Không gian mêtric

Trong toán học, không gian mêtric là một tập hợp mà một khái niệm của khoảng cách (được
gọi là mêtric) giữa các phần tử của tập hợp đã được định nghĩa.

Không gian mêtric gần gũi nhất với cách hiểu trực quan của con người là không gian Không
gian Euclide 3 chiều. Khái niệm "mêtric" trong thực tế là sự tổng quát hóa của mêtric Euclide
phát sinh từ 4 thuộc tính được biết đến lâu đời của khoảng cách Euclide.[1] Không gian metric
Euclide định nghĩa khoảng cách giữa 2 điểm bằng chiều dài theo đoạn thẳng nối chúng với
nhau. Một không gian mêtric khác trong hình học Elíp và hình học hyperbolic, có khoảng cách
trên quả cầu được đo bằng góc của một mêtric, và mô hình hyperboloid của hình học
hyperbolic được dùng bởi thuyết tương đối hẹp với một không gian mêtric vận tốc.

Sơ lược về không gian metric

Định nghĩa không gian metric

Cho E là một tập hợp khác rỗng. Một ánh xạ thỏa mãn:

1. d(x, y) ≥ 0, với mọi x,y E (tính phân biệt dương)

2. d(x, y) = 0 khi và chỉ khi x = y

3. d(x, y) = d(y, x), với mọi x,y E (tính đối xứng)

4. d(x, z) ≤ d(x, y) + d(y, z), với mọi x,y,z E (bất đẳng thức tam giác)

Khi đó d được gọi là khoảng cách hay một metric trên E và cặp (E,d) được gọi là một không
gian mêtric. Không gian metric (E,d) thường được viết là E với d được hiểu ngầm khi không bị
nhầm lẫn.[2]

Một số metric thông dụng trong không gian Rn

 Cho ,

p 1/p
, khi p=2, metric này gọi là metric Euclide.

gọi là metric rời rạc.

Với mọi .

Metric trên không gian hàm từ tập A bất kỳ vào không gian metric (X,d)

Xác định bởi .

Trong đó .

Metric trên không gian các hàm liên tục từ [a,b] vào R

Xác định bởi .

Trong đó liên tục.

Quả cầu mở, quả cầu đóng

Cho là không gian metric và và r>0, theo định nghĩa [3]:

là quả cầu mở tâm a, bán kính r trong không gian

metric (X,d).

là quả cầu đóng tâm a, bán kính r trong không gian

metric (X,d).

Xét các bổ đề sau:

Bổ đề

Cho (X,d) là không gian metric, nếu thì sẽ có tồn tại

sao cho:

.
Chứng minh:

Đặt , cần chứng minh

Hay lấy bất kỳ, thì
Do đó

Ví dụ về tập mở theo các metric trong R2

Cho và các metric sau:

2 2 1/2

Khi đó các quả cầu mở tương ứng với các metric trên trong lần lượt là:
như hình vẽ:

Topo sinh bởi metric

Định lý

Cho (X,d) là không gian metric, họ các quả cầu mở là cơ

sở của topo trên X.[4]

Chứng minh:

Điều cần chứng minh là cơ sở

Với mỗi được chứa trong một tập của . Dễ thấy
Xét điều kiện thứ 2 cho một cơ sở được thỏa, cần chỉ ra rằng nếu và
thì có tồn tại sao cho .
 Lấy là hai tập trong , và giả sử . Khi đó theo bổ đề 1.2.1, tồn tại
sao cho và . Đặt . Khi
đó như yêu cầu.
Định nghĩa

Lấy (X,d) là không gian metric, topo sinh bởi cơ sở các quả cầu mở
được gọi là topo sinh bởi metric (còn gọi là topo metric).

Định lý

Cho (X,d) là không gian metric, một tập là mở trong topo sinh bởi metric d nếu và chỉ
nếu với mỗi tồn tại sao cho .

Khoảng cách từ 1 điểm đến 1 tập

Cho X,Y là hai không gian metric và , A là tập con trong X.

được gọi là khoảng cách từ điểm x đến tập A theo đó

khi và chỉ khi có thể kiểm chứng là metric và nó liên

tục.

Khoảng cách Hausdorff

Ví dụ về khoảng cách Hausdorff

Cho X,Y là hai không gian metric và , A và B lần lượt là các tập con trong X,Y.
 được gọi là khoảng cách từ

tập A đến tập B

Hay còn có thể viết rút gọn là:

Khoảng cách này cũng là một metric và được gọi là metric Hausdorff.

khi và chỉ khi

Không gian metric tích

Không gian metric tích là không gian tích của tất cả các không gian metric, cụ thể:

Cho là các không gian metric, định nghĩa

là không gian metric tích.

Cho .
Đặt và
thì

Ví dụ
Cho là các không gian metric, định nghĩa metric tích trên như
sau:

Kiểm tra được là metric trên

Dãy Cauchy - không gian metric đầy

Một số ứng dụng của metric

Trong lý thuyết thông tin: sự sai lệch các đoạn mã và ký tự

Với lượng thông tin khổng lồ được truyền qua điện thoại, Internet hay từ vệ tinh ngoài không
gian đến Trái Đất,... Điều này cực kỳ quan trọng nếu đảm bảo sự nguyên vẹn của thông tin khi
nhận được.[5]

Khoảng cách Hamming

Khoảng cách Hamming là cái tên được đặt theo tên của Richard Hamming, người giới thiệu lý
thuyết này trong tài liệu có tính cơ sở của ông về mã phát hiện lỗi và sửa lỗi (error-detecting
and error-correcting codes). Nó được sử dụng trong kỹ thuật viễn thông để tính số lượng các
bit trong một từ nhị phân (binary word) bị đổi ngược, như một hình thức để ước tính số lỗi xảy
ra trong quá trình truyền thông, và vì thế, đôi khi, nó còn được gọi là khoảng cách tín hiệu
(signal distance). Việc phân tích trọng lượng Hamming của các bit còn được sử dụng trong
một số ngành, bao gồm lý thuyết tin học, lý thuyết mã hóa, và mật mã học. Tuy vậy, khi so
sánh các dãy ký tự có chiều dài khác nhau, hay các dãy ký tự có xu hướng không chỉ bị thay
thế đi, mà còn bị ảnh hưởng bởi dữ liệu bị chèn thêm vào, hoặc bị xóa đi, phương pháp đo đạc
phức tạp hơn.

Trong lý thuyết thông tin, khi một thông tin được chuyển đi, ví dụ như khi gửi 1 tin nhắn, giả sử
nó được mã hóa dưới dạng nhị phân gồm hữu hạn các dãy ký tự 0,1. n phần tử như vậy được
gọi là 1 từ có chiều dài n. Mỗi từ có chiều dài n như vậy có thể xem như một vector có chiều
dài n gồm toàn bộ các ký tự chỉ chứa những số 0 và 1. Tập tất cả các ký tự như vậy được viết
là . Do đó là tích của n cặp
.

Định nghĩa một metric giữa 2 từ trên tập này là số các vị trí mà tại đó chúng khác nhau.

Metric này được gọi là khoảng cách Hamming.

Ký hiệu là

Ví dụ: Cho 2 đoạn mã nhị phân

và

Theo trên khác nhau ở các vị trí thứ 2,4 và 9 nên

Đối với trình tự DNA (DNA Sequence) và trong khoa học máy tính

Như đã trình bày ở mục trên: "khi so sánh các dãy ký tự có chiều dài khác nhau, hay các dãy
ký tự có xu hướng thay thế, mất, chèn,... phức tạp hơn, như khoảng cách Levenshtein
(Levenshtein distance) là một phương pháp có tác dụng và thích hợp hơn."

Ngoài ra, trong các thuật toán của bộ môn khoa học máy tính, khái niệm khoảng cách
Levenshtein thể hiện khoảng cách khác biệt giữa 2 chuỗi ký tự. Khoảng cách này được đặt
theo tên Vladimir Levenshtein, người đã đề ra khái niệm này vào năm 1965. Nó được sử dụng
trong việc tính toán sự giống và khác nhau giữa 2 chuỗi, như chương trình kiểm tra lỗi chính
tả của winword spellchecker.
Khoảng cách Levenshtein

Khoảng cách Levenshtein giữa dãy x và y xác định bởi:

Trong đó:

(insertions in sequence) đại diện cho số các phần tử chèn vào trong dãy.
(deletions in sequence) đại diện cho số phần tử bị xóa đi.
(replacements in sequence) chỉ số những vị trí bị thay thế.

Ví dụ

Tính khoảng cách Levenshtein giữa 2 dãy DNA sau:

X= AGTTCGAATCC, Y=AGCTCAGGAATC

Với X= AGTTCGAATCC

Thay thế T: AGCTCGAATCC

Thêm vào A: AGCTCAGAATCC
Thêm vào G: AGCTCAGGAATCC
Xóa đi C: AGCTCAGGAATC

Do đó, số tối thiểu các phép chèn, xoá đi và thay thế để biến đổi X thành Y hay khoảng cách
Levenshtein giữa X và Y là:

Một số tính chất, định nghĩa khác của không gian

metric

Một số định nghĩa liên quan

Định nghĩa

Cho là 2 metric trên X. 2 metric này gọi là tương đương nếu tồn tại sao cho

.
Ví dụ
3 metric và là tương đương với nhau trên :
2 metric và không tương đương với nhau trên X
nhưng sinh ra cùng topo trên X
Định nghĩa
Cho là không gian metric, một tập con gọi là chặn theo d nếu tồn tại
sao cho ; .

Nếu bản thân X bị chặn theo d thì nói d là metric bị chặn.[6]

Định nghĩa

Cho là không gian metric, một song ánh được gọi là đẳng cấu đẳng cự
(isometry) nếu ,

Nếu là một isometry thì có thể nói các không gian metric X,Y là đẳng cự
(isometric)
[7].

Định nghĩa

Cho là không gian topo, X là không gian mêtric hóa được (metrizable) nếu tồn tại một
metric d trên X mà nó sinh ra topo trên X [8].

Ví dụ: Xét topo Euclid trên đường tròn như một không
gian con thừa hưởng topo Euclid trên mặt phẳng .

Topo này metric hóa được do:

Một cơ sở trên có được bằng cách giao các quả cầu mở trong với .

Xét metric trên được xác định bằng cách đặt (tính theo
radian) là góc không âm nhỏ nhất sao cho đường tròn điểm p và q trùng nhau.

Với metric này, các quả cầu mở sẽ là những khoảng mở trên đường tròn nên cơ sở của các
quả cầu mở cho topo trên sinh ra bởi có cùng cơ sở như topo Euclid trên .

Các định lý
Định lý
Mọi không gian metric đều tách được theo (T.4)[9].
Định lý

Cho và là các không gian metric.

là liên tục nếu và chỉ nếu với mỗi có sao cho
nếu và thì .[10]
Ngoài ra, định nghĩa sự liên tục của hàm theo định nghĩa tập mở:
Nếu liên tục thì với mọi mở trong thì mở trong .
Định lý
 Cho d,d' là metric trên không gian X, với lần lượt là các topo sinh bởi 2
metric trên. Khi đó, mịn hơn nếu và chỉ nếu với mỗi và ,
thì có sao cho

Chứng minh:

Xét chiều . Giả sử mịn hơn .

Khi đó mỗi tập mở trong là mở trong , hay , , mở trong
do đó mở trong
Do mở trong và chứa 'x'.
Theo Định lý 1.3.1 thì có sao cho
Xét chiều với mỗi , , tồn tại sao cho .
Cần chứng minh mịn hơn .
Lấy 'U' mở trong , điều cần chứng minh nó mở trong .
Lấy bất kỳ, do mở trong nên theo Định lý 1.3.1 thì có sao cho

Giả sử có sao cho , hay .

Điều này dẫn đến với mỗi , có một sao cho .
Theo Định lý 1.3.1, mở trong (điều phải chứng minh)
Định lý 3.2.4

Nếu là không gian topo metric hóa và Y đồng phôi với X thì Y cũng metric hóa được.
[11]

Định lý 3.2.5

Một không gian metric là compact nếu và chỉ nếu mọi dãy đều có dãy con hội tụ. Hay:

Cho là không gian metric, ta nói compact nếu và chỉ nếu mọi dãy đều
có dãy con của hội tụ trong .
[12]

Hơn nữa, nếu là tập con compact trong với là không gian metric
Euclide với topo Euclide thì đóng và bị chặn.[13]

Chú thích

1. ^ Satish Shirali and Harkrishan L. Vasudeva (2006), Metric Spaces, Trang 27 - 28, ISBN 1-
85233-922-5, Springer Science Business Media

2. ^ T. W. K¨orner (ngày 27 tháng 5 năm 2013), Metric and Topological Spaces, trang 4,
Faculty Board Schedules, Đại học Cambridge.
 3. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 163, ISBN 0131848690, Pearson.

4. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 164, ISBN 0131848690, Pearson.

5. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 168, ISBN 0131848690, Pearson.

6. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 176, ISBN 0131848690, Pearson.

7. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 178, ISBN 0131848690, Pearson.

8. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 180, ISBN 0131848690, Pearson.

9. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 182, ISBN 0131848690, Pearson.

10. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 174, ISBN 0131848690, Pearson.

11. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 181, ISBN 0131848690, Pearson.

12. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 235, ISBN 0131848690, Pearson.

13. ^ Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology:
Pure and Applied, trang 234, ISBN 0131848690, Pearson.

Tham khảo

Huỳnh Quang Vũ (2012). Lecture notes on Topology. Ho Chi Minh city University of Science.

Colin Adams, Robert Franzosa (ngày 28 tháng 6 năm 2007), Introduction to Topology: Pure
and Applied.

Victor Bryant, Metric Spaces: Iteration and Application, Cambridge University Press, 1985,
ISBN 0-521-31897-1.

Dmitri Burago, Yu D Burago, Sergei Ivanov, A Course in Metric Geometry, American

Mathematical Society, 2001, ISBN 0-8218-2129-6.

Athanase Papadopoulos, Metric Spaces, Convexity and Nonpositive Curvature, European

Mathematical Society, 2004, ISBN 978-3-03719-010-4.
 Mícheál Ó Searcóid (http://mathsci.ucd.ie/~mos) , Metric Spaces (http://mathsci.ucd.ie/~
mos/Books/Metric_Spaces) , Springer Undergraduate Mathematics Series (http://www.sp
ringer.com/1-84628-369-8) , 2006, ISBN 1-84628-369-8.

Lawvere, F. William, "Metric spaces, generalized logic, and closed categories", Rend. Sem.
Mat. Fis. Milano 43 (1973), 135—166 (1974); (Italian summary)

Liên kết ngoài

Metric space (mathematics) (http://www.britannica.com/EBchecked/topic/378781) tại

Encyclopædia Britannica (tiếng Anh)

Weisstein, Eric W., "Metric Space" (http://mathworld.wolfram.com/MetricSpace.html) ,

MathWorld.

Far and near — several examples of distance functions (http://www.cut-the-knot.org/do_yo

u_know/far_near.shtml) tại cut-the-knot

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?
title=Không_gian_mêtric&oldid=65236982”

Sửa đổi lần cuối cùng cách đây 2 tháng bởi Keo010122Bot.

Nội dung được phát hành theo CC BY-SA 3.0 ,

ngoại trừ khi có ghi chú khác.