Цөм 4: Олон улсын байгууллагын

санхүүгийн менежмент
• Гадаадын шууд хөрөнгө оруулалт
• Олон улсын хөрөнгийн бүтэц, хөрөнгийн өртөг
• Олон улсын хөрөнгийн төсөв
• Олон улсын мөнгөн хөрөнгийн удирдлага
• Олон улсын худалдааны санхүү
• Олон улсын татварын эрх зүй
Олон улсын худалдааны санхүү
ГАДААД ХУДАЛДААНЫ САНХҮҮЖИЛТИЙН ХЭЛБЭРҮҮД

• Худалдааны төлбөрийн аргууд, санхүүжүүлэх шийдлүүд

• Импортын зээлийн санхүүжилт
• Экспортын даатгал бүхий Импортын санхүүжилт
• Бусад
Экспорт-Импортын банк

1934 онд АНУ-ын Экспорт-Импортын банк (Ex-

Im Bank) байгуулагдаж, улмаар 1945 онд АНУ-
ын экспортын худалдааг хөнгөвчлөх,
санхүүжүүлэх зорилгоор бие даасан засгийн
газрын агентлаг хэлбэрээр байгуулагдсан.
Экс-Им Банкны зорилго нь хувийн санхүүгийн
байгууллагууд дараах шалтгааны улмаас хийх боломжгүй
эсвэл хүсэхгүй байгаа нөхцөлд санхүүжилт олгох явдал юм:

•зээлийн хугацаа хэт урт;

•зээлийн хэмжээ хэт их;
•зээлийн эрсдэл хэт их; эсхүл
•импортлогч пүүс төлбөрийн хувьд хатуу валют авахад
хүндрэлтэй байгаа.
• экспортлогчдод эргэлтийн хөрөнгийн зээл
• экспортын гадаадын худалдан авагчдад шууд зээл
• хувийн санхүүгийн байгууллагуудаас гадаадын
импортлогчдод олгосон зээлд баталгаа
• зээлийн даатгалын хөтөлбөрөөрөө
Эсрэг худалдаа /Countertrade/

Эсрэг худалдаа гэдэг нь “худалдагч нь худалдан

авагчид бараа, үйлчилгээ үзүүлж, хариуд нь худалдан
авагчаас бараа, үйлчилгээ худалдан авах амлалт
өгдөг” олон төрлийн гүйлгээг тодорхойлоход
хэрэглэгддэг ерөнхий нэр томъёо юм
Эсрэг худалдааны хэлбэрүүд

зургаан хэлбэрийг тодорхойлсон:

1. бартер,
2. клирингийн зохицуулалт,
3. свич арилжаа,
4. буцаан худалдан авах,
5. эсрэг худалдан авалт,
6. офсет.

/barter, clearing arrangement, switch trading, buy-back,

counterpurchase, and offset./
Бартер бол хоёр талын барааг шууд солилцох явдал юм.
Бартерын гүйлгээнд мөнгө гараа солилцдоггүй ч талууд
харилцан тохиролцсон валютаар солилцдог барааг үнэлэх
нь түгээмэл байдаг. Нягтлан бодох бүртгэл, татвар,
даатгалын зорилгоор барааг мөнгөн дүнгээр тооцох
шаардлагатай байдаг.
Клирингийн хэлцэл (хоёр талт клирингийн гэрээ ч гэж нэрлэдэг) нь эсрэг
талууд (засгийн газар) хоорондоо тодорхой хэмжээний бараа,
үйлчилгээг худалдан авахаар гэрээ хийдэг солилцооны нэг хэлбэр юм.
Хоёр тал бие биедээ данс үүсгэн, нэг улс нөгөө улсаас импортлох бүрт
дебит хийдэг. Тохиролцсон хугацаа дууссаны дараа дансны үлдэгдлийг
хатуу валютаар эсвэл бараа шилжүүлэх замаар шийдвэрлэдэг.
Свич арилжаа гэдэг нь нэг улсын клирингийн гэрээний тэнцвэргүй
байдлыг гуравдагч этгээд худалдан авч, дахин худалддахыг хэлнэ.
Хоёрдахь худалдан авагч нь дансны үлдэгдлийг ашиглан дансны
тэнцвэргүй байдал үүссэн анхны клирингийн гэрээний эсрэг талын
бараа, үйлчилгээг худалдан авдаг.
Буцаан худалдаж авах гүйлгээ нь үйлдвэрлэлийн
үйлдвэрийг худалдах замаар технологи
дамжуулахыг хэлнэ. Гүйлгээний нэг хэсэг болгон
худалдагч үйлдвэр баригдсаны дараа
бүтээгдэхүүний тодорхой хэсгийг худалдан авахаар
тохиролцдог.
Эсрэг худалдан авалт нь буцаан худалдан авах
гүйлгээтэй төстэй боловч зарим мэдэгдэхүйц
ялгаатай байдаг. Хоёр түнш нь ихэвчлэн зүүний
импортлогч, барууны технологи экспортлогч
байдаг. Буцаж авах болон эсрэг худалдан
авалтын гүйлгээний гол ялгаа нь барууны
худалдагчийн худалдан авахаар тохиролцсон
бараа нь ямар ч холбоогүй бөгөөд экспортод
гаргасан тоног төхөөрөмж дээр үйлдвэрлэгдээгүй
байдагт оршино. Худалдагч нь импортлогчийн
гаргасан жагсаалтаас импортлогчийн тогтоосон
үнээр бараа худалдан авахыг зөвшөөрнө.
Жагсаалтад байгаа бараа нь ихэвчлэн худалдан
авагчид бэлэн зах зээлгүй бараа байдаг.
Оффсет хэлцлийг сансар/батлан
хамгаалах салбарыг хамарсан эсрэг
худалдан авах худалдааны гэрээ гэж
үзэж болно. Оффсет гүйлгээ нь аж
үйлдвэржсэн орон болон батлан
хамгаалах болон/эсвэл сансарын
үйлдвэртэй улс хоорондын худалдааны
харилцан тохиролцоо юм. Хаммонд
(1990) General Dynamics компанийн
үйлдвэрлэсэн F-16 тийрэлтэт сөнөөгч
онгоцыг Турк, Грект олив, усан цахилгаан
станцын төсөл, аялал жуулчлалыг
дэмжих, нисэх онгоцны хамтарсан
үйлдвэрлэл зэрэгт Оффсет хэлцлээр
худалдсан жишээг дурджээ.
Худалдааны санхүүжилтийн шугам
Давуу талууд:

• WORLD WIDE: Дэлхийн аль ч улсын худалдааны түншээс бараа,

үйлчилгээ импортлоход санхүүжилт олгоно;

• LOW COST: Хямд хүүтэй санхүүжилтэд хамрагдах боломжтой;

• FLEXIBILITY: Шугамын эрхийн хүрээнд та өөрийн сонголтоор

худалдааны санхүүжилтийн үйлчилгээний олон
хэлбэрүүдийг ашиглах боломжтой.
Импортын аккредитив

Банкны аккредитив нь барааг тохиролцсон

нөхцөлийн дагуу нийлүүлсэн тохиолдолд
барааны төлбөрийг цагт тухайд нь найдвартай
шилжүүлэх тухай банкнаас төлбөрийн үүрэг
хүлээсэн баталгаа юм.

Аккредитив нь хил дамнасан худалдаанд дараа

төлбөрт нөхцөлөөр барааг импортлон оруулж
ирэх сонирхолтой харилцагч нарт илүү
тохиромжтой байдаг.
Төлбөрийн хэлбэр:

• At sight payment: Шууд төлбөртэй аккредитив

• Deferred payment: Дараа төлбөртэй аккредитив
• Mixed payment: Холимог төлбөртэй аккредитив.

Төлбөрийн эх үүсвэрээр:

• Эх үүсвэртэй аккредитив: Аккредитив нээлгэгчийн данснаас мөнгөн

эх үүсвэр тусгаарлаж нээх
• Эх үүсвэргүй аккредитив: Аккредитив нээлгэгчийн данснаас мөнгөн
эх үүсвэр тусгаарлахгүй зээлийн эх
үүсвэрээр нээх
Баталгаатай импортын аккредитивийн схем
Баталгаагүй импортын аккредитивийн схем
Импортын аккредитивд авах шимтгэлийн хэмжээ

 Аккредитив нээх – 0.2% (150 ам.доллар – 350 ам.доллар)

 Төлбөрийг нэгээс дээш удаа гүйцэтгэх бүрт – 50 ам.доллар
 Нэмэлт үйлчилгээ (харилцагчийн хүсэлтээр авах шимтгэлүүд)
 Үнийн дүн нэмэгдүүлэх /нэмэгдүүлэх үнийн дүнгээс/ – 0.15% (50
ам.доллар – 150 ам.доллар)
 Аккредитивийн нөхцөлд өөрчлөлт оруулах – 50 ам.доллар
 Цуцлах – 60 ам.доллар
 Зөрчилтэй багц баримт бүрт – 50 ам.доллар
 Гадаадын банкнаас лавлах – 25 ам.доллар
 Эх үүсвэргүй аккредитив нээлгэхэд эрсдэлийн шимтгэл, аккредитивийн
хүү нэмж тооцно
 Аккредитивт заасны дагуу холбогдон гарсан бусад банкны шимтгэл,
зардлыг аккредитив нээлгэгчээс суутган авна
Экспортын аккредитив

Банкны аккредитив нь барааг

тохиролцсон нөхцөлийн дагуу
нийлүүлсэн тохиолдолд барааний
төлбөрийг цаг тухайд нь найдвартай
шилжүүлэх тухай банкнаас төлбөрийн
үүрэг хүлээсэн баталгаа юм.
Давуу тал

• Эрсдэл багатай: Импортлогчтой анх удаа бизнес хийж байгаа

тохиолдолд илүү тохиромжтой. Аккредитив
нээсэн банк импортлогчийн төлбөрийн эрсдэлээс
үл хамааран төлбөр хийх үүрэг хүлээдэг
• Санхүүжилтын таатай нөхцөл:
Экспортлогч аккредитивийн төлбөрийг хүлээн
авах хугацаанаас өмнө санхүүжилт авах
боломжтой
Төлбөрийн хэлбэр

• At sight payment: Шууд төлбөртэй аккредитив

• Deferred payment: Дараа төлбөртэй аккредитив
• Mixed payment: Холимог төлбөртэй аккредитив
Аккредитивийн схем
Стэндбай аккредитив гаргах

Стэндбай аккредитив (SBLC) нь банк

харилцагчийн өмнөөс мөнгөн төлбөрийг
гүйцэтгэх үүргийг хүлээж, талуудын хооронд
гэрээний үүргийн биелэлтийг хангахад зуучилдаг
үйлчилгээ юм.
Эх үүсвэрийн төрөл:

Эх үүсвэртэй баталгаа – стэндбай аккредитив нээлгэгчийн

данснаас мөнгөн эх үүсвэр
тусгаарлаж нээх
Эх үүсвэргүй баталгаа – стэндбай аккредитив нээлгэгчийн
данснаас мөнгөн эх үүсвэр
тусгаарлахгүй зээлийн эх үүсвэрээр нээх
ЭСА-аар баталгаажсан импортийн зээл , баталгаа

Банк нь олон улсын Экспортын Санхүүжилтийн

Агентлаг (Export Credit Agencies)-уудтай хамтран улс
болон гадаад экспортлогч орнуудын хоорондын
хөрөнгө оруулалт, худалдааны үйл ажиллагааг
дэмжих дунд болон урт хугацаат зээлийн
санхүүжилтийг компани, аж ахуйн нэгжүүдэд санал
болгодог.
 Экспортын Санхүүжилтийн Агентлагууд (ЭСА)-ын зээл нь Европын
холбоо, Эдийн Засгийн Хамтын Ажиллагаа болон Хөгжлийн
Байгууллагын гишүүн орнуудаас (OECD) бараа, бүтээгдэхүүн,
үйлчилгээг импортлоход чиглэсэн үндсэн хөрөнгийг
санхүүжүүлдэг.

Онцлог:

• Зээлийн хэмжээ: Худалдааны гэрээний үнийн дүнгийн 85%

хүртэлх,
• Зээлийн хугацаа: Урт хугацааны төслийн санхүүжилт хийгдэх
боломжтой. 2-5 жил
• Зээлийн валют: EUR, GBP, USD, CNY, JPY
Гадаад баталгаа гаргах

Банк гадаад баталгаа гаргаснаар харилцагчийн

өмнөөс мөнгөн төлбөрийг гүйцэтгэх үүрэг хүлээж,
талуудын хооронд гэрээний үүргийн биелэлтийг
хангахад зуучилдаг.
Эх үүсвэрийн төрөл:

Эх үүсвэртэй баталгаа – баталгаа нээлгэгчийн данснаас мөнгөн эх

үүсвэр тусгаарлаж нээх
Эх үүсвэргүй баталгаа – баталгаа нээлгэгчийн данснаас мөнгөн эх
үүсвэр тусгаарлахгүй зээлийн эх үүсвэрээр нээх
Баталгаа гаргах схем
 Гадаад Инкасс

Инкассын төлбөр тооцоо нь олон жилийн гадаад

худалдааны түншлэлийн харилцаатай талуудын
хооронд худалдааны эрсдэлийг бууруулахад
тохиромжтой үйлчилгээ юм.

Төлбөрийн хэлбэрүүд:
D/P – (Documents against payment) – Импортлогч төлбөр
хийсэн тохиолдолд баримтыг гардуулах;
D/A – (Documents against acceptance) – Импортлогч вексель
(Draft/Bill of Exchange)-д дараа төлбөр хийхийг
зөвшөөрсөн тохиолдолд баримт гардуулах
Гадаад худалдааны зээл
Банк нь гадаадын харилцагч банкуудын хамтын
ажиллагааны хүрээнд үйл ажиллагаа явуулж буй
бизнес эрхлэгчдэд дараах төрлийн богино, дунд
хугацаатай худалдааны зээлүүдийг олгож болно
Факторингийн үйлчилгээ

Импорт факторинг нь гадаадын орнуудаас бараа,

бүтээдэгдэхүүн импортлох, барааны эргэцийг
нэмэгдүүлэхэд туслах богино хугацаатай
санхүүжилтийн хэрэгсэл юм.
Факторингийн үйлчилгээг ашиглахад экспортлогчийн
банкнаас (export factor) санхүүжилт хийгддэг тул тухайн
барааг, бүтээгдэхүүнийг бэлтгэн нийлүүлж буй талаас
факторингийн хүсэлт гаргадаг онцлогтой. Факторингийн
үйлчилгээг ашиглахад экспортлогчийн банкнаас (export
factor) санхүүжилт хийгддэг тул тухайн барааг,
бүтээгдэхүүнийг бэлтгэн нийлүүлж буй талаас
факторингийн хүсэлт гаргадаг онцлогтой. Дэлхий дахинд
нэр хүнд бүхий Олон улсын факторингийн сүлжээ болох
FCI + IFG байгууллагын гишүүн банк, санхүүгийн
байгууллагуудаар дамжуулан факторинг үйлчилгээг авах
боломжтой