Ünite 8.

Bilgi Toplumunda

E T M OKUL VE DE M
TOPLUMSAL DE M VE O RETMENL K
Bilgi Toplumunda Ö retmen
O RETMEN N N TEL KLER

MESLEKLE ME KO ULLARI AÇISINDAN Ö RETMENL K

Uzmanl k Bilgisi - Örgün Geçme

Meslek Ahlak (Etik)

Çal ma Özgürlü ü
Meslek Kurulu lar
Toplumca Meslek Olarak Tan nma
Ö RETMEN N STANDARTLA AN N TEL KLER
Ö retmenlik Standartlar
Sosyal, kültürel ve teknolojik de i ime uyum sa layamayan s radan bir okul sistemi,
toplumsal ve teknolojik de i imin etkisiyle çocuklar n e itme gücü zay ayan aile ve kitle
ileti im araçlar n n sa lad içeri i kontrol edilemeyen yayg n e itim, bilgi ça nda
ya ayacak insan e itemez. Böyle s radan bir e itim, kültürel ve ekonomik rekabetin küresel
düzeyde ya and bilgi ça nda, dünya ile konu acak, çal acak, yar acak, ayn zamanda
kültürel ve ekonomik varl n da koruyup geli tirecek vatanda lar yeti tiremez. Bütünle mek
istedi imiz küresel bilgi toplumunda, uluslararas standartlarda en iyi okullar kurmadan, yeni
nesilleri, çok iyi yeti mi , bilgili, becerili ve erdemli ö retmenlerle e itmeden, bireysel,
toplumsal, ekonomik ve kültürel potansiyelimizi kullanmak, ça da medeniyeti a mak ve ona
öncülük etmek mümkün de ildir.

Ö retmen e itiminin içeri ini olu turan ana unsurlar genel kültür, alan bilgisi ve mesleki
bilgi, beceri ve de erlerdir. Ça da toplumda bilgi h zla ve k sa sürelerde katlanarak artmakta
ve kitle ileti im araçlar vas tas yla adeta an nda toplumun hizmetine sunulmaktad r. Bu
geli me, ortalama dört y l süren üniversite e itimi boyunca ö rendiklerini, meslek hayat
boyunca kendi ö rendi i gibi ö retmen tipinin varl k
sebebini ortadan kald rm t r. Bilgi toplumunda sorun bilgiye ula mak veya bilgiyi aktarmak
de il, ele tirel bir yakla
üretecek beceri ve yarat c l a sahip olmakt r.

Bilgi toplumunda ancak bilgili, becerili, erdemli, ele tirel dü

nas l ula laca n bilen ve bilgi üretebilen ö retmenler bilgi toplumu gençli ini yeni ortaya
ç kan ve ne ö retti i kontrol edilemeyen e itici odaklardan daha fazla etkileyebilir,
yönlendirebilir ve e itebilir.

En modern okullar kurmadan, e itimin içeri ini, amac n ve yöntemlerini toplumsal de i ime
paralel olarak yenilemeden, yeni nesillere ça da bilgi, beceri ve erdemlerle donanm ,
ele tirel dü ünce sahibi, yarat c , problem çözme becerisi yüksek, bilgi üretebilen
ö retmenlerle e itimin en iyisini sa lamadan, küresel de i ime uyum sa lamak ve bilgi
toplumunu yaratmak mümkün de ildir.

Okullar, her toplumsal kesimden ö rencinin geli ebildi i, ö renebildi i, kendini rahatça ifade
edebildi i, güvenli ve sevecen ortamlar olmal , ö retmenler de bilgi, beceri, sevgi ve erdemin
kayna ve örne i olmal d rlar. Bu anlamda ö retmenlik, mesle i bilen ve seven insanlar n
yapabilece i, özel bir e itim gerektiren, kendine özgü ve fedakârl k isteyen bir i tir

nsan n bedensel, zihinsel ve duygusal potansiyeli de ancak anne-baba ve ö retmenin

sa lad bilgiyle ku at lm bir ortamda büyür ve geli ir. Bu anlamda insan n büyümesini,
geli mesini ve sahip oldu u potansiyeli kullan r hale gelmesini sa lamak tüm toplumlar n
geli imin merkezindeki gerekliliktir.
Mesle i, ki ilerin hayatlar n sürdürebilmek için temel u ra alan olarak seçtikleri, belli bir
süre e itimden sonra icra edebildikleri, çal ma, yükselme artlar n n yasal güvence alt na
al nd ve mesleki standartlar n n belirlendi i bir faaliyet alan olarak tan mlamak
mümkündür.

Ülkemizde ö retmenlerin yasal konumu, 1739 Say l Milli E itim 43.

maddesi ile düzenlenmi Ö retmenlik, devletin e itim, ö retim ve bununla ilgili yönetim
görevlerini üzerine alan özel bir ihtisas mesle idir. Ö retmenler, bu görevlerini Türk Milli
E itiminin amaçlar na ve temel ilkelerine uygun olarak ifa etmekle yükümlüdürler.
Ö retmenlik mesle ine haz rl k genel kültür, özel alan e itimi ve pedagojik formasyon ile
sa lan r. Yukar da belirtilen nitelikleri kazanabilmeleri için, hangi e itim kademesinde
olurlarsa olsun, ö retmen adaylar n n yüksekö renim görmelerinin sa lanmas esast r

-
Ülkemizde ö retmenler, uzmanl k e itimi alarak yeti tirilmektedirler. 16 Mart
ö retmen okulunun aç l ndan beri, ö retmenli in bir okulu olmas gere i kabul
edilmektedir.

Son zamanlarda hemen hemen her yüksekokul mezununun ö retmen olabilme imkân n
bulmas sanki ö retmenlikte giri denetiminin izlenimini
do urmu tur. Ancak Talim ve Terbiye Kurulu hangi alanlardan mezun olanlar n
retmenlik Meslek Bilgisi Sertifikas art yla ö retmen
olabileceklerini belirlemi tir.

bir meslek grubunun, mesle e ili kin olarak olu turup, korudu u;
meslek üyelerine emreden, onlar belli bir ekilde davranmaya zorlayan; ki isel e ilimlerini
s n rlayan; yetersiz ve ilkesiz üyeleri meslekten d layan; meslek içi rekabeti düzenleyen ve
hizmet ideallerini korumay am

E itimde f rsat e itli inin sa lanmas , ö renciler aras nda herhangi bir ay r m gözetmeme,
ö renci-ö retmen ili kilerinde belli kurallar n d na ç kmama, ö rencileri dershaneye gitme,
özel ders alma gibi konularda zorlamama, ö rencileri, notla korkuyla, tehdit yoluyla
korkutmama, kendi inanç ve fikirlerini ö rencilere zorla kabul ettirmeme, e itimde yer alan
etik de erlere örnek olarak verilebilir.

Ülkemizde ö retmenlerin büyük ço unlu u, devlet okullar nda görev yapmaktad r. Büyük
ölçüde devlete çal an ö retmenler devletin gözetim ve denetimine tabidirler. Yakla k yüzde
onluk bir kesim ise özel ö retim kurumlar nda çal maktad r.

Gerçek anlamda mesleki örgütler 1961 Anayasas kazan lm t r. Kamu personeli

ortak, mesleki, kültürel, sosyal ve ekonomik hak ve menfaatlerini korumak, mesleki geli me
ve aralar nda yard mla may sa lamak amac yla sendika kurma hakk na sahiptiler. Ancak,
1971 y l ndan sonra sendika kurma haklar devlet memurlar n n ellerinden al nm t r. Bu
tarihten sonra kamu personeli dernek kurma yolunu seçmi tir. 12 Eylülden 1980 y l ndan
yakla k 10 y retmenlerin yeniden örgütlenme çabalar na girdikleri
görülmü tür. 12 Eylül öncesinde oldu u gibi yine ayn siyasi gruplarca benzer sendikalar
kurulmu tur.

Ö retmenlik, toplum taraf ndan meslek olarak kabul gören meslekler aras ndad r. Özellikle
Türk toplumunda bir tak m kültürel faktörler de ö retmenli i olumlu olarak desteklemektedir.

E itimde standartla ma hareketi, bütün e itim kurumlar n oldu u gibi ö retmen e itimini de
çe itli bak mlardan etkilemeye devam etmektedir. Bu ba lamda, ö retmen e itimi
programlar n akredite eden mesleki kurulu lar bu programlar için ya yeni standartlar
belirlemekte veya zaten var olan akreditasyon artlar n standartlara dönü türmektedirler
(NCATE, 2006; INTASC, 1992; NBPTS, 1989). Benzer ekilde, eyalet yönetimleri de kendi
eyaletlerindeki ö retmen e itimi programlar retmen standartlar
geli tirmekte veya mevcut standartlar yeni geli melerin nda yenilemektedirler.

Genel kültür: Ö retmen aday , Türkçe, matematik, fen bilimleri ve bilgisayar teknolojisinin
temel bilgi ve becerilerine sahiptir, Türk kültürünü ve tarihini bilir, ve
ideallerini anlam t r, demokratik de erlere inan r ve onlar ya ar, ele tirel dü ünme becerisi
geli mi tir, çevre bilincine sahiptir, küreselle meyi anlam t r ve uygulad ö renim
etkinlikleri, sahip oldu u zengin genel kültür bilgi ve becerisini yans t r.

Alan bilgisi: Ö retmen aday , ö retece i alan n yap s n , temel kavramlar n ve ara t rma
yöntemlerini anlar ve ö retti i konular ö rencileri için anlaml hale getirecek ö renme
deneyimleri yarat r.

Ö rencinin geli imi ve ö renmesi: Ö retmen aday , çocuklar n ve gençlerin nas l geli ti ini
ve ö rendi ini anlam t r; uygulad e itim etkinliklerinde onlar n fiziksel, zihinsel, sosyal
ve duygusal geli imlerini destekleyecek ö renme f rsatlar sa lar.

Ö renciler aras nda farkl l klar: Ö retmen aday , ö rencilerin ö renmeye

yakla mlar ndaki farkl l klar anlar ve farkl sosyal, ekonomik ve kültürel çevrelerden gelen
veya bireysel yetenekleri farkl olan ö rencilere uygun ö retim f rsatlar yarat r.

Ö retim stratejileri: Ö retmen aday , ö rencilerin ö renme, ele tirel dü ünme, problem
çözme ve uygulama becerilerini geli merkezli ö retim
stratejileri uygular.

Ö renme ortamlar : Ö retmen aday , yap c sosyal etkile imi, ö renmeye aktif kat l m ve
ö rencilerin kendi kendini motive etmesini sa lay c bir ö renme ortam yarat rken, hem
bireyi hem de grubu motive edecek bir yakla m sergiler.
 leti im bilgi ve becerisi: Ö retmen aday , s n fta aktif sorgulamay , birlikte çal may ve
birbirini destekleyici etkile imi geli tirmek için etkili sözel, beden ve medya ileti im
tekniklerini kullan r.

Ö retimin planlanmas : Ö retmen aday , okutaca konulara, ö rencilere, topluma ve

müfredat n amaçlar na ili kin bilgiyi esas alan ö retim etkinliklerini planlar ve uygular.

De erlendirme bilgi ve becerisi: Ö retmen aday , ö rencilerin zihinsel, sosyal ve fiziksel

geli imini de erlendirmek ve geli imin süreklili ini temin etmek için örgün (önceden
planlanm ) ve yayg n de erlendirme stratejilerini kullan r.

Deneyimlerinden ders alarak geli me: Ö retmen aday , yapt seçimlerin ve davran lar n
ö renme toplulu u içindeki ö renciler, veliler ve di er meslekta lar üzerindeki etkilerini
sürekli de erlendiren ve aktif bir ekilde mesleki geli me için f rsatlar kollayan, deneyimlerini
analiz eden ve onlardan ders alan bilinçli bir uygulamac d r.

Toplumsal ili kiler, çevreyle i birli i ve meslek ahlak : Ö retmen aday , ö rencilerin
ö renmesini, sa l k ve mutlulu unu desteklemek için velilerle, ailelerle, okuldaki
meslekta lar yla ve çevredeki toplumla ileti im kurar, görü ür ve etkile ir; ö retmen aday n n
çevreyle ili ki ve etkile imi mesleki de erleri yans t r.

dealizm, çal kanl k ve fedakârl k: Ö retmen aday , ö rencilerin geli mesine,

ö renmesine, sa l k ve mutlulu una, onlar da uygarl k seviyesinin üstüne
ç kartacak bilgi, beceri ve erdemler kazanmas na ve ö retmenlik mesle inin ve onurunun
korunmas ve daha da yüceltilmesi idealine kendisini adam t r.

Demokrasi kültürü ve insan haklar : olarak

ya amakt lardan olu ur, ancak vatanda lar
demokrat olarak do mazlar.

Ele tirel dü ünce: Bir insan n ele tirel dü ünce becerisine sahip olmas için (1) olaylar
ba kalar n n bak aç s ndan görebilmeyi, (2) kar t tezleri savunanlar
anlamay , onlar n görü lerini analiz etmeyi ve (3) kendi dü üncelerinin kaynaklar n ,
amaçlar n ve araçlar n sorgulamay ö renmesi gerekir.

Çevre bilinci ve de eri: Ö retmen aday n n do al kaynaklara ve çevreye ili kin bilgi ve
de erleri gerçekle tirdi i ö retim etkinliklerinde ve kaynaklar kullan m nda görülür.

Etkili bir ö retmenin nitelikleri öyle s ralanabilir:

renmeye/ö retmeye isteklilik
n fa hâkim olmak.
anlar , veli ve ö rencilerle dürüstlük temelinde ili kiler kurmak.
rencilere sayg duymak.

am ile okul aras nda ba lar kurmak

retim araç ve gereçlerini etkin kullanmay bilmek.
itime aç k olmak.

ar için yüksek beklentileri sahip olmak

rencilerini desteklemek ve güdülemek
 i ik durumlara uyumlu olmak
renci ilerlemesini takip etmek.
mlar arama ve bunlar payla maya istekli olmak.
yaratmak, kolayla t r c bir role sahip olmak.
ine sahip olmak.
tirel dü ünme becerisine sahip olmak ve ö rencilerine bu beceriyi kazand rmak.
ime önem vermek.