36

Działanie fungicydów
zwalczających
parcha jabłoni

fot. M. Oleszczak
Marcin Oleszczak
Agrosimex Dział Techniczno-Naukowy

Parch jabłoni był, jest i będzie największym zagrożeniem sadów jabłonio- (czas ten nie uwzględnia zmycia prepa-
wych. Wynika to z doskonałego przystosowania się grzyba Venturia inequa- ratów przez deszcz oraz gwałtownego
lis do żywiciela — jabłoni oraz do warunków siedliskowych naszej strefy kli- przyrostu powierzchni blaszek liścio-
matycznej. Skuteczne zwalczanie parcha jabłoni jest najważniejszym ele- wych i zawiązków owoców).
mentem, który decyduje o powodzeniu w produkcji jabłek. Istotną rolę Z analizy danych zawartych w tabeli
w walce z tą chorobą odgrywa chemiczna metoda ochrony. O jej skuteczno- 1 wynika, że najlepszym działaniem
ści decyduje zaś wybór właściwego fungicydu i terminu zabiegu, a także zapobiegawczym cechują się: kaptan,
technika samego opryskiwania. Stosując fungicydy, należy brać pod uwagę ditianon, dodyna, cyprodinil, krezok-
również inne czynniki, które mają bezpośredni lub pośredni wpływ na sku- sym metylu, trifloksystrobina oraz pi-
teczność ochrony chemicznej. rymetanil.

Fungicydy a parch jabłoni działające: zapobiegawczo (przed lub Tabela 1. Działanie zapobiegawcze wybranych
w trakcie infekcji), interwencyjnie (po substancji aktywnych, skuteczność w ochronie
Przystępując do ochrony jabłoni przed infekcji) oraz wyniszczająco (po wy- przed parchem jabłoni w skali 1–5* (za
parchem jabłoni, warto przeanalizo- stąpieniu objawów choroby). W. Goszczyńskim, z uzupełnieniem)
wać kilka czynników, m.in. położenie
Substancja Działanie zapobie-
i otoczenie sadu, wiek drzew, sposób Preparaty zapobiegawcze aktywna gawcze
ich prowadzenia, efektywność ochrony przed w czasie
w roku poprzednim (we własnym sadzie, Preparaty zapobiegawcze hamują głów- opadem opadu
jak również u sąsiadów), ze szczególnym nie kiełkowanie zarodników grzyba. kaptan 5 4
uwzględnieniem możliwości zaistnie- ditianon 5 5
nia odporności uprawianej odmiany, Takie działanie wykazują fungicydy mankozeb 4 3
posiadane przyrządy do wyznaczania należące m.in. do ditiokarbaminianów, tiuram 3–4 3
okresów krytycznych lub odległość od ftalimidów oraz pochodnych guanidyny. metiram 4 3
punktów, gdzie są zainstalowane takie Niektóre z tych preparatów są opisywa- związki miedzi 3 2
urządzenia oraz tempo przyrostu po- ne jako produkty posiadające krótkie dodyna 5 5
wierzchni blaszek liściowych i zawiąz- działanie interwencyjne od 24 do 36 fluchinkonazol + 5 2–3
ków owoców. godzin po infekcji. Natomiast trwałość pirymetanil
Fungicydy do zwalczania parcha ja- tych preparatów na blaszkach liściowych cyprodinil 5 2–3
błoni możemy podzielić — uwzględnia- jest określana na 6 do 8 dni do końca krezoksym metylu 5 5
jąc ich wpływ na rozwój grzyba — na kwitnienia i 10 do 14 dni po kwitnieniu trifloksystrobina 5 5
pirymetanil 5 2–3
bitertanol 3 1
flusilazol 3 1–2
Aby efektywnie stosować fungicydy, potrzebna jest wiedza
difenokonazol 3–4 1–2
o ich właściwościach, zachowaniu się ich substancji aktywnych
* Skuteczność działania: 1 — bardzo słaba, 2 — słaba,
na roślinie i działaniu na sprawcę choroby. 3 — średnia, 4 — dobra, 5 — bardzo dobra

miesięcznik praktycznego sadownictwa 4/2008

Fot. 1. Objawy grzyba V. inaegualis na spodniej stronie liścia

Tabela 2. Działanie interwencyjne wybranych substancji aktywnych, skuteczność w zwalczaniu

parcha jabłoni w skali 1–5* (za W. Goszczyńskim, z uzupełnieniem)

Działanie interwencyjne
Substancja aktywna
36 godzin 48 godzin 72 godzin 96 godzin 120 godzin
kaptan 4–5 0 0 0 0
ditianon 0,75 kg/ha 3–4 0 0 0 0
ditianon 0,50 kg/ha 1 0 0 0 0
mankozeb 2 0 0 0 0
tiuram 2 0 0 0 0
metiram 2 0 0 0 0
związki miedzi 0 0 0 0 0
dodyna 5 5 5 0 0
fluchinkonazol + pirymetanil 4–5 4–5 4–5 4–5 0
cyprodinil 4–5 4–5 0 0 0
krezoksym metylu 0,2 kg l/ha 5 5 0 0 0
krezoksym metylu 0,3 kg l/ha 5 5 5 0 0
trifloksystrobina 5 5 5 0 0
pirymetanil 5 5 4–5 0 0
bitertanol 5 5 5
flusilazol 5 5 5 5 5
difenokonazol 5 5 5 5 5
* Skuteczność działania: 1 — bardzo słaba, 2 — słaba, 3 — średnia, 4 — dobra, 5 — bardzo dobra

Fungicydy interwencyjne
Fungicydy interwencyjne działają w trak-
cie infekcji i po jej zakończeniu (fot. 1).

Preparaty skutecznie działające w tej

fazie rozwoju sprawcy choroby są prze-
mieszczane przez kutikulę. W przypadku
tych fungicydów ważna jest długość dzia-
łania interwencyjnego — wynosi ona od
36 do 120 godzin po infekcji i koncentruje
się głównie na inhibicji wzrostu grzybni
rozwijającej się pod kutikulą.
Z tabeli 2 wynika, że najdłuższym
działaniem interwencyjnym charakte-
ryzują się fungicydy zawierające flusi-
lazol i difenokonazol.

Fungicydy wyniszczające
Fungicydy działające wyniszczająco są
skuteczne po pojawieniu się plam par- Fot. 2. Fungicydy wyniszczające można stosować
cha jabłoni na liściach (fot. 2). po pojawieniu się plam parcha jabłoni na liściach

4/2008 miesięcznik praktycznego sadownictwa

38
Fot. 3 i 4. Plamy parcha jabłoni po zastosowaniu fungicydów wyniszczających
Tabela 3. Skuteczność działania wyniszczającego kazują również preparaty z grupy IBE
wybranych substancji aktywnych w skali 1–5* oraz fungicydy anilinopirymidynowe
(za W. Goszczyńskim, z uzupełnieniem) i strobilurynowe stosowane wkrótce po
Substancja aktywna Działanie pojawieniu się plam parcha jabłoni.
wyniszcza- Należy jednak pamiętać, że wykorzy-
jące stywanie właściwości wyniszczających
kaptan 0 fungicydów powinno być ostatecznoś-
ditianon 0 cią. Częste stosowanie tych preparatów
mankozeb 0 w sezonie, a szczególnie stosowanie ich
tiuram 0
wyniszczająco może prowadzić do szyb-
metiram 0
kiego powstawania odporności sprawcy
związki miedzi 0
parcha jabłoni na grupy środków obar-
dodyna 4
fluchinkonazol + pirymetanil 2–3
czone takim ryzykiem.
cyprodinil 2–3
krezoksym metylu — Działanie substancji
trifloksystrobina — aktywnych na/w roślinie
pirymetanil 3–4
bitertanol 3–4 Fungicydy stosowane w ochronie ja-
flusilazol 3–4 błoni przed parchem jabłoni możemy
difenokonazol 4 podzielić także w zależności od zacho-
* Skuteczność działania: 1 — bardzo słaba, 2 — słaba, wania się ich substancji aktywnych na
3 — średnia, 4 — dobra, 5 — bardzo dobra lub w roślinie. Stosując to kryterium,
fungicydy dzielimy na: ● powierzchnio-
Niszczą one zarodniki konidialne, we zwane kontaktowymi — pozostają
trzonki konidialne lub grzybnię (fot. 3, na powierzchni chronionych organów,
4). Spośród zarejestrowanych najlepsze tworząc warstwę ochronną; ● wgłębne
działanie mają fungicydy zawierające — są transportowane przez kutikulę,
dodynę. Wyniszczające działanie wy- wnikają w głąb tkanek liścia, nie są
miesięcznik praktycznego sadownictwa
jednak przemieszczane systemicznie
poza miejsce naniesienia; ● systemicz-
ne — transportowane w tkankach liści
poza miejsce naniesienia, w zawiąz-
kach i owocach preparaty te działają
zwykle wgłębnie; ● quasi układowe,
mezostemiczne — takim działaniem
charakteryzują się strobiluryny.
Fungicydy kontaktowe
Stosując fungicydy kontaktowe, należy
mieć na uwadze kilka czynników modyfi-
kujących ich działanie. Najważniejszym,
który zmienia działanie tych preparatów
jest deszcz powodujący ich zmycie.
Przyjmuje się, że suma opadów 20–
25 mm po opryskiwaniu zmywa ochron-
ną powłokę preparatu i nie możemy już
liczyć na jego skuteczne działanie.
Określając odstępy pomiędzy zabiega-
mi, należy uwzględniać nie tylko sumę
opadów, lecz także ich intensywność
— gwałtowny opad burzowy, mniejszy
nawet niż 20 mm deszczu, potrafi zmyć
całkowicie fungicyd.
4/2008
Fot. 5. Stosując te same fungicydy w kolejnych sezonach lub nadużywając ich w danym sezonie,
trzeba się liczyć z pojawieniem się odporności sprawcy parcha jabłoni na niektóre z nich, a wtedy
może być za późno, aby ochronić owoce fot. 1–5 M. Oleszczak

wszystkim warunki atmosferyczne to-

Najodporniejsze na zmywanie warzyszące aplikacji preparatu, które
są preparaty strobilurynowe, istotnie wpływają na ich pobieranie
„wytrzymują” opady do 40 mm. i działanie.
Duże znaczenie po zastosowaniu fun-
gicydów powierzchniowych ma przy-
rost powierzchni blaszek liściowych.
W sprzyjających warunkach wzrostu
drzew powierzchnia blaszek liściowych
przyrasta bardzo szybko. Uważa się,
że przyrost powierzchni liści o 100%
eliminuje już skuteczność fungicydów
naniesionych kilka dni wcześniej. Jednak
niektóre preparaty oparte np. na dodynie,
ditianonie lub strobilurynach charakte-
ryzują się doskonałym efektem „pełza-
nia” po powierzchni blaszek liściowych
w okresie zwilżenia liści. Pojawienie się
nowych liści na pędach po opryskiwaniu
oznacza najczęściej, że nie ma na nich
fungicydów powierzchniowych. Przyj-
muje się, że w początkowym okresie
rozwoju drzew nowy liść pojawia się co
4 dni. Czas ten jednak, w zależności od
warunków atmosferycznych, może się
skracać lub wydłużać.
Stosując preparaty kontaktowe,
należy pamiętać, że młode
liście na pędach są zwinięte
i w czasie zabiegu pokrywane są
preparatami tylko z jednej strony.
Preparaty wgłębne
i systemiczne
Stosując preparaty wgłębne i syste-
miczne, należy mieć na uwadze przede
Temperatura powietrza, zarówno w cza-
sie opryskiwania, jak i kilka godzin po
zabiegu, decyduje o skuteczności fun-
gicydu.
Przyjmuje się, że dla preparatów
z grupy IBE minimalna temperatura
to 12°C, a dla preparatów z grupy anili-
nopirymidyn maksymalna temperatura,
w jakiej mogą być stosowane to 20°C.
Duże znaczenie ma także wilgotność
powietrza (z wilgotnością wiąże się
tempo wysychania cieczy użytkowej
na liściach). Preparaty IBE nie powinny
być stosowane przy niskiej wilgotności
powietrza, gdyż często w połączeniu
z dużym nasłonecznieniem ograniczo-
ne jest pobieranie substancji aktywnej
przez roślinę.
Silne nasłonecznienie podczas
opryskiwania może powodować
szybki rozpad substancji
aktywnych niektórych
preparatów z grupy IBE.
W przeciwieństwie do preparatów
kontaktowych fungicydy wgłębne
i systemiczne wnikają w głąb tkanek
roślin, a więc są wolniej wymywane
przez deszcz. Warunkiem uzyskania
tego efektu jest wniknięcie substancji
aktywnej do tkanek.

4/2008 miesięcznik praktycznego sadownictwa

40
Przeciętny czas wnikania substancji
z grupy IBE do rośliny wynosi około
4 godziny.
Stosując preparaty z tej grupy, należy
pamiętać, że nawet niewielki deszcz
w trakcie opryskiwania lub krótko po
zabiegu może silnie ograniczyć ich
działanie. Preparaty anilinopirymi-
dynowe potrzebują do wniknięcia do
tkanek około 2 godzin.
Preparaty z grupy IBE są najlepiej
pobierane przez młode, aktywne tkanki.
Zastosowanie jednak tych preparatów,
gdy obserwuje się wolniejsze pojawia-
nie się nowych liści, może minimalnie
obniżyć skuteczność ochrony, szczegól-
nie jeśli któryś z wyżej wymienionych
czynników będzie na pograniczu opti-
mum (np. temperatura 12–13°C).
Uwaga na odporność
Stosując te same fungicydy w kolej-
nych sezonach lub nadużywając ich
w danym sezonie, powinniśmy mieć
na uwadze możliwość pojawienia się
odporności sprawcy parcha jabłoni
na niektóre z nich (fot. 5). Aby temu
zapobiec, dobierając fungicyd do za-
biegu, należy kierować się pewnymi
zasadami. Jedną z nich jest ogranicze-
nie w danym sezonie liczby zabiegów
do 2–3 preparatami z grup o wysokim
ryzyku powstawania odporności (IBE,
strobiluryny, anilinopirymidyny) oraz
stosownie rotacji fungicydów z różnych
grup chemicznych.
miesięcznik praktycznego sadownictwa
Tabela 4. Substancje aktywne fungicydów i propozycje ich zastosowania w poszczególnych
fazach rozwojowych jabłoni
Faza rozwojowa drzew Substancje aktywne
pękanie pąków, preparaty na bazie miedzi
ukazywanie się
wierzchołków liści
mysie ucho preparaty na bazie miedzi, ditianonu i kaptanu
zielony pąk ditianon, kaptan, dodyna, folpet, cyprodinil, pirymetanil, ditio-
karbaminiany
różowy pąk ditianon, kaptan, dodyna, folpet, cyprodinil, pirymetanil, kre-
zoksym metylu, trifloksystrobina, ditiokarbaminiany, mieszanki
IBE z kontaktowymi (wyjątkowo w niezbędnych sytuacjach)
kwitnienie ditianon, kaptan, dodyna, folpet, cyprodinil, pirymetanil, kre-
zoksym metylu, trifloksystrobina, ditiokarbaminiany, mieszanki
IBE z kontaktowymi
opadanie płatków ditianon, kaptan, dodyna, folpet, cyprodinil, pirymetanil, kre-
zoksym metylu, trifloksystrobina, ditiokarbaminiany, mieszanki
IBE z kontaktowymi
do czerwcowego opadu ditianon, kaptan, folpet, krezoksym metylu, trifloksystrobina,
ditiokarbaminiany, mieszanki IBE z kontaktowymi
po czerwcowym opadzie ditianon, kaptan, folpet, ditiokarbaminiany, mieszanki IBE
z kontaktowymi (tylko w uzasadnionych przypadkach)
Ważnym elementem w chemicznej ochronie przed parchem
jabłoni jest umiejętne dobieranie preparatów odpowiednio do
zagrożeń w czasie sezonu wegetacyjnego.
Wskazane jest stosowanie mieszanin W najbliższym czasie prawdopo-
fungicydów wgłębnych i systemicznych dobnie nie zostaną wprowadzone na
z fungicydami kontaktowymi oraz unika- rynek środków ochrony nowe substan-
nie korzystania z wyniszczających właś- cje aktywne fungicydów (np. na miarę
ciwości preparatów (szczególnie w dru- strobiluryn), które byłyby pomocne
giej części sezonu wegetacyjnego). w zwalczaniu parcha jabłoni. Dlatego
należy umiejętnie korzystać z dostęp-
W tabeli 4 podano substancje ak- nych fungicydów, tak aby prawidłowo
tywne fungicydów i propozycje ich za- prowadzona ochrona chemiczna za-
stosowania w poszczególnych fazach pewniała uzyskanie wysokiej jakości
rozwojowych jabłoni. owoców.
4/2008