In de middeleeuwen nam men in Brugge een

nooit gezien initiatief waarvan ze niet konden

vermoeden ze de fundering zouden leggen van
wat we 580 jaar later wereldwijd kennen als
‘een loterij’.

Brugge was in die tijd een zeer bloeiende metropool, maar een fikse
boete opgelegd door Filips de Goede, hertog van Bourgondië, en de
kosten die gepaard gingen met de veelvuldige opstanden, zorgden
ervoor dat er alternatieve manieren moesten gevonden worden om
nuttige zaken voor de gemeenschap te financieren zonder daarbij extra
belastingen te moeten heffen. Net als vandaag was dat in de
middeleeuwen geen populaire maatregel.
Het geniale plan om een loterij met diverse prijzen te organiseren en zo
vrijwillige bijdragen te verzamelen en met de opbrengsten collectieve
noden te bekostigen, bleek een schot in de roos.
“Ik zie de loterij uit 1441 als een crowdfunding avant la lettre, want wat ze met hun trekking
financierden, zijn initiatieven die de burgers nauw aan het hart lagen. Eigenlijk is de
Nationale Loterij vandaag een grote nationale tombola waarbij deelnemers spelen voor een
klein bedrag. Je hoopt er wel mee te winnen, maar je weet ook dat je zo een mooie bijdrage
levert aan een goed doel. Op die manier win je altijd.”

JANNIE HAEK
CEO Nationale Loterij
 Brugge, de
bakermat van
Loterijen over de
hele wereld

‘s Werelds eerste ‘Lotinghe’ gebeurde op de

middeleeuwse Markt van Brugge in 1441
 Neergepend door een vlijtige klerk, eeuwenlang verborgen in de Brugse
stadsarchieven, beschoten in de 2de wereldoorlog: de stadsrekeningen van 1441 –
1442 met een paragraaf over een wonderlijke Brugse uitvinding

Het historisch document dat aantoont dat het fenomeen ‘Loterij’ zoals we
het vandaag nog kennen in het middeleeuwse Brugge ontstond in 1441.

© Stadsarchief Brugge
 In het stadsarchief van Brugge toont Jannie Haek de
stadsrekening van 1441-1442.
Daarin staat het: Ontfaen van den lotene van der scrooderie van
Pietren Den Hondt…
Item ghegheven van den prisen ende andren diverschen costen”
Dat ene zakelijke zinnetje in Middelnederlands luidt de geboorte
in van ’s werelds allereerste loterij zoals we die nu nog steeds
kennen.

In de 21ste eeuw leest het 15de-eeuwse Brugse ‘geboortekaartje’ niet zo

vlot meer.
Wat er staat: Er is ontvangen van de loterij georganiseerd voor het
verloten van het schrodersambacht (het gaat hier om een job als een
soort opzichter van de geldstromen die van de accijnzen komen) van
Pieter den Hont, 633 ponden 7 schellingen Vlaamse Groot. Hiervan moet
men enkele uitgaven aftrekken, zijnde 2 ponden Vlaamse Groot die aan
Pieter zijn betaald (dat vermoedelijk de man die de titel het jaar ervoor
droeg). En er is ook 60 pond 14 schellingen en 4 denieren Vlaamse Groot
betaald voor diverse prijzen en andere kosten.
Op het einde wordt de slotsom gemaakt. Er schiet dus nog 511 ponden,
17 schellingen, 4 denieren Vlaamse groot over. Dan zetten ze dat nog eens
om in ponden Parisis, een munteenheid die door de Bourgondiërs gebruikt
wordt.
© Thomas de Boever
 De bestaansreden van de Nationale Loterij van vandaag is nog
steeds deze van 580 jaar geleden: het financieren van allerhande
noden van de gemeenschap. Dit zijn goede doelen die iedereen
in de samenleving een warm hart toedraagt.

De pijlers van de eerste middeleeuwse Loterij zijn nog steeds

diepgeworteld in onze Nationale Loterij.
Via een aantrekkelijk en transparant spel een bescheiden en
vrijwillige bijdrage bij vele medespelers ophalen om met de
opbrengsten te voorzien in prijzen en verder collectieve noden
te financieren die de hele gemeenschap ten goede komen.

Vandaag laat de Nationale Loterij jaarlijks 345 miljoen euro terugvloeien naar
de hele Belgische samenleving.
Honderden organisaties en projecten die een verschil maken en ervoor zorgen
dat we in een warmere en hechtere maatschappij leven, krijgen steun dankzij
de inzet van de vele spelers van de Nationale Loterij

© Zentralbibliothek Zürich
 Brugge 1441 - Wat valt er te beleven?
Historische evocatie Live trekkingen
Expo & boek VR belevingswandeling
‘Lotinghe 1441’ EuroMillions & Extra Lotto

EXPO EUROMIILIONSTREKKING
Wanneer: 04/12/21 tem 27/02/22 Wanneer: 03/12/21
Waar: Stadsarchief Brugge (Burg 11a-Brugge) Waar: Stadhuis Brugge
Jackpot: 130 Miljoen
Wat: Wat:
STADSWANDELING MET VR BELEVING SPEKTAKEL EVOCATIE
- Virtual Reality film: Een premiere! De trekking van EuroMillions
Dompelt de bezoekers in de sfeer van het verlaat voor het eerst z’n streng bewaakte
Wanneer: van 4 Dec. tot 27 feb.’21 Wanneer: 04/12/21 vanaf 13u
Middeleeuwse Brugge met weergave van ‘s studio nabij Parijs om exclusief door te gaan in
Waar: routes verder in het document Waar: Markt Brugge (rand van de kerstmarkt)
werelds eerste ‘lotinghe’ in 1441 te Brugge Brugge en uitgezonden te worden over de 9
- Unieke stukken uit de collectie van de deelnemende landen.
Wat: Wat:
Nationale Loterij, Musea Brugge en
- Wandelroutes door de stad met De allereerste Lotinghe kan je ‘live’ EXTRA LOTTO-TREKKING
stadarchief Brugge:
verschillende afstanden herbeleven op de plek waar ze in 1441 Wanneer: 03/12/21
Vertellen het verhaal van Loterijen als
- Duiding bij diverse historische plaatsen in plaatsvond én je kan nog een leuke prijs Waar: Stadhuis Brugge
ondersteuning van de gemeenschap door de
Brugge winnen! Jackpot: 3 Miljoen
tijden heen, als vorm van besluitvorming,…
- Vaste VR-kijkers op diverse plekken in de Telkens om 13u – 15u – 17u wordt de Wat:
- Trekkingstrommels en affiches die in het
stad waarmee men de plek waar men middeleeuwse trekking uitgevoerd. Een extra trekking van Lotto op vrijdag! Om ‘s
collectief geheugen van de Belgen staan
staat in ‘virtual reality’ kan beleven ten Telkens winnen 4 gelukkige omstaanders een werelds eerste ‘Lotinghe’, ontstaan in Brugge, te
tijde van de Middeleeuwen reischeque ter waarde van €500. vieren geven we alle meerderjarige Belgen de
BOEK Deelnemen kan met een ‘Lotinghe-kaart’ die kans om een mooie prijs van 3 miljoen euro te
Een uitgebreide schets van het ontstaan van je kan verkrijgen bij krantenhandelaars in winnen.
het fenomeen ‘Lotinghe’ te Brugge met Brugge.
kenmerken die 580 jaar later nog steeds FEESTELIJKE AFSLUITER
bestaan. Carmina Burana
In samenwerking met Wanneer: 03/12/21 omstreeks 21u30
Prof.Dr J. Dumolyn (hoofddocent Waar: openlucht op de Burg
Middeleeuwse Geschiedenis UGent Wat:
Prof. J. Puttevils (professor Middeleeuwse Opvoering van de hymne aan Fortuna uit de
Geschiedenis UAntwerpen) Carmina Burana door symfonisch orkest en koor
23.11.21 7
Livetrekking EuroMillions – met jackpot van 130 miljoen euro

Nooit eerder werd de trekking van EuroMillions uit z’n

hoogbeveiligde studio in de buurt van Parijs gehaald
om op locatie te worden voltrokken.
Om de wereldwijde geboorte van ‘loterijen’ te vieren
zal de EuroMillions-trekking van 3 december met een
Jackpot van 130 Miljoen euro uitzonderlijk gebeuren
vanuit de Gotische zaal van het Brugse stadhuis
Extra Lotto met jackpot van 3 miljoen

In een minder ver verleden reisden de Lotto-trekkingen het land

rond onder de kundige begeleiding van Regine Clauwaert en
Meester Van Backlé.
Voor de gelegenheid wordt de Lotto-trekkingstrommel naar de
Gotische zaal van het Brugse stadhuis overgebracht om daar een
Extra trekking te doen waar 3 miljoen euro mee te winnen valt.

Uitzending op VRT één: Vrijdag 3 dec. omstreeks 22u15

Evocatie Middeleeuwse ‘lotinghe’ 1441

Om ‘s werelds eerste ‘Lotinghe’ te vieren in 1441 te Brugge, organiseert de Nationale

Loterij drie bijzondere promotionele trekkingen in de sfeer van de Middeleeuwen
waarbij er reischeques van € 500 te winnen vallen.

Op zaterdag 4 december zullen er in levende lijve 3 ‘Lotinghe-

trekkingen’ plaatsvinden, live op de Markt in Brugge, op een podium
aan de voet van het Belfort. Om de 2 uur maak je kans op één van de
reischeques t.w.v. € 500. De Lotinghe kaart is beschikbaar in onze
Brugse verkooppunten en in de stand van de Nationale Loterij op
Wintergloed, de kerstmarkt van Brugge.

De fijnbesnaarde troubadours van neofolkgroep Aerokorda en de

wervelende dansers van Frisse Folk dompelen je met hun optredens
helemaal onder in de feestelijke sfeer van weleer.

Waar: Markt – aan de voet van het Belfort

Wanneer: Zaterdag 4 December vanaf 12u tot 18u
‘Lotinghe kaart te verkrijgen in de 124
deelnemende krantenwinkels van Brugge
 Opvoering Carmina Burana – gratis te beleven

Om de feestelijkheden rond de eerste loterij ter

wereld in Brugge in 1441 alle luister bij te
zetten, trakteert de Nationale Loterij op een
gratis uitvoering van de hymne aan Fortuna uit
het meesterwerk Carmina Burana van Carf Orff,
gebracht door een indrukwekkend koor in het
feeërieke decor van de Burg.

Waar: Burg – plein voor het stadhuis

Wanneer: omstreeks 21u30
Gratis toegang
Omwille van de veiligheidsmaatregelen moeten
geïnteresseerden zich wel inschrijven via onze
Carmina Burana is de grootste en beroemdste verzameling
middeleeuwse teksten en gedichten.
website www.brugge1441.be om zo het
O Fortuna toegestane aantal niet te overschrijden
Fortuna is de godin van het toeval of het lot, vaak verbeeld met een blinddoek omdat het toeval
geen enkel onderscheid maakt.
Deze interpretatie van de hymne aan de godin vormt de kern van Orffs werk.
Brugge 1441 – De Expo

In het Stadsarchief van Brugge presenteert de

Nationale Loterij een tijdelijke tentoonstelling waarbij
je de reis kunt afleggen die de loterij heeft doorlopen
van 1441 tot vandaag. Het absolute paradepaardje is
een virtual reality-film waarin we de allereerste loterij
ter wereld tot leven brengen. Je kan er het hele
gebeuren beleven alsof je er middenin stond op die
historische dag in Brugge in 1441.

Ontdek welke mythische figuur aan de basis ligt van het

logo van de Nationale Loterij.
Nostalgie met trekkingsmachines uit ons collectief
geheugen.
Iconische affiches van de begindagen van de Nationale
loterij. De allereerste ‘loterij affiche’ uit de Middeleeuwen.
Virtual Reality film die je laat tijdreizen naar het
Middeleeuwse Brugge op het moment van ‘s werelds
eerste ‘Lotinghe’ op de Markt.

© Brugse Musea, Collectie Nationale Loterij

 Brugge 1441 – De Expo

Met de VR-film beleef je Brugge zoals het

in de Middeleeuwen was.
Door de ogen van een Venetiaanse
koopman zie je de prille beginsels van ‘de
Beurs’ en de allereerste ‘Lotinghe’ die de
kenmerken zou vastleggen van huidige
Loterijen over de hele wereld.
De vertoning gebeurt in een speciaal
gebouwde cylinder zodat je je als bezoeker
echt in het Middeleeuwse Brugge kan
wanen.

Expo: van 4 Dec ‘21 tot 27 Feb ’22

Waar: stadsarchief Brugge – Burg 11

© Timescope, Nationale Loterij, Universiteit Gent

 Brugge 1441 – Het Boek
Een uitgebreide schets van het
ontstaan van het fenomeen
‘Lotinghe’ te Brugge met
kenmerken die 580 jaar later nog
steeds bestaan.
In samenwerking met
Prof.Dr J. Dumolyn (hoofddocent
Middeleeuwse Geschiedenis
UGent
Prof. J. Puttevils (professor
Middeleeuwse Geschiedenis
UAntwerpen)

23.11.21 14
 Stadswandeling met VR beleving
Deze wandeling begeleidt je door het Brugge van nu en vroeger.
Op enkele plaatsen kan je zelfs letterlijk tijdreizen met behulp van
een ter plaatse geïnstalleerde VR-kijker.
Er zijn 3 lussen met verschillende afstanden. 1,7 km (de rode).
Met de groene lus erbij wandel je 4 km, de volledige wandeling is 6,3 km.
Enkele van de vele interessante stops:
De Brug: Stadsarchief waar de rekening uit 1441 wordt bewaard waarop de oudste
vermelding van een loterij in onze gewesten.
Stadsschouwburg en Kraanplein: Aan de overzijde van de Stadsschouwburg bevindt
zich het Kraanplein. Hier bevond zich de Brugse stadskraan. Deze houten constructie
werd gebruikt voor het laden en lossen van wijnvaten die werd gecontroleerd door de
schroders. Het was de geldstroom, gekoppeld aan dit ambt, die de hoofdprijs van de
eerst loterij in 1441 was.
De Markt: Voor de trekking werd er een podium gebouwd waarop de schepenen en de
klerken van de vierschaar neerzaten. Ieder kreeg een job toegewezen. Sommigen
schreven de winnaars op, anderen prikten de lotbriefjes op een touw zodat de volgorde
behouden bleef. Om het evenement aantrekkelijk te maken werden de loten waarop
versjes geschreven stonden vaak door rederijkers voorgelezen. Zij waren immers
fantastisch als het aankwam op voordrachten.

23.11.21
 Stadswandeling met VR beleving
Dankzij de VR-kijkers sta je in een oogwenk
midden in het Middeleeuwse Brugge

Virtual Reality-kijker bij de Beurs

Wanneer je door de kijker kijkt zie het plein zoals in het er in de middeleeuwen bijlag. Zie je
die taverne met z’n opvallende, rode luifels? Dat is de middeleeuwse herberg van Jacob Van
der Beurse en zijn echtgenote Catharina! Zij waren de makelaars van hun tijd. Met een
glaasje in de hand doen handelaars uit Brugge en Europa hier belangrijke zaken! Het is dé
place to be om te netwerken.

Virtual Reality-kijker op de Markt

In het indrukwekkende Belfort vlak voor ons worden de stadsschatkist en belangrijke

documenten bewaard. Op de benedenverdieping verkopen de Brugse handelaars stoffen en
tapijten. Vakmanschap is hun geheim!
Zie je het podium dat ze vlak voor het Belfort aan het bouwen zijn? Hier staat duidelijk iets te
gebeuren ..."
"Het is een loterij! Het is een waar volksfeest, dat trouwens in Brugge werd uitgevonden.”
23.11.21
© Timescope, Nationale Loterij, Universiteit Gent
VR-beeld - Plein bij herberg De Beurze
VR-beeld – opbouw podium Lotinghe 1441 bij Belfort
VR-beeld –Lotinghe 1441 bij Belfort
 Viering ‘s werelds eerste ‘lotinghe’in Brugge 1441, een samenvatting.
De ontdekking
• Eeuwenlang verborgen in de Brugse stadsarchieven, beschoten in de 2de wereldoorlog: de stadsrekeningen van 1441 – 1442 met een
paragraaf over een wonderlijke Brugse uitvinding: Loterijen
Het belang
• De bestaansreden van de Nationale Loterij van vandaag is nog steeds deze van 580 jaar geleden: het financieren van allerhande noden van de
gemeenschap. Dit zijn de goede doelen die iedereen in de samenleving een warm hart toedraagt. Via een aantrekkelijk en transparant spel
een bescheiden en vrijwillige bijdrage bij vele medespelers ophalen om met de opbrengsten te voorzien in prijzen en verder collectieve noden
te financieren die de hele gemeenschap ten goede komen.
De viering
• De Nationale Loterij organiseert drie bijzondere promotionele trekkingen, in de sfeer van de Middeleeuwen, waarbij er reischeques van € 500
te winnen vallen.
• Voor het eerst verhuist de trekking van EuroMillions uit z’n hoogbeveiligde studio in de buurt van Parijs om live door te gaan in het stadhuis
van Brugge. Op 3 december is er bovendien een Jackpot van 130 miljoen euro.
• Voor de gelegenheid wordt de Lotto-trekkingstrommel naar de Gotische zaal van het Brugse stadhuis overgebracht om daar een Extra Lotto-
trekking te doen waar 3 miljoen euro mee te winnen valt.
• De feestelijke viering van de eerste loterij ter wereld in Brugge in 1441 wordt gepast bezongen tijdens een gratis uitvoering van de hymne aan
Fortuna uit het meesterwerk Carmina Burana van Carf Orff, gebracht door een indrukwekkend koor in het feeërieke decor van de Burg.
• In het Stadsarchief van Brugge is er een tijdelijke tentoonstelling, waarbij je de reis kunt afleggen die de loterij heeft doorlopen van 1441 tot
vandaag. Het absolute paradepaardje is een virtual reality-film waarin de allereerste loterij ter wereld terug tot leven komt. Je kan er het hele
gebeuren beleven alsof je er middenin stond op die historische dag in Brugge in 1441.
• Het boek ‘Te Brugghe ende eldere’ vertelt het boeiende verhaal van de Middeleeuwse innovatie bedacht in Brugge en de verspreiding door
tijd en ruimte.
• Een mooie stadswandeling gidst je door het Brugge van nu en vroeger. Op enkele plaatsen kan je zelfs letterlijk tijdreizen met behulp van een
ter plaatse geïnstalleerde VR-kijker. Dankzij deze VR-kijkers sta je in een oogwenk midden in het Middeleeuwse Brugge.
 Preview boek

23.11.21 21
 Preview boek

23.11.21 22
 Preview boek

23.11.21 23