Các kiểu khuôn

Chương này trình bày các kiểu khuôn chủ yếu và các phương pháp tạo
hình.

Khuôn là một dụn cụ làm bằng kim loại để sản xuất sản phẩm nhanh hơn, rẻ hơn và ổn
định hơn. Có rất nhiều kiểu khuôn để đúc các sản phẩm khác nhau. Sau đây là các loại
khuôn chủ yếu.
Ví dụ, khuôn bánh quy chẳng hạn

KHUÔN ĐÚC

Để đúc các chi tiết bằng cách rót kim loại nóng chảy vào lòng khuôn.

(1) Lắp ráp (2)Rót kim loại (3) Mở khuôn sau khi được làm
khuôn lỏng nguội

Page 1

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Các sản phẩm điển hình
Thân động cơ, bộ phân phối, cổ xả, bánh xe, những pho tượng nhỏ

RÈN DẬP
Tạo hình bằng cách dập vật liệu trong khuôn dập.

(1) Cấp liệu (2) Dập sơ bộ (3) Dập lần cuối (4)Hoàn thành
Các sản phẩm điển hình
Các sản phẩm cần độ bền cao như là trục khuỷu, tay biên, hoặc khớp nối.

Nội dung cụ thể:

Phương pháp rèn vật liệu đã được nung nóng trước được gọi là rèn nóng.
Ngoài ra, phương pháp dập vật liệu mà không cần nung nó lên được gọi là dập nguội:
Dập nguội được sử dụng để dập vật liệu mềm như nhôm chẳng hạn.

KHUÔN ÉP

Dập bằng cách ép một tấm áp vào lòng khuôn (Thường dùng với kim loại tấm).

(1) Cấp liệu (2) Ép khuôn (3)Hoàn thành

Các sản phẩm điển hình

Khung thân xe, cánh cửa, vành xe thép, khay bằng nhôm, ca, cốc.

Nội dung cụ thể:

Các nguyên công trên khuôn ép bao gồm uốn tạo hình, cắt xén (loại bỏ những phần
không cần thiết), lên vành gờ và tạo hình nốt những phần còn lại.
Một số bộ phận được dập thông qua một vài công đoạn. Phương pháp ép liên tục được
sử dụng để thực hiện các công đoạn liên tiếp này.

Page 2

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 KHUÔN ĐÚC ÁP
LỰC

Đúc bằng cách nén kim loại lỏng và phun nó vào khuôn.

(2)Phun kim loại (3) mở khuôn và làm

(1) Lắp ráp khuôn
lỏng nhờ áp lực nguội
Những sản phẩm điển hình
Những sản phẩm bằng nhôm như các bộ phận của động cơ, các chi tiết chính xác.

KHUÔN NHỰA
Khuôn ép chất dẻo được sử dụng để đúc những chi tiết bằng cách nung nóng chảy vật
liệu chẳng hạn như chất dẻo và ép vào trong khuôn.
Khuôn ép chất dẻo được sử dụng cho nhiều phương pháp khác nhau như là đúc phun
ép, ép nhựa và đùn. Về đúc phun ép ta sẽ học sau. Bây giờ chúng ta sẽ thảo luận về các
phương pháp khác ở đây.

Sản phẩm điển hình

Sản phẩm chất dẻo như là đồ điện gia dụng, nội thất ôtô hoặc các sản phẩm chất dẻo
nói chung như là chai nhựa.

Ép nhựa

Đúc bằng cách đặt vật liệu vào trong khuôn rồi ép nó.

(2) Ép, đóng khuôn và

(1) Đặt vật liệu (3) Mở khuôn
nén

Nội dung cụ thể:

Bây giờ chúng ta hãy xem quy trình cụ thể

Quy trình

Page 3

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Đặt một lượng phù hợp vật liệu đúc là bột chất dẻo nhiệt rắn(thermosetting plastics) vào
trong khuôn.
Đóng khuôn trên và sau đó nung nóng lên và nén khuôn.
Vật liệu sẽ mềm ra và điền đầy khuôn.
Vật liệu đông đặc hoàn toàn với nhiệt độ và áp suất dư.
Mở khuôn và tháo chi tiết ra nhờ chốt đẩy.

Ưu điểm

Khi mà vật liệu đúc được đặt vào trong khuôn, nó sẽ không di chuyển và biến dạng của
các chi tiết có thể được giảm đi.
Khi mà áp lực để kẹp khuôn được ép trực tiếp vào vật liệu đúc, có thể đạt được các chi ti
ết chính xác.
Kh ông cần có cổng phun, không hạn chế về loại vật liệu đúc( hạt nhỏ, bột, vân vân…)
Bởi vậy nó được sử dụng để đúc chất dẻo nhiệt rắn.
Do kết cấu đơn giản, giá thành thiết bị có thể giảm.

Nhược điểm

Nếu nung nóng khi khuôn không đóng hoàn toàn hoặc áp suất lớn quá vật liệu đúc có thể
rò qua khuôn.
Nếu vật liệu đúc đặt vào quá nhiều nó có thể tràn ra ngoài.
Có nhiều bavia được sinh ra

ĐÙN

Máy đùn liên tục được hình thành bằng cách đùn vật liệu (cung cấp qua phễu) với một
trục vít. Vật liệu sẽ có hình dáng giống tiết diện cửa ra của thiết bị.

(1) Cấp vật liệu vào (2) Khuấy trộn, đẩy

(3) Hoàn thành
phễu ra bằng trục vít

Nội dung cụ thể:

Chúng ta hãy xem quy trình cụ thể

Quy trình
Đặt vật liệu nhựa vào phễu.
Dẻo hoá nó bằng cách khuấy trộn nó trong một trục vít có bộ gia nhiệt.

Page 4

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 Đùn vật liệu khuôn ra bằng trục vít qua một cái lỗ nhỏ ở đỉnh khuôn.
Kết thúc đúc bằng sự nguội cứng vật đúc.

Ưu điểm
Đùn, thực hiện liên tục và có hiệu quả.

Nhược điểm
Phạm vi áp dụng của phương pháp này chỉ những chi tiết có dạnh hình trụ hoặc
mặt cắt là trụ rỗng.

ĐÚC THỔI

Đúc bằng cách đặt vật liệu dạng ống vào trong khuôn và thổi không khí vào.

(1) Đặt vật liệu dạng

(2) Thổi không khí (3) Hoàn thành
ống vào khuôn

Nội dung cụ thể:

Bây giờ chúng ta hãy xem quy trình cụ thể

Quy trình

Ngắt một đoạn vật liệu nhựa đặt nó vào khuôn hình ống có hai nửa riêng biệt.
Thổi không khí nén vào trong vật liệu đúc, làm cho nó giãn nở cho đến khi có cùng hình
dạng với khuôn để đúc được chi tiết.

Ưu điểm
Sử dụng rộng rãi để đúc các chai, bình chứa.

ĐÚCCHÂN
KHÔNG

Một tấm vật liệu được nung nóng và áp sát với lòng khuôn nhờ hút chân không để tạo
hình chi tiết .
Có thể dùng cả khuôn lõm và khuôn lồi.

Page 5

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 (1) Đặt vật liệu (2) Hút chân
(3) Để cho không khí
tấm không
vào lại và bỏ chi tiết ra
Bây giờ chúng ta hãy xem quy trình cụ thể
Quy trình
Làm mềm một tấm vật liệu đúc là chất dẻo nhiệt dẻo bằng nhiệt độ.
Hút không khí ra khỏi khuôn qua lỗ thông hơi để tạo độ chân không làm cho vật liệu đúc
đồng dạng với khuôn và mang hình dạng của nó.
Cho không khí vào trở lại và bỏ chi tiết ra.
Ưu điểm
Vì áp suất đúc có thể nhỏ hơn áp suất khí quyển,vữa, gỗ, chất dẻo nhiệt rắn có thể được
sử dụng làm khuôn.
Khuôn cỡ lớn có thể được đúc với giá thành tương đối thấp.
Nhược điểm
Phương pháp này nói chung không dùng cho các chi tiết có hình dáng phức tạp.

RIM (Reaction Injection Molding)

RIM (Đúc ép phản ứng )

Đúc bằng cách trộn hai hoặc nhiều hơn các vật liệu phản ứng trong
khuôn.Sản phẩm của phản ứng là một chất mới điền đầy khuôn

Cụ thể hơn
Chúng ta hãy xem quy trình cụ thể sau
Quy trình
Bơm vật liệu đúc bao gồm hỗn hợpcủa chất xúc tác và chất kích hoạt vào trong khuôn.
Tạo ra polyme ở trong khuôn.
Ưu điểm

Page 6

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Phương pháp đúc này yêu cầu áp suất thấp hơn đúc phun ép thông thường, nhôm hoặc vật
liệu sợi được sử dụng.
Những khuôn cỡ lớn và hình dáng phức tạp có thể làm được.
Nhược điểm
Cã thÓ sinh ra khÝ, nã nÐn kh«ng khÝ cßn l¹i trong khu«n, cã thÓ g©y ch¸y.
Chu kì đúc kéo dài

FRP (Fiber Reinforced Plastics)

Molding
FRP(Đúc chất dẻo có sợi tăng cứng)

Sử dụng sợi thuỷ tinh hoặc sợi cacbon như là chất gia cường.
Có loại đúc kiểu này_SMC (đúc tấm ) và phương pháp đúc thủ công
Đúc bằng cách trộn hai hoặc nhiều hơn các vật liệu phản ứng trong khuôn.Sản phẩm của
phản ứng là một chất mới điền đầy khuôn.
Cụ thể hơn
Chúng ta hãy xem quy trình cụ thể

Phương pháp đúc tấm SMC

Quy trình
Đặt vật liệu tấm có đệm sợi được cuộn bằng polyeste vào trong khuôn.Nén vật liệu bằng
nhiệt độ và áp suất.
Ưu điểm
Độ dầy đồng đều và những phần phức tạp có thể đúc được.Ngoài ra, cả hai bề mặt của
chi tiết đều được làm nhẵn bóng.

Phương pháp thủ công

Quy trình
Đặt vật liệu đệm dạng sợi theo hình dáng của khuôn.Trải nhựa lỏng lên trên và cứng lại ở
nhiệt độ phòng.
Ưu điểm
Phương pháp này để đúc những chi tiết bằng chất dẻo có sợi gia cường có kích cỡ tương
đối lớn.
Không cần đến máy móc thiết bị
Nhược điểm
Làm bằng tay, khó làm được độ dầy đồng đều, chu kì đúc quá dài.

Page 7

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
 ĐÚC ÉP CHUYỂN
Làm mềm vật liệu bằng nhiệt độ trong lòng khuôn và sau đó ấn nó vào trong lòng khuôn.

(2)Đẩy vào
(1) Làm dẻo vật liệu (3) Mở khuôn
khuôn
trong khoang nung
Cụ thể hơn
Chúng ta hãy xem quy trình cụ thể

Quy trình
Làm mềm vật liệu đúc trong khoang nung
Ấn nhựa đã làm mềm vào khuôn bằng áp lực
Đông cứng nhựa nóng chảy
Mở khuôn và lấy chi tiết ra.

Ưu điểm
Quy trình đúc tương tự như đúc phun ép, tuy nhiên đúc ép chuyển cần nhiệt độ của vật
liệu đúc trong khoang nung để làm nóng chảy nó thành nhựa nóng chảy.
Sử dụng rộng rãi cho việc đúc chất dẻo nhiệt rắn.
Đúc ép chuyển đã phát triển để đúc các chi tiết mà khó đúc bằng đúc áp lực. Nhưng hiện
tại được sử dụng cho một số loại chi tiết nhất định.
Tốt nhất là sử dụng để tạo ra một hình dáng phức tạp hoặc là sản phẩm đúc dầy.

Nhược điểm
Giá thành sản xuất của khuôn cao.

Page 8

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Đúc phun ép (Injection Molding)
Chương này trình bày quá trình ép, các ưu nhược điểm cũng như hoạt động của bộ
khuôn ép phun.

Phun ép là một trong những phương pháp chủ yếu để đúc nhựa. Nó được sử dụng rộng
rãi để đúc các sản phẩm khác nhau vì nó có khả năng tạo ra những sản phẩm chất lượng
cao, giá thành hạ và thời gian phun ngắn.

Khu«n Ðp nhùa lµ mét hÖ thèng dïng ®Ó ®Þnh h×nh ra mét s¶n phÈm nhùa. Nã ®ưîc thiÕt
kÕ sao cho cã thÓ sö dông cho mét sè lưîng chu tr×nh s¶n xuÊt nhÊt ®Þnh. KÝch thưíc vµ
kÕt cÊu cña khu«n phô thuéc vµo kÝch thưíc vµ h×nh d¸ng s¶n phÈm. Tuú thuéc vµo sè l-
îng vµ ®é phøc t¹p cña s¶n phÈm yªu cÇu mµ kÕt cÊu cña khu«n cã thÓ ®¬n gi¶n hay
phøc t¹p. Khu«n gåm nhiÒu chi tiÕt l¾p víi nhau, ë ®ã nhùa ®ưîc phun vµo, ®ưîc lµm
nguéi ®Ó ®Þnh h×nh s¶n phÈm råi ®Èy s¶n phÈm ra. S¶n phÈm ®ưîc t¹o h×nh gi÷a hai
phÇn cña khu«n. Kho¶ng trèng gi÷a hai phÇn ®ưîc ®iÒn ®Çy nhùa mang h×nh d¹ng cña
s¶n phÈm.

Đúc bằng cách phun vật liệu vào lòng khuôn.

(1) Làm nóng chảy vật (2) Phun vật liệu vào (3) Làm nguội và tháo
liệu trong xi lanh. khuôn chi tiết ra.
Quy trình:
Nhựa được nung nóng và trộn đều nhờ vít tải trong xi lanh có gia nhiệt và nó sẽ
được dẻo hóa vì nhiệt để trở thành nhựa nóng chảy
Phun nhựa nóng chảy từ xi lanh gia nhiệt vào khuôn với áp lực cao.
Làm nguội để đóng rắn nhựa nóng chảy trong khuôn.
Đẩy sản phẩm ra khỏi khuôn nhờ các chốt đẩy.

Ưu điểm:
Có thể đúc hầu hết các nhựa nhiệt dẻo và một số nhựa nhiệt rắn.
Có thể đúc các chi tiết có chất lượng cao, giá thành hạ và thời gian phun ngắn.
Chu trình đúc có thể được tự động hóa.
Cấu trúc của khuôn có thể được thay đổi tùy theo hình dáng hoặc vật liệu của chi
tiết.

Nhược điểm:
Nếu lượng vật liệu đúc không được cấp chính xác thì có thể gây ra khuyết tật đúc.

Các sản phẩm chính: Các sản phẩm nhựa như đồ gia dụng, đồ nội thất ôtô

Page 9

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Chúng ta hãy xem xét cụ thể về hoạt động và vai trò của phương pháp đúc phun dùng
máy kiểu vít tải.

Đóng khuôn, kẹp khuôn.

Khi đóng khuôn, trước tiên ta đóng với áp lực nhỏ và sau đó chỉ dùng với áp lực
lớn trước khi hoàn thành để đóng khuôn chắc chắn.

Nội dung cụ thể:

Nếu khuôn được đóng quá nhanh, nó có thể bị biến dạng; vì vậy quá trình kẹp
khuôn có 2 bước.

Kẹp khuôn 2 bước cũng hạn chế các nguyên nhân đôi khi có thể làm hỏng khuôn
nếu kẹp khuôn ở áp lực cao.

Đặt họng phun

Khi khuôn đã được kẹp xong, xilanh phun sẽ di chuyển sao cho đậu rót (sprue
bush) của khuôn tiếp xúc với họng phun (nozzle).
Sau đó nhựa nóng chảy sẽ được phun vào khuôn.

Cụ thể là:
Áp suất được dùng để phun nhựa nóng chảy vào khuôn được gọi là áp suất ban
đầu.

Page 10

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Duy trì áp lực, làm nguội, làm nóng chảy nhựa.

Ngay cả sau khi nhựa nóng chảy được phun vào khuôn, việc giữ áp lực vẫn được
duy trì đến khi nhựa nóng chảy nguội trong khuôn.

Trong khi nhựa nóng chảy đang được làm nguội và đông đặc (solidified) trong
khuôn, vật liệu nóng chảy cho lần đúc tiếp theo sẽ được làm chảy dẻo
(plasticated).

Việc làm chảy dẻo này được thực hiện nhờ nhiệt sinh ra trong khi trộn nhựa nhờ
vít tải và bộ phận gia nhiệt được gắn xung quanh xilanh.

Cụ thể là:
Áp lực duy trì còn được gọi là áp lực thứ hai. Nó được sử dụng để bổ xung thêm
nhựa nóng chảy bằng cách tiếp tục ép nhựa nóng chảy vào lòng khuôn đã điền
đầy, bù cho lượng co ngót (shrinkage) trong quá trình cứng nguội, nhờ vậy có thể
giảm vết lõm (sink mark) trên vật đúc.

Page 11

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt
Lùi họng phun, mở khuôn, tháo chi tiết

Khi thực hiện xong việc làm chảy dẻo vật liệu đúc cho chi tiết tiếp theo và làm
nguội chi tiết vừa đúc, xi lanh được tách khỏi khuôn và khuôn được mở ra.
Khi khuôn mở hết, chi tiết sẽ được đẩy ra nhờ các chốt đẩy. Kết thúc toàn bộ chu
kỳ ép phun.

Họng phun có thể được giữ nguyên để giảm chu kỳ đúc (molding cycle.)

Page 12

CuuDuongThanCong.com https://fb.com/tailieudientucntt