4 DERS Kalkolitik Dönem Anadolu da MÖ.

5000-3000

KALKOLİTİK

Bakır Cevher
 Kalkolitik-Bakır taşı anlamına geliyor.
 Bakır Cağı Anadolu ya ait çünkü Anadolu da bakır vardı.
 Yüzeyde daha çök bulunan bir kısmı bakır oksit olan bulmaya başlıyorlar
 Yumuşak bir madem, taşlarla döverek bir şekil yapmaya başlıyorlar
 Sonra da İnsan onu yüksek ısıda kolay eriyor ve sıva haliye geliyor anlamaya başlıyor.
 Sonra da oksid tan bakırı ayırıyor ve bozdukları yeri kazmaya devam ediyor, böylece madencilik
başlıyor.
 Dezavantaji: yumuşak, eriyor, deforme ve kırılma, oksitleniyor - çok zehirli

Madencilik
 Kalkolitikte bakırla başlıyor
 Üzeyde daha bulması: biraz altın ve gümüş, akar sular da bulunmuş
 Demir daha gelmiyor. Demir dışardan gelen, meteorit tan (Dünya demir üretmemiş, Dünyaya
demir yağmış). Üzeyde bulunan olan demir kullanmaya başladılar, ama daha sonra
 Madencilik – madeni çıkartmak, eritmek ve kalıpları dökerek yeni parçalar yapmak
 Madencilik standart ve seri üretim getiriyor
 Kafkas - maden ve köle kaynağı. Maden çök vardı ve burada kazılıp ciddi madencilik başladı ve
kölelik kullandı burası.

Kölelik
 Bakır daha Cyprus, Karadenız, Kafkas, Mısırda vardı
 Maden için bir nokta da göç başlıyor (sonra da bu hareket ticareti getirir Tunç Cağında). Aslında
bu durum daha Neolitikten başlangıç noktası ve köleliğin genişlemesi Kalkolitikte
 Köleliğin amaçı –iş gucu. Hayvan ve köle aynı görüyor-bir mülk gibi alıp-satılması, cezalandırılması
Beycesultan Ana Tanrıça
 Batı ve Orta Anadolu da
 İnsanları yanında taşındığını, sembol ve muska gibi küçük figürler
 Kalkolitik dönemde Çanak bezemeler de ondan oluşuyor (boyalama)
 Daha da sonra mesela Meander (Menderes nehri) - bereketli alivyon taşıcisidır: hem
tapınaklarda, hem de halılarda hem de tekstilde hem de çanakta

Şehirler
 Canhasan: evlerin üstu kapalı (yükarıdan giriş artık yok ), çatıda ekin kurutma ve sosyal alanı
(güvenlik, nöbet), giriş kapı, pencereler, katlar, evler bitişik değil sokak var, ortak sosyal yaşamı
devam ediyor
 Burdur Hacılar: çatı ayrı bir alan kullanıyorlar
 Hacılar Höyük: Testere Diş Yerleşim. Yan yana Megaron tipi evleri – Anadolu da ilk örnek. İnsan
artık ortak bir alana çıkıyor, evin önünde oturuyor ve orda yemek pişiriyor (sonra Tunç Cağında
Troya da dairesel olarak olacak, böylece evleri kendin şehre sur gibi olacaklar)

Saban meselesi MÖ.3000

 Tarım yapıldı şehrin etraftaki tarları
 Çök büyük alanı değildı ve Saban kullanılmaya hala küçük aletle tarım yapılıyordu
 Ve Kalkolitik sonunda Tunç Cağına geçerken Saban kullanmaya başlıyor
 İlk önce ahşaptan (daha sonra da demirden)
 Böylece Tarım da büyük gelişme oluyor

Çanak Pişirme
 Pişirme sırasında oksijen aldığı ve üstü kapalıysa renk değişimi farklı oluyor, açıksa farklı oluyor
(siyah, kırmızı..)

Çömlekci çarkı MÖ. 4000

 İlk başta Turnet vardı (bir taşın üstünde dönebilen bir tahta parçası)- çarkı kadar hızlı değil ama
çevirme olunca yine de çömlekte bir gelişim ve hafif seri üretime geçiş
 Ya da basit şeklinde toprakta veya kumlarda açtıkları konik şekille kalıpları içine bastırarak
yapıyordu ve böylece yamuk yamuk oluyordu. Bu kalkolitik döneme ait bir özellik - seri ve
kalitesiz üretme (estetikten hızlı üretime)
 MÖ. 4000 artık biraz benzeyen Kapadokya da gibi tahtadan çarkı ortaya çıkıyor, daha hızlı, ve
ürün biraz simetrik ve kaliteli olmaya başlıyor.
 Ustalık ve bezemelik başlıyor Elibelinde motifi

Halaf ve Obeyd kültürü Anadolu ya etkisi var

Halaf evi
 Yuvarlak ve uzun ‘’Dromoslu Tholos’’ /Anahtar delik denir (uzun kısmı da tahıl deposu)
 Bu tip evleri örnekleri Harran da görüyoruz. Böyle tava ısı yukarıya çekmek için yapılıyordu.
 Çok daha sonra Kübbe olarak, Topkapı Sarayının mutfak kısmı aynı şeklinde görüyoruz.

Halaf kültürü
 Güney Anadolu da, Bereketli Hilalin Kuzeyde
 Yukarda egemen olan bir kültürdü
 Çok gelişmiş ve kaliteli değil, fazla bir kültürü yoktu, basit yasam tarzı neolitik gibi, daanık
 Şehirleri arasında yönetim ve siyası fazla bağlantısı yok
 Obsidyen kullanıyor, çanak çömlek
 Hakim bir güç yok ama başka toprakları ele geçirmeyi çalışıyorlar
 Yayılmacı bir kültür. Asia doğru yayılıyor Obeyde kadar, sonra geriye Anadolu doğru etkiliyor

Obeyd kültürü
 Halaf kültürüne göre sıçrama görüyoruz, daha gelişkin kültür
 Hangi kavimler, kimdir ve hangi tarihten bilmiyoruz
 Çeşitli şehirler ve Uruk öne çıktı (Başkent olarak değil, sadece Lider olan)-bir dönem Uruk
kültürüydü, ama Uruk bir Başkent ya da egemen olarak değildi, şehirleri arasında ilişki vardı ve bir
bölge gibiydi. Tapınak mimarisi
 Zenginlik var verimli topraktan
 Üretimleri daha fazla var: metal işliyorlar(bakır), seramik, ellerindeki, ürünleri saklamak için
Zigurat öncüde yapıda depoları kullanıyorlar ve kimin ürünleri ilk önce mühür çıkartıyordu
 Üç büyük Dini çıkış noktası olan, İbranilerinde inançlar, mitlar
 Jeoloğların çok büyük bir ihtimalde, bugünkü orda Körfezde Nuh Tufanın oldu yer, çünkü
Sümerler de onunla ilgili bir mit var ve buzuların erimesiyle topraklar dolmuştu ve kıyılar geri
çekilmiş. Burada suyun doldurdu yeri oldu ve su bastince insan Kuzeye doğru kaçış yaptı.
 Hazretin İbrağime (Авраам) doğdu ve yaşadı yeri de Ur şehir (Urfa değil). İbranilerin toprakları,
yola çıktıkları Levanta gittikleri yer de burası.
 Bu bölge de daha sonra Sümerler çıktı.
 Obeyd- Uruk-Sümerler (geçişi sırayla)
 Halaf etkisi: Halaf yukardan gelerek, Obeyd toprakları ele geçirmişti ama kültürünü fazla
geçirmemişti, tam tersi Obeyd kültürünü yukarıya doğru (Anadolu’ya ve Balkan
bölgesine)çekmişti.

Obeyd evi
 En üst te Canhasan da gibi düz çatı
 Megarona benzeyen ve çeşitli formlar
 Bir tane yuvarlak olan, büyük bir yapı, onun üstündeki Megaron tipi yapı, en alttaki tahıl ambar.
Büyük ihtimalde bu yapı Saray ya da Tapınak (Ziguratın önceki bir yapı, daha sonra Sümer de
çıkacak Tapınak).

Kalkolitik Mühürleri
 Obeyd - mühür çıkış noktası
 Bir ürünün kimin ait olduğunu anlamak için önce çıkartıyorlar
 Aslında o mühürler ilk yazı
 Mühürde üstünde aileye ya da insana bir özellik çiziyor
 Önce baskı mühürler, sonrada silindir form (hırsızlardan)
 Obeyd kültürü yukarıya doğru taşınmış için daha sonra da Anadolu da mühürleri görüyoruz

Seçkin sınıfı ortaya çıkıyor

 Tapınakta korunan ürün Yönetici ve Ruhban sınıfı saklıyorlar, ve bu sınıfta herşeyden daha fazla
bilgi var ve onlar bu bilgi sır olarak saklıyordu ve sanki Tanrılar alıyormuş gibi soyluyorlar ve
bundan Krallar çıkıyor
 Yüksek yerde oturmaya başlıyor ve halkın ürünleri koruyor ve bu ürünleri artık Tanrıdan bilgi
aldığı için Tanrının depoda saklayabilir (Ziguratta)
 Krallara bir aşa yardımcı sınıf ‘’Askerler/Polis’’
 Ve sonra da Uruktan çıkan Vergi ve Sümerlerde ve günümüze kadar devamı
 Uruktan çıkan çalışma sistemi (Devlete mantığı geçiş): 4 gün kendine için kendin tarlada, 4 gün
devlete için şehre ait tarlada çalışması

Mısırda MÖ. 3200

 Bu sırada Uygarlık başladı.
 Gelişmiş bir kültür görüyoruz, ama bunun etkilesi Anadolu ya daha gelmemiş

5 DERS Erken Tunç Çağı

Kalkolitikten – Şümerler’e - Erken Tunç Cağına geçiş

Sümerler
 Şümerlerden önce Mezopotamya da Halaf ve Obeyd kültürü vardı (MÖ.3400-3000)
 Sümerler biraz MÖ.3000-2000 diyebiliriz (Sami grup değil)
 Farklı etnik grupları kapsıyor. Sami grup ta bu bölgede yaşıyordu (Yahudiler, Nuh Tufan): Akadlar
(MÖ 2350-2150), İlk (Eski) Babil Hanedanlığı (MÖ 1812-1550), Asurlular (MÖ 1850-1750/ MÖ
1360-600 ), Yeni Babil Hanedanlığı (MÖ 625-539)
 Obeyd bölgesinde her kentin de kendin Tanrı, kendin tapınak, ruhban sınıfı-kralları-yonetici.
Ruhban sınıfı dini ve dili bilgiliyle yönetici yapıyor.
 Ruhban sınıfı bilgi kendine ait tutuyorlar(Köy Enstitü): doğa, su, bitki/şifa, astronomi/astroloji,
tarım, mevsim, takvim, metalurji, üretim bilgi, içki üretim (bira arpadan /buğdaydan), öteki
dünyaya ait bilgi, mitoloji, matematik, genel hayat bilgisi din ve en önemli -yazı.
 Kime öğretiyorlar sadece? Sadece seçtikleri olanlara - İllerde Rahip olucaklara.
 Ziguratın en üst katta tapınağın bir kat aşağısı – okul ve öğrenci var sistematik olarak ve bu sistem
ilk Sümerlede görüyorüz.

Yazı MÖ 3200
 Bir şifre gibi ayrıcılık sınıf kullandı bir sır.
 Yazıcı olanlar çıktı
 Tabletler – Bazıları pişmiş tuğla üstünde Çivi yazı (Asur zamanda az pişmiş)
 Bal mumu ve Papirüs kullanıyordu ama organik oldu için günümüze ulaşmadı
 Yazı kavramı Resim yazıdan - Ses yazıya dönüyor. Piktogram olarak başladı, sonra ses halinde
dönüştü, ses ile alfabe sisteme oluşturdu. https://www.youtube.com/watch?v=5hD1WSZMOR0
 Sümerlerde özellikle dini yazdıkları görüyoruz, çünkü yazı Ruhban sınıf kullanıyordu sadece (ilahi,
büyü, mit ve matematik)
 Sumerçe bütün dilleri özellikleri taşıyor: Hint - Avrupa dilleri ortak yanı var, Sami gruptan ortak
yanı var, çünkü Sümerçe evrilmiş ve farklı aşamalar geçirmiş ve o sırada da dil bütün mevcud
sintaksları kullanmışlar
 Çivi yazısı Sümerden az kaldı, daha çok sonradan gelenlerden (Asurlar, Akadlar, Urartular ve vb.)
 Bu sırada Mısırda hiyerogliflar ve Anadolu da Lüwi hiyerogliflar var

12li sistem
 Bugüne kadar etki eden takvim ve takvimle bağlantılı - 12li matematik sistemi (dünyada genel
kabul 10luk sistem)
 Gün-12 saat, Gece-12 saat
 5ci x 12 katları – 60’a gidiyor
 12 ay, 12 burç
 Dinlere geçiş -12(imamlar, havariler-апостолы),Olimp Tanrıları)
 Düzine(дюжина) 6 tane,12 tane tabak-çanak
 Boya kalemleri 12
 Hint Avrupa’ya etkili: Fransızca, İngilizce, Almanca, İtalyanca

Tekerler MÖ.3000-2500
 Gündüz-gece güneş-ay yuvarlak dolaşınca 360 derece (45,60,90.. derece)
 Biraz tartışılı konu: Kafkas da ve Doğu Anadolu da bulunuyor-acaba hangisi daha önce ve eski..
Ama yeni kabul eden Sümerlerde ilk çıktı, ilk iki tekerli, sonrada dört tekerli olan daha dengeli
arabalar ve teker tek parçalı, herhangi delik yoktu.
 Uzun mesafe için arabalar daha kullanmıyor, çünkü daha yol yok (Bu Roma döneminde başlıyor)
 Savaş arabaları, iki tekerli, daha hızlı ve manevra olan, Mısırda kullanmaya başlıyor, iki tekerli olan
daha rahat dönüyor
NOT: Taşlar çizimlerde ve iki tekerli arabalar deri koşumları atlarıyla – ilk Mısırda çıktı

Tarım (Anadolu da Kuru 90% X Sulu ve Sulama 10%)

 Kuru Tarım-yağmura bağlı (yoksa dua ediyor)
 Sulu Tarım (sakin sakin kendinden deltadan akıyor)
 Sulamalı Tarım (akar su dan taşıyarak getirme)
 Sulama sistemi, kanallar açılıyordu, Sümerlerin Sulu tarım özeli - doğadan bazı kolları yön
değişiyordu

İlk defa Sümer de çıkıyor:

 Konik Mozaik
 Zaman - tarihsel seslenen Lüdingirra bir mektupta o günden bugüne sesleniyor
 İlk kanunları Lagash (daha Babil Hammurabi gelmeden) MÖ.2400lerde Lagash Kralı olan
Urukagınanın yaptığı reform metinleri-kanun sayılabilecek olan kuralları yazıya dökme durumunu
görüyoruz.
NOT: Mısırda Eski krallık (MÖ.2850-2052) - Sümerlerle aynı zaman ve sonu (MÖ.3200-2350). Farkı:
Mısırda Firavun var. Akadlar (MÖ.2350-2300)-Kral Sargon I.

Bakır
 Önce arselikle karıştırıyordu
 Sonrada artık Tunç Cağında kalayla karıştırıp ticareti başlatılıyor (Tunç / Bronz cağında en önemli
ithalat-ihracat)
 Sonrada alaşım pirinç (сплав латуни)

Altın
 Eski Bronz(Tunç) Cağda Yönetici sınıf için, Ruhban sınıf için ilk kullanmaya başladılar çünkü
pastlanmıyor
 Kutsal eşyalar için
 İdoller yapma-ikiz / çift ana tanrıça – Erken Bronz Cağına ait Orta Anadolu da (Taş olanlar iki-üç
kafalı, Kapadokya, Kayseri de yeni buluyorlar)
 Mikrobu öldürücü (gümüş ta aynı), az hastalanıyorsun
 Bronz da altına benziyor
 Altın gümüşle karıştırıyor ve ilk doğan çıkan electrum/elektron zaten altın gümüşle karışım idi
 Karışım altının sertleşmek için ve rengi değişimi: bakırla, gümüşle.

Çanak Çömlek
 Tanrıca figürleri Orta ve Batı Anadolu da

Hasanoğlan -Kadın figürü (Ana Tanrıca)

 Zayif vucüdü
 Üstünde altın atkılar
 Levant etkisi (Doğa Akdeniz, Mısır) artık etkisi görüyorüz-iletişim haliye gösteriyor

Horoztepe -Emziren Ana

 Kucağında çocuklu-Mısırın etkisi
 İsis ve Horos
 Daha sonrasında Meryema kadar giden etkisi

Anadolu yerleşim planı

 Höyük anlamına katmanı var (savaş, deprem, yangın sebebiyle eski yerleşim yıkılışı)
 Höyüklerden Sitadele dönüşmüş
 Sitadel - Akropolis (Yunan)
 Sitadel içinde ayrı yerleşim
 Aşaği şehir/ Yukarı şehir kavramı (Troya, Kültepe gibi)
 Megaron - Troya I - Kalkolitik kadar uzanıyor
 Troya da Tunç Cağında yerleşim (II, III tabakalar Tunç Cağına yerleşim)
 Megaron planı daha sonra Saray ve Tapınak mimarisine geçiş -Templum-in-antis (önde iki kolonlu
olan en basit tapınak tipi), ilk başta sütün ahşaptan yapılır. Önemli önde açıklık: bir oda dışarıya
bakıyor ama bu açıklık sahibine ait
 Yan yanına bu tipi evleri ilk olarak yarısı, daha sonra birleşecek dairesel olarak, birleştikten sonra
aralar da belki de iki veya üç ara sokak var dışardan girmek için ve o testlere devam eden
megaronlardan oluşan ve köyün meydana bakıyor kendi için bir sur gibi, hem sırtları köyü koruyor
hem de bir biriyle karşı bakan bir sosyal ortam da oluşturuyor - ANADOLU YERLEŞİM PLANI
diyoruz - yüvarlak ve megarondan oluşan.
 Bu tip şehir Troyada görüyörüz ve Megarondan oluşan yerleşim Tipi Anadolu ya ait söyleyebiliriz
 Daha sonra da surları olan yükarıda Sitadeli görüyoruz
 Anadolu Yerleşim Planı Kalkolitik sonu (tesler gibi yarısı, tam dayresel değil) ve dayresel olarak
Erken Tunç çağına çıkmaya başladı
 Bu evlerde ışık kaynağı sadece kapıdan, ya da eğer evlere arada sokak var pencereden de olabilir.
Bundan dolayı arka oda daha çök depo olarak ve asıl hayat önde(mutfak, salon), tıpkı ğünümüzde
sıcak bölgelerde insanlar kapı önünde oturuyorlar - bu iklime bağlı, havaya uyumlu- Orta ve Batı
Anadolu da.

6 DERS Orta Tunç Çağı

Seramik olan Kap kaçak

 Seramik olan çoklu obje
 Kalıp tekniği gelişmiş, fırın tekniği gelişmiş seramiğe etki ediyor
 Çok daha rafine daha güzel daha süs, saplı ve daha fonksyonlu görüyoruz
 Maşrapa - büyük bir ihtimalde bardak yerine kullanılan, kupa tarzları, onları Orta ve Batı Anadolu
da çok görüyoruz Kapadokya dan başlayarak, ayran bardağı gibi (kalaydan)
 Semaver alttan ocakla ısı verip üstü ısıtıyor (günümüzde metal semaver formu ve kullanım)
 Kulplu çömlek: iki kollu DEPAS - İlyada da geçiyor ondan tanrılar ve krallar içiyor. Bütün iç
Anadolu ya yaygı
 Pitosun asıl amacı depolama
 Gaga ağızlı / ibrik / testi Kapadokya olanlar bilir, Huni yerine geçiyor, ama burnu çabuk kırılıyor
nedeniyle vazgeçilmiş, sadece estetik amaç için kalmış bu form, kullanışlı değil

Elektrum / Electron
 Altın ve gümüş doğal karışım olarak çıkmış, daha sonra ayırma olmuş
 Telkari çıkıyor, Anadolu dan en eski biri olan
 Dinle ilgili, Ruhban sınıf kullanıyordu

Mezarlar
 Lahit tarzı başlıyor daha saklanılan ve daha uzun süre dayanabilecek olan gömü tarzına geçme
 Yanına öteki Dünyaya ilgili eşyaları koymak - öteki hayata hazırlık görmeye başlıyoruz bu
dönemde(bugünkü bildiğimiz antik eşyalar çoğu mezardan çıkmış)
 Anadolu da farklı cenaze yöntemleri / gömme tarzları görmeye başlıyoruz:
-İnhumasyon-toprağa içine gömmek,
-Yakma (kremasyon)-yakıp küllerini alıp saklıyorlar (bunu Urartu da görücez), ya da kemik
kutularına saklıyorlar (ostoteklere koyuyorlar-kemik lahti ), nehire atıyorlar( ama Anadolu da
bunu görmüyoruz, bu Hindistan da yapıyor).
-Daha Doğu gittiğimizde, kuşlara bırakıp, onlar etleri aldıktan sonra yakma yerinde, kemikleri alıp
saklıyorlar.
-Seramik tan lahitler,
-Taştan lahitler
-Taşlarla oluşturup kazıcı
-Evi içi da saklıyordu. Veya kafatasını yanıma alıp

Metal
 Bronz özellikle dini için çok kullanıyordu çünkü altına benziyor
 Hem sembolik, hem daha gerçekcı
 Geyik çok önemli, çok güçlüdür, o yüzden insan hayran oldu (Boğa da aynı) ve onları gücün
sembolik olarak almışlar.
 Boynuzlarından alet yapıyor ve sonra da boynuzları tanrı başlıkta görüyoruz
 Güneş kursları üstünde de boynuzları görüyoruz (yine bronz). Simbal-zil olan ismi, onlar kötü
ruhları kovuyor (vahşi hayvanlardan). Zil sistemi daha sonra da Şamanizm de var, kilise de var
 Güneş kursu - Ankara sembol /Hitit güneş kursu(yanlış olarak adlandırdı, asıl Hattuşa da bulundu)
 Güneş kursu Svastikalı. Svastika daha çok Hindistana ait düşünülür. Belki de bu dönüş sembolü
bir alışveriş olduğunu, belki de kültürel olarak ta bizim duşunduğumuz daha çok ileriyle bağlantılı
olarak görüyoruz-bronza kalay lazım, kalay Hindistan dan, İran dan geliyordu, demek ki bu ilişki
sembollerde de görüyoruz

NOT: Sümerler - Akadlar - Elam - Asurların Hititlerle ilişki var (Sümer-Elam/ Babil-Asur)

Akadlar MÖ.2350-2150
 Kim? Nerden? - Akkadlar daha çok Halaf kültürün oldu bölge de, bu bölge-etnik bir bölgesi, ve
Halaf-savaşçı ve yayılmacı ıdı, dolasıyla Akkadlarda bir sertlık var, kan var, baya korkutma bir
yönelik
 MÖ.4000lerde taa Sümer zamanında Sami grupların hareket gördük. Arap yarım adasına gelip
önce Sümerle yerleşıp, sonra Levant bölgesine geçmişlar zaten Hazreti İbrağim daha sonra da
Musa Mısıra kadar inen bir hareket
 İlk kayıtlı Kralı I.Sargon ve Sümerlerle savaşıp, Sümerleri bitiren I.Sargon du
 1 sebep: Sümerler farklı şehirlerin oluşan kültür bölgesi idi (Devlet değil di) ve eterince savunma
olmadı için I.Sargon kolay ellere geçilebildi. 2 sebep: Akadlar teknik temeli Sümerlerden aldı
(arabalar ve vb.) sonrada onlara o temelle karşı idi. I.Sargonun aslında amacı topraklarını ele
geçirmek. D
 Diyorlar.. I.Sargon ilk İmparatorluk kurdu… ama gerçek İmparatorluk saymıyor çünkü daha
yönetim yoktu ve I.Sargon herhangi toprakları alıp oradan devam ediyordu, arkada kalabilecek
imparatorluk sistem yoktu ne kaldıysa kontrol etmiyordu - bu İmparatorluk sayılmaz.
 Agade – Akad kelimesi geliyor
 Elam. Sami ırkı olan daha çok araplara yakın düşünebiliriz
 Elamla anlaşma yapıyor. Onun özelliği bir tampon bölge oluşturmak. Bir saldırmazlık anlaşması.
İşte Akadlar Sümerlere gelip ve orada Sümerlere sonu edip, artık devam etmedi, orada kaldı
 Sargon Hattilarla da savaşıyor ve Hititler daha yok ortada. NOT: Kaniş, Pruşan - küçük krallıklar
 Kral Sargon- Ruhban sınıf olarak değildi Sümerlerde gibi - Akadların ordunun basındaki Asker
(güçlü, savaşci Kral idi) – onların arasında büyük bir farkı bu. Ama yine de Akadlarda Asker altında
bir Ruhban sınıfı vardı
 Sümerleri ellerine geçirip çivi yazısı da kendine alıyorlar ve kendileri dile olan Akadça çivi yazısı
yazıyorlar Sümer dilleri değil, sadece çivi yazması ve Akadca diplomatik dil /anlaşma dili oldu-
"lingua franca", günümüzde Fransızсa. Akadlar yok olunca Akadca anlaşma dil olarak devam ettı.
 Akadça daha çok Arapca benziyor, çünkü Sami grup (bugünkü İbranince de biraz benziyor)
 Akadların uzun sürmedi ve onların sonunu getıren - Gutiler (Sami dagiller), İran goğrafya da Hint
Avrupa kökenli
 Akad etkisi Assurla da sonra görüyoruz: savaşci, vahşi

MÖ.2300 Hurri
 Güney Anadolu da Ur ve Halaf kültürü devam eden
 Ur - Hurri - Urartu
 Aynı Krallık sistemi - kent Devlet
 Hürri Bölge de ortak dili - Hürrice konuşmaları (Obeyd ve Sümer sehirler benzemesi)
 Daha ortak bir din yapılması
 Hurriler fazla araştırmamış (yarısı Türkiye, yarısı İrak ta - zor)