T.C.

Mİ
LLÎ EĞİ
TİM BAKANLIĞI

MEGEP
(MESLEKİEĞİ
TİM VE ÖĞRETİ
M Sİ STEMİ
NİN
GÜÇLENDİRİ
LMESİPROJESİ)

MÜZİ
K ALETLERİYAPIMI

KEMANDA TEMEL TEKNİ

KLER

ANKARA 2006
 ğıtarafı
Milli Eğitim Bakanlı ndan geliş
tirilen modüller;
 Talim ve Terbiye Kurulu Baş kanlı ğını
n 02.06.2006 tarih ve 269 sayı lı
Kararıile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğ itim Okul ve Kurumları nda
kademeli olarak yaygınlaştı
rılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim
programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandı rmaya yönelik
geliş
tirilmişöğretim materyalleridir (Ders Notlarıdı
r).
 Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandı
rmak ve bireysel öğ
renmeye
rehberlik etmek amacı yla öğ renme materyali olarak hazı ş
rlanmı,
denenmek ve geliş tirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve
Kurumları nda uygulanmaya baş lanmı ştı
r.
 Modüller teknolojik geliş melere paralel olarak, amaçlanan yeterliği
kazandırmak koş ulu ile eğitim öğ retim sı rası nda geliş tirilebilir ve
yapılmasıönerilen değiş
iklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir.
 Örgün ve yaygı n eğitim kurumları
, iş
letmeler ve kendi kendine mesleki
yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere Internet üzerinden
ulaşabilirler.
 Bası
lmış modüller, eğitim kurumları
nda öğ
rencilere ücretsiz olarak
dağı
tı
lı
r.
 Modüller hiçbir ş
ekilde ticari amaçla kullanı ı
lamaz ve ücret karş ğı
lı nda
satı
lamaz.
 İ
ÇİNDEKİ
LER

AÇIKLAMALAR ........................................................................................................ii
Gİ Rİ Ş...........................................................................................................................1
ÖĞRENME FAALİ YETİ –1 ........................................................................................3
1. KEMAN VE YAYIN Fİ Zİ KSEL YAPISI...............................................................3
1.1. Keman ve Yayı n Seçimi....................................................................................5
1.2. Keman ve Yayı n Bakı mıve Korunması...........................................................5
1.3. Keman Öğrencisinde BulunmasıGereken Baş lıca Nitelikler ...........................6
1.4. Keman Çalmada Duruşve Tutuş lar ..................................................................6
1.4.1. Duruşve Denge ..........................................................................................6
1.4.2. Keman Tutuş..............................................................................................8
1.4.3. Sol El ve Sol Kol Pozisyonu ......................................................................9
1.4.4. SağEl Pozisyonu (Yay Tutuş ) .................................................................11
1.4.5. SağKol .....................................................................................................12
1.4.6. Keman Tutuş ta SağSol Kol İ lişkisi .........................................................13
UYGULAMA FAALİ YETİ ...................................................................................15
DEĞERLENDİ RME ÖLÇÜTLERİ .......................................................................16
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME.........................................................................17
ÖĞRENME FAALİ YETİ –2 ......................................................................................18
2. YAY SÜRÜŞLERİ................................................................................................18
2.1. Tam Yay Kullanı mı .........................................................................................18
2.2. Üst YarıKullanı mı ..........................................................................................19
2.3. Ortada Kullanı m ..............................................................................................19
2.4. Alt YarıKullanı mı..........................................................................................20
2.5. Yay Sürüş lerinde Yön Değiş tirme ..................................................................20
2.6. Ses Üretme ......................................................................................................21
2.6.1. Yayı n Hı zı................................................................................................21
2.6.2. Yayı n Teller Üzerindeki Bası ncı ..............................................................22
2.6.3. Yayı n Tel Üzerindeki Yeri ve Ses Verme Noktası..................................22
2.6.4. Yayı n Düzgün ve Doğru Sürülüş ü ...........................................................23
UYGULAMA FAALİ YETİ ...................................................................................24
DEĞERLENDİ RME ÖLÇÜTLERİ .......................................................................25
ÖLÇME VE DEĞERLENDİ RME.........................................................................26
MODÜL DEĞERLENDİ RME ..................................................................................27
CEVAP ANAHTARLARI .........................................................................................28
ÖNERİ LEN KAYNAKLAR......................................................................................29
KAYNAKÇA .............................................................................................................30

i
 AÇIKLAMALAR
AÇIKLAMALAR

KOD 212MGS041
ALAN Müzik Aletleri Yapı
mıAlanı
DAL/MESLEK MızraplıHalk Müziğ i EnstrümanlarıYapı
mı
MODÜLÜN ADI Kemanda Temel Teknikler
MODÜLÜN TANIMI Kemanda temel teknikler ile ilgili bilgi ve becerilerin
kazandı
rı ğıöğrenme materyalidir.
ldı
SÜRE 40/24
ÖN KOŞUL 10. sı
nı
f modüllerini baş şolmak.
armı
YETERLİ
K Kemanda temel teknikleri uygulamak.
Genel Amaç
Gerekli ortam ve donanı m sağlandı ğı
nda, kemanı
tekniğe uygun olarak çalabileceksiniz.

MODÜLÜN AMACI Amaçlar

1. Keman çalmada duruşve tutuşpozisyonları nı
alabileceksiniz.
2. Yay sürüş lerini kullanarak ses üretimi
yapabileceksiniz.
Ortam
EĞİ
TİM ÖĞRETİ M
Akustik özellikli sı
nıf ortamı .
ORTAMLARI VE
Donanı m
DONANIMLARI
Müzik kitap ve katalogları , ses kayıt cihazları
.
Her faaliyet sonrası nda o faaliyetle ilgili
değerlendirme soruları ile kendi kendinizi
değerlendireceksiniz.
ÖLÇME VE
DEĞERLENDİ
RME Öğ retmeniniz modül sonunda size ölçme aracı
(uygulama, soru-cevap) uygulayarak modül uygulamaları
ile kazandığınız bilgi ve becerileri ölçerek
değ erlendirecektir.

ii
 Gİ
RİŞ

Gİ
RİŞ
Sevgili Öğrenci,
Ülkemizde sayı larıher geçen gün artmakta olan mesleki müzik eğ itim kurumlarıile
birlikte, keman çalanları n / öğretenlerin sayılarıda artmaktadı r. Bu müzik kurumları nda
yapı lan keman eğ itimi, müzik eğ itiminin önemli bir boyutunu oluş turmaktadır. Ancak
geçmiş ten günümüze kadar daha çok keman öğ retimi,-keman çalma, - üzerinde durulmuş ;
keman eğ itiminin felsefi temelleri üzerine yeterince çalışılmamışve bu konuda çok az sayıda
Türkçe kaynak yayı nlanmı ştı
r.
"Başlangı ç Keman Eğitimi" ile sı nırlandı
rılan bu kitapçıkta, keman eğ itim öğretimine
iliş
kin başlıca teknik, -ilke,-yöntem ve felsefeler basitten zora doğru belirli bir özel sı
ra takip
edilerek verilmiş tir. Bu nedenle özellikle keman çalmayıöğ renirken başlangı çta karşı
laşılan
güçlüklerin aş ılmasıaçı sı
ndan bu modülün siz sevgili öğrencilerimize yararlıolacağ ı
nı
umuyoruz.

1
2
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–1
AMAÇ

Bu faaliyet sonunda, uygun ortam ve donanı

m sağ ğı
landı nda, keman çalmada duruşve
tutuşpozisyonlarını alabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Bu faaliyet öncesinde yapmanı

z gereken öncelikli araşrmalar ş
tı unlardı
r:
 Kemanın bölümlerini ve bu bölümlere verilen adlarıöğreniniz.
 Keman çalarken kaç çeşit duruşve tutuşpozisyonu alı ğı
ndı nıaraş
tı
rı
nız.
 Keman ve yay seçerken nelere dikkat edildiğ
ini araştı
rını
z.

1. KEMAN VE YAYIN Fİ
ZİKSEL YAPISI
Keman yaylıçalgı lar ailesinin en küçük üyesidir. XV. yüzyılı
n baş ı
ndan beri sesi ve
yapı
sıile kendisini kabul ettirmiş, günümüze kadar etkinliğini korumuştur.
Keman ve onun ayrı lmaz bir parçasıolan yay, belirli özellikleri olan bazı
ağaçlardan yapılmaktadır. Keman, her biri ayrıperdede ses veren dört telli ve
standartlaş
tırı
lmışbir çalgıdı
r. Keman gibi yayıda standartlaş
tı
rı ş
lmıtı
r.
Kemanı n baş lı
ca öğ eleri; salyangoz, ağaç burgular, sap eş iği, sap, teller, tuş
e, f
delikleri, ses eşiği, fı
ksler, tel takacağı, kirişeş
iği, kirişdüğ
mesi, çenelik ve omuzluktur.
Kemanı n dört teli vardır ve tellerin bir ucu gövdenin alt kı smında bulunan tel
takacağı na, diğ er ucu ise sapın baştarafı ndaki burgulara takılı
r. Tellerden üçü sargı lı,
biri sargı sı
zdır. Sargı sız olanıkemanı n en ince telidir. Teller, sargıda kullanı lan
maddenin yapı sına göre, bağı rsak tel, çelik tel, alüminyum kaplama tel vb. çeş itlilik
gösterirler.
Kemanı n ses düzeni ya da baş ka bir deyişle akordu, diyapazondan ya da aynıiş levi
gören baş ka aygı ttan alman birim la sesi temel alı
narak beş ğ
li aralıa göre yapı
lı
r. Beş li düzen
adıverilen bu akort sistemine göre en incesinden en kalı nma doğru teller; mi teli, la teli, re
teli ve sol teli ş
eklinde isimlendirilir.

Şekil:1.1
3
 Yay, iki ucu arası nda kı
l gerilmişbir çubuktur ve baş
lı
ca öğ
eleri; uç, kı
l, çubuk,
sarma, ökçe ve burgudur.
Uç, kılları
n tutturulduğu, yay çubuğunun en ince ve en hafif bölgesidir. Yayın ucunda
bulunan plastik bir maddeden 1 mm kalı nlı ğı
ndaki bir parça, yay başlığına yapıştı
rılmı ştı
r.
Bu parça, yay baş ğ
lıı nı
n çatlamasınıönler, yayı
n estetik görünüş ünü ve yaya takılan kılları
n
düzgünlüğünü sağlar.
Kıl, atkuyruğundan yapı
lan "doğ al yay kılı" ve plastik maddelerden yapılan "yapma
yay kılı
" olmak üzere ikiye ayrı lı
r. Kullanım süresi ve net ses verme özelliğinden dolayı,
doğal yay kı llarıdaha çok tercih edilirler. Sürtünme sonucunda zamanla kı l miktarı
ğı
azaldı ndan parlak ses elde etmek güçleş ir. Bu yüzden kı l miktarıgöz önünde
bulundurulmalı dır.
Çubuk, çok özel ağ açlardan yapı lı
r ve dipten uca doğru giderek incelir. Orta
bölgesindeki eğim, yaya bir esneklik kazandırı
r
Sarma, iş ı
aret parmağnı
n ileri-geri kaymamasıiçin, yay çubuğunun dip bölgesinde yer
alan madeni kısımdı r.
Ökçe,yayı
n alt kı
smı ğ
nda duran ve küm bağlandııtakoz ş
eklindeki parçadı
r.
Burgu, yay kı
lları
nı
n gerginliğ
ini ve gevş
ekliğini sağlayan vidadı
r.
Bunları n dış
ında, yayın bir parçasıolmamakla birlikte, kı
lları
n tellere kolaylı
kla
sürtünmesini sağlamak amacıyla reçine kullanı
lı
r.

Resim 1.1Kemanı
n Bölümleri
Uç

Kı
l

Salyangoz
Burgular
Çubuk
Sap Eş
iği

Orta
Sap

Tuş
e

Teller Baş
parmakl ı
k
F Delikleri
SesEşiğ
Eş ii
iğ
Ökçe (Topuk)
Fiksler Burgu
Tel Takacağ
4 Çenelik ı
KirişEş iği
Düğme
1.1. Keman ve Yayı
n Seçimi
Keman öğ rencisinin bedensel yapı sı, keman ve yayı n yapısıve bu yapı lar arasındaki
uyum, baş langıç keman eğitimi açı sından büyük önem taş ımaktadı r. Bu nedenle keman
öğ renmeye, rastlantısonucu ele geçen herhangi bir keman ve yay ile değ il, belli ölçütlere
göre seçilen bir keman ve yay ile baş lanmalı dı
r. Baş ka bir deyişle, öğrenciye verilecek
uygun olmayan büyüklükteki keman ve yay, sağve sol elde sertlik yaratacağı ndan dolayı ,
kemanı n büyüklüğ ü ve yayı n uzunluğ u ile öğrencinin kol-el uzunluğ u arası nda bir uyum
olmalı dır. Keman çalmaya küçük yaş larda baş layan çocuklara çeyrek keman ve yay
verilmelidir. Daha sonraki yaş larda ise keman eğitimi, öğ renenin bedensel geliş imine göre
sırasıyla yarım, üç çeyrek ve tam keman/yay ile sürdürülmelidir.
Seçilecek kemanda; sapı n çalı cını
n el yapı sı na uygun bir kalı nlı
kta ve geniş likte,
tellerin tuşeden olağan yükseklikte ve parmak uçları nıacı tmayacak bir sertlik ve gerginlikte,
tuş enin düzgün, eğ iş
in dik, eş
ikteki tel yuvaları
nın eş it aralı
kta ve fı
kslerin kolay çevrilebilir,
çenelik ve omuzluğ un öğrencinin boyun yapı sı
na ve uzunluğ una uygun olması na dikkat
edilmelidir.
n ağı
Yay seçiminde ise yayı ğ
rlıı
na, kı
l miktarı
na, eğimine ve burgusuna dikkat
edilmelidir.

1.2. Keman ve Yayı

n Bakı
mıve Korunması
Keman ve yayı n doğru, temiz, verimli, etkili ve sürekli kullanılabilmesi, onları
n bakım
ve korunması yla sıkısı kı kilidir. Her çalgıgibi keman ve yay da havadan, ı
ya iliş sıdan,
nemden, güneş ten, tozdan, kirden vb. etkilenir. Bu etkileniş in yön ve derecesi onları n
yapısı
na, onlarıkullanana, yer ve zamana göre farklı lı
k gösterir.
Keman ve yayı n iyi bir biçimde korunabilmesi için her ş eyden önce bir kutuya
gereksinim vardı r. Keman ve yay, havasıı lı
k ve olağ an nemlilikteki bir odada; soğuk ve
sıcak cisimlerden, güneş ten ve tozdan uzakça bir yerde bulundurulmalı dır. Ani hava
değ iş
ikliklerinde ve nemli ortamlarda bir bezle sarı lmalıdır. Her çalışmadan sonra kemanı n
gövdesinde, tuş esinde, tellerinde, sapı nda, çenelikte ve yayı nda oluş an toz, kir ve terler
yumuş ak ve kuru bir bezle silinmelidir.
Yayı n esnekliğini korumak için çalı ş
malardan sonra kı
llarıgevş etilmelidir. Ayrı
ca
kemandan temiz ses elde etmek için ellerin kı
llara dokunmaması
na dikkat edilmelidir.
Keman öğ retimi sı
rası
nda onun bakı
mıve korunmasıda öğretilmeli, öğrenilen bilgi ve
beceriler sürekli uygulanmalıve alışkanlı
k hâline getirilmelidir.
Keman çalmaya baş lamadan önce ellerin temiz ve tı
rnakları
n kı
sa, akordun düzenli ve
ş
çalımaya hazı
r olması
na dikkat edilmelidir.

5
1.3. Keman Öğ
rencisinde Bulunması
Gereken Baş
lı
ca Nitelikler
Keman çalacak kiş ide bazıtemel niteliklerin bulunmasıgereklidir. Bu nitelikler
başlı ca müziksel, fiziksel ve ruhsal nitelikler olarak sıralanabilir. Müziksel nitelikler, iş
itme
yeteneği, ritm duygusu, müzikalite ve yaratı cılık; fiziksel nitelikler, sağ
lam bir bedensel
yapı , duyu organlı kları
nda tam duyarlı lık ve uyumluluk, el ve parmak yapı sıile iki kol
arası ndaki eşgüdüm ve refleksler; ruhsal nitelikler ise zekâ, dikkat, müziksel bellek,
algılama, sabırlıolma ve keman çalmaya isteklilik olarak özetlenebilir.
Bunların yanı sı
ra öğrenci, keman çalmaya hazı r bulunmalı , buna ihtiyaç ve istek
duymalı dır. Burada keman çalmaya hazı r bulunmak, öğrenmeye hazı r bulunuş lukla eş
anlamlıtutulmuş tur. Öğrenmeye hazı r bulunuşluk; yeni bir konunun öğ renilmesi için gerekli
olan tüm yetenek ve ön bilgilere sahip olunmasıanlamı na gelir. Yeterince motive olmamı ş
bir öğ renci, öğrenmeye hazı r hâle gelmemişdemektir. Öğ renciler genellikle ilgi duydukları
ve ihtiyaçlarınıkarş ılayacak olan konuları daha çabuk öğrenirler.

1.4. Keman Çalmada Duruşve Tutuş

lar
Duruşve tutuş lar keman çalmanı n temelini oluşturur. Doğru, temiz ve etkili keman
çalmanı n temelinde geliş igüzel duruşve tutuş lar değil, tam tersine belli ilke, kural ve
ölçütlere uygun duruşve tutuş lar yatar. Keman çalmaya iliş kin temel becerileringecikmeden
kazanı labilmesi, sürekli geliş tirilebilmesi ve etkin olarak kullanı labilmesi, ancak bunların
temellendirilebileceğ i duruş lar ve tutuş larla mümkündür. "Keman çalmada duruş lar ve
tutuşlar" denildiğinde ilk akla gelenler ş unlardı
r: Vücudun duruş u, yay tutuş , keman tutuş,
sol elin keman sapı nda-parmakları n tuşe üzerinde duruş u, yayı n tel üzerinde duruşu, nota
sehpasıönünde duruş .
1.4.1. Duruşve Denge
Sağ lıklıbir tekniğ in temeli olan fiziki serbestlik pek kolay kazanı lan bir yetenek
değ ildir. İnsanoğlu vücuduna hiçbir zaman gereken değeri vermemiş tir. Vücudunu olduğ u
gibi kabul etmiş , onun gerçek varlı ğını n farkı na varmamı ştı
r, başka bir deyiş le insanoğ lunun
vücudunu farketme duygusu geliş memiş tir. "Farketme duygusu" terimiyle tanı mlanan duygu,
insanı n bedenini duyumsaması , öz benliğ inin bilincine varması dır. Bedenin daha fazla
bilincinde olmaktan sözetmek tek baş ına yeterli bir anlatı m değ ildir. Çünkü bu ifadeden
çıkarı lacak anlam vücudun dı ş tan algılanması dır. Oysa burada vurgulanmak istenen vücudun
içten hissedilmesidir. Bu konudaki zorluk, bireyin kendini dı şdünya ile özdeş leş
tirmesi
nedeniyle, iç dünyası na karş ıduyarlı lığı nızamanla köreltmişolması dır. İ
nsan kendinden
haberdardı r ancak bunun bilincinde değ ildir. Bu noktada varı lmak istenen hedef, insanı n
varoluş unu bilinçli olarak algı laması , bir makine gibi kullandı ğıvücudunu bilinçli olarak
kullanmasıolacaktı r. İnsanlar bir acı, bir sancıçekmediğ i zamanlarda bedenlerine karş ıkör
ve sağı r olurlar demek çok yanlı şdeğildir. Bu duyarsı zlı
k nedeniyledir ki, insanları n kasları
ve eklemleri bası nçla dolar ve hareketlerindeki doğ al serbestliğe engel olur.
Fark etme duygusu, vücut kontrolünün temelidir ve keman eğitiminin ilk aş aması
olarak kabul edilmelidir. Bu duygu, sadece kola uygulanacak bir öğreti değildir. Kol için
birincil önemdedir, fakat sadece ve sadece kol için değildir. Çünkü çalma faaliyeti sı
rası
nda,
vücudun tüm parçalan birbirleri ile çok yakı n ilişkidedir. Herhangi bir noktada oluş an
kilitlenme, diğer bölgeleri de kolayca etkiler. Bu kilitlenme ya da bloke olma durumunu
6
ortadan kaldırmak için havanı n hafifliğ
i, vücudun her kasında ve ekleminde hissedilmelidir.
Vücuttaki baskıve dengenin, birbirleri ile oynadı klarıince oyunun, duruşve denge
üzerindeki etkisi çok önemlidir.
Keman, genellikle ayakta ya da oturarak çalı nı r. İster ayakta, isterse oturarak çalı
nsı
n,
beden; doğal, dengeli ve rahat olmalı dı r. Böyle bir bedensel duruş , ona dayalıdiğ er
duruşlarda yay ve keman tutuş lara elveriş li bir temel oluş turur. Oturarak keman çalma
pozisyonunda, ayaklar yanlara doğru açı lır. Gövdenin ağ ı ğıkalçaya,
rlı
bacakların ağ ı ğıda ayaklara dengeli olarak aktarı
rlı lır. Gövde, doğ al ya
da olağ an diklikte olmalı dı
r. Oturarak keman çalmada vücudun alt
yarısı
nı n hareketsiz kalmasıdengeyi sı nırlayı cıbir unsurdur. Kiş i çoğ u
zaman ayağ a kalkarak enerjisini kullanmak ve boş altmak ihtiyacı nı
duyar, fakat rahat duruşpozisyonları nda bile denge sorunu dikkat
gerektiren bir durumdur.
Şekil: 1.2 Ayak aralı
ğı

Sağayağ ı
n dışa yaptı ğıaçı nın fazla oluş u, bacakta basınca neden olur. Kı saca
n istenmeyen ş
ayakları ekilde ve yanlışduruş ları
, her zaman sorunlara neden olur. Oturma
durumda sağayak, sağelin hareketlerini engellemeyecek biçimde durmalı dı
r.
Ayakta duruşbiçiminde ayaklar, bir ayak boyu aralı k ile hafifçe dışa dönük
durmalıdı r. Bedenin ağı ğıiki ayak üzerine eş
rlı ı
it dağlmak ve beden doğal bir diklikte
olmalı
dı r. Bu bilgiler ışı
ğında her çalı
cıen rahat pozisyonu kendi denemeleriyle bulabilir.
Ayaklar da denge sağ lanmazsa vücudun üst kı
sı
mda denge sağlamak mümkün değ ildir.

Resim 1.2: Denge unsuru

Dengenin önemli bir unsuru da dik bir omurgadı r. Belden öne doğru eğilmişbir
omurga, hareket yeteneğ
ini ve dengeyi sı nı
rlar. Dik bir omurga yapı sı ş
, vücudun iç ve dı
iş
levlerini uyumlu hâle getirir. Dik bir omurgadan söz edilirken asla sert bir omurga
vurgulanmamaktadı r. Omurganı n ve özellikle de omurga kökünün esnek olması
7
gerekmektedir. Buradaki kası lmalarıyok edecek basit egzersizlerin faydasıvardı r. Bunlar;
bütün üst bedenin döndürülmesi, belden öne doğru eğilme, ağ ı
r bir kovayıbir elden diğerine
geçirircesine sağdan sola eğilmek gibi hareketler olabilir. Bütün bu çalış maların amacı ,
vücudun üst kı smının iyi bir dengeye kavuş ması, kasıklardaki öne çekme hissinin yok
edilmesidir.

Resim 1.3: Oturuşpozisyonu

Omurga rahatlı ğıiçin önemli olan diğer bir nokta ise başı
n durumudur. Başın omurga
üzerine iyi oturmasıgenelde güçtür ve öne sarkma eğ ilimi çok fazladı
r. Bu durum, boyun ve
omuz kasları nda da baskıyaratı r ve gerginliğe neden olur. Bu yüzden baş ı
n omurga
üzerindeki konumuna dikkat edilmelidir.
Oturuşpozisyonu için de aynıkurallar geçerlidir. Doğru bir oturuşpozisyonunun
belirtisi, sandalyeden ayağa rahat ve çabuk kalkabilmektir. Oturuyor durumda olmak,
vücudun duyarlıbir ş ekilde kullanı
lmasına engel değildir. Denge, diklik ve esneklik
kavramlarıher an göz önünde bulundurulmalıve bunlara dikkat edilmelidir.
Öğ rencinin keman çalarken çabuk yorulmamasıiçin düzenli nefes alı p vermesi de
önemlidir. Nefes burundan alı nmalı , ağız açı
k olmamalıdır. Kı sacasıöğ
renci keman çalarken
kendini çok rahat hissetmeli ve bu işi yapacağına inanmalıdır.
1.4.2. Keman Tutuş
Keman; beden, kollar ve ellerle olan iliş kisi bakı mı ndan, tüm çalma hareketlerinin
rahatça uygulanabilmesine imkân tanı yacak biçimde tutulmalı dı r. Kemanı n rahatça
tutulmasına yarayan omuzluk, kemanı n arka tahtası na uygun biçimde takı lı
r. Sol el sapı
n
keman gövdesindeki bitim yerinde, başparmak arka tahtada ve diğ er dört parmak da ön
tahtada olacak biçimde kemanıkavrar. Böylece keman, tutuşiçin hazı rlanmı şolur. Sonra baş
sol omuza doğ ru yaklaşı
k 45 derece çevrilerek, telleri tutan kirişdüğmesi boyna, omuzluk
omuza ve çenelik de çeneye değecek biçimde yerleş tirilir. Başın doğal ağ ırlığıçene yoluyla
kemana aktarı lır. Kemanın sapı, ne çok önde ne de çok yanda olmalı dı
r. Kemanıtutarken
sapın ucu ne kadar yüksekte olursa, kemanı n ağ ı ğ
rlııo kadar çalı cı
nı n omzuna ve boynuna
8
yüklenir. Salyangoz çok aş ağıda ise ağ ırlı
k sol ele geçer. Üstelik yay tuş eye kayma
eğiliminde olur. Bu kusurlu durumdan kurtulmak için kemanı n yere paralel olmasıve biraz
öne eğ ik durmasısağlanmalı dı
r. Belli bir rahatlı
k ve yumuş aklı
k sağlanınca sol kol aşağı
indirilip sarkı
tı
lmalı
dır.

Resim 1.4:Esnek tutuş

Doğru bir keman tutuş ta omuz kaldı rı

lmaz, kası lmaz; boyun kaslarıfazla gerilmez,
sertleşmez. Öğrenci kemanıtutarken baş ı
nı sağa sola oynatmamak, baş ına göre
ayarlamalı dır. Bunun için kemanı n altına konan omuzluk ya da yastı k, öğ rencinin boyun
yapı sına çok uygun olmalıdır. İ
yi bir omuzluk, rahat bir tutuş u oldukça kolaylaş tırı ş
r. Yanlı
seçilmişbir omuzluk kemanıyükseltebilir, uygun olmayan çenelikler tahriş lere neden
olabilir. Başın sola eğik olduğu hâllerde çene çizgisine oturacak bir çenelik en doğ ru
seçimdir. Doğ ru yapı
lmışbir seçimin en belirgin belirtisi de başve kemanı n bir bütün hâlde
görünmesidir.
1.4.3. Sol El ve Sol Kol Pozisyonu
Sol elin görevi, parmakları
n tuş e üzerine kolayca düşmelerini sağlayacak koş
ulları
hazı
rlamaktır. Bunun yanı sı
ra keman tutuşa da yardı
mcı olur.
Daha önce de söz edilen sarkmı şve yumuş amı şsol el
iş
aret parmağ ı
nı n dip boğumu, küçük eş iğin hemen önünde
olacak biçimde, kemanı n sapına götürülür. Sap, öğrencinin
aret parmağıile baş
iş parmağıarası na alı nmalı dır. Bu
durumda, iş aret parmağ ı
nın dip boğ umu tuş e ile aynı
düzeyde olmalı dır. Baş parmak ise rahatça kı vrılarak tuşe
üzerine düş ürülmüşolan iş aret parmağ ı
nı n, aşağ ıyukarı
karşısı
na gelmelidir. Avuç içi, kemanı n sapı na doğ ru
çevrilmişolmalı dır.
Şekil 1.3: Sol el pozisyonu

9
 Başparmağ ı
n sürekli olarak sapa yumuş ak durumda dokunmasısağlanmalı dı r.
Sertleşmişbir başparmak keman çalmayıbüyük ölçüde güçleş tirir. Bu durumda kemanı n
sapı, başparmak ile iş aret parmağı nın dip eklemi arası
na girmişolur ve her ikisine de değ er.
İşaret parmağ ının eklemi sap eş iğinin biraz önünde, tuşe ile aynıdüzeyde ve sapı n diğ er
yanındaki başparmak ile karş ı
lıklıdurmuşolur. Burasısol elin keman sapı ndaki ilk yeri, ilk
konumudur. İ şaret, orta, yüzük ve serçe parmaklar, etli uçlarıaş ağ ı
yıgösterecek biçimde
kıvrılmalıdı
r. Bu durumda iş aret parmağ ının uç boğumu ile başparmak karş ılı
klıdurur.

Resim 1.5: Sol el ve sol kol pozisyonu

Bilek düzdür. Sol el avuç içi sapa, dört parmak ucu da tuş e ve tele dönük olacak
biçimde çevrilir. Bilek ne içeri ne de dı şarıkıvrı
k olmamalı , düzgün olmalıdı r. Bütün kolda
hiçbir kası lma olmamalı dır. Kemanı n boyunla çok sı kıkavranmasıhareket imkânı nı
engeller. Keman sapıüzerinde aş ağıyukarıhareket eden elin, hafif ve hareketli olması
gerekirken; aynıanda parmaklar mekanik bir çekiç gibi kuvvetli ve çabuk olmalı dı
r. Bunun
bilincinde olan çalı cılar, çalmaya baş lamadan önce kolun dirsekten aş ağısını , esnetme ve
ısıtma hareketleri ile gevş etirler. Sol el sadece kemanıtutmakla kalmayı p her an olabilecek
baskı yıazaltmak gibi çok önemli bir görevi de üstlenmiş tir. En yüksek verim ancak fazla
baskı nın azaltı
lmasıile mümkündür.
Sol el ve kolun yanısı ra sol el parmakları nın da keman çalmada çok önemli bir rolü
vardı r. Parmaklar müzik yapı sının birleş tiricileri olmakla birlikte ses motifleri yaratmak için
açık tellere vururlar. Bu nedenle çok kesin ve duyarlıolmalı dırlar. Sol el parmakları nın iki
görevi vardı r ve bunlar notalarıtam tanı mlamak ile onlara duygu yüklemektir. Nota ve onun
hissedilme süresi bir önceki nota ile bağ lantı lı, bütünde ise tüm motifle ilişkilidir. Yani hiçbir
nota tek baş ına, ayrıdeğ ildir. Baş ka bir deyiş le notalar bağ lantılıve iç içe geçmiş
durumdadı rlar. İ şte iç içe geçen bu notaları , aynıbiçimde akı cıseslendirmek içinde
artikülasyonun geliş tirilmesi önem taş ır.Mesela, bilek, dirsekten parmak boğ umuna uzanan
çizgiyi asla kı rmamalı dı r. Bilek bükülür ve kemanı n tuşesi avuç içinde olursa (Şekil 1.4)
bilekte bası nç oluş ur ve bu da parmakları n dikey düş ümünü engeller. Eğer bilek diğ er yöne
bükülürse, parmaklar alt tellere kumanda edemez ve parmaklarda ve bileklerde oluş an
gerilim nedeniyle dikey düş üm engellenmişolur (Şekil 1.5). Dirsekten boğumlara kadar
uzanan ön kol, kemanı n sapı nda aş ağ ıyukarıhareket ederken daima kı rılmaz bir bütün
olarak algı lanmalı dı r.

10
 Şekil 1.4: Başparmak pozisyonu Şekil 1.5: Ellerin durumu

Parmak uçları nda oluş an tel çizgileri tellerle paralellik göstermelidir. Paralelliğ
i
sağ lamak için dirsek kemanı n iyice altı
nda olmalı dır. Başparmak ve iş aret parmağını
n kökü
tuşeye kilitlenmemelidir. Bunu sağlamak için ise el, başparmağıkullanarak zarif biçimde
uzaklaş abilmeye eğ itilmelidir. Bu ş ekilde eğ itildiğ i zaman; özellikle la ve mi telleri
çalını rken elle sap arasında küçük bir boş luk oluş ur ve bu kilitlenmeyi önler ve bu da
kilitlenmeyi önler.
1.4.4. SağEl Pozisyonu (Yay Tutuş
)
Eğer tersini gerektiren bir durum söz konusu değilse yay sağelle tutulur. Doğal, yalı
n,
dengeli, rahat ve yumuş ak bir yay tutuş , yayın kullanımı na iliş
kin becerilerin temelini
oluşturur.
Sağelin, yayı n tutulmasından baş layı p kullanı lmasına kadar olan görevlerinde yaptığı
hareketler zinciri, karmaş ı
k bir davranı şlar bütününü oluş turmaktadı r. Kemanı n
çalınması nda, sesin üretilmesinde baş lı
ca rol sağelindir. Kemanda sağelin temel hareketleri,
sağelin ve parmak hareketlerinin yay kullanma tekniğ ine uyarlanmasıyla oluşur. Bunlar; yay
tutuş, kol, el ve parmakları n doğal hareketleri ile yay sürüşüdür.
Doğru yay tutuşpozisyonu elde etmek için, yayı n kı
llarıtutanı n yüzüne dönük ve ucu
yukarı ya gelecek şekilde sol elle tutulur. Sağel, başparmağı n ucu orta parmağı n karş ı
sına
gelecek biçimde bir daire oluş turur. Başparmağ ın ucu, topuğ un çubuk üzerinde bittiğ i yere
ve bu uzantı ya değecek şekilde konur. Orta parmak, başparmağ ı
n karş ısı
nda ve aksi yönde
çubuğ un üzerine doğru kı vrılacak ve çubuğ a, tırnağa en yakı n olan eklem hizası nda
değ ecektir. Bu durumda orta parmak yuvarlak, baş parmak ise köş elidir. Yüzük parmağ ıorta
parmağ ın hemen yanı ndadır. Serçe parmağı n etli kısmıçubuk üzerine, yüzük parmağ ına
oldukça yakı n bir şekilde yerleş tirilir ve ortadaki eklemden yay
çubuğ una temas eder. Ellerin bilekten aş ağıgevş eyerek sarkmı şve
tamamen serbest olduğ u durumdaki doğallı ğ ı
, yay çubuğu üzerine
taşınır. Sadece iş aret parmağı , orta parmağ ın hafifçe uzağ ına
konulabilir.
Parmakları n birbirinden gereğ inden fazla açı
k tutulmasıtüm eli
sertleş ı
tirir, aşrıyaklaşması ise kontrolün kaybolmasına neden olur.
Yandaki şekil dikkatle incelendiğ
inde sağelin işaret parmağında
bulunan boğumların numaralandı rı ğ
ldııgörülmektedir. Bu boğ umlardan
II numaralıbölge yay tutuş ta parmağ ı
n yayla temas etmesi gereken
bölgedir. Şekil 1.6 :Yayı
n kavranması
11
 Doğru tutuşrahat olmalı dır. Bütün parmaklar doğ al biçimde bükülmelidir. Hiçbir
boğum sertleş memeli, serbest ve rahat olmalı dır. Bunları n sonucu olarak, parmak
eklemlerinde oluşan esneklik ve yumuş aklık, yayı
n görevlerini kolay ve etkili biçimde yerine
getirmesini sağ
layacaktır.

Resim 1.6 :Parmak tutuş

ları Şekil 1.7: Bilek tutuş
ları
1.4.5. SağKol
Kol iki bölümden oluş ur. Bunlar, arka ve ön kollardı r. Arka kol, omuz ekleminden
dirsek eklemine kadar, ön kol ise dirsek ekleminden bilek eklemine kadar olan kı sı
mdı r.
Arka kolun hareketleri, kolun omuzdan olan hareketleridir ki, en genişve büyük olanı dı r.
Burada bir dikey ve bir yatay hareket vardı r. Dikey hareket dirseği vücuttan uzaklaş tırıp
tekrar vücuda yaklaş tıran harekettir. Yayın tel değiş
tirmelerinde kullanı lı
r. Yatay hareket ise
kolun omuzdan sola sağ a olan hareketidir. Tam yay sürüş lerinde, özellikle yayın alt
yarısında yani ökçe ile ortasıarasındaki yerde kullanılır.
Ön kolun hareketleri dirsek ekleminden kolun açı
lı
p kapanmasıve üst kolun yardımı
olmadan dirsekten itibaren avuç içinin aşağıve yukarıdönüş üyle olur. Ön kol açılma
kapanma hareketi, yay sürüş
lerinin hemen hemen tümünde kullanı
lı
r.

12
 Sağelde, kolun açı lmasıyla "çekerek" (n) diye adlandı rılan yay hareketi, kolun
kapanmasıyla da "iterek" (V) diye adlandırı
lan yay hareketi oluşur. Buradan hareketle sağ
kolun değ
işik pozisyonlarda aldığıüç görünüm ş öyledir:
 Üçgen pozisyonu: Yay tele topuktan temas ettiğ inde, kol ve çalgıbir üçgen
oluşturur.
 Kare pozisyonu: Yay tele ortadan temas ettiğ inde, kol ve çalgıbir kare
oluşturur.
 Düz açıpozisyonu: Yay tele ucundan temas ettiğinde sağkol, hemen hemen düz
olarak uzatı
lı
r ve dirsekteki dik açı
, neredeyse düz açıhâline gelir.
Sağel kare pozisyonunda iken yayın kontrolü daha kolay ve doğaldı
r. Bu nedenle yay
ş
çalımaları na kare pozisyonunda başlamak ve oradan topuğa ve uca gitmek en uygunudur.
Yayın üst ve alt yarı
sı ş
nda çalımak bir baş
langıç pozisyonu oluşturur.
1.4.6. Keman Tutuş
ta SağSol Kol İ
liş
kisi
Keman tutuş ta sağve sol kol arası nda, genellikle sağkolun üstün olmasıyla süregelen
bir iliş
ki vardır. Bu iliş kide her zaman sağkol, sol kola hükmeder.Duruşve tutuş un
temelinde bu ilişki yatar. Uygulamada bu iliş kinin nası l sürdüğünü göstermek için aşağıda
yanlışolarak bilinen birkaç tutuşörneğ i verilmiştir.

Şekil 1.7: Yanlı

ştutuşörnekleri

Şekil 1.7'de keman sola fazla açı lmı ş

tı
r. Bunun sonucunda sağel (yay) hakimiyet
kurmakta zorlanmaktadı r. Eşik ile tuş
e arası ğıiçin güçlü bir ton
ndaki paralellik sağlanamadı
elde etmek tamamen imkânsı zdı r. Bu istenmeyen durumdan kurtulmak için kemanı n açı sı
düzeltilmeli ve merkezden 30 dereceden fazla açı lmamalı dı r.

Şekil 1.8 : Yanlı

ştutuşörnekleri
13
 Şekil 1.8'de keman yukarıya fazla kaldırı
lmıştı
r. Böyle yüksek bir tutuş
la keman, yaya
hükmeder ve sağeldeki ağı k yeterli ş
rlı ekilde uygulanamadı ğ
ıiçin yay tellerin üzerinde
etkisiz kalarak zayı f bir ton verir. Bunu düzeltmek için keman yerle paralel hâle
getirilmelidir.

Şekil 1.9: Yanlı

ştutuşörnekleri

Şekil 1.9'da keman, fazlaca aşağıda tutulmuşve başsağ a eğ ilmiş

tir. Bunun yanısıra,
kemanı n açı sıdik olacak ş ekilde kolların vücuda çok yakı n olmasıçalgı ya hâkimiyeti
güçleştirecek ve kol hareketini sı
nırlandırarak zayıf ve sert bir ton elde edilmesine neden
olacaktır. Bu durumu düzeltmek için keman yerle paralel hâle getirilmeli, başsola eğilerek
kemanla bütünleş meli ve sağkol vücuttan uzaklaş tı
rılmalı
dır.

Şekil 1.10:
Yanlı
ştutuşörnekleri

Şekil 1.10'da başsağ a eğ ik olarak kemana dayanmı ş, keman omuz üzerinde

tutulmamışve eller dışında bütün alan tellerin seviyesinden aşağı ş
da kalmıtır. Bu duruşve
tutuşyayın etkisiz kalmasına ve cı lı r. İ
z bir ses üretilmesine neden olacaktı stenmeyen bu
durumlardan kurtulmak için keman sol omuz üzerine konmalı , başsola eğilerek kemanla
bütünleşmeli ve keman yere paralel olarak tutulmalıdır.
Bütün bu pozisyonlar yanlı şsağsol iliş
kisi nedeniyle hatalı
, yetersiz, zayıf seslere yol
açacaktı r. Hepsinde de yayı n keman üzerindeki hâkimiyetini sağ lamak için açı ları n gözden
geçirilmesi ve düzeltilmesi gerekmektedir. Düzeltmelerle ilgili olarak yapı lan bu genel
öneriler, fiziki farklı
lı
kları
n gözardıedilmesine de yol açmamalı dır.
Bütün bu bilgiler ı
şı
ğında ortaya çı
kan sonuç; uygun bir sağ
/sol - el/kol iliş
kisinin ve
keman tutuş
un sağlanmasıgerektiğ idir.

14
UYGULAMA FAALİ
UYGULAMA YETİ
FAALİYETİ

İ
ŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİ
LER
 Keman tutuşegzersizleri yapmak için  Dikkatinizin dağ
ılabileceği etkenlerden
sessiz, sakin bir ortam bulunuz. uzak durunuz.
 Vücudunuzu bilinçli şekilde
kullanabilmeniz için kuvvet kası lma ve
 Vücut kontrolünüzü sağlayı nız.
baskı larını(kontraksiyon) kontrası nı
sağlayı nı z.
 Baş ı nızı n omurga üzerindeki
 Dengede dik bir omurga ile durunuz.
konumuna dikkat ediniz.
 Sandalyenin rahat olduğ una dikkat
 Oturuşpozisyonu alı nız.
ediniz.
 Kemanı n omuzluğ unu kemanı n arka
 Kemanırahatça tutunuz.
tahtası na takı nız.
 Kemanı , baş parmak arka tahtada ve diğer  Telleri tutan kirişdüğ mesini boyuna,
4 parmak on tahtada olacak ş ekilde omuzluk omuza ve genellikle çeneye
kavrayı nı z. değ ecek biçimde yerleş tiriniz.
 Omzunuzu kaldı rmayınız,
 Baş ınızı, sol omuza doğ ru 45 derece
kası lmayı nız, boyun kasları nıgerip
çeviriniz.
sertleş tirmeyiniz.
 Sol el pozisyonu alınız.
 Bileğinizi düz tutunuz sol el avuç içini
 Baş parmağ ınızla hiç bir ş ekilde
sopa, 4 parmak ucunu da tuş e ve tele
kemanıtutmayı nı z.
dönük biçimde çeviriniz.
 Yayı elin doğ al durumları içinde
 Sağel pozisyonu alarak yayıtutunuz.
tutunuz.

İş ı
aret parmağnı nç verip yayı  Yayı
zla yaya bası , işaret parmağı
yla sı
kı
ca
itiniz. sarmayı
nız.

 Bunun için dirseği düzgün tutunuz ön

kol ve parmak kasları nıgevş etiniz ve
 Artikilasyon çalı
şmasıyapı
nız.
başparmagı nızla hiçbir ş ekilde kemanı
tutmayınız (bk.şekil 1.4).

15
DEĞERLENDİ
RME ÖLÇÜTLERİ
ğı
Yaptı nız uygulamayıkontrol listesine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı
ş
gördüğünüz davranılarıtamamlama yoluna gidiniz.

Sı
ra Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayı
r
Keman tutuşpozisyonu almak için uygun bir ortam buldunuz
1
mu?
2 Vücut kontrolünüzü sağ ladını z mı?
3 Dengede dik bir omurga ile durdunuz mu?
4 Oturuşpozisyonu aldı nız mı ?
Keman tutarken başparmağ ını zın ve diğ
er parmakları nı
zı
n
5
konumları nıdoğru ayarladı nı z mı ?
6 Baş ınızı sol omuza doğ ru 45 derece çevirdiniz mi?
7 Sol el pozisyonu aldı nız mı ?
Bileğ inizi düz tutarak; sol el avuç içini sapa, 4 parmak ucunu
8
da tuş e ve tele dönük biçimde çevirdiniz mi?
9 Sağel pozisyonu alarak yayıtuttunuz mu?
10 İş
aret parmağı nızla yaya bası nç verip yayıittiniz mi?

DEĞERLENDİ
RME

Yaptı ğını
z değ erlendirme sonunda, hayı r şeklindeki cevapları nızıbir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanı
z öğ renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

16
 ÖLÇME
ÖLÇME VEVE DEĞ
DEĞ ERLENDİ
ERLENDİ RME
RME

A- OBJEKTİ
F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

DOĞRU YANLIŞTİ
PİSORULAR
Aş
ağı
daki sorularıdoğ şolarak değ
ru yanlı erlendiriniz.

Soru
SORULAR D Y
No
1 Kemanda 4 tel bulunur.

2 Ses eş
iğinin yanı
nda bir adet f deliğ
i bulunur.

3 Tellerden üçü sargı

lıbiri sargı
sı
zdı
r.

Kemanı n ses düzeni (akordu) do sesi temel alı

narak beş ğa göre
li aralı
4
yapı
lı
r.

5 Yay; uç, kı
l, çubuk, başparmaklı
k, ökçe ve burgudan meydana gelir.

6 Doğru bir keman tutuş

ta omuz kaldı
rı
lı
r, kası
lı
r.

7 Keman, başparmak ile tutulmalı

dı
r.

8 Keman tutarken sağkol, her zaman sol koldan daha baskı

ndı
r.

DEĞERLENDİ
RME

 Sorulara verdiğ iniz cevaplarımodül sonundaki cevap anahtarıile karş ı

laştırı
nı z.
 Yanlışcevapladı ğı nız sorularla ilgili konularıtekrar inceleyip öğrenmeye
ş
çalıınız.
 Kaynak veya yardı mcıders kitapları ndan faydalanınız.
 ş
Internet’ten veya konu ile ilgili çalıan iş
letmelerden araştı
rma yapı nız.
 Öğrenme faaliyeti ile ilgili olarak öğretmenlerinizden yardım alı
nız.

17
 ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
–2
AMAÇ
Bu faaliyet sonunda uygun ortam ve donanı
m sağ ğ
landıında kemanda yay sürüş
lerini
kullanarak ses üretimi yapabileceksiniz.

ARAŞTIRMA

Bu faaliyet öncesinde yapmanı

z gereken öncelikli araşrmalar ş
tı unlardı
r:

 Kaç çeş it yay sürüşü olduğunu, araştırı

nız.
 Yay sürüş lerinde yön değiştirmenin nası
l yapı ğı
ldı nı, araş
tırınız.
 Kemanda düzgün bir ses çı karmak için olmasıgereken öğ elerin neler olduğunu,
öğreniniz.
 Bir kemanıyakı ndan inceleyerek, kemanda doğ ru tutuşpozisyonu alı p çeş
itli
sesler çı
karmaya çalı şını
z.

2. YAY SÜRÜŞLERİ
2.1. Tam Yay Kullanı
mı

Şekil 2.1: Tam yay kullanı

mı

Bütün yay tekniklerinin temelinde, topuktan uca kadar düzgün bir yay kullanı mı
vardır. Düzgün bir yay kullanı mının ilk şartıise yayı n eşiğe paralel olarak çekilmesidir.
Yayı n eşiğe paralel olarak çekilmesinde karş ı
laşılan en önemli sorunlardan biri el, kol ve
parmakları n doğ al hareket etmeyiş
inden kaynaklanı r. Bu hareketlerde doğallı
k sağlanarak bu
sorun giderilebilir.
18
 Yayı n bütününü kullanabilmek için önce boştellerde çalı şmalar yapı lmalıdır.
ş
Böylelikle sol elin sağel çalımalarınıengelleyebilecek güçlükleri kı
sa bir süre için ortadan
kalkmı şolacaktı r. Yay uzunluğ u arttı
kça zamanda uzar. O hâlde zaman aynıkalmak
koşuluyla, yayı n gittikçe daha uzun kullanı
labilmesi için yay sürüşhı zı nın artırılmasıda
zorunludur.

2.2. Üst YarıKullanı

mı

Resim 2.1: Üst yarıkullanı

mı

Yayıortadan uca doğru baş lıbir ş

arı ekilde sürmek için sağ , elin yayıçekerken eş ik ile
olan paralelliğ inin bozulmaması na dikkat edilmelidir. Bu hareket ön kolun uzatı lması yla
gerçekleş ir. Yayı n ucuna yaklaş ı
ldı ğında, ön kol kasıtlıolarak ileri doğ ru açılmalıdır. Yay
çekiş inin düzgünlüğünü korumak için bu tek baş ına yeterli değildir; o yüzden aynızamanda
kol dirsekten itibaren dı şarıdoğ ru da açı lmalıdır. Sağel düzleş tikçe ileri doğru yavaş ça
uzanmalı dı r. Yayı n ortaya dönüş ünde ise ön kol, düz açıpozisyonundan dik açıpozisyonuna
geri getirilerek dirsek yavaş ça bükülmelidir. Bu ş ekilde el ve kol kare pozisyonuna döner.

2.3. Ortada Kullanı

m

Resim 2.2: Ortada kullanı

m

Yayın ortasındaki sürüşlerde yayın yeri, dirsekte oluşan dik açı

ya bakılarak ve yayın
eşiğe paralelliği sağlanarak saptanabilir. Yayı n tellerle temas yeri ortası dır. Ortadaki
kullanı
mlarda temel tutuşdurumu, el ve ön kolun bir doğ ruda ve bu doğrunun da yere paralel

19
olmasış ekildedir. El, ne bileğin üstünde ne de bileğ
in altı
nda olmalı
dı
r ve kı
llar tellere tam
olarak yerleş
tirilmelidir.
Omuz çok gevş
ek olmalı
, kaldı
rı
lmamalıve tüm sürüşboyunca rahat olması
sağ
lanmalı
dır.

2.4. Alt Yarı

Kullanı
mı
Alt yarıkullanı mında bilek çok önemlidir. Yay ortadan topuğ a doğru ilerledikçe ya da
baş ka bir deyişle yayıiterken, el bilekten itibaren hafifçe kı vrı
lı
r ve dirsek düş er. Topuğ a
gelindiğinde ise bilek hafifçe kı
vrılarak destek noktasıya da ası lma noktasıdurumuna gelir. Alt
yarıkullanı mı nda bilek, bir yandan ası lıkalan dirseğ e öte yandan da kemanı n sapına doğ ru
kayar. Bu hareketin amacıyay sürüş ündeki paralelliğin korunması nısağlamaktı r. Bunun yanı sı
ra
kılları
n tele temas eden yüzeyinin de azalması na neden olur. Böylece yayı n ağı ğ
rlıından
kaynaklanan topuktaki fazla bası nç, daha az kı lı
n tele sürtünmesiyle giderilmişolur. Yay
çubuğ unun çalgı nın sapına doğru yavaş ça ve hafifçe eğ ilmesi bilek hareketindeki esneklik ve
doğ ru kı
vrı ş
lıa da katkıda bulunur.

Resim 2.3: Alt yarıkullanı

mı

Yay topuktan ortaya doğ ru ilerledikçe ya da bir başka deyişle yayıçekerken de, yukarı da
söz edilen hareketler zincirinin -atlanmadan- tersinin izlenmesi gerekir. Bu zincirin en önemli
halkalarıise bilek, dirsek ve çalgı dır. Bu yüzden bilek ve dirsek hareketleri fazlaca
abartı
lmamalı dır. Bu tip abartmalar yayı n topuğ una gelindiğinde bileğ in ve dirseğ in kasılmasına
neden olur. Bu zinciri tamamlayabilmek için omuz kaslarıgevş ek olmalı ve omuz
oynatılmamalı dır. Her iki yönde de yay kullanı rken hareketler zincirinin çeşitli öğeleri doğal ve
uyumlu bir bütünlük içinde kaynaş tırı
lmalı dı
r.

2.5. Yay Sürüş

lerinde Yön Değ
iştirme
Tam dipte yay değiş tirme: Tam dipte yay değiş tirmede dikkat edilmesi gereken iki
önemli nokta vardı r. Bunlardan birincisi bilekteki, ikincisi de parmaklardaki yumuş ğı
aklı n
sağ lanması dı r. Bunun için bilek rahat ve yumuş ak olmalıve parmaklar da bileğ e yardı mcı
olacak biçimde rahat ve esnek olmalı dı r. Aynızamanda yayı n durumu tam kı l olmayabilir.
Bunun amacırahat bir hareket örüntüsüyle birlikte yayı n ustaca, tam dipte değ iştirilmesini
sağ lamaktı r. Bütün bu çalı şmalar yapı lırken yayın eş iğe olan paralelliği unutulmamalı dı
r.
Ayrı ca ses kalitesine de önem verilmeli ve kaliteli ses elde edebilmek için yay hı zıile yayı n
tele olan bası ncıarası ndaki denge çok güzel ve doğru biçimde kurulmalı dı
r. Parmaklarla
bilek arası ndaki hareket iliş kisinin iyi kurulmuşolması , bu amaca ulaş mayıbüyük ölçüde
kolaylaş tı
rır.
20
 Tam uçta yay değ iştirme: Tam uçta yay değ iştirmenin de önemli özellikleri vardı r.
Uçta çalarken çı karı lan sesin büyüklüğü, dipte çalarken çıkarılan sesin büyüklüğ üne oranla
çok daha düş üktür. Dipteki ses büyüklüğ ünü uçta da elde edebilmek için sağelin iş aret
parmağ ıile yaya bası nç verilmelidir. Bu yüzden sağelin yay ile iliş kisi daha çok iş aret
parmağ ıile kurulur. Bu iliş kiye tüm kol ve parmaklar da yardımcıolurlar. Bu durumda tam
kılla çalmak, eş iğe paralellik ve tam uca kadar yayıçekme ile oradan geriye dönme de
gerçekleş tirilmesi gereken özelliklerdir. Yayı n bası
ncıartırı ğ
ldıında hız da ona paralel olarak
artırı
lmalı dır.

2.6. Ses Üretme

Kemandan nitelikli ve güzel ses elde etmenin iki boyutundan söz edilebilir. Bunlar, sol
elde ses temizliği ve vibrato ile yay kullanı mı dır. Yay kullanı mıyla ilgili çalış
maların çok
sabı r ve dikkat gerektirmesi ve baş langıç çalışmaları nda çı
kabilecek güzel olmayan seslerin
öğ renciyi rahatsı z edici ve ilgisini dağ ıtıcıtaraflarını
n bulunması , her yaş taki başlangıç
öğ rencisi için güçlük oluş turmaktadı r. Amaçlanan; güzel, nitelikli ses elde etmek olduğuna
göre öğrenciye ilk yay kullanı mı na baş lanmadan önce değ işik nitelikte ve kalitede sesler
tanıtılmalı dır. Tanı tı
lan bu örnekler cı zırtıdüzeyindeki seslerden çok daha güzel tonlara
kadar değ işebilir. Değiş ik kalitedeki sesler üzerinde tartı ş malı, güzel ton kavramı nın
hissedilip her seferinde aynınoktayıyakalamanı n önemi öğrencilere aş ı
lanmalı dı
r.
Kemanda yay kullanı mıaçı sı
ndan güzel ses etmenin ön koş ulu da üretilmek istenen
sesin nasıl olmasıgerektiğine zihnen karar vermişolmaktı r. Sesi üretmek ise bir his işidir.
Bu his, çalgıdan ses çı
karmaktan öte zihindeki tınıya erişmek, ses üretmektir. Bu da sayı sız
ş
alı tı
rma ve deneyimler sonucunda elde edilen bir beceridir.
Yay kullanı
mıaçından kemanda ses üretmeyi etkileyen öğeler ş
sı unlardı
r:
 Yayı
n hızı
 Yayı
n teller üzerindeki basıncı
 Yayı
n tel üzerindeki yeri ve ses verme noktası
 Yayı
n düzgün ve doğ ru sürülüş ü

2.6.1. Yayı
n Hı
zı
Ses üretimindeki en önemli öğ e yayı n hızıdır. Aynıözellikteki ses ya da ses dizilerini
kolay çalma yolu; aynıhı z, aynıbası nç, aynıçalma-sürüşnoktası nın korunmasıyla, yayı n
düzgün ve doğ ru sürülüşü ile mümkündür. Yayı n hızı, eşit zaman birimi için, yayı n eş it
bölümlerinin kullanmasış eklinde açı klanabilir. Yayı n kontrollü ve uygun bölünmesi çok
önemlidir. Eğer hı z ayarlamasıiyi yapı lmazsa elde edilen sesler istenilen kalitede olmaz.
Yayı n hı zındaki artış, sesin gürlüğ ünün artması na; yayı n hı zındaki düşüşise sesin
gürlüğ ünün düş mesine neden olur. Yayı n eş it hı zı
, yayı n eş it zaman birimlerine eş it
bölünmesiyle sağlanabilir. Yay sürüş ündeki daha fazla hı z, kemana daha fazla enerjinin
aktarılmasıdır. Hızdaki değişim, sabit yay bası ncıaltı nda bile sesin değişmesine neden olur.

21
2.6.2. Yayı
n Teller Üzerindeki Bası
ncı
Yayı n teller üzerindeki bası ncıses üretiminde çok önemlidir. Bu bası nç yay
ağırlığından, kol ve el ağı ğ
rlıından, kontrollü kas hareketlerinden ve tüm bunları n
bileşkesinden oluş ur. Yayı n ucunda ağ ı
rlı
k en azdı r ve topuğ a doğru giderek artar. Aynıilke
kol ve el ağ ı rlığının hareketinden kaynaklanan bası nç için de geçerlidir. Bunun bir sonucu
olarak da yayı n topuğ unda en fazla olan bası nç ucuna doğru giderek azalı r. Ancak bu
özellikler çalı cıya güçlük çı karır. Bu güçlükleri aş mak ya da baş ka bir deyiş le yayın her
yerinde temiz, normal ve aynıgürlükte ses elde edebilmek için her ş eyden önce, sağel ile
yaya dengelenmişbir bası nç vermek gerekir. Dip bölgesinin yayı n en fazla ağırlığınıtaşıyan
kısım olduğ u göz önüne alı ndığı nda ve yay çubuğ unun uca doğ ru giderek inceldiği ve
hafiflediği düş ünüldüğünde, yapı lan ağı rlık aktarımı , yayı n değiş ik bölgelerine göre
ayarlanmalı dı r. Yayı n dibinden ucuna doğru gidildikçe azalan ağ ı ğı
rlı n yerine, tele basınç
yapılarak denge sağ lanı
r. Dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri de yaya verilen
basınç artı rılı rken hı zı
nı n da artı rılmasıdı r. Basınç artırıldığıhâlde hı zın artı rı
lmaması
kemandan pürüzlü ve istenmeyen sesler çı kması na neden olur.
Ses üretmede istenilen yalnı zca basıncın miktarıdeğil aynızamanda niteliğidir. El ve
kolun ağı rlığıve kaslardan gelen bası nç, yumuş ak ve iyi düzenlenmişdoğal ve yapay
esneklik sistemiyle iletilmelidir. En iyi ses üretimi bu yumuş ak ve esnek hareketlerin tele
uygulanması yla elde edilir.
2.6.3. Yayı
n Tel Üzerindeki Yeri ve Ses Verme Noktası
Ses üretimindeki baş ka bir önemli öğe de yayın tel üzerindeki yeri ve ses verme
noktasıdır. Ses verme noktası nıen iyi tonu elde etmek üzere, yayın tele değmesi gereken
özel nokta olarak tanı mlayabiliriz. Bu nokta, yayı
n hı
zıve bası ncıyla yer değiş
tirir. Hı
z ve
basıncın yanı sı
ra diğer bazıetkenler de ses verme noktasıüzerinde etkili olurlar. Bunlar
uzunluk, kalınlık ve telin kendi gerginliğ
idir.
Yay sürüş lerinde dikkat edilmesi gereken noktalardan biri, yayı n tel ile uyum
noktasında bulunması dır. Uyum noktasıyay ile telin en iyi anlaş ğı
tı , başka bir deyişle sesin
en güzel çı ğıyerdir. Uyum noktasıher kemanda birbirinden biraz farklıyerlerde ise de
ktı
genellikle tuşe bitimi ile eş iğin ortasına düşer. Yay sürüş lerinde yayın uyum noktası nda
kullanılması nı
n en büyük yararı , yayın teller üzerinde ileri-geri kaymayacak biçimde
kullanılması nısağlamaktı r. Sık tekrarlanan geçişlerde yay, bu noktada sapmalara meydan
vermeden kullanı lmalı dır.

Şekil2.2: Yüksek ses elde etmek için yayı

n 90 derecelik konumu
22
 Yay bu pozisyonda kararlıbir temasa yoğ unlaş
acaktı ğ
r. Ton tutarlııiçin yay uzunluğu
süresince, yayı ğıaçı
n telle yaptı nın değ işmemesi gerekir. Sonuç olarak elde edilecek sesin
kalitesi aynızamanda yetkinliğin de bir ölçütüdür.
2.6.4. Yayı
n Düzgün ve Doğ
ru Sürülüş
ü
Temiz ses üretimiyle yayı n düzgün ve doğ ru sürülüş
ü arasında doğ ru bir orantı
bulunur. Yayın dibinden çekilmeye baş ğıdurumlar söz konusu olduğ
landı unda dirsek ne çok
aşağıne de çok yukarıkaldı rı
lmalıdır ve dirseğin doğ ru olup olmadığısı kça kontrol
edilmelidir.
Yay çekilirken sağel bileği, yayı n baş langıcında biraz bükülür, ortaya gelirken
yavaşça doğ rulur ve düzelir, yayın ucunda biraz içeri bükülür ve kol açı lı
r. Yay itilirken de
aynıhareketler zinciri tersine işler. Yay sürüşlerinde bilek ani hareketler yapmamalı , ağı
rca
ve doğ al biçimde yön değ iştirmelidir. Öğretmen, yay dipte ve uçta yön değiş tirirken sağel
hareketlerine çok dikkat etmeli, öğrencinin yayıdüzgün ve doğ ru çekip çekmediğ ini sıkça
kontrol etmelidir.

23
 UYGULAMA
UYGULAMA FAALİ
FAALİ YETİ
YETİ

İ
ŞLEM BASAMAKLARI ÖNERİ
LER
 Tam yay kullanı mıiçin boş tellerde
 Yay sürüşhızınıarttırınız.
ş
çalıma yapı nız.
 Üst yarıkullanımınıyapı
nız.  Ön kolunuzu ileri doğru açını
z.
 El ve ön kolunuzu aynıkonumda
 Yayı
n ortada kullanı
mınıyapı
nız.
tutunuz.
 Yayıiterken bileğinizi hafifçe kırı
n ve
 Alt yarıkullanı
mınıyapı
nız.
dirseğinizi düş
ürünüz.
 Tam dipte yay değ
iştirmesi yapı
nı
z.  Bilek ve parmaklara esneklik veriniz.
 Yayıeş
iğe paralel tutunuz.  Yay hı
zı
nıayarlayı
nız.
 Tam uçta yay değ
iştirmesi yapı
nız.  Sesi düşürünüz.
 Yay sürüş lerini yaparken doğru sürüş
 Yayıdüzgün ve doğru sürünüz. yapıp doğ ru sesi çıkardığını
zdan emin
olunuz.
 Yayı n dibinde yarı m kı l, ortaya
 Yayı sürerken bilek hareketlerine
yaklaş tıkça tam kı la yakın ve uçta da tam
dikkat ediniz.
kıl kullanını z.
 Sesin rengini yumuş atmak için
tuş eye;sertleş
tirmek için eş iğe doğru
 Yay sürüş leri ile ses verme çalı ş
maları
kaydı rınız. En yüksek ses için de yayı,
yapı nız
tellerle 90 derecelik açıoluş turacak
şekilde tutunuz (bk.şekil 2.2).

24
DEĞERLENDİ
RME ÖLÇÜTLERİ
ğı
Yaptı nız uygulamayıkontrol listesine göre değerlendirerek, eksik veya hatalı
ş
gördüğünüz davranılarıtamamlama yoluna gidiniz.

Sı
ra Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayı
r
1 Tam yay kullanı ş
mıiçin boştellerde çalıma yaptı
nız mı
?
2 Üst yarı
kullanı
mıyaptı
nız mı
?
3 Yayı
n ortada kullanı
mınıyaptı
nı
z mı
?
4 Alt yarıkullanı
mınıyaptınız mı?
5 Tam dipte yay değiş
tirmesi yaptını
z mı
?
6 Yayıeş
iğe paralel tuttunuz mu?
7 Tam uçta yay değiş
tirmesi yaptı
nı
z mı
?
8 Yayıdüzgün ve doğ
ru sürdünüz mü?
9 Yayıkullanı
rken kı
l kalı
nlı
kları
na dikkat ettiniz mi?

DEĞERLENDİ
RME

Yaptı ğını
z değ erlendirme sonunda, hayı r şeklindeki cevapları nızıbir daha gözden
geçiriniz. Kendinizi yeterli görmüyorsanı
z öğ renme faaliyetini tekrar ediniz. Eksikliklerinizi
araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayabilirsiniz.

25
ÖLÇME VEVE
ÖLÇME DEĞERLENDİ
DEĞ RME
ERLENDİ
RME

A- OBJEKTİ
F TESTLER (ÖLÇME SORULARI)

DOĞRU - YANLIŞTİ
PİSORULAR
Aş
ağı
daki soruları
n cevapları
nısoru sonunda boşbı
rakı
lan yerlere iş
aretleyiniz

Soru
SORULAR D Y
Nu
1 Yay kullanı
mıarttı
kça yay sürüşhı
zıda artmalı
dır.
Alt yarıkullanımında bilek, bir yandan ası
lıkalan dirseğe öte yandan da
2
kemanı n sağına doğru kayar.
3 Yay sürüş
lerinde 3 tip yön değiş
tirme vardı
r.

4 Keman çalmada baş

lı
ca görevi sol el üstlenir.
5 Yayın hızı, kemanda ses üretmeyi etkileyen faktörler arası
nda yer alı
r.
6 Yay aynıgürlükte ses elde edebilecek biçimde kullanı lmalıdı
r.
7 Yay tuşeye kaydıkça ses rengi sertleş
ir.
En çok gücü elde edebilmek için yayıtellerle 90'lik bir açı
8 oluş
turmalı dır.

DEĞERLENDİ
RME

 Sorulara verdiğ iniz cevaplarımodül sonundaki cevap anahtarıile karş ı

laştırı
nı z.
 Yanlışcevapladı ğı nız sorularla ilgili konularıtekrar inceleyip öğrenmeye
ş
çalıınız.
 Kaynak veya yardı mcıders kitapları ndan faydalanınız.
 İ ş
nternet’ten veya konu ile ilgili çalıan iş
letmelerden araştı
rma yapı nız.
 Öğrenme faaliyeti ile ilgili olarak öğretmenlerinizden yardım alı
nız.

26
 MODÜL DEĞERLENDİ
RME

MODÜL DEĞERLENDİ
RME

PERFORMANS TESTİ(YETERLİ
K ÖLÇME)

Modül ile kazandı

ğı
nız yeterliği aş
ağı
daki ölçütlere göre değ
erlendiriniz.

Sı
ra Değerlendirme Ölçütleri Evet Hayı
r
1 Keman çalmada tüm duruşve tutuş larıyapabiliyor musunuz?
Dengeli bir şekilde sol el ve sol kol pozisyonunu alabiliyor
2
musunuz?
Dengeli bir şekilde sağel ve sol kol pozisyonunu alabiliyor
3
musunuz?
Kaç çeşit yay sürüşü olduğ unu biliyor ve çubuğu dengede
4
kullanabiliyor musunuz?
5 Tam yay kullanı mıyapabiliyor musunuz?
6 Üst yarıkullanı
mıyapabiliyor musunuz?
7 Yayıortada kullanabiliyor musunuz?
8 Alt yarıkullanı mınıyapabiliyor musunuz?
Sağel sol el dengesini ayarlayarak yayıdüzgün ve doğ
ru
9
sürerek net ve temiz sesler çı
karabiliyor musunuz?

DEĞERLENDİ
RME
ğı
Yaptı nı
z değ
erlendirme sonucunda eksikleriniz varsa, öğrenme faaliyetlerini
tekrarlayı
nız.
Modülü tamamladı nız, tebrik ederiz. Öğ retmeniniz size çeş
itli ölçme araçları
uygulayacaktı
r. Öğretmeninizle iletiş
ime geçiniz.

27
 CEVAP ANAHTARLARI
CEVAP ANAHTARLARI
Cevapları
nızıcevap anahtarları
ile karş
ılaş
tı
rarak kendinizi değerlendiriniz.

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-1 CEVAP ANAHTARI

CEVAP ANAHTARI
1 D
2 Y
3 D
4 Y
5 D
6 Y
7 Y
8 D

ÖĞRENME FAALİ
YETİ
-2 CEVAP ANAHTARI

CEVAP ANAHTARI
1 D
2 D
3 Y
4 Y
5 D
6 D
7 Y
8 D

28
 ÖNERİ
LEN KAYNAKLAR
ÖNERİ
LEN KAYNAKLAR

 FAYEZ S., "Ankara Anadolu Güzel Sanatlar Lisesi Hazı rlı

k Sı
nı fıKeman
Dersi Uygulamaları nı n İ ncelenmesi", Yayı şYüksek Lisans Tezi,
nlanmamı
G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1998.

29
 KAYNAKÇA

KAYNAKÇA

 AKBULUT H.H. "Kemal Öğ retim Yöntemleri" Filarmoni Dergisi, Sayı : 78,

1973.
 ALBUZ A., "Baş langı ç Viyola Öğretim Yöntem ve Tekniklerinin
İncelenmesi, Sı nanmasıve Değerlendirilmesi", Yayı nlanmamı ş Yüksek
Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara, 1995.
 BARAN İ ., Temel Müzik Kuralları , Belgi Yayınları, Ankara, 1988.
 BAŞARAN İ .E., Psikoloji, Yargı çoğ lu Matbaası , Ankara, 1974.
 BÜYÜKAKSOY F., Keman Öğ retiminde İ lkeler ve Yöntemler, Armoni
Yayınevi, Ankara, 1997.
 CRİ CKBOOM M., Violinschule Schott Fre'nes E'diteurs., by Schott Fre'nes
Brussels,1929.
 ÇİLDEN Ş., "YaylıÇalgı da Ses Temizliği", G.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü
Dergisi, Ekim-2000, Ankara.
 ÇİLDEN Ş., "Vibrato Öğretimi", Filarmoni Sanat, Sayı133, Sayfa. 11, Mart-
1995, Ankara.
 ÇİLDEN Ş., "Kemandan Güzel Ses Üretme", Filarmoni Sanat, Ocak-1996,
Ankara.
 ÇİLDEN Ş., "Kemanda Nitelikli Ses Elde Etmede Yay Kullanı mı nın
Önemi", G.Ü. Gazi Eğ itim Fakültesi Dergisi, Cilt 20, Sayı2, Sayfa: 153-158,
2000.
 FAYEZ S., "Baş langı ç Keman Eğitimi”Pozitif Matbaacı lı
k,Ankara,2001.
 FLESCH C., Die Kunst des Violinspiels, I. Band, Berlin, Reis-Erler, 1929.
 GALAMİ AN İ ., Principles of Violin, Playing, Teaching, New York, 1929.
 GRİ GORİ AN A.G., "Keman Çalma Eğitiminin Baş langıcı(Çeviri)",
Sovetsky Kompozitör Yayı nevi, Mosco, 1986.
 GÖĞÜS G., "Eğ itim Fakülteleri Müzik Eğitimi Bölümlerine GirişYetenek
Sınavlarının Değ erlendirilmesi", Yayı nlanmamı şSanatta Yeterlik Tezi, Ankara,
1995.
 Müzik Ansiklopedisi, Cilt: I-II-III-IV, Baş kent Yayınevi, Ankara, 1985.
 MORGAN C., Psikolojiye Giriş , Çev. Sirel Karakaşve Diğ erleri, Meteksan
BaskıTesisleri, 1981.
 ÖZEN N., "Yayı , Her Yerinde AynıGürlükte Ses Elde Edecek Biçimde
Kullanma Becerisi Üzerine Bir Araş tı
rma", Yayı nlanmamı şAsistanlı k Tezi,
Gazi Yüksek Öğ retmen Okulu, Nisan 1982, Ankara.

30