అమ్మమ్మ

J=∞‡=∞‡
H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}° ü ‰õΩ=∂~ü
*ˇ.q. ÑäHˆ¡ +¨<û£

ÃÇ·Ï^Œ~åÉÏ^£
Ammamma
by Kondamudi Saikiran Kumar
First Edition: January 2017
© Author
For Copies, contact :

Kondamudi Saikiran Kumar
Mob : +91 9702911151
Email : kskk@rediffmail.com
Copies: 500
Book Price : Rs. 100/-
Book Publishing Works:

JV Publications
jyothivalaboju@gmail.com
DTP & Type Setting:

K. Ravi Prabha,
Cell: 96666 08835
Printed at:
Karshak Art Printers,
Vidyanagar, Hyd.44
for Copies:
Jyothi Valaboju
Phone: 80963 10140
& All Major Book Shops
JHõ~Δ a
° Hè Δõ Ñ
Ã \ì̃# J=∞‡, <å#fl
N=∞u H˘O_»=Úk x~°‡Å,
N H˘O_»=Úk ÅH©;#~°ã≤OÇ¨~å=ÙQÍ~°∞
P^è•ºu‡Hõ aèHΔõ <˘ãÿ# QÆ∞~°∞^ŒOÑ¨`∞« Å∞
N=∞u =_»¡=¸_ç =ãÖ`«,
N =_»¡=¸_ç "ÕOHõ>Ëâ◊fi~°~å=ÙQÍ~°¡‰õΩ
#=∞ã¨∞û=∞#ã¨∞ûÅ∞
<å ã¨ÇÏ¨ ^è~Œ ‡° Kåi}˜

N=∞u H˘O_»=Úk â‹Å· [
Ñ≤ÅÅ¡ ∞ â◊~°`ü NHõàÏHÍ"Õ∞â◊fii, Ç¨ÏOã≤HõÅ‰õΩ
Hõ$`«[˝`«Å`À...
J=∞‡=∞‡`À J#∞|O^èOŒ L#fl Ñ

„ u
¨ XHõ¯iH˜
D Ñ¨Ùã¨HÎ Oõ JOH˜Ò« .
- H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~°}ü ‰õΩ=∂~ü

q+¨Ü«∞ã¨∂zHõ
„¿Ñ~°} 7
J=∞‡ Pjã¨∞ûÅ∞ 10
<å#flQÍi Pjã¨∞ûÅ∞ 11
Éè∂í u - qÉè∂í u 13
=ÚO^Œ∞=∂@ 15
J=∞‡=∞‡‰õΩ #=∞ã¨∞ûÅ`À... 17
™ê~ÚÉÏÉÏ KÕã#≤ J^Œ∞ƒù`åÅ∞ 19
P =∞~À J^Œ∞ƒù`"« ∞Õ J=∞‡=∞‡ 22
=ÚO^Œ∞ #O_»∂~°∞ 25
J=∞‡=∞‡ 30
J=∞‡=∞‡ - ã¨`åûOQÆ`º« O 33
J=∞‡=∞‡ - H˘xfl =∞Ç¨Ï`åºÅ∞ 37
Jã¨`À=∂ ã¨^=æŒ ∞Ü«∞ 41
`«=∞™È=∂ *’ºu~°=æ ∞Ü«∞ 43
J*Ï˝# uq∞~åO^èãŒ º¨ 46
`«fiO =¸ÖÏ^è•~° ã≤`÷ Àã≤ x`«ºO 49
JYO_» =∞O_»ÖÏHÍ~°O "åºÑÖÎ ÜÕ∞# K«~åK«~O° 52
Dâß"åã¨º q∞^ŒQO∑ ã¨~fi° O 55
=∞$`Àº~å‡ J=∞$`«OQÆ=∞Ü«∂ 57
H˜+≤¯O^èŒHÍO_» 60
FO âßOuó âßOuó âßOuó 62
J=∞‡=∞‡ 5
6 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
„¿Ñ~°}
â◊√HÍ¡O|~°^~Œè O° q+¨μO‚ â◊t=~°O‚ K«`∞« ~°∞ƒù[O
„Ñ¨ã#¨ fl =^Œ#O ^è•ºÜÕ∞ `«û~°fiqÑ¶∞¨ ’flÑ¨âßO`«Ü∞Õ
QÆ∞~°∞„|Ç¨Ï‡ QÆ∞~°∞q+¨μ‚ QÆ∞~°∞^Õ"À =∞¿ÇÏâ◊fi~°ó
QÆ∞~°∞ ™êHΔÍ`ü Ñ¨~„° |Ç¨Ï‡ `«Ãã‡· N QÆ∞~°"Õ #=∞ó
<å~åÜ«∞} ã¨=∂~°OÉèOí "åºã¨ â◊OHõ~° =∞^èºŒ =∂O
Jã¨‡^•Kå~°º Ñ¨~º° O`åO =O^Õ QÆ∞~°∞ Ñ¨~O° Ñ¨~åO
=∂ QÆ∞~°∞=~°∞ºÅ∞ NNN â◊√HÍOÉÏã¨ÇÏ≤ `« „j â◊√HÍ#O^Œ<å^è∞Œ Å‰õΩ (QÆ∞~°∞
^ŒOÑ¨`∞« Å∞ N =_»=¡ ¸_ç "≥OHõ>âË fi◊ ~°~å=ÙQÍ~°∞, „j=∞u =_»=¡ ¸_ç =ãÖ`«QÍ~°∞)
#"≥∂ "åHõ=ÚÅ∞.
❋ ❋ ❋
P^è•ºu‡HõÑ~¨ O° QÍ ##∞fl <Õ#∞ KåÖÏ J^Œ$+¨=ì O`«∞_çQÍ ÉèÏqOK«∞‰õΩO\Ï#∞.

PÜ«∂z`«OQÍ JOk# =~°O J=∞‡"≥∞‡ÿ `Õ, J^Œ$+Öì QÍ ÅaèOz# =~°O =∂
QÆ∞~°∞^Õ=ÙÅ∞. <åHõO@∂ P^è•ºu‡Hõ zO`«# HõÅQÆ\ÏxH˜ "≥Ú^Œ\ ˜ HÍ~°}O
J=∞‡=∞‡. rq`å<Õfl F `«Ñã¨ ∞¨ ûQÍ =∂~°∞ÛH˘x ™ê~ÚÉèHí ÖÎ˜ ’ Ñ¨Ùh`«"∞≥ #ÿ J=∞‡=∞‡
<å‰õΩ P^è•ºu‡Hõ ã¨∂ÊùiÎ. ™êO„Ñ¨^•ÜÕ∞`«~° ^≥·=OQÍ JO^Œ~°∂ ÉèÏqOKÕ
™ê~ÚÉÏÉÏ<Õ #=Ú‡‰õΩ<åfl, ãÖ„Ñ¨^•Ü«∂Åx, ã¨^•Kå~åÅ#∞ J=∞‡=∞‡ U<å_»∞
q_»<å_»Ö^Ë ∞Œ . Éè∫uHõOQÍ L#flÑ¨ÙÊ_»∞, WÑ¨ÙÊ_»∞ ‰õÄ_® KåÖÏ=∞OkH˜ KåÖÏ ~°HÍÖˇ#·
J#∞Éè∂í `«∞Å∞ „Ñ¨™êkOzOk J=∞‡=∞‡. KåÖÏHÍÅO =~°‰Ωõ <å‰õΩ Hõey# D
J=∞‡=∞‡ 7
P^è•ºu‡Hõ J#∞Éè"í åÅ#∞ #Å∞QÆ∞i`À ÑÖK«∞‰õΩ<Õ ™êÇ¨ÏãÖ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . ™êÇ¨ÏãÖ
Jx ZO^Œ∞‰õΩ JO@∞<åfl#O>Ë, Z=Ô~<· å JÑ¨Ç¨ ã¨ºO KÕ™êÎ̂~"≥∂ J<Õ Éˇ~∞° ‰õΩ,
ÖËÔŒ >Ë ™⁄O`«_É» Ïƒ H˘@∞ì‰Ωõ O@∞<åfl_»x J#∞‰õΩO\Ï~°<Õ ÉèÜ í ∞« O.
^•^•Ñ¨Ù J~Ú^•ˆ~à◊§#∞Oz z#fl=∂=∞Ü«∞º`À H˘kÌQÍ ™êxflÇ≤Ï`«ºO
ÃÑiyOk. P^è•ºu‡Hõ Ñï}uH˜ ^ÀÇ¨Ï^ŒÑ_¨ Õ q^èOŒ QÍ „áÈ`«ûÇ≤ÏOKå~°∞. JÖÏO\˜
XHõ ã¨ O ^Œ ~ ° ƒ ù O Ö’, "≥ Ú ^Œ \ ˜ ™ êiQÍ H˘xfl J#∞Éè í " åÅ∞ =∂=∞Ü« ∞ º`À
ÑÖK«∞‰õΩ<åfl#∞.
<Õ#∞ „Ñ¨™êÎqOz# J#∞Éè"í åÅ#∞ „"åã≤ÃÑ@∞ìHÀ=∞x, JÑ¨ÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_»∞ fã≤
K«^∞Œ =Ù‰õΩO>Ë ã¨∂Êùi„Î Ñ¨^•Ü«∞HõOQÍ LO@∞O^Œx =∂=∞ÜÕ∞º K≥áêÊ~°∞. JO`Õ
HÍ‰õΩO_®, P =∞^èºŒ =∞Ô~=~À „Ñ¨K∞« iOK«^ÅŒ z# F Ñ¨ÙãÎ̈HÍxH˜ ##∞fl ‰õÄ_®
J=∞‡=∞‡`À <å‰õΩ Hõey# P^è•ºu‡Hõ J#∞Éèí"åÅ∞ ÑÖK«∞HÀ=∞x K≥Ñ¨Ê@O
[iyOk. JÑ¨ÙÊ_»∞ JO‰õΩiOz# P PÖ’K«<åc[O WÑ¨Ê\˜H˜ XHõ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ QÍ
=ã¨∞Î#flk.
D ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ =∞~À=∂@ ‰õÄ_® K≥áêÊe. <Õ#∞ U_À, Zxq∞^À
`«~Q° `Æ ∞« Ö’¡ L#flÑ¨Ê\˜ ãÖQÆu J<Õ QÆ∞~°∞.Î Jã¨Å∞ J#∞ëêª#=∞O>Ë<Õ `≥eÜ«∞x
##∞fl ''Xˆ~~Ú H˜+!ì≤ #∞=Ùfi X_»∞QÆ∞ KÕã∞¨ ‰õΩ<åflHõ ãÖ^è•º=O^Œ#O KÕ™êÎ"å?
K≥=ÙÅ‰õΩ áÈQÆ∞Å∞ ÃÑ@∞ì‰Ωõ O\Ï"å, ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ ‰» Ωõ O_®?—— Jx J_çyOk J=∞‡=∞‡..
`«ÑÊ¨ ‰õΩO_® KÕ™êÎ#x K≥áêÊ. JÑ¨ÙÊ_»∞ =∞~À =ÚYº"≥∞#ÿ =∂@ ‰õÄ_® JOk.
''z#fl=∂=∞Ü«∞º K«H¯õ QÍ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï_»∞. #∞=Ùfi ‰õÄ_® =∂=∞Ü«∞ºÖÏ ~ÀE
KÕã∞¨ HÀ—— Jx Pj~°fikOzOk.
JÑ¨Ê\˜H˜ ''=∂=∞Ü«∞ºÖÏ J#∞ëêª#O KÕã¨∞HÀ—— J<Õ =∂@‰õΩ JO`«
„áê^è•#ºO W=fiÖË^∞Œ . 1993Ö’ `«#‡~ÚQÍ~°∞ „"åã≤# N ™ê~ÚbÖÏ `«~O° y}˜
K«k"Õ=~°‰Äõ =∂=∞Ü«∞º P^è•ºu‡Hõ rq`«O QÆ∞iOz Ug∞ `≥eÜ«∞^Œ∞. HÍh QÆ`«
J~Ú^•~°∞ ãÖ=`«û~åÅ∞QÍ =∂=∞Ü«∞º`À P^è•ºu‡Hõ J#∞|O^èOŒ ÃÑiyOk.
"≥o§# „Ñü™êi `«#∞ „"åã≤# Ñ¨^•ºÅ∞ qxÑ≤OKÕ"å~°∞. P Ñ¨^•ºÅÖ’x
P`«‡x"Õ^<Œ å ÉèÏ=#‰õΩ ãÎ̈|∞Ì_#ç ÜÕ∞º"å_çx.
P^è•ºu‡Hõ=∂~°æOÖ’ J^Œ$+¨ì=O`«∞_çx J#∞HÀ\ÏxH˜ WOHÍ H˘xfl
HÍ~°}ÏÅ∞ L<åfl~Ú. Zxfl ãÖ=`«û~åÅ∞ Z<≥flxfl ÅHõÅΔ [ÑÖ KÕãO≤ ^À J=∞‡=∞‡,
8 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
P [Ñ¨=∂Å <å‰õΩ ÅaèOzOk. WÑ¨Ê\˜H˜ ^•^•Ñ¨Ù tkäÖÏ=ã¨÷Ö’ LOk.
JO`ÕHÍ^Œ∞, =∂ ÉÏ=∞‡ (=∂ `å`«QÍ~°∞ ã¨fisæÜ«∞ N H˘O_»=Úk N
"ÕOHõ>âË fi◊ ~°∞Q¡ Íi ^è~Œ ‡° Ñüfl, ã¨fisæÜ∞« „j=∞u H˘O_»=Úk J#ã¨∂Ü«∞=∞‡QÍ~°∞)
=∞Ô~<Àfl ÅHõÅΔ ~å=∞=∞O„`«O KÕã#≤ [Ñ¨=∂Å ‰õÄ_® <å‰õΩ ÅaèOzOk. gi^ŒiÌ
Pj~åfi^•xH˜ `À_»∞QÍ z#fl =∂=∞Ü«∞º H˘xfl ^ŒâßÉÏÌÅ∞ `å#∞ ‰õÄ~°∞Ûx ™ê^è#Œ
KÕã∞¨ ‰õΩ#fl Pã¨<åxfl J_çyO^Õ `«_=» ÙQÍ PáêºÜ«∞OQÍ JOkOKå~°∞.
D Ñ¨ÙãÎ̈HÍxH˜ „¿Ñ~°} HõeyOz#O^Œ∞‰õΩ =∂=∞Ü«∞º‰õΩ =∞#óã¨∂ÊùiÎQÍ
^è#Œ º"å^•Å∞ ã¨=∞iÊã¨∞<Î åfl#∞.
J_»QÆQÍ<Õ P#O^ŒOQÍ Pjã¨∞ûÅ∞ JOkOz# J=∞‡-<å#flQÍiH˜,
=∂=∞Ü«∞º‰õΩ, JO`Õ P#O^ŒOQÍ =ÚO^Œ∞=∂@ „"åã≤# J#flQÍ~°∞ N
ã¨`º« <å~åÜ«∞} â◊~‡° QÍiH˜ ^è#Œ º"å^•Å∞. JÖÏ<Õ, H˘xfl qâı+"¨ ∞≥ #ÿ J=∞‡=∞‡
á¶⁄\’Å∞ ÑÖK«∞‰õΩ#flO^Œ∞‰õΩ J#fl (z#fl~å=Ú_»∞ - =ÚxÑ¨Ö¡ˇ ™ê~Ú~å"£∞)H˜
‰õÄ_® Hõ$`«[`˝ Å« ∞.
J=∞‡=∞‡ 9
J=∞‡ Pjã¨∞ûÅ∞
J=∞‡#∞ KåÖÏ ^ŒQ~æÆ Q° Í K«∂ã≤Ok K«∂_»QeÆ yOk <Õ#∞, ÅHΔ̃ ‡, z#fl
J#fl. `«#∞ Ñ¨_¤» HõëêìÅ‰õΩ U<å_»∂ Hõhflà◊√§ ÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ J=∞‡. P =∂#ã≤Hõ HΔÀÉèí
=∂ˆH<å_»∞ `≥eÜ«∞hÜ«∞ÖË^∞Œ . HÍ~°x P Hõhfl\˜ "≥`Å« ∞ Hõà§◊ HÕ^Õ ^•K«∞‰õΩOk.
TÇ≤ÏOK«∞HÀÖË#O`« z#flÑ≤ÅÅ¡ O HÍ^Œ∞ HÍ|\ì̃ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<åflO. P"Õ^#Œ
Ñ¨_®¤O. J=∞‡ ÉÏÉÏ#∞ ZÖÏ P~åkèOzO^À, J=∞‡#∞ JÖÏ P~åkèOKå=Ú.
J=∞‡ =∂@#∞ U<å_»∂, Z\˜ì Ñïã≤`÷ ∞« ÅÖ’#∂ [=^•@ ÖË^∞Œ . J=∂‡ Jx
J#∞HÀ=@O =~°̂H, P `«~åfi`« =∂@Å∞ ÃÑQÆÅ=Ù. Z<≥fl<Àfl *Ï˝ÑH¨ ÍÅ ^˘O`«~Å°
=∞^èºŒ zkfiÖÏãÖQÍ J=∞‡ HõxÑ≤ã∂¨ Î LO@∞Ok. Z^Œ∞~“`«∞#fl „Ñü Hõ+Oì̈ Ö’#∂
<Õ#∞ "≥#flO>Ë L<åfl#<Õ Éèí~À™ê Wã¨∂Î `«# "≥Å∞QÆ∞Å∞ „Ñ¨ãïã¨∂Î<Õ LOk
J=∞‡. WÑ¨Ê\˜H© PáêºÜ«∞OQÍ J‰õΩ¯# KÕ~∞° Û‰õΩO@∞#fl J=∞‡#∞ `«Å∞K«∞‰õΩO@∂...
H˜~}
° xü Pj~°fikOK«=∞x Ji÷ã∂¨ .Î ...
- J=∞‡ (H˘O_»=Úk x~°‡Å)
10 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
<å#flQÍi Pjã¨∞ûÅ∞
J=∞‡QÍix <Õ#∞ U<å_»∂ J`«QÎ ÍiQÍ ÉèÏqOK«Ö^Ë ∞Œ . J=∞‡QÍi =¸_À
J=∂‡~Ú`À (x~°‡Å) <å ÃÑo§K«∂Ñ¨ÙÅ ãÖ^Œ~ƒ° Où QÍ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êi J=∞‡#∞
HõÅ=@O [iyOk. P ãÖÑ¶∞¨ @# F J^Œ∞ƒùÒ« . ÃÑo§K«∂Ñ¨ÙÅ∞ =Úy™ê~Ú.
q"åÇ¨ÏãÖ|O^è•xH˜ W~°∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ XÑ¨ÙÊ‰õΩ<åfl~°∞. Ñ¨Ù~ÀÇ≤Ï`«∞Å =∞O„`ÀKåÛù~} ° Å
=∞^èºŒ ãÖ|O^èOŒ MÏÜ«∞O J=Ù`«∞#fl `«~∞° }OÖ’ J=∞‡QÍi #∞^Œ∞@ ‰õΩO‰õΩ=∞
L^Œƒqù OK«@O "≥Ú^ŒÅ~ÚºOk. fã≤#H˘nÌ P ‰õΩO‰õΩ=∞ =ã¨∂<Î Õ LOk. J=∞‡QÍi
P =∞Ç¨Ï`åºxfl HõàÏ§~å K«∂ã≤# ™êHΔ̃x <Õ#∞. q"åÇ¨Ï"≥∞#ÿ ^Œiq∞ÖÏ, 1964
#∞O_ç 1974 =~°‰Ωõ ^•^•Ñ¨Ù Ñ¨k Ñ¨^HŒ ˘O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ J=∞‡`À<Õ L<åfl=Ú.
JÑ¨Ê\’¡ „ÉÏ_ô¿Ñ@ J~Ú^À Öˇ·#∞, Ô~O_À J_»¤~À_»∞¤Ö’x *Á#flÅQÆ_»¤
=Ú‰õΩO^ŒOQÍi WO\˜Ö’ LO_Õ"åà◊§O.
J=∞‡ J#∞~åQÆO, PáêºÜ«∞`«, P^Œ~}° Å∞ rq`«OÖ’ =∞izáÈÖËx ã¨∂ÊùixÎ
WÑ¨Ê\˜H© Hõeyã¨∂<Î Õ LO\Ï~Ú. U<å_»∂ HÀÑ¨`åáêÅ∞ HõÅQÆx HÍ~°∞}º=¸iÎ
J=∞‡. JÑ¨Ê\˜H˜ U =∂„`«=¸ L^ÀºQÆÉ„íè ^Œ`« ÖËx ##∞fl `«# ‰õΩ=∂~°∞x`Àáê@∞
ã¨=∂#OQÍ K«∂ã¨∂,Î ^è~·≥ º° =K«<åÅ∞ K≥|∞`«∂ LO_Õk J=∞‡. K«^∞Œ =Ùg∞^Œ ZO`À
=∞=∞HÍ~°O L<åfl, q"åÇ¨ÏO JÜÕ∞º<å\˜H˜ <Õ#∞ K«kqOk Zãπ.Zãπ.ZÖò.ã≤.
=∞iÜ«Ú \˜.Zãπ.ZÖò.ã≤. <å q^•º`«$+¨‚ `≥Å∞ã¨∞H˘x, ÃÑ·K«^Œ∞=ÙÅ‰õΩ ##∞fl
ZO`«QÍ<À „áÈ`«ûÇ≤ÏOzOk J=∞‡.
Ñ≤ÅÅ¡ ‰õΩ ã¨ÇÏ¨ [OQÍ HõeQˆ ^Œ_∞» Ñ¨Ù [fi~åÅ x"å~°}‰õΩ <åHÀ =∞O„`«O
WzÛOk J=∞‡. JkHÍHõ, J=∞‡ <å‰õΩ LÑ¨^ÕtOz#k ‰õÄ_® ÉÏÉÏg∞^Œ
#=∞‡HÍxfl Hõey LO_»=∞<Õ. #=∞‡Hõ=∞O>Ë F ãÖÑ¶∞¨ @# QÆ∞~°∞HÎ ˘ã¨∞#Î flk.
1974Ö’ PO„^è•Ü«¸x=iû\© #∞Oz ZO.Z. `≥Å∞QÆ∞ KÕã∞¨ <Î åfl#∞. Ñ¨sHõÅΔ
=ÚO^Œ ∞ J=∞‡ Pj~åfi^Œ O fã¨ ∞ HÀQÍ, Ñ¨ sHõ Δ ÅÖ’ áêãπ J=Ù`å=ÙÖË,
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_‰» Ωõ O_® „"åÜ«∞=∞x K≥ÑÊ≤ Ok J=∞‡. H˘<åflà◊§H˜ Ñ¶e¨ `åÅ∞ =KåÛ~Ú.
ÉèÜ
í ∞« Ñ¨_#ç >Ë¡ F ã¨É‰˚ˇ Ωõ Öì ’ `«ÑÊ¨ @O [iyOk. ''J^ÕO\˜, g∞~°∞ áêãπ J=Ù`å#x
J=∞‡=∞‡ 11
K≥áêÊ~°∞, =∞i <Õ<O≥ ^Œ∞‰õΩ `«áêÊ#∞?—— Jx J_çy`Õ, J=∞‡ J<åfl~°∞ ''UO HÍ^Œ∞
#~°ãO≤ Ç¨~å"£! ÉÏÉÏ K≥áêÊ_»∞QÍ, #∞=Ùfi áêã¨Ü∂« º=x. WOHÍ J#∞=∂#O
^ÕxH˜? #=∞‡HõO LOK«∞—— Jx. Z^Œ∞~°∞QÍ =∂~°∞¯Å +‘@∞ HõxÑ≤ã∞¨ OÎ >Ë, J#∞=∂#O
HÍHõ WOˆH=ÚO@∞O^Œx <å ÉÏ^è.Œ =∞~À "å~°O ~ÀAÅH˜ Ü«¸x=iû\©#∞Oz
WO\˜HÀ L`«~Î O° =zÛOk. ãÖH˜ÑΔ OÎ¨ QÍ ã¨=∂Kå~°O U=∞O>Ë, P ãÖ=`«û~°O
XHõ ã¨É‰˚ˇ Ωõ Öì ’ KåÖÏ=∞Ok `«áêÊ~°x, JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞, =∞~À ã¨É‰˚ˇ Ωõ Öì ’ Z‰õΩ¯=QÍ
=∂~°∞¯Å∞ =zÛ#"åiH˜, P =∂~°∞¯Å∞ WO^Œ∞Ö’ HõeÑ≤ áêã¨∞ KÕã¨∞Î<åfl~°x,
JO^Œ∞=Å¡, =∂~°∞¯Å +‘@∞ uÑ≤Ê ÑÖÑ¨=∞x P L`«~Î O° ™ê~åOâ◊O!
W@∞=O\˜ „Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ J#∞Éè"í åÅ∞ KåÖÏ<Õ L<åfl~Ú. U^Õ"∞≥ <ÿ å, J=∞‡
É’kèOz# q^èOŒ QÍ ÉÏÉÏg∞^Œ „Ñ¨QÍ_è» ÉèHí qÎ˜ âßfi™êÅ∞ LO>Ë P^è•ºu‡Hõ Ñ¨Ù~ÀQÆu
™ê^èºŒ Ñ¨_∞» `«∞O^Œx <Õ#∞ Ziy# ã¨`º« O. z~°Orq H˜~}° ü J=∞‡`À `«# P^è•ºu‡Hõ
J#∞Éè∂í `«∞Å∞ Ñ¨ÙãÎ̈H~õ ∂° ÑÖÖ’ fã¨∞‰õΩ~å=@O P#O^ŒH~õ O° . K«Åx¡ `«e¡ J=∞‡
Pj~åfi^•Å∞ "≥#flO\˜ LO_®Åx Ptã¨∂,Î Pj~°fikã¨∂.Î ..
- <å#fl (H˘O_»=Úk ÅH©Δ ‡#~°ãO≤ Ç¨~å=Ù)
12 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
Éè∂í u - qÉè∂í u
D P^è•ºu‡Hõ J#∞Éè∂í `«∞Å J#∞Éè"í åÅ H˜~}° ã¨∞=∂Å - ã¨∞=∂Å#∞
„j ™ê~Ú^Œ`«Î =∞Ç¨â◊H˜Î J~Ú# J=∞‡-Ñ¨ÓÅ=∞‡-HÍ"Õ∞â◊fi~°=∞‡ QÆà◊ã‘=∞
#ÅOHõiOK«QÅÆ J^Œ$ëêìxfl `˘Å∞^˘ÅÎ á⁄Ok# ^è#Œ ∞º_»∞ z~°Orq H˘O_»=Úk
™ê~ÚH˜~°}ü ‰õΩ=∂~ü. D J^Œ$+¨ì=Ú, D ^èŒ#º`«, D J~°›`«, D [#‡Ö’
™êkèOz#k QÍ^Œ∞. D ãÖ™ê¯~°O ZxflÜ≥∂ [#‡Å P^è•ºu‡Hõ ™ê^èŒ#Å
ã¨=∂Ç¨~°O. P Ñ¨~O° Ñ¨~° Ñ¶Ö¨ ÏÅ "≥Å∞QÆ∞ "≥Å∞¡=.
J=∞‡ QÍ~å|OÖ’ #∞O_ç ÉèHí Î˜ JO‰õΩiOzOk. `«O„_ç „Hõ=∞tHõ}Δ , J=∞‡=∞‡
P¿ÑHõΔ`À, J=∞‡=∞‡ ^ŒQÆæ~° QÆÅ JuK«#∞=Ù`À P JO‰õΩ~°O "≥ÚHõ¯QÍ =$kú
K≥Ok, ÉèíH˜Î ‰õΩã¨∞=∂Å∞ Ñ¨Ù+≤ÊOz ‰õΩ@∞O| =#=∞O`å Ñï=∞à◊Éèíi`«"≥∞ÿ
Ñ¨ÙÅHÕzOk.
ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙÅ =∞O„`ÀÑ¨^âÕ O◊ `À P P^è•ºu‡Hõ =$HõOΔ âßM’Ñ¨âßYÖˇO· k.
Wk ÉèHí Î̃ "≥~· åQÍºÅ ãÖQÆ=∞O. WHõ *Ï˝#tY~åxfl Jkè+Oì≤ Kåe. JÑ¨ÙÊ_Õ Hõ^•
Ñ¨~=° ∂~å÷xH˜ Ñ¨~åHÍ+ª̈!
=∞Ç¨ ÉèQí ^Æ ~Œ ≈° <å#∞Éè∂í ux á⁄Ok##∂, D "åãÎ̈==Ú#∞ D á⁄`«=Î Ú#
„Ñ¨™ê÷ÑO≤ K«Ö^Ë ∞Œ . D â◊H<Î˜ Õ =∞Ç¨ÉèQí =Æ ∂exQÍ „j^Õg Y_»=æ ∂Å Ü«∞O^Œ∞ edOz
Ü«ÚO_»=K«∞Û#∞. D J#∞Éèí∂u L#fl`«™ê÷~Ú ™Èáê#=∂~°æOÖ’ =∂„`«"Õ∞
J#∞Éèí"≥·HõO. D =ÚYº q+¨Ü«∂xfl, =∞ixfl J#∞Éèí∂`«∞Å#∞ PkÉè∫uHõ
P^è•ºu‡Hõ, Pk^≥·= xÜ«∞=∂Å‰õΩ Ö’|_ç q=iOz LO>Ë - ™ê^èŒ‰õΩÅ‰õΩ
LÑ¨ÜÚ« Hõ=Î ÚQÆ #∞O_≥_kç . P^è•ºu‡Hõ J#∞Éè∂í `«∞Å q+¨Ü∞« OÖ’ k=º ^Œ~≈° #=ÚÅ
q+¨Ü«∞OÖ’ ~år, ã≤QÆ∞æ, "≥∂=∂@Ñ¨_»=^ŒÌx <å ã¨∂K«#. Wk ‰õÄ_® XHõ
JÇ¨ÏOHÍ~°"∞Õ Hõ^•!
WO^Œ∞ Ñ¨ÓÅ=∞‡ QÆ∞iOz „"åã≤# q+¨Ü«∞=ÚÅxflÜ«Ú KåÖÏ=∞Ok
ã¨∞[#∞Å‰õΩ ã¨∞Ñïz`«"Õ∞! H˜~°}ü J#∞Éèí∂`«∞Å∞ =∂„`«O J`«x ã¨fiO`«O.
W`«~∞° Å‰õΩ „H˘`«.Î `«# =∞#ã¨∞ `≥~z° JHõ~Δ ° ~°∂Ñ¨=Ú# áê~î‰° Ωõ Å‰õΩ qO^Œ∞
J=∞‡=∞‡ 13
ã¨=∞‰õÄ~°Û@"Õ∞QÍHõ, `«# rq`«=ÚÖ’x P^è•ºu‡Hõ Ñï}Ï=∞=ÚÅ qq^èŒ ^ŒâÅ◊ #∞
`«#‰õΩ `≥eÜ«∞‰õΩO_® `å<Õ ã¨q=~°=ÚQÍ ã¨~à° =◊ ÚQÍ ã¨∞xfl`«=ÚQÍ ÉèÏq`«~åÅ‰õΩ
=∂~°^æ ~Œ ≈° Hõ=ÚQÍ =∞ÅK«∞@ ™ê=∂#º"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« =Ú HÍ^Œ∞. JO^Œ∞‰õΩ ZO`«Ü∂≥
„â◊=∞, Ñï„â◊=∞, f„= `«Ñ#¨ , `åÑ¨„`«Ü∞« O J=ã¨~O° . ~°K~« Ú`« q#Ü«∞q#„=∞je,
q^•ºâße, q∞`«ÉÏè +≤, =∞$^Œ∞ÉèÏ+≤, x~å_»O|~°∞_»∞, ™êufiHõ ™êufiHõOÉˇ#· ™êufiHõ
`«`«Î fi"Õ`«Î, ÉèÏ=Ù‰õΩ_»∞. HÍ=Ù#<Õ K≥Ñ¨Ê^ŒÅz# JOâßÅ#∞, ™ê~åOâßÅ#∞,
ã¨∂\˜QÍ K«H¯õ x Ñ¨^*Œ ÏÅO`À q=∞~°≈<å`«‡HõOQÍ K«^∞Œ =~°∞Å#∞ PHõ@∞ìH˘<Õ q^èOŒ QÍ
~°K#« ™êyOK«QÅÆ k@ì Jx x~°∂Ñ≤OK«∞HÀ=@O [iyOk. Ñ¨^•Å P_»O|~åxH˜
JO`«QÍ „áê^è•#ºO W=fi‰õΩO_® J=ã¨~=° Ú ##∞ãïOz POQÆ¡ Ñ¨^„Œ Ñ¨Ü∂≥ QÍÅ`À
K«^∞Œ =~°∞Å ™œÅÉèÏºxˆH ÃÑ^ŒÑÌ @ ‘ "ÕÜ∞« @O [iyOk.
`«iOKåÅ<Õ f„=`«Ñ#¨ , x~°O`«~° ™ê^è#Œ - ã¨„`«Ê=~°#Î - WO`«HOõ >Ë
J~°›`Ö« OË HÍ"åe, QÆ=∂ºxfl KÕ~\° ÏxH˜! g\˜x `«# ã¨fiO`«O KÕã∞¨ ‰õΩ#fl D
z~°Orq ™êkèOK«ÖËxk U=ÚO@∞Ok? ~åÉ’ÜÕ∞ P^è•ºu‡Hõ |OQÍ~°∞
Éèqí +¨º`«∞ÖÎ ’...
`«# ™ê^è<Œ å `«Ñã¨ ∞¨ ûÅ`À D z~°Orq "åOzè`« QÆ=∂ºxfl KÕ~åÅx,
KÕ~Q° ÅÆ _»x JaèÅ+≤ã∂¨ .Î . Ptã¨∂.Î . Pj~°fikã¨∞<Î åfl#∞ - WÖÏ...
Ñ¨~=° ∞Ñ¨ÔŒ |∞ =Ú‰õΩÅÎ ‰õΩ, ÉèÏ=# QÆ=∞º=Ú *Ï˝#~åtH˜<,£
ã≤~÷ =° ∞QÆ∞ ã¨xfl^è•#=Ú, qt+ì̈ qâı+¨ ã¨HÍ=∞ ÉèHí HÎ̃ <˜ £
Ç¨ÏiÇ¨~° h~°*’^Œƒ=ù =∞Ç¨=∞Ç¨ïÅO^Œi =¸Åâ◊H,Î̃ x<£
Hõ~∞° }#∞ „É’=^Õq∞! t=Q“i Ü«∞¿ÑHõΔ ‰õΩ¿ÑHõΔ Ü«ÚO_»∞<Õ!
x~°O`«~° Ñ¨~=° ∂`«‡ zO`«#`À...
|∞^è[Œ # q^èÜÕ Ú« _»∞
K«∞O_»∂~°∞ ã‘`å~å=∞=¸iÎ
QÆ∞O@∂~°∞
15-ÃãÃÑìO|~°∞-2016
14 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
=ÚO^Œ∞=∂@
`«=Ú‡_»∞ H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}° ü ZO`À ÉèHí `Î˜ À `å#∞ „"åã≤# 'J=∞‡=∞‡—
Ñ¨ÙãÎ̈HÍxH˜ =ÚO^Œ∞=∂@ „"å¿ã J^Œ$ëêìxfl <å‰õΩ HõeyOKå_»∞. J=∞‡=∞‡ -
`«=Ú‡_çH˜ J=∞‡=∞‡ QÆ#∞Hõ <å‰õΩ ‰õÄ_® J=∞‡"Õ∞‡.
„ÉÏÇ¨Ï‡} =Oâ◊=ÚÅhfl |∞∞+≤=Oâ◊=ÚÖË. <Õ\ ˜ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞ÅÖ’ J<Õ‰Ωõ Å∞
PKå~° „Éèí+¨μìÖˇ·, D+¨}Ï„`«Ü«∞=ÚÅÖ’ zH˜¯ `«=∞ =¸ÖÏÅ#∞ =∞~°z
áÈ`«∞#flÑ¨Ê\˜H©, WÑ¨Ê\˜H˜ ‰õÄ_® "åiÖ’ P |∞∞+≤~°HõÎO „Ñ¨=Ç≤Ïã¨∂Î<Õ
L#fl^Œ#_®xH˜, "åi ‰õΩ@∞OÉÏÅÖ’ |∞∞+≤`∞« Å∞ºÖˇ#· =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ∞ JHõ¯_»H¯õ _®
WÑ¨Ê\˜H© L^Œƒqù ã¨∂<Î Õ L<åfl~°#_®xH˜ xÅ∞"≥`∞« Î x^Œ~≈° #"Õ∞ 'J=∞‡=∞‡—.
J=∞‡=∞‡QÍiH˜ 'Ñ¨ÓÅ=∞‡—QÍ~°x XHõ "å_»∞Hõ ¿Ñ~°∞ LO_Õk. P"≥∞ ^Àã≤e
Ñ¨_`ç ,Õ ZHõ¯_»#∞Oz =KÕÛ"À QÍx P ^Àã≤e xO_»∞QÍ QÆ∞ÖÏcÅ∞ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ
Ñ¨ÓÅ∞ =KÕÛ¿ãq. XH˘¯Hõ¯™êi "å\˜x `«# K«∞@∂ì "≥^[Œ ÖË"¡ å~°∞. XH˘¯Hõ¯™êi
Ñ¨H¯õ #∞#fl"åiH˜ WKÕÛ"å~°∞. JÖÏˆQ QÍe #∞Oz HõÅHõO_» fã≤ u#=∞x Ñ¨H¯õ #∞#fl
"åiH˜ WKÕÛ"å~°∞. D J^Œ∞ƒù`åÅ#∞ HõàÏ§~å K«∂z#"å~°∞ D<å\˜H© QÆ∞O@∂~°∞Ö’
ZO`À=∞Ok rqOz L<åfl~°∞.
J^Œ∞ƒù`åÅ<Õq P^è•ºu‡Hõ B#fl`åºxH˜ H˘Å|^ŒÅÌ ∞ HÍ=Ù. HÍh ™ê=∂#º
[#O "å\˜x K«∂z =ÚQÆ∞úÖ∫`«∂ LO\Ï~°∞. J^Œ∞ƒù`åÅ∞ KÕ¿ã"åix
=∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅx Ö’HõO ™ê=∂#ºOQÍ ÉèÏqã¨∂Î LO@∞Ok. J=∞‡=∞‡ Ü≥ÚHõ¯
P^è•ºu‡Hõ B#fl`«ºO P"≥∞ KÕã#≤ J^Œ∞ƒù`åÅÖ’ ÖË^xŒ <å L^ÕâÌ º◊ O. x~°O`«~O°
™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ ã¨‡iã¨∂,Î ãÖÑ¨Ó~°‚ â◊~}° ÏQÆu`À, U Ñ¨\Ï\’Ñ¨=¸ P~åƒù@=¸
ÖË‰Ωõ O_®, XHõ ™ê^è•~°} QÆ$Ç≤Ï}˜QÍ Ñ¨~=° ∞™êufiHõ"∞≥ #ÿ rq`åxfl QÆ_∞» Ñ¨Ù`«∂,
`«# ã¨^Œ∞æ}ÏÅ#∞, `«# ‰õΩ@∞O|OÖ’x JO^ŒiH©, =ÚYºOQÍ z#flÑ≤Å¡Å‰õΩ
‰õÄ_® LQÆ∞áæ êÅ`À <ÕiÊOz, "åi P^è•ºu‡Hõ rq`åxH˜ ÉÏ@Å∞ "Õã#≤ P"≥∞
Ü≥ÚHõ¯ =ºHÎ̃`fi« OÖ’<Õ Jã¨Ö#·ˇ k=º`«fiO L#fl^Œx <å #=∞‡HõO.
J=∞‡=∞‡ 15
J^Œ∞ƒù`åÅ`À, =∞Ç¨Ï`åºÅ`À xO_ç# Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞ Ñ¨ÙOMÏ#∞Ñ¨ÙOMÏÅ∞QÍ
=ã¨∞#Î fl D ~ÀAÅÖ’ - =∞x+≤ rq`«O HÀiHõÅ∞ f~°∞ÛHÀ=_®xH˜ =∂„`«"∞Õ
L^ÕÌtOz#k HÍ^Œx, ^≥·"å#∞Éèí∂ux á⁄Ok [#‡™êÑ¶¨Åº`«#∞ ™êkèOK«_»"Õ∞
^•x Ñ¨~=° ∂=kè Ü«∞h, P kâ◊QÍ =∞x+≤ Ü≥ÚHõ¯ „Ñ¨Ü∞« `«flO ™êQÍÅh K≥|∞`«∂
™êy# D ~°K#« =∞# ã¨<å`«# ^è~Œ ‡° Ñ¨Ù =¸ÅãÖÎ ÉèÏÖˇ#· "Õ^ÀÑ¨x+¨`∞« ÅÎ ÉèÏ"åÅ‰õΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ L#flk.
~°K~« Ú`« ™ê~ÚH˜~} ° ü =∂=∞QÍÔ~#· N =_»=¡ ¸_ç "≥OHõ>âË fi◊ ~°~å=ÙQÍ~°∞
`«#‰õΩ nHΔÍ QÆ∞~°∞=Ù. PÜ«∞# N HõàÏº}Ï#O^Œ ÉèÏ~°f ™êfiq∞"åi „Ñ≤Ü∞« t+¨μºÅ∞
=∂„`«"∞Õ QÍHõ 'NK«„Hõ^~Œ ≈° #"£∞—, 'NÅe`å<å=∂~°=÷ ∞OE+¨—, 'Ü«∞O„`«xÜ«∞u—
=O\˜ Z<Àfl =∞Ç¨Ï`«~Î =° ÚÖˇ#· „QÆO^ä=Œ ÚÅ#∞ ~°zOz# #g# HÍÅÑ¨Ù =∞O„`«„^Œ+,ì¨
|∞∞+≤`∞« Å∞ºÅ∞.
J=∞‡=∞‡ tHõΔ}Ö’ P^è•ºu‡Hõ Ñ¨Ù<å^Œ∞Å#∞ "Õã¨∞‰õΩ#fl ™ê~ÚH˜~°}ü,
=∂=∞QÍi ~°H}Δõ Ö’ P^è•ºu‡Hõ ™ê^è#Œ Ö’ LfÎ~∞° _‚ Ò`«∂ L#fl`«=ÚÖˇ#· tY~åÅ#∞
JO^Œ∞‰õΩO@∂ =ÚO^Œ∞‰õΩ ™êQÆ∞`«∞<åfl_»∞. J@∞=O\˜ L`«=Î Úx HõÅO #∞O_ç
W@∞=O\˜ L`«=Î ∞"≥∞#ÿ Ñ¨ÙãÎ̈HOõ ~åHõáÈ`Õ WOˆHq∞ ~åQÆÅ^Œ∞?
D =ÚO^Œ∞=∂@ „"å¿ã =~åxfl <åH˜zÛ# J=∞‡=∞‡‰õΩ „Ñ¨}q∞Å∞¡`∂« ,
™ê~ÚH˜~°}ü =ÚO^Œ∞ =ÚO^Œ∞ WOHÍ Z<Àfl =∞Oz P^è•ºu‡HõÑ¨~°=ÚÖˇ·#
„QÆO^ä•Å#∞ „"åã≤ "åi QÆ∞~°∞=ÙÅ‰õΩ, =∞#‰õΩ, JO^ŒiH© P#O^•xfl HõeyOKåÅx
Ptã¨∂Î J`«xfl Pj~°fikã¨∞<Î åfl#∞.
- ã¨`º« <å~åÜ«∞} â◊~‡°
QÆ∞O@∂~°∞
21-PQÆã¨∞ì-2016
16 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
J=∞‡=∞‡‰õΩ #=∞ã¨∞ûÅ`À...
J=∞‡=∞‡‰õΩ #=∞ã¨∞ûÅ`À...
„Ñü =ºHÎ̃ `«# rq`«OÖ’ J=∞‡ J<Õ Ñ¨^•xfl Zxfl™ê~°∞¡ JO\Ï_À,
J#∞‰õΩO\Ï_À, qO\Ï_À, K«^∞Œ =Ù`å_À `≥eÜ«∞^Œ∞ HÍh, <å =~°‰Ωõ ^•^•Ñ¨Ù
„Ñü™êi J=∞‡`Àáê@∞ ã¨∞ÊùiOKÕk J=∞‡=∞‡. J~°O÷ KÕã∞¨ HÀÖËx P „Ñ¨`ºÕ Hõ`«
J=∞‡=∞‡ ^ŒQ~æÆ ° U=ÚO^À! JO^Œ~∞° J=∞‡=∞‡Å∞ JÖÏ<Õ LO\Ï~å ÖËHõ =∂
J=∞‡"Õ∞‡ JÖÏ „Ñ¨`ºÕ Hõ=∂?
Z<Àfl tt~åÅx ^•@∞‰õΩO@∂ =zÛ# =ãÖ`«OÖÏ, =∞Ô~<Àfl pHõ@∞¡
pÅ∞Û‰õΩO@∂, "≥Å∞QÆ∞Å∞ "≥^[Œ Å∞¡`∞« #fl qÇ¨ÏOQÆOÖÏ, HõÅ‡+Ö ÖËx J=∞‡=∞‡
z~°∞#=Ùfi F #=∞‡HÍxfl ZÑ¨ÙÊ_»∂ "≥eyOKÕk. J=∞‡=∞‡ ÖË^Œ#∞‰õΩO>Ë<Õ,
P#O^ŒOQÍ "≥Ú^ŒÖ#·ˇ ÉÏÅºO JHõ™ê‡`«∞QÎ Í Pq~°~ÚºO^Œx JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
Ug∞ `≥eÜ«∞x Ñ¨ã`≤ #« Ñ¨Ù =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ J=∞‡=∞‡`À Ñ¨^àÕ §◊ ™êÇ¨ÏK«~º° O,
=∂ JO^ŒiH© J_»Q‰Æ Ωõ O_®<Õ ^Õ=Ù_çzÛ# =~°O Hõ^• Jk! ^•^•Ñ¨Ù =¸_»∞
ãÖ=`«û~åÅ∞, ##∞fl, ~°=∞Hõ¯#∞ KÕ~Ú Ñ¨@∞ìH˘x QÆ∞O@∂~°∞ „ÉÏ_ô¿Ñ@Ö’x
ÉÏÖÏ#O^Œ Hˆ O„^ŒO fã¨∞‰õΩ"≥à§ı k J=∞‡=∞‡. ^Œ∞~°^$Œ +Öì Uq∞@O>Ë, =∞<ÀqHÍã¨ÑÙ¨
`˘e^Œâ◊ ‰õÄ_® „áê~°OÉèOí HÍx =Ü«∞ã¨∞ Jk.
P =Ü«∞ã¨∞‰õΩ J=∞‡=∞‡O>Ë KåÔH@¡ ∞¡, aÃã¯@∞¡, H˘`«|Î @ìÅ∞ H˘xKÕÛ =∞Oz
J=∞‡=∞‡ =∂„`«"∞Õ . #O_»∂~°∞ "≥o§#Ñ¨ÙÊ_»ÖÏ¡ ÃÑ^ŒÌ W`«_Î ç QÍ¡ã∞¨ Ö’ g∞QÆ_á» êÅ∞
áÈã≤KÕÛ J=∞‡"Õ∞‡. ÃÑ^ŒÌ"åà∫§`«∞<åfl~°∞ #O_»∂~°∞Ö’ É’~°∞QÍ LO^Õ"≥∂,
á⁄#∂flÔ~o§ ã≤x=∂ K«∂ã≤ ~°O_»x _»|∞ƒeKÕÛ J=∞‡"Õ∞‡! uiy |Ü«∞Å∞^Õi#Ñ¨ÙÊ_»∞
^•K«∞HÀO_»x KÕuÖ’ _»|∞ƒÅ∞ ÃÑ>Ëì J=∞‡"Õ∞‡!! =∂@Å∞ `≥eÜ«∞x, ãïáÈx P
Ñ¨ã`≤ #« OÖ’ J=∞‡=∞‡#∞ U=∞_»QÍÖ’ `≥eÜ«∞~åÖË^∞Œ . WÑ¨ÙÊ_»∞ ZÖÏ J_»QÍÖ’
`≥eÜ«∞@O ÖË^∞Œ .
J=∞‡=∞‡ 17
^ÕxHÀã¨"∂≥ =∞#O WHõ¯_çH˜ =KåÛ=∞x Z=~À K≥|∞`«∞O\Ï~°∞. =∞OzQÍ
q∞yeáÈ Jx JO^Œ~∂° JO@∞O\Ï~°∞. x#∞fl hÖ’ "≥`∞« HÀ¯=∞x =∞~À Q˘O`«∞
K≥|∞`«∞O@∞Ok, =∞x+≤QÍ =∞#‰õΩ HÍ=Åã≤Ok Uq∞\’ =∞#ˆH J~°O÷ HÍ^Œ∞.
Z=ix J_»∞QÆ∞^•=∞#∞‰õΩ<åfl, JO^Œin J~°÷OHÍx J^Õ Ñïã≤÷u. ãïQÍæ
WÑ¨ÙÊ_»∞#fl W@∞=O\˜ Ñïã≤÷`«∞Ö’¡ QÆ∞~°∞ÎH˘KÕÛk ‰õÄ_® J=∞‡"Õ∞‡! Hõà◊√§
K≥=∞‡yÅ∞¡`å~Ú. HõO~îO° ~°∞^Œ=ú ∞ø`«∞Ok. =∂@ ÃÑQÆÅ^Œ∞. =∞#ã¨∞ =∞ø#O g_»^∞Œ .
WOHÍ J_çQˆ ^Õ=ÚO@∞Ok JxÑ≤ã∞¨ OÎ k! =∞~À L+¨ã∞¨ û HÀãÖ "Õ∞Å∞H˘Å∞Ñ¨Ù
áê_»=∞x, P Ñ¨Å∞‰õΩÅ∞ q<åÅx, P áê@Ö’ Ñ¨~=° tOKåÅx, J_»Q‰Æ Ωõ O_®<Õ
Pj~°fikOz# P KÕ`∞« Åx =∞~À™êi `åHÍÅx, áê^ŒãÊ¨ ~°≈`À Ñ¨Ùh`«=∞"åfiÅx,
=∞~˘Hõ¯™êi K«∂_®Åx, Hõ} Δ HÍÅO =∂\Ï¡_®Åx... J=∞‡=∞‡`À <å‰õΩ Hõey#
H˘xfl k"åº#∞Éèí"åÅ#∞ [˝Ñ≤ÎH˜ `≥K«∞Û‰õΩO@∂.. "å\˜ x["≥∞ÿ# ™ê~åxfl
qâı+¡ O≤ K«∞‰õΩO@∂... =∞~À™êi „¿Ñ~°} á⁄O^Œ∞`«∂... <åÖ’x <Õ#∞ <å‰õΩQÍ
<Õ#∞ `≥Å∞ã¨∞HÀ"åÅx KÕã¨∞Î#fl „Ñ¨Ü«∞`åflxfl Pj~°fikOK«=∞x J=∞‡=∞‡#∞
"Õ_∞» ‰õΩO@∂... #=∞ã¨∞ûÅ`À...
- H˜+Qì≤ Í_»∞.
18 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
™ê~ÚÉÏÉÏ KÕã≤# J^Œ∞ƒù`åÅ∞
[Ñ¨`«áêÅ∞, Ç¨ÏŸ=∂Å∞, áê~åÜ«∞}Å∞, ã¨`«ûOQÍÅ∞ -Zxfl KÕã≤<å,
Ñ¨ÙãÎ̈HÍÅ∞ Zxfl K«kq<å JO`«~`æ° "« ∞≥ #ÿ =∂~°∞ÊÅ∞ ~å#O`«=~°‰Äõ , PÖ’K«<å
q^è•#O =∂~°#O`«=~°‰Äõ J=hfl =º~°"÷ ∞Õ . Jq ~å"åÅO>Ë ™ê^è#Œ Ö’ x*Ï~Úf
J=ã¨~O° . J^Œ#OQÍ F Ñ¨k x=ÚëêÅ∞ ^≥=· ã¨xflkèÖ’ ‰õÄ~ÀÛ\ÏxH˜ ‰õÄ_®
fiHõÖ#Ë xfl Ñ¨#∞Å∞O\Ï~Ú. J^Õ, J#∞HÀ‰õΩO_® ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å`À ã≤x=∂ÅH˜,
áêsìÅ‰õΩ Z@∞=O\˜ J_»¤O‰õΩÅ∞ HõxÑ≤OK«=Ù. ^≥·=ã¨xflkèÖ’ ‰õÄ~°∞Û<Õ P
Ñ¨kx=ÚëêÖˇ<· å ^≥=· cèu`À =∂„`«"∞Õ HÍh, ^Õ=Ù_ç g∞^Œ Hõ$`«[`˝ åÉèÏ=O`À
=∂„`«O HÍ^Œ∞. Jk ‰õÄ_®, XHõ JQÆ~°∞|fÎ "≥eyOz Ñ¨\ ˜HõÉˇÅ¡O =ÚHõ¯
ÃÑ@ìHáõ È`Õ, =∞# HÀiHõÅ∞ f~°Û_Õ"∂≥ J#fl ÉèÜ í ∞« O`À<Õ. WHõ¯_® "åºáê~°"∞Õ !
Ö∫H˜H"õ ∞≥ #ÿ "åºÑ¨HÍÅ HÀãÖ `«Ñ#¨ Ñ¨_#ç H˘nÌ, Jq =∞iO`« `«ÑO≤ Ñ¨K™Õ êÎÜ∞« x
„QÆÇÏ≤ OK«ÖHË áõ È=@O ^Œ∞~°^$Œ +ì̈O.
D ~ÀAÖ’¡ ÉèHí Î̃ Ñ¨ÓiÎQÍ "åºáê~°=∞Ü«∞=∞~ÚºO^Œx ÉÏ^èÑŒ _¨ `» åO. QÆ∞à◊§
¿Ñ~°∞`À ã¨Ö÷ ÏÅ∞ HõÉÏ˚ KÕã∞¨ <Î åfl~°x P"ÕâÑ◊ _¨ `» åO. x*ÏxH˜, =∞# JO`«óHõ~}° Ö’H˜
=∞#O `˘OyK«∂ã¨∞‰õΩO>Ë, ÉèHí Î˜ ¿Ñ~°∞`À =∞#O KÕã∞¨ #Î flk ‰õÄ_® ™êfi~°Ñ÷ Ó¨ i`«"∞≥ #ÿ
"åºáê~°"∞Õ #x „QÆÇÏ≤ OK«QÅÆ ∞QÆ∞`åO. HÍh, XHõ¯™êi ‰õÄ_® JO`«~O° QÆOÖ’H˜
`˘OyK«∂¿ã ^è~·≥ º° O KÕÜ∞« ÖËHáõ È`«∞<åflO! JO`«óãÖÑ¶∞¨ ~°¬} ÖË‰Ωõ O_® B#fl`«ºO
~å^Œx `≥Å∞ã¨∞. HÍh J^Õ [iy`Õ #H˜b É’Å∞ ~°∂áêÅ∞QÍ q∞ye# =∞# #QÆfl
ã¨fi~°∂áêÅ∞ =∞#O K«∂_»Ö=Ë ∞x `≥Å∞ã¨∞. JÖÏ TÇ≤ÏOK«∞HÀÖËHõ P ãÖÑ¶∞¨ ~°¬}H˜
J=HÍâ◊O ‰õÄ_® W=fiÖËHáõ È`«∞<åflO!
J=∞‡=∞‡ 19
JÉÏƒ~ÚH˜ WO[hiOQ∑ ã‘@∞ =¿ãÎ QÆ∞O_»∞ w~ÚOK«∞‰õΩO\Ï=∞x
"≥Ú‰õΩ¯‰õΩO\ÏO. x*ÏxH˜ nxH˜ XHõ ãÖˆH`«Ñ¨~°"≥∞ÿ# Ñ¨~°=∂~°÷O LOk.
`«ÅhÖÏÅ∞ ã¨=∞iÊOK«@O JO>Ë, `«ÅHÔ H˜¯# JÇ¨ÏOHÍ~åxfl `«$}„áêÜ«∞OQÍ
=keOK«∞‰õΩO@∞#fl@∞¡ ÉèÏqOKåe. =∞#O JÖÏ ÉèÏqã¨∞Î<åfl=∂? W"åà◊
WO[hiOQ∑ ã‘@∞HÀãÖ, ~ˆ Ñ¨Ù J=∂‡~Ú ÃÑo§HÀãÖ, P =∞~åfl_»∞ =∞~À HÀiHõ
HÀãÖ. ÃÑ^•ÌÜ∞« # =∞# HÀiHõÅ∞ f~°∞ã¨∂áÎ È`Õ, =∞#‰õΩ áÈÜÕ∞^Õ=ÚOk A@∞ì
`«ÑÊ¨ ! Jk PÜ«∞#ˆHO LÑ¨Ü∂≥ QÆO?
J=∞‡"≥∞‡ÿ <å, ™ê~ÚÉÏÉÏ J~Ú<å, =∞ˆ~ ^Õ=Ù_≥<· å ã¨~ˆ , =∞# rq`«OÖ’
=∞#‰õΩ [iyO^Œ#∞‰õΩO@∞#fl =∞Ozg∞^Œ "åà◊§ Q˘Ñ¨Ê^Œ#O P^è•~°Ñ_¨ ç LO_»^∞Œ .
Ö∫H˜HOõ QÍ =∞#‰õΩ "åà◊√§ fˆ~Û HÀiHõÅg∞^Œ "åi Q˘Ñ¨Ê^Œ<åxfl JOK«<å "ÕÜ∞« @O
KåÖÏ ÃÑ^ŒÌ`«Ñ¨ÙÊ. P`À‡#flu HÀãÖ x[OQÍ x*Ï~ÚfQÍ „áêi÷¿ãÎ, =∞#
„Ñ¨Ü∞« `åflÅH˜ `À_»∞QÍ =∞# "≥O>Ë LO_ç #_çÑ™≤ êÎ~∞° Jx „QÆÇÏ≤ OKåe.
J#∞HÀ‰õΩO_® WO@Ô~fl\òÖ’ `å~°ãÑ¨ _¨ ¤» PÑ¨ÙÅÎ ∞, x["≥∞#ÿ P`«‡|O^è∞Œ =Ù,
™ê^è<Œ å=∂~°Oæ Ö’ `«# ÉÏ¡Q∞Æ ^•fi~å, Z<Àfl K«~Û° Å ^•fi~å, Z<≥fl<Àfl qâı+¡ } ¨ Å
^•fi~å, `åO„uHõÑ¨~°"≥∞ÿ# =∞Ô~<Àfl ~°Ç¨Ï™êºÅ∞ ÑÖK«∞‰õΩ<Õ „âıÜ≥∂aèÖÏ+≤ N
ã¨`º« <å~åÜ«∞} â◊~‡° QÍ~°∞ QÆ∞O@∂~°∞ x"åã≤. H˘<Õflà◊§ „H˜Ò« ÑïK«Ü∞« O J~Ú#
PÜ«∞xfl ZO^Œ∞HÀ J#flQÍ~°∞ Jx Ñ≤Å=@O [iyOk. JO`Õ PáêºÜ«∞OQÍ
PÜ«∞# ‰õÄ_® `«=Ú‡_»∞QÍ ##∞fl P"≥∂kOKå~°∞. D ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ PÜ«∞#
'PÖ’K«<å `«~O° QÍÅ∞— ÉÏ¡Q∞Æ Ö’ „"åã≤#, =∞#‰õΩ ZO`«QÍ<À LÑ¨Hiõ OKÕ H˘xfl
"åHÍºÅ∞ :
''™ê~ÚÉÏÉÏ#∞ <Õ#∞ #=Ú‡`å<À ÖË^À „Ñ¨ã∞¨ `Î åxH˜ Ñ¨H¯õ # LOK«∞^•O.
™ê~ÚÉÏÉÏ KÕã#≤ J^Œ∞ƒù`åÅÖ’ JuQ˘Ñ¨Ê J^Œ∞ƒùÒ« Uq∞\’ g∞~°∞ K≥a`Õ g∞~°∞
™ê~ÚÉÏÉÏ‰õΩ =∞OzÉè‰í Ωõ ÅÎ x „Ñ¨ã∞¨ `Î åxH˜ q∞=∞‡efl #=Ú‡`å#∞.
D „Ñ¨âfl◊ #∞ <Õ#∞ 30 Uà◊§ #∞Op J_»∞QÆ∞`«∞<åfl#∞. WO`«=~°‰Äõ XHõ¯~°O>Ë
XHõ¯~°∞ ‰õÄ_® <å‰õΩ ãÖ`«$Ñ≤HÎ ~õ "° ∞≥ #ÿ ã¨=∂^è•#O K≥ÑÊ¨ ÖËHáõ ÈÜ«∂~°∞. <å „Ñ¨âfl◊ ‰õΩ
ã¨=∂^è•#OQÍ ÉÏÉÏ rq`«O #∞Oz Z=iH˜ `Àz# =∞Ç≤Ï=∞Å#∞ "å~°∞
Ñ¨ÙOMÏ#∞Ñ¨ÙOMÏÅ∞QÍ L@OHÕKÕ"å~°∞.
20 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
Wk x["≥∞#ÿ ÉèHí Î̃ HÍ^Œ∞. nxfl "åºáê~°ÉHíè Î̃ JO\Ï~°∞. PÜ«∞#=Å¡ =∂‰õΩ
ÖÏÉèOí HõÅ∞QÆ∞`«∞#flk QÆ#∞Hõ _»ÑÙ¨ Ê "å~Ú™êÎO J<Õ^Õ gi ÖÏlH±. ™ê~ÚÉÏÉÏ
Z<Àfl J^Œ∞ƒù`åÅ∞ KÕ™ê~°∞. HÍh PÜ«∞# KÕã#≤ Jã¨Ö#·ˇ J^Œ∞ƒùÒ« U=∞O>Ë -
„j Láêã¨h =∞Ç¨Ï~å*ò J#|_Õ =„*Ïxfl ã¨$+≤Oì K«_O» .
ZO`«¿ãÑ¨Ó ÖÏÉèOí J<Õ HÀ}O#∞Oz =∂„`«"∞Õ PÖ’zã¨∂,Î x#∞fl #q∞‡`Õ
<åˆHO\˜ Jx =∂\Ï¡_Õ ™êfi~°Ñ÷ ~¨ ∞° Å‰õΩ Wk J~°O÷ HÍx J^Œ∞ƒùÒ« . D Láêã¨h
=∞Ç¨Ï~å*ò =Å¡<Õ, "Õ∞~åfi<£ (NJ=`å~ü "≥∞Ç¨Ï~üÉÏÉÏ) `«##∞ |OkèOz#
P^è•ºu‡Hõ „uâ◊O‰õΩã¨fi~°æO #∞Oz „HÕ^Œ‰õΩ ~åQÆeQÍ_»∞. ÑïÑ¨Ó~°‚`åfixfl
ãÖ`«iOK«∞HÀQÆeQÍ_»∞. Hõ#∞Hõ Láêã¨h =∞Ç¨Ï~å*ò ^•fi~å Ñ¨~ÀHõOΔ QÍ "Õ∞~åfi<£‰Ωõ
ã¨Ç¨ Ü«∞Ñ¨_Oç k ™ê~ÚÉÏÉÏ<Õ.
=ã¨∞Î=ÙÅ#∞ ã¨$+≤ìOK«_»O, ~ÀQÍÅ∞ #Ü«∞O KÕÜ«∞_»O, Éèí∂`åÅ#∞
=keOK«_O» , Hˆ ã¨∞Ö’¡ QÔ eÑ≤OK«_O» - Wq Jã¨Ö#·ˇ J^Œ∞ƒù`åÅ∞ HÍ=Ù. XHõ
=∞x+≤x [#‡ Ñ¨~O° Ñ¨~Å° #∞Oz ^•\Õz ^≥"· å#∞Éè∂í ux HõeyOK«_"» ∞Õ Jã¨Ö#·ˇ
J^Œ∞ƒùÒ« . ^≥=· =∂~°Oæ Ö’ JÜ≥∂=∞Ü«∞OÖ’ LO_ç H˘@∞ì‰Ωõ O@∞#fl F =∞Oz
™ê^è‰Œ Ωõ xH˜ ^•i K«∂Ñ≤Oz =ÚO^Œ∞‰õΩ #_çÑO≤ z ^≥=· ã¨xflkèH˜ J`«xfl KÕ~Û° _»"∞Õ
x["≥∞#ÿ J^Œ∞ƒùÒ« . ™ê~ÚÉÏÉÏ KÕã#≤ x["≥∞#ÿ J^Œ∞ƒùÒ« W^Õ.
x["Õ∞, ÉÏÉÏ#∞ HÀiHõÅ∞ fˆ~Û HõÅÊ`«~°=ÙQÍ HÍ‰õΩO_®, P^è•ºu‡Hõ
B#fl`åºxfl „Ñ¨™êkOKÕ F ã¨^∞Œ ~æ ∞° =ÙQÍ ZO^Œ~∞° ÉèÏqã¨∞<Î åfl~°∞? XHõ =∞#=_çQÍ
HÍ‰õΩO_®, XHõ =∂=¸Å∞ ™ê^è‰Œ Ωõ _çQÍ <å Jaè„áêÜ«∞OÖ’ J=∞‡=∞‡ ‰õÄ_®
™ê~ÚÉÏÉÏ ã¨$+≤Oì z# XHõ J^Œ∞ƒù`"« ∞Õ !
J=∞‡=∞‡ 21
P =∞~À J^Œ∞ƒù`«"Õ∞ J=∞‡=∞‡
H˘O_»Å∞, QÆ∞@ìÅ∞, K≥@∞¡, KÕ=∞Å∞, #^Œ∞Å∞, ã¨=Ú„^•Å∞, [O`«∞=ÙÅ∞,
Ñ¨‰ΩΔõ Å∞... WOHÍ =∂#=ÙÅ∞! D Ñ¨Ù_»q∞ g∞^Œ ÉèQí =Æ O`«∞x ã¨$+≤ì ZO`« J^Œ∞ƒùÒ« QÍ
LO@∞O^À, JO`« qã¨‡Ü«∂xfl ‰õÄ_® Hõeyã¨∞OÎ k. XHõ¯ =∂#=Ù_»∞ `«ÑÊ¨ ,
`«H¯˜ #=hfl =∂#=Ù_çH˜ LÑ¨Ü∂≥ QÆÑ_¨ "Õ !Õ KÕ`<« åKÕ`#« Åxfl\˜ g∞^• `«# JkèHÍ~°O
K«ÖÏ~ÚOK«QÅÆ ∞QÆ∞`«∞#fl =∂#=Ù_»∞ `«##∞ `å#∞ [~ÚOK«@O ãÖQÆu `«~∞° "å`«,
HõhãÖ `≥Å∞ã¨∞HÀÖËHáõ È=@O Pâ◊Û~°º"Õ∞!
J~Ú<å, ZO`« P^è∞Œ xHõ HÍÅ"≥∞<ÿ å, D ^ÕâO◊ Ö’<Õ ÉèHí "Î̃ ~·≥ åQÍºÅ g∞^Œ
^è•ºã¨ =^ŒÅx „Ñ¨[Å∞ =∞#H˜ WÑ¨Ê\˜H© `å~°ãÑ¨ _¨ ∞» `«∂ LO\Ï~°∞. <Õ<=≥ ~°∞?
<å =¸ÖÏÖËq∞\˜? <Õ<≥O^Œ∞‰õΩ Ñ¨Ù\Ïì#∞? <Õ#∞ ZO^Œ∞‰õΩ =∞~°}˜™êÎ#∞?
[##=∞~°} K«„HõO #∞O_ç |Ü«∞@Ñ¨_@» "Õ∞ rq`åxH˜ ™ê~°H÷ `õ å? J^≥ÖÏ ™ê^èºŒ O?
`«#‰õΩ `å#∞ WÖÏO\˜ „Ñ¨âfl◊ Å∞ "Õã∞¨ H˘x, ã¨=∂^è•<åÅ HÀãÖ `«ÑO≤ KÕ „Ñ¨[Å∞
WÑ¨Ê\˜H© D ^ÕâO◊ Ö’ Ñ¨Ù_»∞`«∂<Õ L<åfl~°∞. ^•xH˜ HÍ~°}O, ZO`À J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ
Ü≥∂QÆãO¨ Ñ¨#fl"≥∞#ÿ =∞# ÉèÏ~°`^« âÕ "◊ ∞Õ .
ZO^Œ~À =∞Ç¨Ü≥∂QÆ∞Å, =∞Ç¨Ï~°∞¬Å, `«Ñ¨óâ◊≈H˜Î ãÖÑ¨#∞flÅ Pjã¨∞ûÅ∞
L<åfl~Ú HÍ|>Ë,ì D ~ÀAH˜ ‰õÄ_® P^è•ºu‡Hõ `«~O° QÍÅ∞ WHõ¯_ç „Ñ¨[Å#∞
„Ñ¨ÉÏè q`«O KÕã∂¨ <Î Õ L<åfl~Ú. J@∞ Ç≤Ï=∞=`«Ê~°fi`åÅ #∞Oz W@∞ J~°∞}ÏK«ÅO
=~°‰Ωõ ... J@∞ ^•fi~°HÖõ ’x Hõ$+¨^‚ •è =∞O #∞Oz W@∞ Ñ¨Ós [QÆ<åfl^è<Œ å^è∞Œ _ç
=~°‰Ωõ ... J@∞ ^•fi^Œâ◊ *’ºui¡OQÍÅ #∞Oz W@∞ Jëêì^âŒ ◊ â◊HÑÎ̃ ~‘ åî Å =~°‰Ωõ ...
22 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
D ^Õ â ◊ O Ö’x J}∞=}∞=Ù J@∞=O\˜ =∞Ç¨ Ï hÜ« Ú Å áê^Œ ã ¨ Ê ~° ≈ `À
Ñ¨Ùh`«=∞~ÚºOk.
™êHΔÍ`«∂Î ^è~Œ ‡° ã¨fi~°∂Ñ¨Ù_≥#· „j~å=∞K«O„^Œ∞_»∞ ã‘`åã¨"∞Õ `«OQÍ #_çz# <ÕÅ
Wk. ™êHΔÍ`«∂Î ÉèQí =Æ `«ûfi~°∂Ñ¨Ù_≥· J~°∞#˚ ∞_çH˜ w`«É’^èŒ QÍqOz# „jHõ$+¨μ_‚ ∞»
#_»Ü∂« _ç# <ÕÅ Wk. "åb‡H˜, "åºã¨, =t+ª̈, qâßfiq∞„`«, JQÆãºÎ̈ =∞Ç¨Ï~°∞¬Å
#∞O_ç „j â◊OHõ~É° Qíè =Æ `åÊ^Œ∞Å∞, N q^•º~°}º™êfiq∞, x#fl "≥Ú#fl\˜ „j HõOz
Ñ¨~°=∂Kå~°∞ºÅ =O\˜ =∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ, „|Ç¨Ï‡*Ï˝#∞Å áê^Œã¨Ê~°≈`À P¿ã`«∞
Ç≤Ï=∂K«Å Ñ¨~°ºO`«=Ú Ñ¨Ùh`«"≥∞ÿ# ^Õâ◊O D ÉèÏ~°`«^Õâ◊O. XHõ ~å=∞Hõ$+¨‚
Ñ¨~=° ∞Ç¨ÏOã¨, q"ÕHÍ#O^Œ∞_»∞, +≤s¤ ™ê~ÚÉÏÉÏ, <å#H±, ~°=∞}=∞Ç¨Ïi¬...
K≥Ñ¨ÙÊ‰õΩO@∂ áÈ`Õ QÆO@Å `«~°|_ç J@∞=O\˜ =∞Ç¨Ü≥∂wâ◊fi~°∞Å ¿Ñ~°∞¡
K≥ÑÙ¨ Ê‰õΩO@∂ áÈ=K«∞Û. W@∞=O\˜ ãÖHõÅÊã≤^∞Œ Öú #·ˇ =∞Ç¨Ï~°∞¬Å HÍ~°}OQÍ<Õ
ÉèÏ~°`^« âÕ O◊ Hõ~‡° Éè∂í q∞ J~ÚºOk.
<å~°^Œ ÉèHí ãÎ̃ ∂¨ „`åÅÖ’ ^Õ=i¬ WÖÏ K≥|∞`å~°∞:
'=∞Ç¨Ï`«ûOQÆã¨∞Î ^Œ∞~°¡Éè’- QÆ"≥∂º- "≥∂Ñ¶¨∞â◊Û— (39). =∞Ç¨`«∞‡Å
™êOQÆ`º« =Ú ^Œ∞~°É¡ =íè Ú, JQÆ=∞º=Ú, J"≥∂Ñ¶∞¨ =Ú. JÖÏ JO@∂<Õ, 'ÅÉèºí `Õ
-Ñ≤ `«`¯« $Ñ¨Ü∞ÿ≥ =— (40) ÉèQí =Æ `«¯ $Ñ¨ =Å# =∂„`«"∞Õ "åi ™êOQÆ`º« O Åaèã∞¨ OÎ k
Jx ‰õÄ_® K≥áêÊ~°∞ ^Õ=i¬. WOHÍ '`«^=Õ ™ê^èºŒ `åO `«^=Õ ™ê^èºŒ `å"£∞— (42)
JO>Ë - P =∞Ç¨`«∞‡Å ™êOQÆ`º« =Ú H˘~°Hˆ ™ê^è#Œ KÕÜÚ« =Ú, ^•x<Õ ™êkèOK«∞=Ú
Jx ‰õÄ_® <å~°^=Œ ∞Ç¨Ïi¬ K≥|∞`å~°∞.
J@∞=O\˜k, Zxfl [#‡Å ãÖ™ê¯~°O, =∞Ô~O`« ^≥=· Hõ$Ñ¨ LO>Ë, XHõ
=∞Ç¨Ü≥∂yx ‰õΩ@∞O|OÖ’ [x‡OK«QÅÆ O, P J=∞‡‰õΩ ã¨xflÇ≤Ï`«OQÍ "≥∞ÅQÆQÅÆ O!
J=∞‡ÅQÆ#fl J=∞‡x =∞iÑ≤OKÕ J=∞$`«`«∞Åº"≥∞ÿ# J=∞‡=∞‡ KÕu=Ú^ŒÌÅ∞
u#QÆÅO, ÉÏ^èŒÅ∞ K≥Ñ¨ÙÊHÀQÆÅO, Pjã¨∞ûÅ∞ JO^Œ∞HÀQÆÅO .... W=hfl
JÜ«∂z`«OQÍ JOk=zÛ# J^Œ$+Öì QÍ ÉèÏqOK«@OÖ’ `«ÑÙ¨ ÊÖË^"Õ ∂≥ !
^•^•Ñ¨Ù <å z#fl`«#OÖ’x "Õãq¨ ÃãÅ=ÙÅhfl J=∞‡=∞‡ ™êxfl^èºŒ OÖ’<Õ
QÆ_Kç å~Ú. „Ñ¨ÑO¨ Kå<Õfl =∞~°ÑO≤ KÕ áê~°=â◊º"Õ∞^À J=∞‡=∞‡ L#fl Ñïã¨~åÖ’¡
ÅaèOKÕk. Jk QÆ∞O@∂Ô~<· å, #O_»∂~Ô <· å, á⁄#∂flÔ~<· å ã¨~ˆ , P =∂@H˘¿ã,Î
ZHõ¯_≥<· å ã¨~ˆ .
J=∞‡=∞‡ 23
HÍëêÜ«∞O Hõ\ #ì̃ ã¨<åºã≤ rq`«O HÍHõáÈ=K«∞Û HÍh, ^ÕÇÏ¨ „ÉèÏOux
=kÖËã≤# f„="≥·~åQÆºO J=∞‡=∞‡k. "≥∂Ç¨Åx, "åº"≥∂Ç¨Åx =ke
^≥=· ™êxfl^èºŒ OÖ’ ÑïÑ¨Ó~°‚ â◊~}° ÏQÆux PK«iOz K«∂Ñ≤# rq`«O J=∞‡=∞‡k.
"≥∂~Ô uÎ "≥Ú~°ÃÑ@∞ì‰Ωõ #fl „Ñü"åà◊§H˜ ã¨Ç¨ Ü«∞O HÍ^Œ#‰õΩO_® KÕãO≤ k. =∂@
=~°ã‰¨ Ωõ KÕã#≤ ™êÜ«∞"≥∞<ÿ å, =∞x+≤Ö’ P™êO`«O =∂~°∞ÊÅ∞ fã¨∞‰õΩ=KÕÛ ™êÜ«∞O
KÕ¿ãk. ZO`«\ ˜ Hõ~Àî ~°™ê^è#Œ `À ZO`« Q˘Ñ¨Ê `«Ñã¨ ∞¨ û KÕãO≤ ^À!
q"ÕHKõ ∂« _®=∞}˜Ö’ „jâ◊OHõ~åKå~°∞ºÅ"å~°∞ K≥|∞`å~°∞:
Ü≥∂QÆãº¨ „Ñ¨^=Œä ∞O ^•fi~°O "åyfl~À^èÀ JÑï„QÆÇÏ¨ óI
x~åâßK« xsÇ¨K« x`«º"Õ∞HÍO`« jÅ`åII
q∞`«OQÍ =∂\Ï¡_@» O, W`«~∞° Å #∞Oz Un PtOK«Hõ áÈ=@O, „QÆÇÏ≤ OK«Hõ
áÈ=@O, HÀiHõÅ∞, H©iHÎ Oõ _»∂f ÖËHáõ È=@O, UHÍO`åxfl JaèÅ+≤OK«@O
Wq Ü≥∂QÆ∞Å‰õΩ Ü≥∂QÍxfl JÉèºí ã≤OKÕ"åiH˜ HÍ=Åã≤# ÅHõ}Δ ÏÅ∞. D â’¡HOõ Ö’x
„Ñü JHõΔ~°O J=∞‡=∞‡‰õΩ J#fi~ÚOK«∞HÀ=K«∞Û. JO`ÕHÍ^Œ∞, Ñ¨k=∞OkÖ’
LO_®eû =zÛ<å `«# UHÍ„QÆz`åÎxfl, UHÍO`«`x« J=∞‡=∞‡ HÀÖ’Ê~Ú#@∞¡
U<å_»∂ HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . x["≥∞#ÿ Ü≥∂QÆ∞ÖË P q^èOŒ QÍ LO_»QÅÆ ~°∞.
J=∞‡=∞‡‰õΩ =∞#=_çQÍ Ñ¨Ù@ì@O <å^≥O`« J^Œ$+ì̈"∂≥ ! q∞QÆ`å =∞#=à◊√§,
=∞#=~åà◊√§ =∞Ô~O`« J^Œ$+ì̈=O`«∞Ö’!! P"≥∞ Hõ_∞» Ñ¨Ù# Ñ¨Ù\ì̃# Ñ≤ÅÅ¡ ∞ WOÔHO`«
J^Œ$+¨=ì O`«∞Ö’!! P J=∞‡ #_çz# #O_»∂~°∞, #O_»∂~°∞ x"åã¨∞Åk ZO`≥O`«
J^Œ$+¨ì"≥∂!! Z=i J^Œ$+¨ìO "åik. Z=i J~°›`« "åik. PÜ«∂ J~°›`«Å
J#∞QÆ∞}OQÍ J=∞‡=∞‡ ^ŒQ~æÆ ° Z=Ô~=iH˜ U"Õ∞q∞ HÍ"åÖ’ J=hfl ÅaèOKå~Ú.
<å J~°›`« Hõ#∞QÆ∞}OQÍ J=∞‡=∞‡ ^•fi~å <å‰õΩ ÅaèOz# J=¸Åº"≥∞ÿ#
P^è•ºu‡HÍ#∞Éè∂í `«∞Å∞ H˘xfl JO^Œi`À ÑÖK«∞HÀ=@O <å‰õΩ Jq∞`å#O^•xfl
Hõeyã¨∞Î#flk.
24 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
=ÚO^Œ∞ #O_»∂~°∞
#O_»∂~°∞... P =∂@ qO>Ë<Õ Xà◊√§ Ñ¨ÙÅHõiã¨∞ÎOk. j`åHÍÅÑ¨Ù
L^ŒÜ∂« # ã¨∞`å~°OQÍ `åˆH ÖË`« ã¨∂~°ºH˜~} ° OÖÏ PáêºÜ«∞OQÍ `åˆH J=∞‡=∞‡
K«∂Ñ¨ÙÅ∞ QÆ∞~°∞Î‰õΩ=™êÎ~Ú. P "≥O@<Õ qK«∞Û‰õΩ#fl "≥<≥flÅÖÏ É’ã≤#=ÙfiÅ`À
ZÖÏ L<åfl=Ù~å J<Õ J=∞‡=∞‡ Ñ¨ÅHõiOÑ¨ÙÅ∞ qxÑ≤™êÎ~Ú!
™ê^è•~°}OQÍ "Õãq¨ ÃãÅ=ÙÖ’¡#∞, "Õ∞ L`«û"åÅ‰õΩ, `å`«QÍi `«k<Ì åxH˜
"≥à§ı "åà◊§O ~°=∞, L=∞, "å}©, <Õ#∞. QÆ∞O@∂~°∞ #∞Oz =ÚO^Œ∞ á⁄#∂fl~°∞Ö’
z<åfl=∞‡, ÃÑ^•Ì=∂‡, =∂ ÉÏ=∞‡"åo§O\˜H,˜ JHõ¯_» #∞Oz ~å=Ú_»∞, Ç¨Ï#∞=∂<£,
|∞_çÅ¤ `À #O_»∂~°∞ KÕ~∞° ‰õΩ<Õ"åà◊§O. ÉÏ|∞, ~°ÑÚ¨¶ , ÉèÏ~°f ‰õÄ_® q[Ü«∞"å_»
#∞O_ç =KÕÛ"å~°∞.. á⁄#∂fl~°∞ #∞O_ç W@∞HõOáê_»∞, É’_çáêÖˇO ÖË^• HÍ‰õΩ=∂#∞
|ã¨∞ûÅhfl #O_»∂~°∞ g∞^Œ∞QÍ "≥à§ı q. XHõ¯™êi =∂„`«O "Õ∞=Ú ÃãH· à˜ §◊ g∞^Œ
#O_»∂~°∞ "≥àÁ§KåÛO.
=ÚO^Œ∞QÍ #O_»∂~°∞ "≥∞~Ú<£ ~À_»∞g¤ ∞^Õ L#fl =∞ã‘^∞Œ ÃãO@~À¡ XHõ
™êìÑÙ¨ . WHõ¯_Õ F K≥~∞° =Ù ‰õÄ_® LO_Õk. P "≥O@<Õ ÉÏÉÏ ÃãO@~À¡ =∞~À
™êìÑ¨Ù. P `«~åfi`« PO[<ÕÜ«∞™êfiq∞ ÃãO@~À¡ =∞~À ™êìÑ¨Ù. WHõ¯_Õ XHõ
„QÆO^ä•ÅÜ«∞O LO_Õk. PO[<ÕÜ∞« ™êfiq∞ QÆ∞_çH˜ H˘kÌ^∂Œ ~°OÖ’ áÈÖË~=° ∞‡ QÆ∞_ç.
JÖÏ<Õ, ÉÏÉÏ =∞Ok~°O L#fl ~À_»∞¤Ö’<Õ H˘kÌ^Œ∂~°O Ö’ÑëH˜ "≥àıÎ áê`«
t"åÅÜ«∞O HõxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
#O_»∂~°∞ J#QÍ<Õ J=∞‡=∞‡, ™ê~ÚÉÏÉÏ`À áê@∞ QÆ∞~°∞HÎ ˘KÕÛ KåÖÏ
q+¨Ü∂« Å∞<åfl~Ú. J=∞‡=∞‡ L#fl =¸_»∞ QÆ^∞Œ Å WÅ∞¡. XHõ\ ˜ =O\˜Å∞¡, ~Ô O_Àk
J=∞‡=∞‡ 25
Éè’ëê}O QÆkQÍ "Õ∞=Ú Ñ≤eKÕ =∞^èºŒ QÆk, =¸_Àk ™Èì~~ü ∂° =ÚÖÏ "å_Õ QÆk.
=¸_»∞ QÆ^∞Œ Å∞ XHõ^•x "≥O|_ç =∞~À\˜ ~Ô Å· ∞ÃÑ>ì̌ÖÏ¡ LO_Õq. =O@QÆk,
™Èì~∞° QÆ^∞Œ ÅÖ’ |O_»Å∞ LO_Õq HÍh, =∞^èºŒ QÆk =∂„`«O KåÖÏHÍÅO P=Ù¿Ñ_»`À
JÅHõ|_ç LO_Õk. WO\˜H˜ XHõ"Ñ·≥ Ù¨ ~À_»∞,¤ =∞~À"≥Ñ· Ù¨ =∞Ok~°O. =∞Ok~°O
"≥Ñ· Ù¨ WO\˜H˜ P z=i#∞Oz D z=i^•HÍ QÆ@∞ì. JHõ¯_Õ Ñ≤ÅÅ¡ =∞O`å ‰õÄ~˘Ûx
Hõ|∞~°∞,¡ Hõ^ÅŒä ∞ K≥ÑÙ¨ Ê‰õΩ<Õ"åà◊§O. WO\˜ #∞Oz F 15-20 J_»∞QÆ∞Å ^Œ∂~°OÖ’
=∞Ok~°O.
=∞Ok~åxH˜ |Ü«∞\˜"Ñ·≥ Ù¨ L#fl ÃÑ^ŒÌ ~åqK≥@∞ì, K≥@∞ì‰Ωõ "≥#∞Hõ"Ñ·≥ Ù¨ Ö’Ñ¨ÅQÍ
#Ok=~°ú#O Ñ¨ÓÅ"≥ÚHõ¯Å∞, =∞Ok~åxH˜ "≥#∞Hõ"≥·Ñ¨Ù =∞O^•~°O K≥@∞¡,
Hõ#HÍO|~°O Ñ¨ÓÅ"≥ÚHõ¯Å∞. "å\˜H˜ "≥#∞HõQÍ ~Ô O_»∞ \ÏÜü∞Öˇ@∞¡. JÖÏ<Õ WO\˜H˜
z=~°QÍ L#fl =O@QÆk Ñ¨H¯õ # ™êfl<åÅQÆk. =¸_»∞ ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ QÍ|∞Å∞ (`˘@∞¡).
hà◊√§ =^ŒÅQÍ<Õ @∂º|∞Å`À QÍ|∞Å∞ Ñ¨>"ìË åà◊§O. JÖÏˆQ, ™êfl#O KÕã≤ Ñ¨ÓÅ∞HÀã≤
ÑÖ`«∞Å∞QÍiHÀ ([O^è•ºÅ ã‘`å~å=∞Ü«∞ºQÍ~°∞), Ñ¨Ó*Ïi „Ñ¨™ê^£QÍiHÀ
WKÕÛ"åà◊§O.
=∞Ok~°OÖ’ =ÚO^Œ∞ Ç¨Å∞, QÆ~ƒ° Qù ∞Æ _ç. =∞Ok~°O JO`å "≥Ú*Ï~ÚH±
á¶Èi¡ OQ∑ LO_Õk. „Ñ¨^HŒ } Δ̃ KÕÜ∞« \ÏxH˜ QÆ~ƒ° Qù ∞Æ _ç |Ü«∞\˜"Ñ·≥ Ù¨ K«∞@∂ì MÏmQÍ
LO_Õk. QÆ~ƒ° Qù ∞Æ _çH˜ P#∞‰õΩx XHõ Ñ¨H¯õ q<åÜ«∞‰õΩ_ç q„QÆÇÏ¨ O, =∞~À"≥Ñ· Ù¨ Ç¨ïO_ç.
Ç¨ïO_ôH˜ ÃÑ#· `å`«QÍ~°∞, J=∞‡=∞‡ á¶⁄\’ XHõ\ ˜ LO_Õk. Ç¨Å∞‰õΩ W@∞"≥Ñ· Ù¨
(#Ok=~°#ú O Ñ¨ÓÅ"≥ÚHõ¯Å∞ HõxÑ≤OKÕ H˜\ H˜ "© Ñ·≥ Ù¨ ) ÃÑ^ŒÌ K≥H¯õ LÜ«∂ºÅ. LÜ«∂ºÅ
Ñ¨H¯õ <Õ J^ŒOÌ , qÉè∂í u LO_», ‰õΩO‰õΩ=∞. LÜ«∂ºÅ‰õΩ =∞~À"≥Ñ· Ù¨ QÆ~ƒ° Qù ∞Æ _çH˜
Ñ¨H¯õ QÍ ~Ô O_»∞ c~°∞"åÅ∞, ÉÏÉÏ Ñ¨ÅH¡ ˜ LO_Õq. W@∞"≥Ñ· Ù¨ z=~° ÃÇÏKü.ZO.q.
Ãã@∞ì iHÍ~°∞¤ ¿ÑÜ ¡ ∞« ~°∞ LO_Õk. Ç¨Å∞ QÀ_»ÅxO_® D =∞Ok~° áÈ+¨‰Ωõ Å,
~å[áÈ+¨‰Ωõ Å, =∞Ç¨~å[ áÈ+¨‰Ωõ Å, âßâ◊fi`« =∞Ç¨~å[ áÈ+¨‰Ωõ Å ¿Ñ~°∞¡ „"åÜ«∞|_ç
LO_Õq. P ¿Ñ~°`¡ À P@Å∞ ‰õÄ_® P_»∞‰õΩ<Õ"åà◊§O. ^•^•Ñ¨Ù ¿Ñ~°h¡ fl HõO~î`° å
=zÛ#"Õ. Ç¨Å∞‰õΩ „yÖò `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞. `«Å∞Ñ¨ÙÅ |Ü«∞@ XHõ^•x g∞^Œ =∞~˘Hõ\ ˜
¿ÑiÛ#@∞¡ J~°K÷ O« „^•HÍ~°OÖ’ HõxÑ≤OKÕ "≥∞@∞¡. "≥∞@¡‰Ωõ K≥~À"≥Ñ· Ù¨ ‰õÄ~ÀÛ\ÏxH˜
*ÏQÍ. D "≥∞@¡ÃÑ#· ZÑ¨ÙÊ_»∞ K«∂ã≤<å "≥ÚHõ¯*Á#fl HõO_≥Å∞ Ñ≤K∞« ÛHõÅ HÀãÖ
„"ÕÖÏ_»QÆ>Ëì"åà◊√§.
26 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
WO\˜ "≥∞~Ú<£ Qˆ @∞"≥Ñ· Ù¨ Z^Œ∞~°∞QÍ ã¨~À[#=∞‡ Ç¨ÏŸ@Öò. Ç¨ÏŸ@ÅO>Ë
Ç¨ÏŸ@Öò HÍ^Œ∞. F áêHõÖ’ Ç¨ÏŸ@ÖÏ¡QÍ #_»∞Ñ¨Ù‰õΩ<Õk ã¨~À[#=∞‡. Ñ¨H¯õ <Õ ¿Ñ_»`À
JeH˜# QÆ@∞ìg∞^Œ ‰õÄ~˘Ûx u<åeû =KÕÛk. W_ô¡ K≥\ fl© ÉÏQÆ∞O_Õk. =∞QÆÑÅ≤ Å¡ O
=∂‰õΩ #O_»∂~°∞ "≥∞~Ú<£ ~À_»∞¤g∞^Œ L#fl =∞~À Ç¨ÏŸ@Öò ÉÏQÍ #KÕÛk.
ZO^Œ∞HõO>Ë, WHõ¯_» ‰õÄ~˘Ûx u#\ÏxH˜ ‰õΩsÛÅ∞ |Å¡Å∞ LO_Õq. Ñ≤ÅÅ¡ =∞O`å
LO>Ë =∂ QÀÅ =∂ QÀÅQÍ<Õ LO_Õk. áêÅ∞ `åy, \˜Ñ<≤¶ £ ux Tig∞^Œ
Ñ¨_Õ"åà◊§O. ~å=Ú_»#fl K≥¿ÑÊ ^ŒÜ«∂ºÅ Hõ^äŒÅ∞ ÉèíÜ«∞Ñ¨_»∞`«∂<Õ qO@∂
#_»∞K«∞‰õΩO@∂ "≥à§ı "åà◊§O. =∞m§ Éè’[#O >ÿ̌=Ú‰õΩ ~å=@O, u#@O, Hõ|∞~°∞¡
K≥ÑÙ¨ ÊHÀ=@O JÖÏ QÆ_Kç kÕ . Z=i Ñ≤ÅÅ¡ ∞ ÉÏ|∞ Jx Z=Ô~<· å J_çyO^Õ `«_=» ÙQÍ
J=∞‡QÍi =∞#=à◊§O Jx Q˘Ñ¨ÊQÍ K≥ÑÙ¨ Ê‰õΩ<Õ"åà◊§O. J=∞‡=∞‡‰õΩ ÖËx _®|∞
^Œ~Ê° =∞O`å "Õ∞"Õ∞ K«∂Ñ≤OKÕ"åà◊§O.
D Ñïã¨~åÅ`À áê@∞ QÆ∞~°∞HÎ ˘KÕÛ =º‰õΩÅÎ ∞ ‰õÄ_® H˘O^Œ~∞° L<åfl~°∞.
"åà◊§Ö’¡ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@QÍ K≥ÑÙ¨ ÊHÀ"åeûOk #O_»∂~°∞ =∂ãì̈~∞° QÍ~°∞. PÜ«∞#
Jã¨Å∞ ¿Ñ~°∞ [O^è•ºÅ ã‘`å~å=∞Ü«∞ºQÍ~°∞. "≥Ú^Œ\’¡, #O_»∂~°∞Ö’x „Ñ¨É∞íè `«fi
Ze"≥∞O@s áê~îâ° ßÅÖ’ \©K~« ∞° QÍ KÕ¿ã"å~°∞. P `«~åfi`« |kbg∞^Œ =Ú@∂¡~∞°
"≥o§#@∞¡QÍ QÆ∞~°∞.Î JO`ÕHÍ‰õΩO_®, #O_»∂~°∞Ö’ "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ@QÍ =∂`À Ñ¨Ó[Å∞
KÕ~ÚOz# ÑÖ`«∞Å∞QÍ~°∞ ‰õÄ_® DÜ«∞<Õ. =∞Ok~åxH˜ ãÖ|OkèOz# „Ñü
=º=Ç¨~°OÖ’ KÕ^À_»∞"å^À_»∞QÍ LO_Õ"å~°∞. =ÚYºOQÍ ÉÏÉÏ L`«û"åÅ
ã¨=∞Ü«∞OÖ’ PÜ«∞# KÕ¿ã Ç¨Ï_®=Ù_ç |ÖË `«=∂ëêQÍ LO_Õk.
WOHÍ JÖÏ QÆ∞~°∞HÎ ˘KÕÛ =º‰õΩÅÎ ∞ Ü«∞#=∞O„_» „Ñ¨™ê^Œ∞QÍ~°∞ (Ñ¨Ó*Ïi
QÍ~°∞), „Ñ¨™ê^Œ∞QÍ~°∞ (=∞~À Ñ¨Ó*ÏiQÍ~°∞) "≥OHõ@ÅHõΔ ‡=∞‡QÍ~°∞, ã¨∞ÉÏƒÜ«∞=∞‡,
u~°∞Ñ¨`=« ∞‡. "≥OHõ@ ÅHõΔ ‡=∞‡QÍ~°∞ J=∞‡=∞‡‰õΩ =O_çÃÑ>Ë"ì åà◊√§. ã¨∞ÉÏƒÜ«∞=∞‡
WO\˜Ñ#¨ ∞Å∞ KÕãÃ≤ Ñ>Ëkì . u~°∞Ñ¨`=« ∞‡ |@ìÅ∞ L`«H@ õ O, Pˆ~Ü«∞@O ÖÏO\˜q
KÕãÃ≤ Ñ>Ëkì .
JÖÏ<Õ, Ñ¨^•‡=`«=∞‡ J`«Ü Î ∞« º (Hõ~}° O ã¨∞ÉÏƒ~å=ÙQÍi ÉèÏ~°º). WO\˜Ö’x
^•^•Ñ¨Ù „Ñü HÍ~°º„Hõ=∞OÖ’#∞ Ñ¨^•‡=`«=∞‡QÍ~°∞ KÕ^À_»∞"å^À_»∞QÍ xeKÕ"å~°∞.
`å`«QÍ~°∞ áÈ~Ú# ã¨=∞Ü«∞OÖ’ XO@iQÍ q∞ye# J=∞‡=∞‡‰õΩ Jhfl `å<≥·
`À_»∞ xez Pã¨~å JOkOz# =∞Oz=∞x+≤. J=∞‡=∞‡<Õ HÍ‰õΩO_® =∂
J=∞‡=∞‡ 27
J=∞‡ (H˘O_»=Úk x~°‡ÅQÍiH˜), =∂ Ñ≤xfl ÅHõΔ ‡Hõ¯Ü«∞ºÅ#∞ `«# Ñ≤ÅÅ¡ `À
([Ü«∞ÅH˜Δ ‡, ™êq„u, x~°‡Å) ã¨=∂#OQÍ P^ŒiOKÕ"å~°∞. WOHÍ `«∞Åâ◊=∞‡QÍ~°∞,
qâßÖÏH˜QΔ Í~°∞, K«O„^Œ=∞øoQÍ~°∞, Éè„í \ÏAÅ J#flÑ¨Ó~°=‚ ∞‡QÍ~°∞, <å~åÜ«∞}~å=Ù
QÍ~°∞, Ñ¨ÑÙ¨ Ê "≥OHõ>âË fi◊ ~°∞Q¡ Í~°∞, _®Hõ~ì ü ~°=∂ÑüQÍ~°∞, ÉÏÉÏ „=`«O Ñ¨ÙãÎ̈HOõ Ö’
áê@Å∞ „"åã≤# ã¨∞ÉÏƒ~å=ÙQÍ~°∞, |∞_ç¤ "≥OHõ>âË fi◊ ~°∞Q¡ Í~°∞, ^Œâ~◊ ^° ~Œä å=∞Ü«∞ºQÍ~°∞,
Hõ$+¨‚=¸iÎQÍ~°∞.
#O_»∂~°∞Ö’ P^è•ºu‡Hõ `«~O° QÍÅ∞ Ñ≤ÅÅ¡ g∞^Œ ‰õÄ_® ZO`« „Ñ¨ÉÏè "åxfl
K«∂Ñ≤™êÎÜ∂≥ ! XHõ™êi ™ê~ÚÉÏÉÏ ã¨ÑãÎ¨ á¨ êÎÇÏ¨ O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì~∞° . JO>Ë, #ÅÉè·ˇ
`˘q∞‡k ~ÀAÅ áê@∞ ~å„u Ñ¨QÅÆ ∞ Jx ÖË‰Ωõ O_® xifi~å=∞OQÍ ÉÏÉÏ Éè[í #Å∞
KÕ™êÎ~°#fl=∂@. z=i <åÅ∞ÔQ·^Œ∞ ~ÀAÅ#∞‰õΩO\Ï#∞ "Õ∞=∞O`å #O_»∂~°∞
KÕ~å=Ú. ~À[ÖÏ¡ Éè[í #Ö’ b_£ fã¨∞HÀ\ÏxH˜ Ñ≤ÅÅ¡ "≥∞#ÿ =∂‰õΩ J=HÍâ◊"∞Õ
~å=>Ë^¡ ∞Œ . ^•xH˜`À_»∞ Ñ≤ÅÅ¡ O Jx =∂‰õΩ Éè[í #KÕ¿ã K≥H¯õ Å∞ ‰õÄ_® ^˘iˆHq
HÍ=Ù.
=∂=ÚÅ∞ ~ÀAÖ’¡, „Ñü QÆ∞~°∞"å~°O ™êÜ«∞O„`«O Éè[í # KÕ¿ãÑ¨ÙÊ_»∞ =∂‰õΩ
Éèí[# KÕã¨∞HÀ_®xH˜ Jxfl ÑïHõ~åÅ∞ `ÕeHõQÍ<Õ ^˘iˆHq. WÑ¨ÙÊ_»∞ „Ñ¨`ÕºHõ
HÍ~°º„Hõ=∞O HÍ=@O`À Éè[í # KÕ¿ã"åà◊√§ Z‰õΩ¯"≥· áÈÜ«∂~°∞. HÍh, XHõ ~ÀA
`≥Å"¡ å~°∞*Ï=Ú# XHõ\ ˜ HÀãÖ ÖËz#Ñ¨ÙÊ_»∞, XHõ¯ <å~åÜ«∞}~å=ÙQÍˆ~ Éè[í #
KÕã∂¨ Î HõxÑ≤OKå~°∞. WOˆHO, "≥O@<Õ ÖËz HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ "≥ÚÇ¨ÏO Hõ_∞» H˘¯x
PÜ«∞# Z^Œ∞~°∞QÍæ ‰õÄ~°∞Ûx Éè[í # KÕÜ∞« @O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì#∞.
HÍ¿ãÑ¨\ ˜H˜ ÉÏ|∞ J#∞‰õΩO\Ï `«#∞ ‰õÄ_® ÖËz =KåÛ_»∞. P "≥#ˆH
L=∞, "å}©Å∞ ‰õÄ_® =zÛ#@∞¡ QÆ∞~°∞.Î WHõ ^è~·≥ º° O =KÕÛã≤Ok Éè[í # K≥H¯õ Å∞
KÕ`∞« Ö’¡H˜ fã¨∞H˘x g~å"ÕâO◊ QÍ Éè[í # "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ÏìO. áêÑÖ, ~å„`«O`å x„^Œ
‰õÄ_® ÖË‰Ωõ O_®, Éè[í # KÕãK‘ ãÕ ‘ JÅã≤áÈ~Ú HõxÑ≤OKå~°∞ <å~åÜ«∞}~å=ÙQÍ~°∞.
b_»∞ fã¨∞H˘x PÜ«∞# h~°ãO¨ QÍ KÕã∞¨ OÎ >Ë, Ñ¨H¯õ #∞Oz Ñ≤ÅÅ¡ O g~å"ÕâO◊ QÍ
KÕÜ∞« @O, H˘kÌQÍ qz„`«OQÍ JxÑ≤OzOk. PÜ«∞# ™ê÷#OÖ’H˜ ~å=Åã≤#"åà◊√§
WOHÍ ~åÖË^∞Œ . PÜ«∞# UO KÕÜ∂« Ö’ `ÀK«Hõ W|ƒOk Ñ¨_∞» `«∞#fl@∞¡ HõxÑ≤ã∂¨ <Î Õ
LOk.
28 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
ã¨ˆ~Öˇ=∞‡x, =∞iO`« ^è≥·~°ºOKÕã≤ "Õ∞O KÕ™êÎOÖËO_ç, g∞~°∞ q„âßOu
fã¨∞HÀ=∞x K≥ÑÊ‘ K≥ÑÊ¨ ‰õΩO_® b_£ f¿ãã¨∞‰õΩ<åflO. ^•^•Ñ¨Ù F QÆO@áê@∞
g~°q[$OÉè} í `À =∂ HÍ~°º„Hõ=∞O H˘#™êyOk. P `«~åfi`« ÃÑ^Œ"Ì åà◊√§ ~å=@O,
"Õ∞=Ú Ñ¨H¯õ H˜ `«ÑÙ¨ ÊHÀ=@O ‰õÄ_® [iyOk. HÍh, W^Õ S_çÜ∂« `À q∞ye#
=¸_»∞ ~ÀAÅ∞ á⁄^Œ∞\Ì ˜ HÍ~°º„Hõ=∂xfl =∂ KÕ`∞« Ö’¡H˜ f¿ãã¨∞‰õΩ<åflO.
JÖÏ<Õ J#fl^•#O JÑ¨ÙÊ_»∞ =_ç¤OK«@O. "≥Ú^Œ\’¡ z#flÑ≤Å¡ÅO Jx
=∞=∞‡efl ~åxKÕÛ"åà◊√§ HÍ^Œ∞. H˘kÌQÍ ÃÑ^≥#ÌÂ `«~åfi`«, Ñ¨ÓÅ=∞‡QÍi Ñ≤ÅÅ¡ O@∂
Ñ¨#∞Å∞ K≥¿ÑÊ"åà◊√§ HÍ^Œ∞. J~Ú<å, H˘xfl™ê~°∞¡ |Å=O`«OQÍ =_»#¤ y<≥flÅ∞
fã¨∞H˘x |Ü«∞Å∞^Õ~ˆ "åà◊§O. |Ç¨ïâß "Õ∞=Ú, |~°∞"≥#· y<≥flÅ∞ "≥∂ã¨∂Î u~°Q@Æ O
"åà◊§H˜ W|ƒOkQÍ JxÑ≤OKÕ^À ÖËHõ =_çO¤ K«@O ~å=>Ë^¡ xŒ JxÑ≤OKÕ^À, =∂‰õΩ
[QÆ∞Åæ ∞ WzÛ =∞Ozhà◊√§ =_çO¤ K«=∞x K≥¿ÑÊ"åà◊√§. =∞^è•ºÇ¨ÏflO ~Ô O_»∞ QÆO@ÅH˜
J#fl^•#O "≥Ú^ŒÖ`·ˇ ,Õ ~å„u^•HÍ [~°∞QÆ∞`«∂<Õ LO_Õk. ÉÏÉÏ =∞Ok~°O HÍHõ,
WÑ¨ÙÊ_»∞ Hˆ =ÅO ~åq K≥>ìË J=∞‡=∞‡ *Ï˝ÑH¨ Oõ QÍ q∞yeOk.
J=∞‡=∞‡ 29
J=∞‡=∞‡
<å#flQÍ~°∞ („j H˘O_»=Úk ÅH©Δ ‡#~°ã≤OÇ¨~å=ÙQÍ~°∞) ¿ãHõiOz#
q=~åÅ „Ñ¨HÍ~°O, 22 [#=i, 1915 <å_»∞ =ÚxÑ¨ÖÖ¡ˇ ’ (QÆ∞O@∂~°∞ lÖÏ¡)
J=∞‡=∞‡ [x‡OzOk. P ~ÀA ~°^ãŒä Ñ¨ qÎ¨ ∞, â◊√„Hõ"å~°O, ~ˆ =f #Hõ„Δ `«O. ã¨=∞Ü«∞O
`≥eÜ«∞^Œ∞. J=∞‡=∞‡ `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ „j=∞u =ÚxÑ¨Ö¡ˇ ~°∞H˜‡}=∞‡QÍ~°∞, „j =ÚxÑ¨Ö¡ˇ
t=~å=∞Ü«∞ºQÍ~°∞. â◊√„Hõ"å~°O [x‡Oz# HÍ~°}OQÍ `«e¡^ŒO„_»∞Å∞ ÅH©Δ ‡
HÍ"Õ∞â◊fii Jx <å=∞Hõ~°}O KÕ™ê~°∞. `«O„_çQÍÔ~·# „j t=~å=∞Ü«∞ºQÍ~°∞
x`åº#∞ëêª#Ñ¨~∞° Å∞. QÍÜ«∞„f =∞O„`å#∞ëêª#O KÕã#≤ ™ê^è<Œ åÑ¨~∞° Å∞ PÜ«∞#.
PÜ« ∞ #‰õ Ω `« y # WÖÏ¡ Å ∞ ~° ∞ H˜ ‡ }=∞‡QÍ~° ∞ . L#flO`« Ö ’<Õ , ã¨ < å`« #
™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å#∞, ã¨^•Kå~åÅ#∞ U<å_»∞ g_»x =ºH˜`Î fi« O "åik.
J=∞‡=∞‡H˜ XHõ JHõ¯ ã‘`å=∞Ç¨ÅHΔ̃ ‡QÍ~°∞ Jx LO_Õ"å~°∞. P `«~åfi`«
#Å∞QÆ∞~°∞ K≥Öà¡ˇ √◊ §, XHõ `«=Ú‡_»∞. K≥Öà¡ˇ √◊ § =~°∞ã¨QÍ =~°ÅHõΔ ‡=∞‡QÍ~°∞, =„[OQÍ~°∞,
ã¨`º« =uQÍ~°∞, ã¨∞=~°ÛÅQÍ~°∞. `«=Ú‡_»∞ ÉèÏ=<å~åÜ«∞}QÍ~°∞. `«=Ú‡_ç̂H `«#
~Ô O_»= ‰õÄ`«∞~°∞ (z<åfl=∞‡ - =ÚxÑ¨Ö¡ˇ J~°∞})#∞ WzÛ q"åÇ¨ÏO KÕ™ê~°∞.
=ÚxÑ¨Ö¡ˇ #∞Oz ^•^•Ñ¨Ù Ñ¨k H˜Ö’ g∞@~°¡ ^Œ∂~°OÖ’x #O_»∂~°∞‰õΩ
K≥Ok#"å~°∞ `å`«QÍ~°∞ („j K«∞O_»∂~°∞ ~å=∂~å=ÙQÍ~°∞). `«e^¡ OŒ „_»∞Å∞ „j=∞u
K«∞O_»∂~°∞ "ÕOHõ@ ã¨∞|ƒ=∞‡QÍ~°∞, „j K«∞O_»∂~°∞ ã‘`å~å=∞Ü«∞ºQÍ~°∞.
ã‘`å~å=∞Ü«∞ºQÍ~°∞ =∞Ç¨=∞O„`«"`Õ QÎ« Í ¿Ñ~°∞ QÆ_Oç Kå~°∞. ÉÏÅºOÖ’<Õ `«O„_çx
HÀÖ’Ê~Ú# =ÚQÆ∞~æ ∞° ‰õΩ=∂~°∞Å#∞ `«e¡ ã¨∞|ƒ=∞‡QÍ~°∞ Jhfl `å<≥· ÃÑOKå~°∞.
Dq_» JëêìOQÆÜ≥∂QÆ™ê^èŒ# KÕ¿ã"å~°x „Ñ¨fu. WO`ÕHÍHõ, #O_»∂~°∞
30 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
t"åÅÜ«∞OÖ’ ^•^•Ñ¨Ù „Ñü ~ÀA ~å=∂Ü«∞}, ÉèÏ~°`,« ÉèÏQÆ=`åk áê~åÜ«∞}Å∞
KÕ¿ã"å~°∞.
JÑ¨ Ê \˜ PKå~° = º=Ç¨  ~åÅ Hõ # ∞QÆ ∞ }OQÍ J=∞‡=∞‡‰õ Ω KåÖÏ
z#fl=Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ q"åÇ¨ÏO [iyOk. Zxq∞^Õà§◊ ‰õΩ q"åÇ¨ÏO [iyO^Œ#∞‰õΩO>Ë,
Jk 1923 ãÖ=`«û~°O J=Ù`«∞Ok. P `«~åfi`« Ñ¨<fl≥ O_Õà§◊ =Ü«∞ã¨∞‰õΩ JO>Ë
1927 ãÖ=`«û~åxH˜ HÍÑ¨Ù~åxH˜ #O_»∂~°∞ ~å=@O [iyOk. J=∞‡=∞‡H˜
#Å∞QÆ∞~°∞ P_»ÑÅ≤ Å¡ ∞, W^Œ~Ì ∞° =∞QÆÑÅ≤ Å¡ ∞. JO^ŒiHõ<åfl ÃÑ^ŒÌ - J#flO~åA
~å^è•O|QÍ~°∞ (ÃÑ^•Ì=∞‡- Éèí~°Î J#flO~åA ~å=∂~å=ÙQÍ~°∞), PO[<ÕÜ«∞
=~°„Ñ¨™ê^Œ∞QÍ~°∞ (ÃÑ^Œ=Ì ∂=∞Ü«∞º - ÉèÏ~°º x~°‡ÅQÍ~°∞), =ÚxÑ¨Ö¡ˇ J~°∞}QÍ~°∞
(z<åfl=∞‡- Éèí~°Î =ÚxÑ¨Öˇ¡ ÉèÏ=<å~åÜ«∞}QÍ~°∞), ã‘`å~å=∞=¸iÎQÍ~°∞
(z#fl=∂=∞Ü«∞º - ÉèÏ~°º ÉèÏ#∞=∞uQÍ~°∞), H˘O_»=Úk x~°‡Å (J=∞‡ - Éè~í Î°
H˘O_»=Úk ÅH©Δ ‡#~°ãO≤ Ç¨~å=ÙQÍ~°∞), JÜ«∞º^Õ=~° ~å[ºÅH˜Δ ‡ (Ñ≤xfl-ÅHõΔ ‡Hõ¯Ü«∞º
Éè~í Î° -JÜ«∞º^Õ=~° "ÕOHõ>âË fi◊ ~°~å=ÙQÍ~°∞).
"å~°ã`¨ fi« OQÍ ãÖ„Hõq∞Oz# Pã¨∞ÅÎ ∞ U=∞O`« ÖËHáõ È=@O, #O_»∂~°∞Ö’
ãÔ̈~#· P^•Ü«∞ =#~°∞Å∞ ÖËHáõ È=@O`À "åºáê~°O KÕ¿ã xq∞`«OÎ QÍ `å`«QÍ~°∞
#O_»∂~°∞ =ke "≥∂QÆ∞Å∂~°∞, =∞kä~,° <≥*· ÏO, =∂#∞HÀ@ `«k`«~° „áêO`åÅÖ’
„Ñ¨Ü∞« `åflÅ∞ KÕã,≤ Ñ¶e¨ OK«Hõ z=iH˜ á⁄#∂fl~°∞, QÆ∞O@∂~°∞ KÕ~∞° H˘<åfl~°∞. JHõ¯_Õ
Z=~À P_ç@~ü =^ŒÌ QÆ∞=∂™êÎ Ñ¨xH˜ ‰õΩ^Œ∞~°∞‰õΩ<åfl~°∞. JÑ¨Ê\˜Hˆ P~ÀQÆºO ÉÏQÍ
^≥|ƒux LOk. HõΔÜ«∞"åºkèQÍ x~åú~°} J~ÚºOk. ^•^•Ñ¨Ù 1961-62
ãÖ=`«û~°OÖ’ uiy #O_»∂~°∞ KÕ~∞° ‰õΩ<åfl~°∞. 1963Ö’ `å`«QÍ~°∞ x~åº}O
K≥O^•~°∞.
JÑ¨Ê\˜H˜ ^•^•Ñ¨Ù #ÅÉèˇ· Zxq∞^Õà◊§ =Ü«∞ã¨∞û J=∞‡=∞‡H˜. Éèí~°Î
=∞~°}ÕKå~°∞. Pã≤Îáêã¨∞ÎÖËg∞ ÖË=Ù. ÃÑo§ÔH^Œ∞QÆ∞`«∞#fl W^ŒÌ~°∞ P_»Ñ≤Å¡Å∞.
K«^∞Œ =Ù‰õΩO@∞#fl XHõ H˘_»∞‰õΩ, U=∞O`« ™êÜ«∞O KÕÜ∞« ÖËx z#fl L^ÀºQÆO
KÕã∞¨ ‰õΩO@∞#fl ÃÑà‹§Â # ÃÑ^ŒHÌ ˘_»∞‰õΩ. JÑ¨Ê\˜Hˆ ÃÑà‹§Â áÈ~Ú# W^Œ~Ì ∞° ‰õÄ`«∞à◊√§
=∂„`«"∞Õ H˘^ÀÌ Q˘áÈÊ F^•~°∞Ê. QÆ∞O_≥Å∞ ÉÏ^Œ∞‰õΩO@∂ ~ÀkOKåeû# Ñïã≤u÷ .
#Å∞QÆ∞iÖ’ JÖÏ KÕ¿ãÎ #QÆ∞ÉÏ@∞QÍ LO@∞O^Œ#∞‰õΩO>Ë, =∞#ã¨∞Ö’<Õ
‰õΩq∞eáÈ"åeû# ^•~°∞}"≥∞#ÿ Ñïã≤`÷ ∞« Å∞. Wq J=∞‡=∞‡ Z^Œ∞~˘¯#fl Ñïã≤`÷ ∞« Å∞.
J=∞‡=∞‡ 31
U L^ÀºQÆ"∞≥ <ÿ å KÕÜ∞« \ÏxH˜ Hõhã¨ÑÙ¨ K«^∞Œ =Ù ‰õÄ_® U=∂„`«O ÖË^∞Œ .
Z=ih KÕ~Ú Kåz J_»QÆÖË^Œ∞. Pã¨∞ÎÅ ÑÖÑ¨HÍÅÖ’ "≥∂ãÖ [iyO^Œx
ÑÖKå~ÚfÅ∞ ÃÑ@ìÖ^Ë ∞Œ . ZHõ¯_® JHõ¯ã¨∞ K«∂Ñ¨Ö^Ë ∞Œ . HÍÅ Ñ¨sHõ‰Δ Ωõ ^è~·≥ º° OQÍ
`«Å"˘yæOk. Jk ‰õÄ_® q#Ü«∞OQÍ<Õ, q#„=∞OQÍ<Õ! P ^è~·≥ åºxH˜ XHõ¯>Ë
PÅO|#O. Jk #=∞‡HõO. ^≥=· O ÃÑ#· #=∞‡HõO. ÉÏÉÏ g∞^Œ ÉèHí .Î̃ x["≥∞#ÿ
Hõ~‡° Ü≥∂QÍxfl PK«iOz K«∂Ñ≤Ok.
Q˘Ñ¨Ê Q˘Ñ¨Ê ™ê^è#Œ Å∞ KÕã∞¨ <Î åfl=∞x q„~°gQÆ∞`«∞O\Ï=Ú. ÉÏÉÏ g∞^Œ
Z_»`Q≥ xÆ ÉèHí Î̃ Jx Juq#Ü«∞OQÍ JO^ŒiH© K≥ÑÙ¨ Ê‰õΩO@∂ LO\ÏO. J=∞‡=∞‡
"≥∂ã≤# HõëêìÖ’¡ =∞# Hõ+Oì¨ Uáê\˜k? x["≥∞#ÿ "Õ∞~°∞#QÆn~è `° fi« =∞O>Ë J=∞‡=∞‡^Õ!
=∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅ rq`åÅ∞ ‰õÄ_® Ñ¨ÓÅÉÏ@ÖËg∞ HÍ^Œ∞. HÍh "åà◊§ rq`«O
qÅHõ} Δ OQÍ LO@∞Ok. qÅHõ} Δ O ZO^Œ∞HõO>Ë, HõëêìÅH˜ Hõhflà◊§H˜, ã¨∞MÏÅH˜
ã¨ O `ÀëêÅH˜ Jf`« O QÍ<Õ LO\Ï~° ∞ . P^è • ºu‡Hõ = ∂~° æ O Ö’ rq`åxfl
#_»∞Ñ¨ÙHÀ=@O HÍ‰õΩO_®, rq`å<Õfl P^è•ºu‡HõO KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï~°∞. Ö∫H˜H"õ ∞≥ <ÿ å,
áê~°Ö∫H˜H"õ ∞≥ <ÿ å ãÖ|O^èŒ ÉÏO^è"Œ åºÅÖ’ #=∞‡HõO J=ã¨~O° . =∞s =ÚYºOQÍ
áê~°Ö∫H˜Hõ q+¨Ü∂« ÅÖ’ P #=∞‡HõO J`«º=ã¨~O° . HõëêìÅ∞ HÍÅO ÃÑ>Ëì Ñ¨sHõÅΔ ∞.
Jq JkèQqÆ ∞OKåÅO>Ë ^è~·≥ º° O`Àáê@∞ #=∞‡Hõ=¸ LO_®e. JK«OK«Å"≥∞#ÿ
ÉèíH˜ÎÉèÏ=# LO_®e. W"Õg∞ ÖË‰õΩO_® ^Õ=Ù_çx ‰õÄ_® P_çáÈã¨∞‰õΩO@∂
‰õÄ~°∞ÛO>Ë LÑ¨Ü∂≥ QÆO ÖË^∞Œ . J=∞‡=∞‡ ÉÏ@Ö’ #_»"åÅO>Ë, =∞#O =ÚO^Œ∞QÍ
K«∂áêeûOk D #=∞‡HÍ<Õfl, D ÉèHí <Î̃ .Õ
32 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
J=∞‡=∞‡ - ã¨`åûOQÆ`«ºO
J=∞‡=∞‡ QÆ∞iOz „"åÜ«∂ÅO>Ë KåÖÏ Hõ+Oì¨ . ZO^Œ∞HõO>Ë P^è•ºu‡HõOQÍ
tY~å„QÍxH˜ KÕi# J=∞‡=∞‡ ZÑ¨ÙÊ_»∂ `«#∞ KÕã≤# =∞Ç≤Ï=∞Å∞ Z=iH©
K≥ÑÙ¨ ÊHÀÖË^∞Œ . ZO^Œ∞HõO>Ë „Ñ¨[Å "≥∞Ñ¨ÙÊÅ HÀãÖ `«# Q˘Ñ¨ÊÅ∞ K≥ÑÙ¨ Ê‰õΩ<Õ ™ê÷~Ú
HÍ^Œ∞ J=∞‡=∞‡k. =∞ø#OQÍ `«# Ñ¨x `«#∞ KÕã∞¨ ‰õΩáÈÜÕ∞k. J^Œ$+ì̈=O`«∞Öˇ· P
=∞Ç≤Ï=∞Å∞ K«∂ã≤, J#∞Éèqí Oz#"å~°∞ "å\˜x `«=∞ „Ñ¨`ºÕ Hõ"∞≥ #ÿ "≥Ü · Ú« HÎ̃H"õ ∞≥ #ÿ
J#∞Éè"í åÅ∞QÍ ^•K«∞HÀ‰õΩO_® #Å∞QÆ∞i`À ÑÖK«∞‰õΩO>Ë `«ÑÊ¨ P q+¨Ü∂« Å∞
Z=iH© `≥e¿ãq HÍ^Œ∞. `≥eã≤<å, J=∞‡=∞‡ <≥[· O `≥eã≤#"åà◊√§ QÆ#∞Hõ "å\˜H˜
=∞iH˘O`« KÕiÛ „Ñ¨Kå~°O KÕ¿ã ÉÏ*ÏÉè[í O„fÅ∞ HõO„fÅ∞ J~Ú# t+¨μºÅ∞
‰õÄ_® ÖË~°∞. XHõq~î°ÖòÉÏÉÏ‰õΩ #=∞ã¨¯iOz<å, =∞~À qâ◊fiOÉÏÉÏ‰õΩ
#=∞ã¨¯iOz<å U =∂„`«=¸ Ñ¨\Ï\’ÑÖ ÖËx x+¨¯Å‡+¨"∞≥ #ÿ P`å‡#∞ãÖ^è•#"Õ∞
J=∞‡=∞‡Ö’ HõxÑ≤ã¨∞ÎOk HÍh, #Å∞QÆ∞~°∞ K≥Ñ¨ÙÊ‰õΩ<Õ"åi =∞Ç≤Ï=∞Å∞ K«∂ã≤
"≥∂Ç¨ÏÑ¨_ç =∂„`«O HÍ^Œ∞. qz„`«O Uq∞@O>Ë, J=∞‡=∞‡ =∞Ç≤Ï=∞Å∞ `«=∞
=∞Ç≤Ï=∞Å∞QÍ „Ñ¨Kå~°O KÕã∞¨ ‰õΩ#fl ™ê^è∞Œ Ñ¨ÙOQÆ=ÙÅ∞ =∂„`«O L<åfl~°x <å‰õΩ
`≥Å∞ã¨∞.
^•^•Ñ¨Ù U_≥xq∞^Õà§◊ =Ü«∞ã¨∞Ö’ Z=~À J=∞‡=∞‡‰õΩ +≤sÉ¤ ÏÉÏ Ñ¨@O
WzÛ, P Ñ¨@O Z^Œ∞~°∞QÍ XHõ JQÆ~∞° |fÎ "≥eyOz P JQÆ~∞° |fÎ J~ÚáÈÜÕ∞^•HÍ
`«^HÕ Oõ QÍ Ñ¨@OÖ’x ÉÏÉÏ<Õ K«∂ã¨∂Î LO_»=∞x LÑ¨^âÕ O◊ KÕ™ê~°∞. `«^HÕ nõ Hõ`Δ À
`«# ™ê^è#Œ H˘#™êyOzOk J=∞‡=∞‡. P@áê@Å =Ü«∞ã¨∞Ö’<Õ Uq∞\’ P
q=â◊`fi« O! P =Ü«∞ã¨∞Hˆ P^è•ºu‡HõOQÍ UO ™êkèOKåÅ#fl `«Ñ#¨ ? Uq∞\Ï
J=∞‡=∞‡ 33
^è≥·~°ºO? P =Ü«∞ã¨∞ˆH ^≥·"å<Õfi+¨}Ö’ =Úxy `ÕÅ@O J=∞‡=∞‡ÖÏO\˜
=∞Ç¨ÏhÜ«ÚÅˆH ™ê^èºŒ O. f~°Ü ÷ ∂« „`«Å ¿Ñ~°∞`À qÖÏã¨qÇ¨~°Ü∂« „`«Å∞ KÕã∂¨ ,Î
+¨_fi» ~åæÅ‰õΩ Ö’|_»∞`«∂ ™ê^è#Œ KÕã∞¨ <Î åfl=∞x q„~°gQˆ <å É’O@¡‰Ωõ D =Ü«∞ã¨∞‰õΩ
‰õÄ_® P J<Õfi+¨} J~°O÷ HÍHõáÈ=@OÖ’ Pâ◊Û~°ºO ÖË^∞Œ .
^•^•Ñ¨ÙQÍ =O^Œ ãÖ=`«û~åÅ „H˜`Ñ« Ù¨ PO„^è^Œ âÕ O◊ Wk. JÑ¨Ê\˜HO˜ HÍ
WHõ¯_» KåÖÏ=∞OkH˜ +≤s¤ ™ê~ÚÉÏÉÏ `≥eÜ«∞<Õ `≥eÜ«∞_»∞. `≥eã≤#"åiÔH<· å F
=Úã‘=¡ Ú Ñ¶H¨ ~© ∞° QÍ<Õ `≥Å∞ã¨∞. XHõ „ÉÏÇ¨Ï‡} ™êO„Ñ¨^•Ü«∞ ‰õΩ@∞O|OÖ’ Ñ¨Ù\ì̃,
JO^Œ∞<å XHõ ÉÏeHõ `«# ÃÑ>ì̌Ö’ ^•K«∞‰õΩ#fl P ™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ¨@O `À_»∞QÍ
™ê^è#Œ "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ@ì_=» ∞<Õk D<å\˜H© Pâ◊Û~°ºO HõeyOKÕ q+¨Ü∞« "Õ∞. JO`ÕHÍ^Œ∞,
ã¨fi`«O„uOKÕ ¢ãÅÎ‘ #∞ QÆi›OKÕ ~ÀAÅq. P^è•ºu‡Hõ ™ê^è#Œ ÅÖ’ ™êO„Ñ¨^•ÜÕ∞`«~°
q^è•<åÅ#∞ JOwHõiOK«x =º=ã¨÷ JÑ¨Ê\˜k. JO^Œ∞<å XHõ ÃÇÏ· O^Œ"`Õ ~« ∞° _»∞QÍ
ÉèÏqOz# ÉÏÉÏ#∞ ÉèQí =Æ O`«∞_»∞QÍ P~åkèOK«@O ã¨<å`«# ™êO„Ñ¨^•Ü«∂Å∞
áê\ÕKÕ „ÉÏÇ¨Ï‡}∞Å PÖ’K«#‰õΩ ‰õÄ_® ™ê^èºŒ Ñ¨_x» q+¨Ü∞« O.
=∞i `å`«QÍ~°∞, JuÎO\˜"å~°∞ Ug∞ J#ÖË^• J<Õ ãÖ^ÕÇÏ¨ O ~å"˘K«∞Û.
L`«=Î ∞ QÆ$Ç¨Ïã¨∞Ö÷ #·ˇ HÍ~°}OQÍ "åà‹§=~°∂ U<å_»∞ J=∞‡=∞‡x J^è~·≥ º° Ñ¨~K° Ö« ^Ë ∞Œ .
ã¨`û« OHõÅÊO`À ™ê^è#Œ KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï#O>Ë ã¨HÅõ K«~åK«~[° QÆ`∞« Î JO^Œ∞‰õΩ `À_®Ê@∞
JOkOK«@=∞<Õk J=∞‡=∞‡ q+¨Ü∞« OÖ’ D q^èOŒ QÍ |∞∞A"≥O· k. P =Ü«∞ã¨∞Hˆ
™ê^è#Œ "≥Ú^ŒÖãË O≤ ^ŒO>Ë, ÉèQí =Æ `«¯ $Ñ¨ ‰õÄ_® U ™ê÷~ÚÖ’ LO^À `≥Å∞ã¨∂<Î Õ
LOk Hõ^•! =∞i JÖÏO\˜ Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ ^≥=· O P^ŒiOK«‰Ωõ O_® ZÖÏ LO\Ï_»∞?
Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ J#∞‰õÄÅOQÍ =∂~°Û‰õΩO_® ZÖÏ LO\Ï_»∞? ™ê~ÚÉÏÉÏ Ñ¨\Ïxfl
`«# ÃÑ>ì̌Hˆ Ñïq∞`«O KÕã<≤ å, `å`«QÍi `À_®Ê@∞`À JÑïq∞`«"∞≥ #ÿ ™ê^è#Œ `À
`«fi~°Ö’<Õ J`«∞º#fl`«"∞≥ #ÿ P^è•ºu‡Hõãu÷≤ H˜ J=∞‡=∞‡ KÕ~∞° H˘Ok.
=∞Ç≤Ï=∞ÖË HÍ^Œ∞, J=∞‡=∞‡ `«# ÉÏ^èŒÅx, ÉèÏ"À^ÕfiQÍÅx ‰õÄ_®
Z=i`À#∂ ÑÖK«∞‰õΩ#fl@∞¡ <åÔH·`Õ `≥eÜ«∞^Œ∞. #Å∞QÆ∞i =∞^è•º L<åfl,
#O_»∂~°∞Ö’ XO@iQÍ<Õ LOk. K«∞@ìÑÙ¨ K«∂Ñ¨ÙQÍ "≥o`Õ, =∞$^Œ∞=ÙQÍ #=Ùfi`«∂
Ñ¨ÅHõiOKÕk. PáêºÜ«∞OQÍ J#flO ÃÑ>Ëkì . U<å_»∞ `«# rq`«OÖ’x Q˘Ñ¨Ê
ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ Z=i`À ÑÖK«∞HÀÖË^∞Œ . `«# QÆ∞iOz „"å™êÎ=∞x =zÛ#"åiH˜
K≥ÑÊ≤ # <åÅ∞ÔQ^· ∞Œ ãÖQÆ`∞« Å∞ ‰õÄ_® JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ JO^ŒiH© `≥eã≤#"Õ.
34 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
J~Ú<å J#∞‰õΩO\ÏO HÍh, W`«~∞° Å "≥∞Ñ¨ÙÊHÀãÖ „Ñ¨Ü∞« uflOKÕ"åà◊√§
=∞Ç¨ÏhÜ«ÚÖˇO^Œ∞‰õΩ J=Ù`å~°∞? ^≥=· O `«#‰õΩ xˆ~tÌ Oz# QÆ=∞ºO"≥Ñ· Ù¨ xâ◊≈|ÌOQÍ
`«# „Ñ¨Ü∂« }O `å#∞ KÕãO≤ k. D PO`«iHõ „Ñ¨Ü∂« }OÖ’x X_»∞^Œ∞_»∞‰õΩÖˇ<· å,
"≥∞à◊‰Ωõ =Öˇ<· å Z=iÔH<· å K≥ÑÊ≤ O^Õ"∂≥ `≥eÜ«∞^Œ∞. K≥ÑÊ≤ LO_»Háõ È=K«∞Û J<Õ
J#∞‰õΩO@∞<åfl#∞. Z=iH˜"å~°∞ `å=Ú J=∞‡QÍi t+¨μºÅ=∞x K≥ÑÙ¨ ÊHÀ=@"Õ∞
HÍh, J=∞‡=∞‡ =∂„`«O Z=ih `«# t+¨μºÅ∞QÍ ÉèÏqOz#@∞¡ <åÔH`· Õ `≥eÜ«∞^Œ∞.
XHõ¯ ÃÑ^•Ì=∞‡‰õΩ, =∂ <å#flQÍiH˜ `«ÑÊ¨ , =∞Ô~=iH© =∞O„`ÀÑ¨^âÕ O◊ KÕã#≤ @∞¡
`≥eÜ«∞^Œ∞. J=∞‡=∞‡ LÑ¨^âÕ =◊ ∞ÖÏ¡ XHõ¯>Ë, ÉÏÉÏ#∞ ãÖÑ¨ÓiÎQÍ qâ◊fiã≤OK«=∞<Õ.
J=∞‡=∞‡ ‰õÄ_® ÉÏÉÏÖÏ<Õ `«# QÆ∞~°∞=Ù QÆ∞iOz# q=~åÖËg Z=i`À#∂
ÑÖK«∞HÀÖË^Œ∞. HÍ|\˜ì, J=∞‡=∞‡ Z@∞=O\˜ =∞O„`«™ê^èŒ#Å∞ KÕÜ«∞ÖË^Œx
f~å‡xOK«Ö=Ë Ú. J=∞‡=∞‡ YzÛ`«OQÍ =∞O„`å#∞ëêª#O KÕ¿ã^Œx <å #=∞‡HõO.
ÉÏÉÏÜÕ∞ J=∞‡=∞‡‰õΩ =∂~°xæ ~ˆ âÌ O◊ QÍqOz# Ü≥∂y Jx ‰õÄ_® <å #=∞‡HõO.
„j =∂q∞_ç=~°≠Å "ÕOHõ@ã¨∞|ƒÜ«∞ºQÍ~°<Õ ~å[~å*Ëâfi◊ s Láêã¨‰Ωõ Å∞ J=∞‡=∞‡‰õΩ
„j ~å[~å*Ëâfi◊ s =∞O„`ÀÑ¨^âÕ O◊ KÕ™ê~°x D=∞^èºŒ <Õ `≥eã≤Ok.
JO`ÕHÍHõ, ~Ô _çá¤ êÖˇOÖ’x „j ÅH©Δ ‡HÍO`« Ü≥∂wO„^Œ∞Å`À ‰õÄ_® J=∞‡=∞‡
`«~K° ∞« ãÖÉèÏ+≤ã∂¨ Î LO_Õk. PÜ«∞# ‰õÄ_® J=∞‡=∞‡`À =∂\Ï¡_\» ÏxˆH `«~K° ∂«
#O_»∂~°∞ ‰õÄ_® =ã¨∂áÎ È`«∂ LO_Õ"å~°∞. 1965Ö’ â◊OY∞™ê÷Ñ#¨ KÕÜ∞« |_ç#
#O_»∂~°∞ ÉÏÉÏ=∞Ok~°O 1967 <å\˜H˜ Ñ¨ÓiÎJ~ÚºOk. ÉÏÉÏ q„QÆÇÏ¨ „Ñü+¨ª
„jÅH©Δ ‡HÍO`« Ü≥∂y=~°∞ºÅ KÕ`∞« Å g∞^Œ∞QÍ [iyOk.
JÖÏ<Õ, lÖËà¡ §◊ =¸_ç J=∞‡ ^ŒQ~æÆ ‰° Ωõ J=∞‡=∞‡ `«~K° ∞« QÍ "≥o§=ã¨∂Î LO_Õk.
"≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êi "≥o§#Ñ¨ÙÊ_»∞, J=∞‡=∞‡ ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ ~Î åÅx „QÆÇÏ≤ Oz, `å#∞
ÉÏÉÏÖÏ ‰õÄ~°∞Û#fl F á¶⁄\’#∞ ‰õÄ_® lÖËà¡ §◊ =¸_ç J=∞‡QÍ~°∞ J=∞‡=∞‡H˜
„Ñ¨™êkOKå~°@! P á¶⁄\’‰õΩ Ñ¨@O Hõ\ Oì˜ z =∞s `«# ^ŒQ~æÆ ° LOK«∞‰õΩ#flk
J=∞‡=∞‡.
x~°O`«~° ~å=∞<å=∞áê~åÜ«∞}Ï nHΔÍ^Œ‰õΔΩÖˇ·, J##º"≥∞ÿ# ^•ã¨ºÉèíH˜ÎH˜
„áê=∂}˜HOõ QÍ xÅz# „j ~°OQÆ#flÉÏ|∞QÍ~°∞ J=∞‡=∞‡‰õΩ ÉÏÉÏ Éè∫uHõ^~Œ ≈° #O
KÕ~ÚOz# =∞Ç¨#∞ÉèÏ=ÙÅ∞. DÜ«∞# ‰õÄ_® `«~K° ∞« QÍ #O_»∂~°∞ =ã¨∂Î áÈ`«∂
J=∞‡=∞‡ 35
LO_Õ"å~°∞. #O_»∂~°∞ ÉÏÉÏ =∞Ok~° x~å‡} HÍ~°º„Hõ=∂ÅÖ’ ‰õÄ_®
áêÖÁæ<"Õ å~°∞.
P `«~åfi`«, `«#O`«@ `å<Õ ÉÏÉÏ#∞ Éè∫uHõOQÍ ^Œi≈OKåÅ<Õ HÍOHõ`Δ À
^•^•Ñ¨Ù Ñ¨<fl≥ O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ LÑ¨"åã¨nHõΔ KÕãO≤ k J=∞‡=∞‡! z=iH˜ +≤sÖ¤ ’
ÉÏÉÏ WzÛ# *Á#fl~˘>ˇì ux LÑ¨"åã¨nHõΔ q~°q∞OzOk! ZO`« Ñ¨@∞ì^ÅŒ !!
JÖÏ<Õ, =∞~À =ÚYº=ºHÎ̃ „j "Õ=¸i "ÕOHõ>âË fi◊ ~°∞Q¡ Í~°∞. `«##∞ ÉÏÉÏ
ÉèHí áÎõ ê^Œ~ˆ }∞=ÙQÍ „Ñ¨H\õ O˜ K«∞HÀ=@"Õ∞ HÍHõ, P[<å‡O`«=¸ JO`Õ J}∞‰õΩ=`À
ÉÏÉÏ ¿ã=Ö’ `«iOz# =∞Ç¨#∞ÉèÏ=ÙÅ∞ DÜ«∞#. DÜ«∞<Õ `≥Å∞QÆ∞Ö’
"≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ ™ê~ÚÉÏÉÏ ã¨K«Ûi„`« J<Õ áê~åÜ«∞}„QÆO^äŒO ~°zOKå~°∞.
ÉèHí áÎ̃ ê~°=â◊ºOÖ’ áÈ`«# ÉèÏQÆ=`åxH˜ ãï`«∂Qˆ ™ê÷~ÚÖ’ „"åã≤# D „QÆO^ä•xfl
J=∞‡=∞‡ =Ú„kOÑ¨KãÕ O≤ k. JO`ÕHÍHõ, „j™ê~Ú ã¨`º« „=`«O ‰õÄ_® DÜ«∞<Õ
„"å™ê~°∞.
WO^Œ~∞° =∞Ç¨#∞ÉèÏ=ÙÅ ã¨`åûOQÆ`º« O`À `«# P^è•ºu‡Hõ =∂~åæxfl =∞iO`«
ÑïÑ¨Ù+ì̈O KÕã∞¨ ‰õΩOk J=∞‡=∞‡. JO`ÕHÍ^Œ∞, HõëêìÅ∞ K≥ÑÙ¨ Ê‰õΩO^•=∞x =KÕÛ
„Ñü"åiH˜ J=∞‡=∞‡ ™êOQÆ`º« OÖ’ HõeQˆ ™êfiO`«# K≥ÑÊ¨ #Åq HÍ^Œ∞. <åÅ∞QÆ∞
<≥ÅÅ "Õãq¨ `åÑÖ `«~åfi`« ‰õΩi¿ã z~°∞[Å∞¡ÅÖ’ HõeQˆ P#O^ŒO, Z_»ì≥ Ñ≤ÖxË
=~°¬O `«~åfi`« L^Œ~ÚOKÕ ã¨∂~°∞º_çx K«∂¿ãÎ HõeQˆ P#O^ŒO J=∞‡=∞‡ ^ŒQ~æÆ °
ÅaèOKÕk. ^ŒQ~æÆ ° KÕi# „Ñü"åiH© nÑÖÖÏ ^•i K«∂Ñ≤OKÕk.
J~Ú<å, J=∞‡=∞‡ Z@∞=O\˜ ™ê^è#Œ Å∞ KÕãO≤ ^Œ<Õ q+¨Ü∞« OÃÑ· K«~Û° ^ÕxH˜?
Zxfl "ÕÅ [#‡Å ãÖ™ê¯~°O LO>Ë =∞#∞+¨μÅ∞QÍ Ñ¨Ù_»`åO? =∞Ô~xfl [#‡Å
ãÖ™ê¯~°O HõÅã≤ =¿ãÎ W@∞=O\˜ Ü≥∂QÆ∞Å`À J#∞|O^èŒO U~°Ê_»∞`«∞Ok.
=∞x+≤QÍ Ñ¨Ù\Ïì=∞O>Ë<Õ "≥∂Hõ™Δ ê^è<Œ å =∂~°Oæ Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ J_»∞QÆ∞ ZH˜¯#>Ë.¡
HÍ|\ì̃, J=∞‡=∞‡‰õΩ Jã¨Ö#·ˇ x"åo JiÊOKåÅO>Ë, Ñ¨q„`«OQÍ „|`«∞‰õΩ`«∂
ãÖ™ê¯~°=O`«"∞≥ #ÿ r=<åxfl JÅ=~°K∞« HÀ=@"Õ∞. HõhãÖ, J=∞‡=∞‡ ™ê^è#Œ Ö’
XHõ =O`«∞ KÕÜ∞« QÆeQˆ ã¨∂ÊùiÎ ~°ye`Õ KåÅ∞. rq`«O ^è#Œ º=∞ø`«∞Ok.
36 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
J=∞‡=∞‡ - H˘xfl =∞Ç¨Ï`åºÅ∞
J=∞‡=∞‡ J#fl Ñ¨^"Œ ∞Õ ZO`« Ñ¨q„`«OQÍ<À qxÑ≤ã∞¨ OÎ k Hõ^•! QÆ∞_çQOÆ @
â◊|OÌ ÖÏ, Ñ¨ãa≤ _»¤ #=ÙfiÖÏ, #n„Ñ¨"åÇ¨ÏOÖÏ, "≥<fl≥ Å Hõ_yç # ~å„uÖÏ! ZO`«
Ñ¨q„`«OQÍ rqOzO^ŒO_ç J=∞‡=∞‡! KÕã#≤ „ÑüÑ¨h Ñ¨q„`«OQÍ KÕãO≤ k.
ÉÏÉÏ‰õΩ ~ÀE =∞Ç¨<≥"· ^Õ ºŒ O WKÕÛÑ¨ÙÊ_»∞ P QÆ∞_çQOÆ @ â◊|OÌ ÖÏ... '[Ü«∞
[Ü«∞ [QÆ^ÕHõ ~°HΔÍ=∞}˜, ^≥·=K«∂_®=∞}˜...— JO@∂ QÆ}Ñü ^ŒO_»HõO`À
"≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\ì̃, t=eOQÆ ^ŒO_»HOõ P `«~åfi`« '™êfig∞ K«OK«Å"≥∞#ÿ z`«qÎ ∞^Õ..—
JO@∂ „jHÍà◊ÇÏ¨ ã‘âÎ fi◊ ~°∞x `«ÅK«∞H˘x "≥O@<Õ '„j™ê~Ú~å=∂ Åã¨k=Ì º<å=∂
[QÆ`åû~°fiÉè∫=∞...— JO@∂ `å`«QÍ~°∞ „"åã≤# ™ê~ÚÉÏÉÏ ^ŒO_»HOõ `À XHõ¯™êiQÍ
„â’`«Åx `å^•`«‡ºÑ¨Ù tY~åxH˜ KÕ~∞° = KÕ¿ãk. P `«~∞° "åu Ñ¨^•ºÅ∞ qO@∞#fl
„Ñü =ºH©Î b#"≥∞ÿ `å<Õ Jq áê_»∞`«∞#fl@∞¡ ÉèÏqOK«∞‰õΩO\Ï~°O>Ë J#∞=∂#"Õ∞
ÖË^∞Œ .
WÑ¨Ê\˜H©, P *Ï˝Ñ¨HÍÅ `≥"≥∞‡~°Å∞ HõO\˜Ô~Ñ¨ÊÅ =∂@∞# z#∞‰õΩÖˇ·
^•y#Ñ¨ÙÊ_»∞, QÆ∞O_≥QÀ_»Å =∞^èºŒ =∂~°=Ì OQÍ P ã¨fi~°O „Ñü^èfiŒ xã¨∞OÎ k. J=∞‡=∞‡
Ñ¨ÅHõiã¨∞ÎOk.
=∞~À =ÚYº"≥∞#ÿ q+¨Ü∞« O Uq∞@O>Ë, `å`åQÍ~°∞ KåÖÏ =∞OzHõq.
Pâ◊√=ÙQÍ Z<≥fl<Àfl Ñ¨^•ºÅ∞ K≥¿ÑÊ"å~°∞. x`åº#∞ëêª#Ñ¨~∞° Öˇ<· å, ™ê~ÚÉÏÉÏ#∞
#"Õ∞‡ J=∞‡=∞‡‰õΩ U<å_»∞ J}∞=∂„`«O ‰õÄ_® ÉÏ^èŒ HõeyOK«Hõ áÈ=@"Õ∞
HÍ‰õΩO_®, HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ `å#∂ ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ ÖÎ ,·ˇ ÉÏÉÏÃÑ· J<ÕHÍ<ÕHõ Ñ¨^•ºÅ∞,
^ŒO_»HÍÅ∞ ‰õÄ_® „"å™ê~°∞ `å`«QÍ~°∞.
J=∞‡=∞‡ 37
WO^•Hõ K≥ÑÙ¨ Ê‰õΩ<åflO Hõ^•, `å`«QÍ~°∞ L^ÀºQÆ"åºáê~åÅ xq∞`«OÎ KåÖÏ
Tà◊√§ uiˆQ"å~°x. ZHõ¯_» U Tà’§, ZÖÏ L<åfl, „Ñü ãÖ=`«û~°O HÍsÎHõ
áœ~°q‚ ∞H˜ =∂„`«O #O_»∂~°∞ KÕ̂~"åà◊√§ J=∞‡=∞‡ `å`«Ü∞« ºQÍ~°∞. ZO^Œ∞HõO>Ë,
„Ñü HÍsÎHõ áœ~°q‚ ∞H˜ #O_»∂~°∞ t"åÅÜ«∞OÖ’ „Hõ=∞O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® ÅHõΔ aÖÏfi~°Û#
KÕ¿ã"å~°@! J=∞‡‰õΩ `≥eã‘, ^•^•Ñ¨Ù J~Ú^•~°∞™ê~°∞¡ J=∞‡=∞‡ „jâ‹Å· O ‰õÄ_®
"≥o§=zÛO^Œ@. JÖÏ<Õ, HÀ@Ñ¨ÊH˘O_» ‰õÄ_®. D ~ÀAÖ’¡ „Ñ¨Ü∂« }ÏÅ∞ JO`«
Hõ+Oì̈ QÍ =∞#‰õΩ JxÑ≤OK«Háõ È=K«∞Û HÍh, P ~ÀAÖ’¡ P „Ñ¨Ü∂« }ÏÅ∞ ÃÑ^ŒÌ
„Ñ¨Ü∂« ¿ã! JO^Œ∞Hˆ <Õ"∂≥ , HÀiO^Õ `«_=» ÙQÍ HÍj qâ◊fi<å^ä∞Œ _»∞ J=∞‡=∞‡ =^ŒHÌ̂
QÆOQÆ#∞ =∞o§OKå_»∞!
D ãÖÑ¶∞¨ @# J=∞‡=∞‡ QÆ∞O@∂~°∞Ö’ =~åÅ=∞‡=∞‡ "åo§O\’¡ L#flÑ¨ÙÊ_»∞
[iyOk. Z=~À ÑïK«Ü∞« ã¨∞ÅÎ ∞ HÍj#∞O_ç uiy =ã¨∂Î J=∞‡=∞‡ HÀãÖ HÍã≤xfl
QÆOQÍ[ÅO fã¨∞‰õΩ=KåÛ~°@. `å=Ú#fl Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡ HÍjH˜ "≥à§ı ÉèÏQÆºO ÖË^xŒ ,
QÆOQÍ™êfl#O KÕ¿ã J=HÍâ◊O ÖË^xŒ J=∞‡=∞‡ ÉÏ^èŒ Ñ¨_Oç ^Œ@. JO`Õ, JHõ¯_ç
ÉÏÉÏ á¶⁄\’ #∞Oz hà◊√§ HÍ~°@O "≥Ú^ŒÅ~ÚºOk. =ÚO^Œ∞ F QÍ¡ã∞¨ `À Ñ¨\Ïì~∞° .
xO_çOk. K≥O|∞Å∞ `≥KåÛ~°∞. xO_®~Ú. WÖÏ HÍ^Œx XHõ aO^≥ `≥KåÛ~°∞.
xO_çOk. JÖÏ =∞~À ~Ô O_»∞ aO^≥Å∞ xO_®~Ú. `å`«Ü∞« º, J=∞‡=∞‡ ^ŒOÑ¨`∞« Å∞
K≥~À aO^≥_∞» hà◊§`À ™êfl#O KÕã,≤ =∞~À aO^≥_∞» hà◊√§ P qO`« K«∂^•Ì=∞x
=zÛ# „Ñ¨[Å‰õΩ f~°O÷ QÍ WKåÛ~°∞.
D =∞Ç¨Ï`«ºO "≥Ú^Œ\ n˜ HÍ^Œ∞, z=ik JO`«H<õ åfl HÍ^Œ∞. ÉÏÉÏ q„QÆÇÏ¨ O
#∞O_ç `Õ<≥ HÍ~°@O. J=∞‡=∞‡ KÕ`∞« Ö’¡ P |∞∞`«∞=Ù‰õΩ ãÖ|OkèOK«x Ñ¨ÓÅ∞
~å=@O, g∞^Œ JHÕΔ `«Å∞ Ñ¨_@ » O, KÕ`∞« Ö’¡ Ñ¨\ H˜ Éõ Åˇ O¡ =ÚHõ¯Å∞, áêÅHÀ"åÅ∞
~å=@O WÖÏ Z<≥fl<Àfl ™ÈHÍÖò¤ =∞Ç¨Ï`åºÅ∞ qiqQÍ [iˆQq. XHõ ã¨=∞Ü«∞O
ãÖ^Œ~ƒ° Où ÖË‰Ωõ O_®, "å@O`«@ Jq JÖÏ „Ñ¨`º« HõΔ `å~å¯}ÏÅ∞QÍ „Ñ¨H\õ O˜ Ñ¨|_Õq.
g\˜<Õ „áê=∂}˜HOõ QÍ ÉèÏqOKÕ <åÖÏO\˜ áê=∞~°[#O ‰õÄ_® D =∞Ç¨Ï`åºÅ∞
K«∂_»\ÏxH˜ q~°Q|Æ _ç =KÕÛ"å~°∞.
â◊OHõ~°∞Å"åi Ñ‘~î°Ñ¨~°OÑ¨~°ÅÖ’x ™ê^èŒ‰õΩÅ∞, ã¨<åºã¨∞Å∞ H˘O^Œ~°∞
Ñ¨sH˜ΔOKÕO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ_® =KÕÛ"å~°∞. JÖÏ<Õ, ™êO„Ñ¨^•Ü«∞"å^Œ∞Å∞ H˘O^Œ~°∞
J=∞‡=∞‡#∞ Ñ¨sHÕΔ KÕO^Œ∞Hˆ =KÕÛ"å~°∞. JÖÏ =zÛ#"åiÖ’ XHõ~∞° „j q∞xflHõO\˜
38 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
QÆ∞~°∞<å^äŒâ◊~°‡QÍ~°∞. J=∞‡=∞‡‰õΩ DÜ«∞# ã¨fiÜ«∂<å ÉÏÉÏ~Ú, HÍHõáÈ`Õ
q∞xflHõO\˜"åiH˜ ^Œ``Î« « "≥àÏ§~°∞. PÜ«∞# ã¨<å`«# ™êO„Ñ¨^•Ü«∞"åk. ÑÖKåHõsΔ
=∞O„`Àáêã¨‰Ωõ Å∞. Hõq, ÑÖ_ç`∞« Å∞.
''[<åÅ∞ WO^Œ~∞° `«O_ÀÑ¨Ò« _®Å∞QÍ =ã¨∞<Î åfl~°∞. x[OQÍ =∞Ç¨Ï`«º"Õ∞
KÕã¨∞Î<åfl"å, ÖËHõ HõxHõ@∞ìÖÏO\˜ q^ŒºÖË"≥∞ÿ<å <Õ~åÛ"å?—— Jx J=∞‡=∞‡#∞
„Ñ¨tflOKå~°∞ PÜ«∞#. J=∞‡=∞‡ #qfi T~°‰Ωõ Ok@. ''ã¨~ˆ ÖË #=Ú‡`å#∞ HÍh
<å Hõà§◊ =ÚO^Œ∞ D =∞Ç¨Ï`åºxfl „Ñ¨îŒ ≈OK«"Õ HÍ=Ú_»∞!—— Jx PÜ«∞# ã¨"åÅ∞
qã≤~å~°∞. Ug∞ =∂\Ï¡_»‰õΩO_® `«# ^è•º#OÖ’ `å#∞ x=∞QÆfl=∞~ÚºOk
J=∞‡=∞‡. HÍ¿ãÑ¨\ H˜ ,˜ PÜ«∞# ‰õΩ_ç J~°K~Õ Ú |~°∞"≥H¯õ @O "≥Ú^ŒÅ~ÚºOk.
`≥~∞° K«∞HÀ=@O ÖË^∞Œ H˘O`«¿ãÑ¨\ ˜ =~°‰Ωõ . P HÍ¿ãÑ¨\ ˜ `«~åfi`« K«∂¿ã,Î PÜ«∞#
KÕuÖ’ HõÅHõO_»! P „Ñ¨™ê^•xfl ã‘fiHõiOz, =∞#™ê~å, Pj~°fikOz "≥àÏ§~°@
P =∞Ç¨#∞ÉèÏ=Ù_»∞.
JO`ÕHÍ^Œ∞, „jâ‹Å· Hˆ „Δ `«OÖ’x F QÆ∞Ç¨ÏÖ’ Éè∂í `«Q}Æ Ñï"Õ+`ª≤ ∞« _≥#· HÍÅÉè~·ˇ =°
™êHΔÍ`å¯~°O ‰õÄ_® HõeyO^Œx J=∞‡=∞‡ K≥ÑÊ≤ #@∞¡QÍ `«#‡~ÚQÍ~°∞ „j ™ê~ÚbÖÏ
`«~O° y}˜Ö’ K≥áêÊ~°∞.
HÍÅ„Hõ=∞OÖ’ W@∞=O\˜ =∞Ç¨Ï`åºÅ∞ `«yáæ ÈÜ«∂~Ú. |Ç¨ïâß, ™ê^è#Œ ‰õΩ
P@OHõ=∞x ÉèÏqOz `«<Õ =^Œ#Ì ∞‰õΩO^Õ"∂≥ J=∞‡=∞‡. HÍh, J=∞‡=∞‡ "åH±
ã≤kú =∂„`«O KåÖÏ=∞OkH˜ ÑïK«Ü∞« "Õ∞. J=∞‡=∞‡ <À@"≥O@ =∂@ ~å"åÖË
HÍh, =zÛOk =zÛ#@∞¡ [iy f~åeûO^Õ. ~°ÇÏ‘ "£∞ J<Õ =ºH˜Î L^ŒO`«O WO^Œ∞‰õΩ
F ÃÑ^ŒÌ x^Œ~≈° #O. PÜ«∞#‰õΩ F P_»ÑÅ≤ .¡ áÈeÜ≥∂`À HÍà◊√§ KÕ`∞« Å∞ ãïQÍ
ÖË=Ù. ÃÑo§ HÍ=@O ÖË^∞Œ . JO^Œ∞Hõx, #O_»∂~°∞Ö’ J=∞‡=∞‡ ^ŒQ~æÆ ° =ke"≥àÏÌO,
™ê^èºŒ "≥∞#ÿ O`«Ö’ J=∞‡=∞‡‰õΩ ¿ã= KÕã∞¨ ‰õΩO@∞O^Œ<Õ L^ÕâÌ º◊ O`À `«# ‰õÄ`«∞~°∞`À
#O_»∂~°∞‰õΩ =KåÛ_»∞ PÜ«∞#. =pÛ~åQÍ<Õ, HÍà◊§‰õΩ #=∞ã¨¯iOz# P P_»a_»x¤ ,
''j„Ñ¶¨∞"Õ∞= HõàÏº}„áêÑ≤Î~°ã¨∞Î!—— Jx J=∞‡=∞‡ nqOzOk. ~°Ç‘Ï"£∞‰õΩ Hõà◊√§
Éˇ·~°∞¡ Hõq∞‡<å~Ú. ''ÃÑàı§HÍ=@O ÖË^Œx WHõ¯_»‰õΩ fã¨∞H˘¿ãÎ, J=∞‡ WÖÏ
J<åflˆ~q∞@x?—— Pâ◊Û~°ºáÈÜ«∂_»∞. J^Õ =∂@ J=∞‡=∞‡x J_çy`Õ, ''ÉÏÉÏ
ÑëHÕKå_»∞, <Õ<OÕ KÕÜ∞« #∞?—— Jx #qfiOk@!
J=∞‡=∞‡ 39
P `«~åfi`« H˘xfl "å~åÅ‰õΩ, WO[hiOQ∑ K«kq# F #HõûÖˇ@ · ∞ [#r=#
„ã¨=OuÖ’H˜ =zÛ, XHõ P^Œ~°≈q"åÇ¨ÏO KÕã¨∞HÀ"åÅx x~°‚~ÚOK«∞H˘x D
J=∂‡~Úx KÕã∞¨ HÀ\ÏxH˜ =ÚO^Œ∞‰õΩ =KåÛ_»@! J=∞‡=∞‡ Pj~åfi^ŒO HÀãÖ
‰õÄ`«∞~°∞, JÅ∞¡_xç #O_»∂~°∞‰õΩ fã¨∞H˘zÛ# P =ºHÎ̃H˜ J=∞‡=∞‡ =∞Ç¨„Ñ¨™ê÷#O
K«∂ã≤ QÆ∞O_≥Å∞ ÉÏ^Œ∞‰õΩx U_çÛ# Ñ¶∞¨ @ìO Z=~°∂ =∞izáÈ~Ú LO_»~∞° .
`å#∞ D ~ÀA ã¨=∂kèÖ’H˜ "≥à◊√`«∞<åfl#x, UHÍ^Œt<å_»∞ =∂„`«"Õ∞
`«# x~åº}O Jx J~Ú^Œ∞~ÀAÅ =ÚO^Õ „Ñ¨H\õ O˜ z z=iH˜ 29 AÖˇ,· 1993
<å_»∞ Ñ¨~=° ∞Ñ¨kOzOk J=∞‡=∞‡.
40 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
Jã¨`À=∂ ã¨^=æŒ ∞Ü«∞
J=∞‡=∞‡‰õΩ ãÖ|OkèOz# q+¨Ü«∂ÅÃÑ· <å‰õΩ J=QÍÇ¨Ï# HõÅ∞QÆ∞
`«∞#flÑ¨ÙÊ_»∞ <å =Ü«∞ã¨∞ ^•^•Ñ¨Ù 11-12 ãÖ=`«û~åÅ∞. WO\˜ P~å^èºŒ ^≥=· O
ã¨∂~°º<å~åÜ«∞}∞_≥<· å, ÉÏÉÏ Ñ¨\ÏÖË „Ñ¨=ÚYOQÍ HõxÑ≤OKÕq =∂ QÆ∂\˜Ö’!
x[O K≥áêÊÅO>Ë, P =Ü«∞ã¨∞‰õΩ ÉÏÉÏ ^Õ=Ù_»O>Ë <å‰õΩ z#fl`«#OQÍ ‰õÄ_®
JxÑ≤OKÕk. <å ¿ãflÇ≤Ï`«∞Å∞ "åà◊§ P~å^èºŒ ^≥"· åÅ∞QÍ "ÕOHõ>âË fi◊ ~°™êfiq∞ J<À,
q<åÜ«∞‰õΩ_»<À, PO[<ÕÜ∞« ™êfiq∞ J<À K≥|∞`«∞#flÑ¨ÙÊ_»∞ <Õ#∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ Jx
K≥ÑÙ¨ ÊHÀ=\ÏxH˜ ã≤Q∞Æ Ñæ _¨ "Õ å_çx! ã¨HÖõ ÏÉè~í }° Éè∂í +≤`∞« Öˇ#· PÜ«∂ ^Õ=Ùà◊§ =ÚO^Œ∞
zOH˜áÈ~Ú#, =∂ã≤áÈ~Ú# |@ìÅ∞ "Õã∞¨ ‰õΩ#fl ™ê~ÚÉÏÉÏ ^Õ=Ù_»O>Ë =∞#ã¨∞
XÑ¨ÙÊ‰õΩ<Õk HÍ^Œ∞! Jn JÑ¨Ê\˜H˜ <å‰õΩ#fl P^è•ºu‡Hõ Ñï}u! WHõ ÃÑ·QÍ,
Hõ^ÅŒä ∞QÍ K«^∞Œ =Ù‰õΩ#fl ™ê~ÚÉÏÉÏ ã¨KÛ« i„`«Ö’ q+¨Ü∂« Å∞ #=∞‡â◊Hºõ OQÍ ‰õÄ_®
LO_Õq HÍ=Ù. ^•xH˜`À_»∞, J=∞‡=∞‡‰õΩ ãÖ|OkèOz# J#∞Éèí∂`«∞Å∞
JÑ¨ÙÊ_»ÑÙ¨ Ê_Õ `≥Å∞ã¨∞‰õΩO@∞#fl =Ü«∞ã¨∞. g\˜`Àáê@∞ TÑ≤i áÈã¨∞‰õΩO@∞#fl
~å_çHõÖò ÉèÏ"åÅ`À ^Õ=Ùx LxH˜<Õ „Ñ¨âßfl~°÷HõO KÕã¨∂Î ÃÑ#∞Éèí∂`åÅ∞QÍ
ÃÑiyáÈ`«∞#fl J#∞=∂<åÅ∞!
P ~ÀA <å‰õΩ KåÖÏ QÆ∞~ˆ !Î JÑ¨ÙÊ_»∞ "Õ∞=Ú Éè„í ^Œ∞_»∞ =∂=∞Ü«∞º"åà◊§
WO\’¡ (q[Ü«∂ \ÏH©ã∞¨ Z^Œ∞~°∞ ãÖ^Œ∞Ö’) LO_Õ"åà◊§O. J=∞‡=∞‡ #O_»∂~°∞
#∞O_ç =zÛOk. =∂ WO\˜H˜ ^ŒQ~æÆ Ö° ’<Õ L#fl ™êq„`«=∞‡QÍ~°∞ ÉÏÉÏ ã¨áêÎÇÏ¨ O
HÀãÖ J=∞‡=∞‡x Ñ≤eKå~°∞@. <åˆH"≥∂ JÑ¨ÙÊ_»∞ Ü«¸x\ò >ˇãπì Ñ¨sHõΔÅ∞
[~°∞QÆ∞`«∞<åfl~Ú. J~Ú<å, J=∞‡=∞‡‰õΩ, ÉÏÉÏ‰õΩ É’Öˇ_∞» =∞Ç¨Ï`«∞ÅÎ ∞ L<åfl~Ú
Hõ^•, "åà◊§<Õ K«∂ã¨∞H˘=∞‡O^•O J<Õ F ÃÑOH˜ PÖ’K«#`À U =∂„`«=¸
J=∞‡=∞‡ 41
K«^∞Œ =ÙHÀ‰õΩO_® J=∞‡=∞‡ ‰õÄ_® uiQÍ#∞. =ÚYºOQÍ ÖˇH¯õ Å Ñ¨sHõΔ =ÚO^Œ∞
~À[O`å, ™êq„`«=∞‡QÍiO\’¡ Éè[í # K«∂¿ã <≥ÑO¨ `À QÆ_¿ç Ñ™ê#∞. Ñ¨sHõΔ „"åã≤#
~À*Ë J=∞‡=∞‡‰õΩ K≥¿ÑÊ™ê ''Ñ¨sHõÅΔ ∞ U=∂„`«O ãïQÍæ „"åÜ«∞ÖË^∞Œ . áêã¨∞ KÕ~ÚOKÕ
Ñ¨Óp h^Õ—— Jx. #=Ùfi`«∂<Õ, <å‰õΩ K≥áêÊeû# suÖ’ "≥∞Å¡QÍ <˘K«∞ÛHÀ‰õΩO_®
U"Õ"À K≥ÑÊ≤ Ok J=∞‡=∞‡. J"Õg∞ J~°O÷ KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . áêuHõ
=∂~°∞¯Å Ñ¨sHõÖΔ ’ U_À Zxq∞^À =∂~°∞¯Å∞! P ^≥|ƒH˜ ÉÏÉÏ‰õΩ =ºuˆ~HõOQÍ
TÑ≤i áÈã¨∞‰õΩO@∞#fl <å J#∞=∂<åÅ∞ T_»Å∞ ÃÑOK«∞‰õΩ<åfl~Ú. U
Ñ¨sHõÖΔ ’<≥<· å Z^Œ∞~°∞ xÅ=QÆeQˆ ^è~·≥ º° O Ãã~÷Â º° O =∞#O`«@ =∞#"Õ∞ ãÖáêkOK«∞
HÀ"åÅx J=∞‡=∞‡ KÕã≤# LÑ¨^Õâ◊O K≥q\˜"åx =ÚO^Œ∞ â◊OYO Tk#>Ë¡
J~ÚºO^ŒO>Ë Juâ◊Ü∂≥ H˜Î HÍ^Œ∞.
gà◊§x #=Ú‡‰õΩO>Ë ÖÏÉèOí ÖË^xŒ , Hõ+Ñì̈ _¨ ç K«^∞Œ =Ù‰õΩ<åfl. U_À `«~Q° uÆ
Ñ¨sHõÅΔ ∞ ‰õÄ_® J~ÚáÈÜ«∂~Ú. „Ñü ãÖ=`«û~°OÖÏ<Õ "Õãq¨ ÃãÅ=ÙÅH˜ #O_»∂~°∞
=KåÛ#∞. P ~ÀA ™êÜ«∞O„`«O #Ok=~°#ú O K≥@∞ì ^ŒQ~æÆ ° KåÑ¨ "Õã∞¨ H˘x J=∞‡=∞‡,
Ñ¨H¯õ # <Õ#∞ ‰õÄ~°∞Û<åflO. J=∞‡=∞‡H˜ <å KÕ~Ú K«∂Ñ≤Oz Éèqí +¨º`«∞Î K≥ÑÊ¨ =∞x
qã≤yã¨∞<Î åfl#∞ "ÕàÏHÀà◊O KÕÜ∂« Å#fl ^Œ∞~åÖ’K«#`À. KÕ~Ú K«∂ã¨∂Î J=∞‡=∞‡
K≥|∞`«∞#flk. ''q=∂<åÖ’¡ u~°∞QÆ∞`å=Ù. K«H¯õ QÍ L^ÀºQÆO KÕã∞¨ ‰õΩO\Ï=Ù...——
JO@∂.. ''ã¨ˆ~, ÃÑ^ŒÌ=∂=∞Ü«∞ºÖÏ Q˘Ñ¨Ê"å_çx J=Ù`å<å?—— Jx <Õ#∞
„Ñ¨tflã¨∞OÎ _»QÍ WO`«Ö’ ¿ã+ì <¨ £ =∂ãì̈~∞° QÍi ÉèÏ~°º (Pq_» ¿Ñ~°∞ =∞iÛáÈÜ«∂#∞)
=KåÛ~°∞. Pq_»x Ñ¨ÅHõiã¨∂.Î .. L#fl@∞¡O_ç =∞m§ <å ‰õΩ_çK~Õ Ú `«# Z_»=∞
KÕuÖ’ Ñ¨@∞ìH˘x, <å QÆ∞Ñ≤Ê@ =¸ã≤ F ~Ô O_»∞ =¸_»∞ Hõ} Δ ÏÅ `«~åfi`« `«<Õ
fã≤Ok. "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êi, <å rq`«OÖ’ XHõ J^Œ∞ƒù`åxfl K«∂ã≤# ~À[k. <å
KÕuÖ’ áêÅHÀ=! ZHõ¯_ç #∞Oz =zÛO^À, ZÖÏ =zÛO^À `≥b^Œ∞. Pâ◊Û~°ºOQÍ
K«∂ã¨∂Î LO>Ë, ¿ã+ì <¨ £ =∂ãì̈~∞° QÍi ÉèÏ~°º ''JÉÏƒ~Ú, h J^Œ$+ì̈O... J=∞‡QÍ~°∞
ÉÏÉÏ „Ñ¨™ê^ŒO Wã¨∞Î<åfl~°∞ Hõà◊§Hõ^Œ∞ÌH˘x fã¨∞HÀ—— J<åfl~°∞. "ÕàÏHÀà◊O
KÕÜ∞« \ÏxH˜ J=∞‡=∞‡#∞ *’ºu+¨ºO K≥ÑÊ¨ =∞x qã≤yOz# <å‰õΩ F K≥OÑ¨ÃÑ@∞ì!
"≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ™˜ êi F J^Œ∞ƒù`åxH˜ ã¨fiÜ«∂<å <Õ#∞ ™êHΔ̃QÍ xÅKå#∞.
J#∞=∂<åÅhfl Ñ¨\ÏÑÖK«Ö·ˇ áÈÜ«∂~Ú. J=∞‡=∞‡<Õ ÉÏÉÏQÍ ÉèÏqOKÕ ~ÀAÅ‰õΩ
J^Õ „áê~°OÉèOí . P J^Œ∞ƒù`åxH˜ H˘#™êyOÑ¨Ù ‰õÄ_® P Ñ¨Ó>Ë [iyOk.
❂
42 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
`«=∞™È=∂ *’ºu~°=æ ∞Ü«∞
=∂=¸Å∞QÍ<Õ ~å„u J#flO ux Ñ¨_∞» HÀ\ÏxH˜ =∞Ok~°OÖ’H˜ "≥àÏ§O.
J=∞‡=∞‡ HÀãÖ =∞OK«O, Ñ¨Hõ¯Å∞ "Õã¨∞ÎO>Ë, =∞~À Ñ¨Hõ¯# ã¨∞ÉÏƒÜ«∞=∞‡
(#O_»∂~°∞Ö’ J=∞‡=∞‡H˜ WO\˜Ñ#¨ ∞ÅH˜ ã¨Ç¨ Ü«∞OQÍ LO_Õk, JÖÏ<Õ ~å„u
Ñ¨Ó@ `À_»∞QÍ Ñ¨_∞» HÀ\ÏxH˜ ‰õÄ_® =KÕÛk) z=Ú‡`«∞#flk.
WO`«Ö’ L#fl@∞¡O_ç J=∞‡=∞‡ ''ã¨∞ÉÏƒÜ«∞=∞‡, HÍ¿ãÑ¨Ù z=∞‡@O PÑ¨Ù,
ÉÏÉÏ"å~°∞ =ã¨∞<Î åfl~°∞—— Jx ÑëHÕk. Pq_» z"Õ∞‡ KÀ@∞ #∞Oz J=∞‡=∞‡
"≥·Ñ¨Ù‰õΩ =zÛ xÅ|_çOk. <Õ#∞ k‰õΩ¯Å∞ K«∂ã¨∞Î<åfl#∞ ÉÏÉÏ ZHõ¯_® Jx
"≥`∞« ‰õΩ`«∂... HÍ¿ãÑ¨Ù `«^HÕ Oõ QÍ P"≥Ñ· Ù¨ K«∂ã¨∂,Î WHõ J=∞‡=∞‡ =∞OK«O g∞^Œ
#_»∞O "åeÛOk. WHõ =∞m§ qã≤yOK«@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì#∞. WHõ¯_Õ =∞~À q+¨Ü∞« O
K≥ÑÙ¨ ÊHÀ"åe. J=∞‡=∞‡ QÆ∞O@∂~°∞Ö’ =∂ WO\˜H˜ =zÛ<å, <Õ#∞ #O_»∂~°∞
"≥o§<å J=∞‡=∞‡ ZÑ¨ÙÊ_»∞ Ñ¨_∞» ‰õΩ<åfl HÍà◊√§ <Õ<Õ Ñ¨>"ìË å_çx. <Õ#∞ L#flÑ¨ÙÊ_»∞
<å‰õΩ =∂„`«"∞Õ P Ç¨Ï‰õΩ¯ LO^Œ#fl nè=∂`À Z=ih KÕ~Ú "ÕÜ∞« xKÕÛ"å_çx
HÍ^Œ∞.
JÖÏ HÍà◊√§ =`«∞`Î ∂« qã≤yOK«@O "≥Ú^ŒÖ™Ë ê... ''ÉÏÉÏ hˆH ZO^Œ∞‰õΩ
HõxÑ≤OKå_»∞. Ñ¨H¯õ <Õ L#fl <å‰õΩ ZO^Œ∞‰õΩ HõxÑ≤OK«Ö^Ë ∞Œ . <Õ#∞ WÑ¨ÙÊ_Õ WHõ¯_Õ
ÉÏÉÏ#∞ K«∂_®e. UO KÕ™êÎ"À `≥b^Œ∞—— JO@∂ J=∞‡=∞‡#∞ x„^ŒáÈhÖË^∞Œ .
z=iH˜ J=∞‡=∞‡ F ~Ô O_»∞ =∂@Å∞ K≥ÑÊ≤ Ok. ''Xˆ~Üü∞ H˜+Qì≤ Í.. #∞=Ùfi U Ñ¨x
KÕã<≤ å ÉÏÉÏ#∞ `«Å∞K«∞H˘x KÕ~Ú. h‰õΩ `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® Hõ#|_»`å_»∞——. ã¨~ˆ ,
Ñ≤ÅK¡ +Õ Åì¨ ∞ ZHõ¯_çH˜ áÈ`å~Ú. ''ã¨~ˆ , ÉÏÉÏ<Õ `«Å∞K«∞‰õΩO@∂ x„^ŒáÈ`å#∞ HÍh,
J=∞‡=∞‡ 43
<å‰õΩ ÉÏÉÏ HõxÑ≤OKåeûO^Õ—— JO@∂ <Õ#∞ +¨~`° ∞« ÃÑ\Ïì. ''ã¨~ˆ ¡ Ñ¨_∞» HÀ~å...
ÉÏÉÏ HõxÑ≤™êÎ_∞» QÍ—— JOk J=∞‡=∞‡. Pq_» <å`À qã¨∞QÔ `ÕÎ JÖÏ J#fl^À,
x[OQÍ<Õ J#fl^À J~°=÷ ∞ÜÕ∞º@Ñ¨Ê\˜H˜ ^•^•Ñ¨Ù Ñ¨k Ñ¨<fl≥ O_Õà√◊ § QÆ_Kç å~Ú.
Jk ZÖÏ [iyO^À K«^=Œ O_ç.
1992= ãÖ=`«û~°O. <Õ#∞ _èbç Ö¡ ’ L^ÀºQÆO KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl#∞. F JÔ~O˚ @∞
Ñ¨x|_ç, =∂ PÑ¶ã‘ ∞¨ "åà◊√§ ##∞fl B~°OQÍÉÏ^Œ∞Ö’ L#fl =∞Ç¨~åR _çãÅì≤ sãπ‰Ωõ
ÃÑ@¡Â¶ ∞Ö’ ÑÖáê~°∞. JÑ¨Ê\’¡ q=∂#O ZH˜¯ "≥à§◊ @=∞O>Ë J^À Q˘Ñ¨Ê =º=Ç¨~°OÖÏ
`ÀzOk. WOˆHg∞ PÖ’zOK«‰Ωõ O_® _èbç ¡ #∞Oz =Ü«∂ =ÚOÉÏ~Ú ^•fi~å
B~°OQÍÉÏ^Œ∞ KÕ~å#∞. ™êÜ«∞O„`«O 3 QÆO@ÅHõÖÏ¡ Ñ¨x Ñ¨Ó~°~Î ÚºOk. ã¨~ˆ Hõ^•
Jx, i@~üfl ÃÑ\¡Â¶ ò |∞H± KÕ~ÚOK«∞‰õΩO^•=∞x _èbç H¡ ˜ á¶È#∞ KÕã≤ Ñï‡+¨<£ J_çy`Õ,
WHõ Ñ¨x J~ÚáÈ~ÚOkQÍ, ¢>#ÿˇ ∞Ö’ =KÕÛÜ«∞=∞<åfl~°∞. KåÖÏ z~åˆHã≤Ok.
JÑ¨Ê\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ ¢>#ÿˇ ∞Ö’ "≥àÏ§ÅO>Ë \˜HÔ ¯@∞¡ ZÖÏ ^˘~°∞‰õΩ`åÜ«∞x qã¨∞‰õΩ¯O@∂<Õ
F P\’Ö’ ¿ã+ì #¨ ∞‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å#∞.
B~°OQÍÉÏ^Œ∞ ¿ã+ì #¨ ∞ ^ŒQ~æÆ ° ky, P\’ J`«xH˜ _»|∞ƒÅ∞ Wã¨∞OÎ >Ë, J`«#∞
ZQÍkQÍ K«∂ã≤ ''™êÉò W`åfl ^Œ∂~ü P Ç‘Ï QÆÜ∞Õ `À, ÉÏÉÏr HÍ ^Œ~≈° <£ Hõ̂~¯
*Ï"À—— J<åfl_»∞. HÍ¿ãÑ¨Ù J~°O÷ HÍÖË^∞Œ U ÉÏÉÏ#∞ ^Œ~≈° #O KÕã∞¨ HÀ=∞O@∞<åfl_À.
J^Õ J_çy`Õ, ''+≤s"¤ åÖË ÉÏÉÏHÍ ^Œ~≈° <£—— Jx K≥áêÊ_»∞. qz„`«O Uq∞@O>Ë,
z#flÑ¨Ê\˜ #∞Oz H˘xfl =O^ŒÅ ™ê~°∞¡ ™ê~Ú ã¨KÛ« i„`« K«k"å#∞. J~Ú<å,
B~°OQÍÉÏ^Œ∞‰õΩ H˘kÌ ^Œ∂~°OÖ’<Õ +≤s¤ L#fl^Œ<Õ q+¨Ü∞« O =∞#ã¨∞Ö’ˆH ~åÖË^∞Œ .
ã¨ˆ~ ZÖÏ "≥àÏ§Ö’ J_çy`Õ, J`«<Õ JHõ¯_ç #∞Oz |ãπ™êìO_»∞‰õΩ fã¨∞ÔHo§,
|ã¨∞û ZH˜¯OKå_»∞. JHõ¯_ç #∞Oz +≤s¤ KÕi, 10 ~°∂áêÜ«∞ÅHÀ |ã¨ fã¨∞H˘x
™êfl#O KÕã≤ ÉÏÉÏ =∞Ok~åxH˜ =KÕÛ@Ñ¨Ê\˜H˜ JHõ¯_» Ç¨~°u [~°∞QÆ∞`«∞#flk.
L`«~Î åk ~å¢ëêìÅÖ’, =∞Ç¨~åRÖ’ ‰õÄ_® Ç¨~°u WKÕÛ@Ñ¨ÙÊ_»∞ Z=~°∂
‰õÄ~ÀÛ~°∞, J@∂ W@∂ u~°Q~Æ ∞° . <å‰õΩ J"Õg∞ `≥b^Œ∞. |Ü«∞@ H˘#fl Ñ¨ÓÅ∞,
H˘|ƒiHÍÜ«∞ JHõ¯_Õ ã¨=∂kè Ñ¨H¯õ # ÃÑ\ì̃, #=∞™ê¯~°O KÕã≤ F „Ñ¨^HŒ } Δ̃ KÕã≤
H˘kÌQÍ ^Œ∂~°OQÍ ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. Ç¨~°u qO@∂ ^è•º#OÖ’H˜ *ÏiáÈÜ«∂#∞.
JÑ¨ÙÊ_»∞ QÆ∞~°∞‰Î Ωõ =zÛOk <å z#flÑ¨ÙÊ_»∞ ÉÏÉÏ#∞ K«∂Ñ≤OK«=∞x <Õ#∞ =∂~åO
KÕã#≤ q+¨Ü∞« O. P ^è•º#OÖ’<Õ, P ~ÀA <å‰õΩ x„^ŒÖ’ HõxÑ≤Oz# ÉÏÉÏ
44 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
=∞Ok~°O, =ÚYºOQÍ ÉÏÉÏ Éè‰í Ωõ ÅÎ á¶⁄\’Å∞ Jhfl... ã≤x=∂Ö’¡ á¶ê+¡ π ÉÏH±
ÖÏQÍ! Hõà§◊ "≥O|_ç ^è•~åáê`«OQÍ hà◊√§. WO`«Ö’ Z=~À `«Å g∞^Œ KÕ~Ú ÃÑ\˜ì
Ñ≤Å∞ã¨∞<Î åfl~°∞. K«∂¿ã,Î JHõ¯_» Ç¨~°u KÕã#≤ Ñ¨Ó*Ïi, ''ÉË\Ï „Ñ¨™ê^£ Ö’—— JO@∂
KÕuÖ’ HÀ"å ÃÑ\Ïì_∞» ! „Ñ¨™ê^ŒO fã¨∞H˘x ÖËz K«∞@∂ì K«∂ã¨∞OÎ >Ë, JÑ¨ÙÊ_»∞
<å‰õΩ HõÅÖ’ HõxÑ≤Oz# ^Œ$âßºÖË iÑ‘\ò JÜ«∂ºÜ«∂ J#fl@∞¡ J"Õ á¶⁄\’Å∞.
=ÚYºOQÍ ÉÏÉÏ `˘q∞‡k <å}ÏÅ∞ WzÛ# ÅH©Δ ‡ÉÏ~Ú +≤O_Õ á¶⁄\’, JK«∞Û
J=∞‡=∞‡ÖÏ Ñ¨ÅHõiã¨∞Î#fl@∞¡ JxÑ≤OzOk. WÑ¨Ê\˜H© ã¨=∂kè ^ŒQÆæ~°, ÉÏÉÏ
^Œ~≈° #O`À áê@∞ „Ñ¨`ºÕ HÕz Pq_»x K«∂_»‰Ωõ O_® =∂„`«O "≥#∞k~°Q#Æ ∞. WÑ¨Ê\˜
~ÀAÖÏ¡ HÍ‰õΩO_®, ^•^•Ñ¨Ù QÆO@ÃÑ#· ÉÏÉÏ ã¨=∂kè =∞Ok~°O ^ŒQ~ˆæÆ L<åfl#∞.
J=∞‡=∞‡ 45
J*Ï˝# uq∞~åO^èŒã¨º
J*Ï˝# uq∞~åO^èãŒ º¨ *Ï˝<åO[# â◊ÖÏHõÜ∂« I
K«‰ΩΔõ ~°∞h‡e`«O ÜÕ∞# `«Ãã‡· „j QÆ∞~°"#Õ =∞óII
HõO\˜Ö’x #Å∞ã¨∞#∞ `˘ÅyOz#@∞¡QÍ t+¨μº_ç J*Ï˝#=∞<Õ JO^èHŒ Í~åxfl
*Ï˝#=∞<Õ JO[#O`À `˘ÅyOKÕ QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ #=∞™ê¯~°=ÚÅ∞.
1988 z=iÖ’ J#∞‰õΩO\Ï#∞ <å‰õΩ D<å_»∞Ö’ á¶⁄\’ Öˇ@iOQ∑ "≥∞+‘<£
PÑ¨~ˆ @~üQÍ u~°∞ÑüÖ’ L^ÀºQÆO =zÛOk. Hˆ =ÅO XHõ _ç„w, ^•x`Àáê@∞
WOw¡+μ¨ ëê~üÇì ¨ O_£, >ÿ̌ÑO≤ QÆ∞, `≥Å∞QÆ∞ >ÿ̌ÑO≤ QÆ∞ `«ÑÊ≤ Oz =$uÎÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ "Õ̂~
J~°›`«Å∞ ÖËHõáÈ=@O`À P L^ÀºQÆOÖ’ KÕ~åÖÏ =^•Ì J<Õ =∞^èŒº`«~°QÆu
PÖ’K«#ÅÖ’ ã¨`«=∞`«=∞ø`«∞<åfl#∞. á⁄#∂fl~°∞Ö’ L#fl J=∞‡=∞‡x Hõeã≤
Jaè„áêÜ«∞O J_çy`Õ, u~°∞Ñü "≥OHõ#fl ã¨xflkèÖ’ "≥Ú@ì"≥Ú^Œ\ ˜ L^ÀºQÆO
=zÛOkQÍ KÕ~=° ∞x K≥ÑÊ≤ Ok. JÖÏ<Õ ^è~·≥ º° O K≥|∞`«∂ J=∞‡=∞‡ J#fl =∂@Å∞
WÑ¨Ê\˜H© QÆ∞~°∞ÎQÍ<Õ L<åfl~Ú. `«á⁄ÊÑ¨ÙÊÅ∞ x~°‚~ÚOK«∞HÀ"åeû# ãÖH˜¡+¨ì
Ñïã≤`÷ ∞« Ö’¡<Õ HÍ‰õΩO_®, fã¨∞‰õΩ<Õ „Ñü x~°Ü
‚ ∂« xfl ÉÏÉÏ#∞ ^è•ºxOz fã¨∞HÀ=∞x,
JO`å PÜ«∞<Õ K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞ Jx Pj~°fikOzOk. TÇ¨Ï `≥eã≤# `«~åfi`«,
r=#QÆ=∞#OÖ’ =ÚYº"≥∞#ÿ "≥∞Åÿ ∞~å~ÚH˜ KÕ~∞° ==Ù`«∞#fl `«~∞° }OÖ’, <å‰õΩ
ÅaèOz# "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ P^è•ºu‡Hõ LÑ¨^âÕ O◊ !
U =∞O„`ÀÑ¨^âÕ =◊ ¸ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . r=„|ÃÇÏ· ‡HõºO QÆ∞iOz LÑ¨<åº™êezÛ
L^Àƒ^èÅŒ ∞ KÕÜ∞« ÖË^∞Œ . P`«‡x"Õ^#Œ =∞<Õ ÉèHí ãÎ˜ ∂¨ „`åxfl JO`« ã¨~à° O◊ QÍ, ã¨∂\˜QÍ
46 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
„Ñ¨É’kèOzOk J=∞‡=∞‡. JÑ¨Ê\˜#∞Oz J=∞‡=∞‡ ã¨‡~°} KÕã#≤ `«~åfi`Õ q∞QÆ`å
Ñ¨Ó[Å∞ KÕ¿ã"å_çx, „Hõ=∞„Hõ=∞OQÍ J=∞‡=∞‡ ÉÏÉÏÅ JÉè^Ë •xfl „QÆÇÏ≤ OK«@O
"≥Ú^ŒÅ~ÚºOk. D ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’ F J#∞Éè"í åxfl „Ñ¨™êÎqOKåeû LOk.
1989 Ñ¶≤„|=i "≥Ú^Œ\ ˜~ÀA. P ~ÀA |Ç¨ïâß |∞^èŒ"å~°O J#∞
‰õΩO\Ï#∞... <å‰õΩ gH©¡ PÑ¶.π JO`«‰Ωõ =ÚO^Œ∞ ~À*Ë <≥Å r`«O WKåÛ~°∞.
rq`«OÖ’<Õ <å "≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ ãÖáê^Œ# ^•^•Ñ¨ÙQÍ ~°∂. 800/- ÃÑ#· =zÛOk.
¢>xÿ̌ OQÆ∞ HÍ~°}OQÍ [#=iÖ’ "å~°O`«ÑÙ¨ ÃãÅ=Å∞ W=fiÖË^∞Œ . JO^Œ∞Hõx, P
~ÀA =∂„`«O u~°∞Ñü "≥Ú`«OÎ F™êi HõeÜ«∞Éˇ_^» •=∞x x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl.
JÑ¨Ê\’¡ u~°∞Ñü =∞Ç¨g~ü \ÏH©ã∞¨ Z^Œ∞~°∞ãÖ^Œ∞Ö’ F q∞^≥ÃÌ Ñ#· LO_Õ"å_çx
XHõ¯_ç<Õ. "Õ∞#`«Î =∞ik (|∞[˚=∞‡`«ÎÜ«∞º"åà◊§ =∞ik, QÀ‰õΩÅ∞ =∂=∞Ü«∞º
`«=Ú‡_»∞) <Õ#∞O_Õ ~°∂=Ú‰õΩ ^ŒQ~æÆ Ö° ’<Õ LO_Õ"å~°∞. PÜ«∞# ^•fi~å ÃãH· à˜ √◊ §
J^≥HÌ K˜ ÛÕ ëêÑ¨ÙÖ’ F ÃãH· Å˜ ∞ fã¨∞‰õΩx á⁄^Œ∞<Ì flÕ Zxq∞k QÆO@Å‰õΩ |Ü«∞Å∞^Õ~å#∞
u~°∞Ñü Ñ¨@ì} qÇ¨~åxH˜! T~°O`å uiy =∞^è•ºÇ¨ÏflO Ô~O_»∞ QÆO@Å
„áêO`«OÖ’ ÃãH· Å˜ ∞ uiy WKÕÛã≤ ~°∂=ÚH˘KåÛ#∞ HÍ¿ãÑ¨Ù q„âßOu fã¨∞H˘x
Ñ¶ã¨ ìπ ëÈ ã≤x=∂‰õΩ "≥àÏÌ=∞x áê¡#∞.
3.30 „áêO`«OÖ’ "Õ∞#`«Î =∞ik ~°∂=ÚH˜ =KåÛ~°∞. J^≥‰Ì Ωõ fã¨∞‰õΩ#fl
ÃãH· Å˜ ∞ <ÕxOHÍ uiy W=fiÖË^xŒ J^≥HÌ K˜ ÛÕ ëêÑ¨`#« ∞ K≥áêÊ_»@, Hõ#∞HÀ¯\ÏxH˜
=KåÛ~åÜ«∞#. "≥O@<Õ P ëêÑ¨ÙH˜ "≥o§ J`«xH˜ <Õ#∞ uiy WKåÛ#x #K«ÛK≥¿ÑÊ
„Ñ¨Ü«∞`«flO KÕã≤<å J`«#∞ W=fiÖË^Œ<Õ JO@∞<åfl_»∞. HÍ"åÅO>Ë, ilã¨ì~°∞
K«∂ã¨∞HÀ=∞x ^ŒÉÏ~ÚOÑ¨Ù! uiy WzÛ# `«~åfi`« P ilã¨ì~°∞Ö’ ¿Ñ~°∞
H˘>Ë~ì ÚOK«∞HÀ=@O =∞iÛáÈ=@O`À =zÛ# z‰õΩ¯. WHõ ÃÑQ· Í, ÃãH· Å˜ ∞ "≥ÅHÕ^Œ
Zxq∞k =O^ŒÅ∞ W=fi=∞x QÀÅQÀÅ KÕ™ê_»∞. U_»=@"Õ∞ `«‰Ωõ ¯=! ™êÜ«∞O„`«O
^•HÍ >ˇqÿ ∞=fi=∞x |u=∂e ~°∂=ÚH˜ =KÕÛ™ê#∞. =∞#ãÖ`å QÆO^Œ~Q° Àà◊O.
UO KÕÜ∂« Ö’, Z=iH˜ K≥ÑÙ¨ ÊHÀ"åÖ’ áêÅ∞áÈx Ñïã≤u÷ .
~°∂=ÚH˜ ~å=@O PÅã¨ºO PÑ¨ÙHÀÖË#O`« U_»∞Ñ¨Ù. ^è•~åáê`«OQÍ Hõhflà◊√§.
"≥Ú@ì"Ú≥ ^Œ\ ˜ r`«O JÖÏ ^è•~°áÈÜ«∂eû =ã¨∞#Î fl^Œ<Õ xã¨ûÇ¨Ü«∞`«. "≥O@<Õ
J=∞‡=∞‡, P "≥O@<Õ ÉÏÉÏ QÆ∞~°∞HÎ ˘KåÛ~°∞. JO`å ÉÏÉÏ K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï_»x
J=∞‡=∞‡ J#fl^Õ =∞i, WÖÏ<å K«∂ã¨∞HÀ=@O Jx ÉÏÉÏg∞^Œ HÀÑÖ, ~À+Ö.
J=∞‡=∞‡ 47
WHõ¯_» <å QÍ~°O K«∂_»O_ç. W^ŒiÌ H© ™êÜ«∞O„`«O J~Ú^Œ∞ QÆO@Å=~°‰Ωõ >ˇqÿ ∞KåÛ,
P Ö’¿Ñ, ÃãH· Å˜ ∞ ^˘iˆH@∞ì KÕÜ∂« Åx! kO_»∞HÕ^Œ ZÑ¨ÙÊ_»∂ LO_Õ ™ê~ÚÉÏÉÏ
Ñ¨\Ïxfl KÕuÖ’ LOK«∞H˘x U_»∞ã¨∂<Î Õ Hõà√◊ § =¸ã¨∞H˘x x„^ŒáÈÜ«∂.
Z=~À `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞ ÉÏ^Œ∞`«∞#fl K«ÑÙ¨ Ê_»∞. `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞ fã≤ K«∂¿ã,Î "Õ∞#`«Î
=∞ik. JO`«‰õΩ=ÚO^Œ∞ <å Ñïã≤÷u K«∂ã≤ L<åfl_»∞QÍ, ZO`«H© `«Å∞Ñ¨ÙÅ∞
fÜ«∞HõáÈ`«∞O>Ë U"≥∞<ÿ å JÑ¶∂¨ ~Ú`«ºO KÕã∞¨ ‰õΩ<åfl<Õ"∂≥ #x QÍÉè~í å Ñ¨_∞» `«∞<åfl_»∞.
WO`«H˜ q+¨Ü∞« O Uq∞@O>Ë, <Õ#∞ ÃãH· Å˜ ∞ uiy WzÛ# `«~åfi`«, "Õ~Ô =~À
K≥áêÊ ÃÑ@ì‰Ωõ O_® P ÃãH· Å˜ ∞ fã¨∞HÔ àÏ§~°∞@. „Ñ¨`åÑπ ã≤x=∂Ç¨Å∞ |Ü«∞@ D
Ãã·H˜Å∞ ëêÑ¨`«x `«=Ú‡_çH˜ HõxÑ≤¿ãÎ fã¨∞‰õΩ=KåÛ_»@! K«∂ã¨∞‰õΩO>Ë, >ˇÿ=Ú
J~Ú^Œ∞ WOHÍ ^•@ÖÏ!!
<Õ<gÕ ∞ Jaè#= ÉèHí `Îõ ∞« HÍ~å"£∞x HÍ^Œ∞. `å`åºáê\˜ÖÏ¡ [#‡[<å‡O`«~°
|O^èOŒ HÍ~°}OQÍ ÉÏÉÏ =zÛ "Õ∞Å∞ KÕ™ê_»h J#∞HÀ#∞. Hˆ =ÅO J=∞‡=∞‡
WzÛ# XHõ¯ =∂@ HÍ~°}OQÍ, =∞#ã¨∞ qÑ≤Ê KÕã∞¨ ‰õΩ#fl "≥Ú~°Å∞ qx ÉÏÉÏ
Ñ¨~∞° QÔ uÎ =zÛ ã¨Ç¨ Ü«∞O KÕ™ê_»x =∂„`«O K≥ÑÊ¨ QÆÅ#∞.
D ãÖÑ¶∞¨ @##∞ WÑ¨ÙÊ_»∞ fiQÍæ Ñ¨Ù#~å=Ö’Hõ#O KÕã∞¨ ‰õΩO>Ë, <Õ<O≥ `«
=¸~°∞_ö <ç À J~°=ú ∞ø`«∞Ok. Hˆ =ÅO 800 ~°∂áêÜ«∞Å‰õΩ „Ñ¨ÑO¨ K«O `«Å„HÕ^Œ∞
Å~ÚºO^Œx ÉèÏqOKåÖÏ? JO^Œ∞‰õΩ ÉÏÉÏ#∞ J=∞‡=∞‡#∞ xOkOKåÖÏ? KÕã#≤
`«ÑÙ¨ Ê ãïk^Œ=Ì ∞x "åà◊§#∞ xÅnÜ«∂ÖÏ? Uq∞\© JÇ¨ÏOHÍ~°O? ã≤`÷ „« Ñ¨[`˝ «
ã¨ˆ~, HõhãÖQÍ LO_®eû# q"ÕHõO U=∞~ÚºOk? U^Õ"≥∞ÿ<å, W@∞=O\˜
ãÖÑ¶∞¨ @#Å∞ YzÛ`«OQÍ P^è•ºu‡Hõ B#fl`åºxfl ÑïÑ¨Ù+ì̈O KÕ¿ã kâ◊QÍ =∞#Åx
Ñ¨~∞° QÔ uÎOKåe. ÖËHáõ È`Õ, Wq =∞# JÇ¨ÏOHÍ~åxH˜ zÇ¨flÅ∞QÍ q∞yeáÈ`å~Ú.
48 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
`«fiO =¸ÖÏ^è•~° ã≤÷`Àã≤ x`«ºO
Zxq∞^À `«~Q° uÆ Ñ¨sHõÅΔ ∞ J~Ú# `«~åfi`« (1982) J#∞‰õΩO\Ï#∞,
ZÑ¨Ê\˜ÖÏˆQ "Õãq¨ ÃãÅ=Ö’¡ #O_»∂~°∞ "≥àÏ§#∞. J=∞‡=∞‡k KåÖÏ ã¨∞xt`«"∞≥ #ÿ
^Œ$+≤.ì z#fl~å=Ú_ç „¿Ñ~°}`À <Õ#∞ ‰õÄ_® |O_»g∞^Œ ‰õÄ~°∞Û#fl ÉÏÉÏ ÉÁ=∞‡
"Õã,≤ ~°OQÆ∞Å∞ JkÌ, áêÅkä<£ HÍy`«OÖ’ F Ñ¨@OÖÏ KÕã≤ fã¨∞HÔ àÏ§#∞. HÍ¿ãÑ¨Ù
^•x=OHõ K«∂ã≤, ''Xˆ~Üü∞, #∞=Ùfi ÉÁ=∞‡Å∞ HÍ^Œ∞ HÍh, áê@Å∞ „"åÜ«∞~å——
Jx K≥ÑÊ≤ Ok. <å KÕ`∞« Ö’¡ ÉÏÉÏ Ñ¨_¤» J=ã¨÷ K«∂ã≤ Éèií OK«ÖHË õ áÈ~Ú#@∞¡Ok.
P `«~°∞"åu HÍÅOÖ’ Hõq`«Å∞ „"åÜ«∞@O "≥Ú^ŒÅ∞ÃÑ\Ïì#∞. 2013Ö’
'JO`«~åº#O— J<Õ <å Hõq`å ãÖHõÅ#O ‰õÄ_® „Ñ¨K∞« iOKå#∞. ã¨~ˆ , Wk "Õ̂~
q+¨Ü∞« O.
#O_»∂~°∞ "≥o§#Ñ¨ÙÊ_»∞ HõhãÖ XHõ¯ ~À*ˇ<· å, =∂ KÕ`« Ñ¨Ó[ KÕ~ÚOK«
‰õΩO_® uiy ÑÖÑ¨Ö^Ë ∞Œ J=∞‡=∞‡. =ÚO^Œ∞ q<åÜ«∞‰õΩ_çH˜ Ñ¨Ó[, `«~åfi`« ÉÏÉÏ‰õΩ
Jaè¿+HõO, P `«~åfi`« ÉÏÉÏ‰õΩ ëÈ_»â’Ñ¨Kå~°ÑÓ¨ [. JÖÏ F ~ÀA q<åÜ«∞‰õΩ_çH˜
Ñ¨Ó[ KÕ~Úã¨∞Î#flÑ¨ÙÊ_»∞ q<åÜ«∞‰õΩ_ç JëÈì`«Î~°O <Õ#∞ ‰õÄ_® K«^Œ=@O
"≥Ú^ŒÖË™ê#∞. H˘xfl <å=∂Å `«~åfi`« q<åÜ«∞Hõ JëÈì`«Î~°O#∞Oz ÉÏÉÏ
JëÈì`~Î« åxH˜ ^Œ∂Hˆ ™ê#∞, `≥eÜ«∞‰õΩO_®<Õ. J=∞‡=∞‡ QÆ=∞xOz ãïKÕãO≤ k.
Wk XHõ ãÖ^Œ~ƒ° Où QÍ fã¨∞H˘x, q<åÜ«∞‰õΩ_çx „Ñ¨ã#¨ flO KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ =∞O„`«O
K≥ÑÊ¨ =∞x qã≤yOKå#∞. ''=∞O„`«O HÍ^Œ∞QÍh, ~ÀE ™êfl#O KÕã#≤ `«~åfi`« F
=∞_ç|@ì Hõ@∞ìH˘x, aÜ«∞ºÑ≤ÊO_ç, ÉˇÅ¡O`À F LO„_®~Ú KÕã≤ ~ÀE
q<åÜ«∞‰õΩ_çH˜ x"Õ^#Œ KÕÜ∞« =∞x—— K≥ÑÊ≤ Ok. JÑ¨Ê\˜#∞Oz (1982) WÑ¨Ê\˜^•HÍ
J=∞‡=∞‡ 49
^•^•Ñ¨Ù 34 ãÖ=`«û~åÅ #∞Oz KÕã∂¨ <Î Õ L<åfl. JÑ¨Ê\˜H˜ P ã¨ÅÇ¨ z#flÑ≤ÅÅ¡ ‰õΩ
ÉèHí ÉÎ˜ Ïè =# ÃÑOá⁄OkOK«\ÏxH˜ L^ÕtÌ OzOkQÍ JxÑ≤Oz<å, Jn ™ê^è#Œ Ö’
F ÉèÏQÆ=∞x `«~åfi`« `≥eã≤Ok!
''`«fiO =¸ÖÏ^è•~° ã≤`÷ Àã≤ x`«ºO—— Jx â◊$u K≥ÑÊ≤ # ~°ÇÏ¨ ã¨ºO. =¸ÖÏ^è•~°
K«„HÍxH˜ JkèÑu¨ q<åÜ«∞‰õΩ_»∞. =¸ÖÏ^è•~°O K≥`· #« º=O`«O HÍ#O`«=~°‰Äõ
P^è•ºu‡Hõ ™ê^è#Œ Ö’ Ñ¨Ù~ÀQÆu LO_»^∞Œ . |Ç¨ïâß ~åÉ’ÜÕ∞ HÍÅOÖ’ ™ê^è<Œ å
=∂~° æ O Ö’ <å „Ñ¨ " Õ â ßxH˜ Ñ¨ Ù <å^Œ ∞ Å∞ "Õ Ü « ∞ \Ïxˆ H J=∞‡=∞‡ JÖÏ
ãÖHõeÊOzO^Õ"∂≥ Jx JxÑ≤ã∞¨ OÎ k.
1990Ö’ u~°∞Ñü D<å_»∞ `«~åfi`« _èbç ¡ "≥o§ L^ÀºQÆO KÕã∞¨ ‰õΩ<Õ J=HÍâ◊O
=zÛOk. JÑ¨ÙÊ_»∞ J=∞‡=∞‡ Pj~åfi^ŒO fã¨∞HÀ\ÏxH˜ "≥o§#Ñ¨ÙÊ_»∞, ''WOHÍ
ZO`«HÍÅO q<åÜ«∞‰õΩ_çH˜ LO„_®~Ú—— ÃÑ\Ïìe Jx J_çQÍ. HÍ¿ãÑ¨Ù PÖ’zOz
''h‰õΩ HõÅÖ’ U#∞QÆ∞ HõxÑ≤OKÕ^•HÍ ÃÑ_»∞`«∂<Õ LO_»=∞x—— K≥ÑÊ≤ Ok. Z<Àfl™ê~°∞¡
x„^ŒáÈÜÕ∞ =ÚO^Œ∞ J#∞H˘x Ñ¨_∞» ‰õΩ<åfl, U#∞QÆ∞ =∂„`«O 2012-13 ^•HÍ
HõÅÖ’H˜ ~åÖË^∞Œ !
J=∞‡=∞‡ L^ÕtÌ Oz# ãÖHõÖÏÊxH˜, D HõÅ‰õΩ ãÖ|O^èOŒ L#fl^À ÖË^À
`≥eÜ«∞^Œ∞ HÍh, P qz„`«"∞≥ #ÿ HõÅ‰õΩ JO`«‰Ωõ q∞Oz# J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ qâı+¡ } ¨
‰õÄ_® <å q∞„`«∞_»∞ ~°Ñ¸ ¨¶ `«=Î ∞~å=ÙQÍ~°∞ KÕ™ê~°∞.
ã¨∂÷ÅOQÍ HõÅ Uq∞@O>Ë, <Õ#∞ ™êH©ΔÉèí∂`«OQÍ xÅ|_ç L<åfl#∞.
Z^Œ∞~°∞QÍ XHõ U#∞QÆ∞. P U#∞QÆ∞ QÆ∞^ŒOÖ’H˜ XHõ¯™êiQÍ F ã≤OÇ¨ÏO ^Œ∂ã¨∞‰õΩ
áÈ~Ú <À\˜#∞Oz =KÕÛ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕã∞¨ #Î flk. ^•xH˜ ~°ÑÚ¨¶ QÍ~°∞ WzÛ# qâı+¡ } ¨
WÖÏ LOk. ™ê^è•~°}OQÍ ã≤OÇ¨ÏO F „‰õÄ~°[O`«∞=ÙQÍ ÉèÏqã¨∂Î LO\Ï=Ú.
HÍh, ™ê^è<Œ å=∂~°Oæ Ö’ ã≤OÇ¨ÏO P#O^•xH˜, ãÖ`«$Ñ≤HÎ ˜ zÇ¨ÏflO (content-
ment).
J^≥ÖÏQÆO>Ë, „Ñü rqH˜ PÇ¨~°O, x„^Œ, ÉèÜí ∞« O, "≥∞^ÿ ∞Œè #O J<Õq ã¨ÇÏ¨ *Ïu
ã¨ÇÏ¨ ["≥∞#ÿ ^ÕÇÏ¨ ÅHõ} Δ ÏÅ∞. HÍh, ã≤OÇ¨ÏO =∂„`«O PHõe "Õã#≤ Ñ¨ÙÊ_Õ "Õ@‰õΩ
"≥à√◊ `«∞Ok. x„^ŒÖ’ L<åfl U =∂„`«O U=∞~°∞áê@∞ÖËx ÅHõ} Δ O nxH˜ ™⁄O`«O.
ÉèÜ
í ∞« O U =∂„`«=¸ ÖËx XˆH XHõ¯ rq ã≤OÇ¨ÏO. JÖÏˆQ, |∞∞`«∞=Ù ##∞ãïOz
"≥∞^ÿ ∞Œä <åxH˜ ã≤^=úŒ ∞ø`«∞Ok. D ^ÕÇÏ¨ ÅHõ} Δ ÏÅxfl\˜H© Ñ¨ÓiÎQÍ =ºuˆ~HõO W`«~°
50 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
r=ÙÅ∞. |∞kúr=ÙÅ=∞#∞‰õΩ<Õ =∂#=ÙÅO =∞#=¸ JO`Õ! HÍ|\˜,ì rq`«OÖ’
Åaèã∞¨ #Î fl P#O^•xfl J#∞Éèqí ã¨∂Î ãÖ`«$Ñ≤QÎ Í LO@∂ ™ê^è#Œ KÕã∞¨ HÀ"åÅx
PÜ«∞# qâı+¡ O≤ Kå~°∞. x*ÏxH˜, JÑ¨Ê\˜H˜ ~å=Åã≤# „Ñ¨"∂≥ +¨#∞ ~åHõ Jã≤q÷ ∞`«OQÍ
L#fl ~ÀAÅ∞. J@∞=O\˜ ã¨=∞Ü«∞OÖ’ D HõÅ <åHÀ „¿Ñ~°}QÍ xezáÈ~ÚOk.
D ãÖ^Œ~ƒ° Où Ö’<Õ =∞~À q+¨Ü∞« O „Ñ¨™êÎqOKåe. <åºÜ«∞OQÍ ~å=Åã≤#
„Ñ¨"∂≥ +¨#∞ ~åÖË^xŒ =∂ ÉÏã¨∞g∞^Œ u~°Q|Æ _®¤. QÆ∞~°∞=ÙQÍiH˜ ‰õÄ_® K≥ÑÊ≤
ÉÏ^èŒÑ¨_®¤. JO`å qx PÜ«∞# H˘xfl =∂@Å∞ K≥áêÊ~°∞. ''„Ñ¨"≥∂+¨<£ =¿ãÎ
U=∞ø`«∞Ok? "Õ∞<Õ[~ü J=Ù`å~°∞. WOHÍ r`«O H˘kÌQÍ ÃÑ~°∞QÆ∞`«∞Ok. ã¨~ˆ ,
WO`«H˜ g∞‰õΩ ëÈ_»t WKåÛ Hõ^•?—— JÑ¨Ê\˜H˜ HÍh, <å‰õΩ J~°O÷ HÍÖË^∞Œ . U
q^ŒºHÀãÖ H˘xfl HÀ@¡ [#‡Å∞ Z`åÎeû =ã¨∞OÎ ^À, P q^Œº WKåÛ~°∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍ~°∞.
JO`«‰õΩq∞Oz# „Ñ¨"≥∂+¨<å "Õ∞<Õ[~°∞ Ñ¨^Œq? ^•xHÀã¨=∂, <ÕxO`«QÍ
`«Ñ≤OzOk?
U^Õ"∞≥ <ÿ å, PÑ¶ã‘ ∞¨ Ñ¨x g∞^Œ W`«~° „áêO`åÅ‰õΩ "≥àÏ§eû =zÛ<å, <å
|^Œ∞Å∞ <å „j=∞u LO„_®~Ú ÉÏ^èºŒ `« xifiÑ¶∞¨ flOQÍ H˘#™êˆQO^Œ∞‰õΩ `À_®Ê@∞
#Okã¨∂Î LOk.
J=∞‡=∞‡ 51
JYO_» =∞O_»ÖÏHÍ~°O "åºÑÎ̈O ÜÕ∞#
K«~åK«~°O
J=∞‡=∞‡ K≥ÑÊ≤ # P q+¨Ü∂« xfl U =∂„`«O `«ÑÊ¨ ‰õΩO_® „Ñü ~ÀE
=∞#ã¨∂ÊùiQÎ Í PK«iOKÕ"å_çx. J=∞‡=∞‡ K≥ÑÊ≤ O^ŒO>Ë =∞OzˆH Hõ^• J#fl F
^Œ$_è#» =∞‡HõO. PÑ¶ã‘ ∞¨ Ñ¨xg∞^Œ "Õ̂~ Tà◊§‰õΩ "≥o§#Ñ¨ÙÊ_»∞ LO„_®~Ú KÕÜ∞« @O
‰õΩ^Œ~H° áõ È~Ú<å, ‰õÄ_® fã¨∞HÔ àı§ z#fl ÉÏÉÏ Ñ¨\ÏxH˜ =∂„`«O U^À XHõ\ ˜
x"ÕkOKÕ"å_çx. WÑ¨ÙÊ_»∞ K≥ÑÊ¨ É’ÜÕ∞ q+¨Ü∞« O 1994-95 =∞^èºŒ [iyOk.
JÑ¨Ê\˜H˜ <åHÕHÍ ÃÑo§ HÍÖË^∞Œ . JÑ¨ÙÊ_»∞ =∂ PÑ¶ã‘ ∞¨ ^ŒH} Δ̃ _èbç Ö¡ ’ =ãÖ`ü
qÇ¨~üÖ’ LO_Õk. <Õ#∞ LO_Õ á¶ê@ ¡ ∞ `«∂~°∞Ê _èbç Ö¡ ’x Ñ¨\òÑ_¨ Q£ OÆ *ò LO_Õk.
<å‰õΩ KåÖÏ W+ì̈"∞≥ #ÿ Ñ¨à√◊ § J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞, =∂q∞_çÑO¨ _»∞. J~°\ Ñ˜ à¨ √◊ § ^•^•Ñ¨Ù
„ÑüHÍÅOÖ’#∂ ^˘iˆHq HÍ|\˜ì, WO\’¡ ™êì‰õΩÖ’<Õ LO_Õq. L^ŒÜ«∞O
LO„_®~Ú`ÀÉÏ@∞ F J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ ‰õÄ_® <≥"· ^Õ ºŒ OQÍ ÃÑ\˜ì PÑ¶ã‘ ∞¨ ‰õΩ "≥à§ı "å_çx.
D „Ñ¨™ê^•xfl =∞~°∞<å_»∞ L^ŒÜ∞« O PÑ¶ã‘ ∞¨ ‰õΩ "≥à§ı Ñ¨ÙÊ_»∞ u<Õ"å_çx. U ~ÀE
Ñ¨Ó[QÆkÖ’ ^Õ=Ù_ç =ÚO^Œ∞ <≥"· ^Õ ºŒ O ÖË‰Ωõ O_® LO_ÕkHÍ^Œ∞.
JÖÏO\˜ XHõ ~ÀA, PÑ¶ã‘ ∞¨ ‰õΩ "≥à§ı =ÚO^Œ∞ J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ uO^•=∞x
K«∂¿ã,Î Z=~À H˘kÌQÍ u#fl@∞¡QÍ HõxÑ≤OzOk. WOˆH=ÚOk, ÉÏÉÏÜÕ∞ =zÛ
uO@∞<åfl_»#fl P#O^ŒO`À „Ñ¨™ê^ŒOQÍ P J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ u<Õ™ê. JÖÏ ~Ô O_»∞
=¸_»∞ ~ÀAÅ∞ =~°∞ã¨QÍ [iyOk. P "å~åO`«O WO\’¡ LO_ç LO_»Hõ
áÈÜ«ÚO>Ë |Ç¨ïâß JÖÏ<Õ P#O^ŒOQÍ LO_Õ"å_ç<"Õ ∂≥ !
52 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
P â◊x"å~°O K«∂ã≤O^Õq∞@O>Ë, ~ÀE F ZÅ∞Hõ =zÛ <≥"· ^Õ ºŒ OQÍ ÃÑ\˜#ì
J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞x `Àz#O`« ux "≥à√◊ `«∞#flk. XHõ¯™êiQÍ z~åˆHã≤Ok. ^•xH˜`À_»∞
QÆ`« =¸_»∞ ~ÀAÅ #∞Oz ZÅ∞Hõ ZOye KÕã≤# J~°\ ˜ÑÖ_»∞ u<åfl##fl
x[O H˘kÌQÍ Jã¨ÇÏ¨ ºOQÍ JxÑ≤OzOk. WHõ P ~ÀA#∞Oz <≥"· ^Õ ºŒ OQÍ ÃÑ\˜#ì
LO„_®~Ú, J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ P "≥O@<Õ u#@O "≥Ú^ŒÖ™Ë ê#∞. ZÅ∞Hõx WO\˜#∞Oz
`«i"Õ∞¿ã^•HÍ, JÖÏ<Õ KÕÜ∂« Åx xâ◊Û~ÚOK«∞‰õΩ<åfl. ^•x=Å¡ ^Õ=Ù_ç ^ŒQ~æÆ °
<≥"· ^Õ ºŒ O ÖË‰Ωõ O_® áÈ`«∞<åfl Ñ¨\Oì˜ K«∞HÀÖË^∞Œ . JÖÏ F =¸_»∞ ~ÀAÅ∞ QÆ_Kç å~Ú.
<åÅ∞QÀ ~ÀA PÑ¶ã‘ ∞¨ #∞Oz WO\˜H˜ =KÕÛ ^À=Ö’ S.\˜.F. „a_ç̊ ^ŒQ~æÆ °
L#fl „\ÏÑ¶H≤ ± ã≤QflÆ Öò =^ŒÌ ã≤QflÆ Öò HÀãÖ PQÍeû =zÛOk. ã≤QflÆ Öò HÍ‰õΩO_®
áÈb¿ã „\ÏÑ¶H≤ ± HõO„\’Öò KÕã∂¨ Î LO_»@O =Å¡ WOHÍ PÅã¨º=∞ø`«∞#flk. WO`«Ö’
F =Úãë =ºHÎ̃ ^ŒQ~æÆ H° ˜ =zÛ''ÉË\Ï! f<£ k<£¿ã MÏ<å #Ç‘Ï MÏÜ«∂. ‰õΩKü ÃÑ™· ê
^À—— Jx J_çQÍ_»∞. "≥O@<Õ ã¨∞ÊùiOzOk. <Õ#∞ ‰õÄ_® =¸_»∞ ~ÀAÅ#∞Oz
ÉÏÉÏ ^ŒQ~æÆ ° <≥"· ^Õ ºŒ O LOK«@O ÖË^xŒ . XHõ¯™êiQÍ P#O^ŒO "ÕãO≤ k JÖÏ<Õ
JÜ≥∂º Jx ‰õÄ_® JxÑ≤OzOk.
J`«x "Õ+O¨ JK«∞Û aèHÍΔ @#H˜ "≥à√◊ `«∞#fl ÉÏÉÏ á¶⁄\’Ö’ L#fl@∞¡QÍ<Õ
LOk. <≥ugÎ ∞^Œ #∞Oz Éè∞í *ÏÅ∞ ^•@∞`«∞#fl F QÀ<≥Ñ\¨ Ïì, KÕuÖ’ F Ö’\Ï.
=zÛ# =ºH˜Î ÉÏÉÏ<Õ JÜ«ÚºO\Ï_»<Õ J#∞=∂#O ‰õÄ_® HõeyOk. J~Ú<å
K«∂_»O_ç ^Ò~åƒùQºÆ O. ZHõ¯_À =¸Å =∞~À J#∞=∂#O! *Ë|∞Ö’ ^•^•Ñ¨Ù J~Ú^Œ∞
=O^ŒÅ∞ L<åfl, Ñ≤ã<≤ åi`«#O`À Ñ¨k~°∂áêÜ«∞Å∞ fã≤ J`«x _»ÉÏƒÖ’ "Õ™ê.
H˘xfl Hõ} Δ ÏÅ `«~åfi`« `≥e"˘zÛOk. <å Ñ≤ã<≤ åi`«<åxH˜ <åˆH ã≤Q˘æzÛ ^ŒQ~æÆ Ö° ’<Õ
P =Úã¨Å`«#∞ L<åfl_Õ"∂≥ Jx K«∂™ê. "≥#H˜¯ uiy K«∂ã¨∂Î J`«#∞ ~À_»∞¤
^•@@O, WHõ¯_» áÈbã¨∞ =∂‰õΩ ã≤QflÆ Öò W=fi@O XˆH™êi [iQÍ~Ú.
ZO`« qz„`«"∂≥ QÆ=∞xOK«O_ç. JÖÏ =zÛ _»|∞ƒÅ∞ J_çyOk ÉÏÉÏ
JÜ«ÚºO\Ï_»<Õ J#∞=∂#"Õ∞ HõeyOk HÍh, =zÛOk ÉÏÉÏÜÕ∞ J#fl #=∞‡HõO
HõÅQÆÖ^Ë ∞Œ . Zxfl ãÖ=`«û~åÅ∞ Ñ¨Ó[Å∞ KÕã<≤ å, ™ê^è#Œ Å∞ KÕã<≤ å P #=∞‡HõO
ÖË#Ñ¨ÙÊ_»∞ J=hfl =º~°"÷ ∞Õ Hõ^•! z`«OÎ ÉÏÉÏg∞^Œ, ÉèHí Î̃ J~°\ Ñ˜ O¨ _»∞ g∞^Œ L#fl
<å Ñïã≤u÷ H˜ ##∞fl <Õ#∞ HõqΔ ∞OK«∞HÀÖËHáõ ÈÜ«∂. Ñ¨k ~°∂áêÜ«∞Å∞ WzÛ#O^Œ∞‰õΩ
P#OkOKåÖÏ, Ñ¨k ~°∂áêÜ«∞ÖË W=fiQÆey#O^Œ∞‰õΩ ã≤Q∞Æ æ Ñ¨_®ÖÏ! ãÖáêkã¨∞#Î fl
J=∞‡=∞‡ 53
„Ñü ÃÑ™· ê PÜ«∞# ÃÑ\ì̃# aè̂H,Δ J~Ú<å PÜ«∞#‰õΩ W=fi\ÏxH˜ =∞#ã¨¯iOK«Hõ
áÈ=@O Uq∞\˜ ! [#‡ ã¨ O ™ê¯~åÅ∞ WÖÏ<Õ LO\ÏÜÕ ∞ "≥ ∂ ! =∞#Åx
ãÖã¨¯iOK«\ÏxH˜ ÉÏÉÏ ÃÑ>Ëì Ñ¨sHõÖΔ "Ë ∂≥ !
=∞m§ 'JO`å ÉÏÉÏÜÕ∞ K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞— J#fl J=∞‡=∞‡ QÆ∞~°∞HÎ ˘zÛOk.
ZO^Œ∞‰õΩ K«∂ã¨∞HÀ_»∞? J=∞‡=∞‡ =∂\Ï =∞*ÏHÍ? <Õ#∞ KÕã≤# `«Ñ¨ÙÊ
ãïk^ŒÌ\ÏxH˜ #_»∞K«∞‰õΩO@∂ =zÛ# P ÉÏÉÏ WÑ¨Ê\˜H© Hõà◊§‰õΩ Hõ\ ˜ì#@∞¡
HõxÑ≤ã∂¨ <Î Õ LO\Ï_»∞.
'JYO_»=∞O_»ÖÏHÍ~°O "åºÑÖÎ ÜÕ∞# K«~åK«~O° I `«`Ê« ^ŒO ^Œi≈`Õ# `«Ãã‡Â N
QÆ∞~°"Õ #=∞óII— J#O`«=Ú, JYO_»=Ú J~Ú# ã¨$+≤Öì ’x HõkÖË „áê}˜Ö’#∞,
=ã¨∞=Î ÙÖ’#∞, Hõ^ÅŒ x „áê}˜Ö’#∞, =ã¨∞=Î ÙÖ’#∞ LO_Õ „|Ç¨Ï‡ Ü≥ÚHõ¯ x*Ïxfl
`≥e¿Ñ QÆ∞~°∞=Ù‰õΩ <å #=∞™ê¯~°=ÚÅ∞.
54 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
Dâß"åã¨º q∞^ŒQ∑O ã¨~°fiO
Jk 1992= ãÖ=`«û~°O J#∞‰õΩO\Ï#∞. J=∞‡=∞‡ Ñ¨~=° ∞Ñ¨kOK«\ÏxH˜
^•^•Ñ¨Ù XHõ ãÖ=`«û~°O =ÚO^Œ\ ˜ ãÖQÆu. ëê"åÖˇãπ J<Õ eHõ¯~ü HõOÃÑhÖ’
L^ÀºQÆO KÕã∂¨ ,Î _èbç Ö¡ ’x [#H±ÑÙ¨ iÖ’ LO@∞#fl ~ÀAÅ∞. HõOÃÑh "åºáê~°O
U =∂„`«=¸ ãïQÍ ÖË^∞Œ . L^ÀºQÆÉ„íè ^Œ`« „Ñ¨âßfl~°H÷ Oõ QÍ L#fl Ñïã≤u÷ . "Õ̂~
L^ÀºQÍxH˜ „Ñ¨Ü∞« `«flO KÕã∞¨ #Î fl ã¨=∞Ü«∞O ‰õÄ_®. ÃãÅ=Ù~À*ˇ#· F â◊x"å~°O
L^ŒÜ∞« O D PÖ’K«#Å`À Uq∞ KÕÜ∂« Ö’ k‰õΩ¯`ÀK«x ã≤u÷ Ö’ ™ê~ÚÉÏÉÏ‰õΩ
"≥Ú‰õΩ¯‰õΩ<åfl. Ñïã≤`÷ ∞« Å∞ K«H¯õ |_®Åx, JO^Œ∞‰õΩQÍ#∞ =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ∞
<åÔHO`À W+ì̈"∞≥ #ÿ =∂q∞_çÑà¨ √◊ § =kÖËÜ∂« Åx x~°~‚ ÚOK«∞‰õΩ<åfl. D "≥Ú‰õΩ¯‰õΩ
J#∞QÆ∞}OQÍ, JÑ¨Ê\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ Éˇ@ · ‰õΩ "≥o§ XHõ H˜Ö’ =∂q∞_çÑà¨ √◊ § (=¸_»∞
Ñ¨à√◊ § =KåÛ~Ú) H˘x, =∂ WO\˜H˜ ^ŒQ~æÆ Ö° ’x F QÆ∞~°∞^•fi~å P=~°}Ö’ ‰õÄ~°∞Û#fl
F =Úã¨ÖÏq_»‰Ωõ WzÛ WO\˜H˜ =KåÛ#∞. JÑ¨Ê\˜H˜ P q+¨Ü∞« O JHõ¯_ç`À
=Úyã≤Ok. <Õ#∞ ~˘\©<£ WO\˜Ñx¨ Ö’ x=∞QÆfl=∞Ü«∂º.
F <åÅ∞QÆ∞ ~ÀAÅ `«~åfi`« QÆ∞O@∂~°∞ #∞O_ç J=∞‡ L`«~Î O° =KÕÛ^•HÍ
Jã¨Å∞ P =∂q∞_çÑO¨ _»¡ q+¨Ü∞« "Õ∞ QÆ∞~°∞ÖÎ ^Ë ∞Œ . J=∞‡ „"åã≤# L`«~Î O° ™ê~åOâ◊O
Uq∞@O>Ë, P â◊x"å~°"∞Õ , z<åfl=∂‡ "åo§O\’¡ L#fl J=∞‡=∞‡#∞ K«∂¿ãO^Œ∞‰õΩ
J=∞‡ á⁄#∂fl~°∞ "≥o§Ok. F J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ ã¨=∂kè J=ã¨Ö÷ ’ L#fl J=∞‡=∞‡,
L#fl@∞¡O_ç ''X¿ã~Ú x=∂‡Üü∞! <Õ#∞ _èbç H¡ ˜ "≥àÁ§KåÛ—— J#flk@. =∂ J=∞‡
(x~°‡Å)#∞ =Ú^Œ∞QÌ Í x=∂‡Üü∞ Jx Ñ≤eKÕk J=∞‡=∞‡. J=∞‡=∞‡ U^À J^Œ∞ƒùÒ«
KÕÜ∞« É’`«∞#fl^Œx J=∞‡‰õΩ J~°=÷ ∞~ÚºOk. ''ã¨~ˆ "≥àÏ§=ÙQÍh, H˜+Qì≤ Í_»∞ ZÖÏ
J=∞‡=∞‡ 55
L<åfl_»∞—— Jx J=∞‡ J_çyOk. =∂ WO\’¡ JO^Œ~∂° ##∞fl H˜+ì≤ Jx Ñ≤Å∞™êÎ~∞° .
''"å_ç̂HO, ÉÏQÍ<Õ L<åfl_»∞. <å‰õΩ =¸_»∞ =∂q∞_çÑà¨ √◊ § WKåÛ_»∞ `≥Å∞™ê?——
Jx K≥ÑÊ≤ O^Œ@ J=∞‡=∞‡. J=∞‡ T~°∞HÀ‰õΩO_®, ''"å_»∞ =∂q∞_çÑà¨ √◊ § W¿ãÎ
ux =KåÛ"å? #∞=Ùfi "å_çHˆ g∞ W=fiÖË^•?—— Jx J_çyOk. ''ZO^Œ∞‰õΩ W=fiÖË^∞Œ ,
PO[<ÕÜ∞« ™êfiq∞ ÖÏÔH\ò WKåÛQÍ!—— J#flk@ J=∞‡=∞‡!
J=∞‡=∞‡#∞ JÑ¨Ê\˜Hˆ F =∞Ç¨Ü≥∂yxQÍ ÉèÏqOKÕ <å‰õΩ, J=∞‡=∞‡ <å
^ŒQ~æÆ #° ∞O_ç =∂q∞_çÑà¨ √◊ § fã¨∞‰õΩ#fl q+¨Ü∞« O K≥ÑÊ≤ <å Pâ◊Û~°ºO HõÅQÆÖ^Ë ∞Œ
HÍh, ÖÏÔH\ò q+¨Ü∂« xH˜ =KÕÛãïH˜ Ñ¨@Öì xË P#O^ŒO HõeyOk. x*ÏxH˜, P
â◊x"å~°"∞Õ , WO\˜H˜ uiy =zÛ# `«~åfi`«, áê`« ™ê=∂#O`å fã≤ â◊√„ÉèOí
KÕã∞¨ ‰õΩO@∞O>Ë, <Õ#∞ _èbç H¡ ˜ =zÛ# H˘`«ÖÎ ’¡ QÆ∞O@∂~°∞ #∞Oz `≥K∞« Û‰õΩ#fl =∂
~°=∞Hõ¯ ã¨∂\òHˆ ã¨∞ HõxÑ≤OzOk. Ñ¨xÖ’Ñ¨xQÍ, P ã¨∂\òHˆ ã¨∞ ‰õÄ_® ã¨~∞° `Ì ∞« O>Ë,
=∂ JHõ¯ z#flÑ¨ÙÊ_»∞ XO\’¡ ÉÏQÀÖËHáõ È`Õ J=∞‡=∞‡ WzÛ# ~åy`À KÕã#≤
PO[<ÕÜ∞« ™êfiq∞ ÖÏÔH\ò HõxÑ≤OzOk. JÖÏ ã¨∂\òHˆ ã¨∞Ö’ =^ŒÅ@O ^ÕxHõx,
Jk fã¨∞H˘x "≥∞à’§ Hõ@∞ì‰Ωõ <åfl!!
Jã¨Å∞ D ãÖÑ¶¨∞@# ˆH=ÅO Ü«∂^Œ$zÛùHõ=∞x H˘>ËìÜ«∞QÆÅ=∂?
P^è•ºu‡HõOQÍ <åÖ’ Z<≥fl<Àfl =∂~°∞ÊÅ‰õΩ D ãÖÑ¶∞¨ @# `À_»Ê_çOk. <Õ#∞
"Õ¿ã „Ñü J_»∞QÆ∞Ö’#∞, uiˆQ „Ñü=∞Å∞Ñ¨ÙÖ’#∞ `À_»∞ L<åfl#O@∂ J=∞‡=∞‡
<å‰õΩ WzÛ# #=∞‡HõO Wk. Hõhã¨=∂„`«OQÍ<≥<· å q∞ye L#fl J#∞=∂<åÅ∞
Ñ¨\ÏÑÖK«Å∞ KÕã#≤ ãÖ^Œ~ƒ° Où Wk. =∞iO`« Hõi#î "≥∞#ÿ P^è•ºu‡Hõ=∂~åæxH˜
##∞fl ã¨#fl^ŒOú KÕã#≤ Ñ¨~fi° k#O Wk.
"≥Ú^Œ@ =¸_»∞ ãÖ=`«û~åÅ∞ J#∞‰õΩ<åfl, ZÑ¨Ê\˜HÑõ Ù¨ Ê_»∞ „Ñü ãÖ=`«û~°O
=∂q∞_çÑ¨à◊§x =kÖËÜ«∞@O [iyOk. ^•^•Ñ¨Ù 22 ãÖ=`«û~åÅ `«~åfi`«,
2014Ö’ =∂ QÆ∞~°∞=ÙQÍ~°∞ „Ñ¨`ÕºHõOQÍ u#=∞x =∂q∞_çÑ¨à◊√§ KÕuÖ’
ÃÑ\˜#ì Ñ¨Ê\˜#∞O_ç D nHõΔ q~°q∞OK«@O [iyOk.
D qâ◊fi=∞O`å Dâ◊fi~°∞x x"åã¨=∞x 'Dâß"åã¨º q∞^ŒQO∑ ã¨~fi° O Ü«∞u¯OK«
[QÆ`åºO [QÆ`ü— J<Õ LÑ¨x+¨^•fiHõºO K≥|∞`«∞#fl ã¨`«ºO ‰õÄ_® W^Õ<Õ"≥∂!
=∞Ç¨Ü≥∂yxQÍ J=∞‡=∞‡ ã¨~fi° "åºÑ¨H`õ fi« O J#∞Éè=í Ñ¨Ó~°fiHõOQÍ `≥eã≤Ok.
❂
56 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
=∞$`Àº~å‡ J=∞$`«OQÆ=∞Ü«∂
=¸_»∞ <åÅ∞ˆQà◊§ „H˜Ò« ãÖQÆ`∞« eq. ™ê^è#Œ Ö’ H˘xfl W|ƒO^Œ∞Å∞
Z^Œ∞~Ô <· å~Ú. KåÖÏ=~°‰Ωõ P W|ƒO^Œ∞Å∞ QÆ∞~°∞=ÙQÍi`À K≥ÑÙ¨ ÊHÀ=@O PÜ«∞#
ã¨∂zOz# „Ñ¨HÍ~°O "å\˜x JkèQqÆ ∞OK«@O [iˆQk. ~Ô O_»∞ ã¨=∞ã¨ºÅ∞ =∂„`«O
J=∞‡=∞‡‰õΩ x"ÕkOK«∞‰õΩ<åfl#∞. "å\˜Ö’ "≥Ú^Œ\ ˜ ã¨=∞ã¨º‰õΩ ã¨=∂^è•#OQÍ
XHõ ~å„u HõÅÖ’ HõxÑ≤Oz #O_»∂~°∞ "≥o§ „j^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« ™êfiq∞H˜, „jHõ$+¨μ_‚ Hç ˜
Jaè¿+HõO KÕÜ∞« =∞x K≥ÑÊ≤ Ok.
<å‰õΩ KåÖÏ Pâ◊Û~°ºO "ÕãO≤ k. ZO^Œ∞HõO>Ë, <å‰õΩ `≥eã≤#O`«Ö’ #O_»∂~°∞
=∞Ok~°OÖ’ q<åÜ«∞‰õΩ_ç q„QÆÇ¨ÏO, ÉÏÉÏ q„QÆÇ¨ÏO, áê^Œ∞HõÅ∞ `«Ñ≤ÊOz
^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« ™êfiq∞, „jHõ$+¨μ_‚ ∞» ÖË~∞° . J^Õ q+¨Ü∞« O, F~ÀA á¶È#∞Ö’ J=∞‡`À
„Ñ¨™êÎqOKå#∞. JÑ¨ÙÊ_»∞ J=∞‡ K≥ÑÊ≤ # #O_»∂~°∞ qâıëêÅ∞ q#fl `«~åfi`« Pâ◊Û~°ºO,
P#O^ŒO`À `«aƒ|ƒÜ«∂º#∞. J=∞‡=∞‡ <å‰õΩ HõÅÖ’ ã¨∂zOz# Ñïëê¯~åxH˜
H˘xfl <≥ÅÅ=ÚO^Œ∞, #O_»∂~°∞ ™ê~ÚÉÏÉÏ =∞Ok~°O Z^Œ∞~°∞QÍ F
HõàÏº}=∞O@ÑÖÖÏ ÃÑ^ŒÌ<å#flQÍ~°∞ (H©.âı. J#flO~åA ~å=∂~å=ÙQÍ~°∞)
Hõ\Oì˜ Kå~°@! JO^Œ∞Ö’ „j^Œ`åÎ„`ÕÜ∞« ™êfiq∞, „jHõ$+¨μ_‚ ç q„QÆÇ¨ Å∞ ‰õÄ_® ÃÑ\Ïì~@° .
P "≥O@<Õ #O_»∂~°∞ "≥o§ ÃÑ^ŒÅÌ J#∞=∞u fã¨∞H˘x H˘`«QÎ Í Hõ\ #ì̃ P
=∞O@áêxfl `≥iz K«∂¿ã,Î q„QÆÇ¨ Å∞ ^Œ∞=Ú‡ H˘@∞ì‰Ωõ áÈ~Ú HõxÑ≤OKå~Ú.
Z=~°∂ LÑ¨Ü∂≥ yOK«Hõ áÈ=@O`À P =∞O@ÑÖ =¸ã≤"Ü Õ ∞« |_ç L#fl^Œ@!
<Õ#∞ "≥o§# ~À*Ë `åàÏÅ∞ fã≤ â◊√„ÉèÑí ~¨ K° @ « O [iyOk!
J=∞‡=∞‡ 57
qz„`«O Uq∞@O>Ë, J=∞‡=∞‡ HõÅÖ’ Hõ#|_ç#Ñ¨ÙÊ_»∞ Z<Àfl q+¨Ü∂« Å∞
K≥ÑÊ≤ #@∞¡ =∂„`«"∞Õ QÆ∞~°∞OÎ @∞Ok. HÍh, x„^ŒÖzË # `«~åfi`«, =∞#ÔHO`«=~°‰Ωõ
J=ã¨~°"≥∂ JO`«=~°ˆH QÆ∞~°∞ÎO@∞Ok! JÖÏ<Õ, =∞~À ã¨=∞ã¨º J=∞‡=∞‡‰õΩ
x"ÕkOK«∞‰õΩ<åfl#∞. ^•xH˜ J=∞‡=∞‡ K«∂Ñ≤# Ñïëê¯~°O J^Œ∞ƒù`«=∞<Õ
K≥ÑÙ¨ ÊHÀ=K«∞Û.
J=∞‡=∞‡ K≥ÑÊ≤ # Ñïëê¯~°O KåÖÏ JO>Ë KåÖÏ ã≤OÑ¨ÙÖò! #O_»∂~°∞ "≥o§
~åÑ¶¨∞=Ü«∞º#∞ HõÅ==∞x K≥Ñ≤ÊOk. <Õ#∞ ‰õÄ_® U^À `≥eã≤#@∞¡QÍ, g~°
~åÑ¶∞¨ =Ü«∞º<å Jx J_çy`Õ, J=Ù#∞ Jx |^Œ∞ezÛOk. x„^Œ=∞`«∞Î =ke#
`«~åfi`«, J=∞‡=∞‡ K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∂« Ö’¡ ~åÑ¶∞¨ =Ü«∞º =~°‰Ωõ `«ÑÊ≤ Oz WOˆHg∞
QÆ∞~°∞‰Î Ωõ ~åÖË^∞Œ . D ~åÑ¶∞¨ =Ü«∞º Z=~°∞? PÜ«∞#H˜ <å ã¨=∞ã¨ºH˜ ãÖ|O^èOŒ
Uq∞\˜? PÜ«∞#`À UO =∂\Ï¡_®e? U=∞x J_»QÍe? Jhfl ãÖ^ÕÇ¨ ÖË! „j
`å_ÕÑe¨ ¡ ~åÑ¶∞¨ =âß¢ãQÎ≤ Íi QÆ∞iOz J~Ú`Õ q<åfl#∞. PÜ«∞#<Õ K«O^ÀÅ∞ âß¢ãQÎ≤ Í~°∞
Jx Ñ≤eKÕ"å~°∞. PÜ«∞# XHõ ã≤^ÑúŒ Ù¨ ~°∞+¨μ_»∞. P =∞^èºŒ K«O^ÀÅ∞Ö’x |O_»Å=∞‡
QÆ∞_ç K«∂ã≤ ~°=∞‡x ‰õÄ_® z#fl=∂=∞Ü«∞º K≥a`Õ "≥o§=KåÛ=Ú. =∞i DÜ«∞#
QÆ∞iOK≥`· ,Õ #O_»∂~°∞Ö’ HõÅ==∞x ZO^Œ∞‰õΩ K≥|∞`«∞Ok J<Õ q+¨Ü∞« O J~°O÷
HÍÖË^∞Œ .
P `«~åfi`« H˘xfl ~ÀAÅˆH QÆ∞O@∂~°∞ "≥à§◊ @O `«@ã≤O÷ zOk. J=∞‡‰õΩ
D q+¨Ü∞« O qÑ¨ÙÅOQÍ K≥ÑÊ≤ , D ~åÑ¶∞¨ =Ü«∞º Z=~°∞ Jx J_çQÍ. J=∞‡
K«∂KåÜ«∞QÍ K≥ÑÊ≤ Ok HÍh YzÛ`«OQÍ K≥ÑÊ¨ ÖËHáõ È~ÚOk. ÃÑ^Œ=Ì ∂=∞Ü«∞º#∞
J_çy`Õ |Ç¨ïâß `≥e¿ã J=HÍâ◊O LO@∞O^Œx J=∞‡ K≥Ñ≤ÊOk. z=iH˜
ÃÑ^Œ=Ì ∂=∞ÜÕ∞º K≥áêÊ~°∞ D ~åÑ¶∞¨ =Ü«∞ºQÍi QÆ∞iOz. #O_»∂~°∞Ö’ t"åÅÜ«∞O
Ñ¨H¯õ # DÜ«∞# LO_Õ"å~°@! D ~åÑ¶∞¨ =Ü«∞ºQÍ~°∞ ã≤káú ⁄Ok# XHõ Ü≥∂y
Jx, Ü≥∂QÆ™ê^è#Œ Ö’ J`«∞º#fl`«ãu÷≤ H˜ KÕi#"å~°∞QÍ PÜ«∞# QÆ∞iOz P ~ÀAÖ’¡
K≥Ñ¨ÙÊ‰õΩ<Õ"å~°x, JÖÏ<Õ D ~åÑ¶¨∞=Ü«∞ºQÍiH˜, J=∞‡=∞‡"åà◊§ J`«ÎQÍiH˜
Ü≥∂QÆÑ~¨ "° ∞≥ #ÿ K«~Û° Å∞ KåÖÏ [iˆQ=@!
XHõ Pk"å~°O á⁄^Œ∞Ì<Õfl QÆ∞O@∂~°∞ #∞O_ç |Ü«∞Å∞^Õi, `˘q∞‡k
QÆO@ÅHõÖÏ¡ #O_»∂~°∞ KÕ~å=Ú. JO`« á⁄^Œ∞<Ì flÕ "≥o§<å, qz„`«OQÍ ™ê~ÚÉÏÉÏ
=∞Ok~°O `åà◊O ÃÑ\ì̃ LOk. JHõ¯_» L#fl"åà◊§#∞ J_çy`Õ, Ñ¨Ó*ÏiQÍiH˜
58 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
U^À Ñ¨x LO_ç QÆ∞O@∂~°∞ "≥àÏ§~°x K≥áêÊ~°∞. Z=i ^ŒQ~æÆ å =∞~À `åà◊OK≥q
ÖË^∞Œ . WHõ KÕ¿ã^Õ=ÚO^Œx, ÉÏÉÏx |Ü«∞@#∞O_Õ ^Œi≈Oz ~åÑ¶∞¨ =Ü«∞ºQÍi
QÆ∞iOz JHõ¯_ç"åix J_»∞QÆ∞`«∂ "≥àÏ§O. ÉÏÉÏ =∞Ok~°O L#fl J^Õ gkèÖ’
H˘kÌ^∂Œ ~°OÖ’ áê`«t"åÅÜ«∞O LOk. P QÆ∞_çÑH¨ ¯õ <Õ, XHõ P„â◊=∞O LOk. P
P„â◊=∞OÖ’ ~åÑ¶∞¨ =Ü«∞ºQÍik, PÜ«∞# ‰õΩ=∂~°∞_çk ~Ô O_»∞ q„QÆÇ¨ Å∞ LOz
~åÑ¶∞¨ =Ü«∞ºQÍi =∞#∞=∞_»∞ Ñ¨Ó[Å∞ x~°fiÇ≤Ïã¨∞<Î åfl~°∞. JHõ¯_Õ, HÍ¿ãÑ¨Ù ^è•º#OÖ’
‰õÄ~˘Ûx, ZO^Œ∞‰õΩ ZÖÏ DÜ«∞# ^Œ~≈° <åxH˜ =zÛOk PÜ«∞#‰õΩ K≥ÑÙ¨ ÊH˘x
uiy =KÕÛ™ê=Ú.
U^Õ"∞≥ <ÿ å, =∞~À™êi K«O^ÀÅ∞ "≥o§, „j âß¢ãQÎ≤ Íi QÆ∞iOz "åHõ|∞ KÕÜ∂« e
Jx ‰õÄ_® LOk.
J=∞‡=∞‡ 59
H˜+≤¯O^èŒHÍO_»
1978 <å\˜ ãÖQÆu. <Õ#∞ QÆ∞O@∂~°∞ bÖÏ=∞Ç¨ÏÖò ^ŒQÆæ~° L#fl
=Úxã≤ÑÖ¨ ò ã¨∂¯Ö’¡ J~Ú^À `«~Q° uÆ Ö’ L<åfl#∞. =∂ ÃÇÏ_®‡ãì̈~ü „á¶êOH©<¡ Q£ Íˆ~
=∂ HÍ¡ã∞¨ \©K~« ∞° ‰õÄ_®. <åÅ∞QÆ∞ QÆ^∞Œ Å∞, Kå=_ç, ÃÑ#· ÃÑO‰õΩÅ`À HõÑÙ¨ Ê.
„Ñü QÆkH˜ ~Ô O_»∞"≥Ñ· Ù¨ ÖÏ ÃÑ^ŒÃÌ Ñ^ŒÌ H˜\ H˜ Å© ∞. ã¨∂¯Å∞ K«∞@∂ì K≥@`¡ À xO_ç
LO_Õk. JÖÏˆQ, P_»∞HÀ\ÏxH˜ ã¨∂¯Å∞ Éè=í #O K«∞@∂ì É’Öˇ_O» `« ã¨Å÷ O. Jxfl
„Ñ¨É∞íè `«fiáê~îâ° ßÅÅÖÏQÍ<Õ =ÚiH˜‰Äõ ÑÖÖÏ LO_Õk. ã¨∂¯Å∞ |Ü«∞@ ÃÑ^ŒÌ =ÚiH˜
HÍÅ∞=. ‰õΩHõ¯Å∞, ÑÖ^Œ∞Å`À P ã¨∂¯Å∞ ~À_»∞¤ ‰õÄ_® cÉè`í û« OQÍ LO_Õk.
ã¨∂¯Å∞, P=~°} ZÖÏ L<åfl JHõ¯_ç \©K«~°∞¡ KåÖÏ=~°‰õΩ J#∞#Ü«∞OQÍ<Õ
LO_Õ"åà◊√§. JO^Œ∞Ö’#∂, „á¶êOH©¡#∞ =∂ã¨ì~°∞QÍ~°O>Ë =∂‰õΩ „Ñ¨`ÕºHÕz
Jaè=∂#O ‰õÄ_®.
P ~ÀA, ã¨∂¯Å∞ P=~°}Ö’H˜ HÀ`«∞Å∞ =KåÛ~Ú. =∂™êì~∞° QÍ~°∞ "≥O@<Õ
QÆ=∞xOz HÍ¡ã¨∞Ö’ L#fl =∞=∞‡ÅflO^Œih ÉèíÜ«∞Ñ¨_»=^ŒÌx ^è≥·~°ºO K≥|∞`«∂,
*Ï„QÆ`ÅÎ« ∞ K≥|∞`«∞<åfl~°∞. XHõ"àÕ ◊ HÀ`«∞Å∞ Ö’ÑëH˜ =zÛ<å Z=fi~°∂ ‰õÄ~°∞Û#fl
KÀ@∞#∞Oz Hõ^ŒÖÁ^ŒÌx, JÑ¨ÙÊ_»∞ "å@O`«@ J"Õ "≥o§áÈ`åÜ«∞x PÜ«∞#
K≥áêÊ~°∞. z=iH˜ PÜ«∞# J#∞‰õΩ#flO`å J~ÚºOk. XHõ HÀu ã¨~åãï =∂
HÍ¡ã∞¨ Ö’H˜ =KÕÛã≤Ok. JÑ¨Ê\˜^•HÍ, =∂™êì~∞° QÍ~°∞ K≥ÑÊ≤ # q+¨Ü∂« Åhfl |∞kúQÍ
qO@∞#fl Ñ≤ÅÅ¡ O`å XHõ¯ L^Œ∞@∞# ÖËz =∂™êì~∞° QÍ~°∞ #∞OK«∞#fl É’~°∞"¤ Ñ·≥ Ù¨ ‰õΩ
"≥o§áÈÜ«∂~°∞. <Õ<˘Hõ¯_ç<Õ Hõ^ŒÅ‰õΩO_® ‰õÄ~°∞Û<åfl#∞. =∞#ã¨∞Ö’ a`«∞‰õΩ
a`«∞‰õΩ=∞O@∂<Õ LOk. <≥=∞‡kQÍ XHõ HÀu <å ^ŒQ~æÆ H° ˜ =zÛ, <≥u#Î KÕ~Ú
60 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
ÃÑ\Õì k. UO KÕÜ∂« Ö’ `≥eÜ«∞Hõ Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® "≥∞^ŒÅ‰õΩO_® JÖÏ<Õ ‰õÄ~°∞Û<åfl.
Z^Œ∞~°∞QÍ =∂™êì~∞° QÍ~°∞ HõOQÍ~°∞Ñ¨_áç È`«∞<åfl~°∞. P HÀu UO KÕã∞¨ OÎ ^À Jx
ÉèÜí ∞« O ÉèÜ í ∞« OQÍ K«∂ã¨∞#Î fl@∞¡ JxÑ≤OzOk. ^•^•Ñ¨Ù F x=Ú+Ö `«~åfi`«
HÀu "≥o§áÈ~ÚOk.
XHõ¯™êiQÍ TÑ≤i Ñ‘Å∞ÛH˘x, J^•@∞# <å ^ŒQ~æÆ H° ˜ =KåÛ~°∞ =∂ã¨~ì ∞° QÍ~°∞.
''U~å z\©ì! (PÜ«∞# <å‰õΩ ÃÑ\ì̃# =Ú^Œ∞Ì ¿Ñ~°∞ z\ì̃) JO^Œ~°∂ Ñ¨~°∞ÔQuÎ
J@∞"≥Ñ· Ù¨ ‰õΩ "≥à,Îı #∞"˘fiHõ¯_ç"Õ JÖÏ ZO^Œ∞‰õΩ ‰õÄ~°∞Û<åfl=x—— =∞O^ŒeOÑ¨ÙQÍ
J_çQÍ~°∞ PÜ«∞#. ''g∞ˆ~ K≥áêÊ~°∞ HõÔŒ _ç, Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® ‰õÄ~°∞ÛO>Ë J^Õg∞
KÕÜ∞« ^Œx—— Jx <å ã¨=∂^è•#O. L#flÑ¨àÏ#, ##∞fl H“yeOK«∞H˘x PÜ«∞#
U_ÕÛ™ê~°∞. JÑ¨Ê\˜ <å =Ü«∞ã¨∞‰õΩ PÜ«∞# ÉèÜ í ∞« Ñ¨_ç U_®Û~°#∞‰õΩ<åfl HÍh, P
Hõ h flà◊ √ § <Õ # ∞ PÜ« ∞ # =∂@g∞^Œ K« ∂ Ñ≤ # #=∞‡HÍxfl Pj~° fi kOz#
J=∞$`«aO^Œ∞=ÙÅx JÑ¨Ê\˜H˜ `≥eÜ«∞^Œ∞.
Jã¨b q+¨Ü∞« O ZO^Œ∞‰õΩ K≥áêÊeû =zÛO^ŒO>Ë, D Hõ^‰Œä Ωõ H˘ã¨"∞≥ ~°∞Ñ¨ÙQÍ
J=∞‡=∞‡ <å‰õΩ KÕã#≤ LÑ¨^âÕ O◊ Uq∞@#flk `≥eÜ«∂eQÍ! D q+¨Ü∞« =∞O`å
J=∞‡=∞‡ QÆ∞O@∂~°∞ =zÛ#Ñ¨ÙÊ_»∞ K≥áêÊ. ''UO\© ã¨∂¯Ö’¡ H˜+¯≤ O^èHŒ ÍO_» KÕ™ê~å——
Jx Ç¨~ÚQÍ #"Õfiã≤ ''PO[<ÕÜ∞« ™êfiq∞ Pj~°fikOKå_»∞~å. K«H¯õ QÍ „Ñü~ÀA
Ç¨Ï#∞=∂<£ Kåb™ê K«^∞Œ =ÙHÀ—— Jx K≥ÑÊ≤ Ok. JÑ¨Ê\˜H˜ Ç¨Ï#∞=∂<£ Kåb™ê
~å^Œ∞. P `«~åfi`« F ~Ô O_»∞ ãÖ=`«û~åÅ Hõ#∞H˘O\Ï#∞ #O_»∂~°∞ "≥àÎı Ç¨Ï#∞=∂<£
Kåb™ê q+¨Ü∞« O „Ñ¨`ºÕ HÕz J_çyOk J=∞‡=∞‡. ^•^•Ñ¨Ù <å U_»= `«~Q° uÆ #∞O_ç
(1980) PÑ¨‰Ωõ O_® 25 ãÖ=`«û~åÅ áê@∞ ~ÀA‰õΩ Wxfl Jx ÖˇH¯õ ÖË‰Ωõ O_®
Ç¨Ï#∞=∂<£ Kåb™ê [Ñ≤OKå#∞. ^•^•Ñ¨Ù ~À[ÖÏ¡ U Ñ¨x KÕã<≤ å J^Õ [ÑÖ.
HõhãÖ ~ÀA‰õΩ =O^ŒÃÑ<· Õ KÕ¿ã"å_ç##∞‰õΩO\Ï. WÑ¨Ê\˜H© Ç¨Ï#∞=∂<£ Kåb™ê
K«^=Œ @O =∂#ÖË^∞Œ .
ÉèQí =Æ O`«∞x áê^•Åx ãÖã¨¯ $`«OÖ’ 'H˜+¯≤ — JO\Ï~°x D=∞^èºÕ `≥eã≤Ok.
ÉèQí =Æ O`«∞x â◊~} ° ÏQÆu KÕ¿ã"åix H˜+¯≤ O^èóŒ JO\Ï~°∞.
J=∞‡=∞‡ 61
FO âßOuó âßOuó âßOuó
<Õ#∞ „Ñ¨™êÎqOz# J#∞Éèí"åÖË HÍHõ, WOHÍ KåÖÏ L<åfl~Ú. H˘xfl
KåÖÏ =ºHÎ̃Q`Æ "« ∞≥ #ÿ q Hõ#∞Hõ "å\˜x <å =~°̂H Ñïq∞`«O KÕã∞¨ ‰õΩO@∞<åfl#∞.
q<åÜ«∞‰õΩ_çH˜ LO„_®~Ú ÃÑ@ì=∞x K≥ÑÊ≤ <å, Ç¨Ï#∞=∂<£ Kåb™ê K«^∞Œ =ÙHÀ=∞x
K≥ÑÊ≤ <å, J#∞ëêª#O =∞~°záÈ=^ŒxÌ K≥ÑÊ≤ <å, ÉÏÉÏ#∞ ^è•ºxOz x~°Ü ‚ ∂« Å∞
fã¨∞HÀ=∞x K≥Ñ≤Ê<å J=hfl <å‰õΩ J=ã¨~°"≥∞ÿ#, J#∞"≥·# P^è•ºu‡Hõ
"å`å=~°}Ïxfl ã¨$+≤ìOK«\ÏxˆH HÍHõ, Éèíq+¨º`«∞ÎÖ’ <å ™ê^èŒ##∞ ã¨∞QÆ=∞O
KÕÜ∞« \ÏxH˜ J=∞‡=∞‡ KÕã#≤ ™êÜ«∞OQÍ<Õ ÉèÏq™êÎ#∞.WÑ¨Ê\˜H© [Ñ¨, Ç¨ÏŸ=∂Å∞
KÕã¨∞‰õΩ<ÕÑ¨ÙÊ_»∞ H˘xfl ÃãHõ#¡ áê@∞ J=∞‡=∞‡ ^Œ~°≈#O Wã¨∂Î<Õ LOk.
J~Ú#Ñ¨Ê\˜H,© J=∞‡=∞‡ Éè∫uHõOQÍ ÖËx Ö’@∞ WÑ¨ÙÊ_»∞ ÉÏQÍ `≥Å∞ã¨∞#Î flk.
2015 ãÖ=`«û~°O +≤s¤Ö’ Hõeã≤#Ñ¨ÙÊ_»∞ |∞_ç¤QÍ_»∞ (=ÚxÑ¨Öˇ¡
t=~å=∞Hõ$+¨‚) U^À =∂@Å ãÖ^Œ~°ƒùOÖ’ ''... U=ÚO^Œ<åfl, J=∞‡=∞‡#∞
#=Ú‡‰õΩx, J=∞‡=∞‡ K«∂Ñ≤#ÉÏ@Ö’<Õ #_»∞^•ÌO...—— J<åfl_»∞. x*ÏxH˜, XHõ¯
|∞_ç¤QÍ_Õ HÍ^Œ∞, q[Ü«∞"å_»Ö’ ÉÏ|∞ (JÜ«∞º^Õ=~° "ÕOHõ@ ™ê~Ú ^Œ∞~åæ
~å=∞=~°„Ñ¨™ê^£) ‰õÄ_® J^Õ =∂@ J<åfl_»∞. WOHÍ KåÖÏ=∞Ok J^Õ=∂@
J<åfl~° ∞ . Z<≥ fl <Àfl PÖ’K« # Å∞, J#∞=∂<åÅ∞, XHõ ¯ ™êi `Õ < ≥ ` « ∞ >ˇ ì
Hõke#@¡~ÚºOk. J=∞‡=∞‡ Z=iÔH<· å `«#^ŒO@∂ F ÉÏ@ LO^Œx, P ÉÏ@Ö’
#_»==∞x K≥ÑÊ≤ O^•? P ÉÏ@ =ÚH˜™Î Èáê#=∞x K≥ÑÊ≤ O^•? Jã¨Å∞ J=∞‡=∞‡
62 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü
#_çz# ÉÏ@ Uq∞\˜? J^Õq∞\’ `≥eã≤<å =∞#O J=∞‡=∞‡ÖÏ #_»=QÆÅ=∂?
=∞#HÍ ^è~·≥ º° O, Ãã~÷Â º° O L<åflÜ«∞<Õ J#∞‰õΩO@∞<åfl=∂?
Wq J~°=÷ ∞=fix „Ñ¨âfl◊ ÖË HÍx, J~°O÷ ÖËx „Ñ¨âfl◊ Öˇ`· Õ =∂„`«O HÍ=Ù. x*ÏxH˜
g\˜ ["å|∞Å∞ Z=iH˜"å~°∞ "≥`∞« HÀ¯"åe. XHõiH˜ JOk# ["å|∞, =∞~˘HõiH˜
|Ç¨ïâß ãïáÈHõáÈ=K«∞Û. J~Ú`Õ, nxHÀãÖ =∞# Ö’`«∞Ö’¡ =∞#O K«∂ã¨∞
HÀ=@O J=ã¨~O° . JÖÏO\˜ ãÖ^Œ~ƒ° "ù ∞Õ D ~°K#« ‰õÄ_®. <å Ö’`«∞Ö’¡H˜ ##∞fl
K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ „Ñ¨Ü∞« `«fl"Õ∞ Wk. PK«~} ° Ö’ P^è•ºu‡Hõ`#« ∞ „Ñ¨ã∞¨ Êù\ O˜ z# J=∞‡=∞‡
rq`«O =∞#O =∞#Åx `«~z° K«∂ã¨∞‰õΩ<Õ J^ŒOÌ HÍ"åÅ<Õ Pâ◊Ü∞« O`À =∂„`«"∞Õ
D Ñ¨Ùã¨HÎ Íxfl „"åÜ«∞@O [iyOk. D Ñ¨Ùã¨HÎ Íxfl JÖÏ<Õ K«^"Œ åÅx <å q#flÑÖ.
J=∞‡=∞‡x XHõ J=∞‡=∞‡ÖÏ K«∂_»@=∂, F P^è•ºu‡Hõ QÆ∞~°∞=ÙÖÏ
ÉèÏqOK«∞HÀ=@=∂ J<Õk =∞#‰õΩ =∞#O "Õã¨∞HÀ"åeû# „Ñ¨â◊fl. J=∞‡=∞‡
=∞Ç≤Ï=∞Å QÆ∞iOz „Ñ¨`ºÕ HÕz =∞#O Ö’HÍxH˜ Kå\˜Ká≥ êÊeû# J=ã¨~O° ÖË^∞Œ .
XHõ™êi ãÖ^ÕâO◊ Wã¨∂Î làı§à◊§=¸_ç J=∞‡QÍ~°∞ F =∂@ JO\Ï~°∞.
''#∞=Ùfi HÀi`Õ HÀiOk W™êÎ#∞. HÀiHõÖgË ÖËHáõ È`Õ, h‰õΩ J=ã¨~"° ∞≥ #ÿ k W™êÎ#∞——
Jx. x["≥∞#ÿ P`«‡x"Õ^#Œ `À<Õ HÀiHõÅ#∞ [~ÚOK«@O ™ê^èºŒ =∞ø`«∞Ok. Jhfl
^Õ=Ù_Õ K«∂ã¨∞‰õΩO\Ï_»∞ÖË Jx =∞#"Õ∞ J#∞‰õΩO@∞#flÑ¨ÙÊ_»∞, <å‰õΩ Wk HÍ"åe,
Jk HÍ"åe Jx HÀiHõÅ z\ÏìÅ∞ qÑ¨ÙÊHÀ=@O ^ÕxH˜? "≥Ú‰õΩ¯|_çQÍ "≥Ú‰õΩ¯Å∞
f~°∞ÛHÀ=@O ^ÕxH˜? Jq ™ê^èºŒ Ñ¨_H» áõ È`Õ P ^Õ=Ù_ç<Õ xOkOK«@O ^ÕxH˜?
áÈh HÀ~°∞‰õΩ#fl=hfl [iy<å, JHõ¯_ç`À HÀiHõÅ∞ PÑ¨Ù`«∞<åfl=∂? ÖË^?Õ
x*ÏxH˜, ™ê^è#Œ rq`«OÖ’ Hˆ =ÅO XHõ ÉèÏQÆO =∂„`«"∞Õ HÍ^Œ∞. rq`å<Õfl
F ™ê^è#Œ QÍ =∞ÅK«∞HÀ"åe. JÖÏ =∞ÅK«∞HÀ\ÏxH˜ J=∞‡=∞‡ rq`«O =∞#‰õΩ
ã¨∂ÊùixÎ ã¨∞OÎ k. J^Œ∞ƒù`"« ∞≥ #ÿ QÆ∞~°∞=Ù J=∞‡=∞‡#∞ Ñ¨H¯õ <Õ LOK«∞H˘x, J_»QÍeû#
q+¨Ü«∂Åhfl QÍeH˜ =ke, ÖËx=hfl TÇ≤ÏOK«∞H˘x J"Õ"À HÀ~°∞HÀ"åÅ<Õ
L|ÖÏ@O ^ÕxH˜? ÉÏ^èºŒ `«QÍ =∞# HÀiHõÅ∞ f~°∞ã¨∂<Î Õ LO@∞Ok J=∞‡=∞‡.
JÖÏ Jx, ZÑ¨Ê\˜H© SÇ≤ÏHõÑ¨~°"≥∞ÿ# HÀiHõÅ`À =∞yæáÈ`«∞O>Ë, P^è•ºu‡Hõ
B#fl`«ºO ZÖÏ ™ê^èºŒ =∞ø`«∞Ok? =∞#ã¨∞ qÑ≤Ê J_»QÍÖË HÍh, P^è•ºu‡HõÑ~¨ O° QÍ
=∞#H˜ WÑ¨Ê\˜H© =∂~°^æ ~Œ ≈° #O KÕ~Úã¨∞OÎ k J=∞‡=∞‡.
J=∞‡=∞‡ 63
'Ü≥∂[<å<åO ã¨Ç¨Ï„ãÖ`«∞ â◊<≥·~°æKÕÛù`ü Ñ≤Ñ‘ÅHÍI JQÆK«Ûù<£ "≥·#`ÀÜÕ∞Ñ≤
Ñ¨^"Œ ∞Õ HõO ã¨QKÆ Û« uù II— - <≥=∞‡kQÍ #_»∞ã¨∂Î p=∞ H˘xfl "ÕÅ Ü≥∂[<åÅ ^Œ∂~°O
áÈQÆÅ^Œ∞. Hõ^ÅŒ ‰õΩO_® ‰õÄ~°∞ÛO>Ë, QÆ~∞° `«‡O`«∞_≥<· å XHõ¯ J_»∞QÆ∞ =ÚO^Œ∞‰õΩ
áÈÖË_∞» .
64 H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}
° ü ‰õΩ=∂~ü

అమ్మమ్మ

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

అమ్మమ్మ

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

J=∞‡=∞‡

H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~}° ü ‰õΩ=∂~ü

*ˇ.q. Ñ¨aHˆ¡ +¨<û£

First Edition: January 2017

For Copies, contact :

Book Price : Rs. 100/-

Book Publishing Works:

DTP & Type Setting:

<å ã¨ÇÏ¨ ^è~Œ ‡° Kåi}˜

J=∞‡=∞‡`À J#∞|O^èOŒ L#ﬂ Ñ

- H˘O_»=Úk ™ê~ÚH˜~°}ü ‰õΩ=∂~ü

P^è•ºu‡HõÑ~¨ O° QÍ ##∞ﬂ <Õ#∞ KåÖÏ J^Œ$+¨=ì O`«∞_çQÍ ÉèÏqOK«∞‰õΩO\Ï#∞.

You might also like