A) İLK TÜRK DEVLETLERINDE DEVLET
TEŞKILATI
1) İlk Türk devletlerinin yönetim anlayışını
şekillendiren unsurlar nelerdir?
CEVAP:
♦ Türklerin yaşadıkları coğrafyanın şartları,
♦ Kut anlayışı
♦ Türk Cihan Hâkimiyeti anlayışı
2) Türklerde “il” veya “el” kelimeleri ne anlama
gelirdi?
CEVAP: Devlet ve barış
3) “İl” nedir? tanımını yapınız.
CEVAP: İl, vatanı koruyarak milleti huzur ve barış içinde
yaşatmayı amaçlayan siyasi bir teşkilattır.
4) Türklerde devlet anlayışı nasıldı?
CEVAP:
●Devlet için “baba” sıfatı kullanılmıştır. Toprak ise “devlet
baba”nın koruduğu “ana vatan” şeklinde ifade edilmiştir.
●İcraatlarından memnun olunmayan yöneticiler
yönetimden uzaklaştırılmıştır.
●Halk, yöneticiler tarafından Tanrı’nın emaneti olarak
kabul edilmiştir.
5) Türklerde devleti oluşturan başlıca unsurlar
nelerdir?
CEVAP:
♦Bağımsızlık (Oksızlık), ♦halk (kün), ♦ülke (vatan)
♦teşkilat
NOT: İlk Türk devletlerinde yurt sözü daha çok vatan için
kullanılmış, o dönemde ülke sınırlarına da yaka
denilmiştir.
BILGİ NOTU: Günümüzde “El, gün bize ne der sonra?”
ve “Ele güne karşı” deyimlerinde geçen el ve gün
kelimeleri, geçmişte İl (devlet) ve Kün (halk-millet)
anlamlarında kullanılmıştır. Bu kelimeler zamanla “Devlet
ve millet bize ne der sonra?” şeklindeki anlamını yitirerek
“Başkaları bize ne der sonra?” anlamını kazanmıştır
6) İslamiyet öncesi Türk devletlerinde görülen kut
anlayışını açıklayınız.
CEVAP: İslamiyet öncesi Türk devletlerinde devleti
yönetme yetkisinin hükümdara Tanrı tarafından verildiğine
inanılır, bu inancada kut anlayışı denilirdi. Kut anlayışına
göre kağan, Tanrı’nın yeryüzündeki vekili olarak
görülürdü. Ancak onun yöneticiliği kalıcı değildi.
Tanrı’nın verdiği yetki gene onun tarafından alınabilirdi.
Kağanın devleti yönetmeye devam edebilmesi için üzerine
düşen görevleri yerine getirmesi gerekirdi.
7) Türk devletlerinin kısa sürede yıkılmalarının temel
sebebi nedir?
CEVAP: Kut inancına göre hanedanın erkek üyelerinin
hepsinin tahta çıkma hakkı vardı. Hükümdar öldükten
sonra tahta kimin geçeceği konusu (veraset sistemi) tam
olarak bir kurala bağlanmamıştı. Bu da hükümdar öldükten
sonra taht kavgalarına, taht kavgaları da devletin 1
zayıflamasına hatta yıkılmasına sebep oluyordu.
8) Türklerde bağımsızlık duygusunun oluşması ve
gelişmesinin temel sebebi nedir?
CEVAP: Bunda bozkır kültürü önemli bir rol oynamıştır.
Türklerin atlı – göçebe hayat tarzını benimsemeleri, özgür
bir yapıya sahip olmalarına, dolayısıyla bağımsızlığın milli
bir karakteristik özellik haline gelmesine sebep olmuştur.
9) İlk Türk devletlerinde toy (kurultay) kelimesini
açıklayınız.
CEVAP: İlk Türk devletlerinde toy (kurultay) kelimesi,
devlet meselelerinde önemli kararlar almak için toplanan
meclis anlamıyla kullanılmakla birlikte, kağanın halkı için
düzenlemiş olduğu şenlik ve eğlence anlamıyla da
kullanılmıştır.
10) Eski Türk devletlerindeki en önemli yönetim
organının adı nedir?
CEVAP: Toy (kurultay)
11) Eski Türk devletlerindeki en önemli yönetim organı
olan kurultay (toy) toplantılarına kimler katılırdı?
CEVAP: Kağan, hatun, vezirler, boy beyler, ileri gelenler,
komutanlar ve idari görevliler
1
12) Kurultay, üyelerinin temsili niteliğinin olması,
kanun yapma, hakan seçme, hakanı denetleme ve onun
yetkilerini kısıtlama; gerekirse azletme (görevden
alma) gücüne sahip olması kurultayın nasıl bir nitelik
taşıdığını göstermektedir?
CEVAP: Demokratik bir nitelik taşıdığını göstermektedir.
13) “Türk cihan hâkimiyeti” ve “Kızıl Elma Ülküsü”
anlayışını açıklayınız.
CEVAP: Orhun Yazıtları’nda da ifade edildiği gibi Türk
Cihan Hâkimiyeti Güneş’in doğduğu yerden battığı yere
kadar olan coğrafyanın Türk hükümdarı tarafından idare
edilmesi ülküsüdür. Türk Cihan Hâkimiyeti anlayışındaki
Nizam-ı Âlem Ülküsü, Tanrı adına dünya nizamını
sağlama ve Türk adaletini dünyanın her tarafına yayma
anlayışıdır.
Türklerin Kızıl Elma ülküsü, sabit ve belirli bir kavram
veya yer değil, soyut bir ülkü kavramıydı Bu anlayışa göre
somut bir hedef belirlenip o hedefin üzerine gidilir, oraya
varılsa da Kızıl Elma bu defa daha ileride ve yine belirli bir
yere gider, ona hiçbir zaman ulaşılamaz.
14) Aşağıdaki kelimeleri açıklayınız.
Yabgu, Hatun, Kengeş, Ayukı, Şad, Tigin
CEVAP:
Yabgu: Ülkenin batı kısmını yöneten hanedan üyesidir.
Hatun: Hatun, kağanın eşidir ve devlet işlerinde söz
sahibidir
Kengeş: İlk Türk devletlerinde ülke meselelerinin
görüşülüp karara bağlandığı yerdir. ( Kurultay,Toy)
Ayukı: Devlet işlerinin yürütülmesini sağlayan teşkilat
bugünkü anlamda hükümet.Hükûmetin başında aygucı
veya üge adı verilen bir görevli bulunurdu. Asya
Hunlarından itibaren Türklerde hükûmet üyelerine buyruk
(bakan) denilmiştir.
Şad: Hanedan üyesi komutanlara verilen isimdir.
Tigin: İlk Türk devletlerinde kağanın erkek çocuklarına
verilen unvan.
15) Eski Türk devletlerinde hükümdarların
kullandıkları başlıca unvanlar nelerdir?
CEVAP: Kağan, hakan, tanhu (sonsuzluk), şanyü, han,
yabgu, idikut, ilteber, erkin, ilteriş
16) Türk devletlerindeki başlıca hükümdarlık
sembolleri nelerdir?
CEVAP: Otağ (hakan çadırı), örgin (taht), kılıç, nevbet
(davul), kur (kemer), berge (kamçı), kama (bıçak), kotuz
(sorguç), tuğ (sancak),ordu, yay, toy (ziyafet)
17) Eski Türk devletlerinde hükümdarın başlıca
görevleri nelerdir?
CEVAP:
● Devleti, milleti ve töreyi düzene koyar.
● Halkın ihtiyaçlarını karşılar.
● Asayişi sağlar.
● Halkın refah düzeyini arttırır.
● Halkın sevgisini kazanır.
18) Aşağıdaki kelimeleri açıklayınız.
Oguş, urug, bod-ok (boy), bodun, İl,
CEVAP:
Oguş: Aile
Urug: Ailelerin birleşmesi ile oluşan yapı, sülale.
Bod-ok (boy): Sülalelerin birleşmesi ile oluşan yapı.
Bodun: Boyların birleşmesi ile oluşan yapı, millet.
İl: Bodunların birleşmesi ile oluşan yapı, devlet.
19) Kayı boyu tamgasını çiziniz.
CEVAP:
2
20) Türk milleti için “Ordu – Millet” deyiminin
kullanılmasının sebebi nedir?
CEVAP: Bozkır hayatının zor şartları Türkleri mücadeleci ve
disiplinli bir yapıya sahip olmalarını gerekli kılmıştır. Günlük
yaşantı içinde var olan bu disiplin anlayışı, savaş sırasında da
bütün milletin iç teşkilatını bozmadan bir ordu gibi harekete
geçmesini kolaylaştırmıştır. Askerliğin özel bir meslek
sayılmadığı Türklerde ailesini ve malını korumak isteyen herkes
asker olarak yetişmek zorundadır. Halk içinde kadın erkek ayrımı
yapılmaksızın hemen her Türk, iyi bir asker ve her an savaş hazır
durumdadır. Bu yüzden Türk milleti için “ordu – millet” deyimi
kullanılmıştır.
21) “Sü uyur, düşman uyumaz.” Atasözündeki sü ne
anlama gelmektedir?
CEVAP: Türklerde askere sü ve er denilirken sü aynı
zamanda ordu kavramını da ifade etmiştir.
22) Türklerde ilk düzenli ordu hangi Türk devleti ve
hükümdarı tarafından kurulmuştur?
CEVAP: Büyük (Asya) Hun Devleti’nin hükümdarı Mete
Han tarafından kurulmuştur.
2
23) Türk Kara Kuvvetleri’nin kuruluş yılı olarak neden
M.Ö 209 tarihi kabul edilmiştir?
CEVAP: İlk düzenli Türk ordusunu
Hun Hükümdarı Mete Han kurduğu için
onun tahta çıkış tarihi olan MÖ 209 yılı,
Türk Kara Kuvvetleri’nin kuruluş yılı
olarak kabul edilmiştir.
24) Türk ordusunun başlıca özellikleri nelerdir?
CEVAP:
♦Türk ordusu ücretli askerlerden oluşmazdı.
♦Ordunun büyük bir bölümü atlı askerlerden (süvari)
oluşurdu.
♦Her Türk asker sayılırdı.
25) Türklerin askeri alanda dünyanın değişik ülkeleri
üzerindeki etkileri nelerdir?
CEVAP:
●Roma ordusunda onlu sistem uygulandı. IV. Yüzyılın
sonlarında bu orduda yay kullanılan en önemli silah oldu.
●Batı’da ceket ve pantolon giyilmeye başlandı.
●Avrupa’da üzengi kullanımı Avarlarla yaygınlaştı.
●V.Yüzyıl başlarında “Turan “ taktiğinin uygulanmaya başlandı.
Bizans ordusunda Türk giyim tarzı ve saç biçimi de tercih edildi.
●IX. Yüzyıl ortalarında Ruslar, Hazar, Peçenek ve Kuman;
Balkan Slavları ile Tuna Bulgarları aracılığı ile hem eğitim hem
teçhizat (silah, tuğ) yönlerinden Türkleri örnek alan askeri güçler
oluşturdu.
●Cengiz Han ordusunda onlu sistem uygulandı.
●Süvari tekniğini Türklerden öğrenen Çinliler Türk süvari
kıyafeti olan ceket, pantolon ve çizme kullanmaya başladı.
●Çinliler ve Avrupalı kavimler et konservesi yapmayı da
Türklerden öğrendi.
26) Türklerin kısa sürede devlet kurabilmelerinin
sebepleri nelerdir?
CEVAP:
●İyi bir boy teşkilatına sahip olmaları
●Teşkilatçı bir yapıya sahip olmalarıdır.
B) İLK TÜRK İSLAM DEVLETLERİNDE DEVLET
TEŞKILATI
27) İlk Türk devletlerindeki “Türk cihan hâkimiyeti
ülküsü”, İslamiyet’in kabulünden sonra yerini hangi
anlayışa bırakmıştır?
CEVAP: Cihat ve İlayı Kelimetullah (Allah’ın adını
yüceltme) anlayışına bırakmıştır.
28) Orta Asya’da kurulan ilk Türk – İslam devletinin
adı nedir?
CEVAP: Karahanlılar Devletidir.
29) Anadolu Selçuklu hükümdarlarının Keyhüsrev,
Keykavus ve Keykubat gibi Farsça unvanlar taşımaları
aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A) İslamiyet'in Türkler tarafından kabul edilmesiyle
B) İran kültürünün Türkler arasında etkili olmasıyla
C) Eski Türk geleneklerinin sürdürülmesiyle
D) Resmi yazışmalarda Farsça'nın kullanılmasıyla
E) Anadolu'da Türk kültürünün yayılmasıyla
CEVAP: B
30) Türk – İslam devletlerinde “sultan” unvanını ilk
kez hangi hükümdar kullanmıştır?
CEVAP: Gazneli Mahmut
31) “Hutbe”, “Tıraz” , “Hilat” , “Çetr” ve “Menşur”
kelimelerinin ne anlama geldiğini açıklayınız.
CEVAP:
Hutbe: Cuma ve bayram namazları esnasında hükümdarın
adının, unvan ve lakaplarının “hatip” tarafından
zikredilerek kendisine dua edilmesidir.
Tıraz: Abbasi halifelerinin hükümdara gönderdikleri
elbiselerdir.
Hilat: Abbasi halifeleri tarafından tıraz ile birlikte “külah,
kemer, kılıç, at, eyer takımı, askeri mızıka, bayrak, para”
gibi mal ve eşyaların hükümdara gönderilmesidir
Çetr: Saltanat şemsiyesidir.
Menşur: Abbasi halifelerinin, Türk hükümdarlarının
iktidarını onayladıklarına dair gönderdikleri belgedir. 3
32) I. Menşur II. Otağ III. Nevbet
Yukarıda verilenlerden hangileri İslamiyet öncesi Türk
devletlerinde hükümdarın sembolleri arasında
gösterilemez?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) Yalnız III
D) I ve III E) I, II ve III
CEVAP: A
33) Türklerin İslamiyet’i kabulünden sonraki bilinen ilk
yazılı eser olan ayrıca ilk mesnevi ve ilk didaktik şiir örneği
ve aruzla yazılan ilk eser olan Kutadgu Bilig’in yazarı
kimdir?
CEVAP: Yusuf Has Hacip
34) Aşağıdakilerin hangisinde “Kutadgu Bilig”le ilgili bir
bilgi yanlışı vardır?
A) İslâmi Dönem’de oluşturulan ilk eserdir.
B) Karahanlılar Dönemi’nde oluşturulmuştur.
C) Nazım birimi dörtlük olup hece ölçüsüyle yazılmıştır.
D) Yusuf Has Hâcip tarafından kaleme alınmıştır.
E) Didaktik unsurlar yoğun biçimde kullanılmıştır.
(2014-LYS)
CEVAP: C
3
NOT: Kutadgu Bilig adlı eserde yöneticilerde bulunması
gereken özellikler ile birey, toplum ve devlet ilişkilerinin
nasıl olması gerektiği anlatılmıştır.
35) Selçuklu veziri Nizamülmülk tarafından yazılan
eserin adı nedir?
CEVAP: Siyasetnâme
NOT: Siyasetnâme adlı eserde ise devlet teşkilatı, sosyal
hayat ve hükümdarın görevleri hakkında önemli bilgiler
verilmiştir.
36) Aşağıda İlk Türk İslam Devletlerinde ki bazı saray
görevlilerin isimleri verilmiştir. Bu saray görevlilerin
saraydaki görevlerini yazınız.
CEVAP:
Hacib / Hâce-i Büzürg /Tayangu: Hükümdarın halk ve
saray görevlileri arasındaki ilişkilerini düzenlemekten
sorumlu olan kişi.
Hares Emiri: Hükümdara ve devlete karşı suç
işleyenleri cezalandıran görevli. Protokolde hacibden
sonra gelirdi.
Vekil-i Hass / Vekil-i Der: Sultana ve ailesine ait olan
işleri yapmak ve her gün yapılacak olan işler hakkında
sultana bilgi vermek gibi saraya ait bütün işlere bakan
görevli.
Silahdar: Silahlardan sorumlu olan görevli.
Abdar (Taştdar): Hükümdarın leğen ve ibriğini
taşıyan, hükümdarın temizlik işleri ile ilgilenen görevli.
Çaşnigir: Hükümdarın sofrasından sorumlu olan,
sofraya gelen yemeklerin tadına bakmak suretiyle
hükümdarın zehirlenmesini engelleyen görevli.
Şarabdar / İdişçibaşı: Hükümdarın sofrasındaki
içeceklerden sorumlu olan görevli.
Camedar: Hükümdar ve ailesinin elbiseleriyle
ilgilenen görevli.
Candar: Sarayın ve hükümdarın güvenliğinden
sorumlu olan görevli.
Alemdar: Hükümdarın bayrak ve sancağını taşıyıp
korumakla görevli olan kimse.
Hansalar / Aşçıbaşı: Sarayın mutfağından sorumlu
olan görevli.
37) Türk – İslam devletlerinde devletin temel unsurları
nelerdir?
CEVAP: Saray, Ordu ve Hükümet
38) Karahanlılar Devleti’ndeki başlıca divanların
isimlerini ve görevlerini yazınız.
CEVAP:
◙Divan – ı Âlî: Bugünkü anlamında hükümet (Bakanlar
Kurulu;) tir. Vezirin başkanlığında devletle ilgili kararlar
burada alınırdı.
◙Divanı – Tuğra (İnşa) : İç ve dış yazışmaları yönetirdi.
◙Divan – ı İstifa: Mali işlerle ilgilenirdi.
◙Divan – ı İşraf: Mali ve idari işleri kontrol ve teftiş
ederdi.
◙Divan- ı Arız: Askeri işlerle ilgilenirdi.
39) Gazneliler Devleti’ndeki başlıca divanların
isimlerini ve görevlerini yazınız.
CEVAP:
□Divan – Vezaret: Mali ve genel yönetim işleriyle
ilgilenirdi.
□Divan – ı Risalet: Hükümdarın iç ve dış resmi
yazışmalarını yapardı.
□Divan – ı İşraf: Devletin iç haberleşme ve gizli haber
alma işleri ile ilgilenirdi.
□Divan – ı Vekâlet: Hükümdar ve ailesine ait mali işlerle
ilgilenirdi.
□Divan- ı Arız: Askeri işlerle ilgilenirdi.
40) Selçuklular Devleti’ndeki başlıca divanların
isimlerini ve görevlerini yazınız.
CEVAP:
♦Divan–ı SaltanatDivan-ı Âla : Bugünkü anlamında
hükümet (Bakanlar Kurulu) tir. Vezirin başkanlığında
devletle ilgili kararlar burada alınırdı.
♦Divanı –Tuğra: İç ve dış yazışmaları yönetirdi.
♦Divan– ı İstifa: Mali işlerle ilgilenirdi.
♦Divan–ı İşraf: Mali ve idari işleri kontrol ve teftiş ederdi.
♦Divan- ı Arız (Ceyş) : Askeri işlerle ilgilenirdi.
41) “Atabey” nedir?
4
CEVAP: Selçuklularda hükümdarın erkek çocukları olan
melikleri devlet ve askerlik işlerinde eğitmekle görevli
olan kişilere denir.
42) Türk – İslam devletlerinde askeri alanda eski Türk
devletlerinden farklı olarak getirilen yenilik nedir?
CEVAP: Orduya “Gulam Sistemi”nin yerleştirilmesidir.
Gulam askerleri çoğunluğu Türklerden olmak üzere, satın
alma yoluyla savaşlarda esir edilenlerle küçük yaşlarda
toplanan çocukların gulamhane adı verilen asker yetiştirme
merkezlerinde yetiştirilmesi ile oluşturulurdu.
43) Karahanlılarda ordu hangi bölümlerden meydana
geliyordu? İsimlerini yazınız.
CEVAP:
●Saray Muhafızları: Sarayı ve hükümdarı korumakla
görevli maaşlı askerlerdir.
●Hassa Ordusu: Hükümdara bağlı maaşlı askerlerdir.
●Eyalet Ordusu: Şehzade, valiler ve devlet adamlarına ait
kuvvetlerdir.
●Türkmenler: Çiğil, Yağma, Karluk, vb. topluluklardan
oluşan birliklerdir.
4
44) Gaznelilerde ordu hangi bölümlerden meydana
geliyordu? İsimlerini yazınız.
CEVAP:
◙Gulaman–ı Saray: Sultanın özel muhafız ordusunu
oluşturan maaşlı askerlerdir.
◙Hassa Ordusu: Ayaklanmaları bastırmakla görevli
maaşlı askerlerdir.
◙Eyalet Ordusu: Şehzade, valiler ve devlet adamlarına ait
kuvvetlerdir.
◙Ücretli Askerler: Kuzeyden gelen Oğuz, Karluk ve
Yağma Türklerinden seçilen maaşlı askerlerdir.
◙Gönüllüler: İslam ülkelerinden sefer zamanlarında
orduya katılan askerlerdir.
45) Büyük Selçuklularda ordu hangi bölümlerden
meydana geliyordu? İsimlerini yazınız.
CEVAP:
◘Gulaman – ı Saray: Sultanı ve sarayı korumakla görevli
maaşlı askerlerdir.
◘Hassa Ordusu: Ordunun savaşçı kısmını oluştururlar.
Türklerden oluşur ve maaş yerine ikta gelirleri alırlar.
◘İkta Askerleri: İkta verilen melik, vali ve devlet
adamlarının beslemek zorunda oldukları askerlerdir.
◘Türkmenler: Oğuz boylarına ait kuvvetlerdir.
◘Bağlı Devletlerin Askerleri: Bağlı devletlerin
gerektiğinde gönderdiği askerlerdir.
C) OSMANLI DEVLET TEŞKILATI
46) Osmanlı devlet yönetimi monarşik yapının yanında
teokratik yapıya da bürünmesi hangi padişah
zamanında ve hangi olay sonrasında gerçekleşmiştir?
CEVAP: Osmanlı’nın yönetim sistemi, Yavuz Sultan
Selim’in Mısır Seferi’ne kadar monarşik bir özellik
taşırken 1517’den itibaren halifeliğin Osmanlı’ya
geçmesiyle devlet yönetimi monarşik yapının yanında
teokratik (dine dayalı) bir yapıya da bürünmüştür.
47) Osmanlılardaki en önemli yönetim organının adı
nedir?
CEVAP: Divanıhümayun
48) Osmanlılarda ki “Nizam – ı âlem ülküsü” nedir?
CEVAP: Anlam itibari ile dünya düzeni olan bu anlayışta
asıl amaç Osmanlı ülkesindeki kamu düzenini sağlamaktır.
49) Osmanlılardaki en önemli yönetim organı olan
Divanıhümayun hangi padişah tarafından
kurulmuştur?
CEVAP: Orhan Bey
50) Osmanlı Devleti’nde örfe dayalı hukuk sisteminin
yazılı hâle getirilmesi hangi gelişme ile olmuştur?
CEVAP: Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde yayınlanan
Fatih Kanunnâmesi (Kanunnâme-i Âli Osman) ile birlikte
örfe dayalı hukuk sistemi yazılı hâle getirilmiştir.
51) Osmanlı Klasik Dönemi’nde vergi veren halka,
Tanzimat Dönemi öncesinde ise gayrimüslim Osmanlı
tebaası ifade için kullanılan terim nedir?
CEVAP: Reaya
52) Kul sistemini açıklayınız.
CEVAP: Osmanlı Devleti, tebaasından olan Hristiyan
ailelerden devşirme sistemiyle alınan çocukları eğiterek
bunların asker olmasını veya devletin önemli
kademelerinde yer almasını sağlamıştır. Kul sistemi adı
verilen bu sistem ile yetişen kişiler, devlet yönetiminde
sadrazamlığa kadar yükselebilmişlerdir.
53) Osmanlılarda hükümdarın erkek çocukları olan
şehzadelerin sancaklara yönetici olarak
gönderilmelerindeki temel amaç nedir?
CEVAP: Devlet yönetiminde tecrübe kazanmalarını
sağlamaktır.
54) Osmanlı veraset anlayışında meydana gelen
değişiklileri sırasıyla yazınız. 5
CEVAP:
● I. Murat dönemine kadar “Ülke hanedanın ortak
malıdır.” töresi uygulanmıştır.
● I. Murat’tan itibaren “Ülke padişah ve oğullarının ortak
malıdır.” Prensibi kabul edilmiştir.
● Fatih Kanunnâmesi’nde de Devlet-i Âliyye’nin bekası
için (Nizam-ı Âlem) gerekirse kardeşlerin hal edilmesi
(öldürülmesi) hükmü getirilerek “Ülke sadece padişahın
malıdır.” fikri benimsenmiştir.
● I. Ahmet’le birlikte, ekber (büyük) ve erşed (akıllı)
anlayışı benimsenerek büyük ve akıllı olan kardeşin
hükümdar olması kararlaştırılmıştır.
55) Fatih Sultan Mehmet’in hazırladığı kanunname
(Kanunname-i Âli Osman) ile kardeş katlini serbest
bırakmasındaki temel amaç nedir?
CEVAP: Taht kavgalarını önleyerek devletin
devamlılığını sağlamaktır.
5
56) III. Mehmet döneminde şehzadelerin sancaklara 64) Osmanlı, devlet teşkilat yapısını şekillendirirken hangi
gönderilmesi uygulamasına son verilmiş ve şehzadeler devletlerin yönetimlerinden etkilenmiştir.
sarayda kafes hayatı yaşamaya başlamışlardır. Kafes
usulünün getirdiği olumsuzluklar nelerdir? CEVAP: İlk Türk devletleri, İlhanlılar, Bizans
İmparatorluğu ve Selçuklular
CEVAP:
◘Şehzadeler sancaklara gönderilmedikleri için devlet 65) Osmanlılarda hükümdarların kullandıkları başlıca
yönetiminde tecrübe kazanamamışlardır. unvanlar nelerdir?
◘Her an ölüm korkusuyla yaşadıkları için ruh sağlıkları
bozulmuştur. CEVAP: Bey, gazi, Hüdavendigar, sultan, han ve
padişahtır.
57) 1808 yılında II. Mahmut ile Ayanlar arasında
imzalanan Senedi İttifakın önemi nedir? 66) “Lala” nedir?

CEVAP: Ayanlar padişahın egemenliğini tanırken
padişahta onların eyalet yönetimindeki varlığını ve
iktidarını kabul etti. Böylece daha eşit ve adil vergi
yönetimi vaat edilerek padişahın yetkileri ilk kez
sınırlandırılmıştır.
CEVAP: Osmanlılarda hükümdarın erkek çocukları olan
şehzadelerin eğitimi ile ilgilenen görevlilere denir.
67) Türklerde hükümdarın tahta çıkışı sırasında
düzenlenen törene ne denirdi?

58) II. Mahmut’un ayanlar ile Senedi ittifakı CEVAP: Cülus merasimi
imzalamasındaki amacı nedir?
68) Osmanlılardaki en önemli yönetim organı olan
CEVAP: Merkezi idarede iç çevrelerin desteğini Divanıhümayun hangi padişah tarafından
kazanmak ve otoritesini güçlendirmek. kurulmuştur?

CEVAP: Orhan Bey

59) Tanzimat Fermanı’nın en dikkate değer yanı nedir?
69) Klasik Dönem (XVI. Yüzyıl) Divan üyeleri
CEVAP: Osmanlılarda ilk defa padişahın yetkileri kimlerdir?
hukuken sınırlandırılmıştır.
CEVAP: Padişah, Sadrazam (Veziriazam), Kubbealtı 6
60) Tanzimat Dönemi hangi yıllar arasını kapsar? Vezirleri, Nişancı, Defterdar, Yeniçeri Ağası, Kadıasker
(Kazasker) ve Kaptanıderyadır.
CEVAP: Tanzimat Fermanının ilanından (1839),
Kanunuesasînin (anayasa) ilanına (1876) kadar geçen 70) Sadrazamın (Veziriazam) başlıca görevleri
döneme “Tanzimat Dönemi” denir. nelerdir?

61) İlk Türk anayasasının adı nedir? CEVAP:

● Padişahın vekilidir. Onun mührünü taşır ve savaş
CEVAP: Kanunuesasî zamanında Serdâr-ı Ekrem unvanıyla orduyu komuta eder.

62) 1876 yılında I. Meşrutiyetin ilan edilerek meşrutiyet
yönetimine geçilmesinin önemi nedir?
CEVAP: Osmanlılarda halk ilk defa azda olsa yönetime
katılma hakkı elde etmiştir.
71) Kubbealtı Vezirlerinin başlıca görevleri nelerdir?
CEVAP:
● Sadrazamın verdiği görevleri yerine getirir.

63) II. Meşrutiyet’in ilanından sonra 1909’da getirilen
yenilikler nelerdir?
CEVAP:
♦Basın üzerindeki sansür kaldırıldı
♦Padişahın sürgün yetkisi elinden alındı
♦Hükümet padişaha karşı değil meclise karşı sorumlu hale
getirildi
♦İttihat ve Terakki, Hürriyet ve İtilaf ve Ahrar fırkaları
kurularak çok partili yaşama geçildi
♦Padişahın veto hakkı sınırlandırıldı.
72) Yeniçeri Ağasının başlıca görevleri nelerdir?
CEVAP:
● Başkentin güvenliğinden sorumludur. Vezir rütbesi
olanlar divandaki toplantılara da katılır.
73) Nişancının başlıca görevleri nelerdir?
CEVAP:
●Padişahın yazmış olduğu ferman ve beratlara tuğrasını
çeker.
●Fethedilen arazileri yazar, gelirlerine göre ayırır ve
dağıtımını yapardı. (Tapu, Kadastro işleri)
●Gerektiğinde örfi hukuk hakkında bilgi verirdi.

6
74) Defterdarın başlıca görevleri nelerdir?
CEVAP:
◘Mali işlerle ilgilenir
◘Devletin gelir ve giderlerini tespit eder
◘Bütçeyi hazırlayarak padişaha sunardı.
82) Osmanlı idari teşkilatında eyaletler salyâneli
(yıllıklı),salyânesiz (yıllıksız) ve imtiyazlı (Ayrıcalıklı)
olmak üzere üçe ayrılırdı. Bu eyaletleri açıklayarak
birer örnek veriniz.
CEVAP:

75) Kazaskerin başlıca görevleri nelerdir?
CEVAP:
♦Divanda askeri sınıfa ait şer’i ve hukuki işlere bakardı
♦İlmiye sınıfının tayin ve terfi işleri ile ilgilenirdi
♦Adalet, eğitim ve kültür işlerine bakardı.
76) Divanda alınan kararların padişahın onayından
sonra kaydedildiği bu sayede alınan kararların
kanunlaştığı ve yürürlüğe girdiği deftere ne ad verilir?
CEVAP: Mühimme Defteri
Salyâneli (Yıllıklı) Eyaletler: Tımar sistemi uygulanmaz,
iltizam sistemi uygulanırdı. Merkezden uzaktı.
Örnek; Mısır, Bağdat, Tunus, Cezayir, Habeşistan,
Yemen, Trablusgarp
Salyânesiz (Yıllıksız) Eyaletler: Tımar sistemi
uygulanırdı. Merkeze yakın eyaletlerdi.
Örnek; Sivas, Erzurum, Urfa, Kars, Kıbrıs, Diyarbakır
İmtiyazlı (Ayrıcalıklı) Eyaletler: İçişlerinde serbest,
dışişlerinde merkezî otoriteye bağlıydı.
Örnek; Hicaz, Kırım, Eflak, Boğdan, Erdel

NOT: İmtiyazlı eyaletlerden Kırım, sadece asker

77) Sarayda oturan ilk padişah kimdir?
CEVAP: Orhan Bey
78) Osmanlılar döneminde yapılan en önemli saray
olan ve yaklaşık dört yüz yıl devlete merkezlik yapmış
olan sarayın adını ve hangi padişah döneminde
yapıldığını yazınız.
CEVAP: Topkapı Sarayı’dır. Fatih Sultan Mehmet
Döneminde yaptırılmıştır.
79) Topkapı Sarayı’nın bölümlerini yazınız.
gönderir, diğerleri vergi verirdi. Hicaz ise ne asker
gönderir ne de vergi verirdi
83) Rumeli ve Anadolu Beylerbeylikleri ilk defa hangi
padişahlar tarafından oluşturulmuştur?
CEVAP: Rumeli Beylerbeyliğini I. Murat,
Anadolu Beylerbeyliğini ise Yıldırım Beyazıt
kurmuştur.
7
84) Osmanlı’nın klasik dönem taşra görevlilerini boş
bırakılan yerlere yazınız.

CEVAP: Harem,Enderun ve Birun CEVAP:

Osmanlı’nın Klasik Dönem Taşra Görevlileri
İdarî Birim Yönetici Güvenlik Adalet
80) Enderun Mektebi’nde eğitimlerini tamamlayan Eyalet Beylerbeyi Subaşı Kadı
devşirmeler ya merkezde ya da taşrada yönetici olarak Sancak Sancakbeyi Subaşı Kadı
göreve başlarlardı. Eyaletlerde görev alan beylerbeyi, Kaza Kadı Subaşı Kadı
sancakbeyi ve vezir rütbesindeki devşirmeler haremde Köy Köy Kethüdası Yiğitbaşı Naibi
eğitim alan cariyeler ile evlendirilirdi. Bu
uygulamadaki temel amaç nedir?
85) Osmanlılarda ilk düzenli ordu hangi padişah
CEVAP: Böylece yöneticilerin eyaletlerde yerli büyük tarafından oluşturulmuştur?
ailelerin kızlarıyla evlenmeleri önlenerek merkezi otorite
korunur ve taşradaki adil yönetimin sürekliliği sağlanırdı. CEVAP: Orhan Bey

86) Osmanlılarda kapıkulu ocakları ilk defa hangi

81) Osmanlı Taşra teşkilatı büyükten küçüğe doğru padişah tarafından oluşturulmuştur?
hangi idari birimlerden oluşurdu? İsimlerini ve
yöneticilerini yazınız. CEVAP: I. Murat

CEVAP: 87) “Devşirme sistemi” nedir?

◙Eyalet (Beylerbeyi),
◙Sancak (Sancakbeyi), CEVAP: Osmanlılar gayrimüslim ailelerin 8 – 20 yaş
◙Kaza(Kadı) arasındaki çocuklarından bir kısmını seçer ve bunları
◙Köy(Köy Kethüdası) ülkedeki çeşitli saraylarda ve Türk ailelerin yanında
eğittikten sonra bunları tekrar bir elemeye tabi tutarak
seçilenleri saraydaki Enderun mektebine, geri kalanları ise
acemi oğlanları ocağına gönderirdi. Devşirme sistemi ile
seçilen çocuklar askeri ve idari kadrolarda görev alırlardı.

7
88) Türk – İslam devletlerindeki “Gulam sistemi” ile 94) Osmanlı Devleti hangi yüzyılda askeri alanda
Osmanlılardaki “Devşirme sistemi” arasındaki temel Avrupa’dan geri kaldığını anlamış ve batılı kurumları
fark nedir? örnek alarak ıslahatlar yapmaya başlamıştır?

CEVAP: Türk–İslam devletlerindeki Gulam Sistemi’nde CEVAP: XVIII. yüzyıl

çoğunluğu Türklerden oluşan çocuklar satın alma ya da
savaşlarda esir alma yoluyla toplanarak sadece askeri
alanda faydalanılırken, Osmanlılardaki Devşirme
Sistemi’nde yalnızca Hristiyan kökenli çocuklar
toplanarak eğitilmiş, bunlardan askeri ve idari alanlarda
faydalanılmıştır.
89) “İkta Sistemi” nedir?
95) Yeniçeri Ocağını hangi Osmanlı padişahı kaldırmış
ve yeniçeri ocağının yerine hangi orduyu kurmuştur?
CEVAP: Yeniçeri ocağını II. Mahmut kaldırmış ve yerine
Asakir-i Mansure-yi Muhammediye adında yeni bir ordu
kurmuştur.

CEVAP: İkta sistemi, ülke topraklarının vergi gelirlerine
göre bölümlere ayrılarak her birinin askeri ve sivil devlet
görevlilerine hizmet karşılığında maaş olarak verilmesidir.
Görevliler elde ettikleri gelirlerden maaşlarını aldıktan
sonra kalan bölümü ile atlı asker belerlerdi. “Sipahiyan”
adı verilen bu askerler savaş zamanında orduya katılırlardı.
Bu askerler Selçuklu ordusunun en büyük bölümünü
meydana getirirdi.
90) “İkta Sistemi”nin devlete sağladığı faydalar
nelerdir?
96) Osmanlılarda XVIII. Yüzyılda Merkez
Teşkilatında meydana gelen değişmeler nelerdir?
CEVAP:
→XVIII. Yüzyılda sadrazamın güçlenmeye başlamışıyla
divan, Babıâli de (Sadrazam konağı) toplanmaya başladı ve
bu yüzyıldan itibaren Babıâli kelimesi Osmanlı Hükümeti
anlamında kullanılmaya başlandı.
→XVIII. Yüzyılda devletlerarası ilişkilerin artması sonucu
Nişancının yardımcısı olan Reisülküttap ön plana çıkmaya
başladı ve dış ilişkilerden sorumlu divan üyesi oldu.

CEVAP: 97) Osmanlı Devleti’nin en önemli yönetim organı olan

◙Devlet hiç harcama yapmadan çok sayıda askere sahip Divanıhümayun hangi padişah döneminde kaldırılmış
oluyordu. ve yerine nazırlıklar (Bakanlıklar) kurulmuştur?
◙Vergi toplama işini halletmiş oluyordu.
CEVAP: II. Mahmut
8
91) Osmanlı Kara Ordusu içerisinde yer alan kapıkulu 98) Tımar sistemini hangi Osmanlı padişahı
askerlerinden olan kapıkulu piyadelerinin isimleri kaldırmıştır?
nelerdir?
CEVAP: II. Mahmut
CEVAP:
→Acemi Oğlanlar Ocağı →Yeniçeri Ocağı 99) II. Mahmut dönemi meclislerinin isimleri ve
→Cebeci Ocağı →Topçu Ocağı görevleri nelerdir?
→Top Arabacıları Ocağı →Humbaracılar Ocağı
→Lağımcılar Ocağı CEVAP:
●Dar-ı Şura-yı Askeri (Askerlik İşleri)
92) Osmanlı Kara Ordusu içerisinde yer alan kapıkulu ●Meclis-i Ahkam-ı Adliye (Adalet işleri)
askerlerinden olan kapıkulu süvarilerinin isimleri ●Dar-ı Şura-yı Babıali (Yönetim işleri)
nelerdir?

CEVAP: 100) 1856 Islahat Fermanı’nın Osmanlı tebaasına

→Sipah →Silahtar getirdiği hangi yenilikler Müslümanlar ve
→Sağ Garipler →Sol Garipler gayrimüslimler tarafından benimsenmemiştir?
→Sağ Ulufeciler →Sol Ulufeciler
CEVAP: Eşitlik ilkesi Müslümanlar tarafından, askerlik
93) Osmanlı Kara Ordusu içerisinde yer alan Eyalet yükümlülüğü ise gayrimüslimler tarafından hiçbir şekilde
Askerlerinin isimleri nelerdir? benimsenmemiştir.

CEVAP: 101) 1864 Vilayet Nizamnamesine göre Osmanlı

→Tımarlı Sipahiler →Akıncılar →Gönüllüler Devleti’nin taşra teşkilatındaki yönetim birimlerinin
→Beşliler →Azaplar →Yayalar isimleri nelerdir?
→Müsellemler →Deliler
CEVAP: Vilayet, Sancak (Liva), Kaza ve köy

8
102) Osmanlılarda yönetime karşı ilk teşkilatlı
muhalefet hareketini başlatanlar kimlerdir?
CEVAP: Genç Osmanlılar
103) Genç Osmanlılar hangi konularda başarı
sağlamışlardır?
CEVAP: Meşrutiyetin ilan edilmesinde, anayasanın
hazırlanmasında başarılı olmuşlar ve genel anlamda ilk
demokratik fikirlerin oluşmasını sağlamışlardır.
104) 31 Mart Vakası’nın (13 Nisan 1909) önemi nedir?
CEVAP: Osmanlı tarihinde mevcut yönetim şeklini
değiştirmeye yönelik olarak çıkan ilk isyandır.
C) CUMHURYET DÖNEMİ DEVLET
TEŞKILATI
105) 12 Ocak 1920’de açılan son Osmanlı Mebusan
Meclisi’nin aldığı Misak–ı Milli kararlarına İtilaf
Devletlerinin gösterdiği tepki ne olmuştur?
CEVAP: İtilaf Devletleri 16 Mart 1920’de İstanbul’u
resmen işgal etmişlerdir.
106) İtilaf Devletleri’nin 16 Mart 1920’de İstanbul’u
işgal etmelerinin en önemli sonucu ne olmuştur?
CEVAP: 23 Nisan 1920’de Ankara’da Türkiye Büyük
Millet Meclisi açılmıştır.
107) 1921 Anayasası’nın (Teşkilatı Esasiye) önemi
nedir?
CEVAP: “Milet Egemenliği”ni yansıtan ilk siyasi belge
olması önemlidir.
108) 1921 Anayasası’nın (Teşkilatı Esasiye) en önemli
maddesi nedir?
CEVAP: Egemenlik kayıtsız şartsız milletindir.
109) İlk dönemlerde Cumhuriyet rejimi hangi
özellikleriyle Osmanlı Devleti yönetim şeklinden
ayrılmış oldu?
CEVAP: Laik hukuk sistemi
Kuvvetler birliği ve görev ayrılığına dayanan
devletçi sistemi.
110) 11 Nisan 1928’de çıkarılan bir kanunla “Devletin
dini İslam’dır.” ile “Şeri hükümler uygulanır.”
hükümlerinin anayasadan çıkarılmasının önemi nedir?
CEVAP: Böylece Türkiye’de laik devlet düzenine
geçilmiştir.
111) Atatürk ilkeleri hangi yıl anayasaya konulmuştur?
CEVAP: 1937
112) Türkiye’de Çok partili hayata hangi tarihte
geçilmiştir?
CEVAP: 1946
113) Türkiye’de kadınların kazandıkları siyasi haklar
nelerdir?
CEVAP:
●3 Nisan 1930 yılında kabul edilen bir kanunla
kadınlar, belediye seçimlerine katılma hakkını elde
ettiler.
●1933 yılında muhtar seçilme hakkına kavuştular. 9
●5 Aralık 1934 yılında milletvekili seçme ve seçilme
haklarını elde ettiler.
114) Bu sisteme, 16 Nisan 2017 tarihinde yapılan anayasa
değişikliği ile yasal ve 24 Haziran 2018 tarihinde yapılan
genel seçimlerle fiilî olarak geçilmiştir. Genel ve eşit oy
ilkesine göre hâkim güvencesinde yapılan genel
seçimlerde seçmenler, hem üye sayısı 600’e çıkarılan
yasamayı oluşturacak TBMM üyelerini hem de yürütmeyi
teşkil edecek cumhurbaşkanını seçmişlerdir. Yeni sistemin
ilk cumhurbaşkanı olarak Recep Tayyip Erdoğan
seçilmiştir.
Yukarıdaki paragrafta temsili demokrasinin hangi
uygulama biçiminden bahsedilmektedir.
CEVAP: Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi
9
 1.ÜNİTE
TÜRKLERDE DEVLET TEŞKİLATI
ETKİNLİKLER

1.1.- İlk Türk devletlerinde devlet yönetim anlayışını açıklar.

1.3.- İlk Türk İslam devletlerinde yönetim anlayışını analiz eder.
1.6.- Osmanlı Devleti’nin yönetim anlayışını kavrar.

Türklerde Devlet Teşkilatı – Kavramlar

SORU: Verilen kavramları ilgili oldukları tanımlar ile eşleştiriniz.
BAĞIMSIZLIK DİVAN İSTİMALET KUT REÂYA
SARAY TOY TÖRE ULUS DEVLET ÜLKE

Tek bir milletin veya bir devletin, kendi vatandaşları veya nüfusu tarafından
a)
yönetilmesi, egemenlik haklarının başkasının elinde olmaması.
İlk Türk devletlerinde devleti yönetme yetkisinin Gök Tanrı tarafından kağana
b)
verildiği inancı.
c) İlk Türk devletlerinde toplantı ve şenliklere verilen isim.
d) Bir toplumda yazılı olmayan, gelenekleşmiş kanun ve kurallar.
e) Devletin hâkim olduğu ve halkın üzerinde yaşadığı topraklar.
İlk Türk İslam devletlerinde siyasi, askerî, kültürel ve ekonomik meselelerin
f) görüşülüp karara bağlandığı, günümüzdeki Bakanlar Kurulu gibi çeşitli
dairelerden oluşan kurum.
Türk-İslam devletlerinde hükümdarın ailesi ve hanedan mensuplarıyla beraber
g)
yaşadığı ve devletin idare edildiği merkez.
h)
ı)
Osmanlı Devleti’nde vergi veren ve devlet yönetimine katılmayan halk.
Osmanlı Devleti’nin fethedilen bölgelerin halkına uyguladığı hoşgörü politikası. 10
j) Bir ulusun (milletin) egemenliğine dayalı olan devlet.

j) ULUS DEVLET
g) SARAY h) REÂYA ı) İSTİMALET CEVAPLAR: a) BAĞIMSIZLIK b) KUT c) TOY d) TÖRE e) ÜLKE f) DİVAN

1.1.- İlk Türk devletlerinde devlet yönetim anlayışını açıklar.

Türklerde Devlet Teşkilatı - İlk Türklerde Devleti Oluşturan Unsurlar
SORU: Tabloda boş bırakılan yerleri verilen ögelerle doldurunuz.

BAĞIMSIZLIK DEVLET HALK TEŞKİLAT ÜLKE

5) BAĞIMSIZLIK
4) TEŞKİLAT
3) ÜLKE
2) HALK
1) DEVLET
CEVAPLAR:

10
1.1.- İlk Türk devletlerinde devlet yönetim anlayışını açıklar.
Türklerde Devlet Teşkilatı – Hâkimiyet Sembolleri
SORU: Verilen kavramları ilgili oldukları tanımlar ile eşleştiriniz.

bıçak davul hakan çadırı kamçı kemer

sancak sorguç taht ziyafet

1) BERGE 2) KAMA
3) KOTUZ 4) KUR
5) NEVBET 6) OTAĞ
7) ÖRGİN 8) TOY
9) TUĞ

CEVAPLAR: 1) kamçı 2) bıçak 3) sorguç 4) kemer 5) davul 6) hakan çadırı 7 ) taht 8) ziyafet 9) sancak

1.1.- İlk Türk devletlerinde devlet yönetim anlayışını açıklar.

Türklerde Devlet Teşkilatı – Hâkimiyet Sembolleri

SORU: Verilen görselleri ilgili oldukları tanımlar ile eşleştiriniz.

BERGE KAMA KOTUZ
KUR NEVBET OTAĞ
ÖRGİN TOY TUĞ

11

11
CEVAPLAR: 1) TOY 2) BERGE 3) KUR 4) KAMA 5) KOTUZ 6) TUĞ 7 ) NEVBET 8) OTAĞ 9) ÖRGİN
1.1.- İlk Türk devletlerinde devlet yönetim anlayışını açıklar.
Türklerde Devlet Teşkilatı - İlk Türk Devletlerinde Teşkilat Yapısı
SORU: Verilen öğeleri tablodaki ilgili alanlara yazınız.

ADALETLİ
ALP (KAHRAMAN)
Asayişi sağlar.
BERGE
BİLGE
Devleti, milleti ve töreyi düzene koyar.
ERDEMLİ
ERKİN
HAKAN
Halkın ihtiyaçlarını karşılar.
Halkın refah düzeyini arttırır.
Halkın sevgisini kazanır.
İDİKUT
İLTEBER
İLTERİŞ
KOTUZ
KUR
NEVBET
OTAĞ
ÖRGİN
ŞANYÜ
TANHU
TOY
TUĞ
YABGU

12

CEVAPLAR:

12
1.1.- İlk Türk devletlerinde devlet yönetim anlayışını açıklar.
1.2.- İlk Türk devletlerinin teşkilat yapısını kavrar.
Türklerde Devlet Teşkilatı - İlk Türk Devletleri
SORU: Verilen kavramları ilgili oldukları tanımlar ile eşleştiriniz.

AYUKI BERGE İL KÜN OGUŞ

OTAĞ ÖRGİN SÜ TİGİN TUĞ

1) Halk 2) Hükümet
3) Aile 4) Devlet
5) Asker 6) Hükümdar Çadırı
7) Taht 8) Kamçı
9) Sancak 10) Kağan’ın erkek çocuğu

CEVAPLAR: 1) KÜN 2) AYUKI 3) OGUŞ 4) İL 5) SÜ 6) OTAĞ 7 ) ÖRGİN 8) BERGE 9) TUĞ 10) TİGİN

1.2.- İlk Türk devletlerinin teşkilat yapısını kavrar.

Türklerde Devlet Teşkilatı - İlk Türk Devletlerinde Ordu
SORU: Verilen öğeleri tablodaki ilgili alanlara yazınız.

BİNBAŞI
BÖLÜK
ONBAŞI
TABUR
TAKIM
TÜMEN
13
TÜMENBAŞI
YÜZBAŞI

CEVAPLAR:

13
1.3.- İlk Türk İslam devletlerinde yönetim anlayışını analiz eder.

Türklerde Devlet Teşkilatı

SORU: Verilen kavramları ilgili oldukları tanımlar ile eşleştiriniz.
ÇETR HİLAT HUTBE MENŞUR TIRAZ

Abbasi halifelerinin, Türk

hükümdarlarının iktidarını
a)
onayladıklarına dair gönderdikleri
belge.

Cuma ve bayram namazlarında

hükümdarın adının, unvanının ve
b)
lakaplarının imam tarafından okunup
dua edilmesine verilen isim.

c) Saltanat şemsiyesi.

14

Abbasi halifeleri tarafından hükümdara

d) gönderilen külah, kemer, kılıç, para,
bayrak vb. hediyelerin bütünü.

Abbasi halifelerinin hâkimiyet sembolü

e) olarak Türk hükümdarlarına
gönderdikleri elbisenin adı.

CEVAPLAR: a) MENŞUR b) HUTBE c) ÇETR d) HİLAT e) TIRAZ

14
1.5.- İlk Türk İslam devletleri ile İslam öncesi Türk devletlerinin teşkilat yapısını karşılaştırır.
Türklerde Devlet Teşkilatı
SORU: İlk Türk İslam devletlerindeki saray görevlilerini görselleri ile eşleştiriniz.

ÇAŞNİGİR ABDAR ALEMDAR HANSALAR CAMEDAR

5) ÇAŞNİGİR 4) HANSALAR 3) ABDAR 2) ALEMDAR CEVAPLAR: 1) CAMEDAR

1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.

Türklerde Devlet Teşkilatı - Osmanlı Devlet Teşkilatı
SORU: Verilen ögeleri tabloda ilgili alanlara yazınız.
DEFTERDAR İLMİYE KALEMİYE
KAZASKER KUBBEALTI VEZİRLERİ MERKEZİ TEŞKİLAT
NİŞANCI REİSÜLKÜTTAP SADRAZAM
SEYFİYE ŞEYHÜLİSLAM TAŞRA TEŞKİLATI
YENİÇERİ AĞASI

15

15
 CEVAPLAR:

Türklerde Devlet Teşkilatı - Osmanlı Devlet Teşkilatı

SORU: Divan-ı Hümayun üyelerinden "Seyfiye" sınıfına mensup olanlarını işaretleyiniz.
󠆯 SADRAZAM 󠆯 KUBBEALTI VEZİRLERİ
󠆯 YENİÇERİ AĞASI 󠆯 ŞEYHÜLİSLAM
󠆯 KAZASKER 󠆯 NİŞANCI
󠆯 REİSÜLKÜTTAP 󠆯 DEFTERDAR

CEVAPLAR: SADRAZAM- KUBBEALTI VEZİRLERİ- YENİÇERİ AĞASI

16
1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.

Türklerde Devlet Teşkilatı

SORU: Verilen kavramları ilgili oldukları tanımlar ile eşleştiriniz.
DEFTERDAR KAPTAN-I DERYA KAZASKER NİŞANCI
VEZİR-İ AZAM VEZİRLER YENİÇERİ AĞASI

Padişahın vekilidir. Onun mührünü taşır ve savaş zamanında Serdâr-ı Ekrem

a)
unvanıyla orduyu komuta eder.
Divandaki büyük davalara bakar. Kadı ve müderrislerin tayin ve terfi işleriyle de
b)
ilgilenir.
Yazışmalara bakar. Padişahın ferman ve beratlarına tuğra çeker. Ayrıca
c)
fethedilen toprakları tahrir (tapu) defterine kaydeder.
d)
Sadrazamın verdiği görevleri yerine getirir.
e)
Devletin gelir ve giderleriyle ilgilenir.
f)
Deniz kuvvetleri komutanıdır.
Başkentin güvenliğinden sorumludur. Vezir rütbesi olanlar divandaki
g)
toplantılara da katılır.

g) YENİÇERİ AĞASI
CEVAPLAR: a) VEZİR-İ AZAM b) KAZASKER c) NİŞANCI d) VEZİRLER e) DEFTERDAR f) KAPTAN-I DERYA

16
1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.
Türklerde Devlet Teşkilatı - Divan-ı Hümayun
SORU: Günümüze ait ögeleri, Divan-ı Hümayun'daki karşılıklarının altındaki boşluklara yazınız.
ADALET BAKANI CUMHURBAŞKANI KABİNESİ CUMHURBAŞKANI YARDIMCISI
DENİZ KUVVETLERİ KOMUTANI DIŞ İŞLERİ BAKANI DİYANET İŞLERİ BAŞKANI
İSTANBUL EMNİYET MÜDÜRÜ MALİYE BAKANI MİLLİ EĞİTİM BAKANI
SEYFİYE ŞEYHÜLİSLAM TAŞRA TEŞKİLATI
TAPU KADASTRO MÜDÜRÜ

17
CEVAPLAR:

17
1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.
Türklerde Devlet Teşkilatı - Osmanlı'da Eyalet Sistemi
SORU: Harita üzerinde boş bırakılan yerlere uygun olan eyaletleri yerleştiriniz.
ANADOLU BAĞDAT BOĞDAN CEZAYİR
EFLAK ERDEL HİCAZ KARAMAN
KIRIM MISIR RUMELİ

18

CEVAPLAR:

18
1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.
Türklerde Devlet Teşkilatı - Taşra Teşkilatı
SORU: Tabloda boş bırakılan yerleri verilen ögelerle doldurunuz.
BEYLERBEYİ KADI KADI KADI
KADI KADI NAİBİ KÖY KETHÜDASI SANCAKBEYİ
SUBAŞI SUBAŞI SUBAŞI YİĞİTBAŞI

19

CEVAPLAR:

19
1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.

Türklerde Devlet Teşkilatı - Osmanlı Ordu Teşkilatı

SORU: Askeri birlikleri ilgili oldukları açıklamalar ile eşleştiriniz.
ACEMİ OĞLANLAR OCAĞI AKINCILAR AZAPLAR
BEŞLİLER BOSTANCILAR CEBECİLER
HUMBARACILAR LAĞIMCILAR SAKALAR
SİLAHDARLAR VE SİPAHİLER TOPÇULAR YAYA VE MÜSELLEMLER
YENİÇERİLER

a) Devşirmelerin ilk eğitildiği yer.

b) Silahlardan sorumlu askerî sınıf
c) Top döküp kullanan askerî sınıf.
d) Havan topu yapan askerî sınıf.
e) Kuşatmalarda kale altlarına tünel açıp o bölgeyi havaya uçuran askerî sınıf.
f) Savaş esnasında padişahın otağını koruyan askerler.
g) Sarayın güvenliğini sağlayan askerî sınıf.
h) Ordunun önünden giden keşif birliği.
ı) Savaş esnasında ilk hücumu karşılayan öncü birlikler.
j) Su ihtiyacını karşılayan askerler.
k) Köprü tamiri ve yol yapımında görev alan askerler.
l) Padişahı koruyan yaya kuvvetler.
m) Sınırlardaki kaleleri koruyan askerler.
k) YAYA VE MÜSELLEMLER l) YENİÇERİLER m) BEŞLİLER
f) SİLAHDARLAR VE SİPAHİLER g) BOSTANCILAR h) AKINCILAR ı) AZAPLAR j) SAKALAR
CEVAPLAR: a) ACEMİ OĞLANLAR OCAĞI b) CEBECİLER c) TOPÇULAR d) HUMBARACILAR e) LAĞIMCILAR

1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.

20
Türklerde Devlet Teşkilatı - Osmanlı Ordu Teşkilatı
SORU: Tabloda boş bırakılan yerleri verilen ögelerle doldurunuz.
AKINCILAR AZAPLAR BEŞLİLER BOĞDAN BİRLİKLERİ
BOSTANCILAR CEBECİLER DELİLER EFLAK BİRLİKLERİ
ERDEL BİRLİKLERİ GÖNÜLLÜLER HUMBARACILAR LAĞIMCILAR
SAĞ VE SOL GARİPLER SAĞ VE SOL ULUFECİLER SAKALAR SİLAHDARLAR VE SİPAHİLER
TIMARLI SİPAHİLER TOP ARABACILARI TOPÇULAR YAYA VE MÜSELLEMLER
YENİÇERİLER YÖRÜKLER

20
 CEVAPLAR:

1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.

Türklerde Devlet Teşkilatı - Osmanlı Ordusunda Değişim
SORU: Askeri birlikleri ilgili oldukları açıklamalar ile eşleştiriniz.
ASÂKİR-İ MANSURE-Yİ MUHAMMEDİYE ORDUSU HAMİDİYE ALAYLARI
NİZAM-I CEDİT ORDUSU REDİF BİRLİKLERİ SEKBAN-I CEDİT ORDUSU

a) III. Selim Dönemi’nde Avrupa tarzında oluşturulan ordu.

b) Taşrada güvenliği sağlamak amacıyla oluşturulan ordu.

c) Yeniçeri Ocağı kaldırıldıktan sonra kurulan ordu.

II. Abdülhamit Dönemi’nde Doğu Anadolu’da oluşturulan
d)
ordu. 21
II. Mahmut Dönemi’nde Yeniçeri Ocağı’na alternatif
e)
olarak kurulan ordu.

d) HAMİDİYE ALAYLARI e) SEKBAN-I CEDİT ORDUSU

CEVAPLAR: a) NİZAM-I CEDİT ORDUSU b) REDİF BİRLİKLERİ c) ASÂKİR-İ MANSURE-Yİ MUHAMMEDİYE ORDUSU

1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.

Türklerde Devlet Teşkilatı - II. Mahmut Dönemi Meclisleri
SORU: Askeri birlikleri ilgili oldukları açıklamalar ile eşleştiriniz.
Dar-ı Şuray-ı Bab-ı Ali Dar-ı Şuray-ı Bab-ı Askeri Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye

Askerlik İşleri

Adalet İşleri

Yönetim İşleri

21
 Yönetim İşleri/ Dar-ı Şuray-ı Bab-ı Ali
CEVAPLAR: Askerlik İşleri- Dar-ı Şuray-ı Bab-ı Askeri Adalet İşleri/ Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliye

1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.

Türklerde Devlet Teşkilatı - II. Mahmut, Tanzimat ve Meşrutiyet Dönemi Devlet Teşkilatlanması
SORU: Tabloda boş bırakılan yerleri verilen ögelerle doldurunuz.
DEFTERDAR REİSÜLKÜTTAP SADARET KETHÜDASI SADRAZAM VEZİRLER

22

CEVAPLAR:

22
1.6.- Osmanlı Devleti’nin yönetim anlayışını kavrar.
Türklerde Devlet Teşkilatı – Kavramlar
SORU: Verilen kavramları ilgili oldukları tanımlar ile eşleştiriniz.
BAĞIMSIZLIK DİVAN İSTİMALET KUT REÂYA
SARAY TOY TÖRE ULUS DEVLET ÜLKE

Tek bir milletin veya bir devletin, kendi vatandaşları veya nüfusu tarafından yönetilmesi,
a) egemenlik haklarının başkasının elinde olmaması.
İlk Türk devletlerinde devleti yönetme yetkisinin Gök Tanrı tarafından kağana verildiği
b) inancı.
c) İlk Türk devletlerinde toplantı ve şenliklere verilen isim.
d) Bir toplumda yazılı olmayan, gelenekleşmiş kanun ve kurallar.
e) Devletin hâkim olduğu ve halkın üzerinde yaşadığı topraklar.
İlk Türk İslam devletlerinde siyasi, askerî, kültürel ve ekonomik meselelerin görüşülüp
f) karara bağlandığı, günümüzdeki Bakanlar Kurulu gibi çeşitli dairelerden oluşan kurum.
Türk-İslam devletlerinde hükümdarın ailesi ve hanedan mensuplarıyla beraber yaşadığı ve
g) devletin idare edildiği merkez.
h) Osmanlı Devleti’nde vergi veren ve devlet yönetimine katılmayan halk.
ı) Osmanlı Devleti’nin fethedilen bölgelerin halkına uyguladığı hoşgörü politikası.
j) Bir ulusun (milletin) egemenliğine dayalı olan devlet.

ı) İSTİMALET j) ULUS DEVLET

h) REÂYA g) SARAY f) DİVAN e) ÜLKE d) TÖRE c) TOY b) KUT CEVAPLAR: a) BAĞIMSIZLIK

1.9.- Değişim ve süreklilik açısından Osmanlı devlet teşkilatı ile İlk Türk İslam devletlerinin devlet teşkilatını karşılaştırır.
Türklerde Devlet Teşkilatı - Tanzimat ve Islahat Fermanları
SORU: Tabloda boş bırakılan yerleri verilen ögelerle doldurunuz. 23
Avrupalı devletlerin baskısı sonucunda verilmiş haklardır.
Gayrimüslimlere devlet memuru olma hakkı verilmemiştir.
Gayrimüslimlere devlet memuru olma, okul, kilise, hastane açma, mal mülk sahibi olma, il ve belediye meclislerine üye
olma hakları verilmiştir.
Gayrimüslimlerin askerlik görevinin nakdî bedele çevrilmesi kabul edilmiştir.
Osmanlı Devleti’nin sadece gayrimüslim halkına verilmiş haklardır.
Osmanlı Devleti’nin tüm müslim ve gayrimüslim halkına verilmiş haklardır.
Osmanlı padişahının isteği üzerine ilan edilmiş haklardır.
Osmanlı vatandaşlarının hepsi için askerlik vatan görevi olarak kabul edilmiş haklardır.

TANZİMAT VE ISLAHAT FERMANLARININ FARKLI YÖNLERİ

TANZİMAT FERMANI ISLAHAT FERMANI

23
 24
CEVAPLAR:
24
VALİ NAHİYE MÜDÜRÜ MÜŞİR (VALİ)
MUTASARRIF MUHTAR KAZA MÜDÜRÜ KAYMAKAM
SORU: Tabloda boş bırakılan yerleri verilen ögelerle doldurunuz.
Türklerde Devlet Teşkilatı - Osmanlı Taşra Teşkilatı
1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.
CEVAPLAR
TANZİMAT VE ISLAHAT FERMANLARININ FARKLI YÖNLERİ
TANZİMAT FERMANI
ISLAHAT FERMANI
Gayrimüslimlere devlet memuru olma hakkı verilmemiştir. Avrupalı devletlerin baskısı sonucunda verilmiş haklardır.
Osmanlı Devleti’nin tüm müslim ve gayrimüslim halkına verilmiş Gayrimüslimlere devlet memuru olma, okul, kilise, hastane açma,
haklardır. mal mülk sahibi olma, il ve belediye meclislerine üye olma hakları
verilmiştir.
Osmanlı padişahının isteği üzerine ilan edilmiş haklardır. Gayrimüslimlerin askerlik görevinin nakdî bedele çevrilmesi kabul
edilmiştir.
Osmanlı vatandaşlarının hepsi için askerlik vatan görevi olarak kabul Osmanlı Devleti’nin sadece gayrimüslim halkına verilmiş
edilmiş haklardır. haklardır.
1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.
Türklerde Devlet Teşkilatı - Tanzimat Dönemi Meclisleri ve Bu Meclislerin Önemi
SORU: Tabloda boş bırakılan yerleri verilen ögelerle doldurunuz.
Halk tarafından seçilirdi. (50 bin kişiye bir mebus)
İki dereceli seçim sistemi vardı.
Mecliste gayrimüslimler de vardı.
Ömür boyu görevde kalırlardı.
Seçimler dört yılda bir yapılırdı.
Üye sayısını ve başkanını padişah belirlerdi.
Üyeler sadece kendi bölgesinin değil, bütün ülkenin mebusuydu.
Üyelerde 40 yaşını doldurmuş olma şartı aranırdı.
Üyelerini padişah seçerdi.

PARLAMENTO (MECLİS-İ UMUMİ)

AYAN MECLİSİ MEBUSAN MECLİSİ

mebusuydu.

25
Üyeler sadece kendi bölgesinin değil, bütün ülkenin Üyelerde 40 yaşını doldurmuş olma şartı aranırdı.
İki dereceli seçim sistemi vardı. Üye sayısını ve başkanını padişah belirlerdi.
Seçimler dört yılda bir yapılırdı. Ömür boyu görevde kalırlardı.
Halk tarafından seçilirdi. (50 bin kişiye bir mebus) Üyelerini padişah seçerdi.
MEBUSAN MECLİSİ AYAN MECLİSİ
PARLAMENTO (MECLİS-İ UMUMİ)
CEVAPLAR:

Türklerde Devlet Teşkilatı - Saltanatın Kaldırılması

SORU: Divan-ı Hümayun üyelerinden "Seyfiye" sınıfına mensup olanlarını işaretleyiniz.
󠆯 Dönem itibariyle birçok ülkede monarşinin yıkılması ve 󠆯 Bir ülkede iki hükûmetin olmasının millî menfaatlerle
yerine cumhuriyet yönetiminin kurulması. bağdaşmaması.
󠆯 Millet egemenliğine dayalı yönetimin Türk milletinin 󠆯 Osmanlı Devleti’nin, Lozan Konferansı’na davet edilmesi
karakterine daha uygun olması. ve bu durumun ikilik çıkaracağı düşüncesi.
󠆯 Saltanat sisteminin, millî egemenlik ilkesine ters düşmesi. 󠆯 İstanbul Hükûmeti’nin Millî Mücadele devam ederken
takındığı tavır ve aldığı kararlar.

CEVAPLAR: HEPSİ

25
 1.5.- İlk Türk İslam devletleri ile İslam öncesi Türk devletlerinin teşkilat yapısını karşılaştırır.
1.6.- Osmanlı Devleti’nin yönetim anlayışını kavrar.
1.7.- Osmanlı Devleti yönetim anlayışı ile İlk Türk İslam devletlerinin yönetim anlayışını karşılaştırır.
1.7.- Osmanlı Devleti yönetim anlayışı ile İlk Türk İslam devletlerinin yönetim anlayışını karşılaştırır.
1.8.- Osmanlı Devletinin teşkilat yapısını kavrar.
1.10.- Yeni Türk devletinde yönetim anlayışında meydana gelen değişimi siyasi açıdan değerlendirir.
Türklerde Devlet Teşkilatı
SORU: Aşağıda verilen cümlelerdeki boşluklara uygun olan kelimeleri yazınız.
……………………………………. belirli yerlere ait devlet arazi gelirlerinin
1 İKTA SİSTEMİ İLTİZAM SİSTEMİ
asker, sivil ve devlet adamlarına maaş karşılığı tahsis edilmesi esasına dayanır.
Fatih Sultan Mehmet Dönemi’nde yayınlanan
YASANAME-İ
2 ………………………………………. ile birlikte örfe dayalı hukuk sistemi yazılı KANUNNÂME-İ ÂLİ OSMAN
BÜZÜRG
hâle getirilmiştir.
Padişah Abdülmecit, Batı’nın kültürünü iyi bilen
MUSTAFA REŞİT
3 …………………………………… ’yı, Tanzimat Fermanı’nı hazırlamakla MİTHAT PAŞA
PAŞA
görevlendirmiştir.
1876 tarihinde Türklerin ilk anayasası olan
4 ………………………………………….. ’nin ilan edilmesiyle birlikte, Osmanlı TEŞKİLAT-I ESASİ KANUN-İ ESASİ
Devleti’nde meşruti yönetime geçilmiştir.
……………………………, Fransız İhtilali sonrasında gelişen milliyetçilik
5 düşüncesinin etkisiyle ayaklanan Balkan milletlerinin Osmanlı Devleti’nden BATICILIK OSMANLICILIK
ayrılmasını önlemek amacıyla ortaya atılan fikir akımıdır.
Salyâneli eyaletlerde ………………………………………………… , salyânesiz
6 TIMAR SİSTEMİ İLTİZAM SİSTEMİ
eyaletlerde ise ……………………………………………...…….. uygulanmıştır.
1 Kasım 1922’de ……………………………………… ile Osmanlı Devleti’nin HALİFELİĞİN
7 siyasi varlığı sona ermiştir.
SALTANATIN KALDIRILMASI
KALDIRILMASI
Tanzimat ve Islahat fermanlarından istedikleri sonuçları alamayan
İTTİHAT VE
8 ……………………, II. Abdülhamit’i tahta çıkarıp meşrutiyetin ilan edilmesini JÖN TÜRKLER
TERAKKİ
sağlamışlardır.
Tarihte 31 Mart Vakası diye geçen bu olay üzerine Selanik’ten gelen
……………………………. , 25 Nisan 1909’da İstanbul’a girerek isyanı HAREKET
9 II.ABDÜLHAMİT V. MEHMET REŞAT
bastırmış ve ……………………………….. tahttan indirerek yerine
kardeşi ……………………………’ı tahta çıkartmıştır.
ORDUSU
26
…………………………. tarafından kaldırılan …………………… ’nın
10 yerine, Asâkir-i Mansure-yi Muhammediye adıyla yeni bir ordu II.MAHMUT YENİÇERİ OCAĞI
kurulmuştur.
9- HAREKET ORDUSU/ II.ABDÜLHAMİT / V. MEHMET REŞAT 10- II.MAHMUT/ YENİÇERİ OCAĞI
5- OSMANLICILIK 6- İLTİZAM SİSTEMİ/ TIMAR SİSTEMİ 7- SALTANATIN KALDIRILMASI 8- JÖN TÜRKLER
CEVAPLAR: 1- İKTA SİSTEMİ 2- KANUNNÂME-İ ÂLİ OSMAN 3- MUSTAFA REŞİT PAŞA 4- KANUN-İ ESASİ

SORU:

(1922) SALTANATIN KALDIRILMASI (1923) CUMHURİYET’İN İLANI

(1876) I. MEŞRUTİYET (1908) II. MEŞRUTİYET (1920) TBMM’NİN AÇILMASI
(1808) SENED-İ İTTİFAK (1839) TANZİMAT FERMANI (1856) ISLAHAT FERMANI CEVAPLAR:

26
Türklerde Devlet Teşkilatı
SORU: Aşağıdaki soruları verilen ipucundan faydalanarak cevaplandırınız.
İlk Türk İslam devletlerinde hükümdarın leğen ve ibriğini taşıyan, hükümdarın
1 A
temizlik işleri ile ilgilenen görevli.
Topkapı Sarayında, sarayın dış hizmetlerine bakan devlet görevlilerinin bulunduğu en
2 B
dış bölüm.
3 C Tahta çıkan hükümdarın kılıç kuşanma töreni.
4 Ç Saltanat şemsiyesi.
5 E Osmanlıda devlet adamı yetiştirilen okul.
Abbasi halifeleri tarafından hükümdara gönderilen külah, kemer, kılıç, para, bayrak
6 H
vb. hediyelerin bütünü.
Meşrutiyet döneminde ortaya atılan ve savunuculuğunu Cemaleddin Afganî ve
7 İ Mehmet Akif Ersoy’un yaptığı “Bütün Müslümanlar halifenin etrafında toplanmalı ve
onunla birlikte hareket etmelidir.” fikri.
8 K Osmanlıda kadı ve müderrislerin tayin ve terfi işleriyle ilgilenen devlet adamı.
9 M İlk Türk İslam devletlerinde belediye işlerinden sorumlu görevli.
10 N III. Selim tarafından kurulan batı tarzı ordu.
11 O Hükümdar çadırı.
12 Ö Kök Türklerde devletin başkenti.
Osmanlı Devleti’nde savaş esirlerinin Acemioğlanlar Ocağına alınarak eğitilmesi
13 P
siteminin adı.
14 R Osmanlı’da ortaokul.
15 S Osmanlı Devleti’nde taşranın ikinci büyük yöneticisi.
16 Ş Kutsal Roma Germen İmparatoru.
17 T TBMM’nin 1921 tarihli anayasası.
18 V Osmanlı Devleti’nin son padişahı.
19 Y Padişahı koruyan yaya kuvvetler.
27
ŞARLKEN TEŞKİLAT-I ESASİ VAHDETTİN YENİÇERİLER
MUHTESİP NİZAM-I CEDİD OTAĞ ÖTÜKEN PENÇİK RÜŞTİYE SANCAK BEYİ
ABDAR BİRUN CÜLUS ÇETR ENDERUN HİLAT İSLAMCILIK KAZASKER

CEVAPLAR:

SORU: İlk Türklerde yargı işlerine bakan görevlinin adı nedir?

CEVAP: Yargan
SORU: Kutadgu Bilig adlı eserin yazarı kimdir?
CEVAP: Yusuf Has Hacip
SORU: Osmanlı Devleti’nde kazaların yönetiminden sorumlu görevliye verilen ad nedir?
CEVAP: Kadı
SORU: Osmanlı’da günümüzdeki danıştayın görevini yerine getiren komisyonun adı nedir?
CEVAP: Şûra-yı Devlet
SORU: 1921 Anayası’na göre yürütme yetkisi kime aittir?
CEVAP: TBMM’ye

27
SORU: İlk Türk devletlerindeki kut anlayışını açıklayınız.
CEVAP: İlk Türk devletlerinde yönetimde hâkimiyetin kaynağı kut anlayışı etrafında şekillenmiştir. Bu anlayışa
göre kağan, devleti yönetme yetkisini Tanrı’dan almıştır. Kağanlar bu yetkiyi halkın refahı ve huzurunu sağlamak
için kullanmışlardır. Bu doğrultuda devlet halkın her türlü ihtiyacını karşılayıp sosyal adaleti sağlarken halk da
devlete karşı üzerine düşen sorumluluklarını yerine getirmiştir. Bu durum ilk Türklerde sosyal devlet anlayışının
var olduğunu göstermektedir.

SORU: Türk devletlerinin kuruluşunda boyların etkisini açıklayınız.

CEVAP: Türklerin tarihte başarılı oldukları alanlardan biri de devlet teşkilatlanmasıdır. Orta Asya bozkırlarında
yaşayan Türkler, göçebe yaşam tarzından kaynaklanan zorluklar ve her an düşmanla karşılaşma ihtimalinden
dolayı disiplinli ve teşkilatlı olmuşlardır. Bu teşkilatlanmanın bir göstergesi olarak boylar hâlinde yaşayan
Türklerde her boy kendi beyinin başkanlığında sosyal, iktisadi ve idari bir yapılanmaya sahiptir. Boyları bir teşkilat
etrafında toplayarak budun kuran boy beyi kağan olur ve devlet kurulmuş olurdu.

SORU: İlk Türk devletleri ile Türk İslam devletlerini teşkilat yapısı açısından karşılaştırınız.
CEVAP: İslamiyet öncesi Türk devletlerindeki Tanrı’dan verildiğine inanılan kut anlayışı, İslamiyet’in kabulüyle
birlikte hükümdarın Allah’ın yeryüzündeki temsilcisi olarak kabul edilmesiyle devam etmiştir. İlk Türk devletlerinde
olduğu gibi Türk İslam devletlerinde de hükümdar, halkın refah ve güvenliğini sağlamakla yükümlüydü. İslamiyet
öncesi Türk devletlerinde kağan otağda oturur ve ülkeyi buradan yönetirdi. Ancak İlk Türk İslam devletlerinde
sultan, sarayda oturur ve ülkeyi buradan yönetirdi. İslamiyet öncesi Türk devletlerinde siyasi, askerî, kültürel ve
ekonomik meselelerin görüşülüp karara bağlandığı toy (kurultay) adı verilen meclislerin yerini, ilk Türk İslam
devletlerinde divan adı verilen bir kurum aldı. Konargöçer kültürün etkisinde olan İslamiyet öncesi Türk
devletlerinde her Türk savaşa hazır vaziyette bulunurdu. İlk Türk devletlerindeki ordu-millet anlayışı, ilk Türk İslam
devletlerinde de devam etmiştir. İlk Türk İslam devletlerinde ordu teşkilatı oluşturulurken ilk Türk devletlerinden
farklı bir yol izlenmiştir. Ordu oluşturulurken devletin bulunduğu coğrafyalardaki yerel unsurlara da yer
verilmiştir.
28
SORU: İlk Türk İslam devletleri ile İslam öncesi Türk devletlerinin yönetim anlayışlarını karşılaştırınız.
CEVAP: İlk Türk devletlerinin yönetim anlayışı ilk Türk İslam devletlerindeki İslami unsurlardan da etkilenerek
devam etmiştir. İlk Türk devletlerindeki kut anlayışı bu dönemde İslami bir anlam kazanarak Allah’ın takdiri veya
Allah’ın nasibi anlayışına dönüşmüştür. İlk Türk devletlerindeki Türk Cihan Hâkimiyeti düşüncesi, İslam’ın cihat
anlayışıyla bütünleşmiş, bu düşünce, İslam’ın dünyaya barış, huzur ve adalet getireceği inancına dönüşmüştür.
İslam inancıyla birlikte Türk hükümdarları; kağan yerine sultan, yabgu yerine de melik gibi unvanları kullanmaya
başlamış, bağımsızlık sembolleri olarak da halife adına hutbe okutmuşlardır.

SORU: Osmanlı Devleti’nin uyguladığı İstimalet politikasını açıklayınız.

CEVAP: Osmanlı Devleti’nde reayaya (halk) karşı izlenen İstimalet Politikası (gönül alma) sonucunda oldukça
adaletli davranılmıştır. Hatta bu istimalet politikası sonucunda Bosna Hersekliler gibi bazı Balkan toplulukları
Türk İslam kültürünü benimsemişlerdir. Bu politika halkın devlete olan bağlılığını da arttırmıştır.

SORU: Osmanlı Devleti yönetim anlayışı ile Selçuklulardaki yönetim anlayışını karşılaştırınız.
CEVAP: Osmanlı Devleti’nin yönetim anlayışı süreklilik göstermesi açısından devamı olduğu Selçuklu Devleti’nin
yönetim anlayışına (monarşi) benzemekle birlikte, ülke topraklarının hanedan üyeleri arasında paylaştırılması
noktasında Selçuklu Devleti yönetim anlayışından ayrılıyordu. Çünkü Osmanlı Devleti daha merkeziyetçi bir yapıya
sahipti. Osmanlı Devleti’nde “Ülke padişahın malıdır.” anlayışı hâkimken Selçuklularda ülkenin melikler arasında
paylaştırılarak yönetilmesi hâkimdi.

28
SORU: Tanzimat Dönemi yönetim anlayışında meydana gelen değişiklikler nelerdir?
CEVAP:
• 1807 Tarihinde imzalanan Sened-i İttifak ile Türk tarihinde bir padişah, ilk kez kendi gücü dışında bir başka gücü
tanımıştır.
• Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesiyle kanun gücünün üstünlüğü ilk defa padişah tarafından kabul edilmiş ve
padişah kendi haklarını sınırlandırmıştır.
• Kanun-i Esasi’nin ilan edilmesiyle birlikte, Osmanlı Devleti’nde meşruti yönetime geçilmiştir.
• Meşrutiyetin ilanı sonucunda Osmanlı halkı, mebusları (milletvekilleri) seçmek için oy kullanma hakkına sahip
olmuş ve padişahın yanında ilk kez yönetime katılmıştır.
• Böylece padişahın yanında meclis de yerini almıştır.

SORU: Meşrutiyet dönemindeki demokratikleşme hareketleri hakkında bilgi veriniz.

CEVAP:
• Meşrutiyetin ilanı sonucunda Osmanlı halkı, mebusları (milletvekilleri) seçmek için oy kullanma hakkına sahip
olmuş ve padişahın yanında ilk kez yönetime katılmıştır.
• Halkın yönetime katılmasıyla birlikte, Tanzimat öncesi ve Tanzimat Dönemi (1839-1876) yönetim anlayışından
farklı olarak padişahın yanında meclis de yerini almıştır.
• Bunun yanı sıra kişisel haklar anayasa ile güvence altına alınmış, azınlıklara temsil hakkı tanınmış ve
demokratikleşme için önemli bir adım atılmıştır.
29
SORU: Meclis Hükûmeti Sistemi hakkında bilgi veriniz.
CEVAP: Türkiye Büyük Millet Meclisi’nin ilk açıldığı zamandan Cumhuriyetin ilan edildiği zamana kadar geçen
sürede Meclis Hükûmeti Sistemi vardı. Bakanlık görevine getirilecek olan mebuslar TBMM üyeleri arasından tek
tek seçilir, meclis başkanı da seçilen bu vekiller heyetinin başkanı olurdu.
SORU:
Bir devlette yasama ve yürütme organlarının halk tarafından ayrı ayrı seçilerek göreve getirildiği, yasama ve
yürütmenin birbirlerine karşı değil halka karşı sorumlu olduğu, belirli bir süre için seçilen yasama ve yürütme organları
arasında yetki ve görev ayrımının net bir şekilde yapıldığı hükûmet sistemine “Başkanlık Sistemi” denir. Bu sistemde yürütme
organı yasama organını feshedemez. Yasama organı da yürütme organını bazı durumlar dışında görevden alamaz. Yargı
organı ise bağımsızdır. Bu özellikleri nedeniyle kuvvetler ayrılığı ilkesinin sert bir şekilde uygulandığı bir hükûmet sistemi
olarak kabul edilir. Başkanlık Sistemi kendi içinde farklı modeller şeklinde uygulanmaktadır. Her ülke kendi özgün modelini
geliştirmiştir. Başkanlık Sistemi, başbakanlı ve başbakansız olmak üzere ikiye ayrıldığı gibi, bakanlar kurulu üyelerinin
başkanın teklifi ve yasama organının onayı ile atandığı model ile doğrudan başkan tarafından atandığı model olmak üzere
yine iki gruba ayrılmaktadır.

Metindeki bilgilerden hareketle ülkemizde hangi model Başkanlık Sistemi uygulanmaktadır.

CEVAP: Türkiye’de 2017 referandumu ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi’ne geçildi. Yeni
cumhurbaşkanı anayasaya göre yürütmenin başı oldu.

29
Bir devlette yasama ve yürütme organlarının halk
tarafından ayrı ayrı seçilerek göreve getirildiği, yasama ve
yürütmenin birbirlerine karşı değil halka karşı sorumlu
olduğu, belirli bir süre için seçilen yasama ve yürütme
organları arasında yetki ve görev ayrımının net bir şekilde
yapıldığı hükûmet sistemine “Başkanlık Sistemi” denir. Bu
sistemde yürütme organı yasama organını feshedemez.
Yasama organı da yürütme organını bazı durumlar dışında
görevden alamaz. Yargı organı ise bağımsızdır. Bu
özellikleri nedeniyle kuvvetler ayrılığı ilkesinin sert bir
şekilde uygulandığı bir hükûmet sistemi olarak kabul
edilir. Başkanlık Sistemi kendi içinde farklı modeller
şeklinde uygulanmaktadır. Her ülke kendi özgün modelini
geliştirmiştir. Başkanlık Sistemi, başbakanlı ve
başbakansız olmak üzere ikiye ayrıldığı gibi, bakanlar
kurulu üyelerinin başkanın teklifi ve yasama organının
onayı ile atandığı model ile doğrudan başkan tarafından
atandığı model olmak üzere yine iki gruba ayrılmaktadır.
1.ve 2. soruları yukarıdaki metne göre
cevaplayınız.
SORU 1: Bu metinden aşağıdakilerden hangisi
çıkarılamaz?
A) Kuvvetler ayrılığı ilkesi Başkanlık Sistemi’nde
geçerliliğini korumaktadır.
B) Başkan, meclisi feshetme yetkisine sahiptir.
C) Başkanlık Sistemi her ülkede aynı değildir.
D) Başkan, yürütme yetkisini farklı organlar aracılığıyla
kullanabilir.
E) Milletvekillerini ve başkanı halk seçer.
SORU 2: Metne göre aşağıdakilerden hangisine
ulaşılabilir?
A) Yasama organı yürütme organına karşı sorumludur.
B) Yargı, başkanın talimatları doğrultusunda çalışır.
C) Bakanlar kurulunu başbakan atar.
D) Yasama, yürütme ve yargı yetkileri başkanda
toplanmıştır.
E) Bakanlar Kurulu üyeleri başkan tarafından atanır.
SORU 3: İlk Türk devletlerinde doğuyu inançları gereği
asıl hükümdar, batıyı ise genelde yabgu unvanıyla
hükümdarın kardeşi yönetirdi.
Bu yönetim anlayışı ile ilgili aşağıdakilerden
hangisi söylenebilir?
A) İlk Türk devletlerinde doğu kutsal kabul edilmektedir.
B) Merkezî otoriteyi güçlendirmiştir.
C) Taht kavgalarını engellemiştir.
D) Yabgunun yetkileri daha fazladır.
E) Yabgu bütün devlet işlerinde hükümdardan bağımsız
hareket etmektedir.
SORU 4: İlk Türk devletleri ile ilgili olarak;
I. Türklerde gelişmiş mimari eserlere ilk defa Hunlar’da
rastlanmıştır.
II. Konargöçer yaşam tarzı Türklerin teşkilatçılık
özelliğini geliştirmiştir.
III. Kök Türklere ait paralarda hatun ve kağanın resimleri
birlikte basılmıştır.
verilen bilgilerden hangileri doğrudur?
A) Yalnız III B) Yalnız II C) I ve II
D) II ve III E) I ve III
SORU 5: “Devlet yönetimi hakkında bilginler ve cihan
görmüş kişiler ile tedbir almak gerekir. Tedbir alan
kişilerin sayısı ne kadar fazla olursa, alınan tedbirin gücü
de o kadar fazla olur. On kişinin alacağı tedbir, üç kişinin
alacağı tedbirden daha kuvvetli olacaktır.”
Nizamülmülk’ün “Siyasetnâme” adlı eserinden
alınan bu metinden aşağıdaki yargılardan hangisi
çıkarılamaz?
A) Liyakata önem verildiği
B) Bilim insanlarına önem verildiği
C) Meşveretin (danışma) önemli olduğu
D) Yönetimde farklı unsurlar olduğu
E) Farklı fikirlerin dikkate alındığı
SORU 6: İlk Türk İslam devletlerinde devlete ait bazı
toprak gelirlerinin memurlara maaş karşılığı olarak
verilmesine ne ad verilirdi? 30
A) Mukataa B) İkta C) İltizam
D) İstimalet E) Malikane
SORU 7: Osmanlı Devleti’nin klasik döneminde
uygulanan; istimalet politikası, iskân siyaseti, gaza ve
cihad anlayışı ve veraset sistemindeki değişiklikler
aşağıdakilerden hangisine neden olmamıştır?
A) Gelirlerin artmasına
B) Merkezî otoritenin artmasına
C) Balkanlarda kalıcı olunmasına
D) Geniş sınırlara ulaşılmasına
E) Gayrimüslimlerin devlet yönetimine katılmasına
SORU 8: Osmanlı Devleti’nde ordu yapısı Duraklama
Dönemi’nden itibaren bozulmaya başlamıştır.
Aşağıdakilerden hangisi ordunun bozulmasının
sonuçlarından birisi değildir?
A) Tımar gelirlerinin azalması
B) Merkezî otoritenin bozulması
C) Tımarlı sipahi sayısının azalması
D) Devşirme usulünün uygulanması
E) Kanunu Kadim’e aykırı asker alımı
30
SORU 9: “Ulus devlet anlayışı, Fransız İhtilali sonrası
ortaya çıkan milliyetçilik düşüncesiyle birlikte yaygınlaşan
modern devlet anlayışıdır. Ulus devlet anlayışı özellikle
XX. yüzyılın ikinci yarısından itibaren belirgin bir şekilde
kendini göstermiş, Osmanlı ve Avusturya gibi çok uluslu
devletlerde bağımsızlık hareketlerinin başlamasına sebep
olmuştur.”
Bu metinden aşağıdakilerden hangisi çıkarılamaz?
A) Ulus devlet anlayışı ulusların devlete bağlılıklarını
artırmıştır.
B) Ulus devlet anlayışı, Fransız İhtilali ile daha da
güçlenmiştir.
C) XX. yüzyılda birçok ulus, bağımsızlık mücadelesine
girmiştir.
D) Ulus devlet fikri, bazı devletleri olumsuz etkilemiştir.
E) Bazı fikir akımları evrensel düzeyde etki
yapabilmektedir.
11-C 10-C 9-A 8-D 5-D 6-B
CEVAP ANAHTARI
SORU 10: “Osmanlı Devleti’nde XIX. yüzyılda merkezî
otoritenin zayıflamasıyla yerel ileri gelenler siyasi ve
ekonomik yönden oldukça güçlenmişlerdir.”
Bu gelişmeler aşağıdakilerden hangisinin yaşanmasına
yol açmıştır?
A) Rejim tartışmasının yaşanmasına
B) Denge politikasının izlenmesine
C) Sened-i İttifak’ın imzalanmasına
D) Tanzimat Fermanı’nın ilan edilmesine
E) Osmanlıcılık akımının güçlenmesine
SORU 11: I. Meclis’in (1920-1923) üyelerine sahip
oldukları meslek açısından bakıldığı zaman, bu üyelerin
%46.9’unun devlet memuru; %14’ünün avukat, gazeteci,
doktor, bankacı ve mühendis; %18.9’unun çiftçi, tüccar ve
aşiret üyesi; %11.2’sinin ise müftü, müderris ve şeyhlerden
oluştuğu görülür.
Bu metinden hangisi çıkarılamaz?
A) Mecliste avukatların sayısı belli değildir.
B) Mecliste ülkenin farklı kesimlerinden insan vardır.
C) Bankacıların sayısı, doktorlardan fazladır.
D) Mecliste tarım ile uğraşan insanlar da vardır.
E) Mecliste din adamları vardır.
31
7-E 4-D 3-A 2-E 1-B
31