Thứ Năm - 11/11/2021  Số 45 (68)

KHOA NGỮ VĂN - TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

Hành trình 70 năm

và chặng đường mới
Tr. 8

Rác thải nhựa

có thể giết chết biển…
Tr. 3

Sân khấu Hà Nội

trên nửa thế kỷ - một chặng đường… Cần khắc phục ngay
Tr. 5 Tr. 4

Sắc thái tỏ tình trong ca dao Nam bộ (Xem trang 6)

Nhà văn Nga gốc Hàn Quốc Anatoly Kim:

Thầy Lê Ma Văn Kháng Thế hệ của

những giá trị
Trí Viễn của người tình chung lãng mạn và
chúng tôi thủy với truyện ngắn đạo đức…
TÁC GIẢ - TÁC PHẨM Tr.14 TÁC GIẢ - TÁC PHẨM Tr.15 TIẾNG VỌNG HÀNH TINH Tr. 20

PHÁT HÀNH THỨ 5 HÀNG TUẦN ĐIỆN THOẠI: 024 62900262 ĐƯỜNG DÂY NÓNG: 096 9989247 MÃ ĐẶT BÁO: B106
TOÀN CẢNH
Tái hiện cuộc đời Đại thi hào Nguyễn Du
qua thể loại phim tài liệu truyện
N gày 9/11, Thời báo Văn học
Nghệ thuật phối hợp với Công
ty cổ phần Không gian Văn hóa
Việt Media đã tổ chức tọa đàm “Phim và
những thông điệp văn hóa Đại thi hào
Nguyễn Du” tại Viện Văn hóa Nghệ thuật
Quốc gia Việt Nam. PGS.TS, nhạc sĩ Đỗ
Hồng Quân - Chủ tịch Liên hiệp các Hội
Văn học Nghệ thuật Việt Nam đến dự và
tặng hoa chúc mừng đoàn phim trong
buổi Tọa đàm.
Đại thi hào Nguyễn Du là bộ phim
tài liệu truyện (dàn dựng có phục hiện
bối cảnh và có diễn viên diễn xuất) dài 3
tiếng. Thông qua những lát cắt lịch sử của
3 triều đại Lê - Trịnh; Tây Sơn và thời kỳ
đầu nhà Nguyễn, bộ phim tái tạo lại một
cách sống động về cuộc đời Nguyễn Du
Triển lãm chào mừng 40 năm thành lập
Hội Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh
H ội Mỹ thuật TP Hồ Chí Minh
tổ chức triển lãm với chủ đề
“Thành quả trại sáng tác và sáng
tác mới 2021” tại 218A Pasteur, phường
6, quận 3, TP Hồ Chí Minh nhân kỷ
niệm 40 năm thành lập Hội.
Triển lãm được chia thành 4 đợt
trưng bày. Đợt 1, từ 5/11 đến 11/11,
trưng bày tác phẩm điêu khắc, gốm và
hội họa (Acrylic và tổng hợp). Đợt 2 từ
13/11 đến 19/11, trưng bày tác phẩm
sơn mài, lụa. Đợt 3 từ 21/11 đến 27/11,
trưng bày tác phẩm sơn dầu, thủy mặc,
màu bột, Fresco và chì màu. Đợt 4 từ
29/11 đến 5/12, trưng bày tác phẩm đồ
họa và màu nước.
CƠ QUAN NGÔN LUẬN CỦA LIÊN HIỆP CÁC HỘI VĂN HỌC NGHỆ THUẬT VIỆT NAM
lTòa soạn: Nhà A tầng 1, Viện Văn hóa Nghệ thuật Quốc gia Việt Nam, số 32 Hào Nam, Đống Đa, Hà Nội
' Điên thoại: 024 62900262 Email: thoibaovhnt@gmail.com Website: thoibaovhnt.vn
l Giấy phép xuất bản số: 173/ GP-BTTTT cấp ngày 24 tháng 4 năm 2020
l In tại: Công ty TNHH MTV In Ba Đình
l Đối tác Quảng cáo phát hành: Công ty cổ phần Truyền thông Art time
từ lúc sinh ra (1765) ở phường Bích Câu
- Thăng Long trong gia đình tể tướng
quyền quý đến khi làm quan tới chức
Hữu Tham Tri bộ Lễ tước Du Đức Hầu
và mất tại Huế (1820).
Tại Tọa đàm, đoàn làm phim đã trao
đổi với các đại biểu tham dự và các cơ
quan báo chí về nội dung và những giá trị
mà bộ phim tài liệu nghệ thuật mang lại.
Phim dự kiến ra mắt tháng 7/2021
nhưng do tình hình bệnh dịch nên tháng
11 mới có thể chính thức ra mắt khán giả.
Phim sẽ tranh tài tại Huế vào trung tuần
tháng 11 này trong khuôn khổ Liên hoan
phim Việt Nam lần thứ 22, hạng mục
phim tài liệu.
PV
Triển lãm trưng bày 333 tác phẩm
tranh, tượng với đa dạng thể loại, chất
liệu, phong cách thể hiện, được Hội đồng
nghệ thuật tuyển chọn từ 670 tác phẩm
tranh, tượng gửi tham dự 9 trại sáng tác
(Gia Lai, Buôn Ma Thuột, Bình Định,
Ninh Thuận, Phú Yên, An Giang, Đại
học Văn Lang, Bình Dương, TP Hồ Chí
Minh) và sáng tác tự do của các hội viên.
Ngoài những đề tài quen thuộc như
cảnh vật, đất nước - con người Việt Nam,
nhiều tác phẩm tập trung phản ánh sự hy
sinh thầm lặng của y, bác sĩ, tình nguyện
viên và các lực lượng trên tuyến đầu
chống dịch Covid-19.
PV
Các Ủy viên: Nhà văn Tùng Điển, Nhà văn Đỗ Kim Cuông, PGS.TS Trần Quốc Toản
Với sự cộng tác thường xuyên của: Nhà văn Ma Văn Kháng, Nhà thơ Vũ Quần Phương,
Nhà thơ Nguyễn Quang Thiều, Nhà v ăn Võ Khắc Nghiêm, Nhà thơ, NSND. Lê Huy Quang,
Nhà văn Nguyễn Khắc Phê, TS. Đoàn Thanh Nô, Nhà văn Vũ Huy Anh, Nhà thơ Thanh Thảo,
Nhà văn Tô Hoàng, Nhà thơ Đỗ Trung Lai, Nhà văn Lê Minh Khuê, Nhà thơ Dương Dương Hảo,
Nhà văn Châu La Việt, Nhà văn Trần Từ Văn, TS. Trần Đình Thiên, TS. Nguyễn Danh Ngà,
PGS.TS. Bùi Hoài Sơn, PGS.TS. Nguyễn Văn Dương, Nhà báo Nguyễn Tiến Thanh, Nhà báo Đoàn Tuấn
2
Hướng tới 50 năm Kiến trúc Việt Nam
1975 - 2025
N gày 12/11/2021, Hội Kiến
trúc sư Việt Nam sẽ tổ chức
Hội thảo trực tiếp kết hợp trực
tuyến “Hướng tới 50 năm Kiến trúc Việt
Nam 1975 - 2025”. Đây được xem là một
trong những chương trình trọng tâm của
Hội Kiến trúc sư Việt Nam khóa X.
50 năm Kiến trúc Việt Nam là dấu
mốc quan trọng và là thời điểm cần thiết
để giới Kiến trúc sư nhìn lại, đánh giá
toàn diện quá trình phát triển kiến trúc,
khẳng định những thành tựu để cùng
nhau tiếp tục kế thừa và nỗ lực sáng tạo vì
sự phát triển của kiến trúc nước nhà hiện
đại, giàu bản sắc trong thế giới hội nhập.
Với tinh thần và trách nhiệm ấy, Hội KTS
Trao giải cuộc thi Đại sứ
văn hóa đọc năm 2021
N gày 10/11, tại Hà Nội, Bộ Văn
hóa, Thể thao và Du lịch tổ
chức lễ tổng kết và trao giải
cuộc thi Đại sứ văn hóa đọc năm 2021.
Cuộc thi là hoạt động dành cho các em
học sinh, sinh viên trên toàn quốc nhằm
khơi dậy niềm đam mê đọc sách đối với
lứa tuổi thanh thiếu niên, nhi đồng, từ đó
khuyến khích, thúc đẩy phong trào đọc,
hình thành thói quen và kỹ năng đọc sách
trong thế hệ trẻ, góp phần phát triển văn
hóa đọc trong nhà trường và cộng đồng.
Sau 9 tháng triển khai kể từ khi phát động,
có 164 bài dự thi lọt vào vòng chung kết
dưới dạng clip đều thể hiện sự đầu tư
công phu, hình thức sáng tạo với các mô
hình đẹp, đa dạng, clip bảo đảm về nội
dung và mỹ thuật tạo hiệu ứng mạnh đối
với người xem. Nhiều bài dự thi thể hiện
HỘI ĐỒNG BIÊN TẬP
Chủ tịch: Nhà thơ HỮU THỈNH
SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Việt Nam đã đề xuất với Nhà nước đề tài
nghiên cứu: “50 năm Kiến trúc Việt Nam
1975 - 2025”.
Hội thảo được tổ chức với mong
muốn nhận được nhiều ý kiến đóng góp
của các KTS và chuyên gia trên cả nước.
Hội thảo cũng là một trong những hoạt
động đã trở thành truyền thống của Hội
KTS Việt Nam, là cơ hội để KTS từ mọi
miền đất nước gặp nhau, không chỉ trao
đổi chuyên môn mà còn giao lưu, gặp gỡ.
Hội thảo tổ chức với hình thức trực
tiếp kết hợp trực tuyến trên nền tảng
Zoom Webinar và miễn phí cấp 0,9 điểm
CPD cho 500 KTS đăng ký đầu tiên.
PV
được sự tự tin và khả năng truyền cảm
hứng của thí sinh, nhiều ý tưởng hay, độc
đáo, mới lạ được đề xuất để khuyến khích
học sinh, sinh viên và mọi người đọc sách.
Ban tổ chức đã trao các giải tập thể: 3 giải
Đại sứ, 8 giải Nhất, 16 giải Nhì, 52 giải
Ba, hơn 200 giải Khuyến khích và giải
chuyên đề cho các bài thi xuất sắc nhất.
Danh hiệu Đại sứ văn hóa đọc tiêu biểu
được trao cho Đỗ Vy Lam, lớp 6D,
trường THCS Điện Biên, thành phố
Thanh Hóa, tỉnh Thanh Hóa; Bạch Hải
Hạnh, lớp 11N, trường THPT Hùng
Vương, thị xã Phú Thọ, tỉnh Phú Thọ;
Nguyễn Minh Phương, lớp K63KHCTT,
Khoa Nông học, Học viện Nông nghiệp
Việt Nam.
PV
TỔNG BIÊN TẬP:
Nhà văn, nhà báo HOÀNG DỰ
PHÓ TỔNG BIÊN TẬP:
Nhà báo Nguyễn Thu Trang
Nhà báo Hoàng Thanh Xuân
GIÁ: 16.800đ
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Rác thải nhựa
có thể giết chết biển…
KIM QUỐC HOA
Môi trường sống của chúng ta
đang bị đe dọa bởi nhiều hiểm
họa như ô nhiễm nguồn nước,
không khí, biến đổi khí hậu, lạm
dụng hóa chất, rừng bị tàn phá
nặng nề, v.v… nhưng thảm họa
lớn nhất và lâu dài là rác thải
nhựa. Việt Nam là quốc gia đứng
thứ tư thế giới về ô nhiễm rác thải
nhựa và đứng thứ hai về nhập
khẩu nguyên liệu nhựa…
Ở nước ta, trung bình một tháng,
mỗi gia đình dùng 1 kg túi ni
lông và nhiều đồ dùng nhựa,
bao xốp... Một năm cả nước thải ra môi
trường 1,8 - 2,0 triệu tấn (750.000 tấn
thải ra biển). Hàng triệu tấn/năm thải
ra nhưng 80% xử lí dạng chôn lấp, còn
lại thải ra môi trường, một phần tái chế.
Trên thế giới, cứ một phút có 1 triệu chai
nhựa được bán ra, mỗi năm có 5.000 tỉ
túi ni lông được tiêu thụ rồi thải ra môi
trường 300 triệu tấn rác thải, đủ để phủ
kín 4 lần bề mặt trái đất. Hội nghị quốc tế
Davos ở Thụy Sĩ ước tính đến năm 2050
trọng lượng rác thải nhựa đổ xuống biển
sẽ nhiều hơn lượng cá, mối đe dọa cực
kì nghiêm trọng đến hệ sinh thái, môi
trường đại dương...
Đồ nhựa được chế ra từ dầu mỏ.
Tác hại nguy hiểm của nó là khó
phân hủy trong điều kiện tự nhiên,
ít nhất mất 400 năm đến 1.000 năm
nhựa mới phân hủy hết. Đặc biệt,
túi ni lông chôn lấp trong đất sẽ
làm thay đổi tính chất vật lí của đất,
gây xói mòn, khiến đất không giữ
được nước, cản trở quá trình sinh
trưởng của cây trồng. Còn khi phân
hủy, nó vụn thành các hạt vi nhựa
nhỏ li ti, xâm nhập vào các loài sinh
vật biển. Do vi nhựa không tiêu
hủy được, khi con người sử dụng
hải sản nó sẽ xâm nhập cơ thể, đi
vào mạch máu, hệ bạch huyết, vào
gan. Nhựa đem đốt sẽ tạo ra khí
thải có các chất dioxin, furan dễ
gây ngộ độc, làm ngất, khó thở, ho,
ảnh hưởng tuyến nội tiết, giảm khả
năng miễn dịch, gây rối loạn chức
năng, gây ung thư cho người và dị
tật bẩm sinh cho trẻ sơ sinh, v.v…
Nhiều năm qua, Liên hợp quốc
đã chọn chủ đề “Giải quyết ô nhiễm
nhựa và túi ni lông”. Tại Diễn đàn
Kinh tế Thế giới năm 2019, nguyên
thủ các nước (trong đó có Việt Nam)
và lãnh đạo các tập đoàn đa quốc gia
đã mạnh mẽ cam kết hành động
chống thảm họa rác thải nhựa, cam
kết đến năm 2030 toàn cầu không
còn rác thải nhựa.
Ở nước ta, Thủ tướng Chính phủ
kí Quyết định số 582/QĐ-TTg ngày
11/4/2013 phê duyệt đề án “Tăng
cường kiểm soát ô nhiễm môi trường
do sử dụng túi ni lông khó phân hủy
trong sinh hoạt đến năm 2020”, đề
ra mục tiêu giảm 65% khối lượng túi
ni lông khó phân hủy sử dụng tại các
siêu thị, trung tâm thương mại so với
năm 2010. Tại Lễ ra quân toàn quốc
phong trào “chống rác thải nhựa”
năm 2019, Thủ tướng Nguyễn
Xuân Phúc nhấn mạnh: “Rác thải
nhựa đang hàng ngày, hàng giờ tác
động tiêu cực đến hệ sinh thái, môi
trường sống, sức khỏe con người và
sự phát triển bền vững của mỗi quốc
gia”. Thủ tướng nêu ra mục tiêu đến
năm 2021, ở đô thị, các cửa hàng,
chợ không sử dụng đồ nhựa dùng
một lần; đến năm 2025, cả nước
không sử dụng đồ nhựa dùng một
lần. Theo đó, Chiến lược bảo vệ môi
trường quốc gia, Việt Nam nêu mục
tiêu đến năm 2020 giảm 50% lượng
ni lông khó phân hủy sử dụng tại các
khu chợ dân sinh. Bộ Tài nguyên và
Môi trường đang thực hiện Đề án
“Tăng cường quản lí rác thải nhựa ở
Việt Nam” và chỉ đạo thực hiện Đề
án “Xây dựng Trung tâm quốc tế về
rác thải nhựa đại dương”. Tuy nhiên,
chương trình đó, mong muốn đó chỉ
nằm trong ý chí của các nhà hoạch
định chiến lược, bởi chương trình,
đề án không đạt mục tiêu.
Khi phát động, Bộ Tài nguyên
và Mội trường, nhiều tổ chức, đoàn
thể, các hiệp hội hăng hái kí kết hành
động hưởng ứng nhưng đến nay
chuyển biến không đáng kể. Điều
quan trọng là Nhà nước phải thực
thi bằng pháp luật, có cơ chế, chính
sách, giải pháp, tiến hành đồng bộ
với các giải pháp căn cơ để chương
trình có khả thi. Tình trạng hàng
loạt doanh nghiệp kinh doanh, sản
xuất đồ nhựa vẫn tồn tại, không
giảm. Mỗi năm nước ta nhập khẩu
khoảng 5,5 đến 7 triệu tấn nguyên
liệu nhựa với giá từ 1.188,2 USD/
tấn đến 1.588 USD/tấn tại các thị
trường Hàn Quốc, Đông Nam Á,
Úc, Mỹ, Nhật Bản, EU,v.v… tổng giá
trị kim ngạch từ 8 đến 9,5 tỉ USD.
Có nghĩa là tiếp tục đáp ứng cho các
3
GÓC NHÌN THỜI CUỘC
doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh
đồ nhựa, gia tăng cung ứng cho xã
hội nhiều túi ni lông dùng một lần,
hộp, chai nhựa. Nước ta lại chưa
phát triển công nghiệp tái chế và
công nghệ phân loại rác. Ở TP Hồ
Chí Minh mỗi năm thải ra 250.000-
300.000 tấn rác thải nhựa chỉ có
20 đến 25% được chôn lấp, một
phần nhỏ tái chế còn lại thải ra môi
trường, đổ xuống biển. Các doanh
nghiệp tái chể đều nhỏ, công nghệ
lỗi thời, hiệu quả thấp, chi phí sản
xuất cao. Hệ lụy là hoạt động tái chế
càng làm ô nhiễm thêm do chất độc
hại thải ra trong quá trình tẩy rửa, xả
trực tiếp vào không khí, nguồn nước
(nhất là các khu công nghiệp, cụm
công nghiệp, làng nghề,v.v…) khiến
cho người dân sống lân cận bị ảnh
hưởng nghiêm trọng về sức khỏe,
mầm bệnh hiểm nghèo phát sinh.
Tới năm 2025, lượng rác thải
nhựa ở biển có thể lên tới 155 triệu
tấn. Nhiều vùng biển đang bị ô
nhiễm nặng chủ yếu do rác thải nhựa
gây nên. Vùng biển lớn giữa bang
California và quần đảo Hawaii (Mỹ)
hiện lên một vùng mênh mông bị
che phủ bởi rác thải nhựa nổi với diện
tích rộng 1,6 triệu km2, các nhà khoa
học gọi là “Bãi rác khổng lồ của Thái
Bình Dương”. Tác hại của rác thải
nhựa ngày càng nghiêm trọng khi có
hơn 800 loài sinh vật biển đang trực
tiếp có nguy cơ bị hủy diệt bởi rác thải
nhựa, ảnh hưởng nặng nề đến sức
khỏe con người trong tương lai. Biển
Đông cũng đang chịu ảnh hưởng
đáng kể do tình trạng suy thoái tài
nguyên và ô nhiễm đại dương.
Rác thải nhựa từ đời sống sinh
hoạt, từ hoạt động công nghiệp, từ
y tế, từ hàng hóa nhập khẩu,v.v… sẽ
không còn là rác thải nếu con người
coi nó là tài nguyên, đặt nó trong
chiến lược phát triển kinh tế - xã hội.
Nó sẽ trở thành hữu ích và khắc phục
được nguy cơ ô nhiễm môi trường
khủng khiếp mà nó gây ra. Ngay từ
bây giờ, nếu con người không từ bỏ
thói quen sử dụng túi ni lông, đồ
nhựa một lần thì mai kia sẽ là thảm
họa cho đại dương và có nguy cơ giết
chết biển. n
GÓC NHÌN THỜI CUỘC
Cần khắc phục ngay
MAI HOA
N gày 6/11/2021, sau quá nhiều lần lỡ hẹn
khiến dân chúng ngán ngẩm, tuyến đường
sắt Cát Linh - Hà Đông đã được khai trương
và chính thức hoạt động. Sau những nghi thức mang
tính thủ tục của việc bàn giao con đường sắt trên cao từ
Bộ Giao thông vận tải cho TP. Hà Nội, hành khách đã
được đi tàu miễn phí trong 15 ngày đầu tiên..
Ngày 7/11, tôi dành thời gian thử đi trọn tuyến
đường, tức từ ga đầu Cát Linh đến ga cuối Yên Nghĩa,
thấy có nhiều điều chưa ổn, rất cần phải khắc phục ngay.
Trước hết, lượng người tụ tập rồi lên tàu ở ga Cát
Linh quá đông đúc. Tất cả các toa, người ngồi, đứng
chen chúc ngột ngạt. Đây là điều cực kỳ nguy hiểm
giữa lúc Hà Nội nâng cấp độ dịch từ ‘vùng xanh’ lên
‘vùng vàng’. Ngay cả vùng xanh chăng nữa thì cũng vẫn
phải chấp hành nghiêm túc chỉ thị 15 của Chính phủ
về phòng, chống dịch Covid-19. Tuy có bàn để khách
khai báo y tế và có nước khử khuẩn nhưng không có ai
giám sát việc này. Đã có không ít khách bỏ qua việc khai
báo y tế. Lẽ ra thành phố cần rút kinh nghiệm sự việc
đã thả lỏng để dân tụ tập rất đông đêm trung thu vừa
qua ở khu vực phố Hàng Mã, Bờ Hồ. Liệu có phải vì vậy
mà dẫn tới dịch có chiều hướng bùng phát trở lại sau
3 tháng Hà Nội đã kiểm soát được tình hình? Không
xuất hiện nguy cơ này, chắc chắn Hà Nội đã hoàn toàn
trở lại trạng thái bình thường mới để các em học sinh
được đến trường học trực tiếp mà không phải điêu
đứng vì vẫn tiếp tục học trực tuyến. Vậy mà ngành giao
thông vận tải Hà Nội vẫn không rút kinh nghiệm. Lẽ
Hàng nghìn người dân Thủ đô đã tới xếp hàng tại ga Cát Linh để chờ được trải nghiệm tàu đường sắt Cát Linh - Hà Đông sáng ngày 7/11.
Cảnh tượng đông đúc khiến nhiều người lo ngại việc đảm bảo khoảng cách phòng chống dịch Covid-19. Ảnh: Danviet
Hàng nghìn người xếp hàng tại ga Cát Linh không giữ
khoảng cách phòng chống dịch Covid-19. Ảnh: Danviet
ra cần căn cứ vào số lượng người tối đa mà đoàn tàu có
thế chứa để giảm trừ sao cho lên tầu, người ta sẽ có thể
đứng, ngồi giãn cách. Tại hai ga đầu và cuối, cần có nhân
viên hướng dẫn việc giãn cách khi lên tàu chứ không để
tình trạng tuỳ nghi chen lấn như đã xảy ra.
Tại ga Cát Linh, khách đã phải gửi xe máy với giá “cắt
cổ” là 30.000đ cho một lượt gửi chỉ trong vòng hơn 1
tiếng hồ. Họ chiếm dụng diện tích vỉa hè, sân ga để giữ
xe. Đề nghị các cơ quan chức năng làm rõ việc này.
Tình hình trên các toa tàu khá lộn xộn và rất mất trật
tự nên mặc dù có tiếng phát thanh viên báo các ga sắp
đến nhưng khách không thể nghe. Không có việc người
già, trẻ em và phụ nữ mang thai được nhường ghế như
trên xe buýt. Không thấy có bất cứ nhân viên nào làm
công tác trên tàu.
Mỗi toa tàu đều có hai cửa lên, xuống nhưng chỉ tại
ga đầu và cuối mới có cửa lên riêng, cửa xuống riêng,
còn giữa chừng thì khách lên, xuống chung một cửa
trong khi cửa kia để thừa.
4
SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Khách chờ tàu được yêu cầu đứng trước vạch màu
vàng để giữ an toàn vì liền trước mắt chỉ chừng 1m là
đường tàu sâu ở dưới. Có mấy nhân viên nhà ga đứng
nhắc nhở. Nhưng khả năng trẻ em sa chân xuống là rất
dễ xảy ra. Việc này rất cần nghiên cứu sao cho an toàn
hơn. Nguy cơ tai nạn là hiện hữu.
Cuối cùng là vấn đề tốc độ. Chỉ có 13 km, chạy ở
trên cao không vướng bất cứ xe cộ nào khác, mỗi ga đỗ
chỉ 30 giây (là hợp lý) mà tàu chạy hết 25 phút/lượt từ
Cát Linh đến Yên Nghĩa là quá chậm. So với các nước
khác có tàu chạy trên cao, tốc độ của ta khó chấp nhận.
Chỉ nên rút xuống từ 10 đến 15 phút, tức còn một nửa
thời gian cho một chiều chạy.
Có thể hiểu những ngày đầu chạy thử không thể
tránh được những khiếm khuyết, chưa thể hoàn
chỉnh. Nhưng những bất ổn trên là hoàn toàn có thể
khắc phục một cách khả thi, không có gì là khó khăn,
không thể.
Tâm lý chung của những hành khách đi thử ở
những ngày đầu tiên là bên cạnh niềm vui, tự hào về
thủ đô của mình có một con đường sắt trên cao, hiện
đại thì lại còn nhiều phàn nàn bởi những điều bất ổn
kể trên. Rất mong ngành giao thông vận tải Hà Nội
sớm khắc phục để phục vụ tốt nhân dân, mới mong
hút được khách để đạt mục tiêu giảm ùn tắc xe cộ
trên tuyến đường dài, lớn nhất nhì thủ đô. Đặc biệt,
khi vẫn còn nguy cơ lây lan của dịch Covid-19 thì
nghiêm chỉnh thực hiện giãn cách vẫn phải luôn đặt
lên hàng đầu. Nếu điều này bị buông lỏng, thì thiết
nghĩ để bảo đảm tính mạng của người dân, cần chấm
dứt chạy tàu dẫu chúng ta đã phải chờ đợi quá lâu sự
hoạt động của con đường sắt trên cao này. n
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Sân khấu Hà Nội
trên nửa thế kỷ - một chặng đường…
LÊ HUY QUANG
Những “ông hoàng”, “bà chúa” của “Thánh
đường” sân khấu một thời đã có vẻ không còn
hấp dẫn người Hà Nội, nhất là lớp trẻ Hà Nội.
N gày 2/9/1945, tại quảng trường Ba Đình lịch
sử, Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc “Tuyên ngôn
Độc lập” khai sinh nước Việt Nam Dân chủ
Cộng hòa. Bản “Tuyên ngôn Độc lập” nổi tiếng trên
toàn thế giới, khẳng định chân lý: Nước Việt Nam của
người Việt Nam! Và sau 9 năm chiến đấu, hy sinh gian
khổ, ngày 7/5/1954, mặt trận Điện Biên Phủ kết thúc
với toàn thắng thuộc về nhân dân Việt Nam anh hùng.
Ngày 10/10/1954, Trung ương Đảng, Chính phủ,
quân đội - trong đó có đội ngũ chiến sĩ - nghệ sĩ cách
mạng tiến về Giải phóng Thủ đô. Trong những năm
tháng hòa bình đầu tiên ấy, sân khấu Hà Nội đã ra đời
với các thể loại kịch nói, chèo, ca múa nhạc, cải lương,
múa rối… đã đóng một cột mốc, làm nên một dấu son
vẻ vang, tiếp nối chặng đường hoạt động của nền sân
khấu truyền thống Việt Nam đã tồn tại hàng ngàn năm
cùng lịch sử dựng nước và giữ nước của dân tộc.
Hãy lấy cột mốc từ 1954 đến nay, sân khấu Hà Nội
đã có tuổi đời trên nửa thế kỷ - vừa tròn 67 năm. Khoảng
thời gian ấy chỉ là một chớp mắt với lịch sử, nhưng với
nghệ thuật sân khấu Thủ đô, đó cũng là một chặng
đường mà chúng ta đã có thể nhìn lại mình một cách
công tâm, bình tĩnh, khách quan, để hướng tới tương
lai với bao nhiêu khát vọng sáng tạo nghệ thuật của các
nghệ sĩ Thủ đô ngàn năm văn hiến…
Vậy là hai cánh màn đỏ thắm của “Thánh đường” sân
khấu cách mạng Hà Nội đã mở ra trên nửa thế kỷ. Có
thể, với lớp nghệ sĩ trẻ hôm nay, ấn tượng của họ về nghệ
thuật sân khấu mang một màu sắc hiện đại mới mẻ hơn
trong cơ chế bùng nổ của kinh tế thị trường ầm ã xô bồ
đến chóng mặt, mà không khéo, có lúc, mình không còn
là mình nữa - tư cách công dân và tư cách nghệ sĩ có vẻ
như đã xuống cấp trước khi có người chê trách là khán
giả xuống cấp. Nhưng với thế hệ những người trên dưới
tuổi 60, thì tuổi trẻ của mình - nếu là những người yêu
quý mến mộ sân khấu - thì quả là sau hòa bình lập lại,
khi hai cánh màn và ánh đèn bật sáng, sân khấu đã thực
sự hấp dẫn, cuốn hút, vẫy gọi khán giả với tất cả tình yêu
và niềm say mê cuộc sống biết bao nhiêu trong một giai
đoạn Hà Nội tràn đầy ánh sáng mới của hòa bình. Có
thể nói, dù khó tính và khắt khe đến đâu, chúng ta cũng
phải thừa nhận rằng, suốt nửa thế kỷ qua - nghệ thuật
sân khấu Hà Nội đã đóng một dấu son, làm thành một
cột mốc lớn trên cả chặng đường lịch sử của nghệ thuật
sân khấu đương đại Việt Nam…
Nhưng, quá khứ bao giờ cũng ở phía sau lưng, cho
dù đó là một quá khứ huy hoàng và chói lọi, mà không
khéo, cái gánh nặng quá khứ nhiều khi làm cho mình
khó cất nổi bước chân hơn để đi lên phía trước. Bởi,
hình như hôm nay, tình yêu và niềm tin của khán giả
đối với sân khấu Hà Nội đã có vẻ chững lại, giảm sút,
những “ông hoàng”, “bà chúa” của “Thánh đường” sân
Một vở diễn của Sân khấu Kịch Hà Nội
khấu đã có vẻ không còn hấp dẫn người Hà Nội, nhất là
lớp trẻ Hà Nội. Và cũng bởi, hình như sự thiếu vắng bao
nhiêu sự kiện, bao nhiêu nhân vật của một ngàn năm
lịch sử, cận đại đến hiện đại mà nghệ thuật sân khấu Hà
Nội chưa khắc họa, trình bày, để lý giải được một cách
rực rỡ và cuốn hút đối với khán giả hôm nay.
Hình như, kinh thành Thăng Long trải qua Lý, Trần,
Lê... với nhiều con người lịch sử, với nhiều chiến tích
lịch sử chưa được tạo dựng bao nhiêu trên sân khấu.
Địa danh nào của Lý Công Uẩn, Lý Thường Kiệt, Lý
Đạo Thành đã trải qua với những số phận cá nhân dằn
vặt và giằng xé. Địa danh nào Nguyễn Trãi tìm đường
cứu nước, trở về giải phóng Thăng Long và Lê Lợi trả
kiếm cho thần Kim Quy - Rùa Vàng đầy huyền thoại
cũng như tình yêu của Nguyễn Trãi và Thị Lộ thăng
hoa, bừng nở. Địa danh nào Nguyễn Huệ đã cùng Ngọc
Hân công chúa - đôi trai tài gái sắc, trai anh hùng - gái
thuyền quyên cùng nhau đón xuân giải phóng Thăng
Long giữa mùa hoa đào? Rồi những địa danh nào của
Thăng Long mà các bậc nho sĩ hiền tài như Chu văn
An, Nguyễn Bỉnh Khiêm, Lê Quý Đôn, Lê Văn Hưu,
Hải Thượng Lãn Ông, Tuệ Tĩnh, Nguyễn Du, Ngô Thì
Nhậm, Nguyễn Công Trứ, Hồ Xuân Hương, Đoàn Thị
Điểm, Nguyễn Siêu, Cao Bá Quát... và bao nhiêu tao
nhân mặc khách đã để lại những giai thoại và tác phẩm
nghệ thuật sống mãi đến hôm nay. Rồi kinh thành
Thăng Long khi thực dân Pháp xâm lược, với sông
Hồng trải qua bao thăng trầm lịch sử. Thực dân Pháp
bắn vào thành Cửa Bắc, rồi vụ án Hà Thành đầu độc,
rồi Hoàng Diệu và Nguyễn Tri Phương tuẫn tiết, rồi Ô
Cầu Dền, Ô Đống Mác, Ô Quan Chưởng, Ô Cầu Giấy,
Ô Chợ Dừa, rồi Đồn Thủy, pháo đài Láng, cho đến cầu
Long Biên với cuộc rút quân lịch sử mùa đông 1946, để
rồi 8 năm sau, chúng ta trở về giải phóng Thủ đô. Tất cả,
tất cả bao nhiêu sự kiện và nhân vật đầy tính chất bi và
hùng, lãng mạn và trữ tình, cao đẹp của giai đoạn lịch
5
GÓC NHÌN THỜI CUỘC
sử ấy hình như chưa được khắc họa một cách đậm nét
và đầy sức sống để khắc thành những dấu ấn của nghệ
thuật sân khấu. Trái lại, hình như chỉ mới ở mức minh
họa lịch sử một cách mờ nhạt, chung chung, thậm chí là
hời hợt và non kém. Hình như đã đến lúc chúng ta phải
tự nhìn lại mình một cách nghiêm khắc hơn, để cùng
nhau hướng tới. Tất nhiên, đó là một công việc sáng tạo
nặng nề, khó khăn, lâu dài...
Thời gian qua, Hội Liên hiệp Văn học nghệ thuật
thành phố Hà Nội, Hội Sân khấu Hà Nội với sự kề vai
sát cánh của Hội Nghệ sĩ Sân khấu Việt Nam đã quan
tâm đến hoạt động của các nghệ sĩ sân khấu một cách
đầy đủ, sát sao, cả trước mắt và lâu dài, một cách hiệu
quả, thiết thực, không quan liêu, đánh trống bỏ dùi,
cũng không hình thức chủ nghĩa được chăng hay chớ.
Vì thế, Hà Nội đã trở thành một môi trường hoạt động
nghệ thuật sân khấu thực sự tình nghĩa, trách nhiệm và
cởi mở trong sự đầu tư giúp đỡ chất xám và cả kinh phí...
để các nghệ sĩ Hà Nội mạnh mẽ và tự tin hơn, ngọn lửa
sáng tạo nghệ thuật cũng được thắp sáng lên hơn... Tuy
nhiên, để ngọn lửa sáng tạo ấy của nghệ thuật sân khấu
Thủ đô ngàn năm văn hiến ngày càng cháy sáng hơn
nữa khi bước vào năm thứ 2022 của thế kỷ XXI, Hội
Sân khấu Hà Nội cần phối hợp với các cơ quan quản lý
nhà nước cũng như các Hội văn học nghệ thuật chuyên
ngành trung ương, quan tâm hơn nữa đến sân khấu Hà
Nội trong bối cảnh mới, để tạo nên những diện mạo
mới, đào tạo hình thành một đội ngũ thế hệ mới các
tác giả, đạo diễn, họa sĩ, nhạc sĩ, các nhà lý luận, phê
bình… các nhà quản lý có nghề, tâm huyết; và nhất là
một thế hệ các nghệ sĩ biểu diễn trẻ, để bước tiếp trên
con đường sáng tạo đầy khó khăn, khổ ải vẫn đang chờ
ở phía trước; nhằm lấy lại niềm tin yêu của công chúng,
cũng như góp phần làm cho nền nghệ thuật sân khấu
Việt Nam bắt kịp những nền sân khấu tiên tiến, hiện đại
trên thế giới! n
BÀN TRÒN CHÍNH LUẬN
Sắc thái tỏ tình
trong ca dao Nam bộ
Có người thích thú với những lời tỏ tình ngọt
ngào bóng bẩy, với những câu trách cứ nhẹ
nhàng mà đau, với những lời hứa thanh tao đằm
thắm của những đôi trai tài gái sắc, qua ca dao
Bắc bộ và Trung bộ. Có người lại thích ca dao
trữ tình Nam bộ ở sự mộc mạc, chân chất thẳng
tuột. Cái câu cửa miệng: “Miền Nam muối mặn
nước phèn như hai với hai là bốn” là để diễn tả
cái bản tính chân chất, thiệt thà của dân Nam
bộ, hễ nghĩ làm sao là nói ra làm vậy. Còn cái
chuyện tỏ tình hứa hẹn, thề bồi, trách cứ, hờn
giận trong tình yêu thể hiện ở ca dao thì sao?
Tỏ tình mạnh bạo
Phong cảnh Nam bộ nói lên hết thảy tâm tình người
dân nơi này: sông sâu nước chảy, gió thổi hiu hiu, lục
bình trôi riu ríu, dừa quỳ lả ngọn rọi bóng bờ kinh, bần
gie đóm đậu… Và từ từ chiêm ngưỡng cảnh trời biển
bằng cái giọng tâm tình thủ thỉ, có duyên đáo để:
Trên trời có mây hóa kiểng
Dưới biển có cá hóa long
Con cá lòng tong nó còn ẩn bóng ăn rong
Anh đi lục tỉnh giáp vòng
Tới đây trời khiến đem lòng thương em
Chàng trai trong câu ca dao thương sao mà thương
bất nhơn làm vậy, mới gặp mặt đã thương liền? Bụng
nghĩ làm sao, miệng nói làm vậy, đâu có gì phải e dè, môi
mép. Có sỗ sàng, bặm trợn một chút cũng đâu có sao,
trai “yêng hùng” đâu có cần rao nam rao bắc đẩy đưa!
Nếu như ai đã biết tài đối đáp của cô Lài cùng các cô
bạn mình trong tuồng cải lương “Tiếng hò sông Hậu”
với cánh bạn anh Chơn thì sẽ không ngạc nhiên khi
nghe gái “thuyền quyên” trả lời:
Trầu Bà Điểm xé ra nửa lá
Thuốc Gò Vấp hút đã một hơi
Buồn tình, gả ngãi mà chơi
Hay là anh quyết ở đời với em?
Tán thì tán trắng trợn, hỏi thì hỏi sàn sạt vậy đó,
nhưng khoan vội kết luận rằng cuộc tình của những đôi
trai gái Nam bộ không thơ mộng. Có phải đôi nam nữ
trên tiến quá nhanh, quá mạnh, như muốn cướp thời
gian “cho màu đừng nhạt mất” (Xuân Diệu). Vì có
nhiều chàng trai còn mau mắn hơn:
Đi qua nhà nhỏ
Thấy đôi liễn đỏ có bốn chữ vàng
Thạnh suy anh chưa biết
Thấy nàng anh vội thương
Đã “vội thương” rồi thì chàng hỏi liền:
Đổng Kim Lân hồi còn nhỏ
Đi bán giỏ nuôi mẹ già
Anh gặp em đây không cửa không nhà
Muốn vô gả ngãi biết là đặng chăng?
Thường thì nghe vậy, cô gái hoặc phải trả lời:
Nhà em cao, hàng rào em kín
Nhà em tám, chín mười từng
Con ong bay vô không lọt
Biểu con bướm đừng xôn xao
Anh về sắm lễ cho cao
Cậy mai dong cho giỏi
Mới bước chưn vô nhà hỏi em
Thảng hoặc cũng có cô gái trả lời theo kiểu khác:
Quân vi thần cang
Phụ vi tử cang
Phu vi thê cang
Giả tam cang tối thiện
Anh giữ trọn ba giềng, em nguyện gởi thân
Nhiều khi thấy anh chàng có vẻ bạt mạng quá, cô
nàng cũng phải kéo dài thời gian, để lửa tình không phải
là lửa ngọn:
Đèn Sài Gòn ngọn xanh ngọn đỏ
Đèn Mỹ Tho ngọn tỏ ngọn lu
Em biểu anh về học lấy chữ nhu
Chín trăng em đợi, mười thu em chờ
Nghe tới chữ “đợi”, chữ “chờ” là chàng thắc mắc liền
một khi:
Đèn treo trong quán
Tỏ rạng bờ kinh
Em có thương anh thì ăn nói cho thiệt tình
Đừng để cho anh lên xuống một mình bơ vơ
Tội chàng trai yêu thiệt yêu thà là thế, nên nàng phải
hứa chắc để cho chàng yên lòng, có thì giờ mà tu tâm
dưỡng tánh:
Bên nầy sông
Em lập cái cầu mười hai tấm ván
Bên kia sông
Em lập cái quán mười hai tầng
Bán buôn nuôi mẹ cầm chừng đợi anh
Thiệt ra đâu có nhiều chàng trai mau mắn tới mức “sỗ
sàng” như vậy đâu! Có nhiều chàng cũng e ấp, thẹn thùng
cho mối tình đầu lắm chớ, cũng phải nhờ cánh thư hồng
để trao lời vàng lời đá. Đây là một lối gởi thơ đặc biệt:
Giấy hồng đơn bán mấy
Cho anh mua lấy một tờ
Viết thơ quốc ngữ
Dán trên trái bưởi
Thả xuống giang hà
Bớ cô gái gánh nước trên bờ
Xuống sông vớt bưởi để mà xem thơ
Có cái kiểu gởi thơ nào mà lãng mạn, nên thơ như
vầy không? Chàng ta đâu có cần phải:
Tờ thơ đo đỏ
Anh dán con cò đen
Gởi về thăm bạn có tên em trong nầy
Cái lối “mượn dòng lá thắm, chỉ đường chim xanh”
của chàng khiến cho nàng phải cảm động mà kêu lên:
Con chim nho nhỏ
Đỏ mỏ xanh lông
Đỏ mồng xanh kiếng
Nó kêu xao xuyến
Nhiều tiếng lạ lùng
Kêu sao cho quân tử nghe cùng
Phải duyên thì kết, phải lòng thì thương
Được lời như cởi tấc lòng, chàng phải nói lên tình
yêu của mình cho nàng biết:
Anh thương em trầu hết lá lươn
Cau hết nửa vườn, cha với mẹ nào hay
Dầu mà cha mẹ có hay
Nhứt đánh nhì đày, hai lẽ mà thôi
Chết thì chịu chết, lìa đôi anh không lìa
6
SỐ 45 (68) - 11/11/2021
NGUYỄN VĂN HIẾU
Nghĩa là tình đôi ta quá nặng, quá sâu, quá mùi. Hình
ảnh “trầu hết lá lươn” thiệt là ý nghĩa! Dây trầu khi đâm
nhánh mới, thì cái nhánh mới đó được kêu bằng “nọc
lươn”. Những lá trầu ở trên nọc lươn không ai dám hái,
vì người ta phải dưỡng cho mọc cứng cáp để trở thành
dây. Vậy mà chàng trai nầy dám hái hết lá trên nọc lươn,
kể cũng thiệt liều mạng vì tình. Càng liều mạng hơn nữa
là “chết thì chịu chết, lìa đôi không lìa”.
Mới tỏ tình sơ sơ mà ca dao Nam bộ đã bộc trực gay
cấn rồi, còn nói chi tới chuyện hò hẹn, tâm sự, thề bồi.
Hò hẹn, thề bồi
Có một danh ngôn viết: “Đối với những người đang
yêu nhau, thời gian trở nên ngắn ngủi vô cùng”. Gặp
nhau, mừng nhau, rồi than thở nói lên nỗi niềm nhớ
thương trong những lúc xa cách, không thấy mặt nhau.
Đã nhớ đã thương, dầu cơm có dưng tận miệng, cao
lương mỹ vị dẫu có ê hề, cũng đâu lấy làm ngon:
Có mặt mình ăn muối cũng vui
Vắng mình một bữa không vui chút nào
Đó là tâm trạng của nàng. Về phần chàng, chàng
cũng quên ăn biếng ngủ đâu có kém:
Mâm thau chùi sáng
Để nằm trên ván
Bóng lộn thấy hình
Cháo đậu xanh kia, đường cát nọ
Nhớ mình quên ăn
Cô gái như muốn tranh thua đủ cùng chàng trong
cái sự đau thương buồn khổ vì những ngày xa cách nên
mạnh dạn thổ lộ:
Đêm khuya nguyệt lặn sao tàn
Đồng hồ điểm nhặt nhớ chàng không quên
Nàng còn muốn nói lên cái cảnh canh khuya, bấc
lụn dầu hao, nỗi nhớ thương dằn vặt mà nàng không
dám hé môi cho ai được biết:
Anh buồn có chốn thở than
Em buồn như lọn nhang tàn thắp khuya
Nàng đã lên tiếng rứt ruột gan thế kia, chàng cũng
phải nói lên nỗi lòng của chàng đi chớ, đâu có biết “ai
buồn hơn ai”:
Bậu buồn, qua dễ chẳng buồn
Cá dưới sông biếng lội
Chim trên nguồn biếng bay
Nội cái chuyện thở than cho những ngày không gặp
mặt, cũng đủ hết ngày hết giờ rồi, chẳng trách sao:
Cây đa tróc gốc thợ mộc đang cưa
Anh gặp em hồi đứng bóng đang trưa
Trách trời sao vội tối, anh phân chưa cạn lời
Nói gì mà nói dữ thần vậy, gặp nhau hồi giữa trưa,
nói tới tối cũng chưa hết chuyện? Trách như vậy cũng tội
nghiệp cho đôi lứa yêu nhau. Nhà thơ Huy Cận từng kể
chuyện tình hồi trai trẻ của nhà thơ: cùng người yêu mình
đạp xe đạp song song từ nội thành ra tới ngoại vi Hà Nội,
ngồi tựa lưng nhau trên một quả đồi suốt một ngày chủ
nhật mà có nói với nhau câu nào cho ra nhẽ đâu?! Nói vậy
để thấy nội cái sự gặp mặt nhau, mừng nhau, cầm lấy tay
nhau cũng có biết bao nhiêu chuyện cho đôi lứa yêu nhau
nói rồi, có thể bằng lời, bằng mắt, bằng tai...
(Xem tiếp trang 17)
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021
GIÁO DỤC HIỆN ĐẠI:
LỊCH SỬ và TRIẾT HỌC
16. TRẺ EM HIỆN ĐẠI / LỊCH SỬ
/ TRIẾT HỌC
Trẻ em hiện đại - tính từ thế hệ sinh ngày
01 - 01 - 2001, năm đầu tiên của thiên
niên kỉ thứ ba.
Sự sống vượt bỏ Giới vô cơ, tự khẳng định bằng
CÁI MỚI - sự sống thực vật.
Sự sống thực vật là thành tựu đầu tiên
của lịch sử.
Giới vô cơ bị sự sống phủ định về triết học, nhưng
vẫn tiếp tục tồn tại trên lịch sử với tư cách điều kiện
/ phương tiện phục vụ cho sự hình thành mục đích
mới - sự sống thực vật.
Sự sống thực vật, đến lượt mình, trở thành điều
kiện / phương tiện phục vụ cho mục đích mới - sự
sống động vật với CÁI MỚI - sinh sản hữu tính,
được thực thi bằng công nghệ sinh đẻ:
Sau khi bố mẹ cho “hai đứa” gặp nhau,
chúng kết thành một - một thực thể sống, vận
hành theo công nghệ sinh đẻ, tự sinh thành.
Sinh sản hữu tính / Công nghệ sinh đẻ là thành tựu
lịch sử cơ bản tạo ra bước phát triển sự sống.
Thành tựu ấy, đến lượt mình, chuyển thành điều
kiện / phương tiện phục vụ cho mục đích mới -
CÁI MỚI, lần đầu tiên xuất hiện: Người / Phạm
trù người.
Sự sống người thừa hưởng thành tựu
lịch sử của các bậc “tiền bối” (cây / con)
để lại:
- Sự sống thực vật.
- Công nghệ sinh đẻ.
Người, đến lượt mình, làm ra CÁI MỚI - sự sống
tinh thần, dùng cơ thể làm “vật chứa”.
• Cơ thể Người được làm ra bằng công
nghệ sinh đẻ.
• Người dùng cơ thể làm vật chứa chứa
tinh thần.
Người là thực thể tinh thần.
Người tự sinh ra chính mình, một thực thể vật chất.
Người tự sinh ra chính mình, một thực thể tinh thần.
Ở buổi sơ khai, Người chỉ biết dùng cái có sẵn,
bằng hành động hái lượm.
Chừng nào còn sống bằng cái-có-sẵn, Người vẫn
chưa vượt ra khỏi “vòng phấn” động vật.
(Tiếp theo số trước Thời báo VHNT)
Bước chuyển từ Vượn sang Người được thực thi
bằng hành động vật chất. Vượn chỉ biết nhặt một
cành cây có sẵn để kéo dài tầm thước tự nhiên của
cơ thể trời sinh với tới quả trên cao.
Người lấy mảnh đá sắc cạnh chặt một cành cây tươi
làm gậy khều.
Từ hành động nhặt cái-có-sẵn trên mặt
đất sang hành động chặt một cành cây tươi
trên cây là một bước nhảy sinh mệnh.
Hành động chặt một cành cây tươi làm gậy khều
là tuyên ngôn của một “sức mạnh” gọi là trí khôn.
Chiếc gậy khều là chứng cứ về lịch sử và
triết học sự sinh thành và tồn tại của trí
khôn người.
Lịch sử tồn tại - vận động bằng năng lượng vật chất
có sẵn tự nhiên và sau này được làm ra bằng trí
khôn người.
Marx nói ra một cách tường minh về sức mạnh vật
chất do người làm ra, cấp cho sự sống người là sản
xuất vật chất.
Sản xuất vật chất có thể gom vào hai
chữ CÁI và CÁCH:
- Làm ra CÁI gì?
- Làm bằng CÁCH nào?
CÁCH làm / CÁCH sản xuất vật chất có tư cách
đại diện cho một trình độ phát triển lịch sử - triết
học của Người.
Marx mô tả lịch sử Người theo phương thức sản
xuất, đặc trưng bởi công cụ sản xuất.
- Nền sản xuất tiểu nông - Cày chìa vôi.
- Nền sản xuất công nghiệp - Máy nổ.
Ngày nay, ai cũng thấy công cụ có sức mạnh chi
phối xã hội cùng thời:
- Cày chìa vôi - Xã hội phong kiến.
- Máy nổ - Xã hội tư sản.
- Máy tính - Xã hội hiện đại.
Mỗi xã hội có cách tổ chức, xác lập quan hệ nội bộ
dân cư của mình:
- Xã hội phong kiến - Đẳng cấp.
- Xã hội tư sản - Giai cấp.
- Xã hội hiện đại - Cá nhân.
* phải vượt bỏ nó, chào đời với tư cách Chủ thể.
**
7
LĂNG KÍNH VĂN HÓA
HỒ NGỌC ĐẠI
TRẺ EM HIỆN ĐẠI sinh sống cùng lịch sử với
triết học của Phạm trù cá nhân.
• Em sinh ra là một cá thể.
• Em lớn lên thành cá nhân duy
nhất, có một không hai trên hành
tinh.
Em sống và lớn lên trong một quá trình kép -
Trưởng thành cơ thể / Phát triển tinh thần, diễn
ra theo logic nội tại:
• Trưởng thành là một quá trình
được lịch sử thực thi từ khi sinh
thành sự sống. Quá trình này đã
được tinh chế như một công nghệ
- Công nghệ sinh đẻ.
• Phát triển là một quá trình đặc
trưng cho Người, định nghĩa Người:
Người là thực thể phát triển.
Sự sống với tư cách sự sống tự nhiên là một sản
phẩm được làm ra theo phương pháp thử và sai,
luôn luôn “rút kinh nghiệm”, luôn luôn hướng đến
tiến trình tự nhiên, càng tự nhiên càng chuẩn xác.
Cách làm “thử và sai” này lịch sử triển khai sớm, bắt
đầu cách đây chừng 3,7 tỉ năm.
Gần đây, chừng 300 ngàn năm, một thực thể sống
mới - CÁI MỚI sinh thành, sau này gọi là Người.
*
**
TRẺ EM HIỆN ĐẠI sinh ra là Người.
Trẻ em hiện đại tự sinh ra chính mình,
hiểu theo cả nghĩa đen.
Bố mẹ cùng nhau làm một động tác cơ học,
cho “hai đứa” gặp nhau. Chúng tự kết thành
một thực thể sống. Từ giây phút đó, thực thể
sống vận động theo Công nghệ sinh đẻ, với
hành trình 9 tháng 10 ngày.
Bé đang hình thành trong bụng mẹ hay đã
chào đời, lúc nào cũng với tư cách Chủ thể.
Những gì còn lại đều ở bên kia - Đối tượng.
Bé tự sinh ra chính mình - đúng về cả nghĩa đen
lẫn nghĩa bóng, đúng về cả thực tiễn sự sống lịch sử
lẫn bản tính triết học đi cùng.
Mẹ lo mọi việc cho “bé” suốt cả 9 tháng 10 ngày, thế
mà về lịch sử và triết học, mọi việc đều do Bé tự làm
lấy, làm theo Công nghệ sinh đẻ, làm cho đến khi
Bé tự sinh ra chính mình với tư cách Chủ thể.
(Còn nữa)
LĂNG KÍNH VĂN HÓA SỐ 45 (68) - 11/11/2021

Tập thể các Cán bộ, giao viên, nhân viên đã và đang làm việc tại Khoa Ngữ văn - Trường Đại học Sư phạm Hà Nội

KHOA NGỮ VĂN - TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI

Hành trình 70 năm

và chặng đường mới
TRẦN ĐĂNG SUYỀN nghiên cứu có tên tuổi. Nhiều giáo sư đầu ngành của
khoa Ngữ văn cho rằng, đó có thể xem là tiền thân của
Từ lâu, tên tuổi của khoa Ngữ văn trường Đại học Sư phạm Hà Nội đã rất đỗi quen thuộc với giới khoa Ngữ văn trường Đại học Sư phạm Hà Nội (Xin
nghiên cứu Ngữ văn, nhất là đối với ngành Giáo dục, với đội ngũ giáo viên và học sinh. Khoa xem: 50 năm khoa Ngữ văn trường Đại học Sư phạm
Ngữ văn là nơi hội tụ những tài năng sư phạm lớn về khoa học Ngữ văn, là một trong những Hà Nội, trang 5 - 7).
trung tâm đào tạo và nghiên cứu khoa học Ngữ văn lớn nhất của cả nước, là mái nhà tình nghĩa,
Khoa Ngữ văn ra đời cùng với sự ra đời của trường
giàu tính nhân văn, là địa chỉ rất đáng tin cậy của những học sinh phổ thông chọn nghề sư
phạm, mong muốn trở thành những thầy cô giáo trong tương lai, đến học tập. Đại học Sư phạm, từ năm 1951, theo chủ trương của
Chính phủ nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa. Khoa

K
hoa Ngữ văn chính thức ra đời ngày 11/10/1951
theo Nghị định số 276/NĐ của Bộ Quốc gia
Giáo dục về việc thành lập Trường Sư phạm
cao cấp - tiền thân của trường Đại học Sư phạm Hà Nội
ngày nay. Nếu không tính những năm tháng dự bị, đến
ngày 11/10/2021, khoa Ngữ văn đã trải qua một chặng
đường 70 năm đầy khó khăn gian khổ nhưng cũng rất
đáng tự hào, đã thật sự trưởng thành và vẫn đang trên
đà phát triển. Nhiều cán bộ giảng dạy và sinh viên khoa
Ngữ văn đã có những đóng góp không nhỏ trong hai
cuộc chiến tranh ái quốc vĩ đại của dân tộc, trong đó có
những người đã hy sinh anh dũng vì nền độc lập, tự do
của Tổ quốc. 70 năm qua, với vị trí của một khoa lớn
trong trường đại học sư phạm trọng điểm, đầu ngành,
khoa Ngữ văn đã có những đóng góp to lớn trong việc
đào tạo giáo viên dạy văn học và tiếng Việt ở trường
phổ thông trung học, ở các trường đại học và cao đẳng
sư phạm, đồng thời cũng có những đóng góp đáng ghi
nhận về nghiên cứu khoa học cơ bản và khoa học giáo
dục đối với ngành Ngữ văn Việt Nam.
* có 7 người, thường được gọi vui là “thất hiền”, trong đó
Ở nước ta, dưới thời Pháp thuộc, năm 1919, trường
Cao đẳng Sư phạm Đông Dương đã được thành lập tại
Hà Nội chuyên đào tạo giáo viên, trong đó có ngành
Văn khoa cho bậc trung học. Giảng viên phần lớn là
người Pháp, chỉ có một số ít giáo viên là người Việt,
trong đó có cụ Phó bảng Bùi Kỷ - một nhà nghiên cứu
cổ văn giàu uy tín - được các thế hệ học trò về sau thường
nhắc đến với niềm kính yêu, trân trọng. Các thế hệ sinh
viên cao đẳng bấy giờ, có một số người, đã trở thành
nhà cách mạng, hoặc vừa là nhà cách mạng vừa là nhà
văn hóa có tên tuổi như Dương Quảng Hàm, Lê Thước,
Hoàng Ngọc Phách, Đặng Thai Mai, Tôn Quang Phiệt,
Cao Xuân Huy, Nguyễn Hữu Tảo, Nguyễn Khánh
Toàn, Phạm Thiều, Ca Văn Thỉnh, Nguyễn Lân,…
Sau Cách mạng tháng Tám năm 1945, trong hoàn
cảnh kháng chiến chống Pháp vô cùng khó khăn, gian
khổ, Bộ Giáo dục nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa
đã cho mở lớp Văn khoa đầu tiên. Trong tình trạng
không có trường sở, học sinh phải học theo lối “tầm sư
học đạo”, tìm đến nhà các thầy để học. Học với học giả
Cao Xuân Huy thì vào Diễn Châu, Nghệ An. Học với
học giả Đặng Thai Mai thì ra Thanh Hóa. Sinh viên chỉ
có Nguyễn Đức Nam, Nguyễn Tài Cẩn, Tôn Gia Ngân,
Đặng Thị Hạnh, sau này trở thành những nhà giáo, nhà
đã trải qua 3 chặng đường lớn: Từ 1951 đến 1956; từ
1956 đến 1975; từ 1975 đến nay (2021). Liên Chi ủy,
Đảng ủy, Ban Chủ nhiệm khoa cũng trải qua nhiều
thời kì: GS Đặng Thai Mai (Chủ nhiệm khoa 1951
- 1958), GS Nguyễn Lương Ngọc (Chủ nhiệm khoa
1958 - 1963), GS Lê Trí Viễn (Chủ nhiệm khoa 1963
- 1978), PGS Đỗ Bình Trị (Quyền Chủ nhiệm 1978 -
1982), GS.TS Đỗ Hữu Châu (Chủ nhiệm khoa 1982
- 1990), GS.TS Trần Đình Sử (Chủ nhiệm khoa 1990
- 1995), GS.TS Trần Đăng Xuyền (Chủ nhiệm khoa
1995 - 2004), GS.TS Lã Nhâm Thìn (Chủ nhiệm khoa
2004 - 2009), GS.TS Đỗ Việt Hùng (Chủ nhiệm khoa
2009 - 2012), PGS. TS Đỗ Hải Phong (Chủ nhiệm
khoa từ 2012 đến nay). Không có thời kì nào, không
có chặng đường nào không có những khó khăn, thử
thách, nhưng khoa Ngữ văn bao giờ cũng vượt lên, thể
hiện tiềm lực to lớn trong nghiên cứu và đào tạo, đạt
được nhiều thành tựu rất đáng trân trọng.
Về đào tạo, 70 năm qua, khoa Ngữ văn đã đào tạo
khoảng 14.000 sinh viên chính quy, hơn 5.000 sinh viên
tại chức, vừa làm vừa học, từ xa. Các loại hình đào tạo
ngày càng được đa dạng hóa, đáp ứng được yêu cầu thực
tiễn của giáo dục nước nhà: hệ chính quy 2 năm, 3 năm,

8
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021
LĂNG KÍNH VĂN HÓA
4 năm. Từ năm 1980, có thêm hệ 5 năm đặc biệt có trình
độ tương đương Thạc sĩ, đã đào tạo được ba khóa. Từ năm
1987, bắt đầu có hệ chất lượng cao, đào tạo sinh viên tài
năng. Ngoài ra, còn có hệ đào tạo hệ lưỡng quốc cử nhân
Việt Nam - Hàn Quốc, hệ đào tạo chính quy theo địa chỉ,
đào tạo tại chức, vừa làm vừa học, đào tạo từ xa,…
Từ năm 1976, khoa Ngữ văn được giao nhiệm vụ,
chính thức đào tạo hệ sau đại học đầu tiên trong toàn
quốc, đến năm 1991 chuyển thành hệ đào tạo Thạc
sĩ. Đến nay, khoa đã đào tạo được 30 khóa với khoảng
3.000 Thạc sĩ. Cũng từ năm 1976, khoa được giao
nhiệm vụ đào tạo hệ nghiên cứu sinh. Tính đến tháng 8
năm 2021, khoa đã đào tạo được hơn 400 Tiến sĩ (trong
đó có những nghiên cứu sinh người nước ngoài như
Trung Quốc, Hàn Quốc, Lào, Cămpuchia) thuộc các
chuyên ngành Văn học dân gian, Văn học Việt Nam, Lý
luận văn học, Văn học nước ngoài, Ngôn ngữ, Ngữ văn
Hán Nôm, Phương pháp dạy học Ngữ văn. Nhiều luận
án Tiến sĩ đã được in thành sách công bố rộng rãi, được
bạn đọc đánh giá cao. Cán bộ Khoa trong chuyến đi công tác tại Liên bang Nga
Về nghiên cứu khoa học, trải qua 70 năm phát triển,
khoa Ngữ văn luôn có một vị thế quan trọng, một ưu Khoa Ngữ văn cũng là một trong những khoa có bậc thầy tiêu biểu cho tấm gương sáng đẹp đó. Đó là
thế lớn về nghiên cứu khoa học, bởi nơi đây là một nhiều quỹ học bổng, giải thưởng, dành cho sinh viên truyền thống quyết tâm giữ vững thế mạnh trong đào
trong những trung tâm nghiên cứu lớn nhất, đã và đang và nghiên cứu sinh. Học bổng Nguyễn Tuân (nguồn tạo và nghiên cứu khoa học. Thế mạnh này đã có ngay
tập trung những nhà khoa học đầu ngành về Ngữ văn vốn ban đầu là toàn bộ số tiền từ Giải thưởng Hồ Chí từ những năm đầu thành lập và được giữ gìn, phát huy
trong cả nước. Minh của nhà văn Nguyễn Tuân do gia đình nhà văn trong mọi thời kỳ. Đó còn là truyền thống gắn bó sâu sắc
trao tặng Khoa) trao định kỳ theo khóa cho những với sự nghiệp của ngành giáo dục và sự nghiệp chung
Từ những năm đầu mới thành lập, Văn khoa (Văn
sinh viên xuất sắc. Giải thưởng Huỳnh Lý trao cho của đất nước. Là một khoa lớn trong trường ĐHSP
và Sử) đã có được đội ngũ giáo sư gồm những đại trí
sinh viên thủ khoa mỗi khóa. Quỹ khuyến khích tài Hà Nội trọng điểm, đã và đang đóng vai trò “máy cái”
thức của đất nước: Đặng Thai Mai (Chủ nhiệm khoa
năng sinh viên, được lập từ năm 2001 (nguồn vốn ban của nền giáo dục Việt Nam, “đầu tàu” của hệ thống các
đầu tiên), Đào Duy Anh, Nguyễn Mạnh Tường, Trần
đầu là số tiền của các Giáo sư, Phó Giáo sư và nhiều trường sư phạm trong cả nước, suốt 70 năm qua, khoa
Văn Giàu, Cao Xuân Huy, Trần Đức Thảo, Trương Tửu.
cán bộ trong Khoa tặng), dành cho những sinh viên Ngữ văn luôn gắn bó và phát huy tới mức tối đa ảnh
Cùng với các giáo sư tên tuổi, là những giảng viên có
có thành tích xuất sắc trong học tập. Giải thưởng Lê hưởng, tác động đối với toàn ngành giáo dục, đối với
uy tín như: Nguyễn Lương Ngọc, Nguyễn Đức Chính,
Trí Viễn (nguồn vốn ban đầu là do Giáo sư Lê Trí Viễn các trường sư phạm thuộc phạm vi chuyên ngành Ngữ
Chiêm Tế, Đặng Xuân Thiều, Nguyễn Danh Hoàn,…
tặng, sau đó được bổ sung thêm số tiền từ Giải thưởng văn, trên những hoạt động đào tạo và bồi dưỡng giáo
Đến năm học 1958 - 1959, khi trường Đại học Sư phạm
Hồ Chí Minh của Giáo sư), tặng cho những sinh viên viên, xây dựng chương trình và viết giáo trình, sách
Hà Nội và trường Đại học Tổng hợp Hà Nội tách ra,
nghèo, vượt khó, học giỏi. Giải thưởng nghiên cứu sinh giáo khoa, tài liệu tham khảo từ tiểu học, trung học cơ
Văn khoa cũng tách riêng thành khoa Văn và khoa Sử,
xuất sắc (nguồn vốn ban đầu là số tiền Giải thưởng sở, trung học phổ thông đến cao đẳng, đại học. Không
thì khoa Ngữ văn là nơi tập trung phần lớn các thành
Hồ Chí Minh của GS Bùi Văn Ba), tặng cho nghiên chỉ gắn bó với ngành giáo dục mà còn gắn bó với sự
viên của nhóm Lê Quý Đôn nổi tiếng (Vũ Đình Liên,
cứu sinh bảo vệ luận án xuất sắc nhất trong năm. Giải nghiệp chung của đất nước. Bằng trí tuệ và bằng trình
Trương Chính, Huỳnh Lý, Lê Trí Viễn, Đỗ Đức Hiểu).
thưởng Đỗ Hữu Châu (nguồn vốn ban đầu là số tiền độ văn hóa của những trí thức trong một khoa Ngữ văn
Qua từng thời kì, đội ngũ cán bộ giảng dạy của khoa
Giải thưởng Hồ Chí Minh của GS Đỗ Hữu Châu), có vị trí hàng đầu trong các trường đại học, khoa đã
được bổ sung, ngày càng hùng hậu, khá đồng đều ở các
chuyên ngành, bộ môn. Trong 70 năm qua, khoa Ngữ dành tặng cho sinh viên phấn đấu toàn diện, có thành góp phần không nhỏ vào việc xây dựng đời sống văn
văn là một trong những trung tâm đào tạo và nghiên tích cao trong học tập và công tác. Những học bổng hóa, khoa học, đời sống ngôn ngữ và thẩm mĩ của đất
cứu Ngữ văn lớn nhất, có đội ngũ chuyên gia lớn: 24 và giải thưởng nói trên đã phát huy được hiệu quả tích nước. Có những cựu sinh viên của khoa Ngữ văn đã trở
Giáo sư, 47 Phó Giáo sư. Có thời kì, trong biên chế cực, góp phần làm nên nét đẹp nhân văn lâu dài, bền thành những tài năng văn học của đất nước, như nhà
chính thức của khoa có tới 12 Giáo sư và 18 Phó Giáo vững của khoa Ngữ văn. thơ Phạm Tiến Duật, nhà văn Ma Văn Kháng (Giải
sư, trở thành một khoa có đội ngũ Giáo sư nhiều nhất Truyền thống 70 năm vẻ vang của khoa Ngữ văn sẽ thưởng Hồ Chí Minh), nhà thơ Nguyễn Khoa Điềm,
trong các khoa của các trường đại học trong cả nước. không mất đi mà hòa nhập vào thời hiện tại, góp phần nhà văn Tô Nhuận Vỹ (Giải thưởng Nhà nước). Nhiều
tạo nên sức mạnh mới của khoa. Hiện nay, khoa Ngữ cựu sinh viên trở thành Hội viên Hội Nhà văn Việt
Làm nên uy tín khoa học của khoa Ngữ văn, cần
văn, với ban lãnh đạo: PGS.TS Đỗ Hải Phong là Chủ Nam, có những đóng góp đáng ghi nhận. Có những
phải ghi nhận những đóng góp của nhiều nhà khoa
nhiệm khoa, PGS.TS Hà Văn Minh và PGS. TS Dương cựu sinh viên khoa Ngữ văn đã trở thành những nhà
học, thuộc nhiều thế hệ, trong đó có những bậc thầy
Tuấn Anh là Phó Chủ nhiệm khoa, vẫn có một đội ngũ lãnh đạo, quản lí, hoạt động xã hội, là Ủy viên Bộ chính
danh tiếng, không những đã để lại ấn tượng sâu sắc cho
cán bộ khá hùng hậu, giàu tâm huyết và tài năng: 3 giáo trị, Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng,… Nhiều
nhiều thế hệ sinh viên về những bài giảng mẫu mực, đầy
sư, 21 Phó Giáo sư, 20 Tiến sĩ. GS. TS Lã Nhâm Thìn cựu sinh viên của khoa Ngữ văn là những giáo viên dạy
hấp dẫn mà còn cống hiến cho nền nghiên cứu Ngữ văn
đang giữ chức Chủ tịch Hội đồng chức danh Giáo sư Ngữ văn nổi tiếng ở các tỉnh và thành phố.
Việt Nam nhiều công trình nghiên cứu có giá trị cao,
trong đó có những công trình sống mãi với thời gian. ngành Văn học; GS.TS Đỗ Việt Hùng hiện là Bí thư Với những đóng góp to lớn, khoa Ngữ văn đã được
Cho đến nay, cán bộ của khoa đã hoàn thành hơn chục Đảng ủy, Chủ tịch Hội đồng trường ĐHSP Hà Nội. tặng Huân chương lao động hạng Ba (năm 1994), Huân
đề tài nghiên cứu khoa học cấp nhà nước, hơn 100 đề Trong giới nghiên cứu, người ta đã biết đến và ghi nhận, chương lao động hạng Nhì (năm 2001). Nhiều cá nhân
tài nghiên cứu khoa học cấp Bộ. Đã công bố hàng trăm ở những mức độ khác nhau, đóng góp của nhiều nhà được tặng Huân chương lao động hạng Nhất, hạng Nhì
chuyên luận đứng tên một tác giả, hàng trăm tập tiểu nghiên cứu hiện là cán bộ giảng dạy của khoa Ngữ văn. và hạng Ba. 13 giảng viên đã được tặng danh hiệu Nhà
luận - phê bình, hàng nghìn bài báo khoa học đăng trên * giáo Nhân dân, 30 giảng viên đã được tặng danh hiệu
tạp chí chuyên ngành trong nước, nhiều bài in ở tạp chí 70 năm qua, khoa Ngữ văn trường đã xây dựng Nhà giáo ưu tú. Đặc biệt, về khoa học, có 4 thầy được
nước ngoài. Đã xuất bản hàng trăm giáo trình đại học, được những truyền thống quý báu, được vun đắp từ tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh: GS Đặng Thai Mai, GS
cao đẳng. Hàng trăm sách giáo khoa phổ thông, từ bộ nhiều thế hệ. Đó là truyền thống tôn sư trọng đạo, quí Lê Trí Viễn, GS Đỗ Hữu Châu, GS Bùi Văn Ba (Phương
sách giáo khoa phổ thông trung học đầu tiên do các trọng nghề dạy học. Đó là truyền thống đoàn kết nội Lựu); 10 thầy được tặng Giải thưởng Nhà nước: PGS
giáo sư Nguyễn Trác, Huỳnh Lý, Lê Trí Viễn, Trương bộ - một truyền thống được nuôi dưỡng trong môi Bùi Trương Chính, GS Đỗ Hữu Châu, GS Phan Trọng
Chính, Bùi Văn Nguyên,… biên soạn đến bộ sách giáo trường sư phạm và được gây dựng từ những bậc thầy Luận, GS Nguyễn Đăng Mạnh, GS Bùi Văn Ba, GS Trần
khoa chuyên ban, hợp nhất, rồi đến sách giáo khoa phổ đã sống và làm việc mẫu mực, góp phần lập đức, làm Đình Sử, GS Bùi văn Nguyên, GS Phùng Văn Tửu, GS
thông hiện hành đa phần do cán bộ khoa Ngữ văn làm hạt nhân đoàn kết cho khoa: các vị Chủ nhiệm khoa Nguyễn Ngọc San, GS Diệp Quang Ban.
tổng chủ biên, chủ biên, tác giả, có đóng góp không nhỏ đầu tiên như GS Đặng Thai Mai, GS Nguyễn Lương Một chân trời mới đang mở ra trước khoa Ngữ
vào sự phát triển của ngành giáo dục. Ngọc, và các GS Nguyễn Trác, Huỳnh Lý,… là những văn… n

9
NGƯỜI YÊU THƠ
THƠ CỦA CỰU SINH VIÊN KHOA VĂN
TRƯỜNG ĐẠI HỌC SƯ PHẠM HÀ NỘI
BÙI MẠNH NHỊ
Sinh viên khóa 23 (1973 - 1977)
Đề tặng phòng văn.
(Kính tặng giáo sư Lê Trí Viễn)
Phòng văn thầy tôi tựa vào giàn hoa
Năm nay Thầy tôi đã già
Hoa chỉ nở cho riêng Thầy hương rất lạ
Và điều này chỉ Thầy tôi nhận ra...
Và điều này chỉ Thầy tôi nhận ra
Trăng từ thuở Nguyễn Du
Đêm đêm vẫn sáng
Soi một nửa giường nằm và một nửa Thầy tôi
Thầy ngồi viết
Bóng hạc in trên vách
Nguyễn Du về
Sương lắc rắc giàn hoa
Thầy một đời với văn
Một đời nợ sách
Đa đoan hành
Hậu duệ kiếp tài hoa...
ĐINH THIÊN HƯƠNG
Sinh viên khóa 23 ( 1973 - 1977)
Giã bạn rồi, nhớ hẹn lại tìm nhau
(Thân yêu tặng các bạn K23, lần Hội khóa năm 2019)
Này thì váy xanh, này thì yếm thắm
Lúng liếng trao duyên như thể hôm nào
Em đứng hát lưng đèo ào ạt gió
Nắng thu say rót mật, má em hồng
Vui thật vui như thuở “vẫn còn không”
Tay nắm tay một trời thương nhớ
Lời dấu yêu mấy mươi…giờ mới ngỏ
Chẳng nõn nường eo, vẫn cuối mắt đầu mày…
Men dẫu nồng nhưng ta đâu có say
Lếnh láng nước mây, ấy là tình là nghĩa
Đồng môn ơi, sao mà yêu đến thế
Giã bạn rồi, nhớ hẹn lại tìm nhau…
PHẠM VĂN NINH (THANH ỨNG)
Sinh viên khóa 1963-1966
Xóm Mặt Trăng
Ẩn chìm kí ức mờ sương
Cỏ xanh còn dấu con đường ngày xưa?
Mịt mùng đêm vượt Phố Đu
Về nơi sơ tán nương nhờ nhà dân
Nơi ta ở “ Xóm Mặt Trăng”
Có bờ suối chuyện thì thầm những đêm
Có đồi cây, có bụi sim
Có chùm hoa tím tặng em một chiều
Có nồng nàn buổi đầu yêu
Thời sinh viên trái tim nghèo trao nhau…
Bây giờ người ở mãi đâu
Chạnh lòng có nhớ những câu hẹn thề…
Chia tay chẳng dặn trở về
Ngày qua, tháng lại, năm đi…xa rồi
Thái Nguyên ơi! Nhớ một thời
Bao năm xa vẫn bồi hồi rưng rưng
Hôm nay về lại đất rừng
Tim tôi chạm với một vùng địa linh…
Người xa còn có mặn tình
Cái ngày xưa ấy có dành riêng tôi?…
NGUYỄN THỊ MAI
Sinh viên khóa 23 ( 1973 - 1977)
Tản mạn với tầm xuân
Những cánh hoa thuở ấy đã tan rồi
Hương với sắc chỉ còn trong nỗi nhớ
Lời yêu đánh rơi không ai về tìm nữa
Trước cửa chùa, đất giữ hộ còn nguyên
Em xa anh đã ngàn dặm, trăm miền
Đã gặp bão, gặp đầm lầy, thác lũ
Cánh tầm xuân ép khô vào trang sổ
Suốt cuộc đời, không xóa nổi lời hoa
Suốt cuộc đời cứ ám ảnh, xót xa
Những kỷ niệm trót ghi vào nhật ký
Em đã viết thật lòng em đã nghĩ
Cũng thật lòng em khóc phút gặp anh.
**
*
10
SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Tầm xuân ơi tầm xuân!
Đêm trăng xưa có hàng cau chứng giám
Anh rất gần, chỉ một bàn tay nắm
Trái tim anh, em thấy đập ngực mình.
Đêm diệu huyền và đêm lung linh
Chỉ một vòng tay, tưởng sẽ bay lên sao hỏa
Nhưng đêm nghiệt ngã
Dông bão từ đâu gạt ta về hai phía chân trời
Con tàu đưa anh đi rồi
Hà Nội rỗng không. Toàn gió
Hà Nội còn lời yêu bỏ ngỏ
Và em ngơ ngác, vô hồn…
Tầm xuân ơi tầm xuân
Từ ấy trong em chớp bể mưa nguồn
Từ ấy trong anh cánh cò cánh vạc
Anh đã quên và anh đã khác
Em mỗi ngày một thương nhớ ngày xưa.
Mái trường nghèo rợp mát tán bàng trưa
Chuyến xe khách đưa ta về phố huyện
Đôi dép nhựa anh qua cầu mang đến
Một căn nhà… ba, mợ nhắc tên em…
Tất cả vẫn còn, tất cả vẫn linh thiêng
Như màu áo xanh em gặp anh thuở ấy
Ôi màu áo Trường Sơn, em thương biết mấy
Đến bây giờ áo dối mẹ bay đâu?
Đến bây giờ khi ta đã xa nhau
Mới thú nhận lời hoa là có thật
Giá hỏi lại tầm xuân lần thứ nhất
Cánh cuối cùng hoa vẫn nói yêu Anh.
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021
PHẠM THU YẾN
Sinh viên khóa 20 (1970 - 1974)
Miền ký ức - tiếng hát bạn và tôi
Thân yêu tặng các bạn Khoa Ngữ Văn ĐHSPHN 1
Năm tháng trôi nhanh như giấc mơ dài
Tiếng hát hoa niên xôn xao miền kí ức
Dĩ vãng như cuốn phim quay chậm
Khuôn mặt bạn bè yêu dấu tuổi hai mươi
Bỡ ngỡ tựu trường, tứ xứ xa xôi
Thêm thương mến “bài ca sư phạm”
“Rèn đức tài” lời thầy ân cần dặn
“Chỉ trở về khi nết tốt văn hay”
Giảng đường đơn sơ, hồn mở đến chân trời
Đỉnh núi Olympia, nữ thần trí tuệ
Chàng Andray “Cây sồi và tuổi trẻ”
“Tôi yêu em chừng có thể”…mỹ nhân ơi
Giường dưới giường trên rộn rã nói cười
Cơm tập thể, xoong nồi bày giữa lối
Đêm đông mơ bánh mỳ “đen” nóng hổi
Vẫn “chiều Matxcơva”, thương nhớ “Đôi bờ”
Sân thượng tầng cao A7 hẹn hò
Ai giận dỗi, ai ôn bài, ai mộng tưởng
Tuổi cao vọng ngỡ sao trời hái được
“Cây thùy dương” tím thẫm phía chân trời
Tuổi hai mươi lòng thổn thức “Xa khơi”
“Đường lên mỏ” Hà Tu đắm say tiếng hát
Biển Hạ Long mênh mang “Chiều hải cảng”
“Khăn xanh trên bờ, tàu lướt nhớ em”…
Rồi chiến tranh như cơn bão học đường
Xao xác những binh đoàn sinh viên ra trận
Cô gái hoa khôi bỗng nặng lòng với lính
Khăn thêu trao nhau dưới gốc nhãn già
Đan Phượng Hà Tây, tiễn bạn đêm hè
Trăng huyền thoại, ao làng, cỏ biếc…
Tụi con gái rưng rưng hát lời chia biệt
Con trai giấu buồn trong diệu khúc ghi ta
“Đừng giận dỗi” em ơi, anh sẽ trở về
“Giàn hoa lý” chờ cô dâu ngày cưới
Anh đi nhé “Tuổi thanh xuân sôi nổi”
Cuộc đời ta “vang mãi khúc quân hành”
Bến đò Nghĩa Xuyên cả lớp tiễn bạn mình
Thư trở lại mà người không về nữa
Màu áo thanh thiên đốt lòng câu hát cũ
Hồn hóa mây trời bất tử tuổi hai mươi
A7 mộng mơ bỗng chốc hóa pháo đài
Người ở lại đào hầm, gặt lúa
Tổ trực chiến mắt phía Tây thành phố
Họ làm thơ tình chỉ gửi gió và trăng
Rồi hòa bình, rồi thấm thoát bốn năm
Lại đến lúc chia tay bâng khuâng bao dự cảm
“Hạnh phúc ở đâu”? Câu trả lời xa thẳm
Khúc du ca cuộc đời, mỗi đứa một phương
Không ít lần ta khắc khoải nhớ thương
Ước trở lại ngồi bên nhau say đắm
Chỉ để hát không nguôi về miền xanh thẳm
Để hiểu một điều: hạnh phúc giản đơn thôi
Bao kiếp tu để được phận con người
Bao hạnh ngộ để nên duyên bè bạn
Hát lên đi hỡi hồn xanh đầu bạc
Cám ơn cuộc đời đem bạn đến cùng tôi./.
VŨ QUỐC LONG
Sinh viên khóa 23 (1973 -1977)
A bảy tuổi 20
Có một thời A7 chưa xa
Màu áo trắng tinh khôi trong nghèo khó
Em hồn nhiên chân trần đi trên cỏ
Mình thương nhau cũng không biết làm sao
A7 ơi, ta nhớ biết bao
Đêm khuya khoắt chong đèn dầu đọc sách
Cái đói cồn cào hiện trên nét mặt
Bầy muỗi vo vo rong ruổi quanh màn
Hạ sang hè… nước thiếu quanh năm
Vòi nước máy dùng chung thường không chảy
Cái giếng khơi khô bùn tận đáy
Bạn bông đùa: rắn ráo khắp nơi!
Chiến tranh lan xa, mặt trận chẳng trừ ai
Ta chia tay trước bờ cây xấu hổ,
Chưa dám nói lời yêu. Bên kia là thành phố
Biết có ngày về không mà hẹn việc trăm năm?
A7 ơi, thời nhân ái chứa chan
Bốn năm sống cùng nhau chúng mình thành tri kỷ
Một cuộc bể dâu. Người thành nhà thơ,
người thành liệt sỹ
Lục thập hoa giáp vút qua, ai mất ai còn?
Tóc bạc rồi. Trở lại tuổi vàng son
Khát vọng thần tiên đã hóa hồn vĩnh cửu!
Truyền lửa tin yêu, ước mơ, thành tựu
Ta chung tay gắng gỏi trồng người!
Ai có về A7 cùng tôi,
Để thắp lại tình yêu thời chói lóa?
Để níu lại chút hương tình quá khứ?
Và niềm tin đồng vọng mạch đời?
11
NGƯỜI YÊU THƠ
TRỊNH CÔNG LỘC
Sinh viên khóa 20 (1970 - 1974)
Đi cùng những người bạn…
Gửi bạn bè yêu dấu.
Lớp chúng ta, ngôi nhà chung ấy
Những mái trường, tiếng hát rền vang
Chia nhau đi, trồng cây xứ lạ
Hái những mùa, gửi lại những hạt vui...
Người xa nhất cánh bay biền biệt
Người gần hơn như tiếng gió vi vu
Còn rải rác, vùng miền Nam - Bắc
Hẹn tìm nhau
riêng một lối đi, về!
Chúng ta sống, giữa thời biến động
Cái vương vãi đồng quê, thành đặc sản phố phường
Cây hoang dại, thành cây chậu cảnh
Bậc hiền tài, đâu đó dong chơi...
Biết là thế, tự mình đổi khác
Trời còn xa, trời cứu được đâu
Mọi thứ bậc,
do cuộc đời sắp đặt
Thì cuối cùng,
có khác gì nhau!...
Bạn bè đến, gặp người, trẻ lại
Thời sinh viên ta đã cùng đi
Dáng cần mẫn trên cánh đồng chữ nghĩa
Lại cùng nhau,
gió hát trên đầu!
QUỐC TÚY
Sinh viên khóa 1978 - 1982
Về lối thu xưa
Bốn mươi năm trước ta đang trẻ
Nghiên bút si mê giấc mộng vàng
Hương cốm làng Vòng đưa tiễn hạ
Xứ Đoài mây trắng dắt thu sang
Cửa Ô Cầu Giấy mênh mang gió
Tô Lịch hoang vu tím lục bình
Leng keng tàu điện vào ga cuối
Bưởi Diễn cam Canh trĩu ngoại thành !
Nam thanh nữ tú “quê mùa” ấy
Trai diện dép tông, tóc úp nồi
Gái áo lá sen, quần giáp đũng
Chỉ thấy cầu vồng son phấn thôi !
Mái trường đại học chân thành lắm
Trân quí thầy cô thương mến trò
Vãn cảnh học đường thời bạc tóc
Hoàng hôn chợt nhớ giấc mơ trưa !
Bốn mươi năm trước ta đang trẻ
Chạm mắt vu vơ cũng sóng lòng
Tình nghèo yêu đẹp như tranh vẽ
Lưu bút ngày xanh những bóng hồng !
Dịch Vọng trăng phơi màu lúa chín
Đồng Xa dệt lụa tiếng gà mưa
Nhớ thương sương khói khung trời cũ
Ai tìm ai về lối thu xưa!
SÁNG TÁC SỐ 45 (68) - 11/11/2021

Thơ,nhạc Thế Hùng Nghệ sĩ, Tiến sĩ Mỹ học Thế Hùng

ROMANCE 1 CẬU ÚT

Anh Mẹ sinh năm người con

Lớn khôn Anh cả: Nhà văn
Dưới bầu vú mẹ… Anh hai: Tiến sỹ
Mà Chị ba: Kỹ sư
Dại khờ Chị tư: Bác sỹ
Trước Cậu út - thứ năm
vòm Học dốt
ngực mải chơi
Nhân dịp Nghệ sĩ, Tiến sĩ Mỹ học Thế Hùng của lêu lổng
được Tổ chức Kỷ lục Việt Nam trao bằng em ./. chợ trời...
“XÁC LẬP KỶ LỤC” vì có những đóng góp
quan trọng và tạo nhiều dấu ấn đặc biệt
Mẹ ốm liệt giường vào viện
trong lĩnh vực đào tạo và sáng tạo Văn hóa
Nghệ thuật tại Việt Nam. Thời báo Văn học Bốn anh em nhìn nhau qua nước mắt
Nghệ thuật trân trọng giới thiệu trang thơ Riêng cậu út cười;
và nhạc của Thế Hùng thay lời chúc mừng - Để đó, em lo ./.
thành công của ông.

Cách đây gần 30 năm, nhạc sỹ Hoàng Vân -

Một huyền thoại của nền âm nhạc Việt Nam,
thầy dậy sáng tác của nhạc sĩ Thế Hùng đã
nói: “Những tên ca khúc gợi nhiều liên tưởng
đến tên của những bức tranh. Và đó cũng
là khao khát bộc lộ những cảm hứng thanh
âm khi mà bảng pha màu hội họa chưa thỏa
mãn được nhà tạo hình…”.

Nhà thơ người Mỹ Lawrence Ferlinghetti

nói: “Hội họa phải đạt được sự thấu hiểu
qua tự thân nó, không cần tới lời giải thích,
và thi ca cũng vậy”. Thơ Thế Hùng như được
chưng cất bởi trí tưởng tượng trong xúc
cảm thanh âm và sắc màu - riêng biệt và
độc đáo. n Tập nhạc của Thế Hùng.
Xin nghe trên YouTube: Nhạc sĩ Thế Hùng

12
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021
SÁNG TÁC

CON ĐƯỜNG
Tặng những nghệ sỹ sáng tác
“làm gì có đường, đi mãi sẽ thành đường”
(Lỗ Tấn)

Thế giới này

Ngàn vạn những con đường
Sao lại sợ người ta đi hết cả
Con đường chông gai
Con đường êm ả
Hãy cứ đi
Tuyển tập Thế Hùng 2 - 2022 Đi mãi sẽ thành đường…

MƯỜI PHÚT VỚI NGUYỄN TUÂN Tuyển tập Thế Hùng 1 - 2001 Đường nào dài
Bằng bước chân ta
Này Hùng Dù đi chậm đi lâu cũng về tới đích
Cậu là họa sỹ? Ơ KÌA Xin hãy hỏi bàn chân không nhúc nhích
- Thưa bác, vâng Đường phía xa vô định mịt mù…
Cậu thích vẽ gì? Ơ kìa
- Thưa bác Mới gặp hôm qua Ngửa mặt lên trời
Cháu thích vẽ hoa và thiếu nữ Mà hôm nay Đếm lá mùa thu
Ngỡ như là đã lâu Chỉ phân chim và hạt mưa rơi xuống
Nhà văn lặng im Ơ kìa Phải lặn lội lên đầu nguồn mới có nước
... Người đẩu người đâu trong để uống
Năm phút Bỗng dưng thấy nhớ thấy sầu vu vơ Không thành công nào không nước
... mắt mồ hôi
Mười phút Ơ kìa
... Ta lại làm thơ Xin hãy hỏi Puskin, Vichto Huygô,
Píp thuốc tàn trên tay Ơ kìa Gôgôn, Balzac
- Sao không vẽ người ăn mày? Ta lại dại khờ như xưa Những thập tự quân vác thánh giá
Ơ kìa lên đường
Có một ngày mưa Xin hãy hỏi Betthoven, Sôpanh, Sube,
Để trăm nay cứ dư thừa nhớ mong… Paganini và những thiên tài âm nhạc
Những người phát quang một lối của
riêng mình
Em cười óng ả hàm răng
Ơ kìa
Trời đất mênh mông
xa nhớ
Vũ trụ vô cùng
gần mong
Không dành cho riêng ai con đường
ơ kìa ./.
nào cả
Sự thành công là tháng ngày vất vả
Đo những bước chân nhích đến
BẮT ĐẦU MÙA CƯỚI thánh đường ./.

Sáng ra nhặt chiếc lá vàng

RỒI MỘT NGÀY
Giật mình thôi chết thu sang mất rồi
Rồi một ngày
Thiếu nữ, Acrylic, 100x100 cm Thế là hết cánh phượng rơi
Tất cả sẽ tàn phai
Thế là hết giọt mồ hôi trưa hè
Xuân sẽ vô duyên khi nụ cười đã tắt
Khi vết chân chim
Thế là vắng hẳn tiếng ve
MÃI ĐẾN TẬN CÙNG Nhăn nheo da mặt
Thế là nhìn gió mà nghe thấy buồn
Khi đồi mồi
Em là người đàn bà cho anh bài thơ hay nhất Khắc dấu ấn thời gian…
Thế là hết giọt mưa tuôn
Anh vắt cạn đời mình yêu em chân thật
Bây giờ còn lại đầy đường heo may
Nên trong thơ có máu của mình Rồi một ngày tất cả sẽ tan
Có hoàng hôn và có cả bình minh Như mây
Sáng ra nhìn cốm mà say
Trôi
Tiếng ai rao giữa ban ngày thương thương
Em là người đàn bà yêu anh nhiều nhất Trên bầu trời vô tận
Trên những nhỏ nhen toan tính thấp hèn Hãy yêu thương và quên đi thù hận
Bắt đầu một vụ yêu đương
Em trong trắng thơ ngây trinh bạch Ta hòa ngọt ngào vào ly rượu đắng cay
Bắt đầu
Anh tôn thờ những ký ức hồi sinh
mùa cưới
Rồi ta uống
dâng hương
Em là người đàn bà anh trân trọng nhất Rồi ta say
bắt đầu ./.
Bởi em thủy chung thánh thiện bao dung Quán trọ
Anh gom góp những gì còn có thể trần gian
Để yêu em yêu mãi đến tận cùng ./. nghiêng ngả ./.

13
TÁC GIẢ - TÁC PHẨM
Thầy Lê Trí Viễn
của chúng tôi
NGUYỄN THỊ MINH BẮC
Hà Nội mùa thu năm ấy (năm
1973) đã đánh dấu một bước
ngoặt cuộc đời mà tôi không bao
giờ quên. Đó là kỷ niệm về ngày
đầu tiên đến khoa Ngữ văn trường
ĐHSP Hà Nội I để làm thủ tục nhập
học, nhưng giấy tờ chưa hợp lệ.
Trong giây phút hoang mang đó,
có một người vóc dáng nhỏ nhẹ,
nói giọng miền Trung, rất ân cần
vui vẻ, hướng dẫn chúng tôi tỉ
mỉ và hẹn một tuần sau ra hoàn
thiện thủ tục. Vào học rồi mới hay,
người hôm đó chính là thầy Lê Trí
Viễn - thầy chủ nhiệm khoa Văn
của chúng tôi. Càng ngày chúng
tôi càng có dịp học tập, gặp gỡ và
hiểu thêm về thầy.
Ấ n tượng đầu tiên của chúng tôi
về thầy chủ nhiệm khoa đó là
người thầy luôn gần gũi yêu
thương và rất quan tâm đến đời sống
của sinh viên. Dù luôn bận bịu với nhiều
công việc nhưng thầy vẫn lắng nghe, luôn
dõi theo từng cảnh ngộ của sinh viên để
động viên, sẵn sàng chia sẻ những băn
khoăn trăn trở và cả những buồn vui nữa.
Thầy thương những sinh viên xa nhà có
hoàn cảnh khó khăn. Nếu không có trái
tim chân thành của một người cha luôn
dành tình thương, sự chăm chút ân cần
cho những đứa con đang mong sự định
hướng, dìu dắt, thì không thể có sự quan
tâm cặn kẽ đến như vậy.
Lũ sinh viên chúng tôi ai cũng kính
trọng thầy không chỉ ở sự gần gũi, quan
tâm tới đời sống sinh viên, mà còn kính
phục thầy ở sự đam mê nghiên cứu văn học
và nghiên cứu lịch sử, văn hoá xã hội.
Nhớ về thầy Viễn là nhớ về hình ảnh
người thầy suốt đời tận tuỵ với nghề và
cống hiến không mệt mỏi cho khoa học.
Đối với các thế hệ sinh viên Văn khoa,
thầy Lê Trí Viễn trước hết nổi bật là một
nhà giáo tài hoa. Thầy không thiên về
phong cách hùng biện nhưng có khả năng
sư phạm đặc biệt cuốn hút học trò bằng
lối thuyết giảng tinh tường, sâu sắc, thấu
tình đạt lý với cách truyền đạt vừa khoa
học vừa tài ba. Vì thế mà lời giảng của thầy
ghi sâu vào cảm xúc và lắng đọng thành kí
ức khó quên.
Giáo sư, Nhà giáo Nhân dân Lê Trí Viễn
Khi ra trường rồi, những bài giảng văn,
những cuốn sách thầy viết như: Lịch sử
văn học Việt Nam từ thế kỉ X đến hết thế
kỉ XIX, Những bài giảng văn ở đại học,
Những bài giảng văn ở phổ thông, Bình
giảng văn học…thường là những cuốn
sách gối đầu giường và là kim chỉ nam
luôn đồng hành cùng chúng tôi trong sự
nghiệp trồng người.
Nhớ lời thầy Viễn dạy: thơ văn là cuộc
sống, là tâm hồn con người… Người dạy
văn phải từ ngôn ngữ ấy đi ngược lại con
đường nhà văn đã đi. Nhưng làm theo lời
dạy đó của thầy quả là một điều không
dễ chút nào. Bởi ngôn ngữ là chất liệu
dệt thành các áng văn chương. Nó như
chiếc xe để chở cái hồn, cái thần của văn
chương đến với người đọc. Theo thầy:
điều đầu tiên phải chú trọng tìm hiểu
là chữ nghĩa. Chữ nghĩa chưa thông thì
chớ viết chớ giảng. Dĩ nhiên cũng có lúc
phải… lờ đi, nhưng đó là vấn đề khác.
Cái đáng sợ nhất là không hiểu mà tưởng
là hiểu. Mỗi khi soạn giáo án, người giáo
viên muốn dạy văn hay, rất cần phải bám
sát ngôn ngữ, giải mã cho được những từ
ngữ đắt. Những lúc bí, chúng tôi lại tìm
đến những bài giảng, bình của thầy Lê Trí
Viễn. Học tập sự tỉ mỉ và cẩn trọng của
thầy trước một dấu câu, một lỗi chính tả
hay một giọng đọc… đều khiến chúng
tôi nghiêm túc mà suy ngẫm.
14
Ví như câu chuyện mà thầy kể về lúc
viết lại chương Nguyễn Khuyến trong
Giáo trình Lịch sử văn học Việt Nam
(tập IV) khi in bài Nhớ cảnh chùa Ba
Đọi. Thầy giật mình vì lâu nay vẫn đọc là
Dặm thế ngõ đâu từng trúc ấy/ Thuyền ai
khách đợi bến đâu đây, trong khi nó phải
là Thuyền ai khách đợi bến dâu đây. Lỗi
chỉ một cái dấu đâu thành dâu nhưng vì
âm vang câu thơ rất hay nên bị tê liệt cảnh
giác, không đặt vấn đề thắc mắc gì cả.
Nhớ lời thầy dặn, dạy thơ dạy văn thì
đọc diễn cảm, đọc hay đã là thành công
một nửa. Đám sinh viên chúng tôi nghe
thầy bình văn chỉ một mực cúi đầu thán
phục, thầm mơ ước sau này đứng trên
bục giảng có được một chút gì học được
từ thầy thì tốt biết bao.
Theo thầy Viễn, muốn cho giờ giảng
văn thêm sinh động, hứng thú thì cũng
cần đến thứ gọi là trữ tình ngoại đề. Có
qua thực tế giảng dạy mới thấy cái gọi là
trữ tình ngoại đề thực sự hấp dẫn học sinh
thế nào. Khi giảng về Nguyễn Khuyến,
sách giáo khoa có viết ông “là người rất
thông minh và cũng rất hóm”.
Tôi nói về cái hóm của Nguyễn
Khuyến từ câu chuyện mà thầy Viễn kể.
Thực ra khi nghe Nguyễn Khuyến đỗ
tam nguyên, tiếng đồn vang xa. Nhân dân
quanh vùng không ai là không thán phục.
SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Bỗng một hôm đình làng bên bị cháy.
Dân làng đó đã nhanh chóng cho tu sửa
lại. Sửa xong đình rồi nhưng làng vẫn loay
hoay, không nghĩ ra viết chữ gì cho thiêng
để treo thờ.
Người đứng đầu thôn làng đó bèn sai
người sang làng bên xin chữ của cụ Tam
nguyên. Thật tình khi người đó đến xin
chữ, Nguyễn Khuyến cũng chưa nghĩ ra
được chữ gì nhưng vẫn cầm bút lông xổ
thẳng một đường, ấn hai đầu toè ra, giữa
thót bé lại trông giống như một cái chày
dựng đứng. Rồi cụ đưa chữ cho người đó
rồi bảo: đình bị cháy phải không, vậy thì ta
cho nhà ngươi chữ này. Dân làng thấy chữ
lạ, kể cả những người hay chữ trong làng,
luận bàn mãi mà vẫn không thể biết được
chữ đó là chữ gì. Vài hôm sau đành phái
người đó mang sang để hỏi lại nghĩa chữ.
Lúc này Nguyễn Khuyến cười vui vẻ
nói: ta cho anh chữ đó chỉ đơn giản là
chữ chày đứng, mà chày đứng có nghĩa là
đừng cháy. Nhưng nếu làng ngươi không
thích thì hôm nay ta cho chữ khác vậy.
Nói rồi Nguyễn Khuyến lấy ra một chữ
rất đắc ý đã viết sẵn, vì cụ nghĩ thế nào rồi
làng bên cũng sẽ quay lại.
Giờ học đến đây rất vui. Tiếng cười
thoải mái của học trò khiến không khí lớp
học trở nên vô cùng sảng khoái. Thế mới
thấm thía, cái trữ tình ngoại đề cũng đem
lại nhiều khoái cảm cho việc học văn.
Cảm phục về ngườì thầy đức độ, một
nhà nghiên cứu văn học có danh tiếng
và một con người tài hoa nghệ sĩ, chúng
tôi lại càng tự hào về Thầy khi được Nhà
nước trao tặng những danh hiệu cao
quí: Giáo sư, Nhà giáo nhân dân, Huân
chương lao động hạng nhất, và công
trình nghiên cứu hơn 6000 trang được
tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh, đợt
2010; Báo chí ca ngợi thầy xứng danh
là một nhà giáo dục có tầm cỡ, một nhà
quản lý giáo dục tài năng và một nhà
hoạt động xã hội về giáo dục.
Nhân dịp kỷ niệm 70 năm Khoa Ngữ
văn, trường Đại học Sư phạm Hà Nội,
chúng tôi muốn bày tỏ lòng biết ơn sâu
sắc tới thầy cùng gia đình. Một lần nữa
khẳng định, trong sự nghiệp trồng người
đầy gian nan vất vả và cũng đầy tự hào
đó, chúng tôi luôn có bóng dáng của
người thầy tài hoa và uyên bác chỉ đường
- thầy Lê Trí Viễn của chúng tôi. n

SỐ 45 (68) - 11/11/2021
C on số hơn 200 truyện ngắn trong
văn sản Ma Văn Kháng là một
con số biết nói. Trong lịch sử văn
chương Việt Nam hiện đại, những nhà văn
viết hơn 200 truyện không phải là nhiều.
Kỉ lục thuộc về nhà văn Bình Nguyên
Lộc (1915-1987) - khoảng 700 truyện,
Nguyễn Công Hoan - hơn 300 truyện;
Ma Văn Kháng - hơn 200 truyện. Có thể
nói “phổ” truyện ngắn Ma Văn Kháng rất
rộng. Đó là một không gian mở (từ miền
núi xuống đồng bằng, từ thành thị đến
nông thôn, từ trong nhà ra ngoài xã hội, từ
thế giới hiện hữu chốn trần gian đến cõi
tâm linh). Đó là một “cõi nhân sinh” rộng
và sâu (nhiều lớp người, nhiều kiếp người).
Đó là thế giới nội tâm của con người thời
đại (nhiều cảnh ngộ, thân phận). Có thể
nói truyện ngắn Ma Văn Kháng là cả một
“miền sáng tối”. Từ chuyện một “dị nhân”
(Vệ sĩ của quan châu), một người lao
động bình thường (Anh thợ chữa khóa),
đến một người làm nghề dạy học (Thầy
Khiển), hay đời một nghệ sĩ (Nhiên, nghệ
sĩ múa),... Nhà văn có ý thức của một
nghệ sĩ ngôn từ chân chính không bỏ
quên chuyện gì, không bỏ quên con người
nào trong cõi trần gian. Hơn thế, nhà văn
thuộc số ít người cầm bút quan tâm nhiệt
thành tới mối quan hệ giữa con người và tự
nhiên. Vì thế mới có những thiên truyện
thấm đẫm hơi thở của tự nhiên như là một
bà mẹ vĩ đại đáng được con người trân quý.
Đó là những truyện ngắn thể hiện một
phương diện trong phong cách nghệ thuật
Ma Văn Kháng - phong cách trữ tình, lãng
mạn - qua Trung du chiều mưa buồn, Heo
may gió lộng, Trái tim mùa thu, Bồ nông
ở biển, Trăng soi sân nhỏ, Thanh minh trời
trong sáng, Hoa gạo đỏ, Suối mơ, Một chiều
giông gió, Cây bồ kếp lá vàng, Chim di trú
vừa bay vừa ngủ, Lênh đênh sông nước
miền Tây, Đất màu, Lũ tiểu mãn ngập bờ,
Mùa thu đảo chiều,…
Truyện ngắn Ma Văn Kháng thể hiện
khả năng tinh tế của ngòi bút khi nắm
bắt những phút giây huyền diệu của đời
sống (vì đặc trưng thể loại quy định tính
chất điển hình của những tình huống
- moment, hiểu là những thoáng chốc,
khoảnh khắc, thời khắc). Nói một cách
hình ảnh thì Ma Văn Kháng “đi bằng hai
chân” tiểu thuyết và truyện ngắn trên con
đường thiên lí văn chương dài lâu và gập
ghềnh. Không nhiều nhà văn Việt Nam
đi được những bước vững chãi như thế ở
cả hai thể loại vốn được coi là “mặt tiền”
của văn chương đương đại.
Truyện ngắn Ma Văn Kháng hướng
đến những thân phận người trong mọi
cảnh ngộ, trạng huống không bình
thường, đầy éo le, gập ghềnh, bi ai. Lấy
nhân vật Khun (Vệ sĩ quan châu) làm
một ví dụ. Con người này nhàu nát, xệch
xạc, dị hợm không ai bằng. Nó sống bản
năng, hoang dã, tàn tật. Nó một lòng
trung thành với ông chủ (Thổ ti Vàng
A Ký); trung thành với tín điều, với chủ
không khác gì một con chó. Nhưng đó
là tín điều ngu muội. Sự ngu muội khiến
Khun trở thành biểu tượng của cái ác,
cái dã thú. Trong đoạn kết truyện, khi bị
bộ đội biên phòng bao vây và gọi hàng,
Ma Văn Kháng
Người tình chung thủy với truyện ngắn
Nhà văn Ma Văn Kháng
trong hang đá chỉ có hai “thầy trò”. Khi
Vàng A Ký thuyết phục Khun cùng ra
đầu hàng chính quyền thì Khun dọa bắn
ông chủ. Hết nước, Vàng A Ký phải bắn
chết Khun và thừa nhận: “ Nó không
nghe, còn dọa bắn tôi, tôi đành phải hạ
nó (...). Nó không phải con tôi. Còn nó là
cái gì, chính tôi cũng không biết”. Truyện
này viết từ năm 1978, một trong những
truyện ngắn hay của Ma Văn Kháng.
Năm 2011, được chọn in lại trong mục
“Truyện ngắn hay tác giả tự chọn” (Tạp
chí Văn nghệ quân đội, số tháng 4/2011).
Một truyện hay chịu được sự thử thách
của thời gian vốn “vặt lông tất cả”, theo
cách nói của nhà thơ Xuân Diệu.
Ma Văn Kháng cũng viết nhiều về giới
nghệ sĩ, không chỉ nhằm ca tụng tài năng
nghệ thuật mà họ đã cống hiến cho đời.
Họ cũng là con người với bao nỗi niềm,
cảnh ngộ, thân phận, thậm chí đầy những
bi kịch. Nhân vật nữ hoạ sĩ Huyền Giang
(Bức tranh người đàn bà chơi vĩ cầm) là
một ví dụ. Huyền Giang, nữ họa sĩ chuyên
vẽ tranh chân dung đang sống trong túng
quẫn và có nguy cơ rơi vào tình cảnh thảm
thương (thậm chí nhà không còn nhà để
ở, cơm không có để ăn). Hai mẹ con chèo
chống cho qua ngày bĩ cực vì Cương (con
trai họa sĩ) từ trại cai nghiện trở về nhà mới
được ba tháng và đang ở cái làn ranh nguy
hiểm có thể tái nghiện. Chồng Huyền
Giang là một kĩ sư thất nghiệp và là kẻ bội
tình. Họ chia tay nhau. Huyền Giang ở cái
thế kẹt “lần lượt bị tước đoạt hết” (mảnh
đất mua dự trữ tiền, sổ tiết kiệm, nữ trang,
vật dụng trong nhà,...). Đang lúc bĩ cực thì
có “quý nhân phù trợ”. Bà Hoàng Lan (chủ
một galery có cái tên rất kêu Diễm Kiều)
nhờ Huyền Giang vẽ cho mình một bức
chân dung (sau khi bán hộ Huyền Giang
một bức tranh tưởng đã bị bỏ quên Thiếu
nữ và hoa phượng với giá 5000 đô la). Để vẽ
bức tranh Người đàn bà chơi vĩ cầm (nhân
15
TÁC GIẢ - TÁC PHẨM
BÙI VIỆT THẮNG
Nhà văn Ma Văn Kháng (sinh 1936, cựu sinh viên khoa Ngữ văn, Trường
Đại học Sư phạm Hà Nội) bước vào làng văn bằng truyện ngắn đầu tay Phố
Cụt (báo Văn học số 136, ra ngày 3/3/1961). Dẫu cho sau này nhà văn cho
rằng: “chúng chỉ là những bài tập của một thời còn ấu trĩ”, thì cuối cùng
ông cũng thừa nhận: “Tính ra như thế cũng là lẽo đẽo theo đòi công việc
viết truyện ngắn đến hơn ba mươi năm có lẻ. Có thể tạm gọi là người tình
chung thủy với loại hình văn xuôi tự sự này rồi” (Ma Văn Kháng, Phút giây
huyền diệu, Nxb Hội Nhà văn, 2013, tr. 203).
vật trung tâm của bức tranh là bà Hoàng viết truyện ngắn (Tạp chí Văn nghệ Quân
Lan), Huyền Giang phải biết cho ngọn đội số 4/1999), Truyện ngắn, đôi điều
ngành chuyện đời của đối tượng được vẽ. tản mạn và Tôi viết truyện ngắn San Cha
Hóa ra bà ta cũng đau khổ về tinh thần ghê Chải (Phút giây huyền diệu).
gớm (chồng bội bạc), hóa ra bà ta nhiều Ma Văn Kháng là nhà văn có ý thức
tiền bạc nhưng chưa chắc đã có hạnh phúc. lao động nghệ thuật trên câu chữ: “Câu
Rồi cái giây phút huyền diệu đã đến với nữ chữ tiêu dùng cho một truyện ngắn là
họa sĩ Huyền Giang khi nữ họa sĩ “chộp” cả một nỗ lực to lớn và thường như nó là
được cái thần thái của đối tượng. yếu tố quyết định thành bại của truyện
Trong truyện ngắn Ma Văn Kháng, ngắn. Truyện ngắn hay ở văn(...). Nhà
có không ít những câu chuyện giản dị về văn Bùi Bình Thi nói: "Chữ trong văn cần
những con người thuần phác, sống một có men... Câu chữ trong truyện ngắn nói
cuộc đời nhẹ nhàng tựa hơi thở, phóng riêng nó lên men, nó tỏa hương, nó rủ rê,
khoáng tựa làn gió mùa thu, sáng sủa như dắt dẫn, nó quyến rũ ta, nó là cái hồn của
nhưng tia nắng ban mai của một ngày đẹp câu chuyện”. Nhà văn đã hơn một lần nhấn
trời nào đó. Chúng tôi gọi đó là những tác mạnh “nhà văn là triệu phú chữ”. Con chữ
phẩm chứa chan một kiểu “văn xuôi mọc trong tay nhà văn Ma Văn Kháng có đặc
cánh”. Heo may gió lộng tiêu biểu cho loại điểm gì? Theo dõi sát sao sáng tác của Ma
truyện này. Kiểu nhân vật này đã trở nên Văn Kháng (cả tiểu thuyết, cả truyện ngắn)
quá hiếm hoi trong văn chương đương chúng tôi nhận thấy cây bút này quyến rũ
đại. Nhưng cuộc đời đẹp như trong mơ ấy độc giả không chỉ bằng “chuyện” mà còn
chi còn là giấc mơ khi người người đang bằng cả “văn”. Trước hết, văn của Ma Văn
cố tìm mọi cách rời bỏ làng quê, đất đai để Kháng là một kiểu văn vừa “động” vừa
kéo về thành thị được coi như “miền đất “tĩnh”. Văn ông không hoạt náo kiểu thông
hứa”. Phố phường đã làm biến dạng cái tấn, không triết lý suông hay cố tình “làm
nguyên bản, nguyên sơ của căn tính Việt mới”, cũng không quá trầm lắng, hay bí
vốn được hun đúc nên từ đất đai, từ tình hiểm. Đã có người ví von văn của Ma Văn
làng nghĩa xóm, từ tình yêu thiên nhiên. Kháng giống cái khung cảnh “mùa lá rụng
Có lẽ nào chúng ta lại phải làm một cuộc trong vườn”. Đó không phải là một khu
“thiên di” khác - trở về cội rễ để tìm được vườn rộng lớn ở vùng thôn quê tĩnh lặng,
cái hồn nhiên, trong veo của bản tính điền viên. Đó là khu vườn xinh xắn ở giữa
Việt. Phải chăng nói như Nguyễn Huy ngay phố thị đông đúc, nó lùi sâu vào trong
Thiệp là chúng ta cần lưu giữ được tình ngõ vắng. Nhưng tuyệt đối không chia cắt
cảm “thương nhớ đồng quê”. với phố phường. Cái “tĩnh” trong văn Ma
Truyện ngắn Ma Văn Kháng thường Văn Kháng được kiến tạo nên bởi những
“chạm” đến tầng sâu nhất của đời người không gian tâm tưởng (mang nhiều yếu tố
trong những thân phận hoàn toàn khác tâm linh). Nhưng văn Ma Văn Kháng cũng
nhau, dẫu cao thấp, sang hèn, ngu dốt hay rất “động”. Đó là những khi ngòi bút như
trí lự. Có thể nói hơn 200 truyện ngắn của được khai phóng, đưa con người hòa vào
Ma Văn Kháng là một bản “tổng phổ” về lẽ thiên nhiên trác tuyệt. Đó là một lối văn
đời, về cõi người, về kiếp nhân sinh. Nhà giàu nhịp điệu (rythme). Nhịp điệu văn
văn không phân chia rạch ròi tỉ lệ phần trăm xuôi ánh phản một “điệu tâm hồn” của nhà
xấu tốt, sáng tối của cuộc đời. Ông viết một văn - lúc nào cũng rộng mở tất cả các giác
cách ưu ái nhất về cuộc đời và con người. quan để “nghe”, để “cảm” thấu cuộc đời
Ông cũng đồng thời quyết liệt nhất khi vạch cho hết cung bậc của tự nhiên. Nhịp điệu
trần cái ác, cái xấu. Ma Văn Kháng là cây bút văn xuôi đồng thời ánh phản một điệu tâm
viết theo khát vọng được thành thực. hồn phóng khoáng, hào hiệp, một niềm
Là một tác giả truyện ngắn nhiều say mê sống, tận hiến và tận hưởng.
thành tựu, Ma Văn Kháng có thẩm quyền Ma Văn Kháng là nhà văn đắm đuối
nói về nghề văn và bàn rất sâu về kĩ thuật với đời, với người, với tạo vật. Ông mang
truyện ngắn. Ít nhất có đến bốn bài viết cái đắm đuối ấy vào văn chương. Nhà văn
của nhà văn dành cho truyện ngắn: Chất xứng đáng là một cây bút có ý thức phụng
thơ chân chính (Sổ tay truyện ngắn), Tôi sự cuộc đời, phụng sự cái Đẹp. n
TÁC GIẢ - TÁC PHẨM
Phó giáo sư Đỗ Bình Trị
thầy của chúng tôi
PHẠM THU YẾN
Đầu năm học thứ 4 năm 1974, tôi được phân
công làm khóa luận dưới sự hướng dẫn của
thầy Đỗ Bình Trị dù chúng tôi không được
học thầy từ năm thứ nhất. Thầy là chuyên
gia hàng đầu về văn học dân gian, nổi tiếng
thông tuệ nhưng cũng rất nghiêm khắc,
chẳng hề dễ gần.
Đ ược thầy hướng dẫn khóa luận, tôi vừa mừng
vừa lo nhưng rồi nỗi lo lắng ấy dần dần được
trấn an bởi sự quan tâm của thầy. Thầy giao đề
tài, bảo tôi về đọc sách, làm đề cương. Có lần tôi được
báo đến nghe thầy nói về phương pháp nghiên cứu văn
học dân gian cho các anh chị cán bộ giảng dạy khoa
Cấp 2 (một phân hiệu của trường Đại học Sư phạm Hà
Nội đóng ở Phủ Lý). Lời thầy giới thiệu tôi với các anh
chị khiến tôi vừa ngượng ngùng vừa cảm động: “Cô
Yến là sinh viên năm thứ tư, vào loại học khá, có triển
vọng. Tổ tôi cũng định nhắm nhe tạo nguồn cán bộ
giảng dạy. Cô làm khóa luận phần này, còn ở lại khoa
hay không phải tùy thuộc vào sự phấn đấu của cô ấy.
Tôi mời cô ấy lên nghe, nếu cô ấy ở lại tổ tôi là điều hay,
sau đỡ phải nghe lại. Nếu cô ấy về trường nào đó thì
cũng coi như đây là món quà tôi tặng cho cô. Thầy giáo
nghèo thì chỉ có quà là trí tuệ và tấm lòng” (trích nhật
kí năm thứ 4 của tôi).
Rồi đến ngày bảo vệ khóa luận, tôi vẫn nhớ từng lời
trong bản nhận xét của thầy “Người viết đến với đề tài
này với hai bàn tay trắng. Không! Với cả tấm lòng đầy
đặn. Đó là điểm tựa quan trọng nhất đề giúp người viết
vượt qua những khó khăn, thử thách… Văn viết có tình,
có thần, có sắc, có hồn nhưng vẫn thể hiện điểm chưa
mạnh về lý luận”. Rất nhiều năm tôi vẫn nâng niu giữ gìn
bản nhận xét viết tay trên giấy mỏng của thầy. Sau này
mỗi lần viết nhận xét cho sinh viên, học viên cao học,
nghiên cứu sinh, tôi lại nhớ đến những lời nhận xét vừa
động viên, ưu ái vừa nghiêm túc, thẳng thắn, nhắc nhở,
chỉ dẫn hướng đi mà cả đời tôi phải phấn đấu dài dài.
Tôi được giữ lại làm cán bộ giảng dạy ở khoa Ngữ văn.
Nhóm chúng tôi có 4 cán bộ giảng dạy được gọi là vào
loại trẻ. Thầy có ý thức đào tạo cả nhóm chúng tôi một
cách hệ thống. Trước tiên là việc phân công và hướng
dẫn soạn giáo án. Thời gian này, là nhóm trưởng nhóm
Văn hóa dân gian, thầy thường dạy chuyên đề năm thứ
4 và chuẩn bị các chuyên đề hệ sau đại học nhưng riêng
năm ấy, thầy nhận dạy mấy chục tiết cho sinh viên năm
thứ nhất để chúng tôi được dự giờ. Những vấn đề lý
thuyết đầy chất trí tuệ về Mỹ học Folklore, về cách phân
loại, bản chất, đặc trưng các thể loại văn hóa dân gian
được thầy trình bày khúc triết, sáng rõ với cách phân
tích, dẫn dắt minh họa duyên dáng, tinh tế và cuốn hút.
Ai đã học thầy chắc không thể không bị hấp dẫn, có
ấn tượng sâu sắc bởi phong cách sư phạm mẫu mực và
những tri thức vừa uyên bác vừa giản dị qua giờ giảng
của thầy về truyền thuyết, truyện cổ tích, truyện cười,
ca dao, tục ngữ...
Phó giáo sư Đỗ Bình Trị
Để soạn được 4 tiết giáo án bài Khái quát về Văn học
dân gian, để nắm được về lý thuyết Folklore thế giới và
tài liệu trong nước, chúng tôi phải đi đọc, lĩnh hội một
danh sách dài thư mục trong cả một năm đầu tiên. Cả
ngày miệt mài đọc ở Thư viện Quốc gia hay thư viện
trường Đại học Sư phạm Hà Nội, bữa trưa chỉ là ổ bánh
mì lót dạ mà thấy vừa háo hức vừa lo lắng bởi trách
nhiệm và yêu cầu của thầy. Đến bây giờ tôi vẫn giữ bản
giáo án 4 tiết đầu tiên với nét bút của thầy phê, chữa
trên dưới 20 điểm cần bổ sung, chỉnh sửa ở cuối mỗi
trang và cuối bài.
Nhớ giờ lên lớp đầu tiên của tôi, thầy ngồi dưới dự
giờ. Thầy nhìn đi chỗ khác để tôi khỏi lúng túng. Lúc
rút kinh nghiệm, thầy nói: “cô soạn bài tốt, sáng rõ,
công phu nhưng khi truyền đạt trên lớp thì chưa có kinh
nghiệm diễn giảng, nói nhanh, chưa biết nhấn lướt, làm
sao sinh viên hiểu sâu những vấn đề lý thuyết không hề
đơn giản ấy”.
Giờ trên lớp thì nghiêm vậy nhưng tôi và Bích Hà
cười rũ khi thầy bắt chước và phóng đại, chế giễu việc
chúng tôi đi chợ mặc cả ngã giá lâu. Hai tay chống nạnh,
thầy bắt chước điệu bộ các bà mua hàng đanh đá: “5
đồng rưỡi bán không? Thế năm đồng năm hào ba trinh
nhé. Thôi, năm đồng rưỡi tám chinh. Có bán không thì
bảo, không thì tôi đi rồi lại tiếc” (chi tiết ba trinh thầy
dùng thật đắt giá vì đơn vị tiền trinh là đơn vị tiền tệ nhỏ
nhất đã không còn ai dùng hàng trăm năm nay. Đúng là
thầy diễn xướng truyện cười).
Một lần chấm thi, thầy đưa tôi chấm lại một bài mà
lượt đi thầy đã gạch đỏ. Tôi chấm lại và ngạc nhiên về
những chỗ thầy gạch lại chẳng có gì sai cả và nói điều ấy
với thầy. Thầy cười, có ý khen. Thì ra đấy là “phép thử”
chết người. Thầy muốn xem tôi có chấm lại, có bản lĩnh
bảo vệ ý kiến của mình không.
Khi tôi có con nhỏ, công việc nghiên cứu có phần
không đúng kế hoạch. Họp sơ kết học kì, thầy không
vui nhưng chỉ nói: “Tôi không dám ý kiến gì, nói mà cô
ấy mất sữa nuôi con thì tôi mang tội”.
16
SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Thầy là tấm gương tự học ngoại ngữ đáng nể. Sẵn có
vốn tiếng Pháp từ thời còn trẻ, sau này thầy lại học và
tự học thêm tiếng Nga một cách nghiêm cẩn. Thầy bảo
với chúng tôi, sinh ngữ là cốt tử, là sống còn với người
nghiên cứu. Thầy say mê đến lạ lùng những công trình
lý thuyết Folklore thế giới. Có tài liệu hay, dịch được
chương nào là trong những lần sinh hoạt nhóm bộ môn,
thầy lại say sưa thuyết trình cho cán bộ tổ và học viên cao
học. Những trang viết dịch từ các công trình nổi tiếng
được thầy dịch, tự gõ máy tạch tè trên những tờ tipo nay
đã vàng úa vẫn được lưu giữ trên tủ sách của tôi.
Sau khi làm tiểu luận cấp 1 dưới sự hướng dẫn
của thầy, năm 1981 anh Trần Đức Ngôn (sau là PGS,
TS, hiệu trưởng trường Đại học Văn hóa Hà Nội) thi
nghiên cứu sinh nước ngoài đỗ ngay lượt đầu, được cử
đi học tiếng Nga (1982) và sang học ở Liên Xô (cuối
năm 1983 đến đầu 1988)... Tôi sau này khi sang bảo vệ
luận án tiến sỹ ở Đại học Quốc gia Moskva mang tên
M. V. Lomonosov, Giáo sư V.P.Anhikin hỏi tôi rằng
chắc thầy hướng dẫn tôi ở Việt Nam trước đã từng học
ở Liên Xô. Quả thật những vấn đề lý thuyết folklore mà
các giáo sư yêu cầu tiếp cận, tôi thấy gần gũi, quen thuộc
nhờ đã được phần lớn thụ giáo từ thầy.
Thầy khá kĩ tính trong việc công bố các công trình
nghiên cứu của mình. Những công trình của Thầy như
Giáo trình văn học dân gian, Nghiên cứu tiến trình văn
học dân gian, Phân tích tác phẩm văn học dân gian, Thi
pháp các thể loại văn học dân gian vô cùng hữu ích cho
lớp hậu sinh chúng tôi kể cả đường hướng ý tưởng dài
lâu lẫn sự triển khai cụ thể. Khi thầy nghỉ hưu, chuyên
luận: Truyện cổ tích thần kì Việt đọc theo hình thái học
của truyện cổ tích của V. Ja. Proopp là sự tích hợp những
vấn đề lý thuyết cả đời mê say của thầy để áp dụng vào
nghiên cứu truyện cổ tích thần kì người Việt.
Thầy đã đảm nhiệm công tác Đảng ủy viên trường
ĐHSPHN1, Bí thư Đảng ủy, Chủ nhiệm khoa Ngữ
văn. Sau này thầy chuyển ra làm công tác quản lý ở Cục
Đào tạo và Bồi dưỡng, Bộ Giáo dục và Đào Tạo. Ý kiến
của Thầy luôn được lãnh đạo Bộ thuở ấy tôn trọng.
Trong một đề án đề xuất đổi mới một vấn đề quan
trọng, thầy trình lên Bộ trưởng một cách quyết liệt với
một đề nghị rằng: Nếu đề án được thực thi thì tôi sẽ xin
nghỉ vì tôi không muốn đề án này được đề xuất, triển
khai là vì có quyền lợi của tôi trong nhóm đề tài. Quả
thực khi đề án có quyết định được thông qua và triển
khai, thầy xin nghỉ hưu dù Bộ trưởng Trần Hồng Quân
lúc đó có lời mời thầy ở lại. Nhiều GS khác còn công
tác đến tuổi 75, 80, riêng thầy nghỉ khi mới hơn tuổi
lục tuần. Có một số năm thầy vào sinh sống ở TP Hồ
Chí Minh, sau này nhớ mùa thu Hà Nội, thầy lại khăn
gói trở ra Hà Nội. Trước đây tôi đã nghe kể về chuyện
thầy ngồi dịch sách tiếng Pháp, tiếng Nga suốt nhiều
giờ liền, lúc đứng lên mắt đỏ kè, nhoèn dử vì cẩn trọng
tra từ điển để tìm bằng được một từ dịch cho sát nghĩa.
Giờ đây sự kĩ càng, cẩn trọng trong dịch thuật càng
được gia tăng, những trang viết chuyên đề tâm đắc vẫn
ngày một dầy thêm trên bàn làm viêc của thầy và được
vài nhà xuất bản trân trọng đón nhận.
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Thầy về nghỉ với đồng lương hưu khiêm tốn, với căn
hộ ở tầng 3 khu tập thể Bộ Giáo dục số 23 Lê Thánh
Tông. Không ít người ái ngại thay vì sự liêm chính, trung
trực khi thầy kiên quyết trả căn hộ ở khu Tập thể Đồng Xa
thuộc tiêu chuẩn của vợ con thầy và từ chối không mua
miếng đất giá rẻ như nhiều người thức thời biết mua đi
bán lại. Thầy cũng kiên quyết từ chối khi chúng tôi ướm
hỏi về việc tập hợp các công trình nghiên cứu của thầy để
đề nghị xét tặng các danh hiệu giải thưởng của Nhà nước.
Nhớ lại gần 50 năm trước, được thầy hướng dẫn
khóa luận, được các thầy cô dạy dỗ, rồi được làm việc
ở khoa mà cô nữ sinh viên ngây thơ là tôi mang ơn
và kính trọng các thầy cô cũng chỉ biết để trong lòng,
không hề tặng thầy được một bó hoa hay một chút quà
dù rất nhỏ. Chính vì nghĩa tình vô tư ấy mà đến bây giờ
xuân thu vài kì, chúng tôi vẫn lấy làm may mắn còn có
sư phụ minh mẫn, thông tuệ để tri ân. PGS Trần Đức
Ngôn, PGS Lê Lưu Oanh, Tiến sỹ Trần Văn Chính
và vợ chồng tôi nhiều năm trở lại đây thường có hạnh
phúc được tháp tùng sư phụ đi hóng gió, xem đào Nhật
Tân, thưởng thức bánh tôm, cafe trứng Hồ Tây, kem ly
Hồ Gươm hoặc những chuyến đi xa hơn như vãn cảnh
Bắc Ninh, Sơn Tây, Ninh Bình, thầy tôi vui lắm. Có ở
những không gian ấy, chúng tôi mới phát hiện thầy say
mê nhạc tiền chiến và có giọng hát thật trầm ấm, trữ
tình. Những ca khúc vượt thời gian như Dư âm của
Nguyễn Văn Tý, Ngày về của Hoàng Giác, Thu quyến
rũ của Đoàn Chuẩn là những bài hát mà thầy trò chúng
tôi có thể ngồi cả buổi vừa nhẩm hát theo vừa thưởng
thức ly café trong gió mát bên hồ. Những bài hát đưa
con người trở về với tuổi trẻ, những khát vọng thanh
xuân không trở lại nhưng hiện hữu thật rõ ràng trong
tâm tưởng mỗi người, khơi mạch nguồn lãng tử trong
trái tim vị sư phụ tưởng như chỉ biết đến sự khúc triết,
rành rẽ của tư duy khoa học.
Chúng tôi còn bất ngờ hơn khi thầy cho chúng tôi
thưởng lãm bài thơ của thầy viết tặng vị sư phụ khả kính
của mình là GS Ngô Thúc Lanh với nét chữ hào hoa và
sự tri ân sâu sắc. Tôi xin mượn mấy khổ trong bài thơ đó
của thầy với nhan đề Từ bên kia bờ sông để làm lời kết
cho bài viết của mình:
“Người ta bảo
Thầy là người chèo đò và bọn trò là khách sang sông
Họ không thấy
Cao xanh trên dòng sông
mênh mông cánh đồng sao
Bên dải thiên hà hiền hòa sông sữa
vẫn in dấu nơi thầy trò ngày ngày cần mẫn
Rạch những đường cày khát vọng
rẽ dòng nước xanh
Người ta bảo:
Thầy là người chở đò ngang và bọn trò là khách quá giang
Họ không biết
Bên kia sông mỗi sớm mai có ‘nữ thần rạng đông
với những ngón tay hồng” vẫy gọi.
Họ cũng không biết: Tagore xưa
- Tagore vĩ đại - từng thưa với mẹ:
Lớn lên con thích sẽ được thành người chở đò ngang
vì “Bên kia bờ sông”có những ánh trăng
ru võng trên những chùm hoa lượn sóng
có những con đường hướng đến chân trời mới
Người ta bảo:
Không, người ta quên nói thêm rằng
Bọn trò kia về sau đã trở thành những kẻ nối nghiệp thầy,
tiếp tay thầy chở đò đưa những niềm hy vọng
- những giấc mơ hồng sang sông./. n
Sắc thái tỏ tình...
Bây giờ chàng trai bắt đầu nhập đề:
Nước chanh giấy rưới vô mắm mực
Rau mũi viết trộn lẫn giấm son
Bốn mùi họp lại càng ngon
Cũng như qua gần bậu, chẳng còn chờ trông
Lấn tới bước nữa, chàng trai lẻo mép thấy thương:
Cầm tay em như ăn bì nem gỏi cuốn
Dựa lưng nàng như uống chén rượu ngon
Bởi chàng “lẻo mép thấy thương” nàng cũng phải
nói đẩy đưa cho vừa lòng bạn:
Thương sao thương quá bất nhơn
Bữa nay gặp mặt, thương hơn bữa nào
Nàng sốt sắng quá nên chàng phải sanh nghi:
Mình có thương
Mình chặt tóc mình thề
Chỉ trời, vạch đất chớ hề bỏ nhau
Nàng, dĩ nhiên, tuy không “chặt tóc” để thề như
chàng đòi hỏi, nhưng cũng một dạ bộc bạch nỗi lòng
cho chàng yên lòng:
Thuyền tôm kia nói có
Ghe cá nọ nói không
Phải chi miếu ở gần sông
Em chỉ tay thề lại kẻo lòng anh nghi
Tâm sự thở than tới như vậy mà cũng đã hết
chuyện đâu! Trai gái thương nhau, yêu nhau còn
phải nhắc đi nhắc lại cái tình yêu “chặt không đứt, bứt
không rời” khăng khắng trong lòng họ nữa.
Chàng thì chăm bẳm liều mạng:
Cha mẹ anh có đánh quằn đánh quại
Bắt anh ra treo tại nhành dương
Biểu từ ai, anh từ đặng
Chớ biểu anh từ người thương, anh không từ
Nàng thì dịu dàng hơn, nhưng cũng cương quyết
không kém:
Một nong tầm bằng năm nong kén
Một nong kén bằng chín nong tơ
Em thương anh tháng đợi năm chờ
Lòng nào dứt mối lìa tơ cho đành.
Kết cỏ ngậm vành
Những cuộc tình quyết liệt trong ca dao Nam
bộ như vậy không biết có bền vững chăng? Có khi
nào gặp phải cảnh ngang trái cách chia không?! Lẽ
dĩ nhiên là phải có rồi. Nếu không làm sao người đọc
nghe được giọng hò não ruột đang lan dài trên mặt
trường giang bát ngát kia:
Bùn xa bèo, bùn khô bùn héo
Lựu xa đào, lựu xéo đào nghiêng
Vàng cầm trên tay rớt xuống không phiền
Chỉ phiền cho một nỗi nợ với duyên không tròn
Đã có cái cảnh “nợ với duyên không tròn” ắt là có
than có thở, có nước mắt, có hờn, có trách.
Bước xuống ruộng sâu, em mảng sầu tấc dạ
Tay em ôm bó mạ, lệ em ứa đôi hàng
Ai làm cho lỡ chuyến đò ngang
Cho loan với phượng đôi đàng biệt ly
Chàng thì ôm nỗi ngậm ngùi héo ruột mà hát:
Bên kia sông, qua lập cái kiểng chùa Tân Thiện
Bên nầy sông, qua lập cái huyện Hà Đông
Cái huyện Hà Đông để cho ông Bao Công xử kiện
Cái chùa Tân Thiện nhiều kẻ tu hành
Chim kêu dưới suối trên cành
17
TÁC GIẢ - TÁC PHẨM
(Tiếp theo trang 6)
Qua không bỏ bậu, sao bậu đành bỏ qua
Hỏi còn có cái cảnh nào thảm thiết cho bằng cái
cảnh bị phụ phàng rẻ rúng như một cô gái đã gặp phải:
Nhứt nhựt chi mã tiến tề văn
Tưởng anh có ngãi, mấy trăng em cũng chờ
Chạy theo anh té xấp ngang bờ
Biểu anh một đợi, hai chờ, anh cũng không
Và, thiệt cũng không có cái cảnh nào bẽ bàng cho bằng:
Đường trơn trợt gượng đi kẻo té
Áo còn nguyên ai nỡ xé vá quàng
Hồi sớm mai, gặp em sao anh không hỏi
Hay dạ của chàng đã hết thương?
Thiệt là thảm thiết, bẽ bàng quá! Đối diện với
nhau, đã làm mặt lạ, vậy mà cô gái còn phải hỏi ra
miệng là “hay dạ của chàng đã hết thương?” Thì hết
thương rồi mới ngoảnh mặt làm ngơ như vậy chứ?!
Nếu không thì đã vồ vập, săn đón từ đàng xa như
ngày nảo ngày nào rồi.
Thất tình lỡ duyên
Lẽ thường, có gặp, phải duyên mới thương, mới
nhớ, mới để sầu trong dạ. Khi duyên nợ không tròn,
thì phản ứng của chàng trai và cô gái ra sao? Đây là
tâm sự của một kẻ thất tình:
Ngày nào anh nói em đành
Cuốc đất trồng hành, gieo cải, vãi kê
Bây giờ, anh nói em chê
Để cải anh héo, cho kê anh tàn
Lúc yêu nhau thắm thiết, chàng đã mang nhiều
mộng ước, và cố gắng xây dựng một tương lai.
Nhưng, tương lai đó đã kết thúc trong buồn đau.
Chàng còn toan tính nhiều nữa kia và vì vậy cũng
ngẩn ngơ tiếc nuối nhiều nữa kìa:
Ngày nào anh nói em đành
Bụi tre trước ngõ để dành đan nôi
Bây giờ anh nói em thôi
Bụi tre trước ngõ đan nôi ai nằm?
Có những chàng trai, khi nghe người yêu lên thuyền
hoa về nhà người khác, đã gần như là tuyệt vọng:
Đờn cò lên trục kêu vang
Qua còn thương bậu, bậu khoan có chồng
Muốn cho nhơn ngãi đạo đồng
Qua đây thương bậu như chồng bậu thương
Chiều nay qua phản bạn hồi hương
Nghe bậu ở lại, vầy duôn nơi nào
Ghe lui tới chỗ cắm sào
Nghe bậu có chốn muốn nhào xuống sông
Nếu bước vào yêu càng cố liều mạng, thì phản ứng
khi bị tình phụ không dễ nhận ra càng liều mạng hơn:
Đèn cầu tàu ngọn lu ngọn tỏ
Anh trông không rõ, anh ngỡ đèn màu
Rút gươm đâm họng máu trào
Để em ở lại, em kiếm thằng nào hơn anh
Tỏ tình của trai gái Nam bộ là vậy: bạo dạn,
thẳng tuột, quyết liệt đôi khi đến mức độ liều lĩnh
thiếu kiềm chế. Kìa, một câu hò lê thê vừa cất lên
giữa trời cao đất rộng, trải dài trên cánh đồng “cò
bay thẳng kiếng, chó chạy ngay đuôi” dưới ánh
trăng vàng vằng vặc:
Ai phụ tôi có đất trời chứng giám
Phận tôi nghèo, tôi không dám phụ ai
Tưởng giếng sâu tôi nối sợi dây dài
Ai hay giếng cạn, tôi tíếc hoài sợi dây… n
ĐỌC SÁCH SỐ 45 (68) - 11/11/2021

Đọc tập thơ “Bầy sẻ phố Máy Tơ” tôi không thể không viết
vài dòng. Một thế giới trẻ thơ mở ra, êm đềm, an toàn và
đầy ắp tình yêu thương. Tôi cảm động, phải nói là ngưỡng
mộ sâu sắc cảm xúc trong veo, nhẹ nhàng, một không
gian thơ tràn ngập hình ảnh, hoạt động thường nhật,
những quan sát giản đơn mà tinh tế, và nhất là tình người,
tình cảm gia đình lấp lánh trong toàn tập thơ vô cùng dễ
thương mà nhất quán này. Tôi cứ nghĩ ngợi mãi sau khi CỘT ĐÈN TÍN HIỆU
đọc và không biết phải sắp xếp ý nghĩ của mình như thế
nào cho hợp lý, để bạn phải tìm tập thơ này ngay, đọc ê a Cột đèn tín hiệu
cho con, cho cháu và để làm sao tập thơ này có mặt ở các
trường học cho các bé đọc và thưởng thức, như cách Quán Đứng ở ngã tư
Chiêu Văn trao tặng tuyển tập truyện ngắn “Ban mai kỳ Nhắc xe các loại
diệu” cho các trường. Phải đi từ từ.

Thế giới trẻ thơ

Đèn đỏ dừng lại
Đèn xanh được đi
Đèn vàng chú ý
Đừng vội làm chi.

và lòng yêu thương trong

Đứng làm nhiệm vụ
Suốt cả ngày đêm
Dù mưa, dù nắng

"Bầy sẻ phố Máy Tơ"

Chẳng bao giờ quên.

Cột đèn tín hiệu

(Tác giả: Vũ Trọng Thái - NXB Kim Đồng - 2021) Cứ thế miệt mài
Hướng dẫn xe cộ
VÕ THỊ NHƯ MAI Trông thật rõ oai.

L à một giáo viên cấp một ở Tây

Úc, lẽ dĩ nhiên xung quanh tôi
cơ man nào là sách dành cho trẻ
em, sách đủ thể loại và thơ cũng đóng vai
trò không hề nhỏ, thơ dưới những hình
được chuyển tải và trải dài trong cả tập
thơ một cách nhất quán, mềm mại qua
ngôn ngữ trong sáng, gọn gàng cộng với
lòng nhiệt huyết, tích cực được thổi vào
từng con chữ.
quan tâm đến từ giấc ngủ trưa, đến việc
bé Na vào bếp, cu Bi và bé Na theo ông,
bé Na làm cô giáo, là khi bé Na nghe ông
kể chuyện, là khi ông dặn dò, là khi bà
ngoại dành rất nhiều thời gian để chăm
QUYỂN SÁCH

thức sách tranh với minh hoạ đầy màu
sắc cũng khá nhiều và các em luôn đọc ê
a, luôn thích thú với âm điệu và vần, với
những ý tưởng nhỏ lớn, ngộ nghĩnh hay
nghiêm trang. Tôi đi xa đất nước đã lâu
nhưng lần nào về cũng ghé các tiệm sách
và cũng thật vui mừng khi sách cho trẻ em
khá nhiều và đa dạng, nhiều sách, truyện,
và trong đó có cả thơ viết cho trẻ. Nhưng
mảng thơ thiếu nhi cho thật ấn tượng,
có lẽ có nhiều, nhưng độ phổ biến thì tôi
không dám chắc cho lắm. Theo một số
độc giả thì họ vẫn yêu thích những dòng
thơ trẻ em của trước kia, quen thuộc hơn
và hay hơn, có lẽ, do mảng văn học này
chưa được cập nhật và phổ biến rộng
để mọi người từ từ làm quen và để chấp
nhận những bài thơ mới, tác giả mới. Tôi
cũng không rõ lắm.
Nhà thơ Đỗ Trung Lai từng nhắn gửi
thông điệp “Không có trẻ con, mọi việc
làm của người lớn đều vô nghĩa” bởi trẻ
con là tín hiệu, là triển vọng tương lai
của đất nước, rằng phải rất sâu sắc mới
có thể viết cho trẻ con. Tôi nghĩ điều này
rất đúng với tác giả Vũ Trọng Thái và tập
thơ xinh xắn này. Thông điệp yêu thương
Tuy là những bài thơ lẻ, nhưng khi
đọc cùng nhau, ta có thể nhận ra bối
cảnh, nhân vật, tình huống và thông điệp
được chuyển tải thành một câu chuyện
nhịp nhàng. Thế giới trẻ thơ của hai cháu
Bi, Na được chăm chút và quan sát vô
cùng yêu thương, tinh tế và gần gũi. Thế
giới này xoay quanh những hoạt động
thường nhật như bé tập thể dục, bé ca bé
hát, bé đi chơi vườn hoặc chơi bập bênh,
bé tham gia chống dịch, bé đặt câu hỏi…
Trẻ con luôn quan sát và có khi còn tự
kể chuyện và trò chuyện với đồ vật xung
quanh, để thấy cột đèn tín hiệu, xe chở
rác, xe phun nước, vườn rau hay quyển
sách, vở ô li. Tất cả trong đôi mắt trẻ thơ
thật sống động và đẹp biết nhường nào.
Thế giới của bé không thể thiếu các động
vật xung quanh và những thú cưng bởi
loài vật cũng có tâm hồn và luôn đem lại
niềm vui cho những người xung quanh.
Này là bầy sẻ tíu tít gọi ngày lên, này là gà
con sưởi nắng, chim sâu, cái cò, ếch xanh,
thiên nga và chú chó dũng cảm. Thế giới
của bé không thể thiếu tình yêu thương
gia đình, là tình cảm ông dành cho bà, bà
dành cho cháu, ba mẹ dành cho con. Sự
cháu. Không những bó hẹp trong tình Tớ là quyển sách
cảm gia đình mà còn tình bạn, tình làng Chứa bụng chữ đầy
nghĩa xóm. Ai muốn điều hay
Những thông điệp quan trọng, khá Thì chịu khó đọc.
đơn giản nhưng cũng rất cơ bản này
không khó để đưa ra và tạo sự quan tâm
của mọi người. Tuy nhiên, để đọc một Chẳng hề khó nhọc
mạch và yêu quý quá chừng thật không Lại lắm truyện vui
phải dễ, bởi câu thơ ngắn gọn, xúc tích, Nào, các bạn ơi
chắt lọc và mang đầy sức sống mầm non Ta cùng đọc sách.
khiến tôi rung động và có cảm xúc thật
sự. Tôi mừng vì được hoà vào không khí
rộn rã tươi mới ấy, mừng vì thế giới trẻ
thơ được quan tâm, mừng vì nếu các
ông bố bà mẹ tình cờ đọc được sẽ chăm BÉ ĐI VƯỜN HOA
chút cảm xúc của con mình hơn, mừng
vì những dòng thơ này sẽ rất thích hợp Tung tăng... tung tăng...
cho các bé để đọc to lên, vần vần điệu
điệu, vừa hay vừa dễ nhớ vừa thích hợp Bé đi vườn hoa
với tất cả các bé trong mọi ngữ cảnh. Tha hồ chạy nhảy
Dù trong hoàn cảnh nào đi nữa, tôi tin Vui đùa hát ca.
rằng, trẻ thơ là những tâm hồn trong
sáng, có thế giới nội tâm phong phú và Mỗi tuần, Chủ nhật
cần được quan tâm chăm sóc bằng tất
Ông cho đi chơi
cả tình yêu thương.
Không còn nhõng nhẽo
Trích một số bài thơ của Vũ Trọng Thái
trong tập thơ “Bầy sẻ phố Máy Tơ”: Vì bé lớn rồi.

18
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021 TÌM TRONG DI SẢN

Văn hóa Tây Nguyên

có tục “ngủ thăm”, “ngủ thử ”, “ngủ thật”?
NGUYỄN DUY XUÂN
Ngủ thăm là một tục lệ rất lâu đời
của đồng bào các dân tộc ít người
ở phía Bắc như Thái, Mường,
Mông, Dao,…

T heo đó, các cô gái đến tuổi

trưởng thành, tối đến đốt một
ngọn đèn trong buồng, buông
màn sớm, nằm trong đó chờ các chàng
trai muốn tìm hiểu mình để lấy làm vợ
đến “ngủ thăm”. Ngọn đèn là tín hiệu để
cô gái gửi thông điệp đến các chàng trai:
Đèn sáng có nghĩa là chưa ai đến ngủ
thăm, chàng trai phải tự cạy cửa vào rồi
nằm xuống bên cạnh cô gái.
Dù chung chăn, chung gối nhưng hai
người chỉ được trò chuyện mà không
được chạm vào nhau. Sau nhiều đêm tìm
hiểu như thế, cô gái sẽ có quyền quyết
định cho chàng trai “ngủ thật” hay không. 
Người Mường xưa cho rằng, tình
cảm không chỉ là chuyện riêng tư của
đôi trai gái mà còn là mối quan tâm
chung của thổ thần (thần đất, quán
xuyến công việc của mỗi nhà), tổ tiên
và gia đình. Do đó người con trai (từ 15
tuổi trở lên) phải cạy cửa vào tận giường
tâm tình cùng người con gái trước sự
chứng kiến của ba bề, bốn bên (theo bài
viết Ngủ thăm - phong tục độc đáo của
người Mường, Hòa Bình, báo Hòa Bình).
Những người Thái cao tuổi tại xã Ea
Kuêh (huyện Krông Pắc, tỉnh Đắk Lắk)
kể lại, trong thời gian ngủ thăm, chàng
trai và cô gái chỉ được trò chuyện chứ
không được ngủ chung giường. Nhà
gái sẽ sắp xếp một chỗ thích hợp để
chàng trai nghỉ ngơi trong những đêm
ngủ thăm tại nhà cô gái. Sau đó, cô gái
sẽ sang nhà chàng trai ngủ thăm trong
vài đêm để tìm hiểu về tính cách, nề
nếp, gia phong của gia đình nhà chồng
tương lai. Khoảng nửa tuần trăng tìm
hiểu gia đình hai bên, nếu cảm thấy hài
lòng cả hai người sẽ tiến tới hôn nhân
(theo bài viết Độc đáo tục «ngủ thăm»
của người Thái, báo Người lao động).
Trên là tục “ngủ thăm” của các dân tộc
ở vùng núi phía Bắc như Thái, Mường.
Gần đây, xuất hiện bài viết của tác giả
Tuyết Nhung Buôn Krông đề cập tục
ngủ thăm trong văn hóa Tây Nguyên. Bài
báo có tựa đề: “Ngủ thăm”, “ngủ thử” và
“ngủ thật” trong văn hóa Tây Nguyên”.
Bàn về vấn đề này, tác giả Tuyết Nhung
Buôn Krông viết: “Ở Tây Nguyên, không
có hiện tượng “chọc sàn”, “cạy cửa”, “thắp
đèn chờ bạn trai đến ngủ”, “bắt chồng”
hay “cướp vợ” như một số tộc người ở vùng
núi phía Bắc, mà chỉ có thực hành “cưới
chồng” hoặc “cưới vợ” sau khi các đôi nam
nữ yêu nhau được tôi luyện qua các bước
“ngủ thăm”, “ngủ thử” và “ngủ thật”.
Theo tác giả bài báo, đối với người
Gia rai, Ê đê, S’tiêng, M’nông, Bana hay
Chu Ru, K’ho, Cil, Jẻ Triêng…, mọi
người đều được quyền thực hành “ngủ
thăm” trong lễ hội hoặc trong sinh hoạt
thường ngày. Bà cho rằng: “Trong xã hội
truyền thống của cộng đồng các dân tộc
thiểu số Tây Nguyên, “ngủ thăm” là một
trải nghiệm để giúp các chàng trai, cô gái
rèn luyện bản lĩnh, làm chủ cảm xúc trước
khi cưới vợ, cưới chồng”. “Đây là một hiện
tượng văn hóa đặc trưng, phổ biến trong
đời sống của cộng đồng các dân tộc thiểu
số Tây Nguyên”.
Kết thúc bài viết, tác giả Tuyết Nhung
Buôn Krông khẳng định: “Hiện tượng
“ngủ thăm”, “ngủ thử” và “ngủ thật” trong
văn hóa Tây Nguyên không chỉ là phong
tục đẹp, thú vị mà còn là nét độc đáo, thể
hiện tính nhân văn của mỗi cộng đồng dân
tộc ở đây trong bối cảnh thống nhất trong
đa dạng văn hóa Việt Nam hiện nay”.
Được biết, tác giả bài viết là một PGS,
TS, từng được báo chí gọi là “đại sứ” văn
hóa, ngôn ngữ Tây Nguyên nên bài viết
của bà chắc chắn sẽ có tác động rất lớn
đối với dư luận, đặc biệt là giới nghiên
cứu văn hóa Tây Nguyên.
Tuy nhiên, sau khi bài viết được báo
chí đăng tải, nhiều người đã bày tỏ sự
không đồng tình với những gì mà tác giả
Tuyết Nhung Buôn Krông nêu trong bài
viết, đặc biệt là quan niệm của bà cho
rằng tục “ngủ thăm” là “một hiện tượng
văn hóa đặc trưng, phổ biến trong đời
sống”; “là phong tục đẹp, thú vị…, độc
đáo, thể hiện tính nhân văn” của các dân
tộc thiểu số Tây Nguyên.
Nhà báo Đinh Hữu Trường, nguyên
Tổng Biên tập báo Đắk Nông, cho rằng:
“Ghép cái tục lệ này cho cộng đồng các
dân tộc thiểu số TN (Tây Nguyên) có thể
chưa chính xác”.
Thạc sỹ ngôn ngữ học Namy Niê -
người dân tộc Ê đê - Phụ trách bộ môn
Tiếng Ê đê, giảng viên trường Cao đẳng
Sư phạm Đắk Lắk, chia sẻ: “Trong ngôn
ngữ của người Ê đê có từ “đăm”, có nghĩa
là “ngủ lại/ở lại qua đêm ở nơi nào đó
không phải là nhà của mình”. Các chàng
trai hay các cô gái chơi thân với nhau sẽ
có những khi “đăm” ở nhà nhau (cùng
giới); họ hàng lâu ngày không thăm viếng
nhau/gia đình họ hàng, làng xóm có lễ,
tang... người ta cũng sẽ sắp xếp qua “đăm”
để hỏi han, tâm sự, chia sẻ, giúp đỡ, phát
triển tình cảm họ hàng, làng xóm. Đây đã
là nét sinh hoạt hằng ngày, có thể coi là tập
quán của người Ê đê”.
“Nhưng “ngủ thăm” để “trải nghiệm
giúp các chàng trai, cô gái rèn luyện bản
lĩnh, làm chủ cảm xúc trước khi cưới vợ,
cưới chồng” thì, dân tộc khác em chưa rõ,
chứ người Ê đê em không nghe, không thấy,
không biết là dân tộc mình lại có tục này,
và buôn em thì “chả” có tục này. Có chăng,
anh chàng thích cô gái rồi làm thân với
anh trai người ta, đi chơi rồi “đăm” cùng
anh trai người ta thì bình thường thôi”.
Nhà văn Hồng Chiến, nguyên Phó
Chủ tịch Hội Văn học nghệ thuật Đắk
Lắk, một người có nhiều tác phẩm viết về
đất và người Tây Nguyên, cho biết thêm:
“Tôi từng dạy học (cắm buôn) từ năm
1977 ở các xã Ea Trang, Cư Mta, Krông
Jin huyện M’Drak và một số buôn thuộc
huyện Ea Kar nhưng chưa được nghe ai
nói đến “Tục ngủ thăm” của thanh niên
nam nữ như các dân tộc phía Bắc”.
Trả lời câu hỏi: “Các dân tộc bản địa
ở Gia Lai có tục “ngủ thăm không?”, ThS
Nguyễn Quang Tuệ, Trưởng  phòng
Quản lý Di sản văn hóa  -  Sở Văn hoá,
Thể thao và Du lịch tỉnh Gia Lai - cho
biết, hơn hai mươi năm hoạt động trong
ngành văn hóa ở địa phương, từng trực
tiếp xuống tận các buôn làng để khảo
sát, nghiên cứu văn hóa các dân tộc bản
địa như Gia rai, Bana,… nhưng chưa bao
giờ biết đến việc các dân tộc này có tục
“ngủ thăm”.
Thiết nghĩ, đây là vấn đề hệ trọng,
liên quan đến văn hóa bản địa của vùng
đất Tây Nguyên. Truyền thống văn hóa
nơi đây có tục “ngủ thăm”, “ngủ thử”
và “ngủ thật” như tác giả Tuyết Nhung
Buôn Krông khẳng định không? Đó
là câu hỏi rất mong được các chuyên
gia, các nhà nghiên cứu văn hóa và
ngành chức năng sớm giải đáp để giúp
mọi người hiểu đúng về vùng đất Tây
Nguyên huyền thoại. n

19
TIẾNG VỌNG HÀNH TINH
Nhà văn Nga gốc Hàn Quốc Anatoly Kim:
Thế hệ của những giá trị
lãng mạn và đạo đức…
VÀ HẠT GIỐNG TÀI NĂNG ĐÃ NẢY MẦM
Có lẽ Anatoly Kim là một trong những người có bí
mật sáng tạo không thể hiểu được. Ông là con người
rất đa dạng, giữ trong mình lời nói của sự khôn ngoan
hàng thế kỷ của dân tộc mình. Hơn ba mươi cuốn
sách đã được ông viết, nhưng người dân đảo Sakhalin
đều gần gũi và đặc biệt yêu quý nhà văn. Hòn đảo
Sakhalin trở thành nhân vật chính trong tập truyện
đầu tiên của ông Blue Island (Đảo xanh).  Ông là nhà
thơ, nhà viết kịch, nhà viết tiểu luận, cũng là một nhà
biên kịch. Theo kịch bản của anh ấy, ba bộ phim đã
được quay: My Sister Lucy (Người chị may mắn của
tôi), Revenge (Sự trả thù), Out of the Forest into the
Glade (Ra khỏi rừng trong băng). Hiếm có ai lại thờ
ơ sau khi đọc sách của ông. Ngay cả những người chỉ
trích nhà văn nhưng vẫn theo dõi tác phẩm của ông
một cách thích thú.
Tất cả những điều trên, tôi diễn lại trong suy nghĩ
của mình vào đêm trước cuộc gặp với một nhà văn nổi
tiếng. Một cuộc phỏng vấn với một người nổi tiếng sẽ
diễn ra như thế nào? Một người đàn ông tóc bạc rất dễ
chịu, trông trẻ hơn tuổi 70 ra đón tôi. Trong giao tiếp,
ông thật giản dị, điềm đạm, nhã nhặn, thú vị và không
nói gì về ngôi sao văn chương.
-  Thưa Anatoly Andreevich, ông là người mang quốc
tịch Hàn Quốc, được gọi là nhà văn Nga. Ông nghĩ gì về
điều này?
- Tôi trân trọng. Nó là như vậy. Đó không phải là về
quốc tịch, mà là về sự thuộc vào ngôn ngữ. Một người
viết và thể hiện mình bằng ngôn ngữ nào một cách trọn
vẹn nhất thì người đó thuộc về văn học dân tộc đó.
Ông tôi vượt biên giới đến Viễn Đông năm 1908.
Hàn Quốc là một quốc gia miền núi với rất ít đất đai.
Theo luật của tổ tiên, đất thuộc về con trai cả, còn nhiều
người em phải làm việc khác. Nhiều người còn lại đến
những vùng đất xa xôi. Bất cứ nơi nào tôi gặp người
Hàn Quốc - ở châu Phi, châu Úc, châu Mỹ, thậm chí
trên những hòn đảo kỳ lạ: Hawaii, Haiti, Fiji. Đó đều là
hậu duệ của những người em không có đất.
Cha tôi là một giáo viên dạy tiếng Nga và văn học, vì
vậy tiếng Nga thường được nói trong nhà. Cuối cùng,
tôi cảm thấy mình là một người Nga độc quyền và một
nhà văn Nga tại Hàn Quốc. Sau đó, ông nói với những
người bạn Hàn Quốc của mình: “Tôi là một nhà văn
Nga. Mỗi người đều có hai cha - mẹ. Cha tôi là người
Hàn Quốc và mẹ tôi là người Nga. Và tôi không thể
sống thiếu mẹ…”.
Nhân tiện, ở Hàn Quốc trong năm năm làm giáo
viên tại các trường đại học tại Seoul, tôi đột nhiên phát
hiện ra trong những cuốn sách gia phả cũ rằng tôi là hậu
duệ trực tiếp của một trong những nhà thơ thời trung
đại vĩ đại nhất Hàn Quốc - Kim Si Sip. Bạn thấy đấy,
dòng tâm linh cổ xưa đã đi vào lòng đất và bùng phát ở
nước Nga bằng từ tiếng Nga.
- Nhưng đồng thời, trước hết ông tự gọi mình không
phải là một nhà văn, mà là một nghệ sĩ. Rốt cuộc, điều gì
là chính đối với ông ?
- Khi tôi được tám tuổi, tôi và gia đình rời đi Viễn
Đông. Đầu tiên là Kamchatka - ở đó cha tôi đã làm
việc với những đứa trẻ Hàn Quốc, con của những ngư
dân. Sau đó, cuộc hành trình của chúng tôi bắt đầu -
Khabarovsk, Primorye và cuối cùng là Sakhalin. Tôi học
xong ở Gornozavodsk và quyết định đi đến Moscow.
20
SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Bạn đọc Việt Nam rất thích
nhà văn Anatoly Kim qua
cuốn truyện “Những người
hái rong biển” - Thái Hà dịch,
NXB Tác phẩm mới, 1984.
Ông là một trong những nhà
văn Nga Xô - viết, gốc Hàn
Quốc được yêu mến ở hai
quê hương Nga và Hàn Quốc.
Dưới đây là bài viết và trò
chuyện của nhà văn, nhà báo
Nga Egorova Tatiana với nhà
văn Anatoly Kim.
ĐOÀN TUẤN (dịch)
-  Để học cách viết văn?
- Không, học vẽ.  Và các thày giáo hoạ sỹ đã gieo
mầm vào tôi. Trong hai năm gần đây, lớp 9 và lớp 10,
chúng tôi đã học với một loạt giáo viên trẻ đến Sakhalin
sau khi tốt nghiệp Học viện Sư phạm Matxcova. Họ là
những chuyên gia được đào tạo xuất sắc. Thế hệ của
những giá trị lãng mạn, đạo đức và tinh thần đối với
họ cao hơn nhiều so với những giá trị vật chất. Những
người thầy đã làm nên một cuộc cách mạng thực sự
trong tâm hồn chúng tôi. Khi đó, tôi bắt đầu vẽ tranh.
Rồi tôi bén duyên với văn chương. Các giáo viên đã mời
chúng tôi xuất bản một tập san viết tay. Không cần phải
quảng cáo thêm, họ gọi nó là “Tuổi trẻ”. Tôi trở thành
tổng biên tập. Có lẽ vì tôi viết những tản văn đầu tay.
Sau khi tốt nghiệp trung học, tôi đến thủ đô để thi
vào trường nghệ thuật. Nhân tiện, trong năm đầu tiên
tôi vào làm việc tại một công trường xây dựng, trong
thời gian này, tôi  đã thành thạo các chuyên môn làm
việc - thợ mộc, thợ thạch cao và sau đó là vận hành cần
trục tháp. Tôi trở thành sinh viên vào năm sau. Tôi đã
sống khá tốt trong ba năm, cho đến khi... thơ ca rơi vào
tay tôi. Tôi học ở khoa sân khấu, chúng tôi được đào
tạo thành nhà thiết kế sản xuất. Buổi tập diễn ra tại nhà
hát Novokuznetsk, chị gái tôi sống ở thành phố này. Tại
một trong những buổi biểu diễn, tôi nghe thấy một câu
thoại từ Whitman: “Đứa trẻ mang cho tôi một nắm cỏ.
Và anh ta hỏi: “Đây là cái gì?” Có cả một thế giới vô
hạn trong những từ này. Tôi hiểu thơ là gì, linh hồn của
nó, và ngay lập tức bắt đầu làm thơ. Nó trở thành một
thảm họa thực sự đối với tôi. Từ năm thứ 4 của trường,
tôi đã đi lính để hiểu bản thân mình - anh không thể
đốt cháy từ cả hai phía. Tôi đã phải dành hết sức lực của
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021
mình cho một việc. Hóa ra văn học đến với tôi qua thơ
ca, và con đường tôi đến với nó là qua hội họa. Nhưng
ngay cả bây giờ trong văn học, tôi viết với tư cách là
một nghệ sĩ, tránh những cụm từ chung chung và phấn
đấu cho sự hài hòa màu sắc.
TIẾNG GỌI CỦA TỔ TIÊN
- Khi ở tuổi trưởng thành, ông mới  đến Hàn Quốc.
Cuộc gặp gỡ của ông với quê hương lịch sử như thế nào?
- Lần đầu tiên tôi đến quê hương lịch sử theo lời mời
của ban lãnh đạo 4 trường đại học ở Seoul vào tháng
8/1991. Tôi được yêu cầu dạy tiếng Nga và văn học.
Vào thời điểm đó, "Bức màn" sắt sụp đổ, và mối quan
hệ ngoại giao cuối cùng đã được thiết lập giữa đất nước
chúng ta và Hàn Quốc. Sau Thế vận hội ở Seoul, Nga đã
tự mình khám phá ra Hàn Quốc, và những người dân
của đất nước này không chỉ nhìn thấy lực lượng thể thao
hùng mạnh mà còn thấy có khả năng hợp tác kinh tế với
đất nước chúng ta. Sau đó, người Hàn Quốc quyết định
học tiếng Nga để thâm nhập thị trường Nga. Khoa tiếng
Nga được mở tại các trường đại học trong cả nước. Vì
mục đích này, các giáo viên và tất cả những người có thể
giảng dạy đã được mời đến từ đất nước của chúng ta.
Điều kiện là các lớp học chỉ được tiến hành bằng tiếng
Nga. Thật dễ dàng cho tôi để làm điều đó vì tôi chỉ biết
tiếng Hàn ở mức giao tiếp hàng ngày. Tôi đã làm việc ở
Hàn Quốc trong năm năm. Điều kiện sống tuyệt vời đã
được tạo ra cho tôi. Gặp gỡ với mảnh đất của tổ tiên xa
xôi đã trở thành một dấu mốc đối với tôi. Tôi chưa bao
giờ đến nhà tổ tiên của tôi trước đây. Nhưng tôi bị ấn
tượng bởi một điều hoàn toàn khác - sáng sớm tôi rời
khách sạn và đột nhiên nhìn thấy đường phố chật kín
người. Và họ đều là... người Hàn Quốc! Ở Moscow,
không giống như Sakhalin, rất hiếm khi gặp được một
người Triều Tiên. Và tại lễ hội dân tộc được tổ chức vào
thời điểm đó ở Seoul, tôi thực sự cảm nhận được nghị
lực của người dân Hàn Quốc. Đó là một sự thống nhất,
một sức mạnh như vậy! Tôi tự hào về đất nước này, điều
mà bọn thực dân không thể phá vỡ.
- Sau khi rời Moscow, ông đã sống và làm việc tại
Kazakhstan trong vài năm gần đây. Lý do khiến ông
quay trở lại không phải lịch sử, mà là về tiểu sử - quê
hương Kazakhstan?
- Năm năm trước, tôi nhận được lời mời từ chính
phủ Kazakhstan. Tôi được yêu cầu dịch lại các tác phẩm
kinh điển của văn học Kazakhstan sang tiếng Nga, bởi vì
các bản dịch cũ đã lỗi thời về mặt đạo đức. Vào thời Xô
Viết, nhiều giá trị nghệ thuật trong các tác phẩm đã bị cơ
quan kiểm duyệt cắt bỏ, và cần phải khôi phục lại. Tôi
đã dịch cuốn tiểu thuyết sử thi kinh điển của Mukhtar
Auezov trong văn học Kazakhstan Con đường của Abai.
Đây là bốn tập mạnh mẽ. Cũng trong bản dịch của tôi
đã xuất bản các tác phẩm của các nhà văn Kazakhstan
khác - tiểu thuyết của Abdizhamil Nurpeisov Nhiệm vụ
cuối cùng, tiểu thuyết và những câu chuyện của Abish
Kikelbaev. Ở Almaty, tôi đã tham gia vào việc cải cách
nhà hát Hàn Quốc. Trên sân khấu của mình, dựa trên
câu chuyện The Court of the Son của tôi, vở kịch Tiếng
kêu của chim cu gáy đã được dàn dựng. Ở Kazakhstan,
tôi trở lại với hội họa một lần nữa. Nhưng đồng thời, tôi
luôn bị thu hút bởi nước Nga quê hương của tôi.
MỘT TRÍ TUỆ LUÔN THẬN TRỌNG
- Ông là một nhà văn nổi tiếng thế giới. Danh vọng có
đè nặng lên vai ông không?
- Tôi đã quen với việc sự nổi tiếng đi riêng với tôi
(cười). Nhưng cũng có chuyện, có nhiều năm  tôi
không được công nhận, gặp khó khăn với việc viết lách.
Nhưng, kỳ lạ thay, ngay từ những lần đầu tiên tiếp cận
sự nổi tiếng, tôi đã cố gắng thay đổi suy nghĩ của mình
rất nhiều về điều gì sẽ xảy ra với mình nếu sự công nhận
bất ngờ đến. Nhìn vào những người đã nếm trải thành
quả của vinh quang (và theo tôi, họ đã trở nên hơi mất
trí vì vòng nguyệt quế), tôi nhận ra rằng những người
như vậy hoàn toàn xa lạ với  tôi. Vì vậy, tôi không quá coi
trọng bản thân và công việc của mình.
- Tuy nhiên, tác phẩm của ông đã được xuất bản ở 25
quốc gia trên thế giới. Ngay trong thời Xô Viết, tiểu thuyết
cổ tích “Con sóc” và tiểu thuyết “Father-Les” (Người cha
- khu rừng) đã trở thành những cuốn sách bán chạy
nhất. Sinh viên các trường đại học trong và ngoài nước
nghiên cứu về các tác phẩm của ông . Điều đó không sưởi
ấm tâm hồn ông sao?
- Sự công nhận như vậy, tất nhiên, mang lại sức mạnh
mới trong sáng tạo. Gần đây, một vài nhà văn khoảng
năm mươi tuổi đã đến gặp tôi và thừa nhận rằng tôi là
giáo viên dạy văn của họ. Điều đầu tiên tôi nghĩ đến:
Chúa nhân từ, tôi già đi bao nhiêu tuổi, vì những môn
đồ không trẻ trung như vậy đến với tôi. Nhưng nghiêm
túc mà nói thì... tôi không bao giờ nghỉ dạy. Điều này có
lẽ do tôi là người phương Đông. Ở phương Đông, từ
xa xưa, thể chế dạy học đã phát triển, vốn rất đơn giản.
Chính sinh viên đã chọn người cố vấn cho mình. Anh
đến gặp một người được kính trọng và xin phép được ở
gần ông ta. Và bản thân cậu học trò cũng xác định sẽ ở
Anatoly Kim sinh năm 1939 tại làng
Sergievka của Kazakhstan. Ông là nhà
văn, nhà viết kịch và dịch giả văn xuôi
người Nga. Là nhà văn nổi tiếng thế giới,
tác giả của hàng chục cuốn sách được
dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới, bao
gồm tiếng Anh, Đan Mạch, Tây Ban Nha,
Ý, Trung Quốc, Hàn Quốc, Đức, Phần Lan,
Pháp, Nhật. Tác phẩm của ông được đưa
vào chương trình của các trường đại học
trong và ngoài nước.
Ông học tại Trường Nghệ thuật Mátxcơva,
tốt nghiệp Viện Văn học năm (1971), là
Hội viên Hội Nhà văn Liên Xô (1978), Viện
sĩ Viện Hàn lâm Văn học Nga (1996).
lại với thầy trong bao lâu. Kiểu dạy này vẫn tiếp tục với
tôi bây giờ. Những người đến gặp tôi đều chuẩn bị gặp
tôi - họ đọc những thứ của tôi, họ biết những tác giả mà
tôi đã từng đọc: Lev Tolstoy, Andrey Platonov, Vladimir
Nabokov, Mikhail Bulgakov, Varlam Shalamov và
những người khác. Và nếu những người đối thoại của
tôi đã đọc những tác phẩm kinh điển tuyệt vời này, thì
chúng tôi sẽ nói chuyện với họ bằng một ngôn ngữ
chung. Và tôi đặc biệt coi trọng điều này.
- Sự nổi tiếng đã làm thay đổi điều gì trong ông, trong
cuộc sống của ông?
- Ở một mức độ lớn, cách sống của tôi đã thay đổi
sau khi gia nhập Hội Nhà văn Liên Xô. Sự tồn tại của
“Hội nhà văn” đã đưa cuộc sống của tôi lên một tầm
cao mới và mang đến cho tôi một con người hoàn toàn
khác. Tôi không còn là một con sói đơn độc, tôi tham
gia vào những thói quen của xã hội văn học cùng thời
với tôi. Tôi bắt đầu có được chú ý và mong muốn về
một sự tồn tại lành mạnh. Theo một cách không thể
nhận thấy, một sự thay đổi đáng kể nào đó đã diễn ra
trong tâm hồn tôi - tôi trở nên đòi hỏi nhiều hơn ở bản
thân mình. Đôi khi tôi nghĩ mình đã viết những cuốn
sách thật hay, thật lòng. Và một lần khác, tôi lạnh lùng
khi nghĩ rằng tôi đã lừa dối khi thỏa hiệp với thực tế
phũ phàng. Và điều đúng đắn nhất, có lẽ, sẽ là điều mà
chủ nghĩa tối đa thời trẻ của tôi đã dẫn tôi đến: chỉ viết
những gì mình trăn trở , không bao giờ cố gắng để được
công nhận. Tôi cứ sống và viết như thế cho đến khi tôi
qua đời. Khi cái chết đến gần.
21
TIẾNG VỌNG HÀNH TINH
Người ta nói, tổ tiên xa xôi của tôi, Kim Si Sip - một
nhà thơ và nhà văn văn xuôi vĩ đại của Hàn Quốc thời.
Ông đã cất giấu các bản thảo của mình lên tường của
ngôi nhà, và chỉ một trăm năm sau chúng mới được tìm
thấy. Đây là những tác phẩm hoàn toàn tự do.
Nhưng nó không thành công với tôi. Sự tự do sáng
tạo mà tôi trân quý nhất đã được thay thế bằng sự khôn
ngoan kín đáo. Và cho dù tôi viết về cái gì, cho dù tôi tìm
thấy hình thức hấp dẫn nào cho các bài viết của mình, thì
rõ ràng là tôi đã không đạt đến chiều sâu đầy đủ của tự
do sáng tạo trong chúng. Có thể, điều này sẽ xảy ra nếu
tâm hồn tôi kiệt sức trong lúc làm việc và não tôi chết vì
căng thẳng quá mức. Tuy nhiên, tôi muốn kết hợp mong
muốn được sống, được sống có phẩm giá, với mong
muốn viết và xuất bản sách. Chủ nghĩa cực đoan nghệ
thuật của tôi đã biến thành một cuộc chiến hoàn toàn
hợp pháp và có thể chấp nhận được theo các quy tắc.
 VĂN XUÔI CÓ TÍNH  NHÂN LOẠI
- Quan điểm văn học của ông có thay đổi theo năm
tháng, theo tuổi tác không?
- Không còn nghi ngờ gì nữa. Lúc đầu, giống như bất
kỳ nghệ sĩ trẻ nào, tôi viết về cuộc sống. Và cuộc sống
trong tất cả sự đa dạng của nó đã đưa ra rất nhiều chủ
đề. Sau này tôi nghĩ đến cái chết. Trong các tác phẩm
của mình, tôi muốn tìm câu trả lời cho câu hỏi dày vò
tôi: tại sao mọi thứ lại cần thiết nếu một người sắp chết?
sau đó nó có đáng sống không? Tôi bắt đầu nghĩ và viết
về cái chết. Tôi bắt đầu khám phá nó trong tất cả các
khía cạnh có sẵn cho tôi. Sau đó, sau khi tự mình tìm ra
vấn đề này, tôi đã đến với chủ đề về sự bất tử.
Dựa trên chủ đề này, nó chỉ ra rằng mỗi chúng ta là
bất tử, vì linh hồn là bất tử. Một người, sống cuộc sống
tạm thời của mình trên Trái đất, do đó sống một đoạn
của vĩnh cửu. Nói chung, qua bản thân, qua những nhân
vật của mình, tôi nghiên cứu hiện tượng con người. Vai
trò của con người trong thế giới này. Nhưng việc nghiên
cứu không đi ngay từ đầu (nơi anh ta sinh ra, lớn lên),
tôi thấy trước khi anh ta... ra đời. Tôi thấy trước “hiện
hữu” của anh ấy ngay cả sau khi chết. Đó là, tôi xem xét
một người theo quan điểm vũ trụ.
- Điều gì khiến ông lo lắng nhất trong cuộc sống và
công việc hiện tại?
- Tôi lo ngại rằng trên toàn thế giới, và đặc biệt là ở
Nga, đang có sự giảm sút các giá trị tinh thần và đạo đức,
đề cao những giá trị vật chất. Nhưng khi không có linh
hồn, thì thần linh bỏ đi. Thật đáng sợ khi đồng đô la cai
trị linh hồn con người, hay đơn giản hơn là “quỷ vàng”.
Hắn đã nô lệ toàn bộ thế giới, linh hồn, thiên nhiên của
chúng ta và tương lai của cuộc sống con người. Và thực
tế là những dị thường thiên nhiên khủng khiếp hiện nay
được quan sát thấy ở châu Âu, châu Mỹ, Nga và các nước
khác đều do chính con người gây ra. Con người, khi
đánh mất các vị thần của mình, vì mưu cầu lợi nhuận, đã
mắc phải rất nhiều vấn đề chung của con người, tự nhiên
và môi trường. Và nó làm tôi lo lắng rất nhiều.
- Anatoly Andreevich, ông có muốn đến Sakhalin
một lần nữa không? Và ông muốn chúc gì cho người dân
Sakhalin?
- Tôi luôn muốn đến thăm Sakhalin. Vì vậy, tôi đã
sẵn sàng để đến đây một lần nữa và một lần nữa. Và
tôi cầu chúc cho người dân Sakhalin, đặc biệt là những
công nhân khai thác mỏ, họ tự mình nắm lấy cuộc sống,
tương lai của mình. Không cần phải đợi ai đó đến và
thay đổi thực tế đang tồn tại. Chúng ta cần phải hành
động, bắt đầu thực hiện các dự án đầy hứa hẹn, tiến về
phía trước mà không bám víu vào quá khứ. Và hãy để cư
dân Sakhalin tự hào về hòn đảo kỳ thú, tuyệt vời của họ.
Tôi đã đi gần như khắp nơi trên thế giới, nhưng tôi biết
rằng không có gì đẹp hơn Sakhalin.
(Theo Sakhalin - Kurline)
TRUYỆN DÀI KỲ SỐ 45 (68) - 11/11/2021

Nơi anh trở về

Cuộc chiến thứ ba
Truyện dài kỳ của KIỀU BÍCH HẬU

Kỳ 3.

T rong khu rừng thông dầu thẳng

đứng vút cao đều tăm tắp, Bob
thấy mình là đứa bé nằm trong
nôi, mẹ anh đang đẩy nôi trên con đường
mòn giữa rừng. Thực êm ái, Bob cố mở
mắt để nhìn những ngọn thông phía bắc
rừng Đen nước Đức, nhưng cái vành nôi
che kín bầu trời phía trên anh. Anh muốn
hét to đòi mẹ anh gạt cái chụp nôi xuống,
để anh nhìn bầu trời.
Bob ú ớ tỉnh dậy. Anh mở mắt và
thấy cánh cửa sổ che rèm ren trắng, ánh
sáng mờ mờ phía ngoài hắt vào và tiếng
mõ đều đều từ xa vẳng lại. Chắc khoảng
5 giờ sáng, và Bob đang ở trong căn hộ
“chuồng chim” của Trà, giữa lòng Hà Nội.
Đêm qua, không biết bằng cách nào, anh
đã nằm ngủ trên cái chăn bông này của
Trà, trải ra sàn làm nệm. Nỗi đau mất
mẹ đột ngột trong đại dịch Covid-19 đã
khiến anh buông thói quen kiểm soát,
mọi rào chắn bảo vệ đổ sụp. Cái mặt nạ
cuối cùng đã rơi xuống, để anh chạy đến
với Trà, cô tình nhân nhỏ bé và kỳ lạ khó
nắm bắt, để mong được cứu rỗi.
Anh chống tay nhỏm dậy, thấy Trà
nằm nghiêng trên xô - pha, hai bàn tay úp
Minh họa: Lê Huy Quang
vào nhau kề dưới má. Cái chăn mỏng đã
tuột xuống dưới hông, chiếc váy ngủ màu
ngà xô lệch, cặp mắt Bob dừng lại nơi bầu vào không gian, thời gian cũng biến mất Anh tắm đi, rồi mặc quần áo vào - Cô Em sống khỏe ở đây, năm năm rồi -
ngực thanh tân phập phồng lên xuống hoàn toàn, một tiếng chuông vang lên từ nói trong khi tròng vội tấm váy vải bông Trà nhúng miếng bánh quy vào cà phê
theo nhịp thở… phía xa, ngân mãi, ngấm vào thinh lặng lên người. rồi đưa lên miệng nhấm nhấm - Em cũng
Bob trườn tới bên cô, hai chân quỳ sát thân thể họ. Em không thể kiềm chế khi thấy anh đâu thấy thiếu ô xy.
xô-pha, tay anh nhẹ kéo dây váy ngủ của Lúc Trà tắm xong, trở ra đã thấy không mặc gì sao? Em lại muốn thêm Hay là, em tới ở với anh, trong biệt thự
cô xuống, phơi lộ bầu ngực nhỏ của cô mùi cà phê thơm quyến luyến tỏa khắp nữa ư? Chúng ta vừa làm chuyện ấy xong ở Giảng Võ, ngôi nhà đó đủ lớn cho anh
trong ánh sáng mờ nhạt buổi sớm. Như “chuồng chim”. Cô thích thú nhìn hai mà - Bob cười cợt. và em - Bob nói, mắt nhìn Trà hy vọng -
một đứa bé khát sữa, anh cúi đầu, hấp tấp tách cà phê tỏa khói nhẹ, bên một khay
Em công nhận anh có “body” rất Em sẽ làm vợ anh chứ?
bập vào bầu ngực nhỏ, mút mạnh, hào bánh quy đặt giữa bàn làm việc nhỏ, cũng
hển ăn cô. Trà mở choàng mắt. Cô chới là bàn ăn trong căn hộ của cô. Bob luôn tuyệt! - Trà gõ gõ tay vào bụng Bob, trong Trà há hốc miệng, cô nhìn lại Bob,
với khi Bob lôi tuột cô xuống tấm chăn làm chủ được tình hình dù ở bất cứ hoàn khi anh gồng lên khoe “6 múi” cơ bụng, như xem xét câu nói vừa thốt lên từ
trên sàn, và thật nhanh, anh đã lách vào cảnh nào, trừ hôm qua. Chỉ qua một giấc kết quả của chế độ tập thể hình nghiêm anh. Hẳn rằng cú sốc mất đi người mẹ
giữa hai đùi cô, đi vào sâu trong, đốt cháy ngủ thiền, rồi thỏa mãn với sex, Bob tỉnh ngặt - Nhưng em không quen nhìn đàn thương yêu hôm qua vì con virus vô
thân thể cô trong khoảnh khắc khi cô thức và thoát khỏi đau đớn. Anh đã lấy lại ông khỏa thân tồng ngồng đi lại trong hình, đã thực sự tạo nên một Bob hoàn
không kịp đón bắt. Cô rướn lên cố hứng sức mạnh của mình. Anh kéo ghế cho cô, nhà mình. toàn mới. Chứ nếu không, một con
trọn đỉnh sóng cao vợi ập tới. bàn tay khoát một đường điệu nghệ ra Ok. Anh đồng ý - Bob gật, quấn tấm người chuộng tự do tuyệt đối như anh,
Trà trần truồng nằm trên người Bob hiệu mời cô ngồi, trong khi anh vẫn khỏa khăn tắm quanh mình - Đây là nhà của làm sao lại có ý định vướng mắc vào
hồi lâu. Bob giang chân tay thoải mái. thân đứng đó. em, và anh cần tuân thủ - Nhưng, đây mà một người đàn bà nữa?
Họ thinh lặng cùng nhau, tưởng có thể Trà gỡ cái khăn tắm trên người cô, em gọi là nhà sao? Nó quá bé, thậm chí Đừng đùa nữa Bob - Trà đáp, quyết
cứ thế nhập làm một, thỏa mãn trôi mãi ném lên vai Bob. không đủ không khí để thở nữa. định thoái thác.

22
 SỐ 45 (68) - 11/11/2021
- Anh nghiêm túc đấy, và anh tin là em
cũng yêu anh.
- Em có chút… - Trà đặt tách cà phê
xuống - Nhưng như vậy không có nghĩa
là em để anh cưới em, làm vợ anh, trở
thành một đồ vật mà anh sở hữu, trong
khi anh vẫn đòi hỏi em nồng nhiệt, bất
ngờ, mới lạ, đầy thèm khát và khó kiểm
soát như một người tình, và rồi chúng ta
chán nhau, thất vọng vì nhau, liên tục kỳ
vọng rồi thất vọng, kéo lê theo hôn nhân
chuỗi ngày dằn vặt, thống khổ…
- Ồ, lại cái mớ lý thuyết ngụy biện cho
nỗi sợ hãi sống của em - Bob nói, ánh mắt
có vẻ thất vọng.
- Anh nói gì vậy? - Trà hơi cao giọng -
Em mà lại sợ hãi sống?
- Thì đó, em có yêu anh, nhưng không
dám tiến tới hôn nhân, vì sợ nó tan vỡ…
- Bob nói, nâng tách cà phê lên uống cạn
- Nhưng mà thôi, em quên chuyện này
đi. Anh có chuyện khác muốn nói với
em đây. Anh sẽ giúp em mua một căn hộ
khác rộng rãi, thoải mái hơn.
- Ồ, không, lại một kiểu trói buộc
tinh quái của người Đức - Trà xua tay -
Em không bị lừa đâu. Vả lại, càng tham
sở hữu thì càng bị đồ vật sở hữu ngược.
Rồi lại phí hoài năng lượng lo cho cái căn
hộ lớn đó, bị nó chiếm đoạt thời gian…
trong khi em có những kế hoạch vui hơn,
ý nghĩa hơn để làm.
- Ví dụ? - Bob hỏi.
- Hãy dùng tiền đó, và thời gian, để anh
và em cùng thám hiểm hang Sơn Đoòng.
Đó là một trong những việc em muốn
làm cùng anh trước lúc bị Covid-19 hay
bất cứ con virus nào tóm dính.
- Mới chi phí hết 6 ngàn đô la thôi. Tiền
còn thừa nhiều lắm - Bob bật ngón tay cái -
Cho em chọn thêm một kế hoạch nữa.
- Đầu tư nghiên cứu và ứng dụng giải
pháp dứt điểm chống xâm nhập mặn cho
đồng bằng sông Cửu Long! - Trà háo hức
nói, mắt sáng lên.
- Ồ, số tiền mua một căn hộ chuyển
hóa sang đầu tư cho giải pháp đó, như
muối bỏ biển! - Bob phẩy tay - Nhưng
nếu em muốn, thì hãy đợi đấy.
***
Trà hào hứng tổng hợp tin trên truyền
thông châu Âu về khẩu trang vải phòng
dịch của Tập đoàn may mặc EcoPro. Hầu
hết là các tin tốt, khen ngợi tính năng
phòng dịch hiệu quả, kinh tế và giảm
thiểu gây hại môi trường của khẩu trang
EcoPro so với khẩu trang dùng một lần
của Trung Quốc. Đây là sáng tạo đầy tính
bất ngờ của một Tập đoàn may mặc từ
Việt Nam, dùng những gì mình có, để sản
xuất ra sản phẩm có uy tín áp đảo ông lớn
may mặc thế giới.
Một niềm tự hào khó cưỡng dâng
lên, dù Trà chỉ làm marketing dòng khẩu
trang cho Tập đoàn này theo hợp đồng
vụ việc. Cái khẩu trang ban đầu bị châu
Âu nghi ngờ giờ đã phát huy tác dụng
khó chối cãi của nó trong việc phòng đại
dịch Covid-19. “Nhỏ mà có võ”. Trà cũng
vậy. Khi cô đã chọn làm marketing cho
sản phẩm nào, thì nó thành công.
Đúng lúc adrenaline dâng cao trong
cô, thì Huân - Giám đốc bán hàng của
EcoPro gọi điện qua Zalo cho Trà. Anh
đòi cô vào Microsoft Teams họp nhóm.
Tôi thông báo một tin rất quan trọng
cho nhóm Marketing, đó là Tập đoàn
quyết định rằng, khẩu trang không chỉ
là mặt hàng chúng ta tạm thời sản xuất
trong giai đoạn dịch giã, khi các khách
hàng Âu-Mỹ ngưng đặt hàng quần áo, mà
sẽ là một trong những mặt hàng chủ đạo
của Tập đoàn mãi về sau này. Thủ tướng
kêu gọi chúng ta phấn đấu có sản phẩm
mang thương hiệu riêng, không nên mãi
gia công cho nước ngoài, thì đây chính là
cơ hội để có thương hiệu sản phẩm của
riêng EcoPro, thực hiện theo phương
thức chuỗi sản xuất khép kín, xuất khẩu
toàn cầu.
- Tôi đề nghị Tập đoàn ta nên đổi
tên thành Tập đoàn khẩu trang quốc gia
Việt Nam - Một thành viên trong nhóm
kêu lên.
- Căn cứ nào để quyết định như thế? -
Trà hỏi - Liệu khi dịch Covid-19 kết thúc,
thì còn ai muốn đeo khẩu trang?
= Do vậy, nhiệm vụ của nhóm là vận
động chính sách, làm sao để luật hóa việc
dùng khẩu trang nơi công cộng, tương
tự việc đội mũ bảo hiểm khi giao thông
bằng xe máy - Huân đáp.
- Chi phí lớn lắm… - Trà đắn đo,
thầm điểm lại những dây quan hệ cô có.
Đây là cuộc chơi lớn. Sếp Tổng đã
khẳng định - Huân hạ giọng - Bởi đầu
tư cả chuỗi khép kín từ thị trường, thiết
kế, đến sợi-dệt-nhuộm hoàn tất - may là
đầu tư khủng mà chỉ các ông lớn dệt may
nước ngoài dám làm, ta chỉ dám đầu tư
từng công đoạn lẻ tẻ. Nhưng nay chính là
cơ hội đột phá.
Minh họa: Lê Huy Quang
23
Nếu Sếp Tổng EcoPro đã quyết, thì
chúng ta “mần” thôi - Trà đáp - Nhóm
em sẽ lên kế hoạch, chi phí. Nhưng với
đối thủ Minh Nhật, họ vẫn đang rất máu
trên thị trường với dòng khẩu trang biến
ảo, liên tục sáng tạo cải tiến mẫu mã và
công dụng, bẫy được khá nhiều khách
hàng… Ta có chiến lược gì ứng phó với
đối thủ này?
- Ơ, anh tưởng đó là thách thức với
nhóm em chứ!? - Huân hỏi lại.
- Em có phương án, nhưng nó nằm
ngoài khả năng quyết định của nhóm em.
- Là gì vậy?
- Thâu tóm đối thủ - Trà nói - Có
thông tin, Minh Nhật sắp lên sàn chứng
khoán…
***
Chào em yêu, ánh sáng của đời anh -
chấm đỏ số 3 hiện tin nhắn của Bob trên
ứng dụng Zalo điện thoại Trà - Khi nào
em đến với anh?
Đang có lệnh cách ly - Trà đáp - Vợ
chồng cũng không dám gần nhau nữa
đâu. Em nghĩ là virus Corona thành công
trong việc giảm dân số thế giới hơn bất cứ
đạo luật nào do chính quyền áp đặt.
Không đúng - Bob đáp - Đàn ông sẽ
gửi tinh trùng tới đàn bà, tất nhiên bên Y
tế sẽ làm các xét nghiệm cần thiết để tinh
trùng không mang mầm bệnh.
- Như vậy Covid-19 sẽ đẩy mạnh phát
triển hệ thống ngân hàng tinh trùng,
thậm chí sàn giao dịch tinh trùng. Và sinh
ra thế hệ mới không thuộc mô hình gia
đình truyền thống gồm bố-mẹ-con nữa?
- Trà nhắn tin lại Bob với một biểu tượng
mặt cười.
- Ngay cả việc sinh sản duy trì nòi
giống cũng nhanh chóng bị rơi vào
thương mại hóa - Bob nhắn tin với biểu
tượng mặt thú giận dữ - Dù cả đời làm
thương mại, nhưng anh không thích ý
tưởng này chút nào.
- Vậy anh muốn mô hình mới nào? -
Trà hỏi.
TRUYỆN DÀI KỲ
- Anh muốn ôm em và thịt em ngay
bây giờ - Bob gửi thêm một biểu tượng
gấu giãy đành đạch trên giường.
- Anh tự giải quyết đi - Trà trêu chọc.
- Mình anh không giải quyết được, anh
cần em hợp tác - Bob đáp - Nhưng thôi,
chuyển đề tài nhé. Em tìm lối cho anh làm
việc với Bộ Y tế Việt Nam, hoặc Chính
phủ, hoặc ông giời nào đó ở đất này.
- Để làm gì?
Anh chuẩn bị lộ trình đưa vắc xin
ngừa Covid-19 vào Việt Nam!
- Anh đùa à? Đã có quốc gia nào phát
triển được vắc xin ngừa Covid-19 đâu?
- Chưa, nhưng sẽ có sớm thôi. Các
quốc gia Mỹ, Đức, Nga, Anh, Pháp,
Trung Quốc… đang chạy đua trong
cuộc marathon trí tuệ để phát triển vắc
xin ngừa Covid-19. Và anh cần chuẩn bị
trước cho thương vụ khủng này.
- Sẽ có chiến tranh đấy. Anh có lường
trước mình phải chiến đấu với các đối
thủ nào không? - Trà băn khoăn - Anh
đang làm tốt, yên ổn với hệ thống phần
mềm an ninh, thì cứ giữ vững cái hệ
thống đó. Nhảy sang Y tế nguy hiểm lắm,
toàn tay to liên kết với nhau chia miếng
bánh đó rồi…
- Anh biết, nhưng anh không sợ, nói
cho đúng ra thì anh biết vượt qua nỗi sợ.
Sợ thì đừng sống còn hơn!
- Em ngờ rằng với anh, nỗi sợ lại
thành chất kích thích đẩy anh vào cuộc
chiến không cân sức. Giống như nỗi sợ
virus Corona, thực ra đang đẩy loài người
vào cuộc chiến thứ Ba. Loài người chiến
đấu chống Covid, nhưng thực ra lại đang
chiến đấu với chính mình - Trà gõ nhanh
trên phím, nhìn những dòng chữ lần lượt
hiện lên, và tự ngạc nhiên.
- Điều gì đang xảy ra vậy? - Bob cảnh giác.
- Thật khủng khiếp! - Trà rùng mình
- Em nhận ra một điều, rằng đằng sau
những cái chết chóng vánh trong đại dịch,
đằng sau nỗ lực phòng chống lây nhiễm,
đằng sau cuộc chạy đua phát triển vắc
xin, đang có một sự say máu bệnh hoạn,
chiến đấu chống đối thủ vô hình. Con
người luôn cần đối thủ, để chiến đấu, để
cảm giác mình tồn tại. Virus Corona hiện
nay chính là đối thủ cân sức với loài người.
Nếu không có virus, con người lại xoay ra
chiến đấu với nhau, tìm khoái cảm và cảm
giác tồn tại trong chiến đấu. Chiến tranh
sẽ không bao giờ chấm dứt được.
- Em nói đúng - Bob khẳng định - Chiến
tranh giữa loài người với nhau, với muôn
loài không thể chấm dứt được, trừ khi…
- Trừ khi nào?
- Khi Em đến với Anh!
Trà đóng cửa sổ “chat”, nhắm mắt.
Cô khao khát chạm vào Bob. Cô biết nó
là thực và cô sẽ không chiến đấu chống
lại nó. n
(Còn nữa)

Mùa Dã quỳ Đà Lạt
trong mắt nghệ sĩ nhiếp ảnh
HÀ HỮU NẾT
Khi những cơn mưa Đà Lạt yếu ớt và thưa
dần, là lúc Dã quỳ bung nở vàng rực thành
phố. Mọi nẻo đường đến Đà Lạt, bạt ngàn Dã
quỳ đua nở, đẹp đến nao lòng. Có người bảo,
Dã quỳ là hoa báo nắng, là biểu tượng của
tình yêu bất diệt.
T ruyền thuyết về hoa Dã quỳ, kể rằng: “Ngày xửa
ngày xưa, trên cao nguyên Lâm Viên (Đà Lạt
ngày nay) có hai bộ tộc kình địch, cấm trai gái
không được lấy nhau, ai vi phạm sẽ bị xử trảm. Năm ấy,
chàng Lang (con trai Tù trưởng Lạch) tuấn tú tài giỏi,
yêu say đắm nàng Biang (con gái Tù trưởng Chil) xinh
đẹp hiền thục. Họ nguyện thề mãi mãi bên nhau. Khi bị
phát giác, cả hai chấp nhận cái chết, phản đối hủ tục và
giữ trọn lời thề. Ngay đêm ấy, Yàng (trời) báo mộng cho
hai Tù trưởng, vì hằn thù vô lý đã giết chết đôi trai tài gái
sắc nhất vùng, hãy xóa bỏ lời nguyền đi. Sáng hôm sau,
hai Tù trưởng triệu tập dân làng “cắt máu ăn thề”, kết
tình huynh đệ, làm lễ mai táng đôi trẻ lên núi Bà (núi
Lang Biang ngày nay) và cho trai gái tự do kết hôn. Đầu
mùa khô năm sau, bên hai ngôi mộ ấy, mọc lên một loài
cây hoang dại, nở hoa vàng rực núi rừng. Người đời xót
thương, đặt tên loài hoa ấy là Dã quỳ. Đã có kẻ nhẫn tâm
(vì ghen, không yêu được Biang) chặt bỏ hết Dã quỳ,
quăng đi thật xa. Nhưng kỳ lạ thay, Dã quỳ vẫn sống
mãnh liệt, lan tỏa khắp núi rừng Tây Nguyên”.
Truyền thuyết ấy, thực hư thế nào chưa rõ. Với tôi,
luôn bị Dã quỳ “hút hồn” mỗi mùa hoa nở. Mấy ngày
nay, tôi dậy thiệt sớm để săn ảnh Dã quỳ. Trong nội ô
Đà Lạt, khắp triền đồi Dinh I, Dinh II, Dinh III, Cáp
Treo, Cao Đẳng, Thái Phiên, Trại Mát, Ga Đà Lạt, Hồ
Tuyền Lâm, Sân bay Cam Ly… bạt ngàn Dã quỹ lung
linh trong nắng. Tôi thường gặp may khi săn ảnh, luôn
Ảnh: Hà Hữu Nết
được “Mỹ nhân phù trợ”. Sáng nay, đang lúi húi chụp
Dã quỳ trong Khu nghỉ dưỡng Đường Sắt, thì chiếc taxi
đỗ xịch sau lưng. Một tốp váy - đầm, dài ngắn đủ kiểu,
nói cười, ào xuống, thi nhau tạo dáng, chụp ảnh Dã quỳ.
Không bỏ lỡ cơ hội, tôi bấm liền dăm kiểu. Bị một em
phát hiện, la lên “không chụp lén nha”. Tôi đành “mặt
dày” đến xin lỗi, khoe ảnh, làm quen. Hỏi chuyện mới
biết, đây là nhóm sinh viên thành phố Hồ Chí Minh
lên du lịch, mê Dã quỳ. Xem ảnh, thấy tôi chụp đẹp, em
nhỏ người nhất bảo: “Tụi em tha, nhưng anh phải chụp
giùm bọn em cơ”… Tôi lại cưỡi con xe “Già mà ham”
(Yamaha) phi về hướng Thái Phiên. Chụp xong cảnh
“Rừng Dã quỳ”, thì gặp chú rể chụp cô dâu bên hẻm
Dã quỳ. Tôi ngô nghê bảo: “Mới mua máy, tập chụp
thôi”, đôi ấy tưởng thật, cho tôi chụp thoải mái. Tranh
thủ trời nắng đẹp, tôi lại phóng về hướng Trại Mát, gặp
khá nhiều “phó nháy”, “dân phượt” tứ xứ mê mải chụp
Dã quỳ. Những nơi tôi đi qua, thấy nhiều bạn trẻ và du
khách dừng xe bên đường, tíu tít dùng điện thoại “tự
sướng” với Dã quỳ, thật vui nhộn.
Thế mới biết, Dã quỳ Đà Lạt mê hoặc lòng người,
ghê gớm thật. Tôi sực nhớ mấy vần thơ của Lê Nguyên,
viết về Dã quỳ:“Tự vỡ tim mình rắc phấn hương/ Loài
hoa hoang dại mọc bên đường/ Trong vườn cổ tích thêm
huyền thoại/ Gởi nắng xuân về lóng lánh sương”. Như
biển nắng vàng tươi rói, Dã quỳ sưởi ấm, trang điểm
nhan sắc Đà Lạt, báo hiệu 6 tháng mưa dầm dề chấm
dứt. Với “dân nhiếp ảnh”, trời xanh - mây trắng - nắng
vàng, phố phường, cảnh vật rực rỡ, Dã quỳ vàng óng
lung linh… không vác máy đi chụp mới lạ. Dã quỳ là
loài hoa dại, mọc tự nhiên ở Tây Nguyên và vài tỉnh
thành phía Bắc. Nhưng công chúng và du khách,
thường nhắc nhớ “Mùa Dã quỳ Đà Lạt” nhiều hơn. Bởi
nơi đây là thành phố du lịch nổi tiếng, có truyền thuyết
và sự hiện hữu bạt ngàn của Dã quỳ khắp nội ngoại
thành. Như một lời hẹn, đầu tháng 11 dương lịch - mùa
24
SỐ 45 (68) - 11/11/2021
Dã quỳ nở, du khách thập phương lại xôn xao tìm về
Đà Lạt để thưởng lãm, ghi hình, hoài niệm, đắm chìm
trong màu vàng hoang dại, khó phai.
Hoa Dã quỳ, gần giống hoa Hướng dương (nhưng
nhỏ hơn), mỗi cây có hơn chục bông, mọc thành bụi,
thành rừng mãnh liệt, thường nở đồng loạt, tạo thành
thảm vàng bắt mắt, gần hai tháng mới tàn. Sắc vàng Dã
quỳ như hạt nắng vàng, sưởi ấm cao nguyên giá lạnh,
níu giữ chân người. Ngắm nhìn và chụp ảnh Dã quỳ
đẹp nhất vào sáng sớm, khi những hạt sương còn đọng
trên lá và những cánh hoa. Hoặc buổi chiều tà, những
tia nắng “xiên khoai” lung linh, nhảy múa trên bông Dã
quỳ, thật huyền ảo quyến rũ. Bạn có thể bắt gặp sắc vàng
óng ánh Dã quỳ ở bất cứ nơi đâu, bên những biệt thự cổ
trầm mặc, hay những con dốc, hẻm phố, đường ra ngoại
thành, tỏa đi muôn nẻo. Để tận hưởng màu vàng quyến
rũ Dã quỳ, du khách nên dùng xe máy, len lỏi khắp nơi
chốn, khám phá Dã quỳ khoe sắc. Và nên nhớ, 5 cung
đường ngoại ô Dã quỳ nở đẹp nhất là: Đà Lạt- Cầu Đất-
Đơn Dương; Đà Lạt- Núi Voi- Đức Trọng; Đà Lạt- Suối
Vàng- Lạc Dương; Đà Lạt- Thác Voi- Lâm Hà; Đà Lạt-
Đạ Sar- Long Lanh. Thời điểm lý tưởng để chụp bộ ảnh
đẹp về Dã quỳ (từ 5 đến 7 giờ sáng và 5 đến 6 giờ chiều),
nên chụp lúc lặng gió, nắng đẹp. Thời tiết Đà Lạt mùa
này khá lạnh, bạn nên mặc đủ ấm, mang găng tay, thuốc
chống muỗi nếu đi vào rừng và nên đi có đôi. Nếu đi xa,
nên trở về Đà Lạt đừng quá muộn, kẻo vượt đèo sương
mù, tầm nhìn hạn chế.
Người Đà Lạt thật cởi mở và lãng mạn. Vì “yêu” Dã
quỳ nên đã thiết kế Logo Festival Hoa, Nhà ga sân bay
Liên Khương, Nhà hát quảng trường Lâm Viên hình
bông Dã quỳ đang nở. Đã có người đề xuất, nên tổ chức
“Lễ hội hoa Dã quỳ Đà Lạt”, tương tự “Lễ hội hoa Anh
đào Nhật Bản”. Cùng với muôn loài hoa khác, hoa Dã
quỳ đã góp phần làm nên thương hiệu “Đà Lạt - Thành
phố Festival Hoa Việt Nam”. n