‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬

‫روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻌﺎت‬

‫ﻣﺠﻴﺪ ﺷﺎﻛﺮ*‪ ،‬ﻣﺎزﻳﺎر ﺻﻬﺒﺎ ﻳﻐﻤﺎﻳﻲ‪ ،‬ﺑﺎﺑﻚ رﺋﻴﺴﻲ‪ ،‬رﺿﺎ رﻳﺎﺣﻲ ﻓﺮ‬
‫ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻣﻮاد و اﻧﺮژي‪ ،‬ﭘﮋوﻫﺸﻜﺪه ﺳﺮاﻣﻴﻚ‬

‫‪majidshacker@gmail.com‬‬
‫ﭼﻜﻴﺪه‪ :‬ﻣﺎﻳﻌﺎت در رﺷﺘﻪﻫﺎ و زﻣﻴﻨﻪﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ از ﺟﻤﻠﻪ ﭘﻮﺷﺶ دادن‪ ،‬رﻧﮓرزي‪ ،‬ﻧﺴﺎﺟﻲ‪ ،‬ﺳﺎﺧﺖ ﻣﺤﻠﻮلﻫﺎ و اﻣﻮﻟﺴﻴﻮنﻫـﺎ‪،‬‬
‫‪Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021‬‬

‫ﻣﻴﻜﺮو اﻣﻮﻟﺴﻴﻮنﻫﺎ و داروﻫﺎ‪ ،‬اﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ‪ ،‬اﺳﭙﺮي ﻛﺮدن‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ روﻏﻦﻫﺎ و ﺧﺼﻮﺻﺎ ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي ﺳـﺮاﻣﻴﻜﻲ ﻛﺎرﺑﺮدﻫـﺎي ﻣﺘﻨـﻮﻋﻲ‬
‫دارﻧﺪ‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺣﺎﺋﺰ اﻫﻤﻴﺖ اﺳﺖ‪ .‬ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ ﻣﻬﻢ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻛﺸـﺶ‬
‫ﺳﻄﺤﻲ آنﻫﺎ ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ و آﻧﭽﻪ ﺑﺮ ﻫﻤﻴﺖ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲاﻓﺰاﻳﺪ ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻧﻘﻄﻪ ﺟﻮش و ﻗﺪرت ﭘﻴﻮﻧـﺪﻫﺎي ﺑـﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜـﻮلﻫـﺎي‬
‫ﺗﺸﻜﻴﻞ دﻫﻨﺪه ﻣﺎﻳﻊ و ﺑﺪان ﺟﻬﺖ‪ ،‬ارﺗﺒﺎط آن ﺑﺎ ﻛﻴﻔﻴﺖ ﭘﻮﺷﺶ و ﻻﻳﻪ ﻫﺎي ﻧﺸﺎﻧﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸـﺶ ﺳـﻄﺤﻲ در‬ ‫ﻣﻬﻨﺪس ﻣﺠﻴـﺪ ﺷـﺎﻛﺮ‪ ،‬ﻧﻮﻳﺴـﻨﺪه‬
‫ﻃﻮل ‪ 200‬ﺳﺎل اﺧﻴﺮ‪ ،‬روشﻫﺎي ﻣﺘﻌﺪدي اﺑﺪاع ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﻟﻴﻞ ﺗﻨﻮع‪ ،‬ﻫﺮ ﻛﺪام از اﻳﻦ روشﻫـﺎ ﺑـﺎ روشﻫـﺎي دﻳﮕـﺮ ﺗﻔـﺎوتﻫـﺎي‬ ‫اول ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬از ﭘﮋوﻫﺸـﮕﺎه ﻣـﻮاد و‬
‫ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي از ﻟﺤﺎظ دﻗﺖ و ﻣﺤﺪوده اﻧﺪازهﮔﻴﺮي و ﻫﺰﻳﻨﻪ دارد‪ .‬ﺧﻄﺎﻫﺎي روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻧﻴـﺰ ﺗﻮﺳـﻂ ﻣﺤﻘﻘـﺎن‬
‫اﻧﺮژي‬
‫ﭘﺲ از اﺑﺪاع‪ ،‬ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻪ و ﺷﻴﻮه اوﻟﻴﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ اﻃﻼﻋﺎت اﺻﻼح ﺷﺪه و ﺗﺎ اﻛﻨﻮن دﻗﺖ‬
‫ﻏﺎﻟﺐ روشﻫﺎ ﺑﺎﻻ رﻓﺘﻪ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟﻪ‪ ،‬ﺑﻪ ﻣﻌﺮﻓﻲ و ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻣﻲ ﭘﺮدازد‪.‬‬
‫ﻛﻠﻤﺎت ﻛﻠﻴﺪي‪ :‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬اﻧﺮژي ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﺳﻄﺢ‬

‫‪ -1‬ﻣﻘﺪﻣﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻣﺎدهاي ﺟﺎﻣﺪ ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ از ﻟﺤﺎظ ﻫﻨﺪﺳﻲ از ﺳﻄﺢ و ﺑﺨﺶ ﺣﺠﻤﻲ ﻳﺎ دروﻧﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛـﻪ‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪام وﻳﮋﮔﻲﻫﺎي ﻣﻨﺤﺼﺮ ﺑﻪ ﻓﺮد ﺧﻮد را دارد‪ .‬ﺳﻄﺢ ﻣﻮاد ﻣﺨﺘﻠﻒ از ﻧﻈﺮ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑـﻪ ﭼﺴـﺒﻨﺪﮔﻲ و‬
‫ﺑﺮﻫﻢﻛﻨﺶ ﺑﺎ ﻣﻮاد دﻳﮕﺮ‪ ،‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﺑﺨﺶ دروﻧﻲ ﺧﻮد ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺘﻔﺎوت اﻧﺪ‪ .‬ﻳﻜـﻲ از ﻋﻮاﻣـﻞ ﺗﻌﻴـﻴﻦ‬
‫ﻛﻨﻨﺪه ﺑﺮﻫﻢﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ ﻣﺎﻳﻊ و ﺟﺎﻣﺪ ‪ ،‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ آن ﻣﺎﻳﻊ در ﺗﻤﺎس ﺑـﺎ ﺑﺨـﺎر اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ‪γLV‬‬

‫ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ و ﺑﻪ ﻣﺨﺘﺼﺮ‪ ،‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ وﻳﮋﮔﻲ ﺑﺪﻳﻦ ﺻﻮرت اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻫـﺮ‬
‫ﭼﻪ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻗﻄﺮات ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻴﺸـﺘﺮي ﺑـﻪ داﺷـﺘﻦ ﺷـﻜﻞ ﻛـﺮوي روي‬
‫ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ و ﺧﻮد ﻣﺎﻳﻊ ﺗﻤﺎﻳﻞ ﺑﻪ ﻛﻢﺗﺮ ﺷﺪن ﺑﺮﻫﻢﻛﻨﺶ ﺑﻴﻦ آن ﻣﺎﻳﻊ و ﺟﺎﻣﺪ و اﻟﺒﺘـﻪ ﻧﻘﻄـﻪ ﺟـﻮش‬
‫ﺑﺎﻻﺗﺮي ﻫﻢ دارد‪ .‬ﻳﻜﻲ از ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻣﻬـﻢ دﻳﮕـﺮي ﻛـﻪ ﻛﺸـﺶ ﺳـﻄﺤﻲ ﺑـﺮ آن اﺛـﺮ ﮔـﺬار اﺳـﺖ‪،‬‬
‫ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﻪ ﻋﺒﺎرﺗﻲ ﻫﺮ ﭼﻪ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﻴﺸﺘﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﺳﻄﺢ زﻳﺮﻻﻳﻪ را ﻛـﻢﺗـﺮ‬
‫ﺧﻴﺲ ﻣﻲﻛﻨﺪ و زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﻴﺶﺗﺮي دارد‪.‬‬
‫ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺸـﺶ ﺳـﻄﺤﻲ اﺑﺘـﺪا ﺗﻮﺳـﻂ داوﻳﻨﭽـﻲ )‪ 1452-1519‬ﻣـﻴﻼدي( در ﻗﺎﻟـﺐ ﭘﺪﻳـﺪه‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره ‪ 46‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪95‬‬

‫ﻣﻮﻳﻴﻨﮕﻲ ﻛﺸﻒ ﺷﺪ ]‪ .[2 ,1‬اﺛﺮ ﻣﻮﻳﻴﻨﮕﻲ در ﻟﻮﻟـﻪﻫـﺎ و ﻇـﺮوف ﺷﻴﺸـﻪاي در ﻗـﺮن ‪ 18‬ﻣـﻴﻼدي ﺗﻮﺳـﻂ‬
‫ﻫﺎوﻛﺴﺒﻲ‪ 1‬ﻛﺸﻒ ﺷﺪ و ﻛﻤﻲ ﺑﻌﺪ ﺟﻮرﻳﻦ‪ 2‬ﻧﺸﺎن داد ﻛﻪ ارﺗﻔﺎع ﺑﺎﻻ آﻣﺪن ﻣﺎﻳﻊ درون ﻟﻮﻟﻪ ﻓﻘـﻂ ﺑـﻪ اﻧـﺪازه‬
‫آن ﻟﻮﻟﻪ در ﻣﺤﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻫﻼل ﺑﺴﺘﮕﻲ دارد‪ .‬اﺳﺤﺎق ﻧﻴﻮﺗﻦ‪ 3‬در آﺧﺮﻳﻦ وﻳﺮاﻳﺶ ﻛﺘﺎب اﭘﺘﻴﻜﻲ ﻛـﻪ ﺑﻌـﺪ از‬
‫ﻣﺮﮔﺶ ﭼﺎپ ﺷﺪ در ﻣﻮرد ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻫﻤﺒﺴﺘﮕﻲ ﻣﺎﻳﻌﺎت و ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﻪ ﺟﺎﻣﺪات ﺑﺤﺚ ﻛﺮد‪.‬ﺗﻮﻣـﺎس‬
‫ﻳﺎﻧﮓ‪ 4‬در ﻣﻘﺎﻟﻪاش )‪ 1804‬ﻣﻴﻼدي( راﺟﻊ ﺑﻪ اﻧﺴﺠﺎم ﺳﻴﺎﻻت‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖ و ﺑـﺪون ﻣﺤﺎﺳـﺒﺎت رﻳﺎﺿـﻲ‬
‫راﺟﻊ ﺑﻪ اﺛﺮات ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ و ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﺑﺤﺚ ﻛﺮد ﻛﻪ ﺑﻌﺪا ﺑﻪ زﺑﺎن رﻳﺎﺿﻲ ﺗﻮﺳﻂ ﻻﭘﻼس‪ 5‬ﺑﻴﺎن ﺷـﺪ‬
‫)‪ 1806‬ﻣﻴﻼدي(‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ درك ﻛﻨﻮﻧﻲ ﻣﺎ از ﻓﻴﺰﻳﻚ و ﺷﻴﻤﻲ ﺳﻄﺢ ﮔﺮدﻳﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Francis Hawksbee‬‬
‫‪2‬‬
‫‪James Jurin‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Isaac Newton‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Thomas Young‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Pierre-Simon Laplace‬‬

‫‪22‬‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬

‫ﺑﺪون وﺟﻮد ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬آب درون آوﻧﺪﻫﺎي درﺧﺘﺎن و ﮔﻴﺎﻫﺎن ﺑﺎﻻ ﻧﻤﻲرﻓﺖ و ﮔﻴﺎﻫﺎن و درﺧﺘﺎن رﺷـﺪ ﻧﻤـﻲﻛﺮدﻧـﺪ و ﺧـﻮن در‬
‫ﺑﺪن ﺑﻪ ﺧﻮﺑﻲ ﺣﺮﻛﺖ ﻧﻤﻲﻛﺮد و ﻛﻮﭼﻜﺘﺮﻳﻦ ذرات ﮔﺮد و ﻏﺒﺎر ﻧﻴﺰ ﺑﻪ درون آب درﻳﺎﻫﺎ ﻧﻔﻮذ ﻣﻲﻛﺮدﻧﺪ و روي ﺻﺨﺮهﻫﺎي ﻣﺮﺟـﺎﻧﻲ و‬
‫ﮔﻴﺎﻫﺎن درون درﻳﺎﻫﺎ ﻣﻲﻧﺸﺴﺘﻨﺪ و ﺳﺒﺐ ﻧﺎﺑﻮدي اﻛﻮﺳﻴﺴﺘﻢﻫﺎ ﻣﻲﺷﺪﻧﺪ و ﻏﺸﺎي ﺳﻠﻮلﻫﺎ ﻧﺎﺑﻮد ﻣﻲﺷﺪ ﻛـﻪ ﻣﻨﺠـﺮ ﺑـﻪ ﻧـﺎﺑﻮدي ﻛـﻞ‬
‫ﺳﻠﻮل ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺣﺘﻲ ﻋﺒﺎرت ﻓﻮت ﻛﻮزهﮔﺮي در ﺑﻴﻦ ﺳﺮاﻣﻴﻚ ﺳﺎزان ﺗﺪاﻋﻲﮔﺮ ﺷﻨﺎﺧﺖ اﺛﺮات اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه از دﻳﺮﺑﺎز اﺳﺖ‪.‬‬
‫در دﻫﻪﻫﺎي اﺧﻴﺮ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎ در ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺳﻄﺢ ﺗﻤﺎس ﻓﺎزﻫﺎ و ﺟـﺬب ﺳـﻄﺤﻲ ﻋﻮاﻣـﻞ‬
‫ﻓﻌﺎل ﺳﻄﺤﻲ را در ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻌﺎت روﺷﻦ ﻛﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻮادي ﻣﺜﻞ ﺗﺨﻢ ﻣﺮغ‪ ،‬ﻛﺮه‪ ،‬ﺷﻴﺮ‪ ،‬ﺟﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺳﻔﺎل و رﻧﮓ ﻛـﻪ از دﻳﺮﺑـﺎز ﺑﺸـﺮ ﺑـﺎ‬
‫‪Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021‬‬

‫آنﻫﺎ ﺳﺮ و ﻛﺎر داﺷﺘﻪ‪ ،‬اﻣﺮوزه ﺑﺎ ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻬﺘﺮ درك ﻣـﻲﺷـﻮﻧﺪ و ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﺑﻬﺒـﻮد دارﻧـﺪ‪ .‬ﺗﻜﻨﻴـﻚﻫـﺎي ﻧـﻮﻳﻦ ﻣﺎﻧﻨـﺪ‬
‫ﭘﻠﻴﻤﺮﻳﺰاﺳﻴﻮن اﻣﻮﻟﺴﻴﻮن‪ ،‬ﻓﺮﻣﻮﻻﺳﻴﻮن داروﺳﺎزي‪ ،‬ﻣﻴﻜﺮو اﻣﻮﻟﺴﻴﻮنﻫﺎ‪ ،‬ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰورﻫﺎي ﻣﻴﺴﻼر‪ ،1‬ﺷﻴﻮهﻫﺎي ﻧﻮﻳﻦ ﻟﻌﺎﺑﺰﻧﻲ و ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي‬
‫ﺳﺮاﻣﻴﻜﻲ‪ ،‬ﻓﻴﻠﻢﻫﺎي ﻋﻜﺎﺳﻲ و ﺳﻨﺘﺰ ﻛﺮﻳﺴﺘﺎلﻫﺎي ﻣﺎﻳﻊ ﺟﺪﻳﺪ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮد ﻣﻴﻜﺮواﻟﻜﺘﺮوﻧﻴﻚ ﻫﻤﮕـﻲ ﺑـﻪ ﻃـﻮر ﻣﺴـﺘﻘﻴﻢ از ﻣﻄﺎﻟﻌـﻪ‬
‫ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮﺧﺎﺳﺘﻪاﻧﺪ‪ .‬ﻣﺸﻜﻼﺗﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ روﻏﻦ‪ ،‬ﻧﺸﺖ آن‪ ،‬ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن ﻣﻨﺎﺑﻊ آب و ﻛـﺎﻫﺶ آﻟـﻮدﮔﻲ ﻣﺤـﻴﻂ ﺑـﻪ ﻛﻤـﻚ‬
‫ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺣﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ ]‪.[3‬‬

‫‪ -2‬اﻧﺮژي ﺳﻄﺢ‬
‫اﺟﺰاي ﺳﺎزﻧﺪه ﻳﻚ ﻣﺎده از ﻟﺤﺎظ اﻧﺮژي در ﺑﺨﺶ دروﻧﻲ و ﺳﻄﺢ و ﻧﺰدﻳﻚ ﺑﻪ ﺳﻄﺢ ﺗﻔﺎوت ﺧﻮاﻫﻨﺪ داﺷﺖ‪ .‬ﺑـﻪ ﻋﺒـﺎرﺗﻲ ﻫـﺮ ﺟـﺰ در‬
‫ﺑﺨﺶ دروﻧﻲ‪ ،‬ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺑﺮاﻳﻨﺪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻳﻜﻨﻮاﺧﺖ اﺳﺖ‪ .[4] .‬وﻗﺘﻲ ﺳﻄﺤﻲ اﻳﺠﺎد ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﻧﺮژي ﻛﻞ ﺳﻴﺴﺘﻢ ﻣﻘﺪار ﺛﺎﺑﺖ ﺟﺪﻳﺪي‬
‫ﺑﻴﺶ از ﭘﻴﺶ دارد‪ .‬اﻳﻦ اﻧﺮژي اﺿﺎﻓﻲ‪ ،‬اﻧﺮژي آزاد ﺳﻄﺢ ﻳﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر دﻗﻴﻖﺗﺮ‪ ،‬اﻧـﺮژي آزاد اﺿـﺎﻓﻲ ﺳـﻄﺢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺑـﺎ ‪ γ‬ﻧﺸـﺎن داده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻋﺒﺎرت اﻧﺮژي آزاد اﺿﺎﻓﻲ وﻳﮋه ﺳﻄﺢ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﻧﺸﺎندﻫﻨﺪه اﻧﺮژي ﺑﺮ واﺣﺪ ﺳـﻄﺢ اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﻣﻌﻤـﻮﻻ ﺑـﺮ‬
‫ﺣﺴﺐ ‪ mJ.m-2‬اﺳﺖ ﺟﻬﺖ اﻳﻦ ﻧﻴﺮو را ﻧﻴﺰ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﺗﺸﺨﻴﺺ داد‪.‬‬

‫‪ -3‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‬
‫ﻣﻮﻟﻜﻮلﻫﺎي ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﺗﻮﺳﻂ ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﺑﻪ ﻳﻜﺪﻳﮕﺮ ﻣﺘﺼﻞاﻧﺪ‪ .‬ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ ﻫﻤـﻪ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي وارد ﺑـﺮ ﻳـﻚ ﻣﻮﻟﻜـﻮل در‬
‫ﺑﺨﺶ دروﻧﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮاﺑﺮ ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬اﻣﺎ در ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ‪ .‬ﺑﻠﻜﻪ ﻧﻴﺮوﻳـﻲ در ﺟﻬـﺖ ﺑﺨـﺶ دروﻧـﻲ وﺟـﻮد دارد ﻛـﻪ ﻫﻤـﺎن‬
‫ﻧﻴﺮوﻳﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﺳﻄﺢ ﺑﺎﻳﺪ ﺑﺎ آن ﻣﻘﺎﺑﻠﻪ ﻛﺮد‪ .‬اﻧﺮژي ﻣﺼﺮف ﺷﺪه ﻃﻲ اﻳﻦ ﻓﺮاﻳﻨﺪ اﻧﺮژي آزاد ﺳﻄﺢ ﻧﺎﻣﻴـﺪه ﻣـﻲﺷـﻮد‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ در ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﺳﺒﺐ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻗﻄﺮه ﻣﺎﻳﻊ روي ﺳﻄﺢ ﺟﺎﻣﺪ ﺑـﻪ داﺷـﺘﻦ ﻛﻮﭼـﻚﺗـﺮﻳﻦ ﺳـﻄﺢ‬
‫ﺗﻤﺎﻳﻞ ﭘﻴﺪا ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻋﻠﺖ ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻣﻮﻳﻴﻨﮕﻲ ﻧﻴﺰ ﻫﺴﺖ‪ .‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ و اﻧﺮژي آزاد اﺿﺎﻓﻲ وﻳﮋه ﺳﻄﺤﻲ ﻳـﻚ‬
‫ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮﻧﺪ‪ .‬وﻟﻲ ﺑﺮاي ﺟﺎﻣﺪات ﭼﻨﻴﻦ ﻧﻴﺴﺖ ]‪.[5‬‬
‫ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻘﺪار ﻛﺎر ﻳﺎ اﻧﺮژي ﺑﺮ واﺣﺪ ﺳﻄﺢ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﺴﺎﺣﺖ ﺳﻄﺢ ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺼﺮف ﺷﻮد ﺗﺎ ﺑـﺮ ﻧﻴﺮوﻫـﺎي‬
‫ﺑﻴﻦ ﻣﻮﻟﻜﻮﻟﻲ ﻏﻠﺒﻪ ﻛﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺮﺧﻲ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﻧﻴﺮو ﺑﺮ واﺣﺪ ﻃﻮل ﻧﻴﺰ ﺗﻌﺮﻳﻒ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺎ ‪ γ‬ﻧﺸـﺎن‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره ‪ 46‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪95‬‬

‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫ﻳﺎ‬ ‫‪،‬‬ ‫ﻣﻲدﻫﻨﺪ و واﺣﺪش در ﻣﺮاﺟﻊ‬

‫‪ -4‬روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻌﺎت‬

‫اﻫﻤﻴﺖ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ اﻃﻼﻋﺎت دﻗﻴﻘﻲ از ﻣﻘﺪار آن ﺑﺮاي ﻣﺎﻳﻌﺎت داﺷﺘﻪ ﺑﺎﺷﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻃﻮر ﻛﻠﻲ ﻣﻲﺗﻮان روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬
‫ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﺑﻪ دو دﺳﺘﻪ اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ و دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺗﻘﺴﻴﻢﺑﻨﺪي ﻛﺮد‪ .‬روشﻫﺎي اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ ﻧﻈﻴﺮ ﺣﻠﻘﻪ و ﺻﻔﺤﻪ ﻫﺴﺘﻨﺪ ﻛﻪ ﻣـﻲﺗﻮاﻧﻨـﺪ ﻛﺸـﺶ‬
‫ﺳﻄﺤﻲ را ﺑﺮاي ﻳﻚ ﻣﺎﻳﻊ در ﺣﺎﻟﻲ ﻛﻪ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺛﺎﺑﺖ اﺳﺖ و ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ اﻧـﺪازه ﺑﮕﻴﺮﻧـﺪ‪ ،‬وﻟـﻲ روشﻫـﺎي دﻳﻨﺎﻣﻴـﻚ ﻋـﻼوه ﺑـﺮ‬
‫اﻧﺪزهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ‪ ،‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ را ﻛﻪ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺘﻐﻴﺮ ﺑﺎ زﻣﺎن )ﻣﺜﻼ ﺑﺎ اﻓﺰودن ﺳﻮرﻓﺎﻛﺘﺎﻧﺖ ﻳﺎ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣـﺎ(‬
‫اﺳﺖ‪ ،‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬در اداﻣﻪ ﻣﻜﺎﻧﻴﺰم‪ ،‬دﻗﺖ‪ ،‬ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮرﺳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ ﺷﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪micellar‬‬

‫‪23‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬
‫‪1‬‬
‫‪ -1-4‬ﺑﺎﻻ آﻣﺪن ﻣﺎﻳﻊ در ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ‬
‫اﻳﻦ روش ﻛﻪ ﻗﺪﻳﻤﻲﺗﺮﻳﻦ روش ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻌﺎت اﺳﺖ‪ ،‬از ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮدي وارد ﻣﺎﻳﻌﺎت ﻣﻲﺷﻮد ﺑﻬـﺮه‬
‫ﻣﻲﺑﺮد‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻌﻲ درون ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ وارد ﻣﻲﺷﻮد و در ﺟﺎﻳﻲ ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪ‪ ،‬دو ﻧﻴﺮو در ﺗﻌﺎدل ﻫﺴـﺘﻨﺪ؛ ﻳﻜـﻲ ﻧﻴـﺮوي وزن ﻣـﺎﻳﻊ و‬
‫دﻳﮕﺮي ﻧﻴﺮوي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﺑﻪ ﻃﻮري ﻛﻪ ﻣﻮﻟﻔﻪ ﻋﻤﻮدي ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎ ﻧﻴﺮوي وزن ﺑﺮاﺑﺮي ﻣﻲﻛﻨﺪ ]‪.[6‬‬
‫ﭘﺲ از ﺳﺎده ﺳﺎزي ﻣﻌﺎدﻟﻪ اوﻟﻴﻪ‪ ،‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (1‬ﺣﺎﺻﻞ ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ در آن ﺷﻌﺎع ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ‪ ،‬ﻛﺸـﺶ ﺳـﻄﺤﻲ ﻣـﺎﻳﻊ‬
‫اﺳﺖ‪.‬‬ ‫‪ ،‬زاوﻳﻪ ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ و ﭼﮕﺎﻟﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ‬ ‫ﺑﺮﺣﺴﺐ‬
‫‪Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021‬‬

‫‪rh  g‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(1‬‬
‫‪2 cos ‬‬

‫اﮔﺮ ﻣﺎﻳﻊ دﻳﻮاره ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ را ﻛﺎﻣﻼ ﺧﻴﺲ ﻛﻨﺪ زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﺻﻔﺮ اﺳﺖ‪ ،‬وﻟﻲ اﮔﺮ ﺗﺮ ﻧﻜﻨﺪ زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ‪ 180°‬و در ﻏﻴﺮ اﻳـﻦ ﺻـﻮرت‬
‫زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﺑﺎﻳﺪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺷﻮد و ﺳﭙﺲ در ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (1‬وارد ﺷﻮد‪.‬‬
‫ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ ﺑﺎ اﻳﻦ روش‪ ،‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﺠﻬﻴﺰات دﻗﻴﻖ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻞ ﻫﻼل و زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﻣﺎﻳﻊ‪-‬ﺷﻴﺸﻪ داﺷﺖ ﺗﺎ در ﻣﻌﺎدﻟـﻪ‬
‫)‪ (1‬ﻗﺮار داد و ﻣﻘﺪار دﻗﻴﻖ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪ .‬اﻣﺎ اﻳﻦ روش ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺧﺎﻃﺮ ﺳـﺎدﮔﻲ و ارزان ﺑـﻮدﻧﺶ ﻣـﻮرد اﺳـﺘﻔﺎده‬
‫ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد و ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺧﺎﻃﺮ ﻏﺎﻟﺒﺎ از ﻫﻴﭻ ﮔﻮﻧﻪ ﺗﺠﻬﻴﺰاﺗﻲ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ دﻗﻴﻖ زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﻣﺎﻳﻊ‪-‬ﺷﻴﺸﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻧﻤﻲﺷـﻮد و ﻓـﺮض‬
‫ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻊ‪ ،‬ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ را ﻛﺎﻣﻼ ﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ )‪ (θ=0°‬ﻳﺎ ﺑﻪ ﻫﻴﭻ وﺟﻪ ﺗﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ )‪ (θ=180°‬ﻛﻪ ﻫﻤﻴﻦ اﻣﺮ ﻛـﺎرﺑﺮد اﻳـﻦ روش را‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﻣﺤﺪود ﻣﻲﻛﻨﺪ و دﻗﺖ اﻳﻦ روش را ﺑﻪ ﺷﺪت ﻛﺎﻫﺶ ﻣﻲدﻫﺪ‪.‬‬
‫اﻳﻦ روش ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ در ﻫﺮ آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎﻫﻲ ﻗﺎﺑﻞ اﺳﺘﻔﺎده اﺳﺖ و در ﺑﺎزار دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﺑﺮاي ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ روش ﺑـﺎﻻ‬
‫آﻣﺪن ﻣﺎﻳﻊ در ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﻓﺮوش ﻧﻤﻲرﺳﺪ‪ ،‬ﭼﻮن ﺗﻨﻬﺎ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ و ﺧﻂﻛﺶ ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳـﻄﺤﻲ را‬
‫اﻟﺒﺘﻪ ﺑﺎ دﻗﺖ ﻛﻢ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪2‬‬
‫‪ -2-4‬وزن ﻳﺎ ﺣﺠﻢ ﻗﻄﺮه )ﻗﻄﺮه ﺳﻨﺞ(‬
‫روش ﻗﻄﺮه ﺳﻨﺠﻲ ﻳﻜﻲ از راﻳﺞﺗﺮﻳﻦ روشﻫﺎ ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ روش‪ ،‬ﻗﻄـﺮات در ﻧـﻮك ﻳـﻚ ﻟﻮﻟـﻪ‬
‫ﻣﻮﻳﻴﻦ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﭘﺸﺖ آن ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ‪-1‬اﻟﻒ ﺟﻤﻊ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﻪ آراﻣﻲ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺷﻜﻞ ‪-1‬ب ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪ .‬ﻫﻨﮕﺎﻣﻲ ﻛﻪ ﻗﻄـﺮه در‬
‫ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮدي ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬ﭘﺲ از ﻣﺪﺗﻲ از ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ ﺟﺪا ﻣﻲﺷـﻮد ﻛـﻪ اﻳـﻦ ﺟـﺪاﻳﺶ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ‬
‫ﺑﻴﺶﺗﺮ ﺷﺪن ﻧﻴﺮوي وزن ﻗﻄﺮه از ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﺮاي اوﻟﻴﻦ ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﺗﻴﺖ‪ 3‬در ﺳﺎل ‪ 1864‬ﻣﻴﻼدي اﺑﺪاع‬
‫ﺷﺪ ﻛﻪ ﻣﻨﺠﺮ ﺑﻪ ﻛﺸﻒ ﻳﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺑﺮاي اﻳﻦ ﭘﺪﻳﺪه ﺷﺪ ﻛﻪ اﻣﺮوزه ﺑﻪ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﺗﻴﺖ )ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ ((2‬ﻣﻌﺮوف اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ ﻓﺮﻣـﻮل از آن ﺟـﺎ‬
‫ﻣﻲآﻳﺪ ﻛﻪ در ﻟﺤﻈﻪاي ﻛﻪ ﻗﻄﺮه ﺷﺮوع ﺑﻪ اﻓﺘﺎدن ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي وزن آن ﻗﻄﺮه و ﻧﻴﺮوي ﻧﺎﺷﻲ از ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاﺑـﺮ ﺣﺎﺻـﻞ‬
‫ﺿﺮب ‪ ،2‬ﻣﺤﻴﻂ ﺣﻠﻘﻪ در ‪ ،‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﺑﺎ ﻫﻢ ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ‪.‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره ‪ 46‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪95‬‬

‫‪W  2 r‬‬ ‫‪(2‬‬

‫ﻛﻪ در آن ‪ W‬وزن ﻗﻄﺮه‪ r ،‬ﺷﻌﺎع ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ و ‪ γ‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ‪.‬‬
‫ﻧﻜﺘﻪ ﻣﻬﻤﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﺳﺘﻔﺎده از ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (2‬ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ وزن ﻗﻄﺮهاي ﻛﻪ ﻣﻲاﻓﺘﺪ ‪ %60‬وزن ﻗﻄﺮهاي اﺳﺖ ﻛﻪ‬
‫در ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد و ﺑﺎ ﻧﻤﺎﻳﺶ داده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ ﺳﺒﺐ‪ ،‬ﻳﻚ ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺼﺤﻴﺢ ﺑﺮاي ﻣﻌﺎدﻟـﻪ )‪ (2‬در ﻧﻈـﺮ‬
‫در ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ اﺳﺖ و ﻣﻌﺎدﻟـﻪ ﺗﻴـﺖ را‬ ‫ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪ ﻛﻪ ﺑﻴﺎنﮔﺮ ﻧﺴﺒﺖ وزن ﻗﻄﺮه ﺟﺪا ﺷﺪه ﺑﻪ وزن ﻗﻄﺮه ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﺪه‬
‫ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ اﺻﻼح ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪w  2 r f‬‬ ‫‪(3‬‬

‫‪1‬‬
‫‪capillary rise‬‬
‫‪2‬‬
‫)‪drop weight/volume (Stalagmometric method‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Tate‬‬

‫‪24‬‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬

‫اﻃﻼﻋﺎت ﺿﺮﻳﺐ ﺗﺼﺤﻴﺢ از ﻧﺸﺮﻳﺎت ]‪ [7‬ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﻫﺎرﻛﻴﻨﺰ‪ 1‬و ﺑﺮون‪ 2‬اراﺋﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪ .[8‬ﻫﺎرﻛﻴﻨﺰ و ﺑﺮون ﻣﺘﻮﺟﻪ‬
‫ﺷﺪﻧﺪ ﻛﻪ ﺿﺮﻳﺐ ‪ f‬ﺗﺎﺑﻌﻲ از ﺷﻌﺎع ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ‪ v ،‬ﺣﺠﻢ ﻗﻄﺮه‪ ،‬و ﺛﺎﺑﺖ ‪ a‬ﻛﻪ ﻳﻚ وﻳﮋﮔﻲ ﻗﻄﺮه ﺳﻨﺞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻲﺑﺎﺷﺪ‪.‬‬
‫‪Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -1‬اﻟﻒ( در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻤﺖ راﺳﺖ‪ ،‬ﻣﺎﻳﻊ ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ را ﺗﺮ ﻧﻤﻲﻛﻨﺪ‪ ،‬وﻟﻲ در ﺗﺼﻮﻳﺮ ﺳﻤﺖ ﭼﭗ ﻣﺎﻳﻊ ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ را ﺗﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬
‫ب( ﻣﺮاﺣﻞ ﺗﺸﻜﻴﻞ و ﺟﺪاﻳﺶ ﻗﻄﺮه در ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ‬

‫در ﻋﻤﻞ‪ ،‬ﭘﺲ از اﻓﺘﺎدن ﭼﻨﺪ ﻗﻄﺮه و ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ وزن ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ آنﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﺣﺠﻢ ﻗﻄﺮه را در ﺻـﻮرﺗﻲ ﻛـﻪ ﭼﮕـﺎﻟﻲ ﻣـﺎﻳﻊ ﻣﺸـﺨﺺ‬
‫ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد و در ﻧﻬﺎﻳﺖ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (4‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪mg‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(4‬‬
‫‪2 rf‬‬
‫در ﺻﻮرت داﺷﺘﻦ ﺣﺠﻢ ﻗﻄﺮه ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺣﺠﻢ ﻧﻴﺰ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪ .‬ﺑﻪ ﻫﻤﻴﻦ دﻟﻴﻞ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻧـﺎم دﻳﮕـﺮ اﻳـﻦ‬
‫روش اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‪ ،‬روش ﺣﺠﻢ ﻗﻄﺮه اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪4‬‬ ‫‪3‬‬
‫ﺑﺮﺧﻲ از ﺳﺎزﻧﺪﮔﺎن ﻣﻌﺘﺒﺮ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮوس )ﻣﺪل ‪ (DVT 50‬و ﺷﺮﻛﺖ ﻻﺋﻮدا )ﻣﺪل ‪ (TVT2/M‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎ‬
‫و‬ ‫از ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ ﺑﺮﺧﻮردار ﻧﻴﺴﺘﻨﺪ‪ .‬اﮔﺮ ﭼﻪ اﻳﻦ ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ دﻗﺖ ﻣﻨﺎﺳـﺒﻲ در ﺣـﺪ ﻫـﺰارم‬
‫رﻧﺞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮﻟﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﻗﻴﻤﺖ اﻧﻮاع ﺗﺠﺎري اﻳﻦ ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎه ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﻛﺎرﺑﺮدش ﮔﺮان اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -3-4‬ورق وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ‬
‫ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از روشﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ ﻛﺎر ﺑﺮده ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬روش ورق وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ اﺳـﺖ‪ .‬در اﻳـﻦ روش‬
‫ﺑﻪ ﻣﻨﻈﻮر اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻳﻚ ورق ﺗﻤﻴﺰ ﭘﻼﺗﻴﻦ‪ ،‬ﺷﻴﺸﻪ ﻳﺎ ﻛﺎﻏﺬ ﺻﺎﻓﻲ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﻤﻮدي ﺗـﺎ ﻧﺼـﻒ ارﺗﻔـﺎع آن ورق وارد‬
‫ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬وﻗﺘﻲ ﻛﻪ ﻣﺎﻳﻊ ﺳﻄﺢ ورق را ﻛﺎﻣﻼ ﺧﻴﺲ ﻛﻨﺪ‪ ،‬در ﻧﺰدﻳﻜﻲ ﻧﺎﺣﻴﻪ ﺳﻪ ﻓﺎزي‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻤﻮدي‬
‫ﺑﻪ ورق وارد ﻣﻲﺷﻮد )ﺷﻜﻞ ‪-2‬اﻟﻒ(‪ .‬در ﺻﻮرت ﺗﺮ ﻧﺸﺪن ﻛﺎﻣﻞ‪ ،‬ﻛﺴﻴﻨﻮس زاوﻳﻪ ﺗﻤـﺎس ) ( در ﻧﻴـﺮوي ﻧﺎﺷـﻲ از ﻛﺸـﺶ ﺳـﻄﺤﻲ‬
‫ﺿﺮب ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ )ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ ((5‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد و اﻳـﻦ روش ﺑـﻪ اﻓﺘﺨـﺎر او و ﺑـﻪ‬
‫ﭘﺎس زﺣﻤﺎﺗﺶ در ﺑﺮرﺳﻲ ﻧﻴﺮوي وارد ﺑﺮ ورق ﺑﻪ ﻧﺎم او ﻧﺎمﮔﺬاري ﺷﺪ ]‪.[9‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره ‪ 46‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪95‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -2‬اﻟﻒ( ﺷﻤﺎﺗﻴﻜﻲ از روش وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ‪ 6‬ب( ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ روش ﺣﻠﻘﻪ‬

‫‪1‬‬
‫‪Harkins‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Brown‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Kruss‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Lauda‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Wilhelmy plate‬‬
‫‪6‬‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از وﺑﺴﺎﻳﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮوس ‪http://www.kruss.de,‬‬

‫‪25‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬
‫ﻣﻮﺟﻮد ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﻻزم ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻛﺮدن ورق از ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ ﻣﻌﺎدﻟـﻪ وﻳﻠﻬﻠﻤـﻲ ﺑـﻪ‬ ‫اﮔﺮ ورﻗﻲ ﺑﻪ ﻋﺮض و وزن‬
‫ﺻﻮرت زﻳﺮ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪F  Wtotal  W plate  2l cos ‬‬ ‫‪(5‬‬

‫ﻋﺪد دو در ﻓﺮﻣﻮل ﺑﻪ ﺳﺒﺐ ﺗﻤﺎس ﻫﺮ دو وﺟﻪ ورق ﺑﺎ ﻣﺎﻳﻊ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲﺷﻮد و از ﺿﺨﺎﻣﺖ ورق ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬در ﺻـﻮرت ﺗـﺮ‬
‫ﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﻛﺎﻣﻞ ورق )‪ ،(θ=0°‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺳﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬
‫‪Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021‬‬

‫‪Wtotal  W plate‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(6‬‬
‫‪2l‬‬
‫ﻧﻴﺮوي وارد ﺷﺪه ﺑﺮ ورق ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﻣﻴﺰان ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ورق‪ ،‬ﺑﻪ وﺳﻴﻠﻪ ﻳﻚ ﻛﺸﺶ ﺳﻨﺞ‪ 1‬ﻳﺎ ﻣﻴﻜﺮو ﺑﺎﻻﻧﺲ‪ 2‬اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻲﺷـﻮد‪ .‬در‬
‫اﻳﻦ روش ورق ﺑﺎﻳﺪ ﻛﺎﻣﻼ ﺗﻤﻴﺰ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬زﻳﺮا ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ آﻟﻮدﮔﻲ و ﻧﺎﻫﻤﻮاري روي ورق ﻧﺘﺎﻳﺞ را از ﻣﻘﺪار واﻗﻌﻲ ﻣﻨﺤﺮف ﻣﻲﺳﺎزد‪.‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻴﺒﺮون‪ 3‬دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ‪ AquaPi‬و ‪ EZ-Pi Plus‬و ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮوس دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ‪ K 20 ،K 11‬و ‪ K 100‬را ﻣﻲﺳﺎزﻧﺪ ﻛﻪ ﺑﺎ ﻫـﺮ دو‬
‫‪ 2000‬ﻧﻴﺰ ﻣـﻲرﺳـﺪ ﻛـﻪ رﻧـﺞ‬ ‫روش وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ و ﺣﻠﻘﻪ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و رﻧﺞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮوس ﺗﺎ‬
‫‪ 0/001‬اﺳـﺖ‪ .‬از‬ ‫‪ 0/01‬و ﺑﺮاي دﺳﺘﮕﺎه ‪ K 100‬ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮوس‬ ‫ﭼﺸﻢﮔﻴﺮي اﺳﺖ‪ .‬دﻗﺖ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﻪ ﻃﻮر ﻋﺎدي‬
‫ﻟﺤﺎظ ﻗﻴﻤﺖ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ دﻗﺖ و رﻧﺞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﻪ دارﻧﺪ ﻗﻴﻤﺖ ﮔﺬاري ﻣﻲﺷﻮﻧﺪ و ﺑﺮاي ﻣﺪلﻫﺎي اﺗﻮﻣﺎﺗﻴـﻚ ﻗﻴﻤـﺖ‬
‫ﺑﺎﻻﻳﻲ دارﻧﺪ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪-4-4‬ﺣﻠﻘﻪ‬
‫‪5‬‬
‫اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ ﻛﻪ ﻣﺎﻧﻨﺪ روش ورق وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻧﻴﺮو اﺳﺖ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻂ دو ﻧـﻮي ﻓﺮاﻧﺴـﻮي در ﺳـﺎل ‪ 1919‬ﻣـﻴﻼدي‬
‫اﺑﺪاع ﺷﺪ ]‪ .[10‬ﺗﻔﺎوت اﻳﻦ روش ﺑﺎ روش ورق وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ در اﻳﻦ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺟﺎي ورق‪ ،‬از ﺣﻠﻘﻪ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬در اﻳﻦ روش‪ ،‬ﻳﻚ‬
‫ﺣﻠﻘﻪ از ﺟﻨﺲ ﭘﻼﺗﻴﻦ وارد ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻲﺷﻮد و ﻧﻴﺮوﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻛﺮدن ﺣﻠﻘﻪ از ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ ﻻزم اﺳﺖ ﺑﻪ دﻗﺖ اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻣﻲﺷـﻮد‬
‫ﻛﻪ ﺑﺎ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ارﺗﺒﺎط دارد )ﺷﻜﻞ ‪-2‬ب(‪ .‬ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺎﻳﺪ ﻋﺎري از ﻫﺮ ﮔﻮﻧﻪ ﻟﻜﻪ و ﺧﺶ ﺑﺎﺷﺪ‪ .‬ﭼﻮن ﻧﺘﺎﻳﺞ ﺑﻪ ﺷﺪت ﺗﺤﺖ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻗﺮار‬
‫ﻣﻲﮔﻴﺮد‪.‬‬
‫ﻧﻴﺮوي ﻧﻬﺎﻳﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﺑﺮاي ﺟﺪا ﻛﺮدن ﺣﻠﻘﻪ ) ( ﻃﺒﻖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ ،(7‬ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻤﻮع وزن ﺣﻠﻘـﻪ و ﻧﻴـﺮوي ﻧﺎﺷـﻲ از ﻛﺸـﺶ ﺳـﻄﺤﻲ‬
‫ﺿﺮب در ‪ 2‬اﺳﺖ‪ ،‬ﭼﻮن ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮ ﻫﺮ دو ﻣﺤﻴﻂ داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﺣﻠﻘﻪ ﻧﻴﺮو وارد ﻣﻲﻛﻨﺪ‪.‬‬

‫‪Wt  Wr  4 R  Wr  2l‬‬ ‫‪(7‬‬

‫در اﻳﻦ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ‪ R‬ﺷﻌﺎع ﺣﻠﻘﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎرﻳﻚ ﺑﻮدن ﺳﻴﻤﻲ ﻛﻪ ﺣﻠﻘﻪ از آن ﺳﺎﺧﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ‪ ،‬ﻓﺮض ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ ﺷـﻌﺎع‬
‫داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺮاﺑﺮ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻪ از ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (7‬ﺑﻪ دﺳﺖ ﻣﻲآﻳـﺪ‪ ،‬ﺗـﺎ ‪ 25%‬ﺧﻄـﺎ دارد‪ .‬ﺑـﻪ ﻫﻤـﻴﻦ ﺳـﺒﺐ‪،‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره ‪ 46‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪95‬‬

‫ﻫﺎرﻛﻴﻨﺰ و ﺟﺮدن‪ 6‬ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (7‬را ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺗﺠﺮﺑﻲ اﺻﻼح ﻛﺮدﻧﺪ ]‪ .[11‬اﻳﻦ ﻣﻘﺪار اﺻﻼﺣﻴﻪ ﺗﺎﺑﻌﻲ از ‪ R‬ﺷـﻌﺎع ﺣﻠﻘـﻪ‪ r ،‬ﺷـﻌﺎع ﺳـﻴﻢ‬
‫ﺣﻠﻘﻪ‪ ،‬ﺣﺠﻢ ﻣﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ ﻫﻨﮕﺎم ﺑﺎﻻ ﺑﺮدن ﺣﻠﻘﻪ ﺗﺎ زﻣﺎن ﺟﺪا ﺷﺪن ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺎﻻ ﻣﻲآﻳﺪ و ارﺗﻔﺎع ﺣﻠﻘﻪ ﺑﺎﻻﺗﺮ از ﺳﻄﺢ ﻣﺎﻳﻊ اﺳﺖ‪ .‬اﻳـﻦ‬
‫اﺻﻼح‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺗﻌﻴﻴﻦ دﻗﻴﻖ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ و ﻛﺸﺶ ﻓﺼﻞ ﻣﺸﺘﺮك ﻣﺎﻳﻊ‪-‬ﻣﺎﻳﻊ را ﻓﺮاﻫﻢ ﻣﻲآورد‪.‬‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ‪ AquaPi‬و ‪ EZ-Pi Plus‬ﺳﺎﺧﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﻴﺒﺮون و دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي ‪ K 20 ،K 11‬و ‪ K 100‬ﺳـﺎﺧﺖ ﺷـﺮﻛﺖ ﻛـﺮوس‪ ،‬ﻣﻘـﺪار‬
‫ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻫﺮ دو روش وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ و ﺣﻠﻘﻪ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ آن ﭼﻪ در ﻣﻮرد ورق وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ ﺑﻴﺎن ﺷﺪ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻛﻠﻴـﻪ‬
‫دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ روش ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ‪ ،‬ﻣﺎﻧﻨﺪ روش ورق وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ‪ ،‬اﻣﻜﺎن ﺑﺮرﺳﻲ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ را ﻧﺪارﻧﺪ و ﻓﻘﻂ ﻗﺎدر‬

‫‪1‬‬
‫‪tensiometer‬‬
‫‪2‬‬
‫‪microbalance‬‬
‫‪3‬‬
‫‪Kibron‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Du Nouy ring method‬‬
‫‪5‬‬
‫‪Du Nouy‬‬
‫‪6‬‬
‫‪Jordan‬‬

‫‪26‬‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬

‫ﺑﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ ﻫﺴﺘﻨﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪ -5-4‬ﺑﺮرﺳﻲ اﭘﺘﻴﻜﻲ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‬
‫وﻗﺘﻲ ﻗﻄﺮه ﻳﺎ ﺣﺒﺎﺑﻲ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪ ،‬اﮔﺮ اﻧﺪازه اش از ﻳﻚ ﻣﻘﺪار ﺑﺤﺮاﻧﻲ ﺑﺰرگﺗﺮ ﺑﺎﺷﺪ‪ ،‬آن ﮔﺎه ﻧﻴﺮوي ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﺮ ﺷﻜﻞ آن ﻗﻄﺮه ﻳـﺎ‬
‫ﺣﺒﺎب ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻣﻲﮔﺬارد و آن را دﭼﺎر ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺷﻜﻞ ﻣﻲﻛﻨﺪ‪ .‬در ﭼﻨﻴﻦ ﺷﺮاﻳﻄﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﺳﻄﺤﻲ و ﺟﺎذﺑﻪ ﺑﺎ ﻳﻚدﻳﮕـﺮ ﻗﺎﺑـﻞ ﻣﻘﺎﻳﺴـﻪ‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﻳﺎ ﻛﺸﺶ ﺑﻴﻦ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻊ‪-‬ﻣﺎﻳﻊ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﺷﻜﻞ ‪ 3‬از ﭼﻬـﺎر روش اﭘﺘﻴﻜـﻲ‬
‫ﻛﻪ در اﻳﻦ ﺷﻜﻞ ﻧﺎم ﺑﺮده ﺷﺪه‪ ،‬ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻞ ﻳﺎ زاوﻳﻪ ﺗﻤﺎس ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﺮد‪.‬‬
‫‪Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021‬‬

‫ﺷﻜﻞ ‪ -3‬اﻟﻒ( ﺣﺒﺎب ﮔﻴﺮ ﻛﺮده ب( ﺣﺒﺎب ﭼﺴﺒﻴﺪه پ( ﻗﻄﺮه ﭼﺴﺒﻴﺪه ت( ﻗﻄﺮه آوﻳﺰان‬

‫ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺜﺎل‪ ،‬ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺘﻲ ﻛﻪ ﻗﻄﺮه آوﻳﺰان ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ اﺳﺖ‪ ،‬ﻣﻘﺪار ‪ ،‬ﻣﻄﺎﺑﻖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (8‬ﺑﺎﻳﺪ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺷﻮد ]‪.[12‬‬

‫‪ds‬‬
‫‪S‬‬ ‫‪(8‬‬
‫‪de‬‬

‫از ﭘﺎﻳﻴﻦﺗﺮﻳﻦ ﻧﻘﻄـﻪ آن‬ ‫ﻛﻪ در آن ﻗﻄﺮ ﻗﻄﺮه ﻳﺎ ﺣﺒﺎب آوﻳﺰان در ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﭘﻬﻨﺎي آن اﺳﺖ و ﻋﺮض ﻗﻄﺮه ﻳﺎ ﺣﺒﺎب در ﻓﺎﺻﻠﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬در ﻧﻬﺎﻳﺖ‪ ،‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش از ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (9‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲﺷﻮد ]‪.[12‬‬

‫‪dgd e2‬‬
‫‪‬‬ ‫‪(9‬‬
‫‪H‬‬
‫ﻛﻪ در آن ‪ H‬ﺗﺎﺑﻌﻲ از ‪ S‬اﺳﺖ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ‪ 1/H‬در ﺟﺪاوﻟﻲ در ﻧﺸﺮﻳﺎت آورده ﺷﺪه اﺳﺖ ]‪.[14 ,13‬‬
‫اﻳﻦ روش ﻧﻴﺰ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﺻﻼح دارد ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻘﺎن در ﺗﻼش ﻫﺴﺘﻨﺪ ﺗـﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴـﺖ ﻛـﺎرﺑﺮد اﻳـﻦ روش را ﺑـﺮاي ﺷـﺮاﻳﻂ‬
‫ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻓﺮاﻫﻢ ﻛﻨﻨﺪ و ﺑﺎ رﻓﻊ ﻧﻮاﻗﺺ و ﺧﻄﺎﻫﺎ ﻗﺎﺑﻠﻴﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺑﻪ اﻳﻦ روش ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ را اﻓﺰاﻳﺶ دﻫﻨﺪ ]‪.[20-15 ,12‬‬
‫ﺷﺮﻛﺖ ﺑﻴﻮﻟﻴﻦ ﺳﺎﻳﻨﺘﻴﻔﻴﻚ‪ 2‬ﻳﻜﻲ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ روش اﭘﺘﻴﻜﻲ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨـﺪ‪.‬‬
‫از ﻣﺤﺼﻮﻻت اﻳﻦ ﺷﺮﻛﺖ ﻣﻲﺗﻮان دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ‪ Theta‬و ‪ Theta Lite‬را ﻧﺎم ﺑﺮد‪ .‬اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﻣﺰاﻳﺎﻳﻲ ﻫﻤﭽﻮن ﺑـﺎزه اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي‬
‫وﺳﻴﻊ از ﺻﻔﺮ ﺗﺎ ‪ 1000 mN/m‬و دﻗﺖ ﺧﻮﺑﻲ در ﺣﺪ ﺻﺪم ‪ mN/m‬دارﻧﺪ‪ .‬از ﻣﻌﻴﺎب اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﮔﺮانﺗﺮ ﺑﻮدن از ﺳﺎﻳﺮ دﺳﺘﮕﺎهﻫـﺎي‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره ‪ 46‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪95‬‬

‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﻪ ﺑﻪ روشﻫﺎي دﻳﮕﺮ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻧﻴﺎز داﺷﺘﻦ ﺑﻪ ﻳﻚ ﺑﺮﻧﺎﻣﻪ ﺑﺮاي ﺗﺤﻠﻴـﻞ ﺷـﻜﻞ ﻗﻄـﺮه ﻳـﺎ ﺣﺒـﺎب و ﻋـﺪم ﺗﻮاﻧـﺎﻳﻲ‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ را ﻣﻲﺗﻮان ﻧﺎم ﺑﺮد‪.‬‬
‫‪3‬‬
‫‪ -6-4 -6-4‬ﻗﻄﺮه ﭼﺮﺧﺎن‬
‫روش ﻗﻄﺮه ﭼﺮﺧﺎن‪ ،‬ﻳﻜﻲ دﻳﮕﺮ از روشﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ ﻛﻪ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣـﺎﻳﻊ‪-‬‬
‫ﮔﺎز و ﻣﺎﻳﻊ‪-‬ﻣﺎﻳﻊ ﺑﺎ ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻢ )‪ (γ<10mN/m‬اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬اﻳﻦ روش ﺑﻪ اﻳﻦ ﺻﻮرت ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﺪ ﻛﻪ دو ﻓﺎز ﻣـﺎﻳﻊ‬
‫ﺑﺎ ﭼﮕﺎﻟﻲﻫﺎي ﻣﺘﻔﺎوت‪ ،‬درون ﻳﻚ ﻣﺤﻔﻈﻪ ﻟﻮﻟﻪاي ﺑﺴﺘﻪ ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮﻧﺪ ﻛﻪ ﺣﻮل ﻳﻚ ﻣﺤﻮر اﻓﻘﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﺳﺮﻋﺖ ﻣﻌﻴﻦ ﻣﻲﭼﺮﺧـﺪ‪ .‬ﺗﺤـﺖ‬
‫ﺗﺎﺛﻴﺮ ﻧﻴﺮوي ﻧﺎﺷﻲ از ﭼﺮﺧﺶ )ﮔﺮﻳﺰ از ﻣﺮﻛﺰ( و ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻓﺎز ﺳﺒﻚﺗﺮ ﻛﻪ ﻣﻘﺪار ﻛﻢﺗﺮي دارد‪ ،‬ﺑﻪ ﺷﻜﻞ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻳﻚ ﻗﻄﺮه ﻛﺶ‬
‫آﻣﺪه ﺣﻮل ﻣﺤﻮر ﭼﺮﺧﺶ در ﻣﻲآﻳﺪ )ﺷﻜﻞ ‪ .(4‬ﭘﺲ از ﺷﺮوع ﭼﺮﺧﺶ‪ ،‬ﺷﻜﻞ ﺣﺒﺎب ﻳﺎ ﻗﻄﺮه در اﺛﺮ ﻧﻴﺮوي ﮔﺮﻳﺰ از ﻣﺮﻛﺰ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻣﻲﻛﻨﺪ‬

‫‪1‬‬
‫‪optical tensiometry‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Biolin Scientific‬‬
‫‪3‬‬
‫‪spinning drop‬‬

‫‪27‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬
‫ﺗﺎ زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ در اﺛﺮ ﺗﻌﺎدل ﻧﻴﺮوي ﮔﺮﻳﺰ از ﻣﺮﻛﺰ و ﻧﻴﺮوي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺷﻜﻞ ﺟﺪﻳﺪ ﺣﺒﺎب ﻳﺎ ﻗﻄﺮه ﺛﺎﺑﺖ ﻣﻲﻣﺎﻧﺪو ﺗﻐﻴﻴـﺮ ﻧﻤـﻲﻛﻨـﺪ‪.‬‬
‫ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻊ‪-‬ﮔﺎز و ﻣﺎﻳﻊ‪-‬ﻣﺎﻳﻊ از ﺑﺮرﺳﻲ ﺷﻜﻞ ﻗﻄﺮه ﻳﺎ ﺣﺒﺎب و ﺗﻌﺎدل ﻧﻴﺮوﻫﺎي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ و ﮔﺮﻳﺰ ازﻣﺮﻛﺰ ﺑﺮاي اوﻟـﻴﻦ‬
‫ﺑﺎر ﺗﻮﺳﻂ ﺑﺮﻧﺎرد وﻧﮕﻮت‪ 1‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪ ]‪.[21‬‬
‫ﻣﻌﺎدﻟﻪاي ﻛﻪ راﺑﻄﻪ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‪ ،‬ﻧﻴﺮوي ﮔﺮﻳﺰ از ﻣﺮﻛﺰ و ﺷﻜﻞ ﻗﻄﺮه را ﺑﻴﺎن ﻣﻲﻛﻨـﺪ ﺑـﻪ ﻋﻨـﻮان ﻣﻌﺎدﻟـﻪ وﻧﮕـﻮت )ﻣﻌﺎدﻟـﻪ )‪((10‬‬
‫ﺷﻨﺎﺧﺘﻪ ﻣﻲﺷﻮد‪ .‬ﺗﺤﻠﻴﻞ رﻳﺎﺿﻴﺎﺗﻲ ﻛﺎﻣﻞ ﻗﻄﺮات ﭼﺮﺧﺎن ﺑﻌﺪﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺮﻳﻨﺴﻦ‪ 2‬و ﻫﻤﻜﺎران ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺖ ]‪.[22‬‬

‫‪r 3 2 ‬‬
‫‪‬‬
‫‪Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021‬‬

‫‪(10‬‬
‫‪4‬‬
‫ﻛﻪ در آن‪ γ ،‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‪ r ،‬ﺷﻌﺎع ﻗﻄﺮه‪ ω ،‬ﺳﺮﻋﺖ زاوﻳﻪاي و ‪ Δρ‬اﺧﺘﻼف ﭼﮕﺎﻟﻲ دو ﻓﺎز ﻣﺎﻳﻊ ﻳﺎ ﻣﺎﻳﻊ و ﮔﺎز اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪3‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -4‬ﺷﻤﺎﺗﻴﻚ دو ﻣﺎﻳﻊ درون ﻳﻚ ﻟﻮﻟﻪ ﺑﺴﺘﻪ ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺑﻪ روش ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ‬

‫اﻳﻦ روش ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺤﺪود ﺑﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻌﺎت ﺑﺎ ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻛﻢﺗﺮ از ‪ 50 mN/m‬اﺳﺖ‪ ،‬ﻛﻪ ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ آن‬
‫ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ ﺷﺮاﻳﻂ‪ ،‬ﻫﻢ ﺑﻪ ﻋﻨﻮان ﻣﺰﻳﺖ و ﻫﻢ ﻋﻴﺐ ﻧﮕﺎه ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ روش در اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻴﻦ ﭘﻠﻴﻤﺮﻫﺎ و ﻣﻘﺎدﻳﺮ ﺑﺴـﻴﺎر‬
‫ﻛﻮﭼﻚ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺗﺎ ‪ 10-6mN/m‬ﻣﻮرد اﺳﺘﻔﺎده ﻗﺮار ﻣﻲﮔﻴﺮد ]‪ .[24 ,23‬از دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻗﻄـﺮه ﭼﺮﺧـﺎن ﺳـﺎﺧﺘﻪ ﺷـﺪه دﺳـﺘﮕﺎه‬
‫‪ SITE100‬ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮوس و ‪ M6500‬ﺷﺮﻛﺖ ﺗﺠﻬﻴﺰات ﮔﺮﻳﺲ‪ 4‬را ﻣﻲﺗﻮان ﻣﻌﺮﻓﻲ ﻛﺮد‪ .‬اﻳﻦ روش ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺴﻴﺎري از روشﻫﺎي دﻳﮕـﺮ‬
‫ﻓﻘﻂ ﻗﺎدر ﺑﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪5‬‬
‫‪ -7-4‬ﻓﺸﺎر ﺣﺒﺎب ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ‬
‫اﻳﻦ روش ﺑﺮ اﺳﺎس اﻧﺪازهﮔﻴﺮي اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر درون و ﺑﻴﺮون ﻳﻚ ﺳﻄﺢ ﺧﻤﻴﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﻓﺸﺎر ﻻﭘﻼس ﻧﺎﻣﻴﺪه ﻣﻲﺷﻮد ]‪ .[25‬ارﺗﺒﺎط‬
‫ﻓﺸﺎر و ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ ﻛﻤﻚ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻳﺎﻧﮓ‪-‬ﻻﭘﻼس ﺑﺮﻗﺮار ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪1 1 ‬‬
‫ﻴﺮون‪  P‬درون‪P  P‬‬ ‫‪    ‬ﺑ‪‬‬ ‫‪(11‬‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره ‪ 46‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪95‬‬

‫‪ R1 R2 ‬‬

‫در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ ‪ R1‬و ‪ R2‬ﺑﻪ ﺗﺮﺗﻴﺐ ﺷﻌﺎع داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ اﻧﺤﻨﺎي ﺳﻄﺢ ﺧﻤﻴﺪه ﻫﺴﺘﻨﺪ و ‪ γ‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺖ‪ .‬در اﺳﺘﻔﺎده از روش‬
‫ﻓﺸﺎر ﺣﺒﺎب ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ‪ ،‬از اﺧﺘﻼف ﺷﻌﺎع اﻧﺤﻨﺎي داﺧﻠﻲ و ﺧﺎرﺟﻲ ﺣﺒﺎب ﺻﺮف ﻧﻈﺮ ﻣﻲﺷﻮد و راﺑﻄﻪ ﻳﺎﻧﮓ‪-‬ﻻﭘﻼس ﺑﻪ ﺷﻜﻞ زﻳﺮ ﺳـﺎده‬
‫ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫‪P ‬‬ ‫‪(12‬‬
‫‪R‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Bernard Vonnegut‬‬
‫‪2‬‬
‫‪Princen‬‬
‫‪3‬‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از وﺑﺴﺎﻳﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮوس ‪http://www.kruss.de,‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Grace Instrument‬‬
‫‪5‬‬
‫‪maximum bubble pressure‬‬

‫‪28‬‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬

‫ﻣﻌﺎدﻟﻪ )‪ (12‬اﺳﺎس اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ روش ﻓﺸﺎر ﺣﺒﺎب ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ اﺳﺖ ﻛﻪ در آن اﺧﺘﻼف ﻓﺸﺎر درون ﺣﺒﺎب و ﻣﺤﻴﻂ‬
‫ﺑﻴﺮون‪ γ ،‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ و ‪ R‬ﺷﻌﺎع ﺣﺒﺎب اﺳﺖ‪.‬اﻳﻦ روش ﻛﻪ ﻣﺨﺘﺮع اوﻟﻴﻦ دﺳﺘﮕﺎه آن‪ ،‬ﺳﻴﻤﻮن‪ 1‬اﺳﺖ )‪ 1851‬ﻣـﻴﻼدي(‪ ،‬ﺑـﻪ اﻳـﻦ‬
‫ﺻﻮرت اﻧﺠﺎم ﻣﻲﺷﻮد ﻛﻪ اﺑﺘﺪا ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ درون ﻣﺎﻳﻊ ﻗﺮار داده ﻣﻲﺷﻮد و ﻓﺸﺎر ﻫﻮا ﭘﺸﺖ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ اﻓﺰاﻳﺶ ﻣﻲﻳﺎﺑﺪ ﺗﺎ ﺟـﺎﻳﻲ‬
‫ﻛﻪ ﻳﻚ ﺣﺒﺎب در ﻧﻮك ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ در داﺧﻞ ﻣﺎﻳﻊ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﺷﻮد ]‪ .[26‬ﻓﺸﺎر ﺣﺒﺎب ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ در ﻟﺤﻈـﻪ اي اﺳـﺖ ﻛـﻪ ﺣﺒـﺎب ﻛﻤﺘـﺮﻳﻦ‬
‫ﺷﻌﺎع ﺧﻤﻴﺪﮔﻲ را دارد ﻛﻪ ﺑﺮاﺑﺮ ﺷﻌﺎع داﺧﻠﻲ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ اﺳﺖ )ﺷﻜﻞ ‪ .(5‬ﺑﺎ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي اﻳﻦ ﻓﺸﺎر و داﺷﺘﻦ ﺷﻌﺎع ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ‪ ،‬ﻛﺸﺶ‬
‫ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ راﺣﺘﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ‪.‬‬
‫‪Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021‬‬

‫از زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻪ ﺳﻴﻤﻮن اﻳﻦ روش را اﺑﺪاع ﻛﺮد‪ ،‬ﺗﻼشﻫﺎي ﺑﺴﻴﺎري ﺑﺮاي ﺑﻬﺒﻮد و رﻓﻊ ﻧـﻮاﻗﺺ آن ﺻـﻮرت ﮔﺮﻓـﺖ ]‪ .[43-27‬ﻳﻜـﻲ از‬
‫ﺳﺎدهﺗﺮﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ ﻛﻢ ﻛﺮدن ﻓﺸﺎر ﻫﻴﺪرواﺳﺘﺎﺗﻴﻚ از ﻓﺸﺎر اﻧﺪازه ﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛـﻪ ﺑـﻪ ﺳـﺒﺐ ﻓـﺮو ﺑـﺮدن ﻟﻮﻟـﻪ‬
‫ﻣﻮﻳﻴﻦ در ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﺑﻪ وﺟﻮد ﻣﻲآﻳﺪ‪ .‬اﺻـﻼﺣﺎت دﻳﮕـﺮي ﻧﻈﻴـﺮ ﺗـﺎﺛﻴﺮ وﻳﺴـﻜﻮزﻳﺘﻪ و ﻧﻴﺮوﻫـﺎي آﻳﺮودﻳﻨﺎﻣﻴـﻚ ﻧﻴـﺰ در اﻳـﻦ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت وارد ﺷﺪه اﺳﺖ ﻛﻪ ﺑﻪ ﺳﺎدﮔﻲ ﻗﺎﺑﻞ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ اﺳﺖ ]‪ .[33‬اﮔﺮ اﻳﻦ اﺻﻼﺣﺎت وارد ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺷﻮﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ دﻗﺖ ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ ﺑـﺎ‬
‫اﺳﺘﻔﺎده از اﻳﻦ روش ﻣﻲﺗﻮان ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪.‬‬

‫‪2‬‬
‫ﺷﻜﻞ ‪ -5‬ﻧﻤﻮادار ﻓﺸﺎر‪-‬زﻣﺎن ﺣﺒﺎﺑﻲ ﻛﻪ در ﺳﺮ ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ ﺗﺸﻜﻴﻞ ﻣﻲﺷﻮد‪.‬‬

‫روش ﻓﺸﺎر ﺣﺒﺎب ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش ﺑﺮاي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺎ ﺑﻪ ﻛﺎر ﮔﻴﺮي اﻳﻦ روش ﻋﻼوه ﺑﺮ ﺗﻌﻴﻴﻦ‬
‫ﻣﻘﺪار ﻟﺤﻈﻪ ﺑﻪ ﻟﺤﻈﻪ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﻲﺗـﻮان ﻛﻴﻨﺘﻴـﻚ و ﻣﻜـﺎﻧﻴﺰم ﺟـﺬب و ﭘـﺎك ﻛﻨﻨـﺪﮔﻲ و ﺷـﻨﺎوري و ﻛـﻒ ﻛـﺮدن و ﺗﻌـﺎدل‬
‫ﺗﺮﻣﻮدﻳﻨﺎﻣﻴﻜﻲ را ﻣﻮرد ﺑﺮرﺳﻲ ﻗﺮار داد ]‪ .[43 ,40 ,37 ,33 ,32‬ﺑﺮﺧﻲ از ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪﮔﺎن اﻳﻦ ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ‪ ،3‬ﺷﺮﻛﺖﻫﺎي ﻛﺮوس ﺑـﺎ‬
‫‪4‬‬
‫اراﺋﻪ ‪ BP50‬و ‪ ،BP100‬ﺳﻴﻨﺘﺮﻓﻴﺲ ﺑﺎ ﺗﻮﻟﻴـﺪ ‪ BPA1S‬و ‪ SITA‬ﺑـﺎ ﺳـﺎﺧﺖ ‪ SITA science line t100 ،SITA pro line t15‬و ‪SITA‬‬

‫‪ DynoTester+‬ﻛﻪ دﺳﺘﮕﺎﻫﻲ ﻛﻮﭼﻚ و ﻗﺎﺑﻞ ﺣﻤﻞ اﺳﺖ‪ ،‬ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬از ﻣﻌﺎﻳﺐ اﻳﻦ روش ﻣﻲﺗﻮان ﺑﻪ ﻣﺤﺪود ﺑـﻮدن رﻧـﺞ اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي‬
‫ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻴﻦ ‪ 10‬ﺗﺎ ‪ 100 mN/m‬اﺷﺎره ﻛﺮد‪ .‬ﻣﺰاﻳﺎي اﻳﻦ روش ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ ﺳﺎﻳﺮ روشﻫﺎ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺳﺮﻳﻊ در ﺑﺎزه زﻣﺎﻧﻲ ﻛﻤﺘـﺮ‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره ‪ 46‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪95‬‬

‫از ﺛﺎﻧﻴﻪ‪ ،‬ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ و ﻗﻴﻤﺖ ﻣﻘﺮون ﺑﻪ ﺻﺮﻓﻪ اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑـﻪ داﺷـﺘﻦ اﻣﻜـﺎن اﻧـﺪازهﮔﻴـﺮي ﻛﺸـﺶ‬
‫ﺳﻄﺤﻲ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ اﺳﺖ‪.‬‬

‫‪ -5‬ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ روشﻫﺎ‬
‫ﻫﺮ ﻛﺪام از روشﻫﺎي ذﻛﺮ ﺷﺪه ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ روشﻫﺎ دﻗﺖ ﺑﺎﻻ و ﺑﺮﺧﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺎﻧﻨﺪ ﺑﺎﻻ آﻣـﺪن ﻣـﺎﻳﻊ در‬
‫ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ‪ ،‬دﻗﺖ ﻛﻤﻲ دارﻧﺪ‪ .‬ﻫﻤﻪ روشﻫﺎ ﺑﻪ ﺟﺰ ﻓﺸﺎر ﺣﺒﺎب ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻓﻘﻂ ﺗﻮاﻧﺎﻳﻲ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳـﺘﺎﺗﻴﻚ را دارﻧـﺪ‪.‬‬

‫‪1‬‬
‫‪Simon Ann‬‬
‫‪2‬‬
‫ﺑﺮﮔﺮﻓﺘﻪ از وﺑﺴﺎﻳﺖ ﺷﺮﻛﺖ ﻛﺮوس ‪http://www.kruss.de,‬‬
‫‪ 3‬ﻳﻚ دﺳﺘﮕﺎه اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﻪ روش ﻓﺸﺎر ﺣﺒﺎب ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ در ﺣﺎل ﻃﺮاﺣﻲ و ﺳﺎﺧﺖ در آزﻣﺎﻳﺸﮕﺎه ﺳﻴﺎﻻت و ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻣﻮاد و اﻧﺮژي اﺳﺖ و ﺑﻪ زودي روﻧﻤﺎﻳﻲ ﺧﻮاﻫﺪ‬
‫ﺷﺪ‪.‬‬
‫‪4‬‬
‫‪Sinterface‬‬

‫‪29‬‬
 ‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬
‫روش ﻓﺸﺎر ﺣﺒﺎب ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ‪ ،‬ﻋﻼوه ﺑﺮ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ اﺳﺘﺎﺗﻴﻚ‪ ،‬ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ دﻳﻨﺎﻣﻴﻚ را ﻧﻴﺰ اﻧﺪازه ﻣـﻲﮔﻴـﺮد‪ .‬ﺑﻌﻀـﻲ دﺳـﺘﮕﺎهﻫـﺎ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺳﻨﮕﻴﻦ و ﺣﺠﻴﻢ ﻫﺴﺘﻨﺪ و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﻛﻮﭼﻚ و ﺳﺒﻚ‪ .‬ﺗﻌﺪادي از روشﻫﺎ ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ رﻧﺞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮيﺷـﺎن ﺑﺴـﻴﺎر ﭘﺮﻛـﺎرﺑﺮد‬
‫ﻫﺴﺘﻨﺪ‪ .‬در ﺟﺪول ‪ ،2‬ﻗﻴﻤﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﺗﺠﺎري ﻛﻪ ﺑﻪ روشﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻛﺎر ﻣﻲﻛﻨﻨﺪ و ﻣﺤﺼﻮل ﺷـﺮﻛﺖﻫـﺎي ﻣﺘﻔـﺎوﺗﻲ ﻫﺴـﺘﻨﺪ‪،‬‬
‫آورده ﺷﺪه اﺳﺖ ﺗﺎ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان و ﺻﻨﺎﻳﻌﻲ ﻛﻪ ﻧﻴﺎز ﺑﻪ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ دارﻧﺪ‪ ،‬ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از اﻃﻼﻋﺎت ﻣﻮﺟﻮد در اﻳﻦ ﻣﻘﺎﻟـﻪ‬
‫و ﻗﻴﻤﺖ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺎﺳﺐﺗﺮﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎه را ﺗﻬﻴﻪ ﻛﻨﻨﺪ ﻳﺎ ﺧﻮد ﺑﺘﻮاﻧﻨﺪ ﻳﻜﻲ از اﻳﻦ دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎ را ﺑﻮﻣﻲ ﺳﺎزي ﻛﻨﻨﺪ‪.‬‬
‫ﺟﺪول ‪ -1‬ﻗﻴﻤﺖ و ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪهﮔﺎن و رﻧﺞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ]‪[44‬‬
‫‪Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021‬‬

‫رﻧﺞ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‬ ‫ﻗﻴﻤﺖ ﺗﻘﺮﻳﺒﻲ‬ ‫ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻛﻨﻨﺪه‬ ‫ﻧﻮع دﺳﺘﮕﺎه‬ ‫روش‬

‫‪mN/m‬‬ ‫ﺑﻪ دﻻر‬
‫‪-‬‬ ‫‪79‬‬ ‫‪Fisher‬‬ ‫دﺳﺘﻲ‬ ‫ﺑﺎﻻ آﻣﺪن ﻣﺎﻳﻊ در ﻟﻮﻟﻪ ﻣﻮﻳﻴﻦ‬
‫‪1-1000‬‬ ‫‪2،000-4،000‬‬ ‫‪Fisher, , CSC, Kahl‬‬ ‫دﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ ﻣﻜﺎﻧﻴﻜﻲ‬ ‫ورق وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ‪ /‬ورق دو ﻧﻮي‬
‫‪1-1000‬‬ ‫‪4،000-11،000‬‬ ‫‪KSV, Lauda, NIMA‬‬ ‫دﺳﺘﻲ‪ ،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫ورق وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ‪ /‬ورق دو ﻧﻮي‬
‫‪1-2000‬‬ ‫‪9،000-24،000‬‬ ‫‪Cahn, Kruss, KSV,‬‬ ‫اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ‪،‬ﺗﻨﻈﻴﻢ اﻟﻜﺘﺮﻳﻜﻲ‬ ‫ورق وﻳﻠﻬﻠﻤﻲ‪ /‬ورق دو ﻧﻮي‬
‫‪NIMA‬‬
‫‪10-100‬‬ ‫‪5،000-23،000‬‬ ‫‪Kruss, Lauda, Sense‬‬ ‫اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ‬ ‫ﻓﺸﺎر ﺣﺒﺎب ﺑﻴﺸﻴﻨﻪ‬
‫‪Dayne‬‬
‫‪0/01-1000‬‬ ‫‪7،000-10،000‬‬ ‫‪Kruss, Rame-Hart‬‬ ‫دﺳﺘﻲ‬ ‫ﻗﻄﺮه آوﻳﺰان ﻳﺎ ﭼﺴﺒﻴﺪه‬
‫‪ADSA, AST, FTA,‬‬
‫‪0/01-1000‬‬ ‫‪10،000-100،000‬‬ ‫‪Kruss, Rame-Hart,‬‬ ‫اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ‬ ‫ﻗﻄﺮه آوﻳﺰان ﻳﺎ ﭼﺴﺒﻴﺪه‬
‫‪Temco‬‬
‫‪0/1-100‬‬ ‫‪16،000-21،000‬‬ ‫‪Kruss, Lauda‬‬ ‫اﺗﻮﻣﺎﺗﻴﻚ‬ ‫وزن‪ /‬ﺣﺠﻢ ﻗﻄﺮه‬
‫‪-6‬‬
‫‪10 -50‬‬ ‫‪20،100‬‬ ‫‪Kruss‬‬ ‫دﺳﺘﻲ‬ ‫ﻗﻄﺮه ﭼﺮﺧﺎن‬

‫‪ -6‬ﻧﺘﻴﺠﻪﮔﻴﺮي‬
‫اﻫﻤﻴﺖ داﻧﺴﺘﻦ ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺮاي ﻛﺎرﺑﺮدﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ در رﺷﺘﻪﻫﺎﻳﻲ ﻧﻈﻴﺮ ﻓﻴﺰﻳﻚ‪ ،‬ﺷـﻴﻤﻲ‪ ،‬ﻣﺘـﺎﻟﻮرژي‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳـﻲ ﺷـﻴﻤﻲ‪،‬‬
‫ﻧﺴﺎﺟﻲ‪ ،‬ﻣﻬﻨﺪﺳﻲ ﻣﻮاد ﺑﻮﻳﮋه ﺳﺮاﻣﻴﻜﻬﺎ‪ ،‬اﺟﺮام ﻣﺘﺨﻠﺨﻞ‪ ،‬ﺑﻴﻮﻣﻮاد و ﻏﻴﺮه ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﺗﺎﺛﻴﺮ ﺳﻮرﻓﺎﻛﺘﺎﻧﺖ‪ ،‬رﻓﺘـﺎر ﺗﺮﺷـﻮﻧﺪﮔﻲ داروﻫـﺎ و‬
‫رﻧﮓﻫﺎ‪ ،‬ﺗﺮﺷﻮﻧﺪﮔﻲ و ﭼﺴﺒﻨﺪﮔﻲ ﭘﻮﺷﺶﻫﺎ‪ ،‬ﻣﻨﺴﻮﺟﺎت و ﺟﻮﻫﺮ‪ ،‬ﺑﺮرﺳﻲ اﺻﻼﺣﺎت ﺻﻮرت ﮔﺮﻓﺘﻪ روي ﺳﻄﺢ‪ ،‬ﺗﺎﻳﻴﺪ ﻧﻈﺎﻓﺖ در ﺻﻨﺎﻳﻊ‬
‫ﻏﺬاﻳﻲ‪ ،‬ﺑﻬﻴﻨﻪﺳﺎزي ﻓﺮاﻳﻨﺪﻫﺎي رﻧﮓرزي‪ ،‬اﺳﭙﺮي و ﭼﺎپ‪ ،‬ﻛﻨﺘﺮل ﻛﻴﻔﻴﺖ ﻣﺤﺼـﻮﻻت‪ ،‬ﺗﻌﻴـﻴﻦ ﻣﻘـﺪار ﺳـﻮرﻓﺎﻛﺘﺎﻧﺖ در ﻓﺮاﻳﻨـﺪ ﺗﻬﻴـﻪ‬
‫ﺳﺮاﻣﻴﻚﻫﺎ‪ ،‬ﺣﻤﺎمﻫﺎي ﮔﺎﻟﻮاﻧﻴﻚ وﺣﻤﺎمﻫﺎي ﺗﻤﻴﺰ ﻛﺮدن‪ ،‬ﺗﻮﻟﻴﺪ ﻏﺬا‪ ،‬ﺑﺎزﻳﺎﻓﺖ روﻏﻦ‪ ،‬ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻣﻮﻟﺴﻴﻮنﻫﺎ و ﺑﺮرﺳﻲ زﻳﺴـﺖ ﺳـﺎزﮔﺎري‬
‫داروﻫﺎ اﻳﺠﺎب ﻣﻲﻛﻨﺪ ﺗﺎ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﺑﺎ دﻗﺖ و ﺳﺮﻋﺖ ﺑﺎﻻ اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﺷﻮد‪.‬‬
‫اﻧﺪازهﮔﻴﺮي ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻊ‪-‬ﻣﺎﻳﻊ و ﻣﺎﻳﻊ‪-‬ﮔﺎز اﻣﺮوزه از ﻃﺮق ﻣﺨﺘﻠﻒ اﻣﻜﺎن ﭘﺬﻳﺮ اﺳﺖ‪ .‬در ﻫﻤـﻪ روشﻫـﺎ ﺗـﻼش ﺷـﺪه‬
‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره ‪ 46‬ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن ‪95‬‬

‫اﺳﺖ ﺗﺎ ﺑﺎ ﻳﺎﻓﺘﻦ ارﺗﺒﺎط ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ و ﭘﺪﻳﺪهﻫﺎي ﻓﻴﺰﻳﻜﻲ‪ ،‬ﺑﺎ ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﺧﻄﺎ‪ ،‬ﻣﻘﺪار دﻗﻴﻖ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺮد‪ .‬اﻟﺒﺘـﻪ ﻫـﺮ‬
‫روش‪ ،‬ﺧﻄﺎﻫﺎﻳﻲ دارد ﻛﻪ ﭘﮋوﻫﺸﮕﺮان آن ﺧﻄﺎﻫﺎ را ﻳﺎﻓﺘﻪ و اﺻﻼح ﻛﺮدهاﻧﺪ؛ در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪ ،‬اﻣﺮوزه دﺳﺘﮕﺎهﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ ﻣﻲﺗﻮاﻧﻨﺪ ﺑﺎ دﻗﺖ‬
‫ﺑﺴﻴﺎر ﺑﺎﻻﻳﻲ ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ را ﺑﺎ ﺧﻄﺎي ﺑﺴﻴﺎر ﻛﻢ‪ ،‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ روش ﻣﺰاﻳﺎ و ﻣﻌﺎﻳﺐ ﻣﺨﺘﺺ ﺑﻪ ﺧﻮد را دارد ﻛﻪ ﻣﺤﻘﻖ‬
‫ﺑﺎ اﻃﻼﻋﺎت داده ﺷﺪه ﺑﺎﻳﺪ ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ روش را ﺑﺮاي ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺎﻳﻊ ﻣﻮرد ﻧﻈﺮ ﺧﻮد اﻧﺘﺨﺎب ﻛﻨﺪ‪ .‬ﻫﺮ ﻛﺪام از روشﻫﺎي ذﻛﺮ‬
‫ﺷﺪه در ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻣﻘﺪار ﻛﺸﺶ ﺳﻄﺤﻲ ﻣﺤﺪودﻳﺖ ﺧﺎص ﺧﻮد را دارد؛ ﻫﻢ در دﻗﺖ و ﻫﻢ در ﻣﺤﺪوده اﻧﺪازهﮔﻴﺮي‪ .‬ﺑﺮﺧﻲ روشﻫﺎ دﻗـﺖ‬
‫ﺑﺎﻻ و ﺑﺮﺧﻲ دﻗﺖ ﻛﻢﺗﺮي دارﻧﺪ؛ ﺑﻌﻀﻲ داﻣﻨﻪ وﺳﻴﻊ و ﺑﻌﻀﻲ دﻳﮕﺮ ﻣﺤﺪوده ﺑﺎرﻳﻜﻲ را ﭘﻮﺷﺶ ﻣﻲدﻫﻨﺪ‪ .‬اﻟﺒﺘﻪ ﻗﻴﻤﺖ ﻫـﺮ دﺳـﺘﮕﺎه را‬
‫ﻧﻴﺰ ﺑﺎﻳﺪ ﻣﺪ ﻧﻈﺮ ﻗﺮار داد ﺗﺎ ﺑﺎ ﻛﻢﺗﺮﻳﻦ ﻫﺰﻳﻨﻪ‪ ،‬ﺑﻬﺘﺮﻳﻦ ﻧﺘﻴﺠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آﻳﺪ‪.‬‬

‫ﻣﺮاﺟﻊ‬
‫]‪[1‬‬ ‫‪Brewster. D, “Edinburgh Encyclopaedia”, Joseph and Edward Parker, Philadelphia, Pennsylvania, U.S.A.,‬‬
‫‪Vol.10, PP.805-823, 1832.‬‬
‫]‪[2‬‬ ‫‪Libri. G, “History of the mathematical sciences in Italy from the Renaissance until the end of the‬‬

‫‪30‬‬
‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬

seventeenth century”, Jules Renouardet. cie,Vol.3, PP.54, 1840.

[3] Rossiter B.W and Baetzold. R.C (Eds), “Physical methods of chemistry”, Wiley, U.S.A, Vol.2, PP.20, 1993.
[4] Myers. D, “Surfaces,Interfaces And Colloids” 2nd edition. Wiley & Sons, U.S.A,PP.10, 1999.
[5] Ebnesajjad. S andEbnesajjad. C, “Surface Treatment of Materials for Adhesive Bonding”, William Andrew,
PP.8-9, 2014.
[6] Pellicer. J, Manzanares. J. A, and Mafe´. S, “The physical description of elementary surface phenomena:
Thermodynamics versus mechanics’’, Am. J. Phys. Vol.63, PP.542–547, 1995.
[7] Lando. J.L andOakley. H.T, “Tabulated correction factors for the drop-weight-volume determination of
surface and interracial tensions”, Journal of Colloid and Interface Science, Vol.25,PP.526-530, 1967.
[8] Harkins. W.D and Brown. F.E, “The ditermination of surface tension (free surface energy) and the weight of
falling drops: The surface tension of water and benzene by the capillary height method”, J. Am. Chem.
Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021

Soc., Vol.41, PP.499-524, 1919.

[9] Wilhelmy. L, “The dependence of capillaris constant of alcohol of substance on shape of the wetted solid
body”,Annalen der Physik und Chemie, Vol.119, PP.177-217, 1863 (in German).
[10] Lecomte du Noüy. P, “A New Apparatus For Measuring Surface Tension”, J Gen Physiol, Vol.1(5), PP.521-
524, 1919.
[11] Harkins. W.D. and Jordan. H.F, “a method for determination of surface and interfacial tension from the
maximum pull on a ring”, J. Am. Chem. Soc, Vol.52(5), PP.1751-1772, 1930.
[12] Jůza. J, “The pendant drop method of surface tension measurement: equation interpolating the shape
factor tables for several selected planes”, Czechoslovak Journal of Physics, Vol.47,PP.351-357, 1997.
[13] Paddy. J.F, Surface and Colloid Science; Wiley, U.S.A. NewYork, Vol.1, PP.103, 1969.
[14] Ambwani. D.S, Fort. T.J, “Pendant Drop Technique for Measuring Liquid Boundary Tensions”; Surface and
Colloid Science, Vol.11, PP.93-119, 1979.
[15] Butler J.N and Bloom. B.H, “A curve-fitting method for calculating interfacial tension from the shape of a
sessile drop” Surface Science, Vol.4(1), PP.1-17, 1966.
[16] Kwok D.Y. et al., "Contact Angle Measurements and Contact Angle Interpretation. 1. Contact Angle
Measurements by Axisymmetric Drop Shape Analysis and a Goniometer Sessile Drop Technique",
Langmuir, Vol.10(13), PP.2880-2894,1997.
[17] Rienstra. S.W, “The shape of a sessile drop for small and large surface tension”, Journal of Engineering
Mathematics, Vol.24(3), PP.193-202, 1990.
[18] Rı́o. O.I and Neumann. A.W, “Axisymmetric Drop Shape Analysis: Computational Methods for the
Measurement of Interfacial Properties from the Shape and Dimensions of Pendant and Sessile Drops”,
Journal of Colloid and Interface Science, Vol.196(2), PP.136-147, 1997.
[19] Stalder. A.F. et al., “Low-bond axisymmetric drop shape analysis for surface tension and contact angle
measurements of sessile drops”, Colloids and Surfaces A: Physicochemical and Engineering Aspects,
Vol.364 PP.72-81, 2010.
[20] Ziesing. G.M, “The Determination of Surface Tension by Sessile Drop Measurements, with Application to
Mercury”, Australian Journal of Physics, Vol.6(1), PP.86-95, 1953.
[21] Vonnegut B., “Rotating Bubble Method for the Determination of Surface and Interfacial Tensions”,Review
of Scientific Instruments, Vol.13(1), PP.6-9, 1942.
[22] Princen. H.M, Zia. I.Y.Z and Mason. S.G, “Measurement of interfacial tension from the shape of a rotating
drop”, Journal of Colloid and Interface Science, Vol.23(1), PP.99-107, 1967.
[23] Hu. H.H and Joseph. D.D,“Evolution of a Liquid Drop in a Spinning Drop Tensiometer”, Journal of Colloid
and Interface Science, Vol.162(2), PP.331-339, 1994.
[24] Verdier. C. et al., “High temperature interfacial tension measurements of PA6/PP interfaces compatibilized
with copolymers using a spinning drop tensiometer”, Polymer, Vol.41(17), PP.6683-6689, 2000.
[25] Butt. H.J, Graf. K, Kappl. M, “Physics and Chemistry of Interfaces”, Wiley-VCH Verlag& Co. KGaA,
Germany, Berlin, PP.8-10, 2003.
95 ‫ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬46 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره‬

[26] Simon. M, “Research on capillarity”,Chim. Phys, Vol.32, PP.5-29, 1851. (in French).
[27] Adam. N.K and Shute. H.L, “Anomalies in the surface tension of paraffin chain salts”, Trans. Faraday SOC,
Vol.34, PP.758-765, 1938.
[28] Austin. M, Bright. B.B and Simpson. E.A, “The measurement of the dynamic surface tension of manoxol
OT solutions for freshly formed surfaces”, Journal of Colloid and Interface Science, Vol.23, PP.108-112,
1967.
[29] Fainerman. V.B andLylyk. S.V., “Dynamic surface-tension and kinetics of adsorption in solutions of normal
alcohols”, Colloid journal of the USSR, Vol.44, PP.538-544, 1982.
[30] Bendure. R.L, “Dynamic surface tension determination with the maximum bubble pressure method”,
Journal of Colloid and Interface Science, Vol.35, PP.238-248, 1971.
[31] Fainerman. V.B, “Kinetics of adsorption of ionic surfactants at the solution—air interface and the nature of
the adsorption barrier” Colloids and Surfaces, 57(2) (1991) 249-266.
[32] Fainerman. V.B and Miller. R, “Maximum bubble pressure tensiometry an analysis of experimental
constraints”, Advances in Colloid and Interface Science, Vol.108, PP.287-301, 2004.
[33] Fainerman. V.B. et al., “Correction for the Aerodynamic Resistance and Viscosity in Maximum Bubble
Pressure Tensiometry”, langmuir, Vol.20, PP.1721-1723, 2004.
[34] Kloubek. J, “Measurement of the dynamic surface tension by the maximum bubble pressure method”,
Tenside, Vol.5, PP.317-323, 1968 (in German).
[35] Kloubek. J, “Measurement of the dynamic surface tension by the maximum bubble pressure method. II.

31
 ‫ﻣﻘﺎﻻت ﻣﺮوري‬
Calculation of the effective age of the solution-air interface”, Journal of Colloid and Interface Science,
Vol.41, PP.1-6, 1972.
[36] Kloubek. J, “Dynamic surface tension of foaming solutions and dispersions”, Colloid and Polymer Science,
Vol.253, PP.754-759, 1975.
[37] Koval’chuk. V.I. et al., “Hydrodynamic processes in dynamic bubble pressure experiments. 4. Calculation
of magnitude and time of liquid penetration into capillaries”, Colloids and Surfaces A: Physicochemical and
Engineering Aspects, Vol.151(3), PP.525-536, 1999.
[38] Kragh. A.M, “Effect of gelatin and salts on the dynamic surface tension of manoxol OT”, Transactions of
the Faraday Society, Vol.60, PP.225-232, 1964.
[39] Kuffner.R.J, “The measurement of dynamic surface tensions of solutions of slowly diffusing molecules by
the maximum bubble pressure method”, Journal of Colloid Science, Vol.16,PP.497-500, 1961.
Downloaded from jicers.ir at 12:21 +0430 on Tuesday August 17th 2021

[40] Mishchuk. N.A. et al., “Hydrodynamic processes in dynamic bubble pressure experiments Part 5. The
adsorption at the surface of a growing bubble”, Colloids and Surfaces A: Physicochemical and Engineering
Aspects, Vol.192, PP.157-175, 2001.
[41] Walker. T, Abbott-Klostermann. T, Narayanan.P and Sharma. V, “Maximum bubble pressure tensiometry
and foamability”, Bulletin of the American Physical Society, Vol.1, PP.14, 2014.
[42] Rehbinder, P.Z, “Dependence of surface activity and surface tension of solutions upon temperature and
concentration”, Z. Phys. Chem, Vol.111,PP.447-464, 1924.
[43] Kovalchuka.V.I and Dukhin. S.S, “Dynamic effects in maximum bubble pressure experiments”, Colloids
and Surfaces A: Physicochemical and Engineering Aspects, Vol.192,PP.131-155, 2001.
[44] Webster. J.G andEren. H, “Measurement, Instrumentation and Sensors Handbook Spatial, Mechanical,
Thermal and Radiation Measurement”, 2nd edition, Taylor and Francis Group, U.S.A., PP.47-6, 2013.

95 ‫ ﺗﺎﺑﺴﺘﺎن‬46 ‫ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺳﺮاﻣﻴﻚ اﻳﺮان ﺷﻤﺎره‬

32