5

Health
Ikalawang Markahan – Modyul 3:
Mga Isyung Pangkalusugang Kaakibat
ng Pagbibinata at Pagdadalaga
Health – Grade 5
Alternative Delivery Mode
Ikalawang Markahan – Modyul 3: Mga Isyung Pangkalusugang Kaakibat ng Pagbibinata
at Pagdadalaga
Unang Edisyon, 2020

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring magkaroon
ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng Pilipinas. Gayonpaman, kailangan
muna ang pahintulot ng ahensiya o tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito
ay pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o tanggapan ay
ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng produkto o brand
name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula, atbp.) na ginamit sa modyul na ito
ay nagtataglay ng karapatang-ari ng mga iyon. Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang
makuha ang pahintulot sa paggamit ng materyales. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at
mga may-akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na ito ay
kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng mga ito.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

ELEMENTARY MODULE DEVELOPMENT TEAM

Author : Ricardo M. Macaspac & Jamilla M. Cruz

Co-Author - Content Editor : Loida Fausto
Co-Author - Language Reviewer : Maritess G. Pamintuan
Co-Author - Illustrator : Enrico Susi & Florence Nicolas
Co-Author - Layout Artist : Fritzie M. Reyes

DISTRICT MANAGEMENT TEAM:

District Supervisor, Assigned District
Principal District LRMDS Coordinator
Teacher District LRMDS Coordinator
District SLM Content Editor
District SLM Language Reviewer
: Rodger R. De Padua EdD
: Florence S. Nicolas
: Jackson G. Forelo
: Imelda C. Sacramento
: Nancy S. Escobido

DIVISION MANAGEMENT TEAM:

Schools Division Superintendent : Romeo M. Alip, PhD, CESO V
OIC- Asst. Schools Division Superintendent : William Roderick R. Fallorin, CESE
Chief Education Supervisor, CID : Milagros M. Peñaflor, PhD
Education Program Supervisor, LRMDS : Edgar E. Garcia, MITE
Education Program Supervisor, AP/ADM : Romeo M. Layug
Education Program Supervisor, Learning Area : Maria Theresa C. Perez
Project Development Officer II, LRMDS : Joan T. Briz
Division Librarian II, LRMDS : Rosita P. Serrano

Inilimbag sa Pilipinas ng Department of Education – Schools Division of Bataan

Office Address: Provincial Capitol Compound, Balanga City, Bataan
Telefax: (047) 237-2102
E-mail Address: bataan@deped.gov.ph
 5

Health
Ikalawang Markahan – Modyul 3:
Mga Isyung Pangkalusugang
Kaakibat ng Pagbibinata at
Pagdadalaga
Paunang Salita
Para sa tagapagdaloy:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang MAPEH (Health) at Ikalimang Baitang ng

Alternative Delivery Mode (ADM) Modyul para sa araling Mga Isyung Pangkalusugang
Kaakibat ng Pagbibinata at Pagdadalaga

Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng mga edukador

mula sa pampubliko at pampribadong institusyon upang gabayan ka, ang gurong
tagapagdaloy upang matulungang makamit ng mag-aaral ang pamantayang itinakda
ng Kurikulum ng K to12 habang kanilang pinanagumpayan ang pansarili,
panlipunan at pang-ekonomikong hamon sa pag-aaral.

Ang tulong-aral na ito ay umaasang makauugnay ang mag-aaral sa mapatnubay at

malayang pagkatuto na mga gawain ayon sa kanilang kakayahan, bilis at oras.
Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral upang makamit ang mga
kasanayang pang-21 siglo habang isinasaalang-alang ang kanilang mga
pangangailangan at kalagayan.

Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita ninyo ang kahong

ito sa pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala, panulong
o estratehiyang magagamit sa paggabay sa
mag-aaral.

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman ang mag-aaral

kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan ding subaybayan at itala ang
pag-unlad nila habang hinahayaan silang pamahalaan ang kanilang sariling
pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan
ang mag-aaral habang isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul.

ii
Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa MAPEH (Health) at Ikalimang Baitang ng Alternative

Delivery Mode (ADM) Modyul ukol sa Mga Isyung Pangkalusugang Kaakibat ng
Pagbibinata at Pagdadalaga.

Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan. Layunin nitong
matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob ng silid-aralan. Hangad
din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang oportunidad sa pagkatuto.

Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong maunawaan.

Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga

dapat mong matutuhan sa modyul.

Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung

ano na ang kaalaman mo sa aralin ng
modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng
tamang sagot (100%), maaari mong laktawan
ang bahaging ito ng modyul.

Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral

upang matulungan kang maiugnay ang
kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.

Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay

ipakikilala sa iyo sa maraming paraan tulad
ng isang kuwento, awitin, tula, pambukas na
suliranin, gawain o isang sitwasyon.

Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling

pagtalakay sa aralin. Layunin nitong
matulungan kang maunawaan ang bagong
konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa

malayang pagsasanay upang mapagtibay ang
iyong pang-unawa at mga kasanayan sa
paksa. Maaari mong iwasto ang mga sagot
mo sa pagsasanay gamit ang susi sa
pagwawasto sa huling bahagi ng modyul.

Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o

pupunan ang patlang ng pangungusap o
talata upang maproseso kung anong
natutuhan mo mula sa aralin.

Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing makatutulong

sa iyo upang maisalin ang bagong kaalaman

iii
 o kasanayan sa tunay na sitwasyon o
realidad ng buhay.

Tayahin Ito ay gawain na naglalayong matasa o

masukat ang antas ng pagkatuto sa
pagkamit ng natutuhang kompetensi.
Karagdagang Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong
Gawain panibagong gawain upang pagyamanin ang
iyong kaalaman o kasanayan sa natutuhang
aralin.

Susi sa Pagwawasto Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa lahat

ng mga gawain sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

Ito ang talaan ng lahat ng pinagkuhanan sa

Sanggunian
paglikha o paglinang ng modyul na ito.

Ang sumusunod ay mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:

1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng anumang

marka o sulat ang anumang bahagi ng modyul. Gumamit ng hiwalay na papel
sa pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang gawaing
napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga gawain at
sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos nang
sagutin lahat ng pagsasanay.
Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul na ito, huwag
mag-aalinlangang konsultahin ang inyong guro o tagapagdaloy. Maaari ka rin
humingi ng tulong kay nanay o tatay, o sa nakatatanda mong kapatid o sino man sa
iyong mga kasama sa bahay na mas nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa iyong
isipang hindi ka nag-iisa.

Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng

makahulugang pagkatuto at makakakuha ka ng malalim na pang-unawa sa
kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!

iv
 Alamin

Habang lumalaki at nagkakaedad ang isang bata/tao, nakakaranas siya ng iba’t-

ibang pagbabago sa kanyang katawang pisikal, kaisipan at damdamin. Maraming
mga teen-agers ang naguguluhan kung bakit nila nararanasan ang mga
pagbabagong ito na nagbibigay ng suliranin sa mga kabataan. Mahalagang malaman
ang mga wastog pangangalaga sa katawan sa panahon pa lamang ng pagbibinata at
pagdadalaga upang maiwasan ang mga isyu at problemang pangkalusugan sa
hinaharap. Ang mga isyung pangkalusugan ay maaring maiwasan at mapigilan kung
susundin ang mga wastong pangkalusugang gawi upang maging malaks, masigla at
masaya.

Ang modyul na ito ay idinisenyo at inihanda upang malaman natin ang mga
isyu/usapin sa panahon ng pagdadalaga at pagbibinata.

Matapos ang modyul na ito, inaasahang matutuhan mo ang:

1. Naiisa-isa ang mga karaniwang pangkalusugang isyu/ usapin sa panahon ng

pagdadalaga at pagbibinata; (H5GD-le-f-5)
2. Nailalarawan ang mga karaniwang pangkalusugang isyu/usapin sa panahon ng
pagdadalaga at pagbibinata; at
3. Natatanggap na ang mga isyu/usaping ito ay normal na nangyayari sa panahon
ng pagdadalaga at pagbibinata. (H5GD-le-f-6)

1
 Subukin

Gamit ang talaan na nasa ibaba, magtala ng mga karaniwang isyu/usaping

pangkalusugang kaakibat ng pagbibinata at pagdadalaga. Isulat ang sagot sa iyong
sagutang papel

Mga Karaniwang Isyu/Usaping Pangkalusugan

sa Panahon ng Pagbibinata at Pagdadalaga

2
 Aralin Mga Isyung Pangkalusugang
7 Kaakibat sa Pagbibinata at
Pagdadalaga

Sa panahon na ikaw ay lumalaki at nagbabago na, ikaw ay nkakaranas ng ibat-ibang

mga suliranin sa iyong buhay na noong ikaw ay bata pa ay hindi mo naranasan o
naramdaman. Maraming mga pagbabago ang iyong madadaanan o masasaksihan sa
iyong buhay. Marami sa mga ito ay bahagi talaga ng paglaki bilang binata o kaya ay
dalaga, at habang tumatagal ay matututunan mo kung paano ito mabibigyang
solusyon o maiiwasan. Matututunan mo na ang mga pangyayari ay bahagi ng iyong
paglaki at maaring maging iyong lakas sa iyong hinaharap na buhay.

Ang pagbabagong nagaganap sa katawan ng isang nagdadalaga at nagbibinata na

gaya mo ay hindi dapat ikahiya dahil ito ay normal lamang. Mapapansin mo na
kapag ang mga kabataang gaya mo ay umabot na sa ganitong kalagayan,
nagkakaroon ng isyu o usapin na nakaaapekto sa inyong paglaki bilang isang
indibidwal. Bilang mga kabataan na magdaraan sa ganitong sitwasyon, dapat mong
tanggapin at unawain ang mga pagbabagong ito.

Alam mo ba ang mga isyu o suliranin na maari mong kaharapin sa panahon ng iyong
pagbibinata o pagdadalaga? Ano –ano ang mga nakikita mo o nararamdamang mga
suliranin sa ngayon ikaw ay nagbabago o lumalaki na?

3
 Balikan

Sabihin kung tama o mali ang mga sumusunod na paniniwala tungkol sa

pagbibinata at pagdadalaga. Isulat ang salitang TAMA kung ito ay tama at MALI
kung mali.

___________ 1. Ang pagtuli ay makatutulong sa pagpapatangkad ng isang batang

lalaki.
___________ 2. Ang mga prutas na mayaman sa bitamina C ay mabuti sa katawan
ng isang babaeng may regla.
___________ 3. Huwag magbubuhat ng mabibigat kapag kabuwanan dahil
makabababa ito ng matres.
____________ 4. Ang pagligo at pagbasa ng buhok kapag kabuwanan ay nagiging
dahilan ng pagkabaliw ng babae.
____________ 5. Kapag may regla ang isang babae ay maaari pa rin na makilahok
sa mga sports o ehersisyo.
____________ 6. Ang mga pagkaing masustansiya lalo na sa iron ay nakatutulong sa
katawan ng isang babaeng may regla.
____________ 7. Hindi dapat ipakita o makita ang ari ng lalaki na bagong tuli sa
isang babae dahil ito ay mangangamatis o mamamaga.
____________ 8. Umiwas sa pagkain ng maaasim kapag may regla.
____________ 9. Ang nocturnal emission ay isang natural na pangyayari sa isang
nagbibinata
____________ 10. Ang unang bahid ng regla ay dapat ipahid sa mukha.

Mga Tala para sa Guro

Ang modyul na ito ay naghahanda sa mga mag-aaral upang
tukuyin at maunawaan ang mga isyung pangkalusugan kaakibat
ng pagbibinata at pagdadalaga at matanggap ang mga ito bilang
normal sa isang kabataang gaya mo na nasa yugto ng puberty.

4
 Tuklasin

Basahin at unawain ang usapan ng dalawang bata na nasa ibaba. Matapos ito
subukan mong sagutan ang mga tanong na kaugnay nito.

1. Ano ang napapansin mo sa bawat larawan?

2. Ano-anong mga isyung pangkalusugan ang karaniwang nararanasan ng mga
nagbibinata at nagdadalaga na gaya mo?
3. Bakit mahalagang matutuhan ang mga isyung pangkalusugang kinakaharap ng
isang taong nagbibinata at nagdadalaga na gaya mo?

5
 Suriin

Kaakibat ng pagbibinata at pagdadalaga ang mga isyun/usaping pangkalusugan na

karaniwang nararanasan o nararamdaman ng isang kabataan na gaya mo. Ang mga
isyu/usaping ito ay normal lamang na nangyayari sa isang gaya mo. Karaniwan
lamang sa gaya mon a nagbibinata at nagdadalaga ang maranasan ang mga ito, na
hindi kailangang pangambahan o katakutan.

Ang mga sumusunod ay ilan lamang sa mga isyu at suliranin na maaaring

maranasan ng mga nagbibinata at nagdadalaga na gaya mo.

1. Mga Isyung may kinalaman sa Nutrisyon:

Ang nutrisyon ay isa sa mga madalas na kinakaharap na isyu ng mga kabataan lalo
na ng mga kababaihan. Marami sa mga kabataan ay nagiging sensitibo sa hugis ng
kanilang katawan. Ang sobrang kanaisan na maging payat ay nakaaapekto sap ag-
iisip ng isang taona maaaring mauwi sa pagkakaroon ng problema sa pagkain
kagaya ng anorexia nervosa, bulimia nervosa, at binge eating disorder (BED)

Paraan para maiwasn ang mga suliranin sa nutrisyon:

*Pagkain ng wasto at masusustansiyang pagkain araw araw
*Kumain ng nasa oras, kasama ang mga miyembro ng pamilya
*Ugaliing mag-usap at magkuwento kapag kumakain ng sabay sabay
*Pag-inom ng walo o mas marami pang baso ng tubig araw araw
*Pag-eehersisyo ng tama sa oras araw araw
*Pagsasabi ng nararamdamang suliranin sa nutrisyon sa magulang, guro
at kaibigan na mapagkakatiwalaan

2. Mga Isyung may kinalaman sa Pagbabago-bago ng Pag-iisip at Damdamin:

Ang pagbago-bago ng pag-iisip at damdamin o sa Ingles ay mood swing ay normal
sa kabataan. Ito ay epekto ng mabilis na daloy ng mga hormones na nakaaapekto
sa ating pag-iisip at damdamin. Ito ay dulot ng tinatawag na Pre-Menstrual
Syndrome o PMS.

Paraan upang makaiwas sa mga suliraning dulot ng mood swings:

*Pag-eehersisyo
*Madalas ngunit paunti-unting pagkain
*Iwasan ang mga inumin at pagkaing mataas sa caffeine, matamis
at alcohol
*Stress management

6
3. Mga Isyung may kinalaman sa Pag-aalaga ng Katawan:
a. Amoy sa Katawan – Ang pagiging aktibo ng katawan na ang paglabas ng pawis
at langis sa katawan ay nakapagdudulot ng mabilis na pagdami ng mikrobyo sa
katawan.

Paraan upang mapigilan ang magkaroon ng anghit:

*Maligo araw araw
*Gumamit ng tawas, baking soda o deodorant sa kilikili
*Magdala lagi ng pamunas ng pawisat pampalit ng damit.

b. Tigyawat – isang maliit na butlig sa balat na ang sanhi ay ang pagbabara ng mga
labasan ng pawis at langis sa balat.

Paraan upang mapigilan ang pagdami ng tigyawat:

*Laging maghugas ng kamay bago hawakan ang mukha
*Maghilamos gamit ang tubig at sabon
*Huwag hahawakan o gagalawin ang tigyawat
*Pag-iwas sa mga pagkaing mamantika
*Pag-iwas sa stress
*Tamang pag-aalaga sa katawan
*Pagkonsulta sa doctor o dermatologist

c. Tindig ng Katawan – sa panahon na mabilis ang paglaki ng katawan at buto ng

mga kabataan sa oras ng pagbibinata o pagdadalaga ay hindi maiwasan na
magkaroon ng mga suliranin tungkol sa postura ng katawan.

Paraan upang magkaroon ng magandang postura:

*Pagkain ng masusustansiyang pagkain araw araw
*Pagkain ng mga pagkaing mayaman sa calcium at protina

*Pag-eehersisyo araw-araw
*Pagpapanatili ng magandang tindig ano man ang ginagawa
*Bawasan ang oras ng panonood ng telebisyon, paglalaro ng computer at
paggamit ng cellphone at iba pang electronic gadgets.

4. Mga Isyung may kinalaman sa Kabuwanan:

Ang dysmenorrhea ay isang kondisyon sa panahong may regla ang babae kung saan
nakakaramdam ng matinding pulikat (cramps) sa kanyang puson.
Paraan upang mabawasan o maibsan ang dysmenorrhea:
*Pagligo ng maligamgam ng tubig
*Hot compress
*Tamang nutrisyon
*Pagmamasahe sa katawan
*Tamang pahinga at tulog upang manumbalik ang lakas
*Huwag iinom ng kahit anong gamot nang walang payo ng doctor.
*Kumonsulta sa isang doctor

7
5. Mga Isyu tungkol sa mga alalahanin sa ngipin:
Ang mga Gawain at libangan ng mga nagadadalaga at nagbibinata ay nadadagdagan
kung kaya’t ang iba sa kanila ay walang panahon o nakaliligtaan ang wastong
pangangalaga ng kanilang ngipin.

6. Mga Isyu tungkol sa Kakulangan o Pagkakaroon ng Hindi Sapat ng Tulog:

Ang pagbibinata at apgdadalaga ang pinakamahalagang bahagi para sa mga
pagbabagong nagaganap sa kanilang katawan kung kaya’t nangangailangan sila sng
siyam na oras ng pagtulog sagabi upang maging alerto at handa sa pang-araw-araw
na Gawain.

7. Mga Isyu tungkol sa maaga at di-inaasahang Pagbubuntis:

Isa sa mga nakaaalarmang nangyayari sa mga kabataan ngayon ay ang
maagang pagbubuntis o teenage pregnancy. Maaari itong magdala ng komplikasyon
sa kalusugan ng batang ina na pwedeng humantong sa iba pang medikal na
kondisyon at pagkamatay ng ina at kaniyang sanggol.

8. Mga Isyu sa Sexual Harassment:

Ang sexual harassment ay ang pangliligalig sa isang tao o pangkat ng tao
partikular sa tahanan, paaralan, trabaho, at iba pang lugar kung saan ang biktima
o mga biktima ay pinakikitaan ng mga seksuwal na motibo. Ang seksuwal na motibo
ay maaaring sa pamamagitan ng salita o verbal, di-verbal, at pisikal.

Paraan kung paano makaiiwas sa Sexual Harassment:

*Alamin ang mga batas tungkol sa sexual harassment at mga karapatan
mo bilang bata at tao
*Alamin ang mga paraan upang makaiwas sa pagiging biktima
*Alamin ang mga kontak ng mga ahensiya at tao na maaaring
makatulong sa iyo
*Tingnan ang mga lugar o tao na mukhang kahina-hinala ang hitsura
*Iwasan ang mga lugar na madidilim
*Maging sensitibo sa mga usapan, kuwentuhan at Gawain na may halong
sexual harassment

8
 Pagyamanin

Mahusay! Alamin nga natin kung lubos mong naunawaan ang aralin na iyong binasa
at napag- aralan.

A. Tukuyin kung anong mga isyung pangkalusugang kaakibat ng pagdadalaga at

pagbibinata ang ipinahihiwatig ng bawat larawan.

1. 2.

3. 4.

9
5. 6.

7. 8.

9. 10.

10
B. Magtala ng tig-limang (5) isyu/usaping pangkalusugang kaakibat ng pagbibinata
at pagdadalaga at ang paraan kung paano makaiiwas dito

Isyu/Usaping Pangkalusugan Paraan kung Paano Makaiiwas Dito

1.

2.

3.

4.

5.

11
 Isaisip

Ang isang nagbibinata at nagdadalaga ay nakararanas ng maraming mga isyung

pangkalusugan. Kaakibat ng mga pagbabagong nagaganap ng isang nagbibinata at
nagdadalaga ang pag-usbong ng iba’t ibang isyu o usaping pangkalusugan na
kadalasang nararanasan ng gaya mo.

Normal sa isang nagbibinata at nagdadalaga na gaya moa ng maranasan ang

maraming isyung pangkalusugan. Hindi mo kailangang ikahiya o ikabahala ang mga
isyung ito, sa halip kailangan mo lamang itong paghandaan, iwasan at mapigilan sa
pamamagitan ng pagsunod sa mga wastong pangkalusugang-gawi upang maging
malakas, masigla at masaya.

Ilan sa mga isyung pangkalusugang kaakibat ng pagbibinata at pagdadalaga ay ang

mga sumusunod:
1. Mga isyung may kinalaman sa nutrisyon gaya ng pagiging mapili sa pagkain
2. Mga isyung may kinalaman sa pabago-bago ng pag-iisip at damdamin
3. Mga isyung may kinalaman sa pag-aalaga ng katawan gaya ng pagkakaroon ng
amoy sa katawan, tigyawat, at maayos na tindig ng katawan
4. Mga isyung may kinalaman sa kabuwanan gaya ng pagkakaroon ng
dysmenorrhea.
5. Mga isyu tungol sa mga alalahanin sa ngipin
6. Mga isyu tungkol sa kakulangan o pagkakaroon ng hindi sapat na tulog
7. Mga isyu tungkol sa maaga at di-inaasahang pagbubuntis
8. Mga isyu tungkol sa sexual harassment sna maaaring maging salita o verbal, di-
verbal, at pisikal.

12
 Isagawa

Wow! Tunay ngang nauunawaan mo ang aralin na iyong tinalakay. Handa ka na

bangsagutin ang susunod na pagsasanay na nasa ibaba? Halika! Simulan mo na
ang pagsagot.

A. Basahin ang mga sumusunod na pangungusap. Isulat kung anong isyu ang
naaangkop na pangkalusugang kaakibat ng pagbibinata at pagdadalaga ang
tumutukoy sa bawat bilang.

_________1. Nakakaramdam si Rosa ng pananakit ng puson o dysmenorrhea.

_________2. Nagiging conscious si Erwin sa mga tagyawat na tumutubo sa kanyang
mukha
_________3. Madaling mairita at magalit si Alma kahit sa simpleng bagay lamang.
_________4. Gumagamit ng tawas o deodorant pagkatapos maligo upang hindi siya
magkaroon ng masamang amoy sa kilikili.
_________5. Si Ben ay nakaranas ng pang-aabusong pisikal mula sa kanyang ama.
_________6. Nabuntis si Karen ng maaga at di-inaasahan.
_________7. Nagiging mapili sa pagkain si Martha dahil conscious siya sa kanyang
pangangatawan.
_________8. Laging sinisikap ni Michael na malinis ang kanyang pangangatawan,
lagi siyang naliligo araw araw.
_________9. Sinisikap ni Carlo na may sapat siyang tulog, hindi siya nagpupuyat sa
gabi.
_________10. Minura at sinabihan na bobo si Roy ng kanyang guro dahil hindi ito
makasagot sa kanyang tanong.

13
B. Gumuhit sa iyong sagutang papel ng isang larawan na nagpapakita ng
isyu/usaping pangkalusugang kaakibat ng pagbibinata at pagdadalaga. Isulat sa
ibaba nito kung anong isyu/usaping pangkalusugan ang ipinapakita at sumulat
kung paano ito maiiwasan.

Rubriks sa Pagwawasto:
Pamantayan Puntos
Nakaguhit ng maayos, malinaw at magandang larawan na
nagpapakita ng isyu/usaping pangkalusugan. Nakasulat ng mga 5
paraan kung paano ito maiiwasan.
Nakaguhit ng maayos, malinaw at magandang larawan na
nagpapakita ng isyu/usaping pangkalusugan ngunit nakasulat 4
lamang ng ilang paraan kung paano ito maiiwasan
Nakaguhit ng maayos, ngunit hindi malinaw at magandang larawan
na nagpapakita ng isyu/usaping pangkalusugan at nakasulat 3
lamang ng ilang paraan kung paano ito maiiwasan.
Hindi nakaguhit ng maayos, malinaw at magandang larawan na
nagpapakita ng isyu/usaping pangkalusugan. Hindi rin 2
nakapagsulat ng mga paraan kung paano ito maiiwasan.
Walang naguhit na maayos na larawan 1

14
 Tayahin

Napakagaling! Kahanga-hanga ang galing na iyong ipinakita. Upang higit pang

mahasa ang iyong kaalaman sa aralin na iyong tinalakay, subukan mong sagutan
ang pagsasanay na nasa ibaba. Halika umpisahan mo na ang pagsagot.

Isulat sa sagutang papel ang mga tamang paraan upang maiwasan ang mga
sumusunod na isyung pangkalusugan sa panahon ng pagbibinata at pagdadalaga.

1. Amoy sa Katawan

2. Tigyawat

3. Sexual Harassment

4. Maagang Pagbubuntis

5. Pre-Menstrual Syndrome (PMS)

15
 Karagdagang Gawain

Magaling! Tunay ngang kahanga-hanga ang galing na iyong ipinamalas. Narito ka

na sa huling bahagi ng modyul. Para mas higit pang mapalawak ang iyong kaalaman
ukol sa araling tinalakay, subukan mong sagutan ang huling pagsasanay na nasa
ibaba.

Pumili sa mga isyu/usaping pangkalusugan na tinalakay mo sa module na ito.

Sumulat ng isang sanaysay o talata na nagpapaliwanag ng ukol dito at kung paano
ito maaarin maiwasan.

Rubriks sa Pagwawasto:
Pamantayan Puntos
Nakasulat ng maayos, malinaw, binubuo ng 1 hanggang 2 taludtod at 5
nasunod ang paksa ng sanaysay o talata.
Nakasulat ng maayos, malinaw, binubuo ng 1 taludtod at nasunod
ang paksa ng sanaysay o talata. 4
Nakasulat ng maayos at malinaw ngunit hindi nabuo ang 1 taludtod
at hindi nasunod ang paksa ng sanaysay o talata. 3
Hindi nakasulat ng maayos at malinaw, hindi rin nabuo ang 1 talutod
at hindi nasunod ang paksa ng sanaysay o talata. 2
Walang naisulat na sanaysay o talata. 1

16
 17
KARAGDAGANG GAWAIN: BALIKAN:
Batay sa sagot ng mga bata. 1. TAMA 6. TAMA
2. TAMA 7. MALI
3. MALI 8. MALI
4. MALI 9. TAMA
5. TAMA 10. MALI
PAGYAMANIN: ISAGAWA:
A. 1. Pag-aalaga sa Katawan A. 1. Kinalaman sa Kabuwanan
2.Pabago-bago ng Pag-iisip at 2. Pag-aalaga sa Katawan
Damdamin 3. Pabago-bago ng Isip at
3. Pag-aalaga sa Katawan Damdamin
4. Maaga at Di-inaasahang 4. Pag-aalaga sa Katawan
Pagbubuntis 5. Sexual Harassment
5. Sexual Harassment 6. Maaga at Di-inaasahang
6. Kinalaman sa Kabuwanan Pagbubuntis
7. Pag-aalaga sa Katawan 7. Kinalaman sa Nutrisyon
8. Pag-aalaga sa Katawan 8. Pag-aalaga sa Katawan
9. Pagkakaroon ng Hindi Sapat 9. Pagkakaroon ng Hindi Sapat
na Tulog na Tulog
10. Mga alalahanin sa Ngipin 10. Sexual Harassment
B. B.
Batay sa sagot ng mga bata. Batay sa sagot ng mga bata.
TAYAHIN: SUBUKIN:
Batay sa sagot ng mga bata. Batay sa sagot ng mga bata.
Susi sa Pagwawasto
Sanggunian
Masigla at Malusog na Katawan, Batayang Aklat sa MAPEH 5; Helen G. Gatchalian,
Gezyl G. Ramos, Johannsen C. Yap pp. 162 - 171

Masigla at Malusog na Katawan, Teachers’ Guide sa MPEH 5; Helen G. Gatchalian,

Gezyl G. Ramos, Johannsen C. Yap

K to 12 Most Essential Learning Competencies (MELC) for Grade 5

18
Para sa mga katanungan o puna, sumulat o tumawag sa:

Department of Education – Region III,

Schools Division of Bataan - Curriculum Implementation Division
Learning Resources Management and Development Section (LRMDS)

Provincial Capitol Compound, Balanga City, Bataan

Telefax: (047) 237-2102

Email Address: bataan@deped.gov.ph