TIPOBHAMNJA TPEBAJTIHC OCHHBABE Hi IMONOKAJ TIPOBHHUMJB MPEBAJIHC Bemmka m peoma 3HauajHa ayMuHucTparuBua petbopma Llaperna yapa JIvontennjasa v3 297. roqune Koja je wiisa 3a OCjeTHHM CMaEbée- eM BeMUNHA NOjequHHX NPOBNHyNja Momnjenn1a je PumcKo Lap- cTBO Ha YeTHpN MpederType: Opujent, Unupnk, HMranuja, Tasuja, Koje cy ce uak anjesune Ha qujeyese. Hame seme cuagaie cy y: |. upedextypy Wrasnje, 1 10 y mnjenesy WaHonuje nam Kacunje nasnany Sanajjnn Hanpuk (Ilyricum Occidentale) [nposmuyaje: Taumanuja, o6a Hopuxa (Noricum Mediteranea a Noricum Ripensis), MNato- Huja I (Prima nau Superior), Manornja II (Secunda umm Sirmiensis), Capuja (Ripensis wm Intramina) u Baazepnja] 1 2. mpedbexrypy Wan- puxa, goumje Llyricum Orientale ca gpuje mujenese: a) qujeresa Mesnja (Misiarum) [npopnnyuje: o6je Ilaxuje (Mediteranea Ripensis), Japnanuja, Popa u Loma Mesnja (Moesia Inferior, Mo- esia Superior) a Ipesanuc (Praevalis), 4 6) yujenesa Maxe- Hounja [npopunyuje: Axaja, Kput, Hopn 1 Crapy Enup, Maxenounja (Prima uw Salutaris) w Tecammja}]. 3a ucropniy Wpxe Tope nog pum- cKOM BJlailhy yanexo je HajsHayajHHjH MOMeHAT y OBO] pedbopmA OyBajawe HOBoCcHOBaHe mpoBHHunje [Ipepanuc og crape Be-1mKe pumcke rposnnumije Ianmaraje.*? Tlopujexno umena Upepanuc (Praevalis, Praevales, IgeBédcc, TIpévattc Praevalitana, Privalitana, Privantina) ocrano je HejacHo M Hajpjepowatnnje je MsBeyeHO u3 HeNOsHATOr H.TMpCKor KopHjena y Be3M ca JlaTMHCKHM prae. Ogpojena je Kao noceéHa npornnynija of uposumntje Llammanuje 297. rognue, wm neuro Kacunje 305— 306. roquue. Pasnor 3a onpajae mpopnnunjc Iipenanne mexKxao je y TewkKHeM KOMYHHKAIROHRM Be3sama MopemM ca cTapym ReTHKHM TEH- Tpom uposnHynie anmaunje Canonom. Y oKpupy KacHopyaicke 18 OcHoBHy cTygujy o ujeloKynHoj ncroprj mporumignje [Ipepasme mao je B. Saria y Paulys Realenzyklapddie der klassischen Altertumswissenschafien (cup. R. E.) XXIIj2, 1954, noa Praevatttana. Cra crapuja anteparypa noctuje one crynuje je sactapjena. 3a Bory Kotopacy xmura P. Butorac, Boka Ketorska od najstarijih vremena do Nemanja. Split 1927, wero ce THYe KacHoaHNTH Kor Nepiioga, nema ppHjeqHocti. 16 Hecropuja Upne Tope242 MCTOPHJA UPHE ropa aMMEMcTpaTHBHe nogjene Ilapcraa mposunyuja Tpenamc mje naliuta cBoje ompeljeno u cranHo mjecto. [log Tmoxnerujanom u Kox- CTaHTHHOM BenwKum mpunanana je Mesncxoj mujenesn, oxo 396. ropune gujeness Manegonuja, 2 om 400. roqune nm Kacuuje, muje- yesu Jlaxnja. Pecbopmom napa Teogocuja, npu mogjem Llapcrsa na Hctouno « SanagqHo, mpopunyuja Ipepamic npamana je Ucrounom Uapersy, fox je Jlanmanuja octana y cxnony Sanamnor Lapcrsa. Tume je mpopnauuja [Ipepamac 3a Hekwx verpyecerT roquna n3- ry6aa cBaky agMMHMcTpaTuBHy Besy ca Sanaguam Llapcrsom u noctaza rpadnuna mposnmyuja Acrounor Pamcxor Llapcrea. Ony cBojy morpasnuny yory Fpesasmc ry6u 437. rogmne, Tocmuje 2e- HuaGe sanaqHopumcKor napa Baneutunajana III (425—455) u Epgo- xuje, Khepn Teogocuja I] (408—450), ucrounopumckor yapa, Kaya je uno Unapuk npunao Teogocujy II. Jour jeaquom je UWpenanuc ogurpao ynory Norpanuune oGmactu Mcrounor Llaperna, y VI sujexy, M TO Ha rpaHuyu Llapcrsa u Hctrounorotcke apoxare. BjeporarHo 7a cy Taga usBjecHu gujenopu [Ipepannca, 4 TO 3anaqun, Kao o6sacr Haxumia, npunam Hcrounmm Toruma. Ha sanagy ce TIpesannc rpaswuno ca MaTHHHOM npoBAHjom dlanmaunjom, Ha cjesepy ca npopunujom Topom Mesnjom, Ha xerory ca Jlapganmjom « Maxegornujom Salutaris, a xa jyroncroxy ¢a Tposungujom Hosa Enap. Sanagua rpaniya upema npopHauAja Janmanaju nonasuna je weraje on Boxe Koropcxe, ornpwmxe on Byase, na cjesep moktanajyhn ce ca rpasnyom Acroynor 1 Sanayuor Pumcxor LJapersa koja je ycraHonwena 3a Bnaye Teonocuja 1 (379— 395), Oua je anpoxcumatusno ama Jlopkexom, oxon0 Boxe Koropcxe Ha Kpnpoumje u Hyuk, ma Tasom go crapa TIupe u Tape. Tpema Hosom Enupy jykna rpannya nposuaynje Mperannc noxmanama ce ca crapom, upuje orujenbera Wpesamica, rpasnyom Janmaynie a pujenu Maku (Mathis), ogaxne je xuna Upuam Ipumom go weropor cnajae ca Benam [ipumom u BMCOKHM IW@HHHCKUM BrjeHyem Llape (Scadrus Mons) 0 y ropwn W6ap..Hajrexe je onpeaurn cjesepry rpavHiy mpopuKunje. Hajpjeponaravije ja cy rpakvity WHHHJIN BHCOKH, wymom oOpacin MacuBn Ilypmutopa u Cumajepnne, a je muta mpexko Konaumua 1 Bacojesahxux Komona na Pyroso, Moxpy ropy, [loxrep wu Cysy Tranny go y Héapcxy somuy. Tiposunuaja Mpesanuc o6yxsarana je ox mpHmopcKux rpazoBa »oppida civium Romanorum“, Yaune u Jbew, a 04 KOHTHHeHTAIHMX Tyxmy wv Cragap. Xujepoxse, Koju je cacTanvo jeqan caxera onic Ilapcersa w nome mpopnnuuja ca rpanosama y VI sujexy, gaje 3a Tlpesannc tpu oGmacru: Uxddea, Alooog wm Awpdxioy pntpémoate. Oxaj Mocmeqibu pad je OUHFeqHO TorpemHo HaBegeH, jep ce [[pay xox, Xnjepoxna nommme meby rpagosuma Honor Enupa u tpefa ra gamujenutH ca JloKsea, Maza To He sHauM sa je ILyxsa Srna merponoma, Tj. rnaBHn pay Mposununje Upepannc. Ia je Cragap rnasna rpay Tponninuje BAH ce u3 jemHor Mucma mane Jlana I u3 rognne 446., Taje ce Cenenuje II, ckagapckH emMckKON, Ha3HBa apXHeMMCKOrOM (murponommToM), KaO H w3 THHcMa rane Iprypa I, y xome ce opaka apxiennckonuma Hampnxa h mehy wuma Josany, apxnenucxony cKa~UPHA TOPA ¥Y OBA PHMCKOr WAPCTBA 243 mapcxom. Kako ce upkneHa opraHusayuja yBHjex momygapana ca Rp KABHO-aqMHHMCTpaTHBHOM opraHHsaryujom Llapcrpa, To ce MoxKe saKHyuATH Aa je CKagap rmannu rpag nposumije Tipesasmc, a we Aynsa. YPEBERE MPOBHHUMJE Hi3 raasnor rpaga Ckagpa ynpapeao je nposunuujom [Ipesamc yupaBHHK Ca THTYJIOM Mpesec (praeses, Hepsi). Y Ciucy 0 seanuna (Notitia dignitatum), Koju pedbuextyje crame pHMcKe aq MMHNCTpaLje oxo 400, roquue, Nocinje BeIMKHX aqMMHHCTpaTHBHAx pedopmu Kon- ctantuna I (321. roqune), Hapogn ce aa y Waapary o9 verpHaect mpo- BMHiMja Ca ReBeT yPapsajy Mpesecu. Ope mposnmanje cy y OKBUPY A[MHHMCTpaTHBHe Togjene Llapcrsa on Maer sHayaja Of OHHX KOjHMa yupaBEajy KOH3y.M, MpokoH3yIM wm KopeKropy (ck. 10). Y Hanpury cy cbeqehe nposraypije 6wie crapsLene nos yrpany mpeseca: Tecamuja, Crap x Hos Enup, Jlaxnja Ripensis, Mesuja I, Tapganuja, TI pe - Basne H Maxejonnja Salutaris. Hcro taxo uMnoBHHK Ca THTYJIOM Wpeszeca je yipasJbao npopanynjama [laimayujom, Tlanonujom I # ca o6a Hopuxa. 3a Houpux je jacno ya cy cjenepne u cjeneposamaqHe oGnacrH mpedekrype onnjeene pecbopmom Koucranraua I Kao Mabe sHauajHe Oo MpoBHHja Maxenounja I, Taxuja Mediteranea, Axaja w Kpnr, re cy cranmene nog ynpaBy yupaBHnka HMoKer paura, [OK cy ApYIHMa yupapain KOHspae TH Stpexbuayzn (camo Axaja’ ima miperousyna). Hpesec je GupaH 3 ByTeuIKOr KOHLaHWUKOr peyla, Ha- CYNPOT KOH3YAHMA, NPOKOH3YIMMa HM KOpeKTOpHMa, KojH cy OusIH HS Buuler cenaTopeKor peya. OH Hoca TuTyny vir clarissimus (y HaTIH- cama cKp. v. c.) am vir perfectissimus (cKp. v. p.). Ca jour HeKHM Apyrum BudoKuM Nojtoxajama uw mpesec’ ce HaaHBaO u3pa3z0M iu- dex, rector ua moderator. Jly»xuocr mpeseca (spama ce praesidia- tus, jyewovia) cacrojana ce y BpWIeHby 4 aMMHMCTpaTHBAMX HM Cya- acmx (byHKunja, ai nMKaxo BojHux. Enurpadcku cnomenHuy He ApyxKajy Ham, Ha 4anocT, HUjeqHO MMe TIpeseca 3a nponaHuajy Tpe- Bamuc. Y jeqHoM CacBHm KaCHoM criucy — TB. Moseswn Anapeanuja, KoTopcKor rpalanHua upKBa cB. Tpanyua y Koropy 809. rogue, Koja j¢ KOMMMnMpaHa Ha OcHoBy usBOpa IX Bujeka, uMa OUMTERHO AWTepapHHX peMMBNCHeHUMja Ha yHIaMjy yupasHAka pHMcKe lipo- sraunje Mpepannc. Y moj ce nomume cyaaja us Tyke (,,iudex qui sedebat in Duchia‘), a kao miro cmo BayjenM, Mpesec je uMao 4 HasHB itudex. Hu nacana u3B0pH HM enmrpadcKn cnomeHHyA He ajy HaM WomaTrKe 3a ynpaBHoO wHOBHHUITBO HMOKer paHra y IIpe- BanHcy. 14 J. Depmyra, Busanitucna yapasa y Jlatmayuju, Tloceéna wanawa CAH CCXCI, Beorpay 1957 (cxp. Depnyra, Busantiucxa yiipasa), 9—17. Yuop. W. Ensslin, R. E., Supl. VIII, 1956, nog praeses. 443], Konauennh, Ha tipazy pane xnuscesnociiu Syacno: ipumopja u JTyx re, Cuomenm CAH CV, 1956, 97. : 168244 WCTOPYJA LIPHE TOPE Pecbopmama mapesa 'noKiennjaua u Koucranraua I crpurrio cy pagywojene BojHe Of UMBWIMEX BuacTH y npormnonjama.™6 Bojinm ToOciosnma jemHc HIM RHINe NpOBHHNKja yupaBybao je UCKILYUHEO aye (dux). Ho cnoj mpusuun y Tpepanucy uuje Gano Bojcxe, jep xousen \ 4 XN N\, f SS A meanoutun Corgis \ ares . ! o «wo ww THES & Cx. {0 — Mposmumjc Haupuxa xojama ympapcbajy KOH3y2, NpoKoHsys7 i mpesec nojcke Hema y NelOsHjeLeHoO} NpovnHunin Jasmanuja jom on Becna- svjaHopor ppemena. Ms rora ce mooke 3alcbyuMTH Da BOjHa yopaBa HajpjepowaTHuje HUje Gua opranusoBana y Tpesaancy, Te HHje jo7a- SHO 0 CYNPOTCrappawa DMBH-IHe H BOjHe BTacTH. Ho npomjene us B. Sana y R. E., Supl. VITI, 1956, noq Dalmacia.PHA TOPA Y OBA PUMCKOL LIAPCTBA 245 je Mopaio y oBOM Moriemy yohu og Tpenyrna Kaga je TIperanuc mocTao norpanwuHa mpoBaxuuja HMcrounor Llapcrsa mpema Sanay- HOM, a ToroToRy Kaya Ce HAULIA Ha PpaHHOM TpemMa HempujatemecKo} Hictounorotckoj ypxapu. Kao mro cy Bojcka a dbota opraHHsornane y Tanmanuju 3a Brage apa Jlaza I (457—474) uv qanmatuacxor wesa-~ BHCHOr yupaBHuka Mapyemuna u meropor cuna Jymja Hema, sjepo- BaTHO Ja je HewITO cmMUuHO cHpoBeneHo u y [pepanncy, am waB0pA © TOMe He Zajy MogaTaKa. Kachoantuuxe ompapKe HM Jorpayise Ha Nojequmum yrephemuma y Wipesanucy najy ce upumujetutu y Bary xoq Cxagpa u Jbemy.2!7 Huje jacno ya mm je oga rpagma pe3ana ga on6pany om ynaya Sanay- nux Tota nouerxom V psujeka wm je qmo Benuxe Jycruunjanope o6Hose yraphewa y Uapcersy. 3a Cxayap je sjeponatimja ona apyra antepnatupa, jep ra [Ipoxonmje Hapogu Mehy o6HoBmeHUM yraphemuma (Exvdpémv 2646), AIM BjepoBaTHO CIyuajHOM TpelKOM KAO yY MIpo- sunnujn Hosu Enup. Uctu macay nommpe u yrapheme ’Avtinaypa, taxoje y Hosom Enmpy, koje ce xanotermuno pesyje 3a Bap, o uemy HeMa JOBOJbHO OCHOBa HM HCTOpHjcKux Ha apxeouommux. Y Bapy, 4 Topen HajHOBH JAX HcKonapawa, Huje HaheHo Tpara panoBusanTHjcKor yrephema. EKOHOMCKE TIPHJMKE O exoHoMcKHM IpatuKama y IIpepanucy u Boxa KoropcKoj MaJIO Ce 3Ha. Heutro MaJIO apxeOJIOLIKUX TogaTaka MOZKe Ce CaKYIIMTH 0 TomonpHspeny wa MaTubyuqyjama, « o KameHouomuma, Og IIT Bujeka CHrypHo cy Docrojane Beke narubynanje, raje je Basa pycraKa 6una WeuTpamna srpafa TakBor Berenocjena. Apxeonounc Tparony taxpnx GoraTax Bula yOueHH cy Ha BHIne mjecTa. Hajswauajunja je Buna pycraxa y Tlerposiy na Mopy, na mjecty Mupuurte, Koja na OCHOBY cTuickux ocoOuHa WoOgHOr MogaHKa y jeguoj upocropHja noruue us IV pujexa. Tomo nucy Bpulewa apxeosiommKa HCKOMaBamba Ha OBOM MjecTy, HHcmO ynyheHy y apXHTeKTOHCKH CKJIOM BHJIe H ToOcHowapcKHX srpaya YHaOKONO, HakO Y HeTlocpezHOj GuueuHM Ma jour Tparosa sugora.™® Bucoka KeamMTeT MOfHuX MO3aHKAa KOjHMa cy Suse romouane cobe 3a cTaHoBae HM pelpesentauajy rocnogapa naruyumnje y Terposyy Ha Mopy yxasyjy qa meroBo BemmKO So- TaTCTBO Koje MY je omoryhw10 4a qo6aBn majcrope 3a Hspany MozaHKa Om BucoKe BpHjegHOcTH (cx. 46). Tparopu jemne cKpomHHje Bae pyctuxe Hahenw cy wa [Ipernaua kog Tueta y Boru Koropcroj, raje je OTKpueeH Camo jequoGojHH NogHH MO3aHK M KOMAaZH WeKopaTHBHe TNACTHKe TIpeMa KOjuma Ce BHLTa Move CMaTpaTH Ja Upunaga IV—V 7 A. Schober — C. Praschmiker, Archaeologische Forschungen in Albanien und Montenegro, Wien 1919 (cxp. Schober — Praschniker, Archeol. Forschungen), 85. 148 B. Jonanosnh, Hoa xacuoaniiuixu mosaux y Teitposyy va Mopy, To- Awuibak Japona 3a sansrary cilomeHuKa Kyatype CP Upue Pope 1, 1963, 129-137.246 HCTOPHJA UPHE Fore Bujexy (ck. 11). Mero raxo cpparmentu mogzuor pasno6ojuor MosanKa nafjenn y Temesbuma upKee cB. Bopha y Bapy™* mookga moTHu4y On HeKe Buse pycruxe u3 Bapckor nosba, Koja Huje youduunpana (cn. 47). Bune pycraxe, koje cy wae yeHTpe naTadbyHanjckux oGapa y3 Mope, cyyehu Mo Tparopuma y Terposny u na Ipepnann, 3suqaue cy Hajuemhe ys camy MOpcKy O6amy Ha Haj?KHBOMMCHHjem Of BjeTpoRa Hajsakwowennjem MjecTy oxommHe. Y3 Busy Ha JIpepnanu nabeno je Y apxeonommom ciojy nmaHaq HOAHOrT MOsaMKa jOCcTa ¢bparmenata am@opa, wro worsphyje 4a je BuHorpayapcrBo Oul0 Bana rpana eKoHOmHje oBor Mocjeza. Cx. 11. — Koucona n cry6nh ca [Ipesnaxe y Boxu Koropckoj Jemua of OcHOBHUX rpaHa eKoUOMNje WMjen0r MpAMOpcKOr To- jaca npopuuuuje IIpesamuc u Boxe Koropcxe, a Hapownro Bapcxor Tloyba, Gua je o6pama macanna. AKO cy TauHa TBphema ya y Bap- CKOM Hoy, Ha Ipumjep y Mupornuma, nocroje cra6ma macnuHa cTapa oxo 2,000 rojmua, onsa rajeHe MACHA y OBOM Kpajy cere oO y pum- cKo yo6a. Jlokanuteru unja ce uMeHa HaROe OA Map (muUpHUte, MMpHE HM CIMUHO) O6UIHO cy BesaHH 3a apxreomOMIKe TparoBe rpahe- BHHa, HO OKOJIMHa OBHX HajcrapHjHx macaHua y Bapckom nowy HAje apxeoNOmIKH Iperpancna. Jlarudyranja je Ouro uw y yuyrpammocrn. Jenan om pujerknx HayrpoOsux cnomenuKa IV Bujexa, Koju je Habe y Konospaty Koq 14a GB, bommonuh, Caapy Bap, Beorpay 1963, 1a6. XXVI.UPHA rOPA Y OBA PHMCKOP LAPCTBA 247 Hpujenowa, npunagao je nexom Bypycy noju je Guo villicus, rj. Haq30pHuk poGoBa Ha HEKOM HMaIby, MO%KAa cam pod, WH, Bjepo- BatHuje, ocio6oenuK'®? (cx. 12). Kao uo cmo Bugjenu, Hacene y Kononpaty Guno je jou onpannje nopeaaxo ca nacemem y Ko- MHHHMa. Msmehy Ta Ra Hacesba Morne cy ce HayasHTH Baie pycruKe Kojé cy 6ume yeHTpy Nojequsnx naTudyH- Auja u pannje Kao u y 1V cromehy, Mpoussoqu natubyngnja y yHytpa~ UIOCTH CHTYPHO cy ce pasHKOBaJM Of MpousBoya MpHMOpcKHR Berero~ cjeqa, au MO TOMe HeMaMo HM TH~ CaHUX HH apXCOMOWIKHX nogaTaKa. Hutensupxa rpahesuucKka jje~- waTHOCT KOja je novenua Kpajem Vu tpajana roKom VI sujexa saxrajenana je uv OpoxH pasBoj KamMeHooma. Ha *KaNIOcT, MopHjcK0 KaMcHa Ha rpa- JepuHama onor NepHoga HHje ZeTaBHO nemuTaHo, Sa ce ma Behwna Kamena DM s aHTAYKOr H KaCHO@aHTHYKOr TepHoja we VURVSUILCYS HA Koju je ClyKHO 34 same rpahepnna Ou! PARI Tyne us Tlomana (Sxarune) nommue SEC AND! M3 KaMeHOnOMa 43 HelocpezHe OKO- mune. [Ipumujcheno je ga je apxn- TeKTOHCKA WeKOpaTHBHa TacTHKa Ga~ suauxe B y Ilyxsu pahena on aBuje ppcTe KameHa: rpy6sber (qomaher Kpe- waka) H (buHOr MepMepa, ay Topr- jexm0 onor Tocme_Her Huje yrBpheno, Tlojequum (parmenta cKysmrype, Ha = Cx, 12, — Hagrpobua creaa mpumjep jeqHa KOHCOAa H apa CTYN- Vurus-a uz Kosospata unka V—VI Bujexa ca pesnare, pa- Fenu cy y GajesonpopygzHom Kpewmaky xOjm nogcjeha Ha anaGactep. Pujerkocr ynorpe6e opaknor KameHa ynyhyje Ha umopt. Kamexonom py2xxwuactor KameHa y Thypriiuma y Boxu Koropcxoj, c o6sHpom Ha To 7a je W3 Hera KaMeH yrorpyje6s.en 3a vecee MogHor mosanKka y Vlerposuy us IV sajexa, pamuo je jou y IV sujexy, Ka0 w KacHuje. Hcro Tako RpHO-cHpe Teceme oBOr MoO- gavka DOTHUy H3 OKONHHe (Hs Cnua), a setene ca 7Kana na Beun- huma Kog Byzpe. Iljenoxynua nupaspeza uposumje TIpenamic, kao nu cBHxX Epopunyyja Llapersa, Ouna je Moa cramHuM MpHTMCKOM MopecKor cvcTema, KOju je Kpajise TeluKo omrepehipao wac TpaycKo, aac ceo- CKO CTaHOBHHLUTHO, Tipema TOMe KAKO je WapcKa BACT, Borehu pauyHa ise J, Kopauesnh, Mapzunaauje 3a apxeosoeujy u uciiopuyy ymeiinocie panoz cpedwee sexa II, 36opHu Dunosodcxor axymteta VIIT/1, 1964, 113—114. (cxp. Kopauepuh, Mapeunaauje 11).248 SMCTOPHJA LIPRE POPE Mpuje cBera 0 CoNcrBexoj Kopncru, Hanasvia y NojequHuM Nopeckum cHCTeMHMa HajiijemcxoqHHje u3ROpe cBOjux Npuxoga. Hesaisaguja Hopua Tox [noxnenajanom crsopusia je norpeby 3a yOuparem nmopesa y HaTypu,'’! Koj ce WO Taga cakyIImbao camo Tipema noTpe6u wa ochoRy nojequmaune napere onpenGe 3a ompeleny npopuanujy. Duoxnennjatosom pedopmom opaj mopes (annona) ce ycerasbyje H y3HMa Ce OJ] SeMbOpas(HHYKOr CTaHOBHHWTBA, HIM Of OHOT AMjena rpaucKOr Kesha KOjH je HMad 3eMJbY HeTIOcpeqHO OKO rpayona. Tlopecry ochopnyy uma je ogpelena Toppumua 3emsbe (iugum) u yopjek (caput) Koja je o6pahyje — semmbapnua uw riapa- puna (iugatio 1 capitatio) —- c THM UNTO Ce »KeHCKa pagHa CcHara pauy- Hana Kao nosa MywKe. Jfa GH ce MOrao HaILIaTHTH Topes Ha 3eMJby Ciugum), aiopao ce mpoxaiu uopjek Koju je OOpabyje (caput); crora je BACT TexKHNA Wa pasHe HAaWMHe Aa BEKe TOBjeka 3a 3eMIBY, UAMMEe je cmoSoya KpeTama semMsbopagHHUKor craHopHumrsa Guna jaKo orpaHnueHa. Mjepewe 3emzbe wu Opojame paqHe cHare Bpileno je MIpwO CBaKHX Wer TOMA, a 3ATHM Y YMKIIYCHMa OW MeTHaecr roqMHa (indictio). Snoynorpebe Koje cy BpureHe y oBUM IpHKaMa 6nJIO je BpNo TemKO ucnpaBnTn, a jequBH npaBnn mjek — superindictio — Morao je za Gye cipopezeH camo yapcKom HapenGom. Tlopes y RaTypH ca6upasia cy custom (manus) mopesHmyn (susceptores) a yrje- pHBaw Nopesa (exactores), wITO je crsapamlo MoryhHocr 3a caMoBo- Jee H HAcHBA. Ouurmequo je 7a je OBHM Mopesom — aHOHOM 6uJIO ontepeheHo camMO CTaHOBHBLUITBO IWIOAHHX O6sIaCTH, a TO T1pakTHUHO y TIpesanucy 3Haum yrmapHom mmmpa obnact CxagapcKor jesepa Ao ykne, oxonua Jhetta w nexommko Behux Nossa, Ha TIpHMjep oKO qanaumer Bapa u Haxwnha. Octamm KpajeBu, Koja cy Oust cro- yapcKH, Imahamu cy Mopes y HaTypH no rnapH (capitatio humana) HO Fpay croxe (capitatio animalium). Y [Ipepanucy je opaj mopes o6yxpaTao Haj6pojruju cio} crasoBMMuITBa. Tlopes y Hopny onrepehupao je H rpaicKO CcraHOBHHUITBO, Tpropye mu 3anarinje, HapounTo Beliux rpagosa (CKagap, Jbem a Jlykma), 4 Kao auri lustralis collatio Hammahunan je y anaTy of Bpe- mena Konctantuna I, 3a Banenranujana III (425—455) opom mopesy Tipwxonat je Topes Ha mpomer pode on 4% — siliquaticum, tj. jequa cHIIMKBa Ha COMMA; Taj mopes je NpHkynvbao moceOan uoOpesHuK (comes siliquariorum). Kopjennre petbopme mopeckor cucrema wapejeHe cy 3a Braye uapa Anacrasuja, (491—518) #70 y KOpucr rpagckor CraHOBHMLITBA, @ Ha uirety ceockor. Hawme, yxunyr je auri lustralis collatio, am gaTO @HOHa Bulle Huje CKYHbaHa y HaTypu, Beh y HoBuy. Opaj HauHH CaKyIUbaba aone jako je OlTepeTHO CeocKO CTaHOBHMUITBO, KOje je BEOMA TeLEKO JOTa3sHN0 WO rerowor HoBLAa Uponajom cBojux noGapa, HapoUKTO y BpujemMe Hecpehenmx panna Kakee cy Oniie u3asRaHe roTcKom najeayjom na IIpenammc. TIntawe ce mocransa qa Ju je oBa pedbopma Moria yonuite y V eujexy 2a ce cipowege y Npenanmcy. 41 T, Ocrporopcxn, Meiiepuja Busantiuje, Beorpag 1959, (exp. Ocrporop- cxu, Hetiopuja Busanitujey, 58 wa.PHA OPA ¥ TOBA PHMCKOr WAPCTBA 249 Beke teutkoke y exonomuja Pumckor Wapcrpa uaaspane cy kkepaizaynje HOBa. Y KacHOpHMCKOM LepHony Guo je y BULUe Maxona Toxyluaja fla ce pedbopmama HopuaHor cucTema Crane Ha NYT OBHM Kpusama. Og auauaja cy aBHje pedbopme Hopna. Hemro npuje nero muTo je Tipepammc uzqeojen 3a Braye yapa Dmexnenujana of mpoBuH- yuje Jlanmayuje, 295—296. roqune usppurena je pebopma HoBra TakO WTO je BpHjeqHocr saaTHOr HoBYa (aureus) noBehana of 70 na 60 Komaya wa jéefque cbyutTe anata, WOK ce cpe6pHor HoBa (argenteus) u3 jeque dbyHte cpeOpa 7o6ujan0 96 Komaya. Tlonehawe sprjequocru SaTHOr HOBWAa HOBeO je WO onaqalba Herose UMpPKyNaHje H Harior nopekawa 6poja curaujer HoBya KoBaHor of G6unoHa (MjelwaBHHa cpe6pa wu Gpouse) — follis y rexwHM of 9,72 gr w On GpoHse y TexXHHK og 3,89 nw 1,3 gr, Taxo ga spnujequocr dynte anata n3sHocH 60 aypeyca, 1.200 ¢posmea, 9 600 cpener cuTHor HoBHa, a 48.000 Haj- cHTHHjer 6pousanor HoBra (minimi). JacHo ce camo Mo ce6u pa3y- muje Jfa ce yonnjeyq HegocraTKa amara Tinahawa y HajcHTHHjeM HOBLY Hucy Bpma Gpojamem, seh mjepemem, ‘MITO je Kpajme oTeKao WEpKyayujy HOBya Ha Tp»xKMUITY. [[pyra ucro tako 3HayajHa pedbopma HOBIIa O2Urpaia ce 3a Bae Koucrantuna I. la 6x ce woBehana yAp- Kynayyja sIaTHOr HOBWa H oNaKINaa MaHnoynaguja y mahay, OBOM pedbopmMom cMamyje ce BpHjeqHoOcr 3naTHOT HOBIa Ha Mpen- AMoKNenHjancKy BpujeqHoctT — 72 KomMaga u3 dyute 3ata. Hopu HoBaly 1061nja ume comm (sollidus, vouicpa), KacHMje Mepriep (Sxéprugev), WM TexaK 4,48 gr snata. Pedbopma cpefpnor Hosna naspurena je 313. roquHe u yBeqeHa cuiukea of 2,24 gr cpeOpa y HOMMHaNHOM O@HOCY on 1:24 mpema anarHuKy, Te je anaTo GHI0 WBaHaecr MyTa CKyTUBE om cpe6pa. Tpeha pedbopma cnpopegena je 38 mapa Anacracuja 498. TOMHe; OMe je HSBpPIHcHA KoHCOMMAaNHja GpoHsaHor cbomuca upema cpeOpy. Hajcurauju 6poHsanu sosay raja onaga yo 180—210 Komaya Tipema commay, @ KacuHje 40 288 Komaya, Tako ya ce 3a yHTy 3aTa no6uja mpexo 20.000 Komaqa HajcuTuujer GponsaHor Hoprya. Onaj cucTeM HOBYapcrBa ocrao je TpajaH y Busantuju cpe yo XI Bujexa.? Y jasuum 36uprama CP I[pue Tope u apyrum (Semamcram my3ej y Capajesy) Hanasn ce cacsum maim Opoj upamjepaxa Hopya IV—VI Bujexa, 32 xoje ce ca cnrypHomthy Moe ycTaHosuT raje cy Habenu. Hopay nahew lpysmkom wajnosujux HcKonasama y Dyrbu nuje 20 cays oOpabes, Hutn nyOmnKopau. Taxohe Ha Teputopuju Mpesammca, Wi Ha TpaHHyama npoBuBnuje, Huje Habewa Hujemua Beka OcTaBa HORTA oBOr Nepwoga, Koja 6m Aaa Gowu yBHY y WEpKyslayajy HOsHOpAMcKor HoBia Ha TepnTopuaju [Ipepannca. [Ipema opako ockyaHOM matepujany ue mMory ce Jonnjera curypHujH saupyuyH. Hazasu HoBya yormTe cy pwjerku y [Ipesamcy a Boxu Koropcxoj, Koja ce Hana3smta Ha rpaHnijama T{pesamaca. Jo manac je mo3sHaTO camo IlecT mpumje- paka giarHor Hosna: Banenruanjan II (375—392), noxanuter Bezem— Haxumh, coma; Xonoprje I (395—423), noxamatet JIynsba, smat- yak; JIap I (457—474), nenosHatTn noxannter y Kyun Haxumhxoj, co- 482 Hero, 60—61.250 HCTOPHJA UPHE TOPR sma; Pomynye Ayrycrynyc (476), noxamater Kymbop, cemnconug; Jycrma I (518—527), noxanurer Pacan, conan; Jycrnmnjan I (527—565), oxo- Juwxa Haxumhka, comma. panukom crapnjax ucKkonaparna y Dyn Ha- Jeno je u3 nepuoya Iuoxneunjan—Xovopuje 143 Komaga Hoya on Hojax ce 57 nvje Morno onpeguTn. Ha xanocr, mpH ny6unKOBaby HHje O3HaueH MeTall, KOBHUYa, HATH Mjecro rgje je ¥ OKBUPy rpaga o”pe- Heuu koma nahex. Hajcrapaju najenm Hosa je napa Dnorneryyjana. Y IV sujexy Haj6pojauju cy pumjepyu yapesa Koucrantuua I (306— 337) u Teogocuja I (379-—395). Taxohe cy prjeriu 1 Hanasu 6ponsanor HOB 3a HcTH nepHox. M3 Pujeuana (Sallunto) noruye jeaua cpenma 6pousa Koncranynja Xnopa (293—306) w yenje cpeazme u Mane 6ponse Koucranraua II (337—340), a a3 Cryne a Ospaimka kon Hukumha no jeaHa nenuKa 6pousa napa Jymmjana (361—363). Y Tyxeu, mpumxom uickonanama jou y XIX pujexy, wajmnahu KOHCcraTonanH KacHOpHM- cKH HORaW jé Wapa Xovopuja I (395—423), xao un na Mrany y boxn Koropckoj, 40K, Ha npumjep, y Enugaypy HoBar cexKe 70 Braye Napa Poxe (602—610), 2 y Hapoun, y ocrapy uexe ene Yp6une, Haber je Hopay ox Jycrana I go Tu6epuja 11(578—582). Hemro sehy apn- jeanocr 3a pacujeraname npo6zema WNpKysalH je KAaCHOPAMCKOr HOBTa Hajy Hanasa caceum cutyor Gpoxsanor wopna (nummus, voUwpoc) 13 Bygse. Hafjexu nopam ce Kpehe of napa Terpuna (267—273) no Teogocuja II (408—450). Upumjepun Hosnua u3 III sujexa cy mano- Opojxm, cpera Tpu, OK cy on ua IV Bnjexa naj6pojanjn (35 Komaya) a Meby Huma Hajpuile ux je KopaHux 3a Blane yapa Teonocuja I (379-—395). Hopyu u3 V sujera cy ManoGpojxn; octasa 6 ce 10 HMMA Morya Jaraparu y cpeuany V Bujeka, HO kako je y nCTOj ocraBn Ha- heH mw Hopam rotcKux Kpasbepa Teogaxaga (534—536) un Torune (541-552), mujena ce ocrapa MOpa aTHpaTH Yak y cpeqHHy VI BHjexa. Cama mojapa OBakO CHTHOr KaCHOPHMckor HOBYa je CBje¢qouaHCTBO BeJMKOr CKOKa BpHjeMHOCTH 3ulaTa u Werope pHjerkoctH. Hopary je TOMKO CHTaH Ja Ce OUHrAEMHO HHje Gpojao, Hero MjepHO, jep ce mHE~ ropa TexxuHa Kpehe uameby 1 yo 11/2 ge Spouse. Y IV Bujexy, wiro ce Taye Hoprjekna HoBya (KOBHHYe) Koj je wapKyacao y [Ipesamucy, mpumjebyje ce npetom. Ha upumjep, panija wapexm Hosa Haber y dyxn y Hajpehem Gpojy ciyuajesa Konan je y Cucky. Ox IV pujexa TomMAMpajy HOBOM ucTOuHHxX KOBHUNa: uapurpaacke (Teopocnije I, Apxaguje, [yxxepnja, Jlas I, Jycraa I, Jycramnjan I), comyucre (Banenruunjan I, Teogocuje I), anrnoxujcxe (Epgoxuja, xena Teo- gocuja 11). H3 xopmaye Cacak nosnara cy camo yBa HoBunha: Teo- Tope, *xexe Koncranumja Xuopa, u Teonocuja II. Ilro ce mye sanap- HEX KOBE, HMa jeqaH npuMjepak Hopya kopaH y JInony (Prasuje Burrop) H jeyan y HeKoj HrasMjaHcKoj KoBHANH (Pomyzyc Ayry- cTystyc)*, iss Hamas KacHoaHTHuKor HOBTa CacBaM CY Clopaypuno ObjaeeHRann & pujeTko cauyBaHH y japbHHM 3sGHpKama. B. Mufiro, On the Roman Town of Doclea in Montenegro, Archacologia LV, 1896 (cxp. Mufiro, Doclea), 51; J. Mzopuh, Nalazt starog rimskog novca « oholini Niktiéa, Glasnik Zemaljskog muzeja u Sarajevu (ckp. Glasnik Z2MS) XI, 1955, 209, J. Petrovi¢, Numizmaithi izveltaji, Glasnik ZMS KI, 1956, 97-105, Ho6uo cam oGanjenrreme ya je y Lyx cayyajno 1966, ro-PHA TOPA ¥ TOBA PHMCKOr LIAPCTBA. 251 TOTH HW NPEBAJINC Satiaduu Totiu 36or anoynotpe6a u HaCHIHMUKOr NoNamama BusanTujcKor 4HHOBHHUITBa HPWKOM yOupawa mopesa, Kao H 360r HeyaBama Wo- Mohv y HOBLY H xpanu KOjy je uapcKa Baya cOchana Sanaguum To- THMa Kao HakHasly 3a BOjHYy cI KGy, OHH cy ce noSynHun 395. roqmHe y nposumuuju Me3njx nog caojam sohom AnapHxom H KpeHysM Ha Be- JIMKH TOxoy NO Toy suyune Wapurpaga. Onatne je mpogop Sanagnax Tora umao mpexo Maxenonnje 3a Tecamajy. Tocmuje seogmyaue Gurne ca Crymmxonom, Bojckosohom Sanaguor Pumckor Llaperma, xox Jlapuce, Ganagnu Torn ynagajy y Beornjy, saysumajy Arnay H npeko Eneyce u Merape mpogupy Ha [lenonones. Comune 396. oczo- jenn cy onycromena crap rpukn rpanonu Kopunr, Aproc 1 Capra. Tipemas 3araquopumcxe rojexe nog Crumuxonom u3 Vrannje y paxy Mpecjexao je nyt Sanaguam Toruma, u onn cy Gum onkomenn Ha BucopaBHa “PoKxoe y Emmcy. Tlocmmije mosmaueia Crmsuxoua ca Bojckom, Sanagan Tor ocgajajy nposvmyuje Crapx u Hopu Enup nu raxo nadujajy 400. roguHe Ha rpanuuy Iipesanuca, Tnauxame # nyctoueme Sanaguyx Tota y Crapom u Hozom Enmpy nupumopano je Buafy apa ApKaguja qa gomnjenn Anapaxy THTymy magister mi- litum per Illyricum, ga my maha rpHOyr y Bugy mare, a 3anaqHo- FOTCKHM BOjHMIUMAa ya Faje xpany u opyoxje. Ho, yOpso je yapena ammgiomatuja ycujena ya tloKpene Sanaque Tore wa Viramiy, y xojy ona yuagajy npexo Jysmjcxux Ama 401. rogqune.+ Y Hramjn Sanagun Toru macy umaam Bojuor yenjexa. Nocauije Heotyune GuTKe Kon rpaya Tlonenua (Pollentia) x gpyrux mopasa Crannxon je ycnmo na HareBopH Sanaque Tore ga ce ppaTe mpeKo Jyamjcxux Amma y Mompux. Taga cy ce 403. rogume mo Apyru nyt Sanagun Torn ca Anapaxom nojaswim na rpanunama TIpenannca y Crapom n Hosom Enupy. Uap Xonopnje (395—423) je 403. ronune 6v0 TIpumopaH ya moTBpAN Anapuxy TuTymy magister milirum per IWyricum. S3anaquHo Pumcko Uapcreo je Kopucrauo Sanague Tore y cBojoj pasrpanaToj axumju 34 mpuxmyucwe Mmpuxa Sanagy. Y ty capxy je CTHmHxon saKsbyuMo cnopagym ca AnapHxom ¢ THM ma ce Sananna Tora spare y Crapn u Hosx Enmp, aa Tamo cayexajy Ho- mmve nahew snaruuk Jycrama I wan Jyctimmjana. Tpema canm Mo cana nosHaTim H@S4Ma OSHOPAMCKor HOBLa Ha TepuToprjH Upepamuc nu y Boxa Koropcexoj, cra- TMCTYKa HEroBor Kperawa Onna 6n cmepeha: WMonsemjan 2 xom., Maxcunmjart 3 xom., Koncrammaje I 1 xom., Maxcusun Jaja 1 xom., Jimmie 1 xom., Koucran- mu Ix Jenena, Teonopa u Paycra 21 Kom., Kpucu 1 xom., Jlemmamaje 1 Kom., Koncrantan II 9 xom., Koucranc 5 xom., Koncranmuje If 7 xom., Yp6c Poma, Koxcrarrunonomic, Ylonynye Pomauye 9 xom., Fymmjan 3 xom., Jopnjan 1 Kom.» Bayterrujaz I 1 xom., Banenc 1 xom., 'parmjan 2 Kom., Banenrujan II 4 xom., Marnyc Maxcum 2 Kom., Daannje Buxtop 4 kom., Enremaje t Kom., Teoxocuje T uw Darmna 23 xom., Xonopyje 3 kom., ApKamaje x Eygoxcuja 6 Kom., Teomocnje Tn Esqoxnja, yaxepuja w Pana Wnaunguja 5 xom, Pomya Ayrycryn 1 Kom., Jycron I 1 xom., Jycrummjan I 1 vom. 244 OcrporopckKH, H. M.252 MCTOPHJA LIPHE ropa BOpUKyMEeHy Bojcky Ganaynor Llapcrea, Koja je rpeGano na ce oy sobersom Crusmxona ykpya y Bpwxavsujy. Torahaja na Sanany OHeMOryhnin cy ony sajeqHMuKy axgujy. Sanagan Tora, Koja cy ayro uexanu y Enupy, Kpehy nonono npexo Hopuxa 3a Mtannjy a Tame sayBujek Hanyluitajy BankacKo momyocrpro. Ilo xoje cy mjepe Sanagun Toru nmaukain a mpogupann y TIpenannc, u3popu xe Kasyjy. Ucro taxo Kpatkorpajan Gopapak 3a- nagunx Tora auje morao ga OCTaBH HeKH CHrypHHjH apxeo/lUlKH tpar. Wro je najmnahu Horan, Koju je naben mpwivxom ucKonapama yime, u3 Bpemena Baye mapa Xonopuja (384—423), mooe ce mpu- nMcara HecTaOH HEM NpumMKaMa Koje cy 3a coGom OcTaBHJIN TbauKa- WKH ylagu Sattayuux Tota. Hetiounu Tomiu TIppa nojasa Mcrounux Tora na rpanniama [Ipepanuca ogu- rpaua ce 459. roqmue.>* Tap Jlap 1 457. rogue orxaaao je Ucrousam Toruma cy6cnauje, Te cy on onycroumiu Vanpux, 3ay3ema nojequne rpaqose, npogpam y Hosa Enup u onmaukann [[pau, ann cy ce 6p30 cMopa3yMjeqM ca mapcKoM Blagom M moBykKiuM y Tlanonnjy. O6nacr iipaua u pehu quo Hosor Enupa Gunn cy mo_pyuje KoroHMaaryje Ucrounyx Tota, raje je sjepopatHo Guo u rparopa Sanagaux Tora. Tlourro cy ce ycrammm y Jomoj Meanju Kox Crumropa (Novae), Uctounn Lorn cy y pary ca yapem Serornom Mog cgojum Boom Teo- mopuxom 478. roqane Mpogzpau onet y Enup, rije cy ce w Hacemwm ono Tpaua. Y Enupy, xox Jamune, Tonomum [étisote je Tpar HAMXOBOr HacebaBara 5 Hcrounn Toru cy sjepoparao ynagaim y Hpesanuc u3 Horor Enupa, uv moxga ce nactanuam y oxonmHu CKagpa, ogaKne nmoraue (qoKanuTer Hero3HaT) jeaHa jROCTpyka GoraTo yKpalieHa Korraa ca nmonyyparuM KaMemem HM TjlagaMa TOTCKe MHUTCKE Iruye (gipaete), Koja MO CBOM J[¢KOpaTHBHOM CHCTeMy OJTOBapa MCTOUHOTOTCKOM Ha~ xuty*? (ck. 13.). Moskga je 4oKa3 o Gopasky Microusux Tora y oxo- mmnu Cxagpa cramonoruja umeHa an6aucKor maemena Xoru, a cje- BepOHCTOUHHM crpaHama CKagapexor jesepa (oGmacr Xora, Xorcna BHpoeu na CkanapcKom jesepy — JIvkerm u Xornt), Koje eka du- HOI0sH HsRoRe v3 Goth. Tlocauje yOucrna uapa Jynuja Hena y Canoun, Ogoanap, rep- MAHCKM Boba Hajamunukux Tpyna, cyBepcHo je Bragao Mtanuajom u 3a 5 J, Kopauepuh, Apxeoaoeuja u ucidopuja sapsapexe Kononusauuse jyncHo- caosenckux o6.zaciliz 00 IV do iioueiixa VII gexa, Hop Cag 1960 (cxp. Kosauepuh, Kosonusayuja), 23—24. 168 X. Bapuh, Tunesuciiuuxe efiyduje (O repManckam TparoBuma y j¢3HHMa MpecuOBencKuX CTaHoBHMKa Banana), Capajepo 1954 (ckp. Baprh, Tunesuctiuuxe ctiyduje), 79. 437 Kopayesuh, Kosonnsayufa, 24, ca crapajom autepaTypom.UurHA OPA Y JOBA PHMCKOL WAPCTBA 253 mpuje rommne (480. qo 482) sayseo unjery Jlanmannjy, raje je yuBperno cBojy aaacr, Ornop koju cy mpy>xune yOuue Jynnja Hena, Oxsuy u Komec Buatop, 6uo je KpaTKor Bujexa. Ogoakapopo sayseke Tanmanuje ume je nenocpeyuy onacHocr no Hcrouno Lapcerso, Cx. 13 — Torcka Korga w3 oxonuHe Craipa KOja Ce MOPIa YKIOHHTH jeqMHO BjeMTOM j{MILIOMaTHjOM, CynpoT- ctapbamem Mcrounnx Tota Onoakapy. lo naronopy napa SeHoua ic vounn Torn, toy Teoxopuxonum solcraom, Kpehy 488—489. roqnue upeko IlaHonnje 3a Mrannjy, raje 3a KparKo Bpujeme yHuultapajy Onoakapospy ap kany. Teogopux, mak, cmatpajyhu ce mernTHmHHm HaCJbeHHKOM CBHX semMasba KOje je Ap»yKao Onoanap, gayanma Beoma mako uw 6p30 yujeuy Jlanmaunjy, raje je ucrouHm map ocrao camo Ho- Muna cypepen. Tom npamxom Mcrousu Tora yxsyuyjy y cBojy UpxKaBy salagque Norpanwune oOnacru TIpesanuca oxo Huxamha 1 nerounH yuo JammMayuje (Boxy Koropcry). Pumcxo, yrspheme castrum Anderba, sa soxamutery Mourra- Huna Koa Huxmuha, y opm gorahajuma je sjepopaTHo onycrjer0. Hajmuahu apxeonommn nasa3 Ha OBOM JOKalMTeTy je jeqHa pubyla us TV prjexa, Koja normye us cKemeTHor rpo6a (cx. 14), Cpeqme- Cx. 14 — JIkema rGvata w3 Mourranmtue (Anderba), IV sujex RjeKoBIO ume Huxmuha — Onorourr (Anagastum) usBeneno je on immanor rorckor wumMena Anagast, Anegast.* [I[pomjena nmena moje- WAMX HaCeIbeHUX Mjecra Hajyeuthe caujeyqH Tocumje Mpomjevne mjecra camor Haceyba. Kacrpym Anaracr HanasH ce y camom Huxuniiy. +8 K, Jupeuex—J. Payonnh, Hemopuja Cp6a, Beorpay 1952 (exp. Jupe- vex, Hetiopuja Cp6a 1, 30.254 MCTOPHJA UPHE FoPe Ha opom mjecty je y kacHopuMcKOM HepHoyy, Cynehu 10 Haslasy comma yapa Banentunnjana IL (375—392), 6an0 HeKo cMopeqHO yTepheme, Koje cy Mcrounn Tora npowmprwan 4 Aan my cBoje ume, HajBjepo- BaTHHje TIpeMa KOMaHslanry (comes) KOjm je ynpasmao wm moa rpaquo HORM Kactpym. Cas kacTpyM To JIOWMem HaunHy 3uqawa, HA Opsuuy, onroBapa HaUlthy suqama KaCHOaHTHUKHX yrephersa (cK. 15). LIE: ey L4 Cx. 15 — Anagastum Oxaksa rpaunuHa cytyanuja usmehy HUcrounororcke ap Kane vu Ucrounor Ilapersa Aopena je ga ce Jkyxsba Halima y O1Ha3uHH rpa- HBye Mpema Totuma. Taxo Xueporie y crom reorpacpcKom crmcy Synecdemos (VI sujex) ne rowopu o Cjepeposanazunm Aajenopuma Hposunuuje perasme jep cy ux uajpjeposaranje papa Ucroum Tora. Apxeouonmn Tparone toxxapa y WuBH1HO} Gash Ha cpopymy Uyxne vu nopas6ujanny u no yujesioj rpabesuau HamjepHo pasbaryann UpkBely KaMeHH HaMjemTaj (Ha puMjep, BeNHKM KaMeHH KpcToBH) y cakpannoj Gagne A Mory ce qoBecra y Be3y ca NpHBpemeHuM ocnajamem Tyne 489—490. roxune on Mcrounnx Tora, Kaya cy oun, Tocunje ocpajawa pamcKe npopnunnje Jlanmaunje, naGwstu 1a rpasany Tipesanuca, win cy HCKOpHcTuan KaTacrpocbasHia semmorpec 518. POAMHE 3a CBO} WbAUKANIKH Woxod Ha JlyKmy.LCHA OPA ¥ TOBA PHMCKOP LAPCTBA 255 Y mormeny cuctema ynpase Ucrounn Toru mano mujerajy 3a- TeyeHo clalbe. YnpaBHH UeHTpH OpraHnsopana cy y Cupmujymy 4 Canoun, raje je cjegumte rotckor Komeca. Tosnat je Guo Komec Ogsun sa Braye Teonopuxa u Atanapnxa y Canonu. Teputopujom KpcTape MojeauHH KoMecu ca onpeheHum sananuma. Kako je unjena teputopuja Jlanmanuje cmarpaHa Kao Kpasbenckm mocjen (patri- monium), mopes yGupa comes patrimonium, a 3a cneuujatue nopese, Kao To je siliquaticum, ogpehyje ce MuaHocT ca cneyMjanHum 3a- WaTKOM, Ka0 ITO je Kpazb Teogopux mociac Komeca Cumona ja ca- KyTH OBY BpcTy Mopesa mM wa NO YHYTpauHocrn TpaKH rBoszeHy pysy. Y mpumopcrom nojacy 6ponapcrso, prOonon WH comaHe KOH- Tponucanu cy ogpehenu TpnuOyHn (maritimorum). Ws ucnpapa Teogopuxopux ce 3Ha ya cy Acrounn Tom ogysu- MIA BeVIeNOCjeqHHNHMa jenny Tpehnuy 3emipe (tertia) un MpucBajaun je 3a cBoje onmunuKe. Marnena ga je Ucrounnx Tota 6n10 penatupyo MasIO, H TO BHIUE Kao BOjHe Nocage Mo Kacrpymuma, raje cy Gunn oniTpo H31B0jeHn on MjecHor AOMOPOZAUKOCL CTAHOBHHILITBA Y CBAKOM Trorsleny . Aramapux Teosaxan Burarnc Tornna | (526-534) _ G34—536) (536-540) . G41—552) BHHHIUA HMOTCKO | MOJIPYIIAHE | BYOBA koa Buxaha TOJbE | kon Kancaxapa, | (2 Kom.) HMOTCKO IIOJbE | BYJIBA (2 om.) Herpa i JIABUAH-TPATAIL HAPOHA Ha yuthy Heperre Mijecta wazaga ncrounororcRHx semisiliqua Pagsaka je Mocrojasia Hy njepcKom norueyy. Torn cy upeko cpor mppor enmuckona Yodprie Tpnmnin xpauihianctso y oOKy apujacKe jepecu, Kojy je mpononujerzao Apuje nz Anexcauypuje, He IpH3xajyhu jeyt- HAKOCT Oa H CHHa H THMe Herupajyhu ya je Xpucr Gor. Ilro je jou BaKHHje, apHjaHcKa jepec, HaKo ocyhena wa Hukejcxom caSopy 325. TOAMHe, OAPKaBasa ce u Aasbe y oiTpoj Gop6u ca yapcKoM Byattthy 1 geaHHuOM UpKBOmM cbopmapajyhu cuojy upKBeHyY oprakusannjy wu HoceGHe ypKBCHe ommMmTMHe, Kao y Callonn ruje Hanopego ajenyjy NpanocswaBna W APHJaHCKa UIPKBeHa ONUITHHA. Tnje cy ce Hanasusre jaue Haceo6une Microunmx Tota y jlamma- Mj He SHA Ce, Maga ux je cHrypHo 6nu0, jep Tlpoxonmmje onucy- jy rorcKo-Bu3anrujcxe Sopbe 535. roquHe HaBoAM fa je Nocumje Nopsatema rorcKor Bojckorobe [puna wuaantnjcKm Komaigant Kou- cTaHTMH ycuno fa mprjo6uje cee Hcroune Tote Koju cy cranopamm y Hanmannja u Jin6ypuuju. Mam Spoj apxeonomkux tparona Uc- rouHHx Tora HHAKUMpa a OHH HHCY rycro Hacemman Jasimanajy, H KaxO Cy MCTOUHOrOTCKM Hallas MO MpaBHiy NO KaCTpyMuMa, jacHo je aa cy Mcrouna Toru, y creapu, camo BojHHaKH spasm Tepen. Taro jeaqho yropnuTe Ow0 je wm yTepheme y Anaracry.256 MCTOPHJA LIPHE TOPE Hanasu ucrounororcKor HoBua Takohe cy pyjerKu, alma Tpeba ucrahu 4a ce OHM japsbajy u noctuje 535. rogune, kaga cy Ucrounn Torn npaxrauno usry6unu Taimayujy. Oa Hanasn Mcrounororcior HOBIa TOBope O TproBauKHM Be3aMa ca MCTOUHOroTcKOM Mramjom nameby 526. u 552. rogwne, a He 0 HCTOUHOrOTCKO) KONOHMsalAjH.!? UPKBEHA OPTAHH3ALVJA Ucroumaukn KyJITOBH, KaKO je Beli peueHoO, CacBHM cv c1a60 mocpjefoueun y mpopunynjx [Ipesamuc. Y nutawy cy Kyntopy bora Marpe, Jynatepa Jlonmxena u Cepanuca un Visnge. Mehy pesurujama Koje cy qoute ca Heroxa y camom rpaay Tyke umamo ycamiben Tpar jynausma y IV sujexy. Ha 3anamHoj ne- Kporlou rpaga, mebhy ocranum rpoGosuma y KOjuma Ce Bjepeka mpa- MaqHOCT CaxpareHHX He MOXKE OAPEHUTH, HCKOTIaHa je jena rpobunua ca @peckama. H3Haq riaze noKojHuKa wicikana je Mpegctana cep- MOKpakor jeBpejcKor cBHjehmaKka ca nrHuama. TlogaTax je ycamMsbeH wa OM ce Morao H3RecTH 3akJbyuak O TlocTOjaly jeppejcKe onuiTAHe y Fyremn.16° Xpmuhancky upKreny oprannsayyjy y Mposanynja MWpesasc MOOKEMO Ja TIparuMo Ha OCHOBY IicanHx wsBopal®! y apxeonomKe rpake yrulaBHomM camo y apa rpana, y Cxagpy u [lykspu, ca nenocpeqHom OKOAVHOM.’® Bat OBNX rpadoRa apXeO.IOWIKH MORAN CY BPO OCKY AHH. Tloswaty cy ocrani upkBenux rpabepuna y Byummy, Konoypaty, a rpaqwHu Kom cera Maptnunha Koa Cnyska, a y Boxu Koropexoj y Koropy, Bajenoj, Towoj Jlacran 1 Karrie va Jlyurina. Xpulwhanctpo og I go cpegune III sujexa Gu-10 je camo cno- payiruna nojana na jaypanccoj oan. Y nposuunyjy Tpesamic naj- cTapHjm Tpar xpumbaucrpa Hanasi ce Ha jemHOj HaArpobnoj cream n3 pyre nomosnue IV pijeka us Kosoppata, Kojy Hexu Vurus nogwxe cBojoj majuH Hu KeHH (O6je ce sony Secundona) vu ceOu 3a »KHBOTAa (ck. 12). Ha osoj cremm omaxa ce cumOno3a u3mehy Maraycrea Ww xpmiwhanctaa y nopogumu. Hatiuc y rome ce nomume Bypyc ca Maj- KOM 1 OKCHOM ToumBe yoOmuajenom maranckom opmyziom D(is) m(anibus) s(acrum), anu y THMMaHy cree Ipukasane cy yerHpH cbH- Type ou KOjux je Kpajwma Zujebo omvojena og ocrammx Kpcrom. Moe ce npetnocrapnTy 7a je derBprn atau Bypycone nopoznue Guo xpu- iikaHHH, Te Ce 3aTO He TOMHHe y MaraHcKo} dopmym natnuca.)® 189 Kopaucamh, Kasonusayuja, 24. so A, Cermanovité — D. Srejovic, Jevrefska grodnica u Dukijt, Jevrejski almanah, 1963—{964, 56—62. 14 fsa mpobmeme upkBewe scropuje ocHopHa je crywya B. Sania y R. E. XXIJ/2 1109 Praevalitana. Vanopu cy yraabHom nalicka kopecliongzenliaya Koja je nyOnuxouana, yHonmKO ce oftHocn Ha IIpepanuc, vy M. Sufflay, Acta et diplomata res Albantae medtae aerate tlustrantia 1, Vindobonae 19t3. (cxp. Suflay, Acta Albaniae 1). 282 Ynop. P, Sticotu, Die romische Stadt Doctea in Montenegro, Schriften der Balkan—Komission VI, Wien 1913 (skr. Sticotti, Doclea), 209, 149 Kopayennh, Mapua mre 11, 113—th4.UPHA TOPA ¥ NOBA PAMCKOT I[APCTBA 257 Tek og cpeyune TIT sujexa umamo curypHajnx Bujecru o oprann- 30Ramy XpulihancrKax OMMMTUHa, u TO camo y Canonn. IIpapa u uppera oprannsayyja Tek ce dbopmupa mocmmje Musayckor equKta 313, ro- quHe, 3a BpHjeme eMMcKOMOpama camonuTaHcKor emmcKora Tipama (Primus), nacme7MKa W cHHOBYA enucKona Jyjma (Domnius), Koju je Guo noryOmen 304. nam 325. rogue 3a Bpnjeme BenuKux Jtn0- iienjaHosnx mporona xpuuthana. [Ipema ommtem cucremy opra- HH30BaIba XpHIhaucKke ypKBe y Pumcxom [apceray, y cpequurry upo- BuHuMje copmupa ce apxuerucKomnja (Hay6ucKkynuja, MATpoTOMHja) ca KOTUMBeHHM enHcKouAMa —- cycbparaHuma y rpamopuma. Karo je Tipesasmc jom 3a rage yapa Jmoxneunjana 6u0 ogRojen of pumcKe nposuumuje Janmannje, canonutancka apxncnacKonmja oGyxpatama je camo rpayone tO Bye, a He jy>KHO Of He, Te IIPeMa TOoMe KacHHja ayksbancko-enuckoncen rpagopn (bygea, Yas vu apyra) sucy Gum o6yxBahenv CaJIOHHTaHCKOM I[PKBeHOM OpraHnganHjom UpH weHNom opmupamy. Mchy nommcummyma akaTa caslonMTraHcKor UpKReIIor cadopa us 530. royuHe nanasvo ce mn Burrop, elmckor ,,ecclesiae Martaritannae“. Mako je oO ame ounryieqHO UpeTpiijeno usmjene, Hema BjeponarHohie ga je ucipapxa y ,,Catcritanac“’ unm ,,Decate- ritanae“ Tauna, Te Ja Ou TO CBjeHOUMIO 0 TIOTUMHeHOM OAHOCY KOTOPCKe elMuckomMje Tpema caJlOHHTaHCKO} apxuennckonujn y VI sujexy.' Karo je Cragap 6uo rnanim rpaz mpornnnnje TIpepanuc, maj- upnje he Outu ya je apxuennckonvja opranH3zopaHa y Hemy, ann TeK Kpajem IV sujexa. Kao uppa enuckoun Cxagpa Tomuiny ce y jeqHom nHemy nae Cuprinja 13 0x0 392. roqune Bac(Bassus) 1 Bemy NpHAOTaT enuckon Cenenuje. Tlocrapmba o2 nutame 214 Jim je opaj Cevennmje ucra mHunocr ca Cenerujem Koja ce momutbe mely emackommma Hcrounor Haupuxa y mmemy mane Leaectuna I (422—430) ynyherom norum emmckonuma Vimmpmia 424. roqune u Koja ce jana Kao ,,cpiscopus civitates Scodrorum“ ya Edecnom xonmmry 431. roynue. Y jeqHom mucmy mane Jlapa I us 446. roynme nommmc ce ovaj Cenenije Kao muTponoaur (apxuenuckom). Hpema tome, on 6a mopao ya Baya cKawapCKOM AaPXUCHHCKOMMjOM HpeKoO TeneceT rOqHHA, UITO je Mao BjepopaTHoO, Te he opie, y crrapr, GaTu pujeum o ABHje MAUHOCTH ucror umena: Ceneumje I, capayuimk Bacop ¢ Kpaja 1V pujexa, w Cenenuje H y mpsoj mozopuny V sajera. Hposnuunja Ipegannc on kpaja 1V prjexa Ousia je upHKByyeHa mpedextypx Hecrounor Hnupuxa y Kojoj ce cdbopmupama camocramHa upKBena o6sacr ca cjeanmrem y Coayny, jeanaka m0 camocrasmoctnm Anjevesama Opujest, Asuja, Ilomr n Sanaana Unupyn. Hapo- uATO 3a B.lajyje Wapa Teogocuja I (379—395), xoju je na WoueTKy cBOje BuaKaBnne HMao CjeauuTe y CosyHy, yesMursia ce COJYHCKA HPKBA DO HOTMyHe CaMOCTAMIOCTH 3a CONYHCKOr apxenucKona (er3apxa-BH- 16s F, Si8ié, Povijest Hreata, Zagreb 1925 (cxp. Sitic, Povi cCTapHjOM WHTepaTypOM MW HaBeeHHM KOHTpORepsama. 10s DyHfamenTamia pacnpasa o oom mpobnemy @. Tpanuh, Ocrusame apxucilucxonuje y epady Jyctiunujaua puna $35 200., Tuacuux Cxonckor Hay aor mpyurrpa I, 1925, 113— 133, ca mutepatypom. St)5 152, ca 17 Vcropma Ipue Tove258 MCTOPYJA LIPHE TOPE Kapa) Axonnja. TIpapa conynckor eraapxa Guna cy maTpujapmimjcka Hay, TOApPY4HHM MY APXHCTMHMCKOMMMAa H eMMMCKOMMMa, M cacTojana cy ce Of CaMOCTaTHHX HgfaBaHba DMCIMTIMHCKHX Hapel6u, casMRama Qujeyesannor cnyona y Kome je ersapx Guo Hocuay HajpMute cyacKe UPKBeHe WwIaCrH HM Mpapa y yuecrBopamy u OTBphusay wsdopa ST Canyueme esa PO Favenctigs pyriionpiin Mosse a ee Cr. 16 — Kapra tepntopnije kojy je oGyxeatao couyHcrn ersapxaT Ko apxnenucKonaja Jvermajase Tipnme apxuenuckona 1 enmuckora y uujetom Mcrounom Mampaxy. Oza mpana mmpotesasa cy ce H ua upKBy y ITpepamucy (cx. 16). Mok cosynckor ersapxa, Koja je cpe Bue paca, Hava je Ha omop mehy apxwenuckonuma u exucxortuma Herouxor Mnupura.HPHA FORA Y JOBA PHMCKOU [APCTBA 259 Coop je kopuctHo mana Cupnyuje (384—399) ga ce nojasn Kao ap- Sutap uw 7a ucTaxHe EpamaT Pumcke upKBe Hag Mcroanum Maupnxom, Te ce CTaBHO Ha CTpaHY cOJyHcKOL apxuenncKoMa KaO TaNIcKor ersapxa ¥ cuopy Ca TOAPYYHHM apxXMellMCKOMHMa H ellMcKonuma. On my je MOTHPANG Tipapo ,ga ce yOygzyhe mocnehupama enmcKona He mMOry oSancbaTH 6e3 TIpeTxos[He JOsBOe COYHCKOL emMcKona KAO BPXOBHO MuTpononuta (ersapxa)“. Tlonpyynm emackonat, Hapounto mocmije 395. rogune, Kana je Uctouan Hnmpux 6uo o6yxsakex Heroanum Pamckum Uapcrsom, Zapahe omiyyaH o1nop HaMeTamy WalicKor yTH- uaja Tpeko comyHcKor ersapxa Anuanja, a og 421. roguie ersapxa Pycpa, uw ocnlopanatH mpaBo nan uw ersapxy 7a Ce Majemajy y wpKBene | Bujex CKATAP TLYKIbA BEM ' Iv Bassus # Senecius, oo 392. — | _— | te _ a ej I . Eyandrus, 451. y Senecius II, oxo 424., Maximinas @) | _ : 431, 446. | 451458 @) | __ -—_. 8458 - | | Andreas, 519. i Vv Phocas, 553. | 1 Stephanus, 591. —- non., 592. i Johannes, 597., 599. (2) | —| oe an el fe vil Constantfhus, 602. | Paulus 50 — | Tlonvc npesannraacenx enckona noctope Mcrouxor Unupuna. Laparpagcka natpajapumja je taxobe wacTojana 7a y3 NoMok wapceKe Baye 3aqpyKu BpXOBHy jypucaMKNMjy MHMO COJIYHCKOL ergapxa, Gap y CIOKEHHjHM CIOpHAm chygajeBuma, Uapcxa snacr (equrr Teogocuja II 3 421. roqmue) gana je 3a mpaBo Uapurpagckoj nmarpujapmaju, gor je mana Muokentuje I, npexo mancKor excioneuTa coslyHcuor er3apxa Pydba, noxymlapao 7a OApoRH csoj yruyaj osnambhyjyhu Pycpba 3a crapare 1 34 Mpawo O;yUMBalba 0 upKnama cibenehux Mposanuaja: Axaja, Hosa Enup, Crapa Enup, Kput, J[axaja Mediteranea u Ripenesis, Mesuja, Mapmanuja u TIpesanurana (Markegounja ux Makenounja Salutaris wormagane cy NOX HeTlocpenuy ByacT coayucKe emmcKomuje). Y Cop6u 3a yrunaj nag Mcrounmm Asmpukom J10 HapounTo oumrpe saterHyTOCTH OUWIO je 3a yapurpancKor natpujapxa Atuxa (405—425) u nane Bonncbarmija I (418—422), xao u 3a matpujapxa IIporna (434—447) u mane Ile- aecruna I (422—430) u Cuxcra III (432—440). CrayapcKo-mpepanntancen apxuermckon Ceneyuje IL duo je mpuctamuya [laparpaya 4 MpoTHBHAK cOuYHCKOr ersapxa KaO MalicKor 17260 MCTOPHJA UPHE TOPE eKcIloHenta, jep ce H wemy, Meby ocrayiom AeReTopHIOm eMmuckona Hinmpuxa, o6paha mana [lenecrun I omomumyhnu ra Ha mocmuymmocr npema ersapxy. Illta je Guna cyluruna uHTepHor cnopa coulyHcKor esapxa 1M AUIMPCKMX elMcKona, He 3Ha ce. Wana Cuxct 11] ynosopana natpujapxa T[poxna wa uaTpure koje gune mojequnm emuckorm n3 4HCTO JMUBHK NO6yna u Koj ce OGpahajy memy, naum, Ges rpamate (moTEpme) comyHcKor ersapxa, 34 NoTBpzy cBor u360pa. CmpT mane Cuxcra ITI moxymanajy 7a Kopucte envcxonu Unupuna ya 61 ce eMaHUMMOBaIH Of TYTOpCTBa CONIYHCKOT ersapxa, a Mey Huma H upepamrancku Kep. Cukcrop wacyeguuk mana Jan J (440—461), jenuom nocraHHnoM ynyheHom HIMpCKHM eNHCKONHMa, TOKYWAC je 7a pexa6vimtyje nmomysbant yrmeq comyHcxor ersapxa y Mnupuxy. Oyrosop nam, y Kome ce oyyuHo op6ujajy werona ynytcTpa, of WeceT MIMPCKHX aPXHeMHCKoNa MOTMMCamO je camo DNecT, a “eTHDU, Me~ by muma u Cexemije ckagapcxo-mpenamtanckn, yormite cy yrHo- PHCaiM MANCKY eHUMEIHKY. Y opom Bpsio 6ypHom Tepuony upKeene ucropuje y TIpesanucy ogmurpao ce XanKeyouckn KonnMA. Ha memy Ce Kao YueCHHK IpBy yt jana jeyaH emuckon rpaga [yxme—,,Evandrus episcopus civitatis Diocliae“. Curypno je aa ce opaj moyaTax ognocn Ha Jlyxmy y Upe- Bammcy, a He Ha *purujcxy Dloxnejy, jep nore Exanapa cnnjequ nociuje nommaca enuckona Hosor Enupa. Y To Epujeme je y Cxanpy HajBjeponaTHuje Gua yiparxHena apxvenMcKomcKa KaTeypa Tocnaje Cenenuja II, jep ce ckanapck apxnemucKon He jaByba y cmucky HpHCYTHUX HPKREHHX MarHaTa Ha XasIKeMOHCKOM KOHUMAY, a jansba ce meroB cydparan u3 Tyxne.1 e Cpe mo ompajama ucTOWHeE H sanagqHe NpKBe usasBaHOr Kewo- THKOHOM Hapa Genoua 481. rogue, crame y oxBUpy upKBe Mcrounor Vourpuxa octano je secpefexo y ognocuma usmehy Llapurpaycre TaTpHjapumje 1 wMpcKor elMucKonata, ca jeque crpaHe, H PumcKe xy- puje a Comyuckor eraapxata, ca apyre. Usrnega na cy y oBom Nepwony emmckoru IIpesanuca u nujenor HMerownor Mnupaka npenymrenn camH ceOu H MOcBe camOCTaINH Y ONJIYUMBaHY 0 UPKBEHHM TMTamBuMa csora noypyyja. lap Jycruu 1 (518—527), na 64 cpemuo omHOce ca PumckoM KypHjOM y Be3H Ca CrBapamem MaaHopa o obHOBU Tjeu0- kymHoctu Pumcxor [lapctsa y Kome je 3a 3alagHu yuo Guna HeomxoaHa TOApWKA Malicraa, MHjea H3 OCcHOBe HapcKy UPKBeHy WomuTUKy. Yunja ucroane m 3anaqHe UpKBe NOHORO ce ycnocrapyba. Jia 3m je Ta TpomjeHa yoBena 70 nepcoHamHHx upomjena y upKBu y [penanucy, Huje MosHaTo, amm ce THX rogMHa japsba Andreas episcopus Pra- evalitanus Ka0 HOB cKayjapCKy apxuemmcKon. Kopujesnte mpomjene y upkseavm 36npamuma y [Ipepamucy WOHOCH OcHMBaHe apxnenuckonmije Jycrmunjana puma 19. Ho- Benom yapa Jycrmmujana og 14. anpuna 535. rogue. Hosa apxnenn~ Re 456 Opakne moqatak © » Maximus , episcopus Diocletianiensis“ (451—458) Koy, Gams, Sertes, epise., 417, Huje nosuaro. *? Tpanuh, x. 4. uo Sariay R. EB. XXM/2 nog Praevalitana,UPHA [OPA Y TOBA PHMCKOr LAPCTBA 261 ckomuja o6yxpata je Behn 6poj npopnnja y Kojuma je Wo Taya jypucaMAMjy BPUIMO CONYHCKH ersapx, 1 To y CejaMm Of HUX [BaHaECcT. Osum axTom npopnnupja [Ipesannc npenasn u3 upKBene jypucauKunje Conyuckor ersapxaTa m0 upKBeny jypnicauKunjy apxwernuckonnje Jycramujana IIpuma (cx. 16). . Conyxers | Jycromjaua Tiposmarpeje ersapxaT Tipuma Achaia Creta . Dacia Mediteranea Dacia Ripensis Dardania . Epirus Nova Epirus Vetus » Macedonia Prima . Macedonia Salutaris . Moesia Salutaris . Moesia Prima . Praevalis 1. 2. 2. 4. 3. 6. 7. 8 9, = 2 teeeeetgtets = p + = noctoja enucxonar. — = me nocrojm emmckonar. TIpernex nposuutuja npema jypacnmnnjn conyackor crsapxata apxuenuckonnje Jycrumnjana [puma Oguayka yapa Jycruunjana 546. rogue o ocyau HecropHjaHcKHx cunca 3BaHHxX ,, pH Nortapsba“ wf jou BHIMe MOTBPAa oe OANYKE OF crpane npknenor ca$opa y Wapurpagy 553. roquue (ITerm pacesbeHcKn cadop) Kao m carmachocT name Burunmja (538—555) usaspanu cy jaKy onosuuajy Knepa y Mnupuxy. Kaya je nana Burunuje, kao MaHaaTop gallaqe UpKBe, MIpHxBaTHO OsTyKe napa JycTuHjana, H3a3Ba0 je KIep Ha Sanany nporus ce6e. To ce ncto jecuno mu apxnenuckony Jycru- Hujane TIpume Bevery, Kojn je nogpxxao wapcky BjepcKy noMTHKy, Te cy MHaye HemupHU enucKorm YWnupuKa na ca6opy eKckomyHHOH- pana csor ypKsenor mornapapa. Ha Tletom pacemencxom ca6opy y Ilapurpany 553. rogmue cuarom cBor ayToputeta JycranujaH je Ha- MeTHYO CBOja PieQullTa H CHIOM BNacTa ux ciiporeo u Ha Sanany uy Vimpuny. Ha ucrom ca$opy sacrynao je apxHemackona Jycruunjane Tipume Doxa, enucxon Cxanpa (,,Phocas Staliensis provinciea Pre- valiensis episcopus“). Kaxan je meroB CTaB y OBOM CHopy 6x0 ocTano je HeMosHaTo, atm KAKO Ce OH jayJba KaO 3aCTyMHMK apxHemucKona Jycruuujane pume, pjeposatuo je ya je nofpsxapao yapcKy MomMTHKy. Ourrpa Gop6a usmely cBjeropHe BylacTH HM Klepa BOAUIIa Ce HY cycjequoj Canon, roje je apxnenncxon Ppontnnnjan 6H0 mpornaT 554. rogune. Ho, merosa crpanKa (cbponrunnjanucra) qomasmia je262 MCTOPHJA UPHE TOPE Ha YeJIO CAIOBHTaHCKe PKB ys Momo rpajjancrBa uw Klepa, 4 MpOTHB cBjeTOBHe HaMjecHnuKe Bact. Opu cyKo6u Tpajamm cy y Canon Kpos mmo VI Buje. [lo cnmunpx cyKo6a Jomasnno je wy APyruM enEH- CKONCKHM rpaqoBuMa npopunnnje Danmannje, kao y Enngaypy, na u Y DposnHnja [Ipesame. Mana Ipryp I (590—604) noxymao je a sapene pel Y UpKpeHHM NpHnKaMa y Uaamanuju u Mpepanucy, Ka0 HY wujezom Umpuxy, rpyzchu ce na cnprjewn mujemame cpje- TonHe BNacTH y Hebope emMcKona, onomMAyhu, Ha NpuMjep, npe- epexta Mompuxa JoOuna 592. rogune wa ce He ymuuke y upkeene no- crore. Mana Ipryp I Guo je y ourrpom cyKo6y ca PomaHom, ersapxom Papene, Koju je 60 y rajecHom mpujatemcrey ca CebacrujaHom, emmcronom Pucua. H3 gra nucma name Fprypa I ucrom emmckony na 591. w 595. roguHe nachnyhyje ce mocpequnuKa yalora emaickona CeGactujana y cnopy usmehy ersapxa Pomana u nane Dprypa. 13 opera ce ya saKyuHTH fa je Cefacrujan 6uo yruuajHa nHaHOcT Mehy BH- coKHM Kuepom Hmpuxa, BjeponaTHuje Bulle 3axBabyjybu cBojum TMYHHM CHoco6HOCrHMa Hero sHayajy camor rpaga Pacua unjn je on 6uo enuckon. Hapcka napenGa 597. roqnHe Taxofe moKyllana 7a CpH- jeu mujetiame nuBWHMx 4 BOjHMx yRKOHepa y UpPKBeHC HO- cope. Opa Hapen6a je ynyhena 6pojnnm enuckonmma Vompuxa a Hramije, ama He cpuma, BjepopaTHO camo OHHMa OmaKle cy crusane miprtTyK6e 0 yIIMTaby YMBHNHeE BNAcTH y YPKBeHE TOcToBe. Mehy UMA Ce Hala3v0 MW apxuenucKon Cxanpa. Y ro Bpujeme cronopao je ¥ Cxanpy apxuenuckon Crenan. Tana Ipryp I 591. roquue o6parno ce CaIOHHTAHCKOM apxMenucKony Manxy (Malchus), Koja je Taga 3a- crymao mancrBo Ha jampaHcKO] o}anM, ya yruue Ha Crepana na mpH- crave Ha MHpelbe Tpey jeqHAm ,,cyyqom mupa“‘ y cBomM cyKoby ca Jo- BaHOM, KOHCHNIMapnjem utancKor upedexra. Cymrmna cyxoba nnje moswata, alu ce mpeTnoctapsba za je apxuemmcxon Cresan cmnjemex, jep 597. roqMHe janma ce Y HSBOPHMa HOBH CKaapcKH apxHellMCKoOn JonaH. Ebera Mehy MHorum ypyrum enuckonuma Haupuxa nu Mrannje omomuie nana [pryp I ga nukaxo na Oygyhem cafopy He upHana eKyMeHCKy THTy1y WapurpaycKom matpujapxy Kupujaxy. 3 Kope- cnongennuje mane Dprypa I samo ya je 70 comraumx cyxoba RoNasn0 w y rpany Tyxmn xpajem 601. mn nouerkom 602. roquue, raje je Ka- HORCKM 36a4ueHH emucKon IIapne nporjepao momoky cBjeToBRe BNacTH cpor Hacibequnka Hemesnjana. Ilana Ipryp I ce, y crpapH, noBoyom opora cyKo6a oOparuo apxmenuckony y Cxagpy KoucranTmny 3a unteppenmjy. On waromnme, ako ce Koncranrai He OcjeTH JOBOJbHO jaK, Wa ce camo Taya oOparH 3a nomoh apxuenucKony JycrunnjaHe Tipume Jonany, ca kojum je Tana umao cllop u Guo ra ekckOMyHHOHp20 Ha TpHJeceT Jaa, aM Kora je ysHMao y sallITHTy Kaa ra je yap Ma- Bpuknje (582—602) xrmo ma cBprHe, M 3axTHjeBao Of Hera HHTepBCH- gyjy y Kopucr emuckona Wanna. Huje nosnaro Kako ce opaj cnyuaj 3abplino. Totcxo nycromeme IIpenanuca Hanyjeno je mpkBeHoj opra- Busan jM HaBjecHe mTeTe. Apxeoolukn Noyanu ropope 0 MoryhHocTH HoMjepama [lyKeancKe emncKonuje. Y camoj Dyneu orKpneeny cyPHA TOPA ¥ MOEA PHMCKOr WAPCTBA 263 TemeybH "Buje xpuuthancKe GasnunKe, oj KOjux je, NO cBo} NpwM, jequa Ousia Kateapana 3a rpay. OGje GasumuKe One cy BjepoBaTHO yHu- wiTeHe IPHJIHKOM roTcKor pasaparba JlyrBe, 0 vemy cRjeoue TparoBy nNOKapa H HaMjepHor pasapama, KOjM CY KOHCTaTOBaHH MpHInKOM HekonaBawBa. BaswimKe mocimje opora Hicy Suse oOnaBJbane, HM TeK y IX Bujeny, na crapum Temesbuma jeque Of UX, WOAHrHyTAa je KpcToo- 6pasna upKea. Marnena ma ce s60r Onor pasapama 121M 3 HEKMX APYTHX, HaMa HemosvaTnx pasrora crapo yPKReHO cpemuTe 43 rpaga [yxme npemjecruno y o6mmxmBy Snarmuy (Tomann), raje cy orkpupene jeqna HO ypyre ABHje UpKBe: Upoctpava tpobpogHa SasMIuKA H TpHKOH- xo3sHa upkpa (cK. 21, 22), Jlokanmter Bucxynopa goumua y Joma- HUMAa MOvCa je TOMOHOMaCIMUKM Ipar oBor Upecesbewma Tyxancke emuckomuje y Snaruny.'# Tipex Hajeanom Apapa a Cronewa pacmaya ce WpKBeHa opra- wusaynja y TIpesanncy. Tlocmweyumu emnckon Jbema modjerao je upey, Henprjatesbem 599. rogune y Urannjy. Acre mpwime saxBarnsie cy w boxy Koropcry, raje ce nocseginn nyt 595. roqmue NoMHibe emu- exon y Pucuy, [locrojame npknene opranvaauje, x y Cxanpy uy ilyxu, Tomume ce y uspopaMa Tocmenu nyT 602. roqune. Pyme- We rpafona H emurpanyija CTaHOBHHIUTHA 13 Ux, pashujawe AprKa- BHE BACTH H cRe [pyre KopjeHuTe Npomjee koje Hactynajy y upBe mBuje neyenuje VII Bujexa yHuurrune cy OpKBeHY oprannsaynjy y Tlpesammcy. I[preena ce oprannsayyja oGHapyma Tek WO“eTKOM IX sujexa. Y Tlpepanucy anje nosnar uajefan crapoxprinkaycky JoKaTHn xy? myyeHHKa Kao y Canonn (Benanunje, Dyjam — Domnius, Cram — Anastasius) wi y lanonnju (Cacax: Keupun, Bunxopyu: Toon, epemcxn emmcxon Hpenej, Xepmaropac, Poptynar, [onar, Anacra- cHja, MeT KaMeHopesaua u gp.). Ia ce 3a moKamHe myyeHmKe Hnje sHano Hu y IX Bajexy, cBjeqoun ummeHuna mTO cy upH obHOBH xpuuhancrsa Kopnutheru cTpaan, yraBHOM UMCTOUHAYKH, KYJITOBK myyenHuka (Ha Ipumjep Cph u Baxx na Bojan, Tprodyn y Koropy KCI.) Mpeko KynoBHHe MowTrjy. Oso nHnMunpa cay pany pasBH- jexoct xpmuthancipa mpuje MuciancKor equKta, Tako 2a UporoHH HHCY ocranHini ZyGmer Tpara. Pujerku crapaju xpninhanckn cnomenvi y TIpenamucy yxasyjy Ha cnaéo nNosHaBamhe OCHOBHUX eveMeHaTa xXpyithancKOr yuerma. Heynyhenocr y TeonowKy mucao noKasyjy cyene Ca ,,Tabupa #3 TTon- ropuye* (ck. 17). Ha opom Tarupy y cueHama ce CTaHO NOHaBba jeqHa cra mMHcao HaTiIpwpogHor cracersa: Bor ogppaha Appama 7a aKpTByje cana Hcaxa, Xpucr pacxpcana Jlagapa, npopox Jona ce cna- capa H3 yrpoée KuTa, Jlanua Buje pacrprHyT Ox” Napora y nebunn, Jespeju cy aygom cnacena og ake y nycTHmn uw op. Coena mppo- 48 Sticotti, Declea, passim. 3a Hopnja ucKonaBama B. Kopah, CrapnHap IX—X 1958 uw 1959, 378, 383—384. x60 H, Leclerg y Cabrol-Leclerq, Dictionaire d’archéologie chrétienne et de Kturgie (xp, Cabrol-Lecierq, Dictionaire) II1/2, 3008—3011, ca crapnjom ImiTepa- typom. Ipau nyt odjasmex 1873.264 MCTOPUJA UPHE TOPE GurHor rpujexa Ha nouerKy yMictyca OGjalmana y3poK ToTpe6e HaT- MpupomHor cnacema. Cyeue 3a wrycrpaujy ope BjepcKe umeje Gupane cy yriapHom u3 Crapor sapjeta, camo jequa us Honor (Backpceme JIazapezo), wox je jeqHa cTaposapjerua cnena — Mojcnje mrranom RoGuja Boay us cTujeHe y NyCTHIbH — KOpyMMupaHa Y HaTHMCy Hu UyTO Npwuncano anocromy Terpy, a crajena mpukasana kao po. Y narmucy y3 cyeHy mpro6urnor rpujexa croju ABRAM ymjecro ADAM, mro jacHo ykasyje 1a cna6y TeomOINKYy O6pasoBaHOcT uw OHOTa KOjn je paqHo Cx. 17 — Tamup ua Mogropuue Tamup WM oHOLa 3a Kora je paler. Ha Pucna, wa rpannma penamuca, moswata je (mo Esaucy, aac He Mocroju) jequa rema ca cybeyehym crapoxpuurhaickuM MOTHBHMa: yoGap Macrmp croju Kpaj jarmera, miro je pujenak ciyaaj y HKoHOrpadcKum mpegcTapama yoOpor ma- cmpa unja je yoOnuajena mpegcrapa cajarmerom Ha pameny, 3aTHM am- cbopa, morxga camGon Kane Tamanejcxe, u 3Hak >a 170 (cx. 18), Moga 10 A, Evans, Antiquarian Researchest n Hlyricum, Archaeologia XLVIIE, 1884 ‘exp. Evans, Ant. Researches), cn. 18,UPHA TOPA ¥ [OBA PHMCKOr IAPCTBA 265 Xpycrow mMonorpam. Octaim cTapoxpuuihaHckH ciomMeHu y Ipe- RaJIMCY YKPAIIeHH Cy CTaH_apAHOM XpHIhaHcKOM cuM6OmHKOM. O passutKy xpumkancKor Kystra y [Ipesamucy mowe ce Heuro Ca3HaTH HA OCHOBY 4pXWTCKTOHCKOr cKIona 6asutaKa, M TO GasMsIMKe A (cx, 19) #1 Gasumuxe B (ck. 20) y Jlyxsu, u GasmiuKe v3 Jlomana (Smataya) (ck. 21) xoq JIyxme. Basnnaxa B y [lyreu a CasuauKxa y dlomanuma umajy mporesuce u ha- KOHHKOHE Y3 HapTeKce, 3a GawjiMKa Ay Jlyxmn nopex nentpamne an- ‘th cuge, Tj. upes6urepnja. Y pannjoj uae.) dasu passoja Imtypruje haxonnkox } ce Hala3Mo0 Ha gamaqHoj crpann aa HapTeKca HMa0 dbyHKuMiy M1 Mpo- tesvica. Y opoj Mastoj mpocropnjn Cx. 18 — Pema ca xpmuhancrost Haylasiism cy ce ctononn (prothese) camGommxom 3 Pucra raje cy 6oratnjn wiaHoBY UpKBeHC OUWTHHe OCTaBJLAI WapoBe y jesy 3a CHPOMAaLUHHje, 21M M HelTo BHHa “u xueGa 3a eyxapucruiy. Ilocreneno je ona apyra dbyHkuuja mpore- sHca MocTama raBHa, y Bean ca HpomMjenama y JMTYprHjH WoueTKOM VI sujexa. Taya ce nporesuc aujem of hakoHHKOHa M crapma Topey, UcHTpamHe ancuye, a KapHTaTMBHu o6uaj Wujemema XpaHe cHpo- MALIHHMa H3g[Baja Ce 13 IMTypraje youmute. Beh smrypruja Jozana Snaroycror, ca xepyBUMCKNM xumHama 3a npujeme BeruKor Bxoga, Mpernoctaksba OBY apxvTeKToucKy mpomjeny. Ga opakBe rpomjene y JMTYprujM KOMMOHOBAHO je apXHTeKTOHCKO pjemee GasnmKe A y dlyksbu ca mpotesucom 1 haxonnkom Kpaj mpesdurepuja. Hajsjepo- BaruHje je Za je Jo one MpoMjeHe LOWWIO y UpBoj NOMOBHHM MIM cpe- guuom VI sujexa.t7! Y V pujexy iwiep y [[pesanncy Gyo je ypyuen y Teojomme pacnpe Y Be3H C&@ HECTOpHjaHcCKOM mw MOHOdusHTCKOM jepecH. CragapcKH apxnenuckon Ceneyuje Il yuecrsouao je na Ecpeckom caGopy (Tpehn RaceybeHcKH cadop) 431, royuHe, ruje ce pjeniapano MMTame HecTO- PpujaucKe jepecu. Hectopujancka jepec npoucraue m3 TeOnOMIKHX pa- clipapa OKO apHjepcke jepech. Hanme, y cylporHocra mpema apu- jesckoj jepecn bopmupana ce uv KOAMMKOBAaNa FOrMa o caBpeHo} o~ sKAHCKOJ MpuposM Xpucra un To Kao a je on jeqMNOcylTal ca ONeM, aa Ses pjettiera o uoBjeuancKoj crpana Xpucta. apurpagceu uarpajapx Hecropuje, mo Kome ce u jepec Ha3HBa HecTOpHjalicTBo, gacTymao je MHIWbeme Za y XpHcry noctToje Buje upupose u Aa ce CorKaHcKa UpH- pola oBalioTHIa y yoBjeky pohewom on Mapyije, Te ce, npema Tome, Mapuja He Mowe spaTa Boropomzunom, Beh camo XpHcroposMyom. Tlpormms Hectopuja ucrmyao ce matpujapx anexcanapujcxa Kupuxo u mama Ilenecrum (422—430). Hecropujaucrao je ocyheno na pace- im B, Crpuuepuh, Baxonuxon u fipomesuc y panoxpumhancnum ypxeaua, Crapunap IX—X, 1958—1959, 60—66.266 . MCTOPHJA LPHE TOPE geenckom caGopy y Ecpecy 431. romune H Topey noypuike napcKe Buaye, ama ce AyrO ogprKano y asHjckKHM M adpHIKHM AHjenOBHMA Tlapersa. Esporcka dujesosn, na Mpema Tome H GamkancKe TIpoBHE- nuje, yrmapiom Hucy Gann saxpakhenw Hecroprjaicrsom. AnTmtesa HecTopujacrsa — MOHO@v3UTCTBO HerMpayO je y MOTMyHOCTH 4o- Bjexa y Xpucty. Llenrap ope jepecn Guna je Anexcanypnja. Ha ca6opy y Etbecy 449. roqune (rap. Edecko pas$ojuumrso) anexcanapujcnn MOHOOUSHTCKH EMHCKOMM CKOPO Cy CHIIOM HaMeTann cBOje KOHYeETIAje, miro je crBopusio ourrap pacijen y upKeu. ap Mapuujan (450—457), na 64 cpequo upKeena TuTama y Llapcrpy, caspao je cabop y Xan- Kegony (Geraptw pacemenckn caGop) 451. roqune. Ha osom caGopy yuecrsopao je H Epaxgap, ennckon IlyKme. Cabop je ocymHo moxHo- qusutcrso opuxsatajyhu Teonommy dopmynayyjy mamcrea ga no- cTojM camo jegan jequmcTBenn Xpucr, 6e3 caxuMmana HW anTepHanyije, aujewewa 1 OyBajawma uoBjexa u Gora y wemy. Jipskae Mpepannranckor Knepa Ha 06a OBA BaCesBeHCKA cabopa wij MO3HaTO, asi KaKO CY H HECTOPHjaHCTBO H MOHO@HSHTCTBO yrsiap- HoM 6am jepecu Asuje u Adpuke, BjeponaTHo na ce MpepanurancKa mpkpa 7prKana Konyemmnje Ipsor u I[pyror pacemenckor ca6opa n 6ula MpOTHBHUK HM HeCTOpHjaHcTBy wv MOHOdusuTCTRY. Taxohe je equxT o yHuju win XenoruKon (évettxdy) apa Se- HoHa “43 481. rogue MoKpenyo onet C1MuHa mMrama. Haume, MoHo- tbusntcrso ce oxpoxano y Erunty, Cupuju, qujeny Tanecrune u gpyrum o6nacruma Mane Asnije, Te je mpujeTuna omacHocr o7 onjemmbupana opux o6sactw on Lapcersa. Lap Senou je moxymiao ya Hale nomap- JbHBO TeOTOWKO pjewiewe ognyuyjyhu ga je Xpucr ucrm Kao Gor y cBOjoj 6oxKaHcKO) MpHpogH, a Y CBOjOj JbyOCKO] HCTH KAO YOBjeK, na6jerapajyhu ga y Hapen6u ynorpuje6u vspase ,,jeqna mpupoza™, »ieuje Ipapoge*. Ia 61 saq0Bosbu0 MOHOusHTe, OH je Herupad o7- Jyke Xammegonckor ca6opa. XeHoTukoH Huje 3aq0B0enO HM TIpaBo- CilapHe HH MoHOtbu3HTe. Tana je 13940 CHO] EQHKT 0 yHHjH KOjM ce ocma- #0 Ha OnIyKe XamKegoncKor cabopa. Y opom cyKoG6y nalcrza ca ya- pem 3enovom upKBa y Hompuxy, no cpemy cygehu, ypxkana ce Lapr- rpaya, Te mpemMa TOMe TeomlouMKHX craBopa XeHOTHKOHA. Ha sBaceybenckom ca6opy y Llapurpagy 553. roqmne, KaKO CMO Buje, y4ecrBonao je H CKayjapcKH apxvenucKon Poxa. CaGop je pjeutasao MOHOBO MOKpeHyTH clop ca HecTopyjaHcKom jepecn. Xanxegoucku ca$op nHje ocyqHo TpH HecTopHjaHcKa crmca, TSB. _» Tp Horsapiea® (tria capitula, tpta xepddaia) Teogopa 3 Moncyecre, Teogopera u3 Kupa u M6a us Egece, wro Hnje ogrorapano MOHO- tpusntcKuM Konenmujama. [lap Jycrumujan, ga 64 crBopHo Tone- paHTaH OMHOC ca MOHO(bH3uTHMA, ocyqHO je ciIRC ,,T pH noriapyba* emuxtom 5348. roqune. Sanaa ypkaa 4 kpajbemipawcciaBHa cTpaHKa HECY MPUxBaTHIe oBy OnTyKy, u Tex je nama Ipryp I usjeqnauno cTaRoBe OBOr eAUKTAa Ca CTAHOBMIITeM 3atlaqHe HpKBe. Kako ce apxH- emmckon (Poxa Ha og0m caGopy jaBsba KaO saCTYMHHK apxHenuckona Jycrunujane [Ipume, on je HajsjepopatHuje 3actynao TeonommKe mO- sHuHje yapcKor equKTa.UPHA OPA ¥ OBA PHMCKOT IJAPCTBA 267 KYJITYPHE TIPHJIMKE Teorpadcrm nonoxxaj mpopununje Tipesanuc na rpanmuy uc- TOUHE H sallaiHe KYIITypHe ciepe FOBONM FO YHaKPCHHX yrumaja y KYNTYPHOM %KUBOTY MpoBunmje, mITO ce O7paxKaBa y yMjeTHMYKOM crsapamy. Opn (beHOMeHH MOry Ce HACIyTHTH CAMO Ha APXHTEKTOHCKO} mnacrann V—VI sujexa y Dyxnu. Crapuju cnomennuy moxasyjy ney CNMUROCT Ca ADXHTERTOHCKOM MIacruKom Canone, uuju je yruuaj Ha Tloypyuje npopunyuje Tpesamuc cacsum moryh, Kaya ce 3Ha ya ce janpaHcku yruyaj y ckymmTypu yo V sujexa npotezao wax fo Cup- MHjyMa, Maja Ckopo NO UpaBHy Ha TWTacTHyM Koja je saypycaza w3- Bjecne apxauanpajyke opte. Y jycrmujascKoj erioxm KanuTeMm Kao MH oocTana apxnTexToncKa Tacruka Jlynbe yKaayjy Ha Kpajibu JOmMeT HajsananHujer TIpysKawha yruuaja HCTOUHOMeZMTepaHcKOr Kpyra mw He- Mocpenuo Lapurpaya. Yrumaj ucrounopumckux yMjerHnunax KOH- yemuja y WwiactHyw ka Ganaay He IpyxKa ce mpeko rpanuya [Ipena- ymca, Te HH y Cantony uv Tlopeyy nucy mosHaTu, Ha Ipumjep, KanuTesm yerounor Tuna y Vu VI srjexy. Yxonuxo ce mehy muiactucom VI pujexa y Tlpepanucy japseajy nexn 3ajequmakn enemenTH ca crapujom WWacrHkoM Banaqa, OHM cy TO, WoKanHOr apxansMa.}7? Jlorahaju Koja cy yruuama Ha peas y KYATYPHHM pevlannjama Tipenanuca ca Gaenaga na Wcrox tTpeba tpaxkutu y BusaHTHjcKo- -POTCKHM paTORHMa@ H Y BeSH Ca FOTCKHM 3aysehem Camone Kao H HaNIMM, KAKO CKOHOMCKHM TaKO M KYJITYPHHM, Onazakbem Canone Kao cpeguuita. Cackum je pasyMJbuRO wiTO ce og Taya Mujema Tpepamac Kao OGnact 43 KOje ce UPUY yMjeTHHUKM HM YONMITe KyJITypHU ysopH w miro TIpesamic nowwe 2 KysITypHO rpaputupa Ke Uctory. Y nornezy jesnka mpopnaruja TIpesanuc nm o6nacr Boxe Ko- TOpcKe Y KaCHOaHTHUKOM Tepvogy je uncro naTuncKa cepa. Jequun Tpar rpukor jesvka vu wicma je yKJIecaHO cioBO = Ha jeqHOj manoj MepMepHoj KoHcOmM V—-VI Bujexa Halenoj ua Upepnana Kom Tueta y Boru Kotopcxoj (ck. 11). Mano6pojuoct marunckux emarpadcKux cnomenvka IV—VI pujexa onemoryhyje 4a ce nmoce6Ho roBopH o WatvHckom jesmxy y upopnHunju Upesanuc. Y nutawy cy csera Tow cmomennka: Hagrpo6um narmac us Konoppata u3 IV pujexa, HaTmcn ya cyene Crapor u Howor sapjera ca crakjiexor Tamupa 43 Wonropune H HAaTONC Ca HeTIOsHaTe rpahepune n3 Hs6uaana Kon [Ipujenoma Kojy je Moaurao cBeluTeHu« Crepan 3a Bnage yapa Jycrunnjana.!* TIpumije- hyjy ce HspasuTe nojape ByrapHor WaNMaTMHCKor marwHntTeTa wa noun 13 Koxoppata 1 4a HaTHHcuMa Ha TaHpy 43 Topropyue, 70K je Harouc 23 M30muaHa MMcaH KOpeKTHUM JlaTHHCKEM je3HKOM. Yujermmurn o6jextm cayypann y [Ipesanucy u Box Koropexoj yrlaBHOM ce cacToje Of ApXMTeKTOHCKHX O06 jeKaTa vu IipaTehe ckysmType, HoAHOr MOsavKa u HeKONMKO Ajena mpnmnjercHe ymjerHocri. Beoma 2 YW. Huxonajesnh-Crojxopmh, Panosusaniiucka apxutiextioncna taa- eiuuna dexopayuja, Tlocebua usgawa CAH CCLXXIX, 1957 (cxp. Huxonajesuh- -Crojropuh, [actiiuxa), 63-—69. 179 H. Bynuh, Antauuru chomenuyu awe senre, Comenuk CAH, 159,268 MCTOPHIA UPHE rope je TewkO ujeHTuduKonaru HeKu rpalherMHcKu oGjekT 3 elloxe Of Tuoxnernnjana 70 Jycrunmnjana. Maraeya qa cy tparopn jeque TaxBe rpabeBuve OTKPHBCHM UpwmKOM ucKonapama mpeg Bparuma on Typauka y Koropy. Haume, Ha OBOM KOMIIeKCy pylienuHa KorcTa- tTosaHe cy TpH dbase 3ugama, on KOjMX Gu HajcTapnja Gusla allpoKcH- Cx. 19 — Crapoxpuinhaucka Sagimuxa A y jyroucTouHOM majeny rpaja [yKme MATUBHO patupana y Kpaj JIT wm moucrax IV sujexa jeqaym woByem yapa Aypevinjana (270—275) xojn je naex y jeyuiom 01 rpo6ona BesaHHX 3a ony rpajepany. Ho on came rpahepune ouysaHa cy Camo 4Ba 3H, Te ce He MOOKe HH HacnyTura uemy je rpahepuna coyoKusa.174 14 Hajsaniinja suTeparypa © KacHuaHTHuKO) apxuTeKTypi Vv JyKn fopeg Muito, Doclea 1 Sticotti, Doclea je TI. Pommacraj, Yeprozopuja, CIIB, 1909, a satum 1, Hyxonajepnk-Crojxopnh, Rapport préliminaire sur la recherche des monu- ments chrétiens a Doclea, Acte du V Congr. international d’archéologie chrétienne, Paris 1957, 567—572. Yn. u mapjeutaje o ucxonapamy y CrapuHapy 1958— 1960, 3a rpahesuny Kom Bpata om T'ypanha 3, 11. Mujonnh, Acruviwen — Decatera — Kottop y ceetiay nogux apxeoaowkux otixpuka, Crapunap XIII—XIV, 1962— 1963, 27 uw Aame.UPHA POPA ¥ OBA PHMCKOT LAPCTBA 269 Benuxa o6Hona rpayuTescrpa Koja je o6yxBatuna Llapcrzo y VI sujexy ogpasuna ce m Ha ChomeHunuma y IIpesanucy u y o6mactn Boxe Koropcxe. Y nomenytom narmacy u3 Us6ugana Kae ce ya je cBemTenuk CrepaH 3a KpaTKo Bpujeme HOgMrao 3nqOBC, UpKBe, Kyhe, yeCMy, TOJBOTIpHBpesHe srpane, KyaTuNa u Ap. sa Brae napa Jyc- Taunjana (Omnia quae cernis magno constructa labore moenia, templa, domus, fontes, stabula, atria, thermes auxilo Cristi paucis construxit in annis antistes Stefanus sub principe Iustiniano“). Taje ce Halas Opaj BeNMKM KoMLAeKc rpahepyna 0 Kome je pujed y HAaTTMCY w3 Ms6nuana, 3a cag apxeonourku uuje yrapheno. Cx."20'— Crapoxpuuthancka 6asuauxa B y cjeneponcrousom juijesty rpaita Jipxne m upxea cB. Mapajc wa IX aujeca Hajsuauajunjs objexrm cy nosrata ns rpaqa Dyke 1m merone HenocpeqHe oKomMHe. Y camoj Jynu cy u3Bpurena m1 appa apxeo- TOWIKA HCKOTaRAa Ha TepuTopuja Wperamica xpajea XIX snjexa OQ crpane eurmecke ekHTe Ha ueny ca Myupoom. Tom mpaukom orKpupenre cy qBuje GasumuKe: Sasumma A (cx. 19), y jyroncrouHOM Aujeny rpaa, wv Oasumnxa B (cx. 20), y cjeseponcrounom. Beha, a BjepopaTHO HelTo Maaha, OasumKa A mo pacmopeny onjemema oncryma yocra of yoOuuajene cxeme, BjepowaTHO 360r ckydeHor 4 ogpelenor mpocropa Meby rpaacKHmM yomryama. Tako ce aTpujym Kao H Hpommej Hazaze wa jyoKHOj crpama Oasumuxe. pero apa ysana KOMMAapTHMelira 13 Wponmseja ce yaasn y jyKHY crpaHy HapTeKca. a au jc Haprexc mMao y1a3 Ha 3amayHOj crpauH, Huje apxeonounat koxctaTopaHo. Cama Gasummxa je.rpo6pogna rpahesrna ca nonyKpy-270 HCTOPHJA I[PHE Tora 2KHOM ANICHIOM HSHYTPa KOja CNOJbHHM AMjeOM us6uja NomMTroHanHo M3 ncTouHOr 34a. Kpaj yeutpanne ancuye (npe3turepuja) Hanae ce Gouno mpotesuc u haxonunox. Mane npoctopuje uamehy Gasnmuaxe W AaTpHjyma yosnmane cy Kacuyje. Hettog Kpcroo6pasne upKee u3 IX pujexa orkpuBeHM cy TeMema Gasnimxe B. Hajuopuje pesuswono ucKkorapame oxasamo je ya ce HCO TeMevba OasHIHKe 1amase sHyOBU CcrapHje (BjepoBarHo upoane) rpaepune Koja je morma crpanara 518. rogue y Semmorpecy, Kana je omreheHo MuHOro rpaqoBa HCTouyor Aujena Iapcrea. HW GasnmaKa B je rpo$pogua ca TomyKpy>KHOM allcMqOM ciloyba M M3HYTpa, a Hap- Texer je cbnaimknpax ca mpotesncom 1 hakonukoHom. Basnniaka y Tlomanuma (cx. 21) rakohe je rpo6pogua, ca ancuyom NOTYKPYKHOM CNOJbA H H3HYTPa, ca HapTeKCOM KOju uma Ha jy7KHoj eS oO 2 iO” bette td Cx. 21 — Crapoxpuuthancia Gastucca y JJomaxuma kon Tarorpaga ¥ CjepepHoj crpann jBnje Mare mpocropuje (uporesuc u hakonnKoH) anv cy Huma Mpugomate jour Awuje Mpocropuje, Koje cy cmyKune 3a caxpambupatbe, jep je y cjenepHoj mpocropuju, y cpequun, Haken 6orato yKpalueHa capKodar. Majcrop Kuecap oBor capKocara pagHo je mapanerHe Mowe y arpajymy cycjeque TPMKOBXOSHe NPKBC, LITO 3HauH fa je OBa MpOCTOpHja HeAjemUBH WHO GasHAMKe H WONMrHyTa®UPHA FOPA ¥ OBA PHMCKOP I[APCTBA 271 MCTOBpemMeHO ca 6a8HNHKOM M TPHKOHXO3HOM upKBoM. Ha sxkanocr, capkodpar je [jpactuuno npoGujex u onbaukan. BasnouKa y Homanuma YHHM Ca TPHKOHXOSHOM UPKBOM aPXHTeKTOHCKM cKsIom (cK. 22). Ha TPHKOHXOSHY upKBeHY rpaljepuHy ca HapreKcom gorpaker je Kacnuje mpocrpann arprjym. prea je KOMMOHOBANa Kao KOMOHHALHja OKTO- ToHa ca TpHKONXOsom BH3aHTHjcKor Tama, o6smK yoOnuajeH y Himpaxy VI sujexa. Haptere je cbrankupan ca yprje mpocropyje of KOjAX je jyoKHa HakOHUKOH, a cjenepHa KpcTHoNMya ca KpcTo- oGpaaHom mucuwHom. Atpujym je HMao GouHe noKpHBeHe mpocropuje, Koje cy ‘on cHofo2Hor HeEMOKpHBelor Mpocropa usquOjeHe apKawama Wt MlapameTHHM nouama. Hopoorkpupena upKpena rpahesnna Koa Bapa, MpH MopcKoj o6aru Kon Torosuye, Takohe je TPHKOHXO3 H Ca Ty1TaHOM KOju jé CMUHO KOMNOHOBAaH Kao TpHKOHXO3 43 Jomana_ (cK. 23).17 Cet TLL 02 404 ey Cx, 22 — Tpnkonxos ca atpujymom ua Jlomana Kom Trrorpama Y Iipenanncy je nosnaro jom HekonuKO UpKBeHHX rpaberuna V—VI pujeka, aM one HHCY OBOJbHO HCLMTaHe HATH Cy BpIIcHH nehu apxeoromnna saxparu. Tocroje octar Sasmimke y Bygummy, Konoppaty na JIumy 4 na rpagunu Kom cena Maptuniha xox Cryrxa. Taxohe noctoje octaum jeque SasuinKe (?) y Boxu Koropcxoj ucnoy upxpe ce. Terpa y Bujeuoj, raje cy oko opKBe Bprtiena Matha apxeo- 175 B, Kopah, Zoaanu x00 Luiioepada, Crapnnap [IX—X, 383—384. Hero- Tanaka TPuxonxosa H3 Bapa usppwuia je Oampepa Besmammpornh, Kyctoc 3a- Bwuajuor Myseja y Turorpasiy. Saxpamyjemo ua npyoxexoj moryhuocrn ja o6ja- BUMO OCHOBY OBE UPKBe.272 HCTOPHIA LIPHE TOPE HowKa WcrmTunawa, u raje ce y TaHauNEoj yPKGEH uyBajy Ba ro- MasHa Imaacrpa VI pujexa (ca. 48), KOjM mory ga Noruuy camo ca Heke MOHYMeHTaIHe WPKBeHe rpahepnne, HajpjcpoBaTHuje Oa3sumuKe. Taxohe y Boru KoropcKoj mocroje ocramu jeque Gasuke ca Tparo- BUMa MO3aMUKOr Moga Ha MKawuyy Ha Jlyuitm. Ca seKe crapoxpHi~ hancke ypKBeHe rpahesume y Koropy wan okonMHu Wore mova ca ype3aHHM Kpcrom Koja je maHac yanmana y sun OucKyncKor ABoOpa y Koropy. [lope napeyennx rpabenusa nocroje 1 nayunje o Toc- TOjaby IPKBeHHX rpaheBHua OBOr Trepnoya, Ha OCHOBY CllopagqHuHAx Haaza :bparmMeHaTa KaMeHOr UPKBeHOr HaMjelTaja Ka0, Ha IpHMjep, PLD LEE 2 4On Cx. 23 — Tpuxonxos us Bapa jeuHe KoHSONe ca yrpaBupaHHM rpurdim cIOBOM = HM ABa MepMepHa eTy6uha (cx. 11) na Tpepsana xo Tupta (moncga ca npoipane rpa- hesune), jequor cry6a ca Kpcrom y Lowoj Jlacrau y Bor Koropcxoj (cn. 49), 4 jomt HeKomMKO cilopejHHjnx natasa. JeqHa Teryna Hahena y Onusuun Tusa umaga je yrucHyT Hatiue Koju ce 10 cBojum eu Tpadcnum ocobwHama mMooKe gatupatu y VI pujex: { SVRI Sacay je on KacHOaHTHuKe ckynmType y Hpesamscy u Boxn Koropexoj mogHata camo AeKOpaTHBIa apxXMTCKTOHCKA TacrHKa HujestopH KameHor npkBCHor Hamjentraja. Hanrpo6un cnomenninn cy BpNO pujerkH u MosHar je camo MoMemyrm capKodar u3 OasnaMKe y Tomanuma. CnoGoque ckymmrype Hema.IPHA TOPA Y OBA PHMCKOr HAPCTBA 273 Hajseha nanaswuita cKyIType BesaHa cy 32 TOMeHYTe LIPKBeHe rpakepuxe y JIyxmu (ck. 24,) m Jlomannmal’® Ha Sasmmmun A xanvresin cy KOpHHTCKOr H WerenepHcano joHCKOr Tuna ca AI 6e3 Kpcropa Mey Bosyrama, Habeno je m Hus HejegHaKo mpocbuan- Cx, 24 — Cxynnrypa us Sasuamxe§B y Uykeu cauux Gasa. Ocrann oGpaiienu dparmentn nalen na oBOM MjecTy CIRM Cy 34 yKpac onTapcKor mpoctopa. Hajsnauajuuje cy napanerne moye, Koje HHjecy Mopase ja Gy ,y NocrapsbeHe camo Kao orpaya onTap- 176 cra Imreparypa waregewa 3a apxutextypy y Jtyceun a Jlomamama. Honzam Hmronajesuh-Crojxosuh. Taacmuna. 18 Heropuja Lipue fope274 MCTOPHIA UPHE TOPE cKOr Mpocropa, Hero cy Guse uamehy cryGona ga 64 ofpajate Goune 6pogone og rmapHor. Hajmemnn mpumjepy cy Kxecanu y Mepmepy, Ca UlecTOKpaKHM KPCTOM Y MeqasboHy Of TopyMpaHe Tpake Koja ce ga- Bpulapa 6puy_eHOBHM JucToBuMa. Her og vwahenux crynumha une gujenose orpage mpes6urepuja, a apyru cy mprnagamu yaGopujy. ¥ Sasunuum B uahern je pehu Gpoj dparmenara cxynntype: KammTenn, uMMOCTH, Tapaterne nove wu cn. Hamas jegquor wmmoct-Kanmtena noKasyje Wa je Gasumuka wMama yKpaltesy Oudopy, u To ABOjHuM cra6muma cry$osa. Y Jlomanmma na xommexcy OasunuKe m TPHKOH- XOSHE UPKBe YIlaBHOM Ce NOHaBbajy CIHUHM Mayas, Of KOjHK Cy HajkapakTepHCcTM4HH jf MMMOCT-KanutesM YKpaliieHH KPCTOM, AHjesIOBH omtTapHe Iperpage 4 ap. Ban onvx Haj3HauajMHjux Hanasmiuta KaCHOaHTHUKe cKyINType wMa BpI0 mano. Koxcona u cty6uhr V—VI sujexa nahers Ha IIpe- Baya KO, Tasta Hcy oTKpuBeHH in situ, Beh cy cHyKIH Kao Tpaha 3a HacwMarse Moga ucrioy Kategpane XII pujexa (cx. 11). Tea BeIMKA CTyNMUa y UPKBH cB. Herpa y Bajesoj uz VI sujexa no caojoj Tloma3HOcTH yKa3yjy 0a ce OBL je paqu O MOHyMeHTanHoj rpahesyHn (cn. 48). Tprkouxos us Bapa 6x0 je cHpomauiao yKpatuen KameHom CKYJIITyPOM. Crapuja ckysmrypa wa nogpysjy T[pesannca u Boxe Kotopcre No CBOjMM CKOPaTHBHHM evIeMeHTHMa H pasBojy UHHH vaqBOjeHy rpyny Mpema ckymmrypa uctounor Minvpuxa, ca jaqum yranajem Uanmanuje, a Mororopy ueuTpa y Canonn. Moaha ckymmrypa jycra- Hujanckor nepuoya Besyje ce chrypauje 3a cKyamtypy Llapurpaga u HeTouHor MeygutepaHa yomurTe, 4 4HHA HajgamaqHAja AOMeT oBOr yrunaja. Ox ajena mpamujemene yMjetHoctu HajsHayajHuju cy MosaMyH 3Gor pacKOLIHOr NoqHOr MOsaiKa M3 Bue pyctuke y Ilerposny Ha Mopy, u3 IV pujexa”? (cn. 46). Mosamaxn hwtum anno je nog jeque gehe mpapoyraoHe mpocTopuje. Y HerocpeqHoj] Gmmsunn je Haben w jexan cbparmenT mo3zaHka ca MOTHBOM Tp pube ca 3ajeqHMUKOM r1aBOM KOjH jé Guo AHO Mo3zaHUKor humHMa ca MpencTasaMa cranoBBHka Mopa. Mornpa riaBHor MO3aHUKOr Moga cy PeomeTpyjckH u GwJBHH, TloqujewenH rpensetom Ha KBagpate. Topeyq moqHor mosauKa y Tierposuy, nosHara cy jou mMosamu usa cyOcrpyKuHje noga UpKBe CB. ‘Bopha y Bapy ca yrapuom mpeterHum opHaMentuma (cu. 47), MoKA 13 IV sujexa, dbparmMesTa moganka y Gasamun Ha Kayne na Jysrae y Boxa Koropckoj, y Bum pyctuxx wa [Ipesnayu Ko Tupta, y upKBn cs. Cpfa » Baxxa y Tloguma kon Xepuer-Hosor w ap., amu je camo TletpoBaukH MO3aMK JOBOUHO OUyBaH HM CTHJICKM MOg06aH 3a aHasmasy. Osaj Mosanukn hwiam MooKe Ce NpHMMcaTH AjenaTHocTH paqHoHAa Canone H muxoBHM NyTyjyhum majcropama. Ope pagMonuye cy je gaze 70 Tlopeua m Monga BpuInTe yTuyaj Ha Majcrope KOju cy paqwia mosanke Ha Maayan xox Capajera. 117 B. Josatosuh, u. g.; AH. Huxonajesuh-Crojxosuh, Kacnoaniduuce wo3auK 43 Tedipoeya, 36opnun BusantonommKor wucrutyra CAH IIT, 1955.Wwita LOPA Y SOBA PHMCKOr UAPCTBA 275 O ymjerHocrm crakia wMamo camo jeqaH CloMeHUK, 1 TO Bch NOMHMbaHH Faibup a3 Tlogropuye (cx. 17). Uckonapama uexponone y Uysxmu mpyxajy gocta mpumjepa mujeno oOpahenor craxna ca cbu- TypasHMM Mpeycrapama, as Wocam cai npaMjepuu ce Mory qaTHpaTH y pannjd pumcen nepvod. ,,amup u3 Tlogropaue® moxasyje cacsum pycTH4aH HavHH iptarba claposa~ BJCTHUX CIIeHa, HeEMOSTaBakbe HKO- Horpaduje 1 Hermacmenocr y MHcay TIpONpaTHAx WatTHHCKHxX HaTnica. Kaxo ie on CacBHuM ycaMJbeH, He movke ce ca CHrypHowhy cmarparn aa je ajesO Heke NoKatHe paguo- HEHE Ow 3qarapckux mnponsBoga cauyBaiO Ce CaCBHM MaJIO, ¥ 3aTO cé He MKC TOBOPHTH O ayaTap- Cx. 25, — Duoyna y o6muxy rony6a etry vy TIpesanncy. Ocum woMmernyte ca TIpesuake koa Tusta dytyne us Mowranuye (Anderba) u3 IV snjexa uw reme u3 Pucna, nosuata je jequa dbudyaa y o6nuKy roay6a (V sujex) ca Mpessaxe xog Tusta (ck. 25).