‫آﻣﻮزش ﺳﻪ ﺗﺎر‬

‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از ﻛﺘﺎب »دﺳﺘﻮر ﺳﻪ ﺗﺎر‪-‬دوره اﺑﺘﺪاﻳﻲ« اﺳﺘﺎد ﺣﺴﻴﻦ ﻋﻠﻴﺰاده‬

‫‪Navayeirani.blogfa.com‬‬
‫‪..............................................................................................‬‬
‫ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﺳﻪ ﺗﺎر ﻳﻜﻲ از ﻗﺪﻳﻤﻲ ﺗﺮﻳﻦ ﺳﺎزﻫﺎي اﻳﺮاﻧﻲ اﺳﺖ و ﺻﺪاﻳﻲ ﻇﺮﻳـﻒ و دﻟﻨـﺸﻴﻦ دارد‪.‬‬
‫اﻳﻦ ﺳﺎز – ﻫﻤﺎن ﻃﻮر ﻛﻪ از ﻧﺎﻣﺶ ﭘﻴﺪاﺳﺖ – ﺗﺎ ﻗﺮن ﮔﺬﺷﺘﻪ داراي ﺳﻪ ﺳﻴﻢ ﺑﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻣﺸﺘﺎق ﻋﻠﻴﺸﺎه ﺳﻴﻢ واﺧﻮان ﻳﺎ ﺳﻴﻢ ﻫﻨﮕﺎم ) ﺳﻴﻢ ﺳـﻮم ( را ﺑـﻪ آن اﺿـﺎﻓﻪ ﻛـﺮد و از آن‬
‫ﺗﺎرﻳﺦ ﺑﻪ ﺑﻌﺪ ﭼﻬﺎر ﺳﻴﻤﻪ ﺷﺪ‪ .‬ﺳﻴﻢ ﻫﻨﮕﺎم ) ﺳﻮم ( ﻣﻌﻤﻮﻻً ﻫﻢ ﺻﺪا ﺑـﺎ ﺳـﻴﻢ اول )‪(DO‬‬
‫ﻛﻮك ﻣﻲ ﺷﻮد ﻛﻪ در ﺑﻌﻀﻲ دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ و آوازﻫﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺳﻴﻢ ﭼﻬﺎرم ﻳﻚ اﻛﺘﺎو ﺑﻢ‬
‫ﺗﺮ از ﺳﻴﻢ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﻌﻤﻮل ﻛﻮك ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬در ﺑﻌﻀﻲ از دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ اﻳﻦ ﻛﻮك‪ ،‬ﺑـﺎ‬
‫ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻫﻤﻴﺖ ﻧُﺖ ﻫﺎي دﺳﺘﮕﺎﻫﻬﺎ و آوازﻫﺎ‪ ،‬ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲ ﻛﻨـﺪ ‪ .‬ﺳـﻴﻢ دو )‪ (SOL‬ﻧﻴـﺰ از‬
‫اﻳﻦ ﻗﺎﻋﺪه ﻣﺴﺘﺜﻨﺎ ﻧﻴﺴﺖ‪.‬‬
‫روش آﻣﻮزش ﺳﻪ ﺗﺎر ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻪ ﺳﻴﻨﻪ ﺑﻮده اﺳـﺖ‪ .‬در ﺑـﻴﺶ از ﻧـﻴﻢ ﻗـﺮن‬
‫ﮔﺬﺷﺘﻪ ﻛﺘﺎب ﻫﺎﻳﻲ ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﺗﺎر ﭼﺎپ ﺷﺪه ﻛﻪ ﻧﺎم ﺳﻪ ﺗﺎر ﻧﻴـﺰ در ﻛﻨـﺎر ﻧـﺎم ﺗـﺎر در‬
‫روي ﺻﻔﺤﻪ ﻋﻨﻮان ﺑﺴﻴﺎري از اﻳﻦ ﻛﺘﺎب ﻫﺎ آﻣـﺪه اﺳـﺖ‪ ،‬ﺑـﻲ آن ﻛـﻪ ﺗﻮﺟـﻪ ﺧﺎﺻـﻲ ﺑـﻪ‬
‫ﺗﻜﻨﻴﻚ ﺳﻪ ﺗﺎر در آن ﻫﺎ ﺷﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﺮ ﺣﺎل در ﭼﻨﺪ دﻫﻪ ي اﺧﻴﺮ‪ ،‬ﺑﻪ ﻧـﺪرت‪ ،‬ﻛﺘـﺎﺑﻲ‬
‫ﺑﺮاي آﻣﻮزش ﺳﻪ ﺗﺎر ﻧﻮﺷﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪.‬‬

‫ﺷﻴﻮه دﺳﺖ ﮔﺮﻓﺘﻦ ﺳﺎز‬

‫ﺷﻴﻮه ي ﻧﺸﺴﺘﻦ‬
‫ﺳﻪ ﺗﺎر را در دو ﺣﺎﻟﺖ ﻧﺸﺴﺘﻪ ) ﭼﻬﺎر زاﻧﻮ ( روي زﻣﻴﻦ و ﻳﺎ ﺻﻨﺪﻟﻲ ﻣﻲ ﻧﻮازﻧﺪ ﻛﻪ در‬
‫ﻫﺮ دو ﺻﻮرت ﻛﺎﺳﻪ ي ﺳﺎز را ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻴﻦ اﻧﺘﻬﺎي ران و ﺳـﻤﺖ راﺳـﺖ ﺷـﻜﻢ ﻗـﺮار داد ﻛـﻪ‬
‫ﺻﻔﺤﻪ ي آن ﺑﻪ ﻃﺮف رو ﺑﻪ رو ﻋﻤﻮد ﺑﺮ زﻣﻴﻦ ﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
 ‫وﺿﻌﻴﺖ دﺳﺖ راﺳﺖ‬
‫ﻫﺮ دو دﺳﺖ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻣﺸﺖ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺎز روي ﺳﺎز ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮﻧﺪ )ﺷﻜﻞ‪ .(1‬اﺑﺘﺪا دﺳﺖ‬
‫راﺳﺖ از ﻗﺴﻤﺖ ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻢ ﮔﻴﺮ ﻳﺎ وﺳﻂ ﻗﻮس ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻛﺎﺳﻪ‪ ،‬آوﻳﺨﺘﻪ و ﺑﻪ ﻫﻤـﺎن ﺻـﻮرت‬
‫ﻣﺸﺖ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺎز در روي ﺻﻔﺤﻪ ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﺷﻮد )ﺷﻜﻞ‪) .(2‬دﺳﺖ ﭼـﭗ ﻓﻌـﻼ ﻧﻘـﺶ اﻳﺠـﺎد‬
‫ﻃﺮاز ﺳﺎز در ﺑﻐﻞ را دارد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ‪ ،‬دﺳﺘﻪ ي ﺳﺎز ﺑﻪ ﻃﻮر آزاد ﺑﻴﻦ اﻧﺘﻬﺎي اﻧﮕﺸﺖ‬
‫ﺳﺒﺎﺑﻪ و ﺷﺴﺖ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﻫﻤﺎن ﺣﺎﻟﺖ ﻣﺸﺖ ﻧﻴﻤﻪ ﺑﺎز را ﺣﻔﻆ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ ﺷﻜﻞ‪.(3‬‬
‫• ﻫﻨﺮﺟﻮﻳﺎن از اﺑﺘﺪا دﻗﺖ ﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻫﻨﮕﺎن ﻧﻮاﺧﺘﻦ‪ ،‬ﺑﺪن ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷـﺪ و‬
‫ﻋﻀﻠﻪ اي در ﺑﺪن ﻣﻨﻘﺒﺾ ﻧﺸﺪه ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬زﻳﺮا ﻏﻴﺮ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺑﻮدن ﻫـﺮ ﻋـﻀﻮي ﺑﺎﻋـﺚ‬
‫ﻛﻮﻓﺘﮕﻲ و ﺧﺴﺘﮕﻲ ﺑﺪن‪ ،‬و ﻣﺎﻧﻊ ﭘﻴﺸﺮﻓﺖ ﻻزم در ﺗﻜﻨﻴﻚ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺷﻴﻮه ي ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻦ دﺳﺖ راﺳﺖ روي ﺳﺎز‬

‫دﺳﺖ راﺳﺖ از ‪ 3‬ﻧﻘﻄﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﭘﺎﻳﻪ ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ ﺳﺎز ﺗﻤﺎس دارد‪:‬‬
‫‪ .1‬اﻧﺘﻬﺎي ﺳﺎﻋﺪ ) در ﺣﺪود دو اﻧﮕﺸﺖ ﻗﺒﻞ از ﻣـﭻ ( از اﻧﺘﻬـﺎي ﻗـﻮس ﺑـﺎﻻﻳﻲ ﻛﺎﺳـﻪ‬
‫آوﻳﺨﺘﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد ) ﺑﺎﻻي ﺳﻴﻢ ﮔﻴﺮ ﺷﻜﻞ‪.(2‬‬
‫‪ .2‬ﻗﺴﻤﺖ ﻧﺮم ﺳﺮ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﻮم را روي ﻛﺎﺳﻪ ﻗﺮار دﻫﻴﺪ‪ .‬اﻳـﻦ اﻧﮕـﺸﺖ را ﺑـﻪ ﺻـﻮرت‬
‫ﻧﻴﻤﻪ ﺧﻢ‪ ،‬ﻃﻮري روي ﺻﻔﺤﻪ ﺑﮕﺬارﻳﺪ ﺗﺎ اﻧﮕﺸﺖ ﭼﻬﺎرم ) اﻧﮕـﺸﺖ ﻛﻮﭼـﻚ (‪ ،‬ﻫـﻢ‬
‫ﺳﻄﺢ آن ﺷﻮد‪ .‬ﺣﺎﻟﺖ ﻓﻨﺮي اﻧﮕﺸﺖ ﺳﻮم‪ ،‬زاوﻳﻪ ي ﻧﺎﺧﻦ را ﺑﺎ ﺳﻴﻢ و ﻧﻴﺰ ﻓﺎﺻـﻠﻪ ي‬
‫دﺳﺖ را ﺑﺎ ﺻﻔﺤﻪ ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ )ﺷﻜﻞ‪.(4‬‬
‫‪ .3‬اﻧﺘﻬﺎي ﺷﺴﺖ در اﺑﺘﺪاي ﮔﻠﻮﻳﻲ ﺑﺎﻻي ﻛﺎﺳﻪ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺣﺎﻟـﺖ‪ ،‬ﺑـﻴﻦ‬
‫ﺳﺎﻋﺪ و ﺷﺴﺖ‪ ،‬ﻗﻮس اﻳﺠﺎد ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬ﻛﻒ دﺳﺖ ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳـﺪ ﺣﺎﻟـﺖ ﻗـﻮس دار داﺷـﺘﻪ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻧﮕﺸﺖ اول ) ﺳﺒ‪‬ﺎﺑﻪ را – ﻛﻪ ﺑﻠﻨﺪي ﻧﺎﺧﻦ آن در ﺣـﺪود ‪ 3‬ﺗـﺎ ‪ 4‬ﻣﻴﻠـﻲ ﻣﺘـﺮ‬
‫اﺳﺖ – از ﺑﻨﺪ دوم ﺣﺮﻛﺖ دﻫﻴـﺪ‪ .‬اﻧﮕـﺸﺖ دوم ) ﻣﻴـﺎﻧﻲ ( آزاد اﺳـﺖ و ﻫﻤـﺮاه ﺑـﺎ‬
‫اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒ‪‬ﺎﺑﻪ در ﺣﺎﻟﺖ ﻧﻴﻤﻪ ﺧﻢ ﺣﺮﻛﺖ ﻣﻲ ﻛﻨﺪ‪ .‬ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻣﻀﺮاب راﺳـﺖ ) ‪8‬‬
‫( ‪ ،‬اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒ‪‬ﺎﺑﻪ ﻛﺎﻣﻼً ﺑﻪ ﻃﺮف ﺑﻴﺮون ﺑﺎز ﻣﻲ ﺷﻮد و از ﻫﻤﺎن ﺟﺎ ﺑـﻪ ﺳـﻴﻢ ﺿـﺮﺑﻪ‬
‫ﻣﻲ زﻧﺪ ‪ .‬ﻧﺎﺧﻦ ﻓﻘﻂ در ﻫﻤﻴﻦ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﻪ ﺳﻴﻢ ﺿﺮﺑﻪ ﻣﻲ زﻧﺪ و ﻧﺒﺎﻳـﺪ آن را ﺑﻜﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﺣﺮﻛﺖ اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒ‪‬ﺎﺑﻪ ﺑﺮاي اﺟﺮاي ﻣﻀﺮاب راﺳﺖ ﺑﺎ ﻟﻤﺲ ﻛﺮدن اﻧﺘﻬﺎي ﺷـﺴﺖ ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎﻳﺎن ﻣﻲ رﺳﺪ و از ﻫﻤﻴﻦ ﺟﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﺑﺮاي ﻣﻀﺮاب ﭼﭗ ) ‪ ( 7‬آﻏـﺎز ﻣـﻲ ﺷـﻮد‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ ﺣﺎﻟﺖ ﺳﻌﻲ ﻛﻨﻴﺪ ﻧﻴﻤﻪ ي ﭼﭗ ﻧﺎﺧﻦ را ﺑﻪ ﻃﻮر ﻧﻴﻤﻪ ﻋﻤﻮد ﺑـﻪ ﺳـﻴﻢ ﺑﺰﻧﻴـﺪ و‬
‫ﻣﺠﺪداً اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒ‪‬ﺎﺑﻪ را ﺑﻪ ﻃﺮف اﻧﺘﻬﺎي ﺷﺴﺖ ﺣﺮﻛﺖ دﻫﻴـﺪ‪ .‬ﻧـﺎﺧﻦ ﺑﺎﻳـﺪ ﮔـﺮد و‬
‫ﺑﺪون زاوﻳﻪ ﺑﺎﺷﺪ و ﻣﻮازي ﺑﺎ ﺳﻴﻢ ﻫﺎ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻜﻨﺪ )ﺷﻜﻞ‪.(5‬‬
‫• رﻋﺎﻳﺖ اﺻﻮل ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ وﺿﻌﻴﺖ دﺳﺖ ﻫﺎ روي ﺳﺎز‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ زﻳﺒﺎﻳﻲ و راﺣﺘـﻲ‬
‫ﺣﺮﻛﺖ آن ﻫﺎ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬
‫• اﻧﮕﺸﺖ ﺳﺒ‪‬ﺎﺑﻪ ي دﺳﺖ راﺳﺖ ﺑﺎﻳﺪ از ﺑﻨﺪ دوم ﺧﻢ ﺷﻮد )ﺷﻜﻞ ‪.(6‬‬

‫وﺿﻌﻴﺖ دﺳﺖ ﭼﭗ‬

‫دﺳﺖ ﭼﭗ ﺑﻪ ﺑﺪن ﻧﭽﺴﺒﺪ و ﺑﻪ ﻃﻮر ﻃﺒﻴﻌﻲ از ﺑﺪن ﻓﺎﺻﻠﻪ داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬اﻳـﻦ ﻓﺎﺻـﻠﻪ اﮔـﺮ‬
‫ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ﺑﺎﺷﺪ ﺑﺎﻋﺚ ﺧﺴﺘﮕﻲ ﺳﺮﻳﻊ دﺳﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬دﺳﺘﻪ ي ﺳﺎز را ﻃﻮري ﺑﮕﻴﺮﻳـﺪ‬
‫ﻛﻪ ﭘﺸﺖ دﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف ﭼﭗ‪ ،‬و ﻛﻒ دﺳﺘﻪ ﺑﻪ ﻃﺮف راﺳـﺖ ﺑﺎﺷـﺪ‪ .‬دﺳـﺘﻪ ي ﺳـﺎز ﺑـﻴﻦ‬
‫اﻧﮕﺸﺖ اول دﺳﺖ ﭼﭗ ) ﺳﺒ‪‬ﺎﺑﻪ ( و ﺷﺴﺖ ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد و ﺑﻨﺪ دوم ﺷـﺴﺖ‪ ،‬روي دﺳـﺘﻪ‬
‫ﺧﻮاﺑﺎﻧﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬وﺟﻮد ﻛﻤﻲ ﻓﻀﺎي ﺧﺎﻟﻲ در ﭘـﺸﺖ دﺳـﺘﻪ – ﻣﻴـﺎن اﻧﮕـﺸﺖ ﺳـﺒ‪‬ﺎﺑﻪ و‬
‫ﺷﺴﺖ – ﺑﺮاي ﺣﺮﻛﺖ دﺳﺖ ﻻزم اﺳﺖ‪ .‬در ﺣﺎﻟﺖ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺷـﺴﺖ ﺑـﺎﻻي اﻧﮕـﺸﺖ ﺳـﺒ‪‬ﺎﺑﻪ‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲ ﮔﻴﺮد‪.‬‬
 ‫• دﺳﺖ ﭼﭗ ﻧﺒﺎﻳﺪ ﻧﻴﺮوي ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ﺑﺮاي ﮔﺮﻓﺘﻦ ﭘﺮده ﻫﺎ ﺑﺎ ﻛﺎر ﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫• ﻓﺸﺎر ﺑﻴﺶ از اﻧﺪازه ي دﺳﺖ ﭼﭗ ‪ ،‬ﺑﺎﻋﺚ ﺑﺪ ﺷﻜﻞ ﺷﺪن و ﺷﻜﺴﺘﻦ اﻧﮕـﺸﺖ ﻫـﺎ‬
‫روي دﺳﺘﻪ ي ﺳﺎز و ﺧﺴﺘﮕﻲ دﺳﺖ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫‪..............................................................................................‬‬
‫‪Website:navayeirani.blogfa.com‬‬

‫‪Mail: hoseinkoopali2@yahoo.com‬‬