Ορισμένες σκέψεις σχετικά με την εκπόνηση διδακτορικής διατριβής

Ένα κείμενο του καθ. Κων/νου Μαργαρίτη – Πανεπιστήμιο Μακεδονίας

Βρίσκεται στο: http://macedonia.uom.gr/~kmarg/texts-gr.html (1/7/05)

Το κείμενο που ακολουθεί έχει κύρια συμβουλευτικό και όχι αυστηρά κανονιστικό χαρακτήρα για
τους σπουδαστές που συνεργάζονται με το Εργαστήριο Παράλληλης Κατανεμημένης
Επεξεργασίας. Σίγουρα σε κάθε κανόνα υπάρχουν οι εξαιρέσεις αλλά μετά από δεκαπέντε περίπου
χρόνια ενασχόλησης έχω φτάσει σε μερικά συμπεράσματα που μου φαίνονται ώριμα. Το κείμενο
είναι γραμμένο και αναθεωρημένο αρκετές φορές σε ένα χρονικό διάστημα αρκετών ετών. Το
κείμενο σίγουρα θα αναθεωρηθεί και θα εμπλουτιστεί αλλά πιστεύω οτι και στη τωρινή του μορφή
μπορεί να βοηθήσει αρκετά. Επίσης το κείμενο έχει διαφορετικό βαθμό εφαρμογής σε κάθε
συνεργάτη, ανάλογα με το στάδιο των σπουδών στο οποίο βρίσκεται. Σχόλια και ερωτήματα
ευπρόσδεκτα.

1. ΟΡΙΣΜΟΣ
Το διδακτορικό είναι ένα πτυχίο που πιστοποιεί ότι ο κατόχός του γνωρίζει να διεξάγει αυτόνομη
πρωτότυπη επιστημονική έρευνα. Η εν λόγω έρευνα έχει διεξαχθεί με επιτυχία σε συγκεκριμένο,
και συνήθως αρκετά στενό γνωστικό αντικείμενο. Το συγκεκριμένο γνωστικό αντικείμενο ο
διδάκτορας πρέπει να το κατέχει στο μέγιστο δυνατό βαθμό. Αλλά πρέπει επίσης να κατέχει και τις
τεχνικές έρευνας για να ασχοληθεί στη μετέπειτα καριέρα του και με άλλες περιοχές, περισσότερο
ή λιγότερο κοντικές, δεδομένων φυσικά των μέσων και του απαραίτητου χρόνου. Επίσης ο
διδάκτορας πρέπει να κατέχει τις τεχνικές δημοσιοποίησης (έγγραφης και προφορικής) των
αποτελεσμάτων και της επιστημονικής συζήτησης στο αντικείμενο της δουλειάς του.

2. ΚΡΙΤΗΡΙΑ ΕΙΣΑΓΩΓΗΣ
(α) Μεταπτυχιακός τίτλος σπουδών σχετικός με τη Πληροφορική.
(β) Αποδειγμένη γνώση Αγγλικής γλώσσας (σπουδές στο εξωτερικό, πτυχίο Proficiency ή με
πρόσφατες εξετάσεις TOEFL, ELTS).
(γ) Υποτροφία ΙΚΥ ή άλλου φορέα ή άλλη τεκμηριωμένη δυνατότητα κάλυψης των εξόδων
διαβίωσης κατά την διάρκεια των σπουδών, χωρίς να απαιτείται άλλη κύρια εργασία.
(δ) Συγγραφή εισαγωγικής ερευνητικής εργασίας όπου καθορίζεται η ευρύτερη γνωστική περιοχή
και επιπλέον αναπτύσσεται ένα συγκεκριμένο θέμα.

Παρατηρήσεις
(α) Το συνηθισμένο εργασιακό περιβάλλον περιλαμβάνει γνώσεις
(α1) Πολύ καλού προγραμματισμού σε C ή σε αντίστοιχο περιβάλλον.
(α2) Προγραμματισμού και διαχείρισης σε Linux.
(α3) Συγγραφής σε ελληνικό και αγγλικό επεξεργαστή κειμένου Latex.
Αν ο υποψήφιος δεν μπορεί να πιστοποιήσει αυτές τις γνώσεις με βάση τις προηγούμενες σπουδές
του τότε θα χρειαστεί να τις καλύψει σε ένα αρχικό προπαρασκευαστικό στάδιο διάρκειας 3-6
μηνών.

(δ) Ο ελάχιστος χρόνος περάτωσης διδακτορικής διατριβής λογίζεται από την ημερομηνία
αποδοχής από τη Γ.Σ. του Τμήματος και είναι τρία χρόνια. Σπάνια όμως μια διατριβή
ολοκληρώνεται σε λιγότερα από 3,5-4 χρόνια πλήρους απασχόλησης (ορίζεται παρακάτω).

3. ΔΕΞΙΟΤΗΤΕΣ
Οι δεξιότητες που πρέπει να ανπτυχθούν κατά τη διάρκεια των σπουδών και θα κριθούν κατά την
εξέταση είναι οι παρακάτω:

(α) Τεχνικές αναζήτησης πληροφοριών, εντύπων και ηλεκτρονικών. Οργάνωση προσωπικής

βιβλιογραφίας και παρακολούθηση τρέχουσας έρευνας.
 (β) Ανάγνωση, ανάλυση, σύγκριση, αξιολόγηση και σύνθεση τεχνικών κειμένων (βιβλίων και
άρθρων) μεθόδων και αποτελεσμάτων έρευνας.
(γ) Διατύπωση σχεδίου έρευνας και διεξαγωγή της συγκεκριμένης έρευνας (ερωτήματα-στόχοι,
μέθοδοι-πειράματα, απαντήσεις-αξιολόγηση έρευνας).
(δ) Συγγραφή τεχνικών κειμένων, αναφορών, άρθρων και μονογραφιών. Παρουσίαση τεχνικών
εργασιών σε σεμινάρια, επιστημονικά συνέδρια και δημοσίευση σε επιστημονικά περιοδικά.

4. ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ
Οι ερευνητικές δεξιότητες - τεχνικές του υποψήφιου διδάκτορα θα εξεταστούν συνολικά μέσω της
υποβολής, παρουσίασης και υπεράσπισης της διδακτορικής του διατριβής αλλά είναι καλό να
υπάρχουν ενδιάμεσα στάδια αξιολόγησης και διόρθωσης της πορείας των διδακτορικών σπουδών.

(α) Αρχικά απαιτείται η σύνταξη της εισαγωγικής ερευνητικής εργασίας. Η έκταση της
εισαγωγικής ερευνητικής εργασίας συνήθως είναι 20-30 σελίδες κειμένου, είναι γραμμένη στα
Ελληνικά και Αγγλικά σε Latex και περιλαμβάνει:
(α1) Θεωρητικό τμήμα όπου ορίζεται η ευρύτερη γνωστική περιοχή, περιγράφεται γενικά το
θέμα και δίνεται σχετική βιβλιογραφία.
(α2) Αναπτύσσεται ένα συγκεκριμένο θέμα, όχι απαραίτητα πρωτότυπο αλλά ικανό να
περιλάβει τα κριτήρια εισαγωγής και τις υπόλοιπες δεξιότητες που αναφέρονται στη
διεξαγωγή πειραμάτων και στις δεξιότητες προγραμματισμού.

(β) Μιά φορά τον χρόνο (στην αρχή κάθε ημερολογιακού έτους) ο υποψήφιος διδάκτορας
συντάσσει έκθεση προόδου την οποία υποβάλει στον επιβλέποντα καθηγητή και στην τριμελή
εξεταστική επιτροπή. Η έκθεση προόδου έχει έκταση περίπου 2-3 σελίδες και περιλαμβάνει:
(β1) μια σύνοψη των δραστηριοτήτων του υποψηφίου τη προηγούμενη χρονιά με έμφαση
στη γραπτή και πειραματική του εργασία (εσωτερικές ή άλλες δημοσιεύσεις και σχετικό
λογισμικό ή εφαρμογές).
(β2) ένα σχέδιο δραστηριοτήτων για την επόμενη χρονιά με έμφαση στο χρονικό
προγραμματισμό (τριμήνου) και στα παραδοτέα (εσωτερικές δημοσιεύσεις και πειράματα,
λογισμικό ή εφαρμογές).

Στη συνέχεια, μετά από εξέταση του υποψηφίου και τυχόν διορθώσεις η έκθεση κατατίθεται στο
Τμήμα. Στην έκθεση επισυνάπτεται κα έγγραφη αξιολόγηση της προόδου του υποψηφίου από την
επιτροπή. Επίσης στο υποψήφιο δίνεται ξεχωριστό έγγραφο με εξειδικευμένες παρατηρήσεις.
Σημειώνεται οτι πρέπει να κατατεθούν τουλάχιστο τρεις συνεχόμενες ετήσιες Εκθέσεις Προόδου
για να έχει ο υποψήφιος δικαίωμα κατάθεσης της διδακτορικής διατριβής. Η έκθεση προόδου είναι
επομένως είναι σημανôικό μέλημα για τον σπουδαστή.

(γ) Μια φορά το εξάμηνο (τους μήνες Ιανουάριο και Ιούλιο) τουλάχιστο ο σπουδαστής υποβάλλει
ερευνητική αναφορά η οποία ελέγχεται και τελικά αποτελεί εσωτερική δημοσίευση (σε έντυπη και
ηλεκτρονική μορφή). Η ερευνητική αναφορά υποβάλλεται στα άλλα δύο μέλη της τριμελούς
εξεταστικής επιτροπής. Οι εσωτερικές δημοσιεύσεις των υποψηφίων αναρτώνται στο δικτυακό
τόπο που συντηρεί ο υποψήφιος.

(δ) Μια φορά το μήνα τουλάχιστο ο σπουδαστής έχει προγραμματισμένη συνάντηση με τον
επιβλέποντα καθηγητή. Ο σπουδαστής κρατά οπωσδήποτε τακτικό ημερολόγιο των συναντήσεων
και τίθενται στόχοι σε εβδομαδιαία ή μηνιαία βάση.

Στην αρχική φάση των σπουδών οι συναντήσεις μπορεί να είναι ιδιαίτερα τακτικές για λόγους
καθοδήγησης. Όμως η προγραμματισμένη συνάντηση έχει ιδιαίτερη σημασία και δεν πρέπει να
παραλείπεται εκτός εξαιρετικών περιπτώσεων. Ιδιαίτερα τονίζεται το ζήτημα λεπτομερούς
χρονικού προγραμματισμού. Επειδή οι διδακτορικές σπουδές καλύπτουν ένα μεγάλο χρονικό
διάστημα χωρίς ενδιάμεση εξέταση είναι σχετικά εύκολο για τον υποψήφιο να αναβάλει την
περάτωση εργασιών, να χαλαρώνει τη πίεση για το ωράριο κλπ. Το σωρευτικό αποτέλεσμα τέτοιων
καθυστερήσεων μπορεί να είναι καταστρεπτικό.

5. ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΕΙΣ
Οι ερευνητικές αναφορές μπορούν να θεωρηθούν ως εσωτερική προ-δημοσίευση. Συνολικά ο
σπουδαστής στη διάρκεια των σπουδών του θα πρέπει να γράψει περίπου 10-15 ερευνητικές
αναφορές. Είναι ιδιαίτερα σημαντική η προσπάθεια εξωτερικής αξιολόγησης της ερευνητικής
προσπάθειας, ιδίως προς τη μέση και το τέλος των σπουδών. Για να επιτευχθεί αυτό απαιτείται η
υποβολή προς παρουσίαση σε συνέδρια και προς δημοσίευση σε περιοδικά τμήματος της εργασίας
του σπουδαστή. Η εξωτερική αξιολόγηση προσφέρει πολύ καλή πηγή για κριτική και για
εναλλακτικές ιδέες που πιθανά ο υποψήφιος δεν είχε σκεφτεί.

Ειδικά στα πρώτα έτη σπουδών ο υπερβολικός αριθμός δημοσιεύσεων σε συνέδρια μπορεί να
λειτουργήσει αρνητικά αφού επιβάλλει ρυθμούς 'εκδοτικής' δραστηριότητας και απορροφά αρκετό
χρόνο που πρέπει να αφιερωθεί στο διάβασμα. Διδακτορική διατριβή χωρίς δημοσιεύσεις είναι
σχετικά αδύναμη αλλά και η συρραφή δημοσιεύσεων δεν αποτελεί πάντα διδακτορική διατριβή.

Συνολικά 8-10 παρουσιάσεις σε επιστημονικά συνέδρια και 2-3 δημοσιεύσεις σε επιστημονικά

περιοδικά με μέσο βαθμό δυσκολίας είναι μια αρκετά ικανοποιητική επίδοση για την υποστήριξη
διδακτορικής διατριβής. Η έλλειψη επαρκούς αριθμού ή ποιότητας δημοσιεύσεων δημιουργεί
σημαντικά προβλήματα στην υποστήριξη της διατριβής.

Η αναζήτηση των καταλλήλων περιοδικών και συνεδρίων πρέπει αρχικά να γίνεται με τη βοήθεια
του επιβλέποντα αλλά σταδιακά ο υποψήφιος διδάκτορας πρέπει να αναπτύσσει δική του
πρωτοβουλία στην αναζήτηση περιοδικών και συνεδρίων όπως ακριβώς είναι δική του ευθύνη η
παρακολούθηση της τρέχουσας βιβλιογραφίας και της διατύπωσης σχεδίων έρευνας.

Οι δημοσιεύσεις, όπως και οι εσωτερικές δημοσιεύσεις, αναρτώνται τακτικά στο δικτυακό τόπο του
υποψηφίου.

6. ΩΡΑΡΙΟ
Το τυπικό ωράριο ενός διδακτορικού σπουδαστή πλήρους απασχόλησης είναι περίπου 40 ώρες την
εβδομάδα (π.χ. 5 ημέρες x 8 ώρες ή 4 ημέρες x 10 ώρες ή και 7 ημέρες x 5-6 ώρες). Μερικές από
αυτές τις ώρες πρέπει να είναι σε λογικές ώρες γραφείου για να υπάρχει επαφή με τον επιβλέποντα
καθηγητή. Φυσικά προβλέπονται οι διακοπές του ακαδημαικού έτους (καλό είναι οι καλοκαιρινές
διακοπές να μην είναι πολύ μακρές). Έτσι μια μέση διδακτορική διατριβή απαιτεί περίπου 3,5 ή 4
χρόνια x 40 εβδομάδες το χρόνο x 40 ώρες την εβδομάδα, δηλαδή 4 με 5 χιλιάδες ώρες
ενασχόλησης.

Η σημαντική περικοπή αυτού του ωραρίου επί μακρό χρονικό διάστημα έχει σαν αποτέλεσμα την
ανάλογη επιμήκυνση του χρόνου σπουδών. Λόγω της ιδιαιτερότητας της πολύ γρήγορης εξέλιξης
της Πληροφορικής οι μακρόχρονες διδακτορικές σπουδές συνήθως δεν είναι επιτυχημένες. Επίσης
πρέπει να ληφθεί υπ' όψη οτι οι διδακτορικές σπουδές απαιτούν ιδιαίτερη ένταση και επομένως
απερίσπαστο μυαλό. Η αποσπασματική ενασχόληση με το διδακτορικό μετά από μια ημέρα
δουλειάς ή στον όποιο ελεύθερο χρόνο ανάμεσα σε άλλα ενδιαφέροντα δεν έχει ουσιαστικά
αποτελέσματα. Μια τέτοια μερική απασχόληση μπορεί να επιτραπεί στο προπαρασκευαστικό
στάδιο συγγραφής της ερευνητικής πρότασης ή κατά την τελική φάση της συγγραφής της
διατριβής.

Γενικά η συνολική διάρκεια της διδακτορικής διατριβής, μαζί με τα προπαρασκευαστικά ή και τα

τελικά στάδια δεν μπορεί να ξεπερνά τα 7 χρόνια, σύμφωνα με τον εσωτερικό κανονισμό του
πανεπιστημίου.

7. ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ ΚΑΙ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ

Στο πανεπιστήμιο διατίθεται περιορισμένος χώρος ανάγνωσης, πρόσβαση στη βιβλιοθήκη και σε
υπολογιστικά συστήματα. Οι υποψήφιοι διδάκτορες που κάνουν χρήση γραφείων του Τμήματος
έχουν την υποχρέωση να συμμετέχουν ως επιτηρητές στις εξετάσεις κάθε Ιούνιο, Σεπτέμβριο και
Φεβρουάριο (περίπου 5 ή 6 επιτηρήσεις των 2 ωρών σε διάστημα 3 ή 4 εβδομάδων).

Επίσης κατά τη διάρκεια του ακαδημαικού έτους (εκτός από τις περιόδους εξετάσεων) οι
υποψήφιοι διδάκτορες που κάνουν χρήση γραφείου έχουν την υποχρέωση να επιβλέπουν ένα
εργαστήριο, συνήθως αυτό στο οποίο εργάζονται, για 5 ή 6 ώρες την εβδομάδα. Συνήθως οι ώρες
αυτές μπορεί να είναι αρκετά παραγωγικές. Περιλαμβάνονται στις ώρες παρουσίας του σπουδαστή
στο πανεπιστήμιο.

Η διεξαγωγή φροντιστηριακών ή εργαστηριακών μαθημάτων μπορεί να είναι ενδιαφέρουσα ως

εκπαιδευτική εμπειρία, ιδίως για όσους ενδιαφέρονται για εκπαιδευτική ή ακαδημαική
σταδιοδρομία. Πάντως δεν είναι υποχρεωτική και αφήνεται στον σπουδαστή να επιδιώξει την
εκπαιδευτική εμπειρία.

Η τεχνική υποστήριξη υπολογιστικών συστημάτων είναι 'αναγκαίο κακό' και πρέπει να

αντιμετωπίζονται έτσι, αφού σπάνια υπάρχει επαρκές προσωπικό υποστήριξης. Η σχετική
εβδομαδιαία απασχόληση πρέπει να περιορίζεται σε 5 ή 6 ώρες εβδομαδιαία. Επίσης η οργανωτική
υποστήριξη του εργαστηρίου μπορεί να αποτελεί σύντομη ενασχόληση ενός υποψήφιου διδάκτορα.
Ως τέτοια νοείται η συντήρηση του δικτυακού τόπου, η οργάνωση των εσωτερικών δημοσιεύσεων,
κλπ. Οι εργασίες υποστήριξης μπορεί να συμπίπτουν με τις ώρες επίβλεψης του εργαστηρίου.

Επίσης παράπλευρες αναπτυξιακές ή ερευνητικές δραστηριότητες (π.χ. επιδοτούμενα σεμινάρια ή

ερευνητικά προγράμματα ή μελέτες) είναι μεν ενδιαφέρουσες αλλά πρέπει να κρατούνται σε λογικά
χρονικά επίπεδα (π.χ. 6-8 ώρες την εβδομάδα κατά μέσο όρο) αλλοιώς υπάρχει κίνδυνος διασποράς
του ενδιαφέροντος.

8. ΑΝΑΖΗΤΗΣΗ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΩΝ - ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑΣ

Η έρευνητική δραστηριότητα ξεκινά με την εστίαση σε μιά γνωστική περιοχή. Αυτή η περιοχή δεν
πρέπει να είναι πολύ ευρεία ή παγιωμένη αλλά από την άλλη πλευρά δεν πρέπει να είναι τόσο
στενή ώστε η βιβλιογραφική αναζήτηση να είναι αδύνατη. Ιδανικά πρέπει να είναι ένας τομέας με
σχετικά μικρό χρονικό βάθος (π.χ. 5 χρόνια) έτσι ώστε να μην απαιτείται μεγάλη αναδρομή σε
παλιά βιβλιογραφία. Επίσης ο ειδικός τομέας δεν θα πρέπει να περιλαμβάνει textbooks γιατί αυτό
σημαίνει ότι πια είναι πολύ ώριμος. Από την άλλη πλευρά πρέπει να εμφανίζεται σε edited books,
να αποτελεί θέμα σε πρόσφατα συνέδρια, να εμφανίζεται σε λέξεις κλειδιά ή τίτλους πρόσφατων
διδακτορικών διατριβών. Τα διαθέσιμα μέσα βιβλιογραφικής αναζήτησης είναι τα παρακάτω

(α) Κατάλογος βιβλιοθήκης ( www.lib.uom.gr ) CD-ROMs (π.χ.'Books in Print'), Virtual

Bookshops στο Internet ( www.amazon.com )

(β) Περιοδικά και συνέδρια: Κατάλογος βιβλιοθήκης, CD-ROMs (π.χ.'Serials Index', 'Books in
Print' για τόμους συνεδρίων), Συλλογικός κατάλογος του EKT (Hermis), Electronic libraries στο
Internet).

(γ) Άρθρα σε περιοδικά: Τα περιεχόμενα(index) των περιοδικών της βιβλιοθήκης και τα τρέχοντα
τεύχη , CD-ROMs (π.χ. 'Current Abstracts', 'Computer Abstracts', 'Ιnspec', 'Citation Index' στο
ΑΠΘ), Electronic libraries στο Internet (π.χ. www.ieee.org , www.acm.org , www.siam.org ,
Elsevier, Κluwer κλπ με πρόσβαση μέσω της βιβλιοθήκης μας.
 (δ) Ηλεκτρονικές πηγές: Αναζήτηση μέσω των μηχανών του WWW, αναζήτηση λογισμικού,
αναζήτηση mailing lists, news groups κλπ., αναζήτηση σχετικών ερευνητικών projects.Σταδιακά
έχουν αναπτυχθεί πολύ καλές μηχανές αναζήτησης και δικτυακοί τόποι τόσο με δημοσιεύσεις
(abstract και full text), λογισμικά, resources κλπ.

(ε) Διδακτορικές διατριβές: Μέσω www.umi.com και Dissertation Abstracts.

Ο στόχος είναι να βρούμε τα: βασικά βιβλία υποδομής που πρέπει να διαβάσουμε, περιοδικά και
συνέδρια που πρέπει να παρακολουθούμε, www ή ftp sites, lists, groups που πρέπει να
παρακολουθούμε, κύρια εργαστήρια/ονόματα που δουλεύουν σε αυτή τη περιοχή,
άρθρα/ερευνητικές κατευθύνσεις που συγκεντρώνουν πολλές αναφορές, εργαλεία (λογισμικό κλπ)
που είναι πλέον δημοφιλή.

Ο,τι βρίσκεται στο Internet το 'κατεβάζουμε'. Γιά τα άρθρα ξεκινούμε από την βιβλιοθήκη, στη
συνέχεια απευθυνόμαστε στο τμήμα διαδανεισμού της βιβλιοθήκης. Γιά τα βιβλία η παραγγελία
γίνεται μέσω βιβλιοθήκης ή μέσω Internet αν είναι κάτι πολύ επείγον. Oι διατριβές παραγγέλνονται
μέσω UMI. Στα περιοδικά στέλνουμε γιά sample copies. Η συλλογή βιβλιογραφίας προφανώς δεν
τελειώνει αλλά συνεχίζεται γιά αρκετό χρονικό διάστημα καθώς η έρευνα εστιάζεται ή
μετατοπίζεται ελαφρά το ενδιαφέρον.

Γενικά με μιά λέξη ο στόχος είναι να βρεθούμε 'στην αιχμή της έρευνας' (state of the art), να
διαβάσουμε και να προτείνουμε κάτι καινούργιο. Η συστηματική τήρηση προσωπικής
βιβλιογραφίας είναι κάτι απαραίτητο σε όλη αυτή τη διαδικασία.

Να σημειωθεί ότι το Internet δεν υποκαθιστά την επίσκεψη στη βιβλιοθήκη. Είναι επιβεβλημένη η
επίσκεψη στο χώρο των τρεχόντων περιοδικών μια φορά το μήνα. Μας δίνεται η δυνατότητα να
δούμε σε έναν ενιαίο χώρο περιοδικά και άρθρα που είναι αδύνατο να τα βρει κανείς στο Internet
με αναζητήσεις με λέξεις κλειδιά οι οποίες είναι αναγκαστικά περιορισμένες. Κάλλιστα μπορεί να
δημοσιευτεί άρθρο σε περιοδικό που δεν υποπτευόμαστε ή με τίτλο εντελώς διαφορετικό από τον
αναμενόμενο. Ακόμη μπορεί να δοθεί η ευκαιρία να πάρουμε ιδέες από άρθρα που αναφέρονται σε
άλλες γνωστικές περιοχές ή εφαρμογές.

9. ΔΙΑΒΑΣΜΑ, ΑΝΑΛΥΣΗ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΘΕΣΗ ΚΕΙΜΕΝΩΝ

Σχετικά με το διάβασμα, την ανάλυση, αξιολόγηση και σύνθεση κειμένων λίγα μπορεί κανείς να
πεί. Το ίδιο ισχύει και γιά την έρευνα καθ' αυτή. Συνήθως η προσπάθεια κρίνεται από το
αποτέλεσμα, δηλαδή τα πειράματα που τελικά ο διδακτορικός σπουδαστής θα εκτελέσει και τα
αποτελέσματα που θα ανακοινώσει γραπτά. Η ερευνητική και συγγραφική προσπάθεια
επηρεάζονται σε σημαντικότατο βαθμό από αυτά που ο διακτορικός σπουδαστής έχει διαβάσει και
το βαθμό αφομοίωσής τους. Σε τελική ανάλυση τίποτε δεν έρχεται από το πουθενά. Μερικοί πολύ
απλοί κανόνες ακολουθούν.

Η συλλογή της βιβλιογραφίας είναι συνήθως σταδιακή. Γιά κάθε βιβλίο ή άρθρο που
παραλαμβάνουμε ακολουθούμε την παρακάτω διαδικασία. Πρώτα γίνεται ένα 'διαγώνιο διάβασμα'
γιά να καθορίσουμε τη σχέση του κειμένου με το αντικείμενό μας και το βαθμό σημαντικότητας
του κειμένου. Η αξιολόγηση ενός κειμένου μπορεί να γίνει και έμμεσα από τον αριθμό των
αναφορών, το μέγεθος της βιβλιογραφίας, τη σχέση με το αντικείμενο της έρευνας σε επίπεδο
περίληψης ή αποτελεσμάτων. Στη συνέχεια το εντάσσουμε στη βιβλιογραφία μας με κάποιες λέξεις
κλειδιά γιά ομαδοποίηση συναφών κειμένων. Τα βιβλία είναι ενδιαφέροντα στα πρώτα στάδια, ώς
διάβασμα υποβάθρου. Στη συνέχεια πρέπει να διαβάζονται ως αναφορές (δηλαδή αποσπασματικά).
Τα άρθρα παρουσιάζουν πολύ μεγαλύτερο ενδιαφέρον γιατί παρουσιάζουν πρόσφατα
αποτελέσματα έρευνας και γιατί γιά να γράψει κανείς ερευνητική εργασία πρέπει πρώτα να
διαβάσει πολλές ερευνητικές εργασίες. Τα άρθρα των συνεδρίων είναι ενδιαφέροντα όταν είναι
πολύ πρόσφατα (π.χ. 2-3 χρόνια το πολύ). Αλλοιώς πιθανότατα θα υπάρχουν αντίστοιχα άρθρα σε
περιοδικά των ιδίων συγγραφέων που συνήθως είναι πιό πλήρη και οργανωμένα. Η συστηματική
παρακολούθηση άρθρων σε περιοδικά δίνει και την ευκαιρία γιά τη δημοσίευση σχετικά σύντομων
άρθρων τα οποία βασίζονται στην επέκταση ιδεών που παρουσιάστηκαν από προηγούμενους
συγγραφείς.

Τα άρθρα ή κεφάλαια βιβλίων που επιλέγουμε ως ενδιαφέροντα πρώτα τα ομαδοποιούμε και τα

αξιολογούμε στο σύνολό τους. Δηλαδή μπορεί αρκετές ομάδες στον κόσμο να ασχολήθηκαν με το
ίδιο ή παρόμοιο πρόβλημα, άρα εμείς αποφασίζουμε ποιά ή ποιές προσεγγίσεις είναι πιο
ενδιαφέρουσες για την δικιά μας δουλειά. Κρατούμε μια σύντομη σημείωση σε ειδικό χαρτί που
κολλάμε στο άρθρο έτσι ώστε να θυμόμαστε την κριτική που κάναμε. Αυτό λέγεται 'οριζόντιο' ή
συγκριτικό διάβασμα. Μια καλή συγκριτική αξιολόγηση άρθρων σε μια γνωστική περιοχή μπορεί
να αποτελέσει ένα ενδιαφέρον άρθρο επισκόπησης (review paper) ειδικά αν συνοδεύεται και από
βαθύτερη κριτική επανάληψη - σύγκριση και πειραματικών (ή θεωρητικών) αποτελεσμάτων.
Τέτοια άρθρα είναι επιλέξιμα για δημοσίευση σε συνέδρια και περιοδικά και αποτελούν καλό
σημείο εκκίνησης μετά (ή κατά) την εισαγωγική ερευνητική εργασία.

Τελικά μένουν ορισμένα άρθρα ή κεφάλαια βιβλίων τα οποία επιλέγουμε να αναλύσουμε σε βάθος
('κάθετο' διάβασμα). Τέτοια άρθρα πρέπει να τα διαβάζουμε με ιδιαίτερη προσοχή και να
προσπαθούμε να αναπαράγουμε το σύνολο των θεωρητικών και πειραματικών δεδομένων του
άρθρου. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή για να μην εγκλωβιστούμε σε ηθελημένες ή αθέλητες
αβλεψίες των συγγραφέων. Πάντα υπάρχουν άρθρα λιγότερο καλογραμμένα. Μπορούμε να
προσπαθήσουμε να πάρουμε βοήθεια από τους συγγραφείς (με e-mail) αρκεί να δείξουμε οτι
έχουμε μελετήσει προσεκτικά το θέμα προσεκτικά και να μην υποβάλλουμε επιφανειακές
ερωτήσεις. Επίσης πολλές φορές στο δικτυακό τόπο του συγγραφέα μπορεί να βρούμε εσωτερικές
ερευνητικές αναφορές που περιλαμβάνουν τα αποτελέσματα των άρθρων σε εκτεταμένη μορφή.
Πολλή πληροφορία αναγκαστικά χάνεται στη δημοσίευση αφού συνήθως τα περιοδικά και τα
συνέδρια πιέζουν για μείωση των σελίδων.

Η σύνθεση ενός άρθρου μπορεί στη αρχή τουλάχιστο να επιτευχθεί με δάνεια από άλλα άρθρα. Τα
δάνεια μπορεί να αναφέρονται στη δομή, στη πειραματική μεθοδολογία, σε τμήματα κειμένου κλπ.
Αυτό που είναι απαραίτητο είναι η πλήρης αναφορά (reference) στην πηγή από την οποία έγινε
αυτό το δάνειο.

10. ΣΧΕΔΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ, ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΠΕΙΡΑΜΑΤΩΝ

Η διεξαγωγή πρωτότυπης έρευνας απαιτεί χονδρικά τα παρακάτω βήματα:

(α) Διατύπωση ερωτήματος ή θέσης που δεν έχει απαντηθεί ή επαληθευτεί μέχρι τώρα με βάση την
βιβλιογραφία (π.χ. ποιό είναι το μοντέλο απόδοσης του πολλαπλασιασμού πινάκων σε ετερογενές
κατανεμημένο σύστημα; ).

(β) Διατύπωση του σχεδίου έρευνας. Αυτό σημαίνει οτι ένα θέμα της παραγράφου (α) μπορεί και
πρέπει να αναλύεται σε επιμέρους υποθέματα τα οποία μπορεί:
(β1) να αποτελούν παράλληλες, ανεξάρτητες υποπεριπτώσεις του θέματος (π.χ. μοντέλα
απόδοσης σε κατανεμημένα συστήματα διαφορετικής αρχιτεκτονικής ή με χρήση
διαφορετικών αλγορίθμων)
(β2) να αποτελούν ενδιάμεσα στάδια, δηλαδή αλυσίδα από υπο-προβλήματα (π.χ. μοντέλο
απόδοσης διανομής δεδομένων, μοντέλο τοπικού υπολογισμού, μοντέλο τοπικής
αποθήκευσης, μοντέλο ανταλλαγής δεδομένων μεταξύ κόμβων, μοντέλο συλλογής
δεδομένων).
 (γ) Διατύπωση σειράς πειραμάτων ή θεωρητικών αποδείξεων ή ανάπτυξης εφαρμογής ή ανάπτυξης
λογισμικού για την υλοποίηση του σχεδίου έρευνας. Πρέπει να είναι φανερό σε κάθε βήμα
(γ1) ποιό είναι το πρωτότυπο μέρος του πειράματος, δηλαδή ποιό είναι το σκεπτικό του.
(γ2) ποιές είναι οι ελεύθερες παράμετροι του πειράματος (το αποτέλεσμα που ψάχνουμε)
(γ3) ποιά είναι τα δεδομένα και οι τιμές ελέγχου (π.χ. μέγεθος πίνακα, μέγεθος πακέτων,
εύρος ζώνης δικτύου κλπ).
(γ4) με ποιά πειράματα και αποτελέσματα θα συγκριθεί το πείραμά μας.

(δ) Εκτέλεση του πειράματος. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στην αποφυγή αυθαίρετων
παραδοχών και εύκολων λύσεων που όμως δεν υποστηρίζονται επιστημονικά. Κάθε βήμα πρέπει
να έχει κάποια δικαιολόγηση.

(ε) Συγγραφή αρχικής τεχνικής αναφοράς. Πρόκειται για μια πρόχειρη αλλά ακριβή καταγραφή
του κάθε πειράματος.

11. ΤΕΧΝΙΚΗ ΣΥΓΓΡΑΦΗ ΚΑΙ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΗ

Η συγγραφή ερευνητικών αναφορών, και συνακόλουθα εσωτερικών δημοσιεύσεων ή και
δημοσιεύσεων σε συνέδρια ή περιοδικά, έχει μια δική της τεχνική η οποία μαθαίνεται μόνο με τη
τριβή, όπως π.χ. και ο προγραμματισμός. Γι' αυτό το λόγο η συχνή συγγραφή ερευνητικών
αναφορών ή εσωτερικών δημοσιεύσεων είναι ο μόνος τρόπος να αναπτύξει ο υποψήφιος
διδάκτορας τη συγγραφική του ικανότητα. Εξ' άλλου τόσο οι δημοσιεύσεις όσο και η διδακτορική
διατριβή δεν είναι τίποτε άλλο από ένα τεχνικό σύγγραμμα. Δεν αρκεί κανείς να έχει καλές ιδέες ή
να έχει κάνει καλά πειράματα και να έχει παράγει ενδιαφέροντα αποτελέσματα. Πρέπει να μπορεί
να τα δημοσιοποιεί σύντομα και αξιόπιστα.

Μια καλή μέθοδος αρχικής συγγραφής είναι η λελογισμένη αντιγραφή στύλ και δομής, αυτό που
κάνουμε όταν μαθαίνουμε προγραμματισμό. Αν, για παράδειγμα, θέλουμε να γράψουμε ένα άρθρο
κριτικής επισκόπησης τότε πρέπει να βρούμε ένα αντίστοιχο άρθρο. Αν θέλουμε να γράψουμε ένα
πειραματικό άρθρο τότε ψάχνουμε για ένα πειραματικό άρθρο. Αρκετοί εκδοτικοί οίκοι, περιοδικά
και συνέδρια έχουν οδηγίες συγγραφής άρθρων. Επίσης υπάρχουν και αρκετά βιβλία για τεχνική
συγγραφή και παρουσίαση.

Η δομή μιας τεχνικής δημοσίευσης είναι περίπου σταθερή. Οι κύριες ενότητες είναι:

(α) Τίτλος και συγγραφείς και άλλα στοιχεία δημοσίευσης.

(β) Περίληψη (abstract) περίπου 5-10 γραμμών. Δίνεται ο βασικός στόχος του άρθρου και κύρια
τα αποτελέσματά του.
(γ) Εισαγωγή: Εξηγείται η λογική που οδήγησε στην συγκεκριμένη έρευνα, ποιό είναι το
πρόβλημα - στόχος που προσεγγίζεται. Δίνονται ορισμοί και άλλες πληροφορίες υπόβαθρου που
απαιτούνται. Δίνεται η δομή του άρθρου με σύντομη περιγραφή των ενοτήτων που ακολουθούν.
(δ) Επισκόπηση: Παρουσιάζεται η δουλειά που έχει γίνει από άλλους ερευνητές και άλλες
γνωστές πληροφορίες για το υπό συζήτηση πρόβλημα.
(ε) Μεθοδολογία: Παρουσιάζεται η δική μας προσέγγιση στο υπό συζήτηση πρόβλημα.
Απαντώνται ερωτήματα σχετικά με το σκεπτικό επιλογής της μεθόδου, το θεωρητικό της
υπόβαθρο, την συσχέτιση και τη διαφοροποίηση με τις γνωστές μεθόδους.
(στ) Αποτελέσματα: Παρουσιάζεται με τεχνική επάρκεια η δουλειά μας, πειραματική, σχεδιαστική
ή θεωρητική.
(ζ) Συγκρίσεις: Γίνεται σύγκριση των αποτελεσμάτων στο (στ) με τα γνωστά αποτελέσματα των
εργασιών που έχουν συζητηθεί στο (δ).
(η) Συμπεράσματα: Σύντομη ανασκόπηση από το (β) και τα (ε)-(ζ). Προτάσεις για παραπέρα
ανάπτυξη του θέματος.
(θ) Αναφορές: Η τυποποίηση των αναφορών ακολουθεί τις οδηγίες του περιοδικού ή του
συνεδρίου. Αν δεν υπάρχει τυποποίηση ακολουθούμε την Ευρωπαική τυποποίηση.
(ι) Παραρτήματα: Αν υπάρχει μεγάλος αριθμός διαγραμμάτων, πινάκων, κώδικα προγράμματος
κλπ.

Η συνολική ισορροπία του κειμένου σίγουρα εξαρτάται από το θέμα αλλά γενικά τα τμήματα (δ)-
(ζ) και ιδιαίτερα τα (ε) και (στ) πρέπει να καταλαμβάνουν σημαντικό μέρος της εργασίας.
Ορισμένα σημεία που δίνουν εύκολη λαβή για κρίση και γι' αυτό πρέπει να τα προσέχουμε
ιδιαίτερα είναι:

(α) Οι ελλείψεις στις αναφορές ή οι ανεπίκαιρες αναφορές. Δεν μπορεί ένα τρέχον θέμα να μην
έχει τρέχουσες αναφορές.
(β) Οι υπερβολικές και άσχετες αναφορές ή οι δευτερογενείς αναφορές. Δείχνουν μια προσπάθεια
αναμασήματος και έλλειψης πρωτογενούς έρευνας.
(γ) Η χρήση τμημάτων κειμένου χωρίς συγκεκριμένη αναφορά. Συνήθως τα αγγλικά μας δεν είναι
τόσο καλά όσο των αγγλόφωνων συγγραφέων οπότε η διαφορά είναι αισθητή.
(δ) Η έλλειψη καλής επισκόπησης της τρέχουσας δουλειάς. Είναι εύκολο να μας παραπέμψουν σε
άρθρο που δεν σχολιάσαμε.
(ε) Η ανεπαρκής δικαιολόγηση της μεθοδολογίας μας. Σε κάθε βήμα της δουλειάς μας πρέπει να
σκεφτόμαστε τι εναλλακτικές δυνατότητες έχουμε και γιατί επιλέγουμε τη συγκεκριμένη λύση.
(στ) Η ασαφής ή ανεπαρκής ή μεροληπτική παρουσίαση των αποτελεσμάτων. Δεν είναι
απαραίτητο όλα τα αποτελέσματα να είναι επιτυχή. Ακόμη και από ανεπιτυχή αποτελέσματα
μπορούν να βγουν καλά συμπεράσματα.

Η τεχνική παρουσίαση είναι συνακόλουθο της τεχνικής συγγραφής. Μπορεί να είναι εσωτερική
παρουσίαση ή σε ένα συνέδριο ή ακόμη και η τελική παρουσίαση της διατριβής. Συνήθως ο χρόνος
παρουσίασης είναι περιορισμένος σε 10 με 30 λεπτά. Η χρήση διαφανειών επιδιασκοπίου ή
παρουσιάσεων σε υπολογιστή βοηθά πάρα πολύ στην παρουσίαση. Ο αριθμός των διαφανειών δεν
πρέπει να είναι υπερβολικός, δηλαδή να έχουμε καταιγισμό διαφανειών. Μια πρόβα απαιτείται
οπωσδήποτε για τη χρονομέτρηση. Είναι συνηθισμένο φαινόμενο οι ομιλίες μεγάλου μήκους. Είναι
καλό για κάθε διαφάνεια να ετοιμάζουμε και ένα συνοδευτικό κείμενο για μας, βοηθάει πολύ στη
περίπτωση που έχουμε τράκ. Αν θέλουμε μπορούμε να μαγνητοφωνήσουμε και τη παρουσίασή
μας. Ένα άλλο συνηθισμένο πρόβλημα είνα οι πολύ τεχνικές ή οι πολύ αφαιρετικές παρουσιάσεις.
Οχι πολύ κείμενο, όχι πολλοί τύποι. Ναι στα διαγράμματα, πίνακες, σχέδια, παραστάσεις.

12. ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Η συγγραφή της τελικής διατριβής χρειάζεται αρκετό χρονικό διάστημα, όσο και αν υπάρχουν τα
προσχέδια των εσωτερικών ή άλλων δημοσιεύσεων. Η τυπική δομή της διατριβής είναι η
παρακάτω:

(α) Σελίδα Τίτλου και στοιχεία συγγραφέα, τμήματος κλπ.

(β) Περίληψη (abstract) περίπου μιας σελίδας (1 σελίδα ελληνικά και 1 αγγλικά). Δίνονται οι
βασικοί στόχοι και τα πρωτότυπα συμπεράσματα της διατριβής. Σύντομη αναφορά και στη δομή
της διατριβής.
(γ) Περιεχόμενα: Κεφάλαια και υποκεφάλαια (όχι υπερβολική ανάλυση, σελίδα-σελίδα). Επίσης
ξεχωριστοί πίνακες με διαγράμματα, εικόνες, πίνακες αποτελεσμάτων.
(δ) Εισαγωγή: Εξηγείται η λογική που οδήγησε στην συγκεκριμένη διατριβή, ποιό είναι το
πρόβλημα -o στόχος-που προσεγγίζεται. Δίνονται ορισμοί και άλλες πληροφορίες υπόβαθρου που
απαιτούνται. Παρουσιάζονται σύντομα τα πρωτότυπα σημεία και τα βασικά συμπεράσματα της
διατριβής Δίνεται η αναλυτική δομή της διατριβής με σύντομη περιγραφή των κεφαλαίων που
ακολουθούν.
(ε) Υπόβαθρο: Σε ένα ή περισσότερα κεφάλαια παρουσιάζεται σύντομα το βασικό υπόβαθρο που
απαιτείται έτσι ώστε να μπορεί να εκτιμηθεί η πρωτότυπη συμβολή της διατριβής. Εδώ μπαίνουν
ορισμοί, βιβλιογραφική επισκόπηση, θεωρητικά ή πειραματικά συμπεράσματα άλλων ερευνητών
κλπ. Προσοχή, δεν γράφουμε διδακτικό βιβλίο. Είναι εύκολο να γράψουμε τεράστια κεφάλαια για
το υπόβαθρο. Πρέπει να περιοριζόμαστε στους ορισμούς και στη δουλειά που έχει άμεση σχέση με
τα επόμενα κεφάλαια. Επίσης πρέπει να αποφεύγονται επικαλύψεις με τα άλλα κεφάλαια (ειδικά
στην Επισκόπηση)
(στ) Πρωτότυπη δουλειά: Σε ένα ή περισσότερα κεφάλαια παρουσιάζεται η δουλειά μας.
Ανάλογα με τη φύση της διατριβής μπορεί να έχουμε
(στ1) μια σειρά από αυτάρκη κεφάλαια, όπου το καθένα έχει Επισκόπηση, Μεθοδολογία,
Αποτελέσματα, Συγκρίσεις, ή
(στ2) ξεχωριστά κεφάλαια για Επισκόπηση, Μεθοδολογία, Αποτελέσματα, Συγκρίσεις.
Οι όροι Επισκόπηση, Μεθοδολογία, Αποτελέσματα, Συγκρίσεις εξηγούνται στη τεχνική συγγραφή
και παρουσίαση. Όπως έχει εξηγηθεί πρέπει να προσέχουμε να αποφεύγουμε τις εύκολες κριτικές
που αναφέρονται στη σχετική ενότητα.
(ζ) Συμπεράσματα: Σύντομη ανασκόπηση της διατριβής με έμφαση στη πρωτότυπη δουλειά και
στη σύγκριση με τις άλλες μέχρι τώρα προσεγγίσεις. Προτάσεις για παραπέρα ανάπτυξη των
θεμάτων της διατριβής. Προσοχή: αν οι προτάσεις είναι πολύ προφανείς θα πρέπει να εξηγηθεί
γιατί δεν ολοκληρώθηκαν.
(η) Αναφορές: Ακολουθούμε την Ευρωπαική τυποποίηση. Προσοχή στις οδηγίες που δίνονται
στην ενότητα για τη τεχνική συγγραφή και παρουσίαση.
(θ) Παραρτήματα: Αν υπάρχει εκτενής κώδικας προγράμματος, εγχειρίδια χρήσης ή άλλο
υποστηρικτικό υλικό.

Η έκταση της διατριβής ποικίλει με το θέμα. Καλό είναι να ακολουθούμε λογική λιτότητας.
Ξεκινούμε από τη πρωτότυπη δουλειά και προσθέτουμε μόνο το απαραίτητο υλικό που βοηθά για
την υποστήριξη της πρωτότυπης δουλειάς. Αν η πρωτότυπη δουλειά δεν είναι επαρκής τότε όσες
σελίδες και γράψουμε το πρόβλημα δεν λύνεται. Επομένως η συγγραφή των κεφαλαίων δεν
ακολουθεί τη σειρά παρουσίασής των.

Η παρουσίαση της διατριβής ακολουθεί τη λογική της τεχνικής παρουσίασης, ένας λόγος ακόμη
που πρέπει ο υποψήφιος να είναι έμπειρος σε τεχνικές παρουσιάσεις.

13. ΜΕΤΑ ΤΗ ΔΙΔΑΚΤΟΡΙΚΗ ΔΙΑΤΡΙΒΗ

Η εκπόνηση της διδακτορικής διατριβής επειδή ακριβώς είναι μακροχρόνια και επίπονη
διαδικασία δένει συναισθηματικά τον υποψήφιο (νέο διδάκτορα) με τον χώρο της δουλειάς του.
Ακόμη είναι λογικό ότι αυτός που υφίσταται την επίπονη αυτή διαδικασία το κάνει γιατί έχει
συνήθως κάποιους στόχους για επαγγελματική εξέλιξη στην τριτοβάθμια εκπαίδευση. Ιδιαίτερα
στη χώρα μας τουλάχιστο μέχρι τώρα

(α) το θεσμικό πλαίσιο για την ένταξη προσωπικού στη τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι πολύ
δυσκίνητο (για να πούμε το λιγότερο),
(β) η στρατιωτική θητεία δημιουργεί συνθήκες ασυνέχειας στους άνδρες διδάκτορες,
(γ) η διδακτορική διατριβή δεν ζητείται ως προσόν παρά από ελάχιστους οργανισμούς ή εταιρίες
του ευρύτερου δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, και
(δ) η έρευνα διεξάγεται και χρηματοδοτείται κυρίως από δημόσιους φορείς και όχι από ιδιωτικούς.

Έτσι υπάρχει μια τάση οι νέοι διδάκτορες να αναζητούν επαγγελματική εξέλιξη πρώτιστα στο
χώρο που εκπόνησαν το διδακτορικό τους. Αυτό έχει αρκετές αρνητικές συνέπειες όπως

(α) δημιουργεί φαινόμενα «μονο-καλλιεργειών» δηλαδή ομάδες δασκάλων και μαθητών που αυτό-
αναπαράγονται, πράγμα που οδηγεί σε πτώση της ποιότητας της παραγόμενης δουλειάς,
τουλάχιστο κατά μέσο όρο.
(β) δεν επιτρέπει στους νέους επιστήμονες να απογαλακτιστούν και να αντιμετωπίσουν νέες
προκλήσεις, να μετρήσουν τη δύναμή τους έξω από τον οικείο γι' αυτούς χώρο και μακροπρόθεσμα
να ωφεληθούν ερευνητικά.

Ειδικά για τις Τεχνολογίες Πληροφορικής και Επικοινωνιών επειδή υπάρχουν μεγάλες ανάγκες και
ανοίγουν αρκετές θέσεις το φαινόμενο αυτό είναι συχνό και το δέλεαρ μεγάλο. Γενικά είναι καλό

(α) οι νέοι διδάκτορες να κρατούν επαφή με τον οικείο χώρο τους και να τους δίνεται εύλογο
διάστημα προσαρμογής μετά τη λήψη του διδακτορικού ή και την επιστροφή από το στρατό με τη
μορφή μεταδιδακτορικής έρευνας.
(β) να ενθαρρύνεται η συμμετοχή τους σε ερευνητικά και αναπτυξιακά προγράμματα του
πανεπιστημίου, ιδίως σε συνεργασία με άλλους φορείς του δημόσιου ή ιδιωτικού τομέα.
(γ) να ενθαρρύνεται η απόκτηση διδακτικής εμπειρίας μέσω του Ν.407 με τήρηση όμως των
κανόνων αξιοκρατίας.
(δ) να ενθαρρύνεται η αναζήτηση θέσης σε άλλα τριτοβάθμια ιδρύματα ή ερευνητικά ιδρύματα ή
τμήματα (ανάλογα με το γνωστικό αντικείμενο).

Φυσικά σε κάθε κανόνα υπάρχουν εξαιρέσεις. Επίσης ένας κανόνας για να εφαρμοστεί πρέπει να
τύχει ευρείας αποδοχής, κάτι που για την ώρα δεν είναι δεδομένο. Όμως πιστεύω ότι αυτές πρέπει
να είναι οι γενικές κατευθύνσεις.