Prof. Dr. Zekeriya ALTAÇ MATEMATİK-II Ders Notları-5 (Çok Değiş.

Taylor Serisi) 1

5 ÇOK DEĞİŞKENLİ FONKSİYONLARDA TAYLOR FORMÜLÜ

5.1 Taylor Serisi ve Taylor Formülü

xy-düzleminin bir D bölgesinde tanımlı bir f (x,y) fonksiyonu ve D kapalı bölgesine ait bir (a,b)
noktası verilmiş olsun. f (x,y) fonksiyonunun (a,b) noktasının bir B civarında n.ci mertebeden
sürekli kısmi türevlere sahip ve (a+h,b+k) ∈B olduğunu kabul edelim. Bu durumda, iki
değişkenli fonksiyonlar için Taylor serisi

⎛ ∂f ∂f ⎞ 1 ⎛ ∂2 f ∂2 f ∂2 f ⎞
f ( x, y ) = f (a, b) + ⎜ ( x − a) + ( y − b) ⎟ + ⎜⎜ ( x − a) 2 2 + 2( x − a)( y − b) + ( y − b) 2 2 ⎟⎟
⎝ ∂x ∂y ⎠ 2! ⎝ ∂x ∂x∂y ∂y ⎠
1⎛ 3
3∂ f 2 ∂3 f 3
2 ∂ f
3
3∂ f ⎞
+ ⎜ ( x − a ) + 3( x − a ) ( y − b ) + 3( x − a )( y − b ) + ( y − b ) ⎟⎟ + "
3! ⎜⎝ ∂x3 ∂x 2∂y ∂x∂y 2 ∂y 3 ⎠
şeklinde yazılabilir. Bu ifadedeki tüm kısmi türevler (a,b) noktasında hesaplanır.

Taylor formülü
2
⎛ ∂ ∂ ⎞ 1⎛ ∂ ∂ ⎞
f ( x, y ) = f ( a , b ) + ⎜ ( x − a ) + ( y − b ) ⎟ f ( a , b ) + ⎜ ( x − a ) + ( y − b ) ⎟ f ( a , b )
⎝ ∂x ∂y ⎠ 2! ⎝ ∂x ∂y ⎠
3 n
1⎛ ∂ ∂ ⎞ 1⎛ ∂ ∂ ⎞
+ ⎜ ( x − a ) + ( y − b) ⎟ f (a, b) + " + ⎜ ( x − a ) + ( y − b) ⎟ f (a, b) + Rn
3! ⎝ ∂x ∂y ⎠ n! ⎝ ∂x ∂y ⎠
veya
∞ n
1⎛ ∂ ∂ ⎞
f ( x, y ) = ∑ ⎜ ( x − a) + ( y − b) ⎟ f (a, b) + Rn
n =0 n ! ⎝ ∂x ∂y ⎠

aşağıdaki şekilde genellenebilir. Buradaki Rn terimine Lagrange kalanı adı verilir. Serinin ilk n
terimi toplamına da Taylor Formülü denir. Dx ≡ ∂ / ∂x ve Dy ≡ ∂ / ∂y olmak üzere
n
⎛ ∂ ∂ ⎞ n
⎜ ( x − a ) + ( y − b) ⎟ veya ⎡⎣( x − a) Dx + ( y − b) Dy ⎤⎦
⎝ ∂x ∂y ⎠
ifadesi ile genellenen olarak operatör işlemi aşağıdaki arkasına getirilen f (x,y) fonksiyonu ile
anlam kazanmakta olup, aşağıda verilen kısmi türev işlemlerine işaret etmektedir:
0
⎡⎣( x − a) Dx + ( y − b) Dy ⎤⎦ f (a, b) = f ( a, b)
1
⎡⎣( x − a ) Dx + ( y − b) Dy ⎤⎦ f (a, b) ≡ ( x − a) f x (a, b) + ( y − b) f y (a, b)
2
⎡⎣( x − a ) Dx + ( y − b) Dy ⎤⎦ f (a, b) ≡ ( x − a ) 2 f xx (a, b) + 2( x − a )( y − b) f xy ( a, b) + ( y − b) 2 f yy (a, b)
Prof. Dr. Zekeriya ALTAÇ MATEMATİK-II Ders Notları-5 (Çok Değiş. Taylor Serisi) 2

3
⎡⎣( x − a ) Dx + ( y − b) D y ⎤⎦ f (a, b) ≡ ( x − a)3 f xxx (a, b) + 3( x − a ) 2 ( y − b) f xxy (a, b)

+3( x − a )( y − b) 2 f xyy (a, b) + ( y − b)3 f yyy (a, b)

#

5.2 MacLaurin Serisi ve Formülü

Taylor formülünde a=b=0 alınarak elde edilen
2 3
⎛ ∂ ∂ ⎞ 1⎛ ∂ ∂ ⎞ 1⎛ ∂ ∂ ⎞
f ( x, y ) = f (0, 0) + ⎜ x + y ⎟ f (0, 0) + ⎜ x + y ⎟ f (0, 0) + ⎜ x + y ⎟ f (0, 0) +
⎝ ∂x ∂y ⎠ 2! ⎝ ∂x ∂y ⎠ 3! ⎝ ∂x ∂y ⎠
n
1⎛ ∂ ∂ ⎞
" + ⎜ x + y ⎟ f (0, 0) + Rn
n ! ⎝ ∂x ∂y ⎠

formülüne f (x,y) fonksiyonunun Maclaurin formülü veya Maclaurin açılımı adı verilir.

5.3 Taylor ve MacLaurin Serilerinde Yakınsaklık

f (x,y) fonksiyonunun Taylor serisinin f (x,y) fonksiyonuna yakınsaması için gerek ve yeter koşul,
fonksiyonun Taylor formülünden (genel teriminden) uygun yakınsama kriteri uygulanmak
suretiyle elde edilebilir.

5.4 Taylor ve MacLaurin Serilerinin Kullanım Alanları

Çok karmaşık fonksiyonların belirli bir nokta civarında analitik yöntemlerle integrallerinin
mümkün olmadığı durumlarda, limit durumlarında sıkça başvurulan yöntemlerden biridir. Bu
durumlarda f (x,y) fonksiyonu için elde edilen Taylor veya MacLaurin serisinin genellikle ilk iki
veya üç terimi f (x,y) fonksiyonu yerine yaklaşım fonksiyonu olarak kullanılır.



ÖRNEK 1. f ( x, y ) = ( x + 2 y )3 fonksiyonunu ( x, y ) = (1,1) civarında Taylor serisine açınız.

Birinci ve ikinci dereceden yaklaşım formüllerini bulunuz ve elde ettiğiniz bu formüllerle
( x, y ) = (1.1,1.1) değerini hesaplayınız.

ÇÖZÜM: Fonksiyonun birinci ve ikinci dereceden kısmi türevleri ve (1, 1) noktasındaki değerleri
aşağıda özetlenmiştir.

f ( x, y ) = ( x + 2 y )3 f (1,1) = 27
f x ( x, y ) = 3( x + 2 y ) 2 f x (1,1) = 27
f y ( x, y ) = 6( x + 2 y ) 2 → f y (1,1) = 54

f xx ( x, y ) = 6( x + 2 y ) f xx (1,1) = 18
f yy ( x, y ) = 24( x + 2 y ) f yy (1,1) = 72

f xy ( x, y ) = 12( x + 2 y ) f xy (1,1) = 36
Prof. Dr. Zekeriya ALTAÇ MATEMATİK-II Ders Notları-5 (Çok Değiş. Taylor Serisi) 3

f xxx ( x, y ) = 6 f xxx (1,1) = 6

f yyy ( x, y ) = 48 → f yyy (1,1) = 48
f xxy ( x, y ) = 12 f xxy (1,1) = 12
f yyx ( x, y ) = 24 f yyx (1,1) = 24

Daha yüksek mertebeden kısmi ve çapraz türevlerin SIFIR olduğuna dikkat ediniz. Bu ifadeler
Taylor formülünde

{
f ( x, y ) = f (1,1) + ( x − 1) f x (1,1) + ( y − 1) f y (1,1) + } 1
2!
{
( x − 1) 2 f xx (1,1) + 2( x − 1)( y − 1) f xy (1,1)

} 3!1 {( x − 1)
+( y − 1) 2 f yy (1,1) + 3
f xxx (1,1) + 3( x − 1)2 ( y − 1) f xxy (1,1) + 3( x − 1)( y − 1) 2 f xyy (1,1)

+( y − 1)3 f yyy (1,1)} + ...

yerine yazılırsa,

f ( x, y ) = 27 + 27( x − 1) + 54( y − 1) +
1
2!
{
18( x − 1) 2 + 72( x − 1)( y − 1) + 72( y − 1) 2 }
+
1
3!
{6( x − 1)3 + 36( x − 1) 2 ( y − 1) + 72( x − 1)( y − 1) 2 +48( y − 1)3 + 0 + 0 }
veya

( x + 2 y )3 = 27 + 27( x − 1) + 54( y − 1) + 9( x − 1)2 + 36( x − 1)( y − 1) + 36( y − 1)2

+( x − 1)3 + 6( x − 1) 2 ( y − 1) + 12( x − 1)( y − 1) 2 + 8( y − 1)3

bulunur. Birinci ve ikinci dereceden yaklaşımlar

( x + 2 y )3 ≈ f (1,1) + ( x − 1) f x (1,1) + ( y − 1) f y (1,1) + ( x − 1)( y − 1) f xy (1,1)

{
( x + 2 y )3 ≈ f (1,1) + ( x − 1) f x (1,1) + ( y − 1) f y (1,1) + } 1
2!
{( x − 1) 2 f xx (1,1) + 2( x − 1)( y − 1) f xy (1,1)

} 3!1 {36( x − 1) ( y − 1) + 72( x − 1)( y − 1) }

+ ( y − 1) 2 f yy (1,1) + 2 2

olarak ve sayısal değerleriyle

f1ci ( x, y ) ≈ 27 + 27( x − 1) + 54( y − 1) + 36( x − 1)( y − 1)

f 2ci ( x, y ) ≈ 27 + 27( x − 1) + 54( y − 1) + 9( x − 1) 2 + 36( x − 1)( y − 1) + 36( y − 1) 2
+6( x − 1) 2 ( y − 1) + 12( x − 1)( y − 1) 2
Prof. Dr. Zekeriya ALTAÇ MATEMATİK-II Ders Notları-5 (Çok Değiş. Taylor Serisi) 4

şeklinde yazılabilir. Bu ifadelerde ( x, y ) = (1.1, 1.1) yazarak sayısal değerleri hesapladığımızda

f1ci (1.1, 1.1) = 35.937, f1ci (1.1, 1.1) ≈ 35.46, f 2ci (1.1, 1.1) ≈ 36.928
Δf = 0.477 Δf = 0.009

elde etmekteyiz. Bu analizden de görüldüğü üzere yaklaşımın derece artırıldığında fonksiyon

değeri daha hassas bir şekilde hesaplanmaktadır.



ÖRNEK 2. PV = nRT ideal gaz denkleminde P basıncı, V ve T’nin fonksiyonudur. P basıncını

herhangi bir (V0 , T0 ) civarında Taylor serisine açınız. Basınç için birinci ve ikinci dereceden
yaklaşım formüllerini bulunuz.

ÇÖZÜM: Fonksiyonu öncelikle yeniden düzenlersek P (V , T ) = nRT / V şeklinde yazabiliriz.

Burada nR’nin sabit olduğuna dikkat ediniz. Ayrıca Taylor serisinde ortaya çıkacak olan V − V0
ve T − T0 terimlerini V − V0 → dV ve T − T0 → dT ile temsil edeceğiz çünkü Taylor serisi
(V0 , T0 ) civarında daha doğru yaklaşım verecektir. Bu durumda Taylor serisi aşağıdaki şekilde
yazılabilir.

⎧ ∂P ∂P ⎫ 1 ⎪⎧ 2
2 ∂ P ∂2 P 2 ⎫
2 ∂ P⎪
P(V , T ) = P(V0 , T0 ) + ⎨dV + dT ⎬ + ⎨ ( dV ) + 2( dV )( dT ) + ( dT ) ⎬ +"
⎩ ∂V ∂T ⎭ 2! ⎪⎩ ∂V 2 ∂V ∂T ∂T 2 ⎪⎭

Kısmi türevlerin bir kısmı aşağıda verilmiştir:

T ∂P T ∂P 1 ∂2P T ∂2 P ∂2P 1
P = nR , = − nR 2 , = nR , = 2 nR , = 0, = − nR 2
V ∂V V ∂T V ∂V 2 V3 ∂T 2 ∂V ∂T V
∂3 P ∂3 P 1
= 0, = 2nR 3
∂V ∂T 2 ∂T ∂V 2
V

Bu ifadeleri Taylor serisinde yerine yazdığımızda birinci dereceden yaklaşım

nRT0 nR nR
P (V , T ) ≈ P (V0 , T0 ) − dV + dT − 2 dVdT
V02 V0 V0
dV dT dVdT
≈ P (V0 , T0 ) − P (V0 , T0 ) + P (V0 , T0 ) − P (V0 , T0 )
V0 T0 V0 T0
⎧⎪ dV dT dV dT ⎫⎪
≈ P (V0 , T0 ) ⎨1 − + − ⎬
⎪⎩ V0 T0 V0 T0 ⎪⎭

ikinci dereceden yaklaşım için de

nRT0 nR nR nRT nR
P (V , T ) ≈ P(V0 , T0 ) − dV + dT − 2 dVdT + 3 0 (dV )2 + 3 (dV ) 2 ( dT )
V02 V0 V0 V0 V0
Prof. Dr. Zekeriya ALTAÇ MATEMATİK-II Ders Notları-5 (Çok Değiş. Taylor Serisi) 5

veya

⎧⎪ dV dT dVdT dV dV dT ⎫⎪
P (V , T ) ≈ P (V0 , T0 ) ⎨1 − + − + ( )2 + ( )2 ( ) ⎬
⎩⎪ V0 T0 V0 T0 V0 V0 T0 ⎭⎪
elde ederiz.


ÖRNEK 3. Örnek 2’de yapılan yaklaşımları kullanarak 300 K sıcaklığındaki bir mol ideal gaz 1
litrelik bir kapta tutulmaktadır. Kaptaki gaz sıkıştırılarak hacmi 0.1 litre azaltıldığı ve sıcaklığı 3
K artırıldığında kabın basıncındaki değişimi gerçek, birinci ve ikinci dereceden yaklaşımlarla
hesaplayınız.
3
ÇÖZÜM: Kabın hacmi V0 = 1 lt=0.001 m sıcaklık T0 = 300 K , kabın hacimsel değişimi
dV = V − V0 = −0.1 lt= − 0.001 m3 ve sıcaklık artışı dT = T − T0 = 3 K dir. Bu durumda basınç

N⋅m )(300 K)
nRT0 (1 mol)(8.314 mol⋅K 6 N
P0 = = 3
= 2.494 × 10 2
= 2.494 ×106 Pa
V0 0.001 m m
dV −0.1 dT 3
= = −0.1 ve = = +0.01
V0 1 T0 300

Basıncın gerçek değeri

N⋅m )(303 K)
nRT0 (1 mol)(8.314 mol⋅K N
P0 = = 3
= 2.799 × 106 2 = 2.799 × 106 Pa
V0 0.0009 m m

bulunur. Birinci dereceden yaklaşımda

⎧⎪ dV dT dV dT ⎫⎪
P (V , T ) ≈ P(V0 , T0 ) ⎨1 − + − ⎬
⎪⎩ V0 T0 V0 T0 ⎪⎭
= 2.494 × 106 Pa {1 − (−0.1) + (0.01) − (−0.1)(0.01)} = 2.771× 106 Pa

buluruz. İkinci dereceden yaklaşımdan da

⎧⎪ dV dT dVdT dV dV dT ⎫⎪
P(V , T ) ≈ P(V0 , T0 ) ⎨1 − + − + ( )2 + ( )2 ( ) ⎬
⎪⎩ V0 T0 V0 T0 V0 V0 T0 ⎪⎭
= 2.796 ×106 Pa
elde ederiz.


Prof. Dr. Zekeriya ALTAÇ MATEMATİK-II Ders Notları-5 (Çok Değiş. Taylor Serisi) 6

x
ÖRNEK 4. f ( x, y ) = e cos 2 y fonksiyonunu MacLaurin serisine açınız. Birinci ve ikinci
dereceden yaklaşım formüllerini bulunuz.

ÇÖZÜM: Verilen fonksiyonu MacLaurin serisine açmak demek, fonksiyonu x ve y nin

kuvvetleri şeklinde ifade etmek demektir. Fonksiyon değişkenlerine ayrılmış bir şekilde verildiği
için her bir terimi kendi değişkeninde Maclaurin serisine açarak (kısmi türevlerini almamıza gerek
olmadan) seri çarpımı şeklinde yazabiliriz. Diğer bir değişle,

⎪⎧ x 2 x3 ⎪⎫ ⎪⎧ (2 y ) 2 (2 y )4 ⎪⎫
f ( x, y ) = e x cos 2 y = ⎨1 + x + + + ...⎬ ⎨1 − + + ...⎬
⎪⎩ 2! 3! ⎭⎪ ⎩⎪ 2! 4! ⎭⎪
çarpımını gerçekleştirdiğimizde

x x2
2 2 2 x3 x3 y 2
2
e cos 2 y = 1 + x − 2 y − 2 xy + − x y + − +"
2 6 6
buluruz. Birinci ve ikinci dereceden yaklaşımlar aşağıda verilmiştir.

e x cos 2 y ≈ 1 + x
e x cos 2 y ≈ 1 + x − 2 y 2 − 2 xy 2 + 12 x 2 − x 2 y 2



ÖRNEK 5. f ( x, y ) = ln(2 x + y + 1) fonksiyonunu MacLaurin serisine açınız. Birinci ve ikinci

dereceden yaklaşım formüllerini bulunuz.

ÇÖZÜM: Örnek 4’de olduğu gibi, fonksiyonu MacLaurin serisine açmak fonksiyonu x ve y nin
kuvvetleri şeklinde ifade etmektir. Fonksiyon değişkenlerine ayrılmış bir şekilde verilmemiştir.
Ancak bu durumda bile ln(1 + x) fonksiyonunun Maclaurin serisinden (kısmi türevlerini
almamıza gerek olmadan) yararlanarak seri açılımını bulabiliriz; yani, Formül kitabında Formül
(20.17) ile verilen ln(1 + x) seri açılımını

x 2 x3 x 4
ln(1 + x) = x − + − + ... ( − 1 < x ≤ 1)
2 3 4
x → 2 x + y alarak kullanırsak

(2 x + y ) 2 (2 x + y )3 (2 x + y )4
ln(1 + 2 x + y ) = 2 x + y − + − + ... ( − 1 < 2 x + y ≤ 1)
2 3 4
veya

{
ln(1 + 2 x + y ) = {2 x + y − 2 xy} − 2 x 2 − 2 xy 2 + 12 y 2 + 6 x 2 y 2 − 4 x 2 y }
+ { 8
3 }
x3 − 8 x3 y + 13 y 3 − 2 xy 3 + 16 x3 y 2 + 8 x 2 y 3 +"

buluruz. Birinci ve ikinci dereceden yaklaşımlar aşağıda verilmiştir.

Prof. Dr. Zekeriya ALTAÇ MATEMATİK-II Ders Notları-5 (Çok Değiş. Taylor Serisi) 7

ln(1 + 2 x + y ) ≈ 2 x + y − 2 xy
ln(1 + 2 x + y ) ≈ 2 x + y − 2 xy − 2 x 2 + 2 xy 2 − 12 y 2 − 6 x 2 y 2 + 4 x 2 y


2 2
ÖRNEK 6. f ( x, y ) = cos( x + y ) fonksiyonunu MacLaurin serisine açınız. Birinci, ikinci ve
dördüncü dereceden yaklaşım formüllerini bulunuz.

ÇÖZÜM: Örnek 5’de olduğu gibi, fonksiyonu MacLaurin serisine açmak fonksiyonu x ve y nin
kuvvetleri şeklinde ifade etmektir. Fonksiyon değişkenlerine ayrılmış bir şekilde verilmemiştir.
Bu durumda bile cos( x) fonksiyonunun Maclaurin serisinden (kısmi türevlerini almamıza gerek
olmadan) yararlanarak seri açılımını bulabiliriz; yani,

x 2 x 4 x6
cos x = 1 − − + − ... ( − ∞ < x < ∞)
2! 4! 6!

x → ( x 2 + y 2 ) alarak kullanırsak

2 2 ( x 2 + y 2 ) 2 ( x 2 + y 2 ) 4 ( x 2 + y 2 )6
cos( x + y ) = 1 − − + − ... ( − ∞ < x, y < ∞ )
2! 4! 6!
= 1 − x 2 y 2 − 14 (2 x 4 + 2 y 4 + x 4 y 4 ) + 16 ( x 6 y 2 + x 2 y 6 ) +"

Birinci, ikinci ve dördüncü dereceden yaklaşımlar aşağıda verilmiştir.

cos( x 2 + y 2 ) ≈ 1
cos( x 2 + y 2 ) ≈ 1 − x 2 y 2
cos( x 2 + y 2 ) ≈ 1 − x 2 y 2 − 14 (2 x 4 + 2 y 4 + x 4 y 4 )


xz y
ÖRNEK 7. z = f ( x, y ) fonksiyonunu kapalı bir fonksiyon olarak e + ze − x − 2 y = 0
denklemi ile verilmektedir. Bu fonksiyonu MacLaurin serisine açınız. Birinci, ikinci ve dördüncü
dereceden yaklaşım formüllerini bulunuz.

ÇÖZÜM: Bu örnekte fonksiyon açık şekli mevcut olmadığı (kapalı fonksiyon olduğu) için
kısmi türevler kapalı fonksiyon türevleri şeklinde bulunmalıdır. MacLaurin serisi istendiğine göre
( x, y) = (0, 0) noktasında seriye açılacaktır. Bu noktada fonksiyon değeri

( x, y ) → (0, 0) ⇒ 1 + z − 0 = 0 ⇒ z (0, 0) = −1

bulunur. Kapalı fonksiyon türevlerini alırsak, x’e göre kısmi türevden

Prof. Dr. Zekeriya ALTAÇ MATEMATİK-II Ders Notları-5 (Çok Değiş. Taylor Serisi) 8

xz xy 1 − ze xz − yze yz
( z + xz x )e + ( z x + yz )e − 1 = 0 ⇒ z x ( x, y ) = → z x (0, 0) = 2
e xz + xe yz
y’e göre kısmi türevden

2 − xze xy
xz y e xz + ( z y + xz )e xy − 2 = 0 ⇒ z y ( x, y ) = → z y (0, 0) = 2
e xz + xe yz
bulunur. xy-çapraz türevinde
∂ ⎛ 2 − xze xy ⎞
z xy ( x, y ) = ⎜⎜ xz ⎟⎟
∂x ⎝ e + xe yz ⎠
−e xy ((1 + xy ) z + xz x )(e xz + xe yz ) − (2 − xze xy )( ye xy + (1 + xz + xz x )e xz )
=
(e xz + xe yz ) 2
ve
−( z )(1) − (2)(1)
z xy (0, 0) = = −2 − z (0, 0) → z xy (0, 0) = −1
(1) 2
bulunur. Bu işlemleri devam ettirirsek,

z (0,1) = −1, z x (0, 0) = z y (0, 0) = 2, z xx (0, 0) = −5, z xy (0, 0) = −1, z yy (0, 0) = 0

z xxx (0, 0) = 28, z xxy (0, 0) = 2, z xyy (0, 0) = −4, z yyy (0, 0) = 0,
z xxxx (0, 0) = −245, z xxxy (0, 0) = −27, z xxyy (0, 0) = 6, z yyyx (0, 0) = 0, z yyyy (0, 0) = 0

elde ederiz. Bu türevleri aşağıdaki MacLaurin formülünde (kısmi türevler (0,0) noktası için
yazılmıştır),

(
z ( x, y ) = z (0, 0) + xz z + yz y + ) 1
2!
(xz xx + 2 xyz xy + yz yy +)1 3
3!
(
x z xxx + 3 x 2 yz xxy + 3 xy 2 z xyy + y 3 z yyy )
1 4
+
4!
(
x z xxxx + 4 x3 yz xxxy + 6 x 2 y 2 z xxyy + 4 xy 3 z xyyy + z yyyy + +" )
yerine yazarsak

z ( x, y ) = −1 + ( 2 x + 2 y ) +
1
2!
(
−5 x 2 − 2 xy +
1
3!
) (
28 x3 + 6 x 2 y − 12 xy 2 )
+
1
4!
(
−245 x 4 − 108 x3 y + 36 x 2 y 2 +" )
elde ederiz. Bu ifade dördüncü dereceden yaklaşımdır. Birinci ve ikinci dereceden yaklaşımlar
sırasıyla

z ( x, y ) ≈ −1 + 2 x + 2 y − xy
z ( x, y ) ≈ −1 + 2 x + 2 y − xy − 52 x 2 + 14 3 2 2 3 2 2
3 x + x y − 2 xy + 2 x y

olmaktadır.
Prof. Dr. Zekeriya ALTAÇ MATEMATİK-II Ders Notları-5 (Çok Değiş. Taylor Serisi) 9

ALIŞTIRMALAR

1. z = f ( x, y ) fonksiyonunu kapalı bir fonksiyon olarak sin( x + z ) + cos( y + z ) = 1 denklemi

ile verilmektedir. Bu fonksiyonu MacLaurin serisine açınız. Birinci, ikinci ve dördüncü
dereceden yaklaşım formüllerini bulunuz.

CEVAP z = − x + 12 ( y − x)2 + 12 ( y − x)3 + 12

7 ( y − x ) 4 + 3 ( y − x )5 + "
4

Δ= y−x → z = cos −1 ⎡ 12
⎣ ( 1 − 2sin Δ + 1−cos )
Δ ⎤
sin Δ ⎦

2 2
2. z = ( x − 1) /( y − 3) ile verilen fonksiyona birinci ve ikinci dereceden yaklaşımda bulunarak
fonksiyonunun (3.98 − 1)2 /(5.97 − 3)2 değerini hesaplayınız ve gerçek değeri ile
karşılaştırınız.

CEVAP ( x, y ) = (4, 6) 'daki Taylor serisi h = x − 4 ve k = y − 6 olmak üzere

f (3.98,5.97) = 1.00675 f ( x, y )=1 +

2
3
2
(
( h − k ) + h2 − 4hk + 3k 2 + ...
9
)
2
f (3.98,5.97) ≈ 1 + ( h − k ) = 1.00666 (h, k ) → (−0.02, −0.03)
3
2
3
2
(
f (3.98,5.97) ≈ 1 + ( h − k ) + h 2 − 4hk + 3k 2 = 1.00675
9
)
3. Aşağıdaki fonksiyonları belirtilen noktalarda Taylor veya MacLaurin serisine açınız.