryashenas, A. (2002). The effect of addition of different amounts
and types of organic materials on soil physical properties and yield of wheat. Plant and Soil,
247(2), 295-301.
Blake, G. R., & Hartge, K. H. (1986). Particle density. Methods of Soil Analysis: Part 1—Physical
and Mineralogical Methods, (methodsofsoilan1), 377-382.
Blake, G. R., & Hartge, K. H. (1986). Bulk density p. 363-375. Methods of Soil Analysis: Part, 1.
Buck, C., Langmaack, M., & Schrader, S. (2000). Influence of mulch and soil compaction on
earthworm cast properties. Applied Soil Ecology, 14(3), 223-229.
Yvan, C., Stéphane, S., Stéphane, C., Pierre, B., Guy, R., & Hubert, B. (2012). Role of earthworms in
regenerating soil structure after compaction in reduced tillage systems. Soil Biology and
Biochemistry, 55, 93-103.
Chaoui, H. I., Zibilske, L. M., & Ohno, T. (2003). Effects of earthworm casts and compost on soil
microbial activity and plant nutrient availability. Soil Biology and Biochemistry, 35(2), 295-302.
Coq, S., Barthès, B. G., Oliver, R., Rabary, B., & Blanchart, E. (2007). Earthworm activity affects soil
aggregation and organic matter dynamics according to the quality and localization of crop
residues—an experimental study (Madagascar). Soil Biology and Biochemistry, 39(8), 2119-
2128.
Capowiez, Y., Samartino, S., Cadoux, S., Bouchant, P., Richard, G., & Boizard, H. (2012). Role of
earthworms in regenerating soil structure after compaction in reduced tillage systems. Soil
Biology & Biochemistry, 55, 93–103.
Edwards, C. A. (Ed.). (2004). Earthworm ecology. CRC Press.
Hillel D. 2004. Introduction to Environmental Soil Physics. Elsevier Academic Press, 494p.

100
1394 ‫اس‬ٟ‫ ت‬،1 ٜ‫ ؿٕاس‬،3 ‫خّذ‬ ‫تحمیمات واستشدی خان‬

Hendrix, P. F., Mueller, B. R., Bruce, R. R., Langdale, G. W., & Parmelee, R. W. (1992). Abundance
and distribution of earthworms in relation to landscape factors on the Georgia Piedmont, USA.
Soil Biology and Biochemistry, 24(12), 1357-1361.
Johnson-Maynard, J. L., Umiker, K. J., & Guy, S. O. (2007). Earthworm dynamics and soil physical
properties in the first three years of no-till management. Soil and Tillage Research, 94(2), 338-
345.
Jordan, A., Zavala, L. M., & Gil, J. (2010). Effects of mulching on soil physical properties and runoff
under semi-arid conditions in southern Spain. Catena, 81(1), 77-85.
Jury, W. A., & Horton, R. (2004). Soil physics. John Wiley & Sons.
Kemper, W. D., & Rosenau, R. C. (1986). Aggregate stability and size distribution.
Klute, A. (1986). Methods of soil analysis. Part 1. Physical and mineralogical methods (No. Ed. 2).
American Society of Agronomy, Inc.
Langmaack, M., Schrader, S., Rapp-Bernhardt, U., & Kotzke, K. (1999). Quantitative analysis of
earthworm burrow systems with respect to biological soil-structure regeneration after soil
compaction. Biology and Fertility of Soils, 28(3), 219-229.
Larink O, Werner D, Langmaack M and Schrader S. 2001. Regeneration of compacted soil aggregates
by earthworm activity. Biology and Fertility of Soils, 33: 395–401.
Leroy, B. L., Schmidt, O., Van den Bossche, A., Reheul, D., & Moens, M. (2008). Earthworm
population dynamics as influenced by the quality of exogenous organic matter. Pedobiologia,
52(2), 139-150.
Marashi, A. R., & Scullion, J. (2003). Earthworm casts form stable aggregates in physically degraded
soils. Biology and fertility of soils, 37(6), 375-380.
Marinissen, J. C. Y. (1995). Earthworms, soil-aggregates and organic matter decomposition in agro-
ecosystems in the Netherlands. Landbouwuniversiteit Wageningen.
Moosavi, F. S., & Raiesi, F. (2011). Soil Aggregate Stability in the Presence of Earthworms
(Lumbricus terrestris L.) and Different Organic Materials in a Calcareous Soil. JWSS-Isfahan
University of Technology, 14(54), 71-84.
Mousavi, S. F., Moazzeni, M., Mostafazadeh-Fard, B., & Yazdani, M. R. (2012). Effects of rice straw
incorporation on some physical characteristics of paddy soils. Journal of Agricultural Science
and Technology, 14(5), 1173-1183.
Nelson, D. W., & Sommers, L. (1982). Total carbon, organic carbon, and organic matter. Methods of
soil analysis. Part 2. Chemical and microbiological properties, (methodsofsoilan2), 539-579.
Page, A. L. (1982). Methods of soil analysis. Part 2. Chemical and microbiological properties.
American Society of Agronomy, Soil Science Society of America.
Pulleman, M. M., Six, J., Uyl, A., Marinissen, J. C. Y., & Jongmans, A. G. (2005). Earthworms and
management affect organic matter incorporation and microaggregate formation in agricultural
soils. Applied Soil Ecology, 29(1), 1-15.
Sfadoust, A., Mosadeghi, M., Mahboubi, A., & Yousefi, G. (2012).Effects of wetting/drying,
freezing/thawing and earth worm activities on soil hydraulic properties. Journal of Soil and
Water (Agricultural Science and Technology), 26(2), 340 -348 (in Persian).
Sparks, D. L. (2003). Environmental soil chemistry. Academic press.
Shirani, H., Rizahbandi, E., Dashti, H., Mosaddeghi, M. R., & Afyuni, M. (2011). Effect of Pistachio
Waste on Some Soil Physical Characteristics and Compactability of Two Soil Types. JWSS-
Isfahan University of Technology, 15(55), 85-98.
Tejada, M., García-Martínez, A. M., & Parrado, J. (2009). Effects of a vermicompost composted with
beet vinasse on soil properties, soil losses and soil restoration. Catena, 77(3), 238-247.
Warrick, A. W. (Ed.). (2001). Soil physics companion. CRC press.
Winsome, T., & McColl, J. G. (1998). Changes in chemistry and aggregation of a California forest
soil worked by the earthworm Argilophilus papillifer Eisen (Megascolecidae). Soil Biology and
Biochemistry, 30(13), 1677-1687.
Zhang H and Schrader S. 1993. Earthworm effects on selected physical and chemical properties of
soil aggregates. Biology and Fertility of Soils, 15: 229–234.

101
 ... ‫ ؿیٕیایی‬ٚ ‫ای فیضیىی‬ٞ‫یظٌی‬ٚ ‫ وشْ خاوی تش تشخی‬ٚ ‫اد آِی‬ٛٔ ‫ؾ‬ٙ‫ٓو‬ٞ‫اثش تش‬

InteractiveEffects of Organic Matters and Earthworm on some Physical

and chemical Properties of Two Soils under Different Compaction
Conditions
Shokrollah Asghari1*, Mahshid Najafian2

(Received: July 2014 Accepted: April 2015)

Abstract
Although it has been known that earthworms through feeding, casting, and burrowing activity can
influence soil physical and chemicalproperties, but interactive effects of organic matters and
earthworm on aggregationunder different compaction and textural conditions, have been not
wellknown. In thisstudy, the interactiveeffects of earthworm Eisenia fetida and organic matters on
some physical and chemical properties of two fine- and coarse-textured soils selected from Moghan
plain, northwest of Iranwere investigated in two compaction level. The factorial experiment was
conducted asa completely randomizeddesignwith 24 treatments and 3 replicates under growth room
conditions during 6 months. The 4 factors were: 2 soil textural classes (sandy loam and clay loam), 3
organic matter levels (0, 20 g kg-1 of wheat straw and cow manure), 2 soil compaction levels (1.3 and
1.45 g/cm3) and with or without earthworm. The results showed that on average, both used organic
matters significantly increased organic carbon (OC) (by 69%), soluble Ca (by 11.75%), meanweight
diameter (MWD) of aggregates (by 78%)and decreased bulk density (by 3.6%)in two soils. Also, the
positive effects on the soil structure were much observed in the straw and clay loam with earthworm
treatment due to the high contents of OC, Ca, Mg and clay.soil with earthworm in compaction level of
1.45 g/cm3, significantly increased MWD by 10 and 16.6% and total porosity by 5.6 and 6% in sandy
loam and clay loam soils, respectively. Theresults indicated that application of earthworm to the
compacted soilscan improve physical quality of fine- and coarse-textured soils by using minimum
organic matter.

Keywords: Aggregate stablity, Compaction, Eisenia fetida,Organic carbon, Soil texture

1- Asociate Professor, Department of Soil Science, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Univercity of Mohaghegh
Ardabili
2- Former MS.C student, Department of Soil Science, Faculty of Agriculture and Natural Resources, Univercity of
Mohaghegh Ardabili
* Corresponding Author: shasghari@uma.ac.ir

102