DIOCESAN SCHOOLS OF LA UNION

ST. MARY’S ACADEMY-AGOO

PANGALAN________________________SEKSIYON_____________PETSA_______ ISKOR_____

PAGBUO, PAG-UUGNAY, AT PAGBUBUOD NG MGA IDEYA

Aralin 7-8
PANIMULANG GAWAIN:

PANUTO: Gawan ng buod ang sumusunod na akda. Tukuyin ang mga pangunahing ideya o
konsepto sa mga sumusunod na akda. Isulat ito sa 2-3 pangungusap lang.
Paksiw na Ayungin

Ganito ang pagkain Unti-unti lang, dahan-

ng paksiw na ayungin: dahan, at simutin nang
bunutin ang palikpik husto--kokonti iyang
(para sa pusa iyan ulam natin, mahirap
at ang matirang tinik), humagilap ng ulam.
at ilapit sa labi Damihan mo ang
kanin,
ang ulo, at sipsipin paglawain sa sabaw.
ang mga matang dilat; At huwag kang
maangal.
pagkatapos ay mismong Payat man ang
ayungin,
ang ulo ang sipsipin pabigat din sa tiyan.
hanggang sa maubos ang katas nito. Ni: Jose F. Lacaba
Saka mo umpisahan ang laman.

Pangunahing Ideya:
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
__
GAWAIN:
PANUTO: Pumili ng panonooring episode o dokumentaryo ng alinman sa isa sa
sumusunod na palabas sa telebisyon o internet. Gawin ang mga ipapagawa pagkatapos.

A. “Maalaala Mo Kaya”(Charo Santos-Concio,ABS-CBN) o iba pang panood na gusto mo.

a .Gawan ng synopsis o lagom ang napanood mo.

29
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
B. “I-WITNESS” (dikumentaryo) ni Kara David o pumili ng iba pang dikumentaryo na gusto
mo(ilagay ang link). Gawin ng mga sumusunod

a.Presi
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

b. Hawig
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________

c. Sinopsis
_________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________
d.Buod
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
30
 C. Makinig ng balita sa radio, TV, o internet o magbasa ng balita sa dyaryo at gawan ito ng buod at
presi.
Balita: Pamagat/ Pangulong ulo

Diyaryo / TV/internet
Petsa_______________________

a. Buod
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
b. Presi
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________
________________________________________________________________________

PANUTO: Basahin ang halimbawa ng isang ABSTRAK sa inyong aklat, pahina 81 na may pamagat na
“Konsepto ng Sarili sa akdang “Kapitan Sino” ni Bob Ong ni Camille Valdez. Ibigay ang mga bahagi nito
ayun sa pagkakasunod-sunod.

Pamagat :

Paksang pangungusap
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
Layunin
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
Metodolohiya
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
Mga Datos

31
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
Resulta ng Pag-aaral
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
Kritikal na Diskusyon
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________________

PANUTO: Maghanap ng isang halimbawa ng ABSTRAK sa iba’t ibang disiplina na kinabibilangan ng

TRACK o STRAND mo (ibigay ang link) at sagutin mo ang mga hinihingi nito.

__________________________________________________________________________________________
Pamagat
__________________________________________________________________________________________
Paksang pangungusap

__________________________________________________________________________________________
_Layunin

_________________________________________________________________________________________

_________________________________________________________________________________________
Metodolohiya

__________________________________________________________________________________________
Mga Datos

__________________________________________________________________________________________
Resulta ng Pag-aaral

_________________________________________________________________________________________
Kritikal na Diskusyon

_________________________________________________________________________________________

PANUTO: Basahin ang mga sumusunod na pangungusap. Isulat kung ano ang kahulugan sa iyong palagay
ng nakasalungguhit na Salaita. Pagkatapos, alamin sa diksiyonaryo ang kahulugan ng salita at isulat ito sa
ibabang bahagi.Ikompara ito sa unang hinulaang kahulugan. Hulaan din kung anong larangan ginagamit
ang salita.

a. “…Kapag may binubuong komposisyon si Maestro ay itinitipa niya ito sa piano, isinusulat sa
papel,itinitipang muli, binabago,at pinapaulit-ulit ito hanggang sa mabuo ang kaniyang obra.”
L.G.T. Rubin,”Ang Kapitbahay Kong
Higante ng Sining,” Diliman Review ,2001

32
 1. Kahulugan:
____________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

2. Kahulugan sa diksiyonaryo :
_______________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

3. Larangan:
_____________________________________________________________________

b. “…dahil si Plato ay itinuturing na pinakadakilang mapag-isip, hindi lamang ng mga Griyego kundi
pati ng buong kanluran.”
M. Heidegger, What is called
Thinking?, 2004
1. Kahulugan:
____________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

2. Kahulugan sa diksiyonaryo :
_______________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

3. Larangan:
_____________________________________________________________________

c. “Ang tinig na darating ng paglaya ng manggagawa ang hinahabi kapwa ni Batute at Ramos sa
dalawang magkaagwat na tula sa pagitan ng 1911 hanggang 1929.”
F. Iniego “Ang Pagsasanib ng Panulaan at Peryodisimo sa mga
Pahayagang Tagalog (1900 – 1930),”Phil. Humanities Review,vol. 8, 2005

1. Kahulugan:
____________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
_____________________________________________________________________________

2. Kahulugan sa diksiyonaryo :
_______________________________________________________
______________________________________________________________________________
_______________________________________________________________________________________
3. Larangan
_____________________________________________________________________

d. “ Ang mga Eraserheads na binubuo nina Ely Buendia, Raymond Marasigan, Buddy Zabala, at Marcus
Adoro ay nagsimula bilang banda ng garahe sa kampus ng Unibersidad ng Pilipinas”.
Helen Yu-Rivera” Co-optation and Resistance in Popular Music
Production in the Philippines,” Phil. Humanities Review,vol. 8 2005
33
 1. Kahulugan:
____________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
________________________________________________________________________________________
____________________________________________________________________________________

2. Kahulugan sa diksiyonaryo :
_____________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________

3. Larangan:
_____________________________________________________________________________

PANUTO: Sumulat ng isang makabuluhang sanaysay na binubuo ng tatlo hanggang apat na

talata kaugnay ng isa sa mga paksa sa ibaba at gumamit ng isa sa 3 anyo ng pagsulat sa
larangan ng humanidades batay sa layunin. Gumamit ng panibagong LONG BOND PAPER
para sa sulating ito. Gawing patnubay ang rubrik sa ibaba.

1. Nasa Akin Mismo ang Tagumpay

2. Ang Aking Pamilya sa Gitna ng Pandemya
3.Bakit Ako Mahihiya?
4. Ano Ka? Ano Ako? Ano Tayo?
5. Ang Kahalagahan ng Pagpapabakuna
6 .Ang Paghahandang Gagawin Ko Sa Aking Pagkokolehiyo
7 .Ang Aking Saloobin at Pananaw sa Nalalapit na Eleksiyon
8. Ang Magagawa Ko Para sa Katiwasayan at Kaayusan ng Aking Bayan

Rubrik ng Pagtatasa:
Ideya/Nilalaman-15
Organisasyon- 10
Pamimili ng Salita/bokabularyo-5
Kombensiyon - 5

34
n

Pagbuo, Pag-uugnay at Pagbubuod ng mga Ideya

Iba- iba ang paraan ng pagbubuod upang mag-ugnay ng impormasyon at ideya kaugnay ng
paksa. Ilan dito ang buod, lagom o sinopsis, presi, hawig, sintesis, at abstrak.
Siksik at pinaikling bersiyon ito ng teksto. Ang teksto ay maaaring nakasulat, pinanood, o
pinakinggan. Pimipili rito ang pinakamahalagang ideya at sumusuportang ideya o datos.
Mahalaga, kung gayon, anf pagtutok sa lohikal at kronolohikal na daloy ng mga ideya ng binuod
na teksto.
Kadalasan, nakatutulong ang pagbubuod sa paglilinaw sa lohikal at kronolohiya ng mga ideya
lalo na sa mga hindi organisado o komplikadong paraan ng pagkasulat sa teksto.

Pangunahing mga katangian ng pagbubuod:

1. Tinutukoy agad ang pangunahing ideya o punto kaugnay ng paksa.
2. Hindi inuulit ang mga salita ng may-akda; bagkus ay gumagamit ng sariling pananalita.
3. Mga 1/3 ng teksto o mas maikli pa dito ang buod.

Mga hakbang sa pagbubuod:

1. Basahin, panoorin, o pakinggan muna nang pahapyaw ang teksto.
2. Sa mga nakasulat o episodo ng isang pinanood o pinakinggan, tukuyin ang paksang
pangungusap o pinakatema. Tukuyin din ang mga susing salita (key words).
3. Pag-ugnay-ugnayin ang mga ideyang ito upang mabuo ang pinakapunto o tesis.
4. Sulatin ang buod:
- Tiyakin ang organisasyon ng teksto.
- Huwag gumamit ng mga salita o pangungusap mula sa teksto.
5. Huwag maglalagay ng mga detalye, halimbawa, at ebidensiya.
6. Makatutulong ang paggamit ng mga signal word o mga salitang nagbibigay transisyon sa mga
ideya.
7. Huwag magsisingit ng mga opinyon.
8. Sundin ang dayagram sa ibaba.
Buod
Pangunahing Ideya
Paksang
Pangungusap
Paksang
Pangungusap
Paksang
Pangungusap
Konklusyon

Sa pagbubuod naman ng mga piksyon, tula, kanta, at iba pa:

1. Maaring gmawa muna ng story map o graphic organizer upang malinawan ang daloy
ng pangyayari.
35
 2. Isulat ang buod sa isang talata kung saan ilalahad ang pangunahing karakter, ang
tunggalian , at ang resolusyon ng tunggalian.

Lagom o Sinopsis
Isa itong pagapapaikli ng mga pangunahing punto, kadalasan ng piksyon.Karaniwang dilalampas
ito sa dalawang pahina.
Ito rin ang ginagamit sa mga panloob o panlabas ng pabalat ng isang nobela na tinatawag na jacket
blurb.

Mga Hakbang sa Pagsulat ng Sinopsis:

1. Basahin ang bawat kabanata.
2. Isulat ang mga tema at simbolismo sa bawat kabanata.
3. Gawan ng balangkas ang bawat kabanata. Bubuuin ito ng mahahalagang puntos at
impormasyon tungkol sa tauhan.
4. Gumawa ng isa hanggang dalawang pangungusap na buod, storyline, o tema.
5. Gawan ng sinopsis ang baway kabanata.
-Ikuwento ang buong istorya gamit ang mga datos mula sa bawat kabanata.
-Hindi kailangang ipaliwanag ang lahat ng bagay.
6. Sundin ang kronolihiya ng istorya.
-Laging sa pangkasalukuyan ang gamit ng pandiwa.
-Gamitan din ng malaking titik ang pangalan ng karakter sa unang pagbanggit dito.
-Tiyakin din ang pananaw o punto de vista o kung sino ang nagkukuwento.

Upang maging kapana-panabik ang pagkukuwento nang palagom:

1. Simulan ito sa pangunahing tauhan at ang kaniyang pinagdadaanan o problema.
2. Maaaring maglakip ng maikling diyalogo o sipi.
3. Ilantad ang damdamin ng tauhan at mga dahilan kung bakit namomroblema siya,
pinoproblema siya, o kaya’y bakit niya ginagawa ang bagay na nagiging dahilan ng
problema.

PRESI
Galing ang salitang presi (precis) sa lumang Pranses na ibig sabihi’y pinaikli. Ito ang buod ng buod.
Muling pagpapahayag ito ng ideya ng may-akda sa sariling pangungusap ng bumasa, ngunit maaaring
magdagdag ng komento na nagsusuri sa akda. Wala itong mga elaborasyon, halimbawa, ilustrasyon, at
iba pa.

Mga Katangian ng isang presi:

1. Malinaw ang paglalahad.
2. Kompleto ang mga ideya.
3. May kaisahan ng mga ideya.
4. May pagkakaugnay-ugnay ang mga ideya.
5. Siksik sa dalawa hanggang tatlong pangungusap ang pangkalahatang puntos.

SINTESIS
- Mula sa salitang Griyego na syntithenai ( syn = kasama; magkasama; tithenai= ilagay;
samasamang ilagay) ang salitang sintesis.
- Isang anyo ng pag-uulat ng mga impormasyon sa maikling pamamaraan upang ang sari-saring
ideya o datos mula sa iba’t ibang pinanggalingan (tao, libro, pananaliksik, at iba pa) ay
mapagsama-sama at mapag-isa tungo sa isang malinaw na kabuuan o identidad.

36
ANALISIS VS. SINTESIS

Analisis Sintesis
-Paghihiwalay ng mga -Pagsasama-sama ng
ideya upang suriin mga ideya tungo sa
ang huli isang pangkahalatang
kabuuan.

Ilang hakbang at mungkahi sa maayos na pagbuo ng sintesis:

1. Introduksiyon
Simulan sa isang paksang pangungusap na magbubuod o magtuton sa pinakapaksa ng
teksto. Banggitin din ang mga sumusunod kaugnay ng teksto:
• Pangalan ng may-akda
• Pamagat
• Impormasyon tungkol sa may-akda, teksto, paksa

2. Katawan
a. Organisahin ang mga ideya upang masuri kung may nagkakapareho. Gumawa ng isang
Sintesis Grid upang masigurong maayos at sistematiko ang daloy ng pagkuha ng
impormasyon.
b. Suriin ang koneksiyon ng bawat isa sa paksa at pangunahing ideya.
c. Simulan sa pangungusap o kataga ang bawat talata. Naglalahad ang pangungusap o
katagang ito ng paksa ng talata.
d. Ibigay ang mga impormasyon mula sa iba-ibang batis (tao, libro, at iba pa) o iba-ibang
paksa o opinyon sa isang paksa.
e. Gumamit ng angkop na mga transisyon at paksang pangungusap. Banggitin din ang
pinagkunan.
f. Gawing impormatibo ang sistesis.
 Ipakita ang mga pagkakapareho at pagkakaiba ng mga ideya, opinyon, paniniwala ,
reaksiyon, at iba pa.
g. Huwag maging masalita sa sintesis.
 Mas maikli mas mabuti ngunit may laman, lalim at lawak.
h. Maging matapat sa teksto, kinapanayam, o pinagkunan ng impormasyon.

3. Konklusyon
Ibuod ang nakitang mga impormasyon at pangkalahatang koneksiyon ng iba-ibang
pinagsamang mga ideya. Maaaring magbigay komento ditto o kaya’y magmungkahi.

Isinasagawa ag sintesis para sa mga sumusunod:

1. Introduksiyon ng koleksiyon ng mga artikulo sa libro o journal.
2. Report ng pinag-usapan sa talk show , pulong, komperensiya, o panel discussion.
3. Rebyu ng mga literaturang pinagkunan ng impormasyon o ideya ukol sa isang paksang may
maraming may-akda na sinangguni para sa sinusulat na tesis o disertasyon.
4. Report ng isang dokumentaryo ukol sa isang paksa na may iba’t ibang taong kinapanayam.
5. Maikling rebyu ng mga sinulat ng isang may-akda kaugnay ng isang particular na paksa.

ABSTRAK
Isa itong maikling buod ng pananaliksik,artikulo, tesis, disertasyon, rebyu, proceedings, at
papelpananaliksik na naisumite sa komperensiya at iba pang gawain na may kaugnay sa disiplina upang
mabilis na matukoy ang layunin ng teksto.

37
 Inilalahad ng abstrak ang masalimuot na mga datos sa pananaliksik at pangunahing mga
metodolohiya at resulta sa pamamagitan ng paksang pangungusap o kaya’y isahang gang tatlong
pangungusap sa bawat bahagi.
Mga Bahaging Makikita sa ilang Abstrak:
1. Pamagat 6. Resulta ng Pag-aaral
2. Paksang Pangungusap 7. Kritikal na Diskusyon
3. Layunin
4. Metodolohiya
5. Mga Datos

HUMANIDADES – PAG-UNAWA SA TAO AT SA MUNDO

Ang layon ng Humanidades ay ang gawin tayong tunay na tao sa pinakamataas na kahulugan
nito. – J. Irwin Miller
Sana’y mapagtanto natin na ang edukasyon at ang Humanidades ay dapat pahalagahan sa
pagpapaunlad ng ating mga isipan at ng lipunan sa kalahatan, at di lamang para magkaroon ng karera sa
hinaharap – Newton Lee
“Hindi kung ano ang gagawin ng tao, kundi kung paano maging tao”. Ito ang pangunahing
layunin ng larangan ng Humanidades. Tao – ang kaniyang kaisipan, kalagayan, at kultura – ang
binibigyang-tuon sa pag-aaral ng larangang ito.

REAKSIYON SA ISKOLATISISMO
Ang larangan ng Humanidades ay umusbong bilang reaksiyon sa iskolastisismo sa panahon ng
mga Griyego at Romano kung saan inihahanda ang tao na maging doktor, abogado, at sa mga kursong
praktikal,propesyonal, at siyentipiko.
Inilunsad ito upang bumuo ng mga mamamayang mahusay sa pakikipag-ugnayan sa kapuwa at
makabuluhan at aktibong miyembro ng lipunan.

METODOLOHIYA AT ESTRAREHIYA
Gumagamit ng lapit na analitikal, kritikal, at ispekulatibo ang Humanidades.
Sa mga ito nabibigyan ng pagkakataong suriin ang isang teksto sa paraang sistematiko at organisado.
Analitikal na lapit – ang ginagamit sa pag-organisa ng mga impormasyon sa mga kategorya,
bahagi,grupo, uri, at mga pag-uugnay-ugnay ng mga ito sa isa’t isa.
Kritikal na lapit – kung ginagawan ng interpretasyon, argumento, ebalwasyon, at pagbibigay ng
sariling opinyon sa ideya.
Ispekulatibong lapit – ang pagkilala ng mga senaryo, mga estratehiya o pamamaraan ng
pagsusuri, pag-iisip, at pagsulat.

Halimbawa ng mga pamamaraan at estratehiyang ginagamit sa mga lapit na ito.

a. Deskripsiyon o paglalarawan d. Sanhi at Bunga
b. paglilista e. Pagkokompara
c. Kronolohiya o pagkakasunod-sunod ng pangyayari f. Epekto
PAGSULAT SA HUMANIDADES
A. Impormasyonal – Maaari itong isagawa sa pamamagitan ng mga sumusunod:

38
 a. Paktuwal na impormasyon bilang background gaya ng talambuhay o maikling
bionete tungkol sa may-akda o libro sa pabalat, artikulo tungkol sa kasaysayan ng
mga bagay at ibapa.
b. Paglalarawan – Nagbibigay ito ng detalye, mga imahe na dinedetalye sa isipan ng
mambabasa.
c. Proseso – Binubuo ito ng paliwanag kaugnay ng teknik, paano isinagawa at ang
naging resulta na kadalasa’y ginagawa sa sining at musika.
B. Imahinatibo – Binubuo ito ng mga malikhaing akda gaya ng piksiyon sa larangan ng
panitikan, gayundin ang pagsusuri ditto.
C. Pangungumbinse – Pagganyak ito upang mapaniwala o di-mapaniwala ang
bumabasa,nakikinig at nanonood sa teksto o ada. Subhetibo ito kaya’t mahalagang ag
opinyon ay kaakibat ng ebidensiya at katuwiran o argumento.

39