‫‪AFGHAN GERMAN ONLINE‬‬

‫‪http://www.afghan-german.com‬‬
‫‪http://www.afghan-german.de‬‬

‫‪۳۱۳۱/۳۱/۳۱‬‬ ‫آرین زی‬

‫صنایع شكر در افغانستان‪:‬‬

‫فصل ششم‬

‫عرضه و تقاضاى شكر در افغانستان‪:‬‬

‫‪ -1‬تقاضا‪ :‬در بحث عرضه و تقاضاى شكر در سطح جهان باین نكته اشاره شد كه شكر یكى از ضروریات اولیه‬
‫مردم است كه حساسیت تقاضا به آن پایین بوده و مورد تقاضاى تمام مردم جهان قرار دارد‪.‬‬
‫در افغانستان متاسفانه بعلت كمبود ارقام احصائیوى‪ ،‬تحقیقات مسلكى و سروى هاى عامه در مورد تقاضاى دقیق‬
‫شكر چیزى گفته شده نمى تواند‪.‬‬
‫مطالعاتیكه در كشور هاى كمتر انكشاف یافته در سال ‪ 1431‬هـ‪ .‬ش (‪ 1191‬م) انجام شده نشان میدهد كه تقاضاى‬
‫شكر ظرف چهار سال ‪ 1431 -34‬هـ‪ .‬ش (‪ 1121 -22‬م) تقریبا ً ‪ 1%‬افزایش یافته بود(‪)1‬‬
‫یك تیم متخصصین انگلیسى كه وضعیت شكر در افغانستان را در سال ‪1196‬م مورد مطالعه و بررسى قرار داده‬
‫بود‪ ،‬تقاضاى افغانستان به شكر را با در نظر داشت فیصدى افزایش فوق الذكر براى ده سال آینده ذیالً محاسبه نموده‬
‫بود‪:‬‬
‫مصرف سرانه به ‪Kg‬‬ ‫ضرورت مجموعي به تن‬ ‫نفوس‬ ‫سالها‬
‫‪4.9‬‬ ‫‪70000‬‬ ‫‪14300000‬‬ ‫‪1350‬‬
‫‪6.5‬‬ ‫‪103000‬‬ ‫‪15800000‬‬ ‫‪1355‬‬
‫‪8.7‬‬ ‫‪151000‬‬ ‫‪17400000‬‬ ‫‪1360‬‬

‫ماخذ‪1972 :‬‬
‫‪Suger Indastry in AFg.‬‬
‫اما گذشت زمان نشان داد كه پیشبینى تیم متخصصین انگلیسى به واقعیت نه پیوست‪ .‬زیرا بعلت عدم ازدیاد قابل‬
‫مالحظه در عواید و انتظارات مردم در سال ‪ 1444‬مقدار ‪ 114111‬تن شكر در افغانستان بمصرف نرسید‪ .‬درین‬
‫سال تولید شكر در فابریكه بغالن ‪ 11107.6‬تن و واردات آن ‪ 42211‬تن و در نتیجه مقدار مجموعى ‪ 29911‬تن‬
‫بود و چون در آن سال هیچ نوع كاهش شكر در بازارهاى داخلى و یا افزایش قیمت بمشاهده نرسیده‪ ،‬لهذا نتیجه‬
‫گیرى میتوانیم كه تولید داخلى‪ +‬واردات مساوى بوده به تقاضاى مؤثر شكر در افغانستان‪ .‬و اگر رقم موصوف را‬
‫تقسیم نفوس سال بكنیم مصرف سرانۀ شكر كشور ‪ 4.29‬كیلو مى شود‪.‬‬
‫وزارت پالن تقاضاى شكر در كشور را در سال اول پالن هفت ساله (‪ 1421 – 44‬ه ‪.‬ش) ‪ 24111‬تن برآورد‬
‫نموده بود كه الى سال هفتم پالن به ‪ 11111‬تن افزایش مییافت(‪ .)6‬از تقسیم مقدار فوق الذكر بر نفوس سالهاى‬
‫‪ 1444‬و ‪ 1421‬ه‪.‬ش ارقام ‪ 3.7‬کیلو و ‪ 4.5‬کیلو بحیث تقاضاى سرانه بدست مى آید‪.‬‬
‫در خاتمه این بحث باید گفت تعیین مقدار دقیق و یا حتى حدس قریب به یقین تقاضاى شكر در افغانستان بسیار مشكل‬
‫به نظر میرسد‪ ،‬زیرا ارقام دقیق در مورد تولیدات داخلى و واردات‪ ،‬بصورت متواتر و منظم به مشكل دستیاب‬
‫میشود و از همین رو باید به گمانه زنى ها پرداخت و رقمى بدست آورد‪.‬‬
‫بدون جنجال استدالل ثابت است كه تقاضا به شكر و سایر مواد خوراكى وقتى باال میرود كه سطح زنده گى مردم‬
‫بهتر شده‪ ،‬در عادات زنده گى و مینوى خانواده ها تغییرات مثبت رونما گردیده و عاید سرانه اتباع كشور بهبود‬
‫یافته باشد‪.‬‬
‫تغییرات فوق در ‪ 1‬سال گذشته در زندگى مردم افغانستان واقعا ً به وقوع پیوسته و سطح عاید سرانه بمقایسه ‪-61‬‬
‫‪ 41‬سال گذشته بیشتر شده است‪ .‬عواید یكقسمت مردم از طریق (معاش‪ ،‬قرار دادها‪ ،‬عواید ناشى از مزد كارگران‬

‫‪1‬‬
‫‪Suger Industry in AFg. 1972, Industrial development Bank of Afghanistan, Kabul‬‬
‫‪6‬‬
‫اوو كلن پالن‪ ،‬ص ‪116 -111‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 1‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫افغان در ایران‪ ،‬امارات متحده عرب‪ ،‬قطر‪ ،‬عمان‪ ،‬عربستان سعودى و پاكستان‪ ،‬كمك افغانهاى مقیم اروپا‪ ،‬امریكا و‬
‫استرالیا به خانواده هاى شان در داخل كشور‪ ،‬رشوت‪ ،‬اختالس و سایر عواید غیر قانونى) بیشتر شده و رفاه زیادتر‬
‫بچشم میخورد‪ .‬در جانب مقابل اقتصاد لجام گیسخته بازار آزاد یك قسمت زیاد مردم را فقیرتر و دسترخوان آنها را‬
‫تهى تر ساخته است‪ .‬با در نظر داشت تفاوت هاى فوق سنجش دقیق تقاضا به شكر مشكل تر مى شود‪.‬‬
‫در ینصورت یگانه راه حل منطقى این است كه تولیدات داخلى جمع واردات را بحیث ضرورت افغانستان به شكر یا‬
‫تقاضایى موثر شكر در كشور قبول نموده و كار هاى بعدى خود را روى همین رقم استوار بسازیم‪ .‬با توجه به حد‬
‫وسطى واردات طى سالیان گذشته‪ ،‬این نتیجه مى رسیم كه افغانستان در حال حاضر هر سال ‪ 130000‬شكر‬
‫ضرورت دارد كه همه از خارج وارد شده و در بازار هاى داخلى بفروش میرسد‪.‬‬
‫در صورتیكه نرخ وسطى فى تن شكر (شكر سفید و شكر خام) را مطابق قیمت هاى اواخر ماه جوالى و اوایل‬
‫اګست ‪ 6111‬مبلغ ‪291‬دالر در نظر ګیریم‪ ،‬افغانستان براى خریدارى ‪ 141111‬تن شكر ‪ 19111111‬دالر‬
‫مصرف میكند كه به مقایسه عواید صادراتي و كل عواید كشور یك رقم درشت بنظر میرسد و دولت افغانستان را‬
‫در موقعیتى قرار میدهد كه باید دستیابى به هدف خودكفایى كشور از تولیدات شكر را در صدر وظایف خود قرار‬
‫دهد‪.‬‬
‫‪ -6‬عرضه‪ :‬شكر در افغانستان دو منبع دارد‪ .‬یكى تولید داخلى شكر كه در سالیان قبلى از فابریكات شكر جالل آباد‬
‫(بسیار كم) و بغالن بدست مى آمده و دوم واردات از بیرون كه باعث فرار یك مقدار زیاد عواید اسعارى كشور‬
‫میشود‪.‬‬
‫بران دستیابى به یك نتیجه درست در قسمت عرضه شكر در كشور این موضوع در دو قسمت پیگیرى میكنیم‪:‬‬
‫الف‪ -‬واردات‪:‬‬
‫(افغانستان كالنۍ) هاى سال هاى قبلى ارقامى جالبى در مورد واردات شكر در یكقرن گذشته به افغانستان دارد كه‬
‫اگر چه با بحث فعلى ما یعنى واردات سال هاى اخیر كمك كرده نمیتواند اما بحیث یك پس منظر مفید بنظر میرسد‪.‬‬
‫( افغانستان كالنۍ) سال هاى ‪1449 – 42‬هـ‪.‬ش واردات شكر را در عهد پادشاهى امیرعبدالرحمن ذیالً گزارش‬
‫میدهد‪:‬‬

‫واردات شكر به ‪ 1111‬روپیه‬ ‫سال ها‬

‫هندى‬
‫‪14144‬‬ ‫هـ‪.‬ش‪1116(1691‬م)‬
‫‪14913‬‬ ‫‪1696‬‬
‫‪11661‬‬ ‫‪1694‬‬
‫‪1114‬‬ ‫‪1693‬‬
‫‪11421‬‬ ‫‪1694‬‬
‫‪1696‬‬ ‫‪1692‬‬

‫ماخذ‪ :‬د افغانستان كالنۍ ‪ ،1449 – 42‬ص ‪.436‬‬

‫و این ارقام در بعضى سال هاى پادشاهى امیر حبیب هللا چنین میباشد‪:‬‬

‫واردات شكر به ‪ 1111‬روپیه هندى‬ ‫سال ها‬

‫‪466111‬‬ ‫‪1611‬هـ‪.‬ش(‪1116‬م)‬
‫‪641311‬‬ ‫‪1616‬‬
‫‪691311‬‬ ‫‪1614‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 6‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
 ‫ماخذ‪ :‬افغانستان كالنۍ ‪ ،1449 – 42‬ص ‪.434‬‬
‫از ارقام فوق نتیجه گرفته مى شود كه‪:‬‬
‫اوالً تمام شكر مورد ضرورت كشور در اواخر قرن ‪ 11‬و اوایل قرن ‪ 61‬از هند بریتانوى وارد میشده‪ .‬ثانیا ً اینكه‬
‫قیمت شكر زیاد و همه گان به آن دسترسى نداشت و مصرف كننده گان ان را الیه هاى خاص اجتماعى در كابل و‬
‫شهر هاى بزرگ كشور تشكیل میداد و ثالثا ً اینكه واردات شكر سیر صعودى دارد‪ .‬طوریكه ارقام نشان میدهد‬
‫واردات شكر از سال ‪ 1691‬الى ‪1614‬هـ‪.‬ش یعنى در مدت ‪ 16‬سال از ‪ 14111‬روپیه به ‪ 691111‬روپیه هندى‬
‫افزایش یافته‪ .‬واردات سال ‪1116( 1611‬م) ازین هم بیشتر بوده و ‪ 466111‬روپیه میباشد‪( .‬افغانستان كالنۍ) ارقام‬
‫در مورد واردات شكر را به اساس قیمت ضبط نموده‪ ،‬ولى درمورد قیمت فى واحد مقدار یا مقدار مجموعى واردات‬
‫چیزى نمى نویسد تا در مورد مقدار واردات شكر در عهد پادشاهى هاى امیرعبدالرحمن و امیر حبیب هللا معلومات‬
‫بدست مى آمد‪.‬‬
‫كتاب پیشرفت پالن و تحلیل اوضاع اقتصادى ‪1441‬هـ‪.‬ش واردات شكر را باز هم به اساس قیمت گزارش میدهد‪:‬‬

‫واردات شكر به افغانى‬ ‫سال ها‬

‫‪11611111‬‬ ‫‪ 1441‬هـ‪.‬ش‬
‫(‪1141‬م)‬
‫‪121311111‬‬ ‫‪1444‬‬
‫‪122411111‬‬ ‫‪1442‬‬
‫‪129111111‬‬ ‫‪1449‬‬

‫ماخذ‪ :‬پیشرفت پالن ‪ ،1441‬ص ‪366‬‬

‫مقایسه دو جدول فوق نشان میدهد كه واردات شكر به افغانستان در نیم قرن مورد بحث فوق العاده زیاد شده و از‬
‫‪ 14111‬و ‪ 691111‬روپیه هندي به ‪ 129‬ملیون افغانى افزایش یافته و از طرف دگر منبع واردات تغیر یافته و‬
‫شكر از اتحاد شوروى وارد شده است‪.‬‬
‫اولین منبع ایكه واردات شكر را به مقدار درج نموده‪ ،‬پالن پنج ساله سوم انكشاف اقتصادي و اجتماعى (‪– 1432‬‬
‫‪1441‬هـ‪.‬ش) میباشد‪ .‬دراین پالن واردات شكر ذیالً گزارش داده شده است‪:‬‬

‫واردات به تن‬ ‫سال ها‬

‫‪122411‬‬ ‫پالن پنج ساله اول (‪– 1444‬‬
‫‪)1441‬‬
‫‪634411‬‬ ‫پالن پنج ساله دوم (‪– 1431‬‬
‫‪)1434‬‬

‫منبع‪ :‬د افغانستان د اقتصادي او جتماعي انكشاف درېیم پنځه كلن پالن‪ ،‬ص ‪.4‬‬
‫از جدول فوق برمیاید كه ظرف پالن اول هر سال بطور متوسطه ‪ 44621‬تن و پالن دوم هر سال ‪ 31911‬تن شكر‬
‫به كشور وارد شده كه یك رشد خوب را نشان میدهد‪.‬‬
‫كتاب احصائیوى ‪ 1432‬واردات را به مقدار و قیمت نشان میدهد‪:‬‬

‫قیمت به دالر‬ ‫واردات به تن‬ ‫سال ها‬

‫‪4141111‬‬ ‫‪64994‬‬ ‫‪ 1433‬هـ‪.‬ش‬

‫(‪1124‬م)‬
‫‪2361611‬‬ ‫‪21943‬‬ ‫‪1434‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 4‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
 ‫‪4441111‬‬ ‫‪49161‬‬ ‫‪1432‬‬

‫منبع‪ :‬پیشرفت پالن و تحلیل اوضاع اقتصادى ‪ ،1432‬ص (ضمایم ‪ 4‬و ‪ 3‬تجارت خارجى)‪.‬‬
‫‪ 64-11‬سال بعد این ارقام چنین هستند‪:‬‬

‫قیمت به دالر‬ ‫واردات به تن‬ ‫سال ها‬

‫‪12421111‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1442‬‬
‫‪11624111‬‬ ‫‪21661‬‬ ‫‪1449‬‬
‫‪19161111‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1441‬‬
‫‪62341111‬‬ ‫‪14291‬‬ ‫‪1424‬‬
‫‪9411111‬‬ ‫‪64111‬‬ ‫‪1423‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪91211‬‬ ‫‪1421‬‬
‫‪1142111‬‬ ‫‪62111‬‬ ‫‪1421‬‬
‫‪4614111‬‬ ‫‪11923‬‬ ‫‪1491‬‬

‫ماخذ‪ :‬براى سال هاى ‪ 1441 – 42‬سالنامه احصائیوى‪ 1441،‬ص ‪.346‬‬

‫براى سال هاى ‪ 1423 – 24‬سالنامه احصائیوى ‪ ،1423‬ص ‪.119‬‬
‫براى سال هاى ‪ 1491 – 21‬سالنامه احصائیوى ‪ ،1491‬ص ‪ 196‬و ‪.194‬‬
‫كتاب سالنامه احصائیوى سال ‪ 1441‬مینویسد كه طى سال ‪ 21% -1442‬شكر وارداتى افغانستان از المان غرب‬
‫و‪ 31 %‬متباقى از شوروى وارد شده‪ .‬در سال هاى ‪ 1441 - 49‬این وضعیت تغییر كرده ‪ 11%‬شكر وارداتى از‬
‫اتحاد شوروى ومابقى از هندوستان تهیه شده است‪.‬‬
‫بعد از سال ‪ 1491‬واردات از اتحاد شوروى قطع و یا كم و واردات غیر قانونى از پاكستان و واردات قانونى از‬
‫سایر ممالك دنیا اغاز شده‪ .‬طى سال هاى حاكمیت مجاهدین و طالبان‪ ،‬یا ارقام درست در مورد واردات وجود ندارد‬
‫و یا ارقام مطمین نمیباشد‪ .‬بعد از روي كار آمدن حكومت اقاى كرزى اداره مركزى احصائیه به چاپ دوباره‬
‫سالنامه ها و نشرات موقوت پرداخت كه واردات شكر سالیان بعدى را از انجا نقل میكنیم‪.‬‬
‫كتاب هاى سالنامۀ هاى احصائیوى افغانستان ارقام ذیل را در مورد واردات شكر ظرف نه سال گذشته به اختیار ما‬
‫میگذارد‪:‬‬

‫مصرف سرانه ‪Kg‬‬ ‫نفوس مسكون به نفر‬ ‫واردات شكر به تن‬ ‫سالها‬
‫‪5.28‬‬ ‫‪20691400‬‬ ‫‪109290‬‬ ‫‪2002-03‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪141752‬‬ ‫‪2003-04‬‬
‫‪5.48‬‬ ‫‪22097000‬‬ ‫‪121236‬‬ ‫‪2004-05‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪200976‬‬ ‫‪2005-06‬‬
‫‪4.86‬‬ ‫‪22575900‬‬ ‫‪109813‬‬ ‫‪2006-07‬‬
‫‪3.70‬‬ ‫‪23511400‬‬ ‫‪86800‬‬ ‫‪2007-08‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪60744‬‬ ‫‪2008-09‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪16411‬‬ ‫‪6111-11‬‬
‫‪2622‬‬ ‫‪63314211‬‬ ‫‪124111‬‬ ‫‪6111-11‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 3‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫ماخذ‪ :‬سالنامه هاى ‪ 1411‬و ‪ ،1419‬ص ‪ 4‬و ‪612‬و ‪ 621‬و سالنامه هاى سال هاى ‪ 1414 ،1416‬و ‪ 1412‬بخش‬
‫نفوس و واردات‪.‬‬
‫در جدول فوق ارقام ‪ 200976 ،141782‬و ‪124111‬سال هاى ‪ 2005-06 ،2003-04‬و ‪ 6111 -11‬از حد‬
‫معمولى واردات بیشتر میباشد‪ .‬معلوم نیست كه ارقام فوق درست است و یا ارگانهاى مربوط مانند گمركات و‬
‫وزارت هاى تجارت و اقتصاد معلومات نادرست را بدسترس اداره احصائیه مركزى گذاشته اند‪.‬‬
‫نوسان بین المللى قیمت شكر‪:‬‬
‫احصائیه ها نشان میدهد كه نوسان در قیم شكر خام و شكر سفید در بازار هاى نیویارك و لندن فوق العاده زیاد است‬
‫و این نوسان ك شور هاى داراى اقتصاد ضعیف و وارد كننده را در موقعیت نامناسب قرار داده و باعث نوسان بازار‬
‫هاى داخلى و فرار بیشتر اسعار از كشور میشود‪.‬‬
‫جدول ذیل نوسانات شدید قیمت شكر را طى پنج سال گذشته نشان میدهد‪:‬‬

‫شكر سفید به دالر‪-‬‬ ‫شكر خام به دالر‪ -‬تن‪/‬‬ ‫تاریخ‬

‫اتن‪ /‬لندن‬ ‫نیویارك‬
‫‪946641‬‬ ‫‪262631‬‬ ‫‪16/11/6111‬‬
‫‪991611‬‬ ‫‪241611‬‬ ‫‪11/11/6111‬‬
‫‪911611‬‬ ‫‪241614‬‬ ‫‪61/19/6111‬‬
‫‪114641‬‬ ‫‪219614‬‬ ‫‪62/19/6111‬‬
‫‪192641‬‬ ‫‪222629‬‬ ‫‪14/19/6111‬‬
‫‪219611‬‬ ‫‪311616‬‬ ‫‪12/14/6111‬‬
‫‪911611‬‬ ‫‪419611‬‬ ‫‪41/14/6111‬‬
‫‪133641‬‬ ‫‪999691‬‬ ‫‪16/16/6111‬‬
‫‪946631‬‬ ‫‪241611‬‬ ‫‪11/16/6111‬‬
‫‪311611‬‬ ‫‪441641‬‬ ‫‪19/13/6111‬‬
‫‪444641‬‬ ‫‪339619‬‬ ‫‪11/14/6111‬‬
‫‪222661‬‬ ‫‪441641‬‬ ‫‪19/16/6111‬‬
‫‪414611‬‬ ‫‪631693‬‬ ‫‪61/11/6111‬‬
‫‪444611‬‬ ‫‪691696‬‬ ‫‪11/13/6111‬‬
‫‪422611‬‬ ‫‪646641‬‬ ‫‪13/12/6111‬‬
‫‪426611‬‬ ‫‪614611‬‬ ‫‪69/11/6112‬‬

‫ماخذ‪http://isfs.ir/amartakhassosi1.htm :‬‬
‫جدول نشان میدهد كه اوالً نوسان در قیمت هاى بازار هاى عمده لندن و نیویارك زیاد بوده و ثانیا ً این نوسان ها‬
‫میالن صعودى دارد و قیمت ها از ‪ 614611‬دالر (ماه سپتمبر ‪ )6112‬به ‪946641‬دالر (ماه اگست ‪ )6111‬صعود‬
‫نموده كه یك تفاوت بیشتر از سه چند را نشان میدهد‪.‬‬
‫شكر خام ‪ Raw Sugar‬به شكرى گفته میشود كه بعداز عصاره گیرى چغندر یا نیشكر بدست مى اید و رنګ ان‬
‫بعلت اختالط با میالس اندك نصوارى میباشد‪ .‬براى بدست امدن شكر سفید‪ ،‬شكر خام یا نصوارى‪ ،‬سفید كارى‬
‫‪ Bleaching‬میشود‪ .‬اگر بخواهیم كه از شكر سفید‪ ،‬شكر نصوارى یا خام بدست اوریم‪ ،‬ان را دوباره با ‪264 - 4.4‬‬
‫فیصد شكر نصوارى مخلوط میكنیم‪ .‬شكر نصوارى یا خام از نظر شرینى نسبت به شكر سفید غنى تر و طبیعى تر‬
‫میباشد‪.‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 4‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫با توجه با نوسانات سریع قیمت شكر در بازار هاى بین المللى و خاصتا ً اینكه این نوسانات میالن صعودى دارد‪ ،‬هر‬
‫سال یكمقدار زیاد عواید ناچیز اسعارى افغانستان براى خریدارى شكر بخارج كشور انتقال میشود‪ .‬همانطوریكه در‬
‫بحث باال ذكر شده افغانستان در سال ‪ )1411( 6111‬حدود ‪ 11‬ملیون دالر براى خریدارى شكر مصرف نموده كه‬
‫یك قلم هنگفت میباشد‪ .‬در صورتیكه طى سالیان اینده افغانستان بعلت ازدیاد تقاضا به شكر در داخل كشور و نوسان‬
‫جارى قیمت ها در ب ازار هاى بین المللى هر سال بطور متوسط یكصد ملیون دالر را به مصرف برساند و امكانات‬
‫خودكفافى شكر در داخل كشور نیز مهیا باشد‪ ،‬افغانستان میتواند كه همین مبالغ را براى انكشاف سایر بخش هاى‬
‫اقتصادي كشور سرمایه گذارى نموده و باین ترتیب بازار سرمایه گذارى كشور را رونق بخشد‪.‬‬
‫ب‪ -‬تولیدات داخلى‪:‬‬
‫همانطوریكه در فصول قبلى ذكر شد‪ ،‬اولین فابریكه تولید شكر در افغانستان در جالل آباد اعمار شده بود كه تولیدات‬
‫آن هیچگاه قابل توجه نبوده است‪ .‬دومین فابریكه تولید شكر در بغالن به فعالیت آغاز نموده كه از سال ‪– 1411‬‬
‫‪ 1491‬فعال بود ولى بعد از آن الى سال ‪ 1414‬فعالیت تولیدى نداشته‪ .‬فابریكه شكر بغالن در سال ‪ 1411‬مقدار‬
‫‪ 1114‬تن شكر تولید نموده كه بعداً آهسته – آهسته زیاد شده و در سالهاى ‪ 1449 – 41‬به اوج خود رسیده و در‬
‫حدود ‪ 14111‬تن شكر تولید نموده است‪ .‬این فابریكه بعد از آن رو به نزول نهاده‪ ،‬تولید آن در سالهاى ‪– 26‬‬
‫‪ 1429‬به ‪ 911 – 111‬تن كاهش یافته‪ ،‬در سال ‪ 1491‬یعنى یكسال قبل از سقوط حكومت داكتر نجیب هللا صرف‬
‫‪ 36‬تن نموده و بعد متوقف شده است‪.‬‬
‫این فابریكه بعد از سال ‪ 6114‬به كمك المان دوباره ترمیم شده اما فعالً تولید تجارتى ندارد‪ .‬وقت بسیار در كار‬
‫است تا عنعنه كشت چغندر در بغالن دوباره احیا شده و حدود ‪ 111111‬تن (و یا بیشتر) چغندر مورد ضرورت‬
‫فابریكه شكر بغالن مهیا شود‪.‬‬
‫جدول ذیل تولیدات فابریكه شكر بغالن را كه در میان مردم بیشتر بنام فابریكه قند بغالن شهرت دارد با ایام روز‬
‫هاى كار كرده گى (كمپاین) فابریكه نشان میدهد‪:‬‬

‫گردش فابریكه به روز‬ ‫تولید شكر به تن‬ ‫سال هال‬

‫‪6464‬‬ ‫‪1114611‬‬ ‫‪1319‬‬
‫‪3164‬‬ ‫‪4411611‬‬ ‫‪1461‬‬
‫‪46‬‬ ‫‪633641‬‬ ‫‪1461‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪4114611‬‬ ‫‪1466‬‬
‫‪16‬‬ ‫‪3423611‬‬ ‫‪1464‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪3414641‬‬ ‫‪1463‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪6994611‬‬ ‫‪1464‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1462‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1469‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪4129611‬‬ ‫‪1461‬‬
‫‪48‬‬ ‫‪4476.65‬‬ ‫‪1461‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪3631611‬‬ ‫‪1441‬‬
‫‪39‬‬ ‫‪4621621‬‬ ‫‪1441‬‬
‫‪42‬‬ ‫‪4580.40‬‬ ‫‪1446‬‬
‫‪31‬‬ ‫‪5661.00‬‬ ‫‪1444‬‬
‫‪24‬‬ ‫‪2132641‬‬ ‫‪1443‬‬
‫‪2164‬‬ ‫‪4756.50‬‬ ‫‪1444‬‬
‫‪49‬‬ ‫‪4789.00‬‬ ‫‪1442‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪4795.30‬‬ ‫‪1449‬‬
‫‪41‬‬ ‫‪4475.00‬‬ ‫‪1441‬‬
‫‪56‬‬ ‫‪4667.26‬‬ ‫‪1441‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 2‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
 ‫‪42‬‬ ‫‪3133621‬‬ ‫‪1431‬‬
‫‪11‬‬ ‫‪1116631‬‬ ‫‪1431‬‬
‫‪111‬‬ ‫‪2112691‬‬ ‫‪1436‬‬
‫‪21‬‬ ‫‪4191610‬‬ ‫‪1434‬‬
‫‪19‬‬ ‫‪9361641‬‬ ‫‪1433‬‬
‫‪80‬‬ ‫‪6112.50‬‬ ‫‪1345‬‬
‫‪101‬‬ ‫‪8616.60‬‬ ‫‪1346‬‬
‫‪111‬‬ ‫‪9099.40‬‬ ‫‪1347‬‬
‫‪107‬‬ ‫‪8291.90‬‬ ‫‪1348‬‬
‫‪102‬‬ ‫‪8996.46‬‬ ‫‪1349‬‬
‫‪97‬‬ ‫‪8881.20‬‬ ‫‪1350‬‬
‫‪175‬‬ ‫‪13624.90‬‬ ‫‪1351‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪11107.60‬‬ ‫‪1352‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪12700.00‬‬ ‫‪1354‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪11000.00‬‬ ‫‪1355‬‬
‫‪142‬‬ ‫‪12777.00‬‬ ‫‪1356‬‬
‫‪104‬‬ ‫‪9693.00‬‬ ‫‪1357‬‬
‫‪95‬‬ ‫‪9046.20‬‬ ‫‪1358‬‬
‫‪33‬‬ ‫‪292.82‬‬ ‫‪1359‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1360‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪1100.00‬‬ ‫‪1361‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪320.00‬‬ ‫‪1362‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪700.00‬‬ ‫‪1363‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪230.00‬‬ ‫‪1364‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪110.00‬‬ ‫‪1365‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1366‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪200.00‬‬ ‫‪1367‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1368‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1369‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪41.58‬‬ ‫‪1370‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪320.00‬‬ ‫‪(2006)1385‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1386‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪32.00‬‬ ‫‪1387‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1388‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪-‬‬ ‫‪1389‬‬
‫‪-‬‬ ‫‪90.00‬‬ ‫‪1390‬‬

‫ماخذ‪ :‬سالهاى ‪ 1434 -1411‬از مجله ننگرهار‪ ،‬شماره ‪ ،11‬سال ‪.1444‬‬

‫سال هاى ‪ ،1441 -46‬پیشرفت پالن ‪ ،1441‬ص (ضمایم زراعتى)‪.‬‬
‫سالهاى ‪ 1443 -1432‬نمایندگى قند بغالن در كابل(‪.)1442‬‬
‫سال ‪ ،1444‬روزنامه جمهوریت ‪ ،1442/1/9‬ص ‪.9‬‬
‫سال ‪ ،1449‬جغرافیاى اقتصادى افغانستان‪ ،‬ص ‪.112‬‬
‫سال هاى ‪ ،1426 -21‬سالنامه احصاییوى ‪ ،1426‬ص ‪.111‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 9‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫سال هاى ‪ ،1441 -42‬سالنامه احصاییوى ‪ ،1441‬ص ‪ .461‬این منبع تولید سال ‪ 1449‬را ‪ 1611‬تن قید كرده‪،‬‬
‫در حال كه جغرافیاى صنعتى افغانستان آنرا ‪ 11111‬تن و داكتر عبدالكریم وزیرى آنرا ‪ 1214‬تن میداند‪ .‬سالنامه‬
‫احصاییوى سال ‪ 1421‬را ‪ 1911‬تن مینویسد‪.‬‬
‫سال هاى ‪ ،1423 -24‬سالنامه احصاییوى ‪ ،1423‬ص ‪.134‬‬
‫سال ‪ ،1424‬سالنامه احصاییوى ‪ ،1424‬ص ‪.139‬‬
‫ساله هاى ‪ ، 1424 -41‬ضمیمه شماره یك‪ ،‬جهات اساسى انكشاف اقتصادى و اجتماعى ج‪ .‬د‪ .‬ا براى سال هاى ‪-24‬‬
‫‪ ،1421‬كمیته دولتى پالن گزارى‪ ،‬جدى ‪ ،1423‬كابل‪ ،‬ص ‪ .111 -112‬در جدول تولیدات صنعتى این كتاب‬
‫(صفحه تولید شكر) دیده میشود كه فابریكه شكر بغالن در سال ‪ 1449‬به اندازه ‪ %14‬ظرفیت خود كار نموده كه‬
‫در سال ‪ 1426‬به ‪ %664‬و در سال ‪ 1424‬به ‪ %466‬ظرفیت ناصبه سقوط نموده است!‬
‫سال هاى ‪ ،1421 -29‬سالنامه احصاییوى ‪ ،1421‬ص ‪.143‬‬
‫سال ‪ ،1491‬سالنامه احصاییوى ‪ ،1491‬ص ‪.149‬‬
‫سال هاى ‪ 1111 -14‬سالنامه هاى احصایئوى ‪ 1419 ،1412‬و ‪.1411‬‬
‫سه سال اخیر از معلومات ډاكتر وزیرى‪.‬‬
‫طوریكه دیده مى شود افغانستان فعالً بمقدار كم گر (حدود ‪ 6111‬تن) و شكر (حدود ‪ 441‬تن) تولید و مابقى تقاضا‬
‫كالً توسط واردات از خارج تامین مى شود‪ .‬در صورتیكه دولت افغانستان به این امر توجه كند‪ ،‬افغانستان بصورت‬
‫قطع میتواند شكر مورد ضرورت خود را در داخل كشور‪ ،‬از چغندر و نیشكر و فابریكات داخلى بدست آورد!‬
‫فصل هفتم‬
‫امكانات خودكفایى افغانستان از تولیدات شكر‪:‬‬
‫در این بحث كه در واقع آخرین و اصلى ترین فصل این كتاب میباشد‪ ،‬تالش میكنیم تا تمام امكاناتى را مورد‬
‫بررسى قرار بدهیم كه افغانستان را در راه رسیدن به هدف خودكفایى از تولیدات شكر كمك نماید‪ .‬هر یكى ازین‬
‫امكانات را بصورت علیحده به بررسى میگیریم‪:‬‬
‫‪ -1‬توسعۀ سطح زیر كشت در افغانستان‪:‬‬
‫كتاب سالنامۀ احصائیوى سال ‪1426‬م افغانستان اراضى كشور را به گونۀ آتى تصنیف میكند‪:‬‬

‫‪ 37910000‬هكتار‬ ‫‪ -1‬اراضى زراعتى‬

‫‪7910000‬‬ ‫الف‪ :‬اراضى قابل كشت‬
‫‪3683500‬‬ ‫‪ -‬اراضى تحت كشت نباتات موقتى‬
‫‪143500‬‬ ‫‪ -‬اراضى تحت كشت نباتات دایمى‬
‫‪4082000‬‬ ‫‪ -‬اراضى كه فعالً تحت بذر قرار ندارد‬
‫‪30000000‬‬ ‫ب‪ :‬علفچر و چمن ها‬
‫‪1900000‬‬ ‫ج‪ :‬جنگالت‬
‫‪25412500‬‬ ‫د‪ :‬اراضى غیرزراعتى و كوه ها‬
‫‪65225000‬‬ ‫مجموع ساحۀ جغرافیایى افغانستان‬

‫ماخذ‪ :‬سالنامۀ احصائیوى ‪ ،1426‬ص ‪.146‬‬

‫این ارقام در سالنامه احصائیوى ‪1411‬هـ‪ .‬ش چنین گزارش داده شده است‪:‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ساحه‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫قابل‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫استفاده‬
‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫مجموع‬
‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ساحه‬
‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫جغرا‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 1‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
 ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫فیایى‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫(‬
‫‪1000‬‬
‫‪x‬‬
‫هكتار)‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪-1‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫ساحه‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫چراگاه‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪-6‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫سایر‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫اراض‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ى‬
‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪-4‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اراض‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫ى‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫زراع‬
‫تى‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫جنگال‬
‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫ت‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫وزمین‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫هاى‬
‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫جنگلى‬
‫‪4‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪1‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫اراض‬
‫‪6‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫ى‬
‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫بوره‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫موقتى‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪2‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪9‬‬ ‫اراضى‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪8‬‬ ‫تحت‬
‫‪9‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬ ‫كشت‬
‫‪1‬‬ ‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪3‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪3‬‬ ‫آبى‬
‫‪4‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪-‬‬
‫‪9‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪7‬‬ ‫‪1‬‬ ‫اراضى‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫تحت‬
‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫كشت‬
‫‪1‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪6‬‬ ‫‪5‬‬ ‫‪1‬‬ ‫للمى‬
‫نباتات‬
‫دایمى‬

‫‪FAO‬‬ ‫منبع‪ :‬وزارت زراعت‪ ،‬آبیارى و مالدارى و‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 1‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
 ‫طوریكه ارقام فوق نشان میدهد افغانستان ‪ 9610000‬هكتار زمین زراعتى دارد كه فعالً ‪ 4919111‬هكتار آن‬
‫تحت كشت آبى‪ ،‬للمى و دایمى قرار دارد و اگر سطح زیر كشت للمى را از سرجمع مذكور وضع كنیم‪ ،‬در واقع فقط‬
‫‪ 6113111‬هكتار زمین افغانستان تحت كشت قرار دارد كه معادل ‪ 11%‬اراضى زراعتى میباشد‪ .‬لهذا اولین‬
‫پیشنهاد براى خو دكفایى افغانستان از تولیدات شكر و ازدیاد سایر محصوالت زراعتى این است كه دولت و سكتور‬
‫خصوصى اقتصاد قسمت زیادى از زمین هاى مستعد و صالح الزارعه را با ساختن بند هاى ابگردان‪ ،‬كانال هاى‬
‫آب‪ ،‬تسطیح زمین هاى زراعتى و ایجاد سیستم هاى آبیارى تحت كشت آورد تا با توزیع و تقسیم آن بین دهاقین كم‬
‫زمین و بى زمین‪ ،‬كوچى ها‪ ،‬شركتهاى زراعتى و ایجاد فارم هاى زراعتى و ساحات علفچر‪ ،‬زراعت افغانستان را‬
‫از حالت عقب مانده و محدود فعلى بیرون كشیده و كشور را به رسیدن به خودكفایى از بعضى محصوالت زراعتى‬
‫مثل چغندر و نیشكر كمك كند‪.‬‬
‫در پالن هاى گذشتۀ اقتصادى و اجتماعى افغانستان پروژه هاى بزرگ آبیارى و توسعۀ زراعت مانند پروژه‬
‫انكشاف وادى هلمند و ارغنداب‪ ،‬پروژه كانال ننگرهار و پروژه پروان عمالً به سر رسیدند و پروژه هاى دگرى‬
‫تحت كار و یا تحت مطالعه بودند كه با احداث آنها یك قسمتى از زمین هاى صالح الزراعه در نقاط مختلف كشور‬
‫آماده كشت و زراعت میشدند‪ ،‬مانند پروژه بند سلما در هرات‪ ،‬بند كمال خان در نیمروز‪ ،‬پروژه بند دهله در‬
‫كندهار‪ ،‬بند سرده در غزنى‪ ،‬پروژه دشت گمبیرى در ننگرهار‪ ،‬پروژه غوربند در پروان‪ ،‬پروژۀ گورگان و چاردره‬
‫در كندز‪ ،‬پروژۀ چشمه شفا در وال یت بلخ‪ ،‬سیستم آبیارى هریرود‪ ،‬پروژه بند كیله گى در بغالن‪ ،‬پروژۀ بند باجگاه‬
‫در پنجشیر‪ ،‬پروژۀ خان آباد كندز‪ ،‬پروژۀ سنگ مهر بدخشان‪ ،‬پروژۀ بند كامه در ننگرهار‪ ،‬سیستم آبیارى و نهر‬
‫لشكرى نیمروز‪ ،‬بند آبگردان خوابگاه در هلمند‪ ،‬بند آبگردان الوم باغ (‪ 11‬كیلومتر باالتر از بند كجكى) در ولسوالى‬
‫دهراود ارزگان‪ ،‬پروژه هاى بند هاى ابگردان سراج‪ ،‬كجكى غربى و درویشان سفلى در هلمند‪.‬‬
‫حقایق نشان میدهد كه بعضى ازین پروژه ها توسط متخصصین داخلى و خارجى مطالعه شده و راپور هاى تثبیت‬
‫مفیدیت آن در آرشیف هاى افغانستان و موسسات و كشور هاى مطالعه كننده و كمك كننده وجود دارد كه با تغییرات‬
‫اندك حاال نیز قابل تطبیق میباشند‪.‬‬
‫كار ساختمان پروژه بند سلما در سالیان اخیر به كمك مالي و تخنیكى هندوستان آغاز شده و قرار بود كه حدود‬
‫یكسال قبل تكمیل و افتتاح گردد‪ ،‬اما متاسفانه بعلت بى امنیتى در منطقه كار هاى آن بارها با مشكالت روبرو شده‬
‫است‪.‬‬
‫گفته میشود كه پروژه بند كمال خان نیز با مشكالت مشابه روبرو است‪ ،‬زیرا كشور ایران كه سال ها از سرازیر‬
‫شدن رایگان آب دریا هاى هریرود و هلمند به خاك خود استفاده ها برده‪ ،‬نمیخواهد كه با احداث بند هاى سلما و‬
‫كمال خان با مشك ل كم آبى سردچار شده و از همینرو از ساختن پروژه هاى آبگردان در مناطق غربى و جنوب‬
‫غربى افغانستان ممانعت بعمل مى آورد‪.‬‬
‫‪ -6‬توسعۀ سطح زیر كشت در والیاتیكه زرع چغندر و نیشكر در آن امكان دارد‪.‬‬
‫در صورتیكه دولت افغانستان امكان زیر كشت آوردن ساحات صالح الزراعه را در سراسر كشور نداشته باشد‪،‬‬
‫دراین صورت براى خودكفایى از تولیدات شكر باید به والیاتى توجه كند كه نیشكر و چغندر در آن زرع شده‬
‫میتواند‪.‬‬
‫‪ -6/1‬چغندر در والیت بغالن كشت مى شود‪ .‬بغالن به اساس احصائیه سال ‪ 1441‬ه ش‪ 211111 -‬هكتار زمین‬
‫قابل زرع دارد كه ‪ 91611‬هكتار یا ‪ 11.33%‬آن زرع مى شود(‪ .)4‬در صورتیكه دولت ساحۀ باقماینده را صالح‬
‫الزراعه بسازد‪ ،‬تولیدات چغندر‪ ،‬برنج‪ ،‬گندم و سایر حبوبات و میوه جات در بغالن هشت چند زیاد شده میتواند‪.‬‬
‫به اساس احصائیه هاى موجود در سال ‪ 1443‬ه ‪ -‬ش از ‪ 3162‬هكتار زمین بغالن ‪ 111132‬تن چغندر تولید شده‪،‬‬
‫حال اگر فرض كنیم كه دولت ‪ 41111‬هكتار زمین جدید را تحت آبیارى قرار بدهد و ‪ 11111‬هكتار آنرا براى‬
‫كشت چغندر اختصاص بدهد‪ ،‬به اساس اوسط تولیدات سالهاى قبلى ‪ 663111‬تن حاصل برداشته شده میتواند و اگر‬
‫اندازۀ ساحه فوق الذكر را باز هم بیشتر قیاس كنیم‪ ،‬حاصل آن نیز متناسبا ً ازدیاد مى یابد‪.‬‬

‫‪4‬‬
‫مجموعه احصائیه‪ ،‬وزارت پالن ‪ ،1441‬ص ‪ .13 -14‬اگرچه این ارقام تقریبا ً ‪ 31‬سال عمر دارند ولى یقینا ً كه در وضع هیچ تغییر مثبت رونما نگردیده‬
‫است‪ .‬داكتر عبدالكریم وزیرى در راپور خود زمین قابل زرع بغالن را ‪ 111‬هزار هكتار میداند‪.‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 11‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫از آنجاییكه در بغالن گندم‪ ،‬پنبه‪ ،‬كچالو‪ ،‬لوبیا‪ ،‬جوارى‪ ،‬برنج‪ ،‬خربوزه‪ ،‬تربوز و جو نیز حاصل خوب میدهد‪،‬‬
‫وسعت اندازۀ ساحۀ تحت آبیارى و قابل كشت بغالن و اختصاص قسمتى از آن براى كشت چغندر باعث كاهش‬
‫تولیدات سایر حبوبات نخواهد شد‪.‬‬
‫‪ - 6/6‬هرات نیز از جمله والیاتى است كه خاك آن براى كشت چغندر مناسب میباشد‪ .‬در سال ‪1441‬ه ‪ -‬ش هرات‬
‫‪ 6411111‬هكتار زمین قابل زرع داشت كه ‪ 141111‬هكتار یا ‪ 6.36%‬آن كشت میشد(‪ .)3‬در وقتیكه پالن هفت‬
‫ساله انكشاف اقتصادى‪ -‬اجتماعى افغانستان مطرح بحث بود‪ ،‬فكر میشد كه با استفاده از سهولت هاى كه پروژه‬
‫آبیارى هریرود (بند سلما) در آبیارى زمین هاى هرات فراهم خواهد ساخت‪ ،‬سطح زیر كشت بطرف اراضى جدید‬
‫گسترش خواهد یافت‪.‬‬
‫خوشبختانه كه كار ساختمان بند سلما‪ ،‬آغاز شده و امیدوارى وجود دارد كه با وجود كارشكنى هاى متواتر در اواخر‬
‫سال ‪ 1411‬به پایه اكمال برسد‪.‬‬
‫ناگفته نماند كه از سال ‪1434‬هـ‪.‬ش به بعد كشت لبلبو در هرات عمالً آغاز شده بود‪ .‬در اوایل مردم چغندر را براى‬
‫پخت و تازه خورى كشت میكردند ولى بعد از آنكه امكان صدور آن به فابریكه قند فریمان مشهد(ایران) میسر شد‪،‬‬
‫كشت چغندر رونق بیشتر كسب نمود‪ .‬احصائیه ها میرساند كه هرات در سال ‪ 1444‬مقدار ‪ 66111‬تن چغندر را به‬
‫مشهد (ایران) صادر نموده بود(‪.)4‬‬
‫تیم متخصصین انگلیسى ایكه صنایع شكر را در سال ‪1196‬م در افغانستان مورد بررسى قرار داده بود‪ ،‬بغالن و‬
‫سواحل هریرود را از جملۀ مساعدترین نقاط زرع چغندر در افغانستان وانمود ساخته است(‪.)2‬‬
‫‪ 6/4‬امكان دارد كه چغندر در ننگرهار نیز كاشته شود‪ .‬كتاب پیشرفت پالن سال ‪ 1441‬مي نویسد‪ ....( :‬یك مقدار‬
‫تخم بادنجان سیاه و رومى‪ ،‬بامیه‪ ،‬شلغم‪ ،‬كاهو‪ ،‬زردك و لبلبو جهت بذر سال آینده تخم گیرى شده‪ .)9()...‬این متن‬
‫میرساند كه در فارم هاى (شیشم باغ) و (جدید) شهر جالل آباد چغندر نیز بطور نمونوی كشت شده بود كه در باره‬
‫عملكرد و نتایج تحقیقاتى آن اطالعاتى در دست نیست‪ .‬اگر در آینده در افغانستان امكاناتى فراهم شود كه زرع‬
‫چغندر در ننگرهار و یا صفحات مشرقى كشور مورد مطالعه مجدد قرار بگیرد‪ ،‬معلوم خواهد شد كه این كار مقدور‬
‫است یا خیر؟ نظر عمومى بر این است كه كشت چغندر در ننگرهار عملى نیست و گاهى هم دهاقین ننگرهار‬
‫چغندر‪ ،‬نه كاشته اند‪.‬‬
‫‪1‬‬
‫‪ 6/3‬زرع چغندر در والیات هلمند نیز امكان پذیر است( )‪ ،‬در حالیكه تیم متخصصین انگلیسى منطقۀ وادى هلمند‬
‫را براى این منظور غیر مساعد میخواند(‪.)1‬‬
‫در پالن سوم انكشاف اقتصادى‪ -‬اجتماعى افغانستان زرع چغندر در چوكات پروژۀ انكشاف زراعت (چغندر‪ ،‬گندم و‬
‫پنبه) وادى هلمند و ارغنداب شامل ساخته شد‪ .‬چه به اساس مطالعات مقدماتى ایكه قبالً صورت گرفته بود‪ .‬زرع‬
‫چغندر در وادى هلمند قناعت بخش تلقى شده بود‪ .‬به اساس این مطالعات حاصل فى هكتار زمین فارم هاى تحقیقى‬
‫حدود ‪ 34‬تن و زمین هاى زارعین انفرادى حدود ‪ 64‬تن بود(‪ .)11‬در صورتیكه ارقام مذكور دقیق ثبت شده باشد‬
‫این حاصلدهى از جمله بلندترین جهان بوده و موجب خرسندى تمام میباشد‪ .‬در ان سال ها این مقدار معادل حاصالت‬
‫امریك اى شمالى و زیادتر از زمین هاى آسیا و افریقا و حتى اروپا و امریكاى جنوبى بود‪ .‬جزئیات حاصل دهى‬
‫زمین هاى مناطق مختلف دنیا در صفحات بعدى این كتاب به تفصیل ذكر مى شود‪.‬‬
‫قابل تذكر است كه در محاسبات فوق رقم ‪ 34‬تن مربوط بكدام فارم تحقیقاتى وزارت زراعت وقت بوده‪ ،‬در حالیكه‬
‫حاصالت دهاقین ‪ 64‬تن ثبت شده كه خود یك رقم جالب و تقریبا ً نزدیك به حد وسطى حاصلدهى آسیا(‪ 61-61‬تن)‬
‫میباشد(‪.)11‬‬

‫‪3‬‬
‫مجموعه احصایه وزارت پالن‪ ،1441 ،‬ص ‪.13 -14‬‬
‫‪4‬‬
‫مجله جمهوریت‪ ،‬شماره سوم‪ ،‬سال ‪ ،1446‬ص ‪.64‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Suger industry in Afghanistan. Kabul‬‬
‫‪9‬‬
‫پیشرفت پالن ‪ ،1441‬وزارت پالن‪ ،‬ص ‪.41‬‬
‫‪1‬‬
‫مجله كرنه‪ ،‬وزارت زراعت‪ ،1446 ،‬شماره نهم‪ ،‬ص ‪31‬‬
‫‪1‬‬
‫‪Suger industry in Afghanistan. Kabul‬‬
‫‪11‬‬
‫سومین پالن‪ ،‬ص ‪.14‬‬
‫‪11‬‬
‫مجله بانك مركزى ایران‪ ،1444 ،‬شماره یك‪ ،،‬ص ‪.64‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 11‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫در وقت طراحى پالن سوم انكشاف اقتصادى‪ -‬اجتماعى دولت افغانستان در نظر داشت تا از ‪ 2111‬هكتار زمین‬
‫وادى هلمند ‪ 143111‬تن چغندر مورد ضرورت فابریكه شكر هلمند را بدست خواهد آورد‪ .‬ظرفیت این فابریكه‬
‫‪ 20000‬تن در نظر گرفته شده بود‪ .‬مصرف این پروژه ‪ 70000000‬افغانى و ‪ 309000‬دالر تخمین گردیده‬
‫بود(‪.)16‬‬
‫‪ 6/4‬مطالعات نشان میدهد كه امكانات حاصلدهى مناسب چغندر از زمین هاى والیت غزنى موجود است‪ ،‬چنانچه‬
‫چغندر قبالً در زمین هاى سرده‪ ،‬كشت شده و نتیجه خوب داده است (‪.)14‬‬
‫مطالعه متون پالن هاى پنج ساله و هفت ساله و كتب پیشرفت پالن طى سالهاى ‪1421 -44‬هـ‪.‬ش و سالیان بعدى در‬
‫مورد كشت چغندر در زمین هاى بند سرده غزنى تفصیل مزید ندارد و اطمینان به اینكه سرده یك منطقه چغندرخیز‬
‫خواهد بود‪ ،‬به مطالعات همه جانبۀ نظرى و كار هاى عملى نیاز دارد تا دیده شود كه چغندر به مقدار و مواد قندى‬
‫مناسب در سرده حاصل داده میتواند یا خیر؟‬
‫‪ 6/4‬نیشكر در والیات ننگرهار‪ ،‬لغمان و كنر و بمقدار كم در خوست كشت مى شود‪ .‬فعالً سطح زیر كشت نیشكر‬
‫در خوست و كنر بسیار محدود شده ولى در لغمان و ننگرهار هنوز هم كاشته مى شود‪ .‬ننگرهار در حال حاضر‬
‫مهم ترین مركز كشت نیشكر در افغانستان میباشد‪.‬‬
‫به اساس احصائیه هاى موجود ننگرهار در سال ‪1431‬هـ‪.‬ش ‪ 621211‬هكتار زمین قابل زرع داشت كه صرف‬
‫‪ 31611‬یا ‪ 1469%‬آن كشت میشد (‪.)1‬‬
‫تناوب زراعتى ایكه در ننگرهار معمول است عبارت است از گندم یا جوارى یا شالى و یا ماش و سبزیجات و‬
‫نیشكر‪ .‬سهم نیشكر در تناوب سال ‪1443‬هـ‪.‬ش ‪ 1613%‬است(‪.)13‬‬
‫نیشكر اصالً نبات منطقه حاره است اما به نسبت احتیاج دهاقین به عاید فروش آن در مناطق نیمه حاره (مناطق‬
‫كشت نیشكر در افغانستان از همین گروپ است) نیز عمومیت پیدا كرده است(‪.)14‬‬

‫در صورتیكه دولت كل ساحۀ باقیمانده و یا قسمتى از اراضى صالح الزراعه ننگرهار را تحت آبیارى و كشت‬
‫آورد‪ ،‬تولیدات نیشكر‪ ،‬گندم‪ ،‬جوارى‪ ،‬شالى‪ ،‬ماش و سبزیجات و میوه جات چند مرتبه افزایش خواهد یافت‪ .‬در‬
‫صورتیكه زمین جدید براى كشت نیشكر توسط دولت و یا سكتور خصوصى اماده شود‪ ،‬زرع سایر نباتات و میوه‬
‫جات متضرر نشده و تناوب معمولى زراعتى در صفحات شرقى كشور كمافى السابق مراعات خواهد شد‪.‬‬
‫‪ 6/2‬لغمان در سال ‪ 1431‬هـ‪.‬ش موازى ‪ 143211‬هكتار زمین قابل زرع داشت كه ‪ 64111‬هكتار یا ‪ 19%‬آن‬
‫كشت میشود‪ .‬مسله تناوب زراعتى لغمان با ننگرهار فرق زیاد ندارد‪ .‬در صورتیكه دولت كل ساحه باقیمانده و یا‬
‫قسمتى از آن را صالحه الزراعه بسازد‪ ،‬تولیدات نیشكر‪ ،‬گندم‪ ،‬جوارى‪ ،‬شالى‪ ،‬ماش و سبزیجات (گلپى‪ ،‬كرم‪ ،‬شلغم‬
‫زردك‪ ،‬پالك و نوش پیاز) بار ها افزایش خواهد یافت و اگر قسمتى ازین اراضى جدید به كشت نیشكر اختصاص‬
‫داده شود‪ ،‬از یكطرف حاصالت نیشكر بیشتر خواهد شد و از طرف دگر تناوب معمولى زراعتنى صدمه نخواهد‬
‫دید‪.‬‬
‫‪ 6/9‬در كنر ‪ 413111‬هكتار زمین وجود دارد كه به اساس معلومات مجموعۀ احصائیوى ‪ 1441‬صرف ‪66111‬‬
‫هكتار آن تحت زرع قرار دارد‪ .‬در ینجا نیز امكان كافى وجود دارد تا با آبیارى زمین هاى صالح الزراعه‪ ،‬سطح‬
‫زیر كشت نیشكر و سایر نباتات افزایش داده شود(‪.)12‬‬
‫‪ -6/1‬خوست نیز از جملۀ والیاتى است كه خاك و هواى آن براى كشت نیشكر مناسب میباشد‪ .‬كتاب معلومات‬
‫احصائیوى افغانستان براى سالهاى ‪ 1446 – 41‬ساحۀ تحت زرع نیشكر در خوست را كه در آنوقت جزیى از‬
‫والیت پكتیا بود‪ 11 ،‬هكتار درج نموده كه در ‪ 14‬قریه ولسوالى (مطلب لوى ولسوالى خوست) موقعیت داشت(‪.)19‬‬

‫‪16‬‬
‫پالن سوم ‪ ،‬ص ‪ 14‬و اووه كلن پالن‪.‬‬
‫‪14‬‬
‫اقتصاد ما‪ ،‬ص ‪ 39‬و مجله كرنه سال ‪ 1446‬شماره ‪ -1‬ص ‪.69‬‬
‫‪13‬‬
‫معلومات احصایوى افغانستان‪ ،1443 ،‬ص ‪93‬‬
‫‪14‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬ص ‪.11‬‬
‫‪12‬‬
‫مجموعه احصاییوى وزارت پالن ‪ 1441‬هـ‪ .‬ش‪ ،‬ص ‪ 13‬و ‪.11‬‬
‫‪19‬‬
‫معلومات احصاییوى ‪ ،1446 -1441‬ص ‪ 46‬و ‪.43‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 16‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫كتاب معلومات احصائیوى ‪ 1446 -41‬مي نویسد كه در آن وقت ‪ 1699‬هكتار زمین در ننگرهار‪ 44 ،‬هكتار در‬
‫لغمان و ‪ 11‬هكتار در پكتیا (خوست) نیشكر كشت میشده كه ‪ 11.6%‬ساحۀ تحت زرع ننگرهار‪ 9.1% ،‬لغمان و‬
‫‪ 2.5%‬كنر را احتوا مینمود (‪.)11‬‬
‫‪11‬‬
‫در همان وقت حاصل فى هكتار زمین در ننگرهار ‪ 38.8‬تن‪ ،‬لغمان ‪ 31.7‬تن و خوست ‪ 21.9‬تن بوده است( )‪.‬‬
‫‪ -4‬شرایط بذر‪:‬‬
‫شرایط بذر مناسب دهقان را در موقعیتى قرار میدهد كه از زمین خود حاصل خوب بردارد‪ .‬كشت نیشكر یك‬
‫موضوع تخصصى است كه دهاقین كشور ما آن را بگونۀ عنعنوى و سایر ممالك دنیا بشكل فنى‪ .‬دراینجا به چند‬
‫مسله مهم اشاره میكنیم‪.‬‬
‫هر نبات براى رشد‪ ،‬نمو‪ ،‬مصونیت و حاصلدهى خوب به خاك خوب‪ ،‬هواى مناسب‪ ،‬آب كافى‪ ،‬زهكشى‪ ،‬خیشاوه‪،‬‬
‫كودهاى وطنى و كیمیاوى‪ ،‬ماشین آالت‪ ،‬ادویه جات ضد آفات و امراض زراعتى و تحقیقات و تجارب دوام دار و‬
‫علمى نیاز دارد‪.‬‬
‫‪ -4/1‬خاك عامل اصلى و بنیادین براى زرع نبات میباشد‪ .‬نیشكر به بافت خاك حساسیت چندان نداشته و ممكن است‬
‫در انواع خاكها از بافت ریگى یا رسى سنگین تا خاكهاى آبى رشد كند‪ .‬تابایویونگ ‪1141( Tabayoyong‬م) در‬
‫فلیپین هیچ اختالفى در محصول ساقه و فیصدى مواد قندى نیشكر در خاكهاى مختلف مشاهده نكرده‪ .‬در افریقاى‬
‫جنوبى نیز نیشكر در زمینهاى زهدار سواحل رودخانه ها كه اصطالحا ً فاداماس ‪ Fadamas‬نامیده میشود رشد‬
‫میكند‪ .‬ولى مطلوب ترین خاك براى رشد نیشكر خاكهاى عمیق با بافت لوم شنى تا لوم رسى و داراى مواد آلى‬
‫كافى است(‪.)61‬‬
‫از جمله خصوصیات فزیكى خاكها كه عمدتا ً رشد نیشكر را تحت تاثیر قرار میدهد میتوان به ساختمان خاك‪،‬‬
‫فشردگى خاك‪ ،‬هواى خاك‪ ،‬خصوصیات حرارتى خاك و خصوصیات انتقال و نگهدارى آب در خاك اشاره نمود‪.‬‬
‫‪ 4/1-1‬ساختمان خاك‪:‬‬

‫خاك حاصل ذرات اولیه آن نظیر ریگ (شن)‪ ،‬سیلت و رس و در نتیجه تشكیل واحد هاى بزرگ پد ‪ Ped‬تحت‬
‫شرایط طبیعى است‪ .‬در نتیجه تخریب ساختمان خاك توسط شخم یا كندن خاك‪ ،‬كلوخ بوجود مى آید‪ .‬براى بدست‬
‫آوردن پتنسیال محصول باال‪ ،‬نیشكر نیاز به خاكى با ذراتى كوچك یا ریز دارد‪ .‬در اثر كشت میكانیزه خاك سفت یا‬
‫سخت شده و الیه هاى ‪ Bulkdensity‬بوجود میآیند كه در نتیجه شخم یا قلبۀ عمیق شكسته مى شوند(‪.)61‬‬
‫‪ 4/1-6‬فشردگى یا تراكم خاك روى رشد ریشه هاى نیشكر تاثیر منفى مى گذارد‪ .‬طبیعى است كه یك اثر متقابل بین‬
‫فشرده گى و نوع خاك وجود دارد‪.‬‬
‫در سال ‪ 1121‬م در جزایر هاوایى نتیجه گرفته شد كه ریشه هاى نیشكر با افزایش فشرده گى خاك بصورت سطحى‬
‫و محدود رشد نمودند‪ .‬فشرده گى خاك روى مقاومت زمین در برابر رشد ریشه و نتیجتا ً كاهش آب قابل دسترسى و‬
‫تهویه تاثیر منفى میگذارد‪.‬‬
‫الزم بذكر است كه مقاومت مكا نیكى خاك در مقابل رشد ریشه‪ ،‬تجمع مواد غذایى در برگها وذخیره آن ها را در گیاه‬
‫كاهش میدهد و از طرف دگر تراكم خاك‪ ،‬جذب عناصر فاسفور و پوتاشیم توسط نیشكر را از طریق پایین آوردن‬
‫وزن خشك ریشه ها كم میكند(‪.)66‬‬
‫‪ -4/1-4‬هواى خاك‪ ،‬روزنه هاى است كه خالى از آب بوده و از گاز پر شده اند‪ .‬هواى خاك بعلت فعالیت‬
‫میكروارگانیزمها و تنفس ریشه‪ ،‬اكسیجن كمتر و كاربن داى اكساید بیشترى را در مقایسه با هواى آزاد دارا میباشد‪.‬‬

‫‪11‬‬
‫معلومات احصاییوى ‪ ،1446 -1441‬ص ‪ 46‬و ‪.43‬‬
‫‪11‬‬
‫معلومات احصاییوى ‪ ،1446 -1441‬ص ‪ 46‬و ‪.43‬‬
‫‪61‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬جى هانسكى‪ ،‬ص ‪.31‬‬
‫‪61‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬جى هانسكى‪ ،‬ص ‪.46‬‬
‫‪66‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬جى هانسكى‪ ،‬ص ‪.44‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 14‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫البته آب و درجه حرارت خاك نیز درین رابطه بیتاثیر نمیباشد‪ .‬نیشكر نسبت به كمبود اكسیجن خاك بخاطر تاثیر‬
‫منفى آن روى توسعه ریشه و جذب مواد غذایى حساسیت بیشترى از خود نشان میدهد(‪.)64‬‬
‫‪ – 4/1-3‬خصوصیات دمایى‪ .‬كنترول دمایى خاك یك جزء مهم در مدیریت زراعت نیشكر بشمار میرود‪ .‬در مناطق‬
‫گرمیسر دماى خاك به ندرت یك فكتور محدود كننده تلقى شده و در این مناطق دما در عمق ‪ 41‬سانتیمترى خاك‬
‫تقریبا ً نزدیك به دماى هوا خواهد بود‪ .‬از بین خصوصیات حرارتى دو عامل قابلیت انتقال حرارتى ‪thermal‬‬
‫‪ Conductivity‬و قابلیت انتشار حرارتى ‪ Thermal Diffusivity‬از اهمیت بیشترى برخوردارند‪ .‬قابلیت انتقال‬
‫حرارتى خصوصیتى از خاك است كه مربوط به انتقال گرما از عمق به خاك و یا برعكس آن مى شود كه آنهم در‬
‫ارتباط با ظرفیت آب و هواى خاك است‪ .‬یك خاك متراكم با میزان آب باال‪ ،‬مقدار پوتاشیم زیادى نیز خواهد داشت‪.‬‬
‫قابلیت انتشار حرارتى تغییرات دما در هر قسمت خاك را وقتى كه گرما از الیه اى به الیه اى مجاور جریان پیدا‬
‫میكند نشان میدهد‪ .‬دماى كمتر از ‪ 10C0‬در خاك‪ ،‬جذب آب را در رطوبت هاى كافى خاك كاهش میدهد‪ ،‬كه این‬
‫امر خشكى فیزیولوژیكى ‪ Physiological Drought‬نامیده میشود‪ .‬در بسیارى از مناطق كشت نیشكر‪ ،‬دماى‬
‫خاك در محدوده ‪ 46 -12‬درجه سانتیگراد تغییر میكند‪ .‬بنا بر این در مناطقى با زمستان هاى سرد(ایران‪ ،‬ایاالت‬
‫لویزیانا‪ ،‬پاكستان و مناطق نیمه گرمسیرى شمال هند) رشد نیشكر محدود میشود(‪.)63‬‬
‫در مورد آب و هواى مورد نیاز نیشكر باید گفت كه نیشكر گیاه گرمسیرى بوده و در جاهاى با آب و هواى كه سرد‬
‫ترین دماى ماهانه آن بطور متوسط ‪ 18.3C0‬میباشد‪ ،‬كشت میشود‪ .‬ارتقاع ‪ 1411‬مترى از سطح دریا و بین‬
‫عرض هاى جغرافیاى ‪ 36.7‬درجه عرض شمالى و ‪ 31.10‬درجه عرض جنوبى محالت خوب براى زرع نیشكر‬
‫پنداشته مى شود‪ .‬مطلوب ترین شرایط براى زرع نیشكر وجود فصل رشد و گرم و طوالنى میباشد‪.‬‬
‫سایر خصوصیت هاى اقلیمى نظیر نور‪ ،‬درجه حرارت و بارندگى (رطوبت) تاثیر زیادى روى كمیت و كیفیت‬
‫محصول نیشكر دارا میباشد(‪.)64‬‬
‫‪ 4 /1-4‬خصوصی ات نگهدارى و انتقال آب‪ .‬اندازه و شكل روزنه هاى خاك‪ ،‬ظرفیت نگهدارى آب و دسترسى و‬
‫میزان حركت آب را در خاك كنترول میكند‪ .‬توزیع روزنه ها در خاك بستگى به ساختمان و ثبات خاكدانه ها دارد‪.‬‬
‫آب در بین روزنه هاى با قطر بیش از ‪ 0.3‬ملى متر حركت میكند و ریشه هاى جوان نیز میتواند به سهولت از‬
‫میان این روزنه ها حركت كرده و آب جذب كند‪.‬‬

‫‪ 4/1-2‬بحث هاى فنى و تخصصى فوق الذكر (ساختمان خاك‪ ،‬فشرده گى خاك‪ ،‬هواى خاك‪ ،‬خصوصیات حرارتى‬
‫خاك و خصوصیات انتقال و نگهدارى آب در خاك) از كتابى نقل شد كه جى‪ .‬هانیسگى ‪ Giururaj Hunsigi‬در‬
‫سال ‪ 1114‬بعد از تحقیقات و تتبعات وسیع در بنگلور هندوستان به رشتۀ تحریر در آورده است‪ .‬این كتاب بنام‬
‫‪ Prodoction of Sugarcane‬دوازده فصل دارد و گزارش جامعى از جنبه هاى علمى و عملى تولید نیشكر را‬
‫شامل میشود‪.‬‬
‫من واقعا ً نمیدانم كه نتایج تحقیقات هانسیگى عینا براى افغانستان عملى است یا نه؟ این وظیفۀ متخصصین وزارت‬
‫ً‬
‫زراعت و پوهنځى هاى زراعت پوهنتون هاى افغانستان است تا در مورد زراعت نیشكر در افغانستان كار وسیع‬
‫تحقیقى انجام داده و مامورین فنى زراعت و دهاقین كشور را در موقعیتى قرار بدهند تا از زحمات شبانه روزى‬
‫خود در مزارع نیشكر حاصل مطلوب بدست آورند‪.‬‬
‫‪ 4/6‬حال امكانات بذر خوب را براى چغندر پیگیرى میكنم‪ .‬این موضوع مانند بحث نیشكر نیز كامالً تخصصى و‬
‫فنى بوده و هر كشور باید مطابق شرایط زمانى و مكانى خود‪ ،‬نوع خاك‪ ،‬اندازه آب‪ ،‬هوا و سایر شرایط محیطى‬
‫خود را در نظر گرفته و براى ازدیاد حاصالت كشت چغندر از آن نفع ببرند‪ .‬درینجا به بعضى ازین مشخصات بذر‬
‫خوب چغندر اشاره مختصر میكنیم‪:‬‬
‫‪ 3/2/1‬خاك‪:‬‬
‫از آنجاییكه ذخیره مواد فتوسنتزى در ریشۀ چغندر صورت میگیرد و غده یا بدنه اصلى چغندر بعد از مرحلۀ رشد‬
‫مقدماتى شروع به حجیم شدن میكند‪ ،‬لهذا جهت رشد مطلوب بدنه‪ ،‬وجود بافت و ساختمان مناسب خاك از اهمیت‬

‫‪64‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬جى هانسكى‪ ،‬ص ‪.44‬‬
‫‪63‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬جى هانسكى‪ ،‬ص ‪.42‬‬
‫‪64‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬جى هانسكى‪ ،‬ص ‪.21‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 13‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫قابل توجهى برخوردار است‪ .‬در حقیقت محصول قابل برداشت و تجارتى چغندر در خاك خوب رشد و نمو میكند‪.‬‬
‫ازین نظر مناسبترین خاك براى تولید مؤفق چغندر‪ ،‬خاكهاى با بافت لومى‪ -‬شنى است‪ .‬زیرا دراین نوع ساختمان‬
‫خاك محدودیتى بر حجیم شدن بدنه چغندر اعمال نمى شود‪ .‬خاكهاى كه اسید دارد براى نموى چغندر مناسب نیست‪.‬‬
‫‪ 4/6/6‬رطوبت‪:‬‬
‫بذر چغندر در رطوبتى معادل ‪ 41%‬وزن خود شروع به جوانه زنى میكند‪ ،‬اما جوانه زنى مطلوب در چغندر با‬
‫رطوبتى معادل ‪ 161%‬وزن چغندر صورت میگرد‪ .‬زیرا بذر چغندر داراى پوشش سخت است و براى جوانه زنى‬
‫نیاز به رطوبت نسبتا ً زیادى دارد‪ .‬همچنانكه رطوبت بیش از حد این عملیه را كند میسازد‪.‬‬

‫‪ 4/6/4‬حرارت‪:‬‬
‫چغندر گیاهى است كه به آب و هواى معتدل سازگارى دارد‪ ،‬لهذا در مراحل مختلف رشد بویژه هنگام ذخیره‬
‫سكروز در ریشه ها به گرماى شدید حساس میباشد‪ .‬حد اقل گرما جهت جوانه زنى چغندر ‪ 4 -3‬درجه سانیتیگراد و‬
‫مناسبترین گرما براى جوانه زنى ‪ 16C0‬است‪ ،‬اما بیشترین سرعت جوانه زنى در گرماى ‪ 280C‬اتفاق مى افتد‪.‬‬
‫تحقیقات نشان داده كه بیشترین فیصدى شكر در ریشه ها زمانى شكل میگیرد كه حد وسطى گرماى تابستان ‪22.5-‬‬
‫‪ 19.5‬درجه سانتگیراد باشد‪ .‬گرماى مطلوب براى رشد چغندر در طول دورۀ رشد ‪ 24C0‬است‪ .‬گرماى ‪ 30C0‬یا‬
‫بیش از آن ذخیره شكر در بدنه یا ریشه چغندر در خاك را به تاخیر مى اندازد‪ .‬معموالً هواى خنك خزانى جهت‬
‫ذخیره سكروز در بدنه بسیار مناسب است‪.‬‬
‫‪ 4/6-3‬نور‪:‬‬
‫حجیم شدن بدنه چ غندر بستگى به افزایش انطباق سطح برگ براى جذب تشعشع آفتاب دارد‪ .‬جذب خوبتر نور آفتاب‬
‫باعث افزایش وزن بدنه چغندر مى شود‪ .‬موجودیت هواى ابرى بعلت كاهش جذب نور آفتاب توسط برگهاى چغندر‪،‬‬
‫زمینه را براى كوچكى بدنه فراهم میسازد‪ .‬همچنین كاهش نور در مناطق معتدله موجب تاخیر در رسیدگى چغندر‬
‫میگردد‪ .‬وجود روز هاى آفتابى با شدت نور زیاد در اواخر فصل تابستان و شروع خزان باعث افزایش سكروز و‬
‫در نتیجه باال رفتن ارزش تكنولوژیكى چغندر خواهد شد‪.‬‬
‫بر عالوه عوامل فوق براى بذر خوب عوامل دگرى نیز وجود دارد كه باید هنگام كاشت و برداشت چغندر مدنظر‬
‫گرفته شود‪ .‬مثالً آگاهى و تجربه دهقان‪ ،‬استفاده از ماشینرى‪ ،‬استفاده از ادویه ضد آفات و امراض زراعتى‪ ،‬قیمت‬
‫مناسب فروش چغندر و غیره كه باید از مزایاى آن استفاده برده شود(‪.)62‬‬
‫عوامل چهارگانه فوق‪ ،‬از تحقیقاتى گرفته شده كه در سطح جهان مورد قبول واقع شده‪ ،‬ولى هر كشور باید آن را‬
‫مطابق شرایط خاص محیطى و آب و هوایى خود انطباق دهد‪ .‬حال وظیفۀ متخصصین وزارت زراعت و‬

‫پوهنځى هاى پوهنتون هاى افغانستان است تا در مورد كاشت و برداشت چغندر در بغالن‪ ،‬هرات‪ ،‬هلمند و غزنه‬
‫كار وسیع تحقیقى انجام داده و دهاقین كشور و مامورین فنى زراعت را در موقعیتى قرار بدهند تا از زمین و‬
‫زحمات خود حاصل مطلوب بدست آورده بتوانند‪.‬‬
‫‪ -3‬زمین هاى تحت كشت نیشكر در ننگرهار و سایر حصص كردبندى كوچك دارد‪ .‬كرد هاى كوچك كه ناشى از‬
‫سیستم آبیارى عنعنوى ما میباشد‪ ،‬باعث مى شود تا از زمین استفاده مطلوب صورت نگیرد‪ .‬در چنین سیستمى یك‬
‫قسمت از زمین زراعتى به جویه ها و پلوان ها اختصاص داده شده و در نتیجه دهقان از ساحۀ زمیندارى محدود‬
‫خود استفاده مطلوب كرده نمیتوانند‪.‬‬
‫در صورتیكه موضوع خودكفایى افغانستان از تولیدات نیشكر به حیث یك بحث علمى و مسلكى مطرح باشد‪ ،‬باید‬
‫براى زرع نیشكر در پروژه هائیكه جدیداً تحت آبیارى قرار میگیرد‪ ،‬زمین هاى با وسعت بیشتر در نظر گرفته شود‬
‫تا با استفاده از طریقه هاى پیشرفته آبیارى و زراعت میكانیزه همانقدر حاصل گرفته شود كه در دنیا و خاصتا ً در‬
‫كشور هاى همسایه معمول است‪.‬‬
‫عین مشكل در مورد چغندر نیز وجود دارد‪ .‬نظر به همه پرسى كه در سال ‪ 1414‬ه ش (‪ 6113‬م) از ‪ 223‬دهقان‬
‫بغالن بعمل آمده‪ ،‬تقریب ٍا ‪ 43%‬آنها صرف ‪ 6 – 166‬هكتار‪ 41 ،‬فیصد ‪ 3- 6‬هكتار‪ 16.6% ،‬دهاقین ‪2-3‬‬

‫‪62‬‬
‫چغندر قند‪ ،‬فرشاد قوشچى‪ ،‬دانشگاه ورامین‪ ،‬ص ‪.32 -63‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 14‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫هكتار‪ 5.9 %،‬دهاقین ‪ 11-2‬هكتار و فقط ‪ 2.4%‬به اندازۀ ‪ 13 – 11‬هكتار زمین قابل زرع دارد‪ .‬نظر به‬
‫مطالعات شركت جدید شكر بغالن (افغانها و المان ها)‪ ،‬دهاقینكه ‪ 6-1‬هكتار زمین دارد قادر نیستند كه ضروریات‬
‫زندگى خود را با كشت زمین مرفوع نموده و مجبور هستند كه به كار هاى دگر نیز بپردازند(‪ .)69‬از آنجاییكه كار‬
‫روى زمین هاى كوچك مصارف تولیدى را باال میبرد‪ ،‬لهذا پیشنهاد میشود تا دولت بمنظور رسیدن بمنظور‬
‫خودكفایى از تولیدات شكر‪ ،‬زمین هاى جدید را در بغالن و سایر والیات كشور صالح الزراعه ساخته و آن را در‬
‫اختیار سكتور خصوصى و یا دهاقین اجاره كار بگذارد تا حاصل خوب برداشت نموده و شركت قند بغالن و‬
‫فابریكات جدید را قادر به فعال نگهداشتن فصلى ساخته بتواند‪.‬‬
‫‪ -4‬حاصل فى هكتار زمین یا فى واحد زمین در كشور هاى مختلف از هم فرق مى كند‪ .‬طى سه دۀ اخیر قرن گذشته‬
‫حاصل در افریقا كاهش یافته ولى در اوقیانوسیه و كشور هاى پیشرفته بى ثبات است(‪.)61‬‬
‫‪ - 4/1‬در سال ‪ 1443‬هـ‪.‬ش كه وزارت پالن جمهورى افغانستان پالن هفت ساله انكشاف اقتصادى اجتماعى را‬
‫طرح مینمود‪ ،‬حاصل متوسط فى هكتار زمین هاى ننگرهار ‪ 61-61‬تن نیشكر ولى از سایر كشور ها باالتر ازین‬
‫رقم بود(‪.)61‬‬
‫آخرین ارقام موجود نشان میدهد كه فى هكتار زمین تا ‪ 14‬تن نیشكر حاصل میدهد‪:‬‬

‫حاصل فى هكتار به‬ ‫زمین تحت زرع به‬ ‫كشور‬

‫تن‬ ‫هكتار‬
‫‪61.30‬‬ ‫‪4055000‬‬ ‫برازیل‬
‫‪59.50‬‬ ‫‪2862000‬‬ ‫هندوستان‬
‫‪49.60‬‬ ‫‪1350000‬‬ ‫كیوبا‬
‫‪53.90‬‬ ‫‪1060000‬‬ ‫چین‬
‫‪35.40‬‬ ‫‪759000‬‬ ‫پاكستان‬
‫‪70.50‬‬ ‫‪555000‬‬ ‫مكسیكو‬
‫‪47.20‬‬ ‫‪51000‬‬ ‫تایلند‬
‫‪43.20‬‬ ‫‪338000‬‬ ‫فلیپین‬
‫‪76.10‬‬ ‫‪329000‬‬ ‫كولمبیا‬
‫‪83.90‬‬ ‫‪322000‬‬ ‫ایاالت متحده‬
‫امریكا‬
‫‪82.00‬‬ ‫‪310000‬‬ ‫استرالیا‬
‫‪46.60‬‬ ‫‪300000‬‬ ‫ارجنتاین‬
‫‪85.00‬‬ ‫‪300000‬‬ ‫اندونیزیا‬
‫‪81.10‬‬ ‫‪252000‬‬ ‫افریقاى‬
‫جنوبى‬
‫‪40.00‬‬ ‫‪166000‬‬ ‫بنگله دیش‬
‫‪39.10‬‬ ‫‪160000‬‬ ‫ویتنام‬
‫‪49.30‬‬ ‫‪148000‬‬ ‫كوریاى‬
‫شمالى‬
‫‪82.20‬‬ ‫‪115000‬‬ ‫مصر‬
‫‪58.50‬‬ ‫‪15920000‬‬ ‫جهان‬

‫‪69‬‬
‫راپور داكتر عبدالكریم وزیرى‪ ،‬ص ‪.69‬‬
‫‪61‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬ص ‪.1‬‬
‫‪61‬‬
‫پیشرفت پالن سال ‪ ،1441‬ص ‪.32‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 12‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
 ‫ماخذ‪ Wikipedia :‬بخش انگلیسي‪.‬‬
‫نشرات احصائیه مركزى افغانستان (سال هاى ‪ 1419‬و ‪ )1411‬ما را در قسمت تثبیت تولیدات وسطى فى هكتار‬
‫زمین در شرق كشور‪ ،‬هیچ كمك كرده نمى تواند‪ .‬به این ارقام توجه كنید‪:‬‬

‫حاصل فى‬ ‫حاصل‬ ‫ساحه تحت‬ ‫سالها‬

‫هكتار به تن‬ ‫مجموعى به‬ ‫زرع نیشكر‬
‫تن‬ ‫به هكتار‬
‫‪18.18‬‬ ‫‪38000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪1374‬‬
‫‪41.50‬‬ ‫‪38000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪1375‬‬
‫‪19.0‬‬ ‫‪38000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪1379‬‬
‫‪19.0‬‬ ‫‪38000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪1380‬‬
‫‪19.0‬‬ ‫‪28000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪1381‬‬
‫‪25.0‬‬ ‫‪83000‬‬ ‫‪3300‬‬ ‫‪1382‬‬
‫‪20.0‬‬ ‫‪60000‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪1383‬‬
‫‪19.0‬‬ ‫‪38000‬‬ ‫‪2000‬‬ ‫‪1384‬‬
‫‪1.89‬‬ ‫‪7000‬‬ ‫‪3700‬‬ ‫‪1385‬‬
‫‪4.32‬‬ ‫‪15987‬‬ ‫‪3700‬‬ ‫‪1386‬‬
‫‪51.77‬‬ ‫‪62960‬‬ ‫‪1216‬‬ ‫‪1387‬‬
‫‪15.00‬‬ ‫‪12411‬‬ ‫‪4111‬‬ ‫‪1411‬‬
‫‪12.99‬‬ ‫‪15200‬‬ ‫‪3100‬‬ ‫‪1389‬‬

‫ماخذ‪ :‬سالنامه احصائیوى ‪ ،1499‬ص ‪( 141 -141‬جداول ‪ 4-1 / 6 -1‬و ‪ )3-1‬و كتاب سال ‪(1411‬جداول ‪/6-1‬‬
‫‪4-1‬و ‪.)3-1‬‬
‫ارقام نشان میدهد كه اداره مركزى احصائیه افغانستان در قسمت تهیه و ثبت ارقام مشكالتى داشته و بى مباالتى‬
‫هاى صورت گرفته است‪ .‬سالهاى ‪ 1411 -93‬مانند سالهاى قبل ‪ 6111‬هكتار است و هیچ تغییرى ندارد و ‪6111‬‬
‫هكتار كه نیز فقط ‪ 41111‬تن حاصل میدهد! اما وقتیكه همین عدد ‪ 41111‬تن را بر ‪ 6111‬هكتار زمین تقسیم‬
‫میكند‪ ،‬در سال ‪ 18.18 -1374‬تــــن مــى شـــود ولى در سال ‪ 41.50-1375‬تن!!؟ در حالیكه رقم صحیح ‪11‬‬
‫تن مى شود!‬
‫در سال ‪ 1416‬زمین ‪ 4411‬هكتار مى شود و حاصل فى هكتار ‪ 64‬تن‪ .‬در سال ‪ 1414‬حاصل از ‪ 4911‬هكتار به‬
‫‪ 9111‬تن سقوط میكند و حاصل فى هكتار به رقم خنده آور ‪ 1.89‬تن فى هكتار كاهش مییابد! در سال ‪ 1419‬زمین‬
‫تحت زرع به ‪ 1612‬پایین میاید‪ ،‬ولى حاصل وسطى فى هكتار از ‪ 4.32‬تن سال قبلى به ‪ 28.70‬تن باال میرود و‬
‫این رقم در سال ‪1411‬هـ‪.‬ش ‪ 12.94‬تن مى شود!‬
‫‪ - 4/6‬حاصل فى هكتار زمین چغندر در افغانستان به مقایسه سایر كشور هاى جهان كمتر است و باید به آن توجۀ‬
‫جدى مبذول گردد‪ .‬ارقام نشان میدهد كه دهاقین كشور هاى مختلف جهان از زمین هاى خود ذیالً حاصل میگیرند‪:‬‬

‫حاصل فى هكتار‬ ‫زمین تحت زرع به‬ ‫كشور‬

‫به تن ‪6114‬‬ ‫هكتار‬
‫‪21.50‬‬ ‫‪813000‬‬ ‫روسیه‬
‫‪19.96‬‬ ‫‪668300‬‬ ‫اوكراین‬
‫‪50.60‬‬ ‫‪545500‬‬ ‫امریكا‬
‫‪58.33‬‬ ‫‪459400‬‬ ‫آلمان‬
‫‪72.74‬‬ ‫‪403000‬‬ ‫فرانسه‬
‫‪32.50‬‬ ‫‪400000‬‬ ‫چین‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 19‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
 ‫‪42.53‬‬ ‫‪314000‬‬ ‫تركیه‬
‫‪38.00‬‬ ‫‪286300‬‬ ‫پولند‬
‫‪38.60‬‬ ‫‪215000‬‬ ‫ایتالیا‬
‫‪26.50‬‬ ‫‪200000‬‬ ‫ایران‬
‫‪53.15‬‬ ‫‪166500‬‬ ‫انگلستان‬

‫ماخذ‪ :‬چغندر قند‪ ،‬ص ‪.14-11‬‬

‫درینجا یك نكته قابل یادآورى است كه تمام سطح زیر كشت چغندر در جهان در سال ‪ 2162111 – 6111‬هكتار‬
‫بود كه ‪ 160500000‬تن حاصل داده‪ ،‬ولى با وجودیكه این ساحه در سال ‪ 6114‬به ‪ 5834000‬هكتار كاهش‬
‫یافته‪ ،‬اما حاصل مجموعى بعلت ازدیاد حاصل فى هكتار زمین به ‪ 238281136‬تن افزایش یافته كه یك موفقیت‬
‫بزرگ بشمار میرود(‪.) 41‬‬
‫حاال ببینم كه حد وسطى حاصالت چغندر در بغالن طى چند سال گذشته چند تن بوده است؟‬

‫حاصل فى‬ ‫حاصل‬ ‫ساحه تحت زرع‬ ‫سالها‬

‫هكتار به تن‬ ‫مجموعى به تن‬ ‫به هكتار‬
‫‪7.00‬‬ ‫‪8220‬‬ ‫‪1160‬‬ ‫‪1319‬‬
‫‪6.39‬‬ ‫‪30690‬‬ ‫‪4800‬‬ ‫‪1328‬‬
‫‪10.73‬‬ ‫‪38886‬‬ ‫‪3624‬‬ ‫‪1340‬‬
‫‪12.00‬‬ ‫‪60000‬‬ ‫‪4980‬‬ ‫‪1350‬‬
‫‪14.00‬‬ ‫‪73000‬‬ ‫‪5000‬‬ ‫‪1357‬‬
‫‪22.39‬‬ ‫‪108050‬‬ ‫‪4826‬‬ ‫‪1354‬‬
‫‪15.00‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪200‬‬ ‫‪1367‬‬
‫‪1.42‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪700‬‬ ‫‪1375‬‬
‫‪3.00‬‬ ‫‪3000‬‬ ‫‪1000‬‬ ‫‪1385‬‬
‫‪14611‬‬ ‫‪14611‬‬ ‫‪1191‬‬ ‫‪1389‬‬

‫ماخذ‪ :‬منابع مختلف‪.‬‬

‫ارقام نشان میدهد كه ساحۀ كشت چغندر در افغانستان از سال ‪ 1449 – 1411‬از ‪ 1121‬هكتار به ‪ 4111‬و ‪3162‬‬
‫هكتار و حاصل وسطى فى هكتار زمین از ‪ 9‬تن به ‪ 13‬و بالخره ‪ 66‬تن افزایش یافته و بعد چهره كریح جنگ را‬
‫بوضوح مى بینیم كه ساحه تحت كشت و حاصل وسطى را شدیداً صدمه زده و حدوث یك فاجعه بزرگ ملى را به‬
‫نمایش گذاشته است‪.‬‬
‫در صورتیكه دولت افغانستان برنامۀ خودكفایى كشور از تولیدات شكر را در صدر وظایف خود قرار بدهد‪ ،‬باید به‬
‫مسلۀ ازدیاد حاصل فى واحد زمین توجه جدى مبذول نموده و زمینۀ آن را فراهم بسازد تا دهاقین كشور به طیب‬
‫خاطر به كشت چغندر روى آورده و یك آرمان ملى را جامه عمل بپوشانند!‬
‫بهرصورت یك راه معقول رسیدن به هدف واالى خودكفایى از تولیدات شكر در افغانستان این است تا با استفاده از‬
‫شیوه هاى معقول زراعتى حاصل فى هكتار زمین را تا سطح كشورهاى همسایه و جهان باال ببریم‪.‬‬

‫‪ -2‬م یكانیزه شدن زراعت یكى دگر از طرقى است كه میتواند افغانستان را به هدف خودكفایى از تولیدات شكر‬
‫نزدیك تر بسازد‪ .‬تا سه دهۀ قبل تقریبا ً تمامى زراعت كشور توسط دست و با وسایل عنعنوى صورت میگرفت‪ .‬فعالً‬
‫در افغانستان گندم‪ ،‬جو‪ ،‬جوارى‪ ،‬شالى‪ ،‬پنبه‪ ،‬چغندر‪ ،‬نیشكر‪ ،‬دانه هاى تیلى‪ ،‬رشقه‪ ،‬شبدر‪ ،‬كچالو و چند حبوب یا‬

‫‪41‬‬
‫چغندر قندر‪ ،‬ص ‪.14 -13‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 11‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
 ‫نبات دگر كشت مى شود‪ .‬در اواخر دورۀ پادشاهى محمد ظاهرشاه تالش هاى صورت گرفت تا استفاده از ماشین‬
‫آالت زراعتى آرام‪ -‬آرام عام شده و زراعت كشور بطرف میكانیزه شدن حركت نماید‪ .‬حكومت های وقت بانك‬
‫انكشاف زراعتى را تاسیس نمود ‪ ،‬تا دهقانان با استفاده از قروض آن به خریدارى قسطى ماشین آالت اقدام نمایند‪.‬‬
‫ضمننا ً فابریكه جنگلك موظف شد تا یك قسمت از ماشینرى مورد نیاز زارعین كشور از قبیل قلبه‪ ،‬واترپمپ و‬
‫دواپاش را در داخل كشور تهیه نماید‪.‬‬
‫بعد از جنگها بانك انكشاف زراعتى افغانستان و فابریكه جنگلك از كار افتادند و دست هاى كه بغرض كمك به‬
‫زارعین كشور دراز شده بود کوتاه شد‪ .‬بعد از تاسیس حكومت شاغلى حامد كرزى بانك زراعتى لغو شد و فابریكه‬
‫جنگلك همچنان در تاق نسیان باقى ماند‪ ،‬ولى یك قسمتى از زراعت كشور واقعا ً ماشینى شده و مردم از انواع و‬
‫اقس ام ماشین هاى زراعتى‪ ،‬از واترپمپ و دواپاش گرفته تا ماشین هاى تریشر و آسیابهاى برقى استفاده مكنند‪.‬‬
‫مهاجرت عدۀ زیادى از افغانها بخارج‪ ،‬كمبود و قیمتى قواى كار در سال هاى جنگ و انارشیزم‪ ،‬تغییر در شیوه‬
‫زنده گى و دسترسى آسان مردم به ماشین آالت زراعتى از عوامل مهمى بود كه مردم را به استفاده از ماشین آالت‬
‫تشویق و مجبور نمود‪ .‬در اینكه فعالً كدام اندازه كار هاى سكتور زراعت افغانستان توسط ماشین انجام مى شود‬
‫معلومات دقیق در دست نیست‪ ،‬اما به یقین گفته شده میتواند كه تغییرى اتفاق افتاده كه بكلى مشهود و مفید است‪.‬‬
‫‪ -9‬عرضه تضمین هاى الزمى براى دهاقین‪:‬‬
‫طوریكه در اوراق قبلى این كتاب به تفصیل ذكر شد‪ ،‬كشت نیشكر در والیات شرقى و چغندر در بغالن و احتماالً‬
‫هرات مشكالت معین خود را دارد‪ .‬از طرف دگر نیشكر و چغندر از محصوالتى نیستند كه زیاد دوام آورده و‬
‫ذخیره گردد‪ .‬تجربۀ عملى نشان میدهد كه دهقانان افغانستان آن عده محصوالت خود را كه آسیب پذیر اند مانند‬
‫كچالو یا سبزیجات زود و به نرخ ارزان بفروش میرسانند‪ ،‬در حالیكه گندم‪ ،‬لوبیا‪ ،‬نخود‪ ،‬ماش و برنج را زیاد‬
‫نگهدارى كرده میتوانند‪.‬‬
‫چغندر و نیشكر از جمله محصوالتى هستند كه فیصدى مواد قندى آنها با گذشت زمان كاهش مییابد‪ ،‬از همینرو‬
‫فابریكات دولتى یا خصوصى تولید شكر بصورت فصلى و ‪ 63‬ساعته كار میكنند تا مواد خام موجود را زود‬
‫مصرف نموده و از تقلیل مواد قندى آن جلوگیرى نموده باشند‪.‬‬
‫براى خودكفایى افغانستان از تولیدات شكر دولت باید توام با احداث فابریكات تولید شكر‪ ،‬مقررات و قرارداد هاى‬
‫تهیه نماید تا تولیدات چغندر و نیشكر بصورت حتمى به قیمت هاى مناسب خریدارى شده ودر واقع تضمینهای به‬
‫دهاقین ارائه شود كه آنها بفروش حاصالت خود مطمین بوده و ازین بابت كدام تشویش نداشته باشد‪.‬‬
‫اصالح سیستم اجاره‪ ،‬نیز یكى از همین تضمینات است‪ .‬داكتر عبدالكریم وزیرى مینویسد كه اجاره زمین هاى دولتى‬
‫و شخصى در بغالن معموالً یكسال است‪ .‬در نتیجه دهقان به مرزعه توجه كافى مبذول نمیدارد(‪ .)41‬وزارت زراعت‬
‫افغانستان باید به این معضل جدى توجه نموده و مقرراتى وضع نماید تا زمین حداقل براى مدت متوسطه در اختیار‬
‫دهقانان قرار بگیرد تا طرف توجه ایشان قرار گرفته و بر اساس منعفت میان مدت یا درازمدت روى زمین درست‬
‫كار كنند‪.‬‬
‫‪ -1‬تادیه قروض سهل و كوتاه مدت براى دهاقین‪.‬‬
‫از آنجاییكه دهاقین افغانستان خودكفا نیستند و ماحصل كار ساالنه خود را براى رفع مایحتاج آنى خود بمصرف‬
‫میرسانند‪ ،‬لهذا ذخیرۀ ندارند كه از آن براى خریدارى زمین جدید‪ ،‬واترپمپ‪ ،‬ماشینرى‪ ،‬كود كیمیاوى و غیره استفاده‬
‫نمایند‪ .‬از طرف دگر بانك انكشاف زراعتى افغانستان كه قبالً براى دهاقین قروض كوتاه مدمت و متوسط المدت‬
‫توزیع مینمود‪ ،‬فعالً لغو شده و بعضى زارعین مجبور هستند كه براى اخذ قرضه با تكتانه بلند به بانكهاى خصوصى‬
‫مراجعه نمایند‪ .‬از همینرو دولت افغانستان باید تاسیس دو باره بانك انكشاف زراعتى افغانستان را در اجنداى كار‬
‫خود شامل سازد تا دهاقین مانند گذشته قروض بانكى را با شرایط سهل بدست آورده بتوانند‪.‬‬

‫‪ -1‬تخم هاى اصالح شده‬

‫‪41‬‬
‫از راپور داكتر عبدالكریم وزیرى‪ ،‬ص ‪.11‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 11‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫تخم هاى اصالح شده به تخم هاى گفته میشود كه در نتیجه سعى و كوشش متخصصین زراعتى پس از سالها‬
‫تحقیقات تیوریكى و عملى و كشت نباتات در قوریه ها و فارم ها و تحقیقات البراتوارى بوجود آمده و حاصالت آن‬
‫نسبت به تخم هاى بومى و عنعنوى بیشتر میباشد‪.‬‬
‫در افغانست ان پیش از جنگ‪ ،‬وزارت زراعت به این مهم پرداخته بود و تالش در جهت تورید تخم هاى اصالح شده‬
‫گندم‪ ،‬جوارى‪ ،‬نیشكر‪ ،‬چغندر‪ ،‬پنبه و احتماالً سایر تخمیانه باب و تحقیقات روى وفق تخمیانه وارداتى با شرایط‬
‫طبیعى افغانستان و انتخاب نمونه هاى خوب براى شرایط افغانستان به جاهاى رسیده بود كه میشد روى آن حساب‬
‫كرد‪ .‬متاسفانه در سالهاى جنگ و كشمكش نه تنها كه قوریه ها و فارم هاى تحقیقاتى از بین رفت‪ ،‬بلكه كلتور ارتباط‬
‫دهقان با دولت (در سطح قریه‪ ،‬عالقه دارى‪ ،‬ولسوالى‪ ،‬والیت و مركز)‪ ،‬با بانك‪ ،‬با مراكز ترویج كود‪ ،‬با تصدیه‬
‫هاى تولید تخمی انه‪ ،‬با مامور زراعت و نشرات زراعتى بسیار ضعیف شد و دهقان در مسیر دشوار انكشاف زراعت‬
‫محلى خود با هزار و یك مشكل مواجه گردید كه تا هنوز نیز حل و فصل نشده اند‪.‬‬
‫در صورتیكه وزارت زراعت یا در مجموع دولت افغانستان بخواهد كه افغانستان‪ ،‬از نظر تولید هر قلم مواد‬
‫زراعتى مثالً چغندر یا نیشكر خودكفا شود‪ ،‬باید نمونه هاى تخم هاى اصالح شده و موفق را از كشور هاى كه با‬
‫افغانستان شرایط مشابه و یا نزدیك دارند‪ ،‬وارد نموده و آنرا توسط متخصصین زراعت تحت مطالعه قرار داده و‬
‫بهترین نمونه ها را براى ترویج به دسترس دهقانان بگزارد‪ .‬در ضمن باید تالش شود تا تخم ها و قلمه هاى محلى‬
‫نیز تحت آزمایش هاى دقیق قرار گرفته و نمونه ها از نظر كمیت و كیفیت غنى شده و ارتقا داده شوند‪.‬‬
‫‪ -11‬ادویه جات ضد آفات و امراض زراعتى‪:‬‬
‫ً‬
‫زمین هاى مزروعى همیشه آفات و امراض خود را دارد‪ .‬مثال در جاهایكه شالى كشت مى شود‪ ،‬پشه بسیار زیاد مى‬
‫شود كه به حاصالت و اهالى ضرر میرساند‪ .‬در گذشته ها دهاقین به ریشۀ آفات و امراض زراعتى چندان پى‬
‫نمیبردند و در نتیجه یك قسمت حاصالت شان از بین میرفت‪ .‬در دهه هاى اخیراً متخصصین متوجه آفات و امراض‬
‫زراعتى شده و تالش نمودند تا راه هاى را كشف نمایند كه آفات و امراض در نطفه خنثى شده و یا اثرات آن كاهش‬
‫داده شود‪ .‬مثالً سالها قبل در بعضى مناطق والیات شمال افغانستان دوا پاشى هاى بر ضد تخم گذارى ملخ صورت‬
‫میگرفت تا در آینده از حمالت دسته جمعى ملخ ها به مزارع جلوگیرى شده باشد‪.‬‬
‫مطالعۀ كتب علمى در مورد ن یشكر و چغندر نشان میدهد كه آفات و امراض فراوانى وجود دارد كه میتواند به‬
‫حاصالت این دو نبات آسیب برساند‪.‬‬
‫در افغانستان تا حال متاسفانه هیچ ادویۀ ضد آفات و امراض زراعتى تولید نمى شود و آنچه كه در بازار ها دیده مى‬
‫شود از خارج وارد مى شود‪ .‬بسیار امكان دارد كه بعضى از آفات و امراض موجود در افغانستان محصول آب و‬
‫خاك این سرزمین باشد اما باز هم امراض و آفاتى وجود دارد كه در سطح مناطق یا قاره ها مشترك بوده و از دوا‬
‫هاى وارداتى براى دفع آن استفاده شده میتواند‪.‬‬
‫كاهش آفات و امراض زراعتى بدون شك حاصالت زراعتى را از نظر كمى و كیفى بهتر ساخته و اهداف دورنمایى‬
‫را برآورده میسازد‪.‬‬
‫‪ -11‬تربیه دهاقین‪:‬‬
‫دهاقین كشور هاى عقب مانده از جمله افغانستان اكثراً مصروف زراعت به شیوۀ عنعنوى هستند‪ .‬درین سیستم‬
‫تجارب محلى كشت و حاصل گیرى از پدركالن به پدر و از پدر به پسر انتقال نموده و كدام فرق كلى بمیان نمى آید‪.‬‬
‫زراعت به شیوۀ عنعنوى و آبیارى عنعنوى دهاقین را حتى گاهى به خودكفایى خانواده گى رسانیده نمیتواند و آنها را‬
‫در موقفى قرار نمیدهد كه به شیوه هاى بهتر‪ ،‬خوبتر و عصرى تر زراعت فكر بكنند‪.‬‬
‫كشورهاى كه حاصالت خوب برمیدارند بخاطرى كه دهقان خوب دارد و دهقان خوب كسى است كه از لیسه‬
‫زراعت یا پوهنځى زراعت و یا حداقل كورس هاى زراعتى فارغ شده‪ ،‬در خانه خود چند كتاب زراعتى داشته‬
‫باشد‪ ،‬به پروگرام هاى زراعتى رادیو و تلویزیون دسترسى داشته باشد و شنیدن و دیدن این برنامه ها را عقالً قبول‬
‫نموده‪ ،‬به تغییر در سیستم زراعتى خود فكر كند و به آن یقین داشته باشد‪.‬‬
‫اكثر دهاقین افغانستان متاسفانه بیسواد هستند و با اعضاى خانواده هاى خود روى زمین هاى خود كار مى كنند‪.‬‬
‫در گذشته ها بسیارى از خانواده هاى دهقانى افغانستان تقریبا ً خود كفا بودند و به یكنوع زنده گى ساده قناعت‬
‫میكردن د‪ .‬تغییرات اخیر در زنده گى مردم این سطح خودكفایى را كاهش داده و قریه هاى دور دست كشور از‬
‫محصوالت زراعتى و صنعتى كشور هاى دور و نزدیك مملو شده اند‪.‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 61‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫در صورتكیه دولت افغانستان به ازدیاد تولیدات زراعتى بعضى اقالم عمده و با هدف عالى خودكفایى فكر كند‪ ،‬باید‬
‫تالش كند تا دهاقین در مورد كار خود معلومات جدید حاصل نمایند‪ .‬در گذشته ها رادیو و تلویزیون افغانستان برنامه‬
‫هاى خاص براى دهاقین نشر میكردند و مامورین ترویج تا مساجد قریه ها رفت و آمد میكردند و با دهاقین از نزدیك‬
‫صحبت میكردند‪ .‬فعالً این مزایا از بین رفته و دهاقین كشور با همان بیسوادى خود درین جنگ تنها مانده اند‪.‬‬
‫‪ -16‬تربیه كادر هاى مسلكى زراعتى‪:‬‬
‫تربیۀ كادر هاى مسلكى زراعتى به سویۀ كورس هاى كوتاه مدت‪ ،‬بكلوریا‪ ،‬لیسانس‪ ،‬ماستر و داكتر از جمله‬
‫ضروریات عاجل و همیشگى افغانستان است‪.‬‬
‫بنده بهنگام فراهم آورى معلومات در مورد چغندر از لیسۀ زراعت بغالن با كمال تاسف متوجه شدم كه در تمام آن‬
‫لیسه حتى سه ورق لكچرنوت در مورد چغندر وجود ندارد كه این مورد تاسف است‪ .‬فعالً پوهنځى زراعت بغالن‬
‫نیز به سرنوشت لیسۀ مسلكى آن والیت دچار بوده و چیزى ندارد‪ .‬تحقیقت در مورد منشاى نباتات‪ ،‬پراگنده گى‬
‫نباتات در كره زمین‪ ،‬نیاز هاى خاكى و آب و هوایى‪ ،‬تهیه بستر بذر‪ ،‬نیاز هاى اگرونومیكى و غذایى‪ ،‬كوددهى‪،‬‬
‫آبیارى‪ ،‬زهكشى و جوانه زنى نباتات‪ ،‬مبارزه با آفات‪ ،‬امراض و علفهاى هرزه و اضافى؛ رسیدگى و برداشت‬
‫حاصل‪ ،‬مسله میكانیزاسیون زراعتى‪ ،‬جنبه هاى اصالحى تخمیانه جات‪ ،‬تولید و محصوالت فرعى آن از جملۀ‬
‫مسایلى است كه باید توسط استادان و متخصصین زراعتى صورت گرفته و نتایج آن از طریق مكاتب و پوهنتون ها‬
‫به نسل جوان كشور انتقال داده شود تا زراعت كشور از حالت عنعنوى و عقب مانده امروزى بیرون آمده و دهاقین‬
‫از زراعت كوچك محلى به زراعت تجارتى تغییر ذهنیت دهند‪ .‬این آمال و آروزها وقتى پوره میشود كه لیسه ها و‬
‫پوهنځى هاى زراعت ما از حالت فعلى به یك حالت فوق العاده دینامیك تغییر كنند‪.‬‬
‫هر نوع امیدوارى به تغییرات شگرف در آیندۀ زراعت افغانستان‪ ،‬بیشتر شدن حاصالت زراعتى و حالت ایدیال‬
‫خودكفایى تا وقتیكه افغانستان یك نسل متخصص و مسلكى زراعت تربیه نكند‪ ،‬عملى شده نمیتواند‪ .‬اگر این كمبود‬
‫جدى نمیبود‪ ،‬زراعت چغندر و نیشكر افغانستان در حالت اسفبار كنونى قرار نمى داشت‪.‬‬
‫‪ -14‬كشت فنى نیشكر و چغندر‪:‬‬
‫‪ -14/1‬نیشكر‪ :‬نیشكر عموما ً در صفحات مشرقى افغانستان كشت مى شود‪ .‬در گذشته ها این كشت بدو نوع بود‪:‬‬
‫فنى و عنعنوى‪ .‬در آنوقت شكل فنى كشت نیشكر زیاد مروج نبود‪ .‬این كشت فعالً بكلى از بین رفته و نیشكر بگونه‬
‫عنعنوي كشت مى شود‪.‬‬
‫نیشكر بطور عموم در دو فصل سال (بهار‪ -‬خزان) كشت مى شود‪ .‬كشت خزانى در افغانستان بیشتر مروج میباشد‪.‬‬
‫در كشت خزانى فنى زمین براى كشت قلبه و آماده شده و توسط ماشین به عمق ‪ 70cm‬جویچه كشى مى شود‪.‬‬
‫فاصله جویچه ها از همدگر ‪ 1-1.5M‬میباشد‪ .‬بعد قلمه هاى نیشكر بروى پشته ها (اگر آب در منطقه زیاد باشد) و‬
‫یا در بین جویچه ها در یك خط مستقیم غرس میشود‪ .‬در نوع كشت فنى خیشاوه مزرعه توسط ماشین صورت گرفته‬
‫و گیاه هاى هرزه توسط ادویه جات زراعتى از بین برده مى شود‪ .‬آبیارى این نوع زمین ها توسط مامورین زراعت‬
‫و یا اشخاص فنى طبق یك جدول منظم صورت میگیرد تا نیشكر به نموى اعظمى خود رسیده و پخته شود‪ .‬این نوع‬
‫نیشكر بعداً توسط ماشین ها درو و براى تازه خورى‪ ،‬تولید گر و یا مصرف صنعتى آماده میگردد‪.‬‬
‫در كشت عنعنوى دهقان اوالً زمین را توسط قلبه خوب نرم كرده بعداً قلمه ها را غرس میكند‪.‬‬
‫در لغمان در زمین هاى هموار نیشكر با گندم یكجا به عمق سه فت زیر خاك مى شود‪ .‬در ننگرهار قلمه ها به‬
‫سیستم جویچه ها كشت میگردد‪ .‬قلمه هاى مورد ضرورت از نیشكر سال قبلى تهیه میگردد‪ .‬به شكل ایكه ساقه هاى‬
‫نیشكر بعد از چیدن برگ به اندازه ‪ 4-4‬فت قطع شده و زیر خاك نگهدارى میگردد‪ .‬در وقت كشت‪ ،‬دهقان همین‬
‫قلمه ها را در فواصل معین جویچه ها به عمق ‪ 4Cm‬غرس مینماید‪ .‬دهاقین ننگرهار قلمه ها را (سترگۍ) مینمامند‪.‬‬
‫این قلمه ها در اول بعد از هر سه روز آبیارى مى شود‪ ،‬بعد هفته یكبار و در اواخر در ماهى یكبار آب داده مىشود‪.‬‬
‫وقتیكه نیشكر جوانه زد دهاقین آن را در اواسط ماه ثور توسط دست خیشاوه نموده و بته هاى هرزۀ مزرعه را جمع‬
‫آورى میكنند ‪ .‬بعد از خیشاوه دوم كه در میانه ماه جوزا صورت میگیرد به بته هاى نیشكر خاك داده مى شود‪.‬‬
‫دهاقین با این عملیه در واقع جویه هاى قبلى را پر حتى بلند تر میكنند تا وزش باش بته ها را كج نسازد براى نموى‬
‫كامل نیشكر در ننگرهار از ‪ 16 -1‬ماه وقت كار است‪ .‬نیشكر بهارى در ننگرهار معموالً در ماه حمل زرع شده و‬
‫در ماه هاى قوس و عقرب آمادۀ درو میشود‪ .‬دهاقین ایكه میخواهد بعد از نیشكر گندم بكارد‪ ،‬نیشكر خود را در ماه‬
‫عقرب درو میكند‪ .‬این دهاقین زمین را قلبه میكنند‪ ،‬آما خط بیخ هاى نیشكر را دست نمیزند‪ .‬این گندم ایكه در ماه‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 61‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫جدى كاشته شده در ماه ثور سال بعدى درو میشود و بته هاى نیشكر باز سر میزند و نیشكریكه در ننگرهار یكبار‬
‫كاشته میشود تا ‪ 3 – 4‬سال دوام میكند‪ .‬دهاقین ننگرهار گاهى نیشكر‪ ،‬پیاز و یا تركارى هم میكارند‪.‬‬
‫دهاقین ننگرهار تطبیق شریط ذیل را براى حاصلدهى خوب مزارع نیشكر ثمر بخش میدانند‪:‬‬
‫الف‪ -‬كشت عمیق قلمه ها‬
‫هنگامیكه یك الیه یا طبقۀ سخت زمین زیر الیه نرم فوقانى قرار بگیرد‪ ،‬ریشۀ نیشكر بصورت مطلوب نشو و نما‬
‫كرده نمیتواند و تنها در حصه فوقانى یعنى جاییكه قلمه كشت شده باقى میماند كه نموى ساقه را زیر تاثیر قرار‬
‫میدهد‪ .‬درینصورت نموى ساقه بعلت كمى آب و تغذیه غیرمكفى كه بعلت كوتاهى ریشه اتفاق مى افتد آهسته تر میباشد‪.‬‬
‫لهذا كشت عمیق قلمه سفارش مى شود و زمین بعد از ‪ 3 – 4‬سال نبات دگر كشت شود تا با استفاده از یك تناوب‬
‫معقول زراعتى زمین قدرت بارورى خود را حفظ نموده بتواند‪ .‬در صورت تبدیل كشت ذرات فشرده شده و سخت‬
‫خاك از هم پاشیده و به خاك قابل زرع مبدل میگردد‪.‬‬
‫در صورتیكه زمین نرم و كشت عمیق باشد‪ ،‬ریشه نیشكر تدریجا ً پایان رفته‪ ،‬مواد الزمه را اخذ و با ساختن یك ساقۀ‬
‫نیرومند و بلند كمك میكند‪ .‬درین نوع كشت مقدار مواد قندى نیشكر نیز باال رفته و از یك هكتار زمین تقریبا ً ‪ 61‬تن‬
‫نیشكر بدست مى آید‪.‬‬
‫تمدید ریشه ها عموما ً در منطقۀ كه داراى اقلیم شدید و پیكلى باشد محدود میماند‪ .‬كمبود فاسفورس اكثراً در خاك‬
‫هاى سرخ سطحى مانند منطقه سرخ رود رخ میدهد كه پر از اكساید و هایدروجن اكساید آهن و المونیم میباشد‪.‬‬
‫ریشه ها با وجود قلبه عمیق در سطح فوقانى این نوع خاك باقى میماند و بسیار كم تا حدود فاسفورس دار امتداد‬
‫یافته میتواند‪.‬‬
‫لهذا مسله آماده سازى زمین كسب اهمیت میكند‪ .‬در صورتیكه زمین سخت باشد و كشت به موسم مرطوب سال‬
‫تصادف كند‪ ،‬درین صورت انتظار كشیده شود تا خاك فشرده شده سخت و خشك گردد تا در اثناى قلبه كردن ذرات‬
‫فشرده شده از هم پاشیده شود و اگر آماده سازى زمین قبل از خشكیدن آغاز گردد‪ ،‬حاصل كم و هیچ نوع بهبودى‬
‫توقع برده شده نمى تواند(‪.)46‬‬
‫ب‪ -‬انتخاب و نگهدارى قلمه‪:‬‬
‫دهاقین در ننگرهار و لغمان قلمه را بدو گونه نگهدارى میكنند‪ .‬اوالً وقتیكه نیشكر را درو میكنند‪ ،‬بته هاى سالم از‬
‫جنس خوب را براى تخم سال بعدى انتخاب و نگهدارى میكند‪ .‬در صورت دوم یك قطعه زمین را فقط براى تخم‬
‫كشت میكنند و بعد از درو آن را در یك جاى مناسب گدام میكنند و آن را بوسیلۀ برگ نیشكر یا كاه گندم و یا بوسیله‬
‫بوریا پت كرده زیر خاك مینمایند‪.‬‬
‫در كشور هاى نیشكرخیز جهان انتخاب قلمه نهایت مهم تلقى میشود‪.‬‬
‫درین كشور ها موقعیكه فصل برداشت نیشكر میرسد‪ ،‬قلمه گیرى نیز آغاز مى شود و قلمه ها را از قسمت باالى‬
‫نیشكر انتخاب میكنند‪ .‬بخاطریكه اوالً درین قسمت مواد قندى كمتر میباشد (‪ )%4 -4‬و دوما ً اینكه این قسمت نیشكر‬
‫داراى بند هاى زیاد میباشد و نیشكر معموالً از همین بند ها جوانه میزند‪ .‬در صورتیكه جوانه ها غلو نباشد‪ ،‬ساقه‬
‫نیشكر قوى بوده و حاصل خوب میدهد‪ .‬و اگر جوانه ها زیاد باشد نیشكر داراى چندین ساقه شده و حاصل یا مواد‬
‫قندى آن كمتر مى شود‪ .‬براى رفع این نقیصه دهاقین قلمه ها را براى چند ساعت در آب سرد یا گرم میماند تا‬
‫حاصل خوب از آن بدست آید(‪.)44‬‬
‫ج‪ -‬تعیین مقدار تخم‪.‬‬
‫تعیین مقدار تخم به عوامل متعدد مربوط میباشد ولى بصورت عمومى در هر هكتار از ‪ 61 -4‬تن تخم كشت مى‬
‫شود‪ .‬این مقدار نیز در تمام مناطق قابل تطبیق نیست و تابع شرایط ذیل میباشد‪:‬‬
‫‪ -‬اگر تعداد قطار كشت زیاد شود‪ ،‬درینصورت قلمه زیاد ضرورت مى شود‪.‬‬
‫‪ -‬اگر قطر نیشكر زیاد باشد نظر به حساب تن باید قلمه زیاد كشت شود‪.‬‬
‫‪ -‬قلمه باید عمیق كشت شود كه این هم به عوامل مختلف ارتباط دارد‪:‬‬
‫‪ -‬در خاك حاصلخیز عمق زیاد كار نیست‪ 14-1 .‬سانتى كفایت میكند تا ریشة نیشكر نمو كرده بتواند‪.‬‬

‫‪46‬‬
‫مجله كرنه‪ ،‬ارگان نشراتى وزارت زراعت‪ ،‬شماره ‪ ،4‬سال ‪ ،1444‬ص ‪.3 -4‬‬
‫‪44‬‬
‫مجله كرنه‪ ،‬سال ‪ ،1444‬شماره ‪ ،4‬ص ‪.66‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 66‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫‪ -‬در خاك هاى معمولى عمق ‪ 44 -64‬سانتى كافى است تا تخم بخوبى پوشانیده شده بتواند‪ .‬درینصورت نهال هاى‬
‫جوانه زده به زودى انكشاف كرده و ریشه ها در خالیگاه هاى خاك امتداد مى یابد(‪.)43‬‬
‫‪ 14/6‬ب راى كشت چغندر زمین باید اول توسط ماشین هاى ( سه پل) و (نه پل) قلبه و توسط ماله هموار گردد‪.‬‬
‫دهقان باید بسیار تالش كند تا ماله كلوخ هاى سطح زمین را كامالً میده و هموار نماید تا تخم توسط ماشین بطور‬
‫درست جابجا شده بتواند‪.‬‬
‫فعالً چغندر در بغالن به سه نوع كشت میشود‪ .‬اول كاشت شش قطاره توسط ماشین هاى المانى كه (دریل ‪ )Dril‬نام‬
‫دارد و درعین وقت ‪ 2‬تخم چغندر را در فواصل ‪ 10 – 10cm‬در عمق ‪ 2 – 4cm‬غرس مینماید‪ .‬اگر سطح‬
‫زمین مورد نظر كوچك باشد و ماشین دریل درآن فعالیت كرده نتواند‪ ،‬در آنصورت از ماشین هاى دستى استفاده‬
‫میشود كه در بین جویچه ها حركت كرده و یك – یك تخم چغندر را غرس میكند‪ .‬در صورتیكه زمین بسیار كوچك‬
‫باشد‪ ،‬دهقان عین كار را توسط دست انجام میدهد و تخم ها را در طول خطوط مستقیم به فواصل و عمق معین غرس‬
‫مینماید‪.‬‬
‫به اساس معلومات داكتر عبدالكریم وزیرى امروز از تخم هاى ‪ Monogerm‬استفاده میشود كه یك جوانه از آن سر‬
‫میزند‪ ،‬در حالیكه قبالً از تخم هاى ‪ Multygerm‬كار گرفته میشد كه چهار جوانه از آن بیرون میامد‪.‬‬
‫این تجربه در سال ‪6119‬م در بغالن نیز نتیجه خوب داد و یكنوع تخم ‪ Monogerm‬كه از المان آورده شده بود‪،‬‬
‫بحیث تخم مطلوب براى بغالن انتخاب شد‪.‬‬
‫چغندر یك نباتى است كه در دو وقت كاشته شده میتواند‪ .‬كشت بهارى كه در ماه حمل زرع شده و در ماه عقرب به‬
‫حاصل میرسد‪ .‬چون هواى بغالن درین وقت سال بسیار سرد نمیشود‪ ،‬حاصل بردارى چغندر به ماه هاى نهم (قوس)‬
‫و دهم (جدى) نیز موكول شده میتواند‪.‬‬
‫قابل تذكر است كه چغندر در گرماى روز و با استفاده از نور آفتاب و قوت زمین مواد قندى تولید میكند و شب‬
‫یكمقدار از همین مواد قندى را خود مصرف میكند‪ .‬بقرار اظهارات داكتر وزیرى ضایعات مواد قندى شبانه در‬
‫هواى مناسب بغالن كم است و در نتیجه یك مقدار زیاد مواد قندى در بدنه چغندر ذخیره شده میرود‪.‬‬
‫چغندر یك بته ناز دانه است و به پرورش زیاد نیاز دارد‪ .‬از همینرو اكثر دهاقین چغندركار در اكثریت كشور هاى‬
‫دنیا‪ ،‬همیشه سر زمین حاضر بوده و به كشت خود رسیدگى میكنند‪.‬‬
‫چغندر در طول ‪ 11 – 1‬ماه به ‪ 9 – 4‬بار آبیارى نیاز دارد‪ .‬بته هاى چغندر در اول زود – زود آبیارى شده‪ ،‬اما‬
‫بعد از اینكه ریشه چغندر جان گرفت و تا اعماق ‪ 164 – 1‬مترى رسید‪ ،‬به آبیارى زیاد ضرروت پیدا نمیكند‪ ،‬زیرا‬
‫ریشه هاى آن آب مورد ضرورت خود را از اعماق زمین جذب میكند‪ .‬چغندر در یكماه اخیر قبل از درو آبیارى میتواند‪.‬‬
‫چغندر مانند نیشكر با قلمه كشت نمیشود‪ .‬مثلیكه قبالً گفته شد چغندر یك نبات یكساله (‪ 11-1‬ماه) است اما اگر همین‬
‫نبات به سال دوم باقى ماند‪ .‬چغندر به گل و تخم میرسد‪ .‬دهاقین همین تخم ها را جمع آورى نموده و بعداً در مواقع‬
‫كاشت بهارى یا خزاني از آن استفاده میكنند(‪)44‬‬
‫‪ -13‬پرنسیپ مكافات و قدر شناسى از دهاقین‪ ،‬مامورین و متخصصین ایكه براى انكشاف زراعت كار مى كنند‪،‬‬
‫یكى از راه هاى است كه میتواند باعث تشویق دگران به كار بهتر و زیادتر شود‪ .‬فعالً پرنسیب مكافات و مجازات‬
‫در افغانستان ازخاطره ها ف راموش شده و ما نتایج اسفبار آن را بوضوح مى بینیم‪ .‬در صورتیكه از زارعین ساعى‬
‫و كوششى‪ ،‬از مامورین خالق و مبتكر‪ ،‬از متخصصین متجسس زراعتى و كار هاى تحقیقى آنها قدردانى بعمل آید‪،‬‬
‫باعث تشویق دگران خواهد شد ‪.‬‬
‫وزارت زراعت و حكومت افغانستان میتواند بعضى از دهاقین و مامورین زراعتى مبتكر را به كشور هاى همسایه‬
‫مانند ایران‪ ،‬هند و پاكستان بفرستد تا در مزارع كشت نیشكر و چغندر عمالً كار نموده و با تجارب عملى خوبتر به‬
‫مزارع خود برگشته و وضع درهم و برهم كشت این دو نبات صنعتى را سروسامان بهتر بدهند‪.‬‬
‫‪ -14‬ایجاد ستیشن هاى هوا شناسى‪:‬‬
‫مردم در اروپاى فعلى اوالً وضع هوا را در رادیو یا تلویزیون مى شنوند و مى بینند و بعد مطابق به آن لباس‬
‫پوشیده از خانه خارج میشوند‪ .‬آدم نابلد گاهى تعجب میكند كه چرا مردم در هواى آفتابى با چترى بیرون شده و لباس‬

‫‪43‬‬
‫مجله كرنه‪ ،‬سال ‪ ،1444‬شماره ‪ ،4‬ص ‪64 -66‬‬
‫‪44‬‬
‫توضحات شفاهى داكتر وزیرى‪.‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 64‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫گرم پوشیده اند‪ .‬ولى تعجب اینگونه مردم وقتى فروكش میكند كه مى بینند یك ساعت بعد ابر مى شود‪ ،‬باران مى آید‬
‫و هوا سرد میشود‪.‬‬
‫نقش ستیشن هاى هواشناسى نیز چنین است‪ .‬دهاقین دنیاى پیشرفته پیشبینى وضع هوا و تغییرات جوى را در نظر‬
‫گرفته‪ ،‬به كشت مى پردازند‪ .‬اگر چه تحقق این امر در وضع فعلى افغانستان غیرعملى به نظر مى آید‪ ،‬اما بعنوان‬
‫یك مقدمه براى بهبود وضع كشت و زراعت در افغانستان آینده باید مراكز مجهز هواشناسى در سراسر كشور‬
‫تاسیس شود تا مردم و مخصوصا ً دهاقین را در جریان تغییرات جوى و وضع هواى آینده قرار داده و آنها را براى‬
‫مقابله با مشكالت احتمالى آماده تر بسازد‪.‬‬
‫‪ -12‬اصالح سیستم آبیارى و نوسازى آن‬
‫اكثریت زمین هاى آبى افغانستان توسط یك سیستم آبیارى بسیار قدیمى و عنعنوى آبیارى میشود‪ .‬درین سیستم آب‬
‫كاریزها‪ ،‬دریاها و چشمه ها توسط جویچه ها به كرد هاى كوچك و پراگنده دهاقین رهنمایى شده و زمین آبیارى مىشود‪.‬‬
‫تمام زمین ه اى اروپا توسط باران و یا در صورت ضرورت توسط سیستم هاى آب پاش آبیارى مى شود‪ .‬اسراییل‬
‫اخیراً طریقۀ را انكشاف داده كه زمین هاى زراعتى و باغى را توسط پایپ ها به گونۀ قطره اى آبیارى میكند كه‬
‫خیلی ها کم هزینه و موثر است‪.‬‬
‫براى انكشاف آینده سكتور زراعت در افغانستان‪ ،‬وزارت زراعت و حكومت افغانستان باید براى بزرگ سازى توته‬
‫هاى زمین و آبیارى منظم تر و بهتر آن اجراات حتمى نمایند‪ .‬فعالً ضایعات آب در افغانستان بسیار زیاد است كه در‬
‫شرایط كم آبى و خشكسالى قیمت تمام مى شود‪ ،‬اما طرقى وجود دارد كه میتواند در قسمت اصالح و بازسازى‬
‫سیستم هاى عنعنوى آبیارى زمین هاى افغانستان مثمر واقع شود‪.‬‬
‫سیستم آبیارى نیشكر با نوعیت خاك و اقلیم ارتباط مستقیم دارد‪ .‬در بعضى مناطق قلمه ها ‪ 4-4‬روز بعد آبیارى‬
‫صورت میگیرد تا كه جوانه ها سر بزند‪ .‬بعد از نیش زدن جوانه نیشكر ‪ 19-19‬روز بعد آبیارى میشود‪ .‬این آبیارى‬
‫‪ 12 -13‬بار تكرار مى شود‪ .‬نیشكر یكماه قبل از درو آبیارى نمى شود‪ .‬در بعضى مناطق دگر قلمه را اوالً ‪4-4‬‬
‫روز بعد آب میدهند و بعد از آنكه جوانه ها نیش زد براى سه ماه اول هفتۀ یكبار و سه ماه دوم هر دو هفته یكبار‬
‫آبیارى میگردد‪ .‬در ینصورت نیز یكماه قبل از درو آبیارى ختم مى شود(‪.)42‬‬
‫چغندر در طول ‪ 11 -1‬ماه ‪ 9 -4‬بار آبیارى میگردد كه قبالً تشریح شده است‪.‬‬
‫‪ - 19‬استعمال كود نباتى‪ ،‬حیوانى و كیمیاوى‪.‬‬
‫كود وسیله ایست كه حاصل نبات را زیاد میسازد‪ .‬زارعین كشور ما قبالً تنها از كود نباتى و حیوانى استفاده میكردند‬
‫اما فعالً كه كود كیمیاوى مهیا گردیده‪ ،‬از آن زیاد استفاده مى شود‪ .‬كود حیوانى و نباتى قبل از كشت براى نبات‬
‫توصیه میگردد اما از كود كیمیاوى قبل و بعد از كشت استفاده شده میتواند‪.‬‬
‫در ساحه نیشكركارى افغانستان به اندازه تجاربى كه در دست است براى جنس هاى مروجه مقدار ‪ 175‬کیلو یوریا‪،‬‬
‫‪ 175‬کیلو داى امونیم فاسفیت و ‪ 140‬کیلو پوتاشیم سلفیت فى هكتار باید استعمال شود(‪ .)49‬فعالً دو نوع نیشكر در‬
‫ننگرهار بشكل عنونى كشت میشود‪ .‬اول نوع بانسى و دوم (تین دس) كه هر دو از پاكستان آورده شده‪ .‬نوع بانسى‬
‫سخت جان است‪ ،‬حاصل خوب میدهد و گر زیاد از آن بدست میآید‪.‬‬
‫با استفاده از كود باید تركیب خاك و نوعیت آن نیز مد نظر گرفته شود‪ ،‬بوسیله كود كیمیاوى نبات خوبتر نشو و نما‬
‫كرده و برگ هاى آن زیاد مى شود و به هر اندازه ایكه برگ نبات زیاد باشد به همان اندازه كلوروفیل بیشتر و در‬
‫نتیجه قند بیشتر در نیشكر جمع مى گردد‪.‬‬
‫در ننگرهار دو بار در سال به بته هاى نیشكر كود داده میشود‪ .‬كود سیاه در وقت قلمه شانى و كود سفید وقتیكه‬
‫رنگ بته هاى نیشكر زرد شود بته هاى نیشكر در ننگرهار معموالً ‪ 2.20-2‬متر قد میكشد‪ .‬اما اگر زمین قوى باشد‬
‫تا ‪ 3‬متر نیز بلند میشود‪.‬‬
‫‪ -11‬واردات نیشكر و چغندر از كشور هاى همسایه‬
‫در بحث خودكفایى افغانستان از تولیدات شكر احتمال آن وجود دارد كه چغندر و نیشكر در قدم اول از كشور هاى‬
‫ایران و پاكستان (و احتماالً هندوستان) وارد شده و در كارخانه هاى فعال تولید شكر بحیث مواد خام استفاده شود‪.‬‬
‫مقدار این واردات ب اید توام با ازدیاد تولید چغندر و نیشكر در داخل كشور محدود گردیده و باالخره به صفر تقریب‬

‫‪42‬‬
‫همان ماخذ‪ ،‬ص ‪.64 -66‬‬
‫‪49‬‬
‫زراعت نیشكر ‪ ،‬ص ‪.11‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 63‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
‫نماید‪ .‬این كار در سال هاى اول بخاطرى ضرورى مى نماید تا فابریكه هاى تولید شكر بظرفیت باالتر كار نماید تا‬
‫عواید و مصارف آن در سطحى قرار بگیرد كه فابریكه به ضرر مواجه نشود‪.‬‬
‫اگر واردات چغندر و نیشكر از كشور هاى همسایه پر مصرف باشد و وقت زیاد این عملیه باعث كاهش مواد قندى‬
‫در چغندر و نیشكر شود‪ ،‬پس بهتر است تا افغانستان شكر تصفیه ناشده (شربت غلیظ) را وارد نموده و آن را بعد از‬
‫پروسس به شكر تبدیل نماید‪.‬‬
‫البته این عملیه نیز باید ب حیث حل نهایى تلفى نشده و فقط تا مرحلۀ مدنظر گرفته شود كه افغانستان از نظر تولید‬
‫چغندر و نیشكر به حدى برسد كه بتواند فابریكات تولید شكر را تغذیه نماید‪.‬‬
‫‪ -11‬تعیین قیمت مناسب براى خریدارى نیشكر و چغندر از دهاقین نیز یكى از راه هاى است كه دهاقین را به كشت این‬
‫دو نبات صنعتى تشویق مینماید‪ .‬خریدارى نیشكر براى فابریكه شكر جالل آباد همیشه مطابق نرخ روز صورت میگرفته‪،‬‬
‫اما خرید چغندر در بغالن میكانیزمى داشت كه توسط شركت قند بغالن آماده میشد‪ .‬به اساس این میكانیزم شركت قیمت‬
‫خرید چغندر را تثبیت نموده‪ ،‬به دهاقین تخم چغندر‪ ،‬پول تقاوى یا پیشكى و بعد از پروسس چغندر كنجاره میداد و در بدل‬
‫دهاقین چغندر خود را به شركت قند بغالن بفروش میرسانیدند‪ .‬البته كدام خریدار عمده دگر براى چغندر وجود نداشت و‬
‫این معامله در انحصار شركت قند بغالن بود‪.‬‬
‫در صورتیكه دولت افغانستان تصمیم بگیرد كه تولیدات نیشكر و چغندر را بیشتر سازد‪ ،‬باید قیمت هاى را در نظر‬
‫بیگیرد كه دهاقین را به كشت نیشكر و چغندر تشویق نماید‪ .‬در صورتیكه یك سیستم منظم تشویقى وجود نداشته‬
‫باشد‪ ،‬دهاقین نظر به مجبوریت هاى زندگى خود‪ ،‬به كشت نباتاتى ادامه خواهد داد كه در بازار فروش خوب داشته‬
‫و یا ضرورت هاى فامیلى وى را رفع نموده بتواند‪.‬‬
‫‪ -61‬بزرگى ظرفیت تولیدى فابریكات تولید شكر در ازدیاد مقدار تولید شكر سهم بسزایى دارد‪ .‬تحقیقات نشان داده‬
‫كه مواد قندى چغندر در هر ‪ 63‬ساعت ‪ 16116%‬تا ‪ 1613%‬وزن چغندر كم میشود (‪ .)41‬به همین علت است كه‬
‫تولید فابریكات شكر دوره اى میباشد و مـعـوالً ‪ 2-3‬ماه كار میكنند‪ .‬زیرا با طوالنى شدن دوره تولیدى مواد قندى‬
‫چغندر كاهش میبابد‪.‬‬
‫این موضوع در مورد نیشكر نیز صدق میكند‪ .‬استادان زراعت مینگارند كه تبخیر و تخمیر در دنده هاى نیشكر فوراً‬
‫بعد از قطع نیشكر شروع میشود‪ .‬اگر نیشكر ‪ 3‬روز در افتاب ذخیره شود‪ 64% ،‬شكر خود را از دست میدهد‪ .‬اگر‬
‫شكر در گدام هاى فابریكات نیز زیاد ذخیره شود‪ ،‬مواد قندى ان كاهش مییابد‪ .‬در زمین هاى كه نزدیك فابریكه تولید‬
‫شكر واقع اند‪ ،‬باید نیشكر به همان اندازه قطع شود كه پروسس شده بتواند‪ .‬در غیر ان باید نیشكر بیش از دو روز‬
‫ذخیره نگردد(‪ .)41‬اما از طرف دگر خریدارى فابریكات با ظرفیت بزرگ خود به یك سرمایه گذارى عظیم نیاز‬
‫میداشته باشد كه اكثراً از توان كشور هاى ضعیف مانند افغانستان بلند است‪ .‬این نوع فابریكات به زمین وسیع‪،‬‬
‫تعمیرات تولیدى و گدام هاى بزرگ و ماشین االت زیاد نیاز دارد كه طبعا ً مصارف تمام شد فابریكه را باال میبرد‪.‬‬
‫انتخاب بهترین ظرفیت تولیدى براى فابریكات شكر در افغانستان كارى است كه باید بهنگام ترتیب راپور هاى مفیدیت با‬
‫دقت تمام و توسط كارشناسان مسلكى تهیه شده و مطابق ان اجراات صورت گیرد‪.‬‬
‫‪ – 61‬جلوگیرى از ضایعات مواد قندى چغندر و نیشكر هم در ازدیاد تولید شكر سهم گرفته میتواند‪ .‬حد وسطى مواد قندى‬
‫چغندر بغالن در سال ‪ 1431‬حدود ‪ 1264%‬محاسبه شده بود كه از انجمله ‪ 16696%‬مواد قندى و ‪ 3641%‬ان ضایعات‬
‫بود‪ .‬گفته میشود كه با نصب ماشین االت مدرن فیصدى ضایعات تا الى ‪ 664% – 6‬تقلیل یافته میتواند اما صفرنمیشود‪.‬‬
‫در سال ‪ 1431‬مقدار ‪ 21111‬تن چغندر در كشور پروسس شده بود‪ ،‬اگر فیصدى ضایعات در انوقت ‪ 6642‬میبود‪،‬‬
‫‪ 936‬تن نیشكر بیشتر بدست مى امد(‪.)31‬‬

‫پایان‬

‫‪41‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬ص ‪.11‬‬
‫‪41‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬ص ‪.11‬‬
‫‪31‬‬
‫زراعت نیشكر‪ ،‬ص ‪.61‬‬

‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 64‬تر‪62‬‬

‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬
 ‫د پاڼو شمیره‪ :‬له ‪ 62‬تر‪62‬‬
‫افغان جرمن آنالین په درنښت تاسو همکارۍ ته رابولي‪ .‬په دغه پته له موږ سره اړیکه ټینگه کړﺉ ‪maqalat@afghan-german.de‬‬
‫یادونه‪ :‬دلیکنې د لیکنیزې بڼې پازوالي د لیکوال په غاړه ده ‪ ،‬هیله من یو خپله لیکنه له رالیږلو مخکې په ځیر و لولـﺊ‬