Aralin IV.

Palapagitlingan

Wastong Gamit ng Gitling (-)

Sa pagsulat ng isang sanaysay, kuwento, talata, o pangungusap, ang paggamit ng

wastong bantas ay mahalaga upang maging malinaw ang nais ipahiwatig ng may-
akda. Isa sa mga ito ay ang gitling (-) o hyphen sa wikang Ingles.

Wastong Gamit ng Gitling

A. Kadalasang ginagamit ang gitling (-) kapag inuulit ang buong salitang-ugat (root
word) o dalawang pantig (syllable) ng salitang-ugat.

Mga Halimbawa:

1. Gabi-gabi na lamang siyang umaalis ng bahay.

2. Kung kani-kanino niya ibinibigay ang kanyang mga laruan.

3. Napakaganda ng isinuot niyang berdeng-berdeng terno.

4. Sinu-sino sa inyo ang kinumpilan na?

5. Nagbukas si Maria ng isang Ihaw-Ihaw.

B. Ginagamit ang gitling sa pagitan ng isang unlapi (prefix) na nagtatapos sa katinig

(consonant) at ang salitang nilalapian ay nagsisismula naman sa patinig (vowel). Ang
paggamit ng gitling dito ay mahalaga upang maging malinaw ang ibig ipahiwatig at
hindi magkaroon ng iba pang kahulugan ang salita.

1. Ayaw ni Mario ng may kasama kaya mag-isa siyang nagtungo sa gubat.

2. Madalas siyang umuwi ng probinsiya lalo na at tag-ani.

3. Ang pag-ayaw ni Petra sa kanilang kasal ay kasalanan ni Pedro.

4. Nakapitas ng dalawang manggang-hinog si Jose. Tig-isa silang magkapatid.

5. Pag-aararo ang ikinabubuhay ng kanilang pamilya.

C. Ang gitling ay ginagamit rin kapag ang isang salita ay hindi na maaring isulat pa
ng buo dahil sa kakulangan ng espasyo. Ito ay nangyayari sa pagsusulat,
pagmamakinilya o paggamit ng kompyuter sa isang linya sa isang papel. Dapat
lamang tandaan na ang pagigitling ay ayon sa tamang pagpapantig ng salita.

Mga Halimbawa

1. Nalulungkot si Ame dahil ang kanyang matalik na kaibigang si Aniceta ay aalis na

pa-

tungong Amerika sa isang linngo.

2. Masayang nakikipagkuwentuhan si Kanor sa mga kumpare nang biglang duma-

ting si Aling Dabiana at siya ay hambalusin.

D. Ang gitling ay ginagamit din kapag pinagsama ang apelyido na isang ginang at
ang kanyang naging asawa.

Mga Halimbawa

1. Gng. Debbie dela Cruz-Villavicencio

2. Jocelyn Marquez-Araneta

E. Ginagamit ang gitling sa pagitan ng dawalang kataga o salita ng dalawang salitang

pinagsama.

Mga Halimbawa

1. binatang taganayon = binatang-nayon

2. pamatay ng kulisap = pamatay-kulisap

3. bahay na inuman = bahay-inuman

4. karatig na bayan = karatig-bayan

5. pugad ng baboy = pugad-baboy

F. Ginigitlingan ang isang salita kung may unlapi ang tanging ngalan ng tao, lugar,
tatak, simbolo, sagisag, brand atbp.

Mga Halimbawa

1. Si Adela ay maka-Sharon Cuneta.

2. Taga-Batanes si Armando.

3. Uhaw na uhaw sina Cecilio kaya sila ay nag-Pepsi.

4. Hindi na matatawaran ang kanyang pagiging maka-Filipino.

5. Kung nais makatipid sa paglalaba, tayo ay mag-Surf.

Dapat lamang tandaang nalilipat sa pagitan ng inulit na pantig ng tanging ngalan at

ng buong tanging ngalan ang gitling kapag ang salita ay nagiging pandiwa sa
hinaharap (future tense of the verb).

Mga Halimbawa

1. Mag-Jollibee = Magjo-Jollibee

2. Mag-Coke = Magco-Coke
3. Mag-Yaris = Magya-Yaris

G. Kapag ginamit ang panlaping (affix) ika ay ginamit, ito ay kadalasang

ginigitlingan kung ang inunlapian ay isang numero o tambilang (digit).

Mga Halimbawa

1. ika-9 ng gabi

2. ika-23 ng Oktubre

3. ika-10 pahina

4. ika-50 anibersaryo

5. ika-4 na linggo

H. Ginagamit ang gitling kapag ang isang praksyon (fraction) ay isinulat nang
patitik.

Mga Halimbawa

1. 2/3 = dalawang-katlo

2. 6 1/4 = anim at isang-kapat

3. 3/8 = tatlong-kawalo

I. Ang gitling ay ginagamit din kapalit ng salitang "hanggang" o "o kaya ay" sa
isang panukat ng rekado, haba ng oras o panahon.

Mga Halimbawa

1. 3 hanggang 5 kutsarita = 3-5 kutsarita

2. 4 o kaya ay 6 butil = 4-6 butil

3. 2 hanggang 5 oras = 2-5 oras

4. 25 o kaya ay 30 minutos = 25-30 minutos

5. 2 hanggang 3 buwan = 2-3 buwan

PAGSASANAY

I. Magbigay ng 5 salitang inuulit ang buong salitang-ugat gamit ang gitling at

gamitin ito sa pangungusap. Ang pagsasanay na ito ay binubuo ng 2 puntos bawat
isa, na may kabuuang 10 puntos.

 Gitling sa pagitan ng unlapi

 Gitling na naihiwalay ang buong salita. (nangyayari ito sa dahil kakulangan
ng espasyo)
 Gitling na pinagsamang apelyido
 Gitling na may unlaping tanging ngalan
 Gitling sa pagitan ng dawalang kataga

II. Tukuyin ang sumusunod na pangungusap kung anong uri ng gitling ang ginamit.

Pumili lamang sa ibinigay na pagpipiliang mga sagot na nasa itaas.

1. Umuwi ang asawa ni Maria na si Mario galing bahay-inuman kaya galit na

galit sya rito.
2. Si Jose ay ang isang binatang-nayon.
3. Masayang nakikipagkuwentuhan si Mang Kanor sa mga kumpare nang
biglang duma-

ting si Aling Dabiana at siya ay hambalusin.

4. Hindi na matatawaran ang kanyang pagiging maka-Filipino.

5. Si Jocelyn Marquez-Araneta ay isa sa mga ninang ng kuya ko.
6. Ang pag-ayaw ni Petra sa kanilang kasal ay kasalanan ni Pedro.
7. Pag-aararo ang ikinabubuhay ng kanilang pamilya.
8. Kung nais makatipid sa paglalaba, tayo ay mag-Surf.
9. Nalulungkot si Luarina dahil ang kanyang matalik na kaibigang si Rosalia ay
aalis na pa-

tungong China sa isang linngo.

10. Ang magkasintahang Rodriguez-Montefalco ay ikinasal na kanina.

11. Si pareng Lito ay taga-Tondo.
12. Nag-aayos na ng gamit si Beth sapagkat aalis na sya mamaya patungong
Mindoro.
13. Umaalingawngaw ang boses ni Lando kagabi dahil sa sobrang kalasingan nya,
sa pang-

yayaring iyon natakot ang iilan sa mga batang nakatira doon.

14. Si Mira ay maka-Lea Salonga.

III. Magbigay ng tigdadalawang (2) halimbawa ng mga sumusod:

Gitling na may panlaping ika

Gitling na praksyon

Gitling na panukat