Karta 

pracy:  Oto obchodzimy dziady! 
 
1. Znajdź elementy obrzędu pojawiające się zarówno w II, jak i IV części Dziadów. Zwróć uwagę na
czas wydarzeń, miejsce, postacie biorące udział w scenie, rekwizyty. 

Część II Dziadów i Część IV Dziadów: 

Czas Akcji- 2 listopada, Noc, pojawiają się zjawy,
Miejsca Akcji są różne- (cmentarz, kaplica- II, mieszkanie księdza- IV)

2. Dopisz określenia do postaci głównego bohatera, którymi on sam się charakteryzuje, oraz te,
którymi określa go Ksiądz. Sięgnij do tekstu dramatu oraz fragmentu opracowania. 
Pojawił się w domu unickiego księdza, po wieczerzy, przy kominku, choć strój jego był
fantastyczny, a status co najmniej niejasny. Z pytania: kim jest Gustaw, żadna interpretacja IV części
Dziadów rezygnować nie powinna. Rozstrzygnąć go jednoznacznie nie można jednak – i nie trzeba.
Bohater jest pustelnikiem, szaleńcem, upiorem. Nie jest to przecież taki duch, który by w zaświatach
zatracił intymny związek ze swym ziemskim losem. Jest on wciąż Gustawem. Kondycja ducha-
powrotnika nie przekreśla jego egzystencjalnego statusu bohatera kryzysu, zanurzonego w
doświadczeniach swego człowieczego bytu. [...] Kondycja upiora to sygnał dojścia bohatera do kresu
doświadczenia i szansa autorytetu: możliwość przemówienia głosem z grobu czy spoza grobu. [...] 
Gustaw pojawia się u Księdza nie tylko jako „umarły”. To także pustelnik, szaleniec, obcy –
takie są konkretne właśnie i symboliczne wymiary egzystencjalne jego postaci. Migotliwość statusu
Gustawa, przemienność ról podejmowanych i porzucanych w toku rozmowy z Księdzem wynika także
i z faktu, że zaduszny wieczór miłości bohatera ma dwa oblicza. Przeżywa go jako „osoba dla siebie”,
kochanek wpleciony w nierozerwalne koło cierpienia, ale i jako „duch przestrogi”, ujawniający sens
swego egzystencjalnego doświadczenia. […] 
Nieszczęśliwy obłąkaniec mówi [...] z pozycji autorytetu. Nędzarsko-błazeńska odzież
Gustawa i liście we włosach to atrybuty choroby [...], ale i korona świętego, natchnionego szaleństwa.
Poręcza ona nadrzędną prawdziwość wypowiadanych tu sprzecznych ze sobą prawd. Upiór,
pustelnik, szaleniec przynoszą wieści z innego, obcego świata. Obcość to nadrzędna kategoria
egzystencjalna zjawienia się Gustawa. Wynika z odrębności doświadczenia, które napiętnowało całą
jego osobowość, określiło przesłanie, jakie przynosi do domu Księdza, burząc jego sielską pogodę i
spokojny ład. 
Gospodarz wiejskiej plebanii ma tu być jednocześnie pełnoprawnym spadkobiercą
oświeceniowego rozumu i unickim parochem, który zatracił drogę do mądrości ludu. Jako pierwszy z
nauczycieli Gustawa odpowiada za jego mistrzów, którzy wiedli go do zguby, ale reprezentuje też i
maluczki rozsądek wiejskiej idylli, domowego szczęścia („gdzie jest opis szczęścia życia familijnego,
równie mnie oburza jak widok małżeństw, dzieci; jest to jedyna moja antypatia” – pisał Mickiewicz w
r. 1822 do Franciszka Malewskiego). [...] 
W IV części Dziadów Gustaw określa się również jako marzyciel, ofiara „ksiąg zbójeckich” [...].
Jest to jednak autointerpretacja powierzchniowa, a raczej jeden człon tych splątanych analiz i
sprzecznych sądów, oskarżeń i wyrazów skruchy, przywołujących w wewnętrznej podróży szaleńca-
-upiora dramat miniony i wciąż przeżywany. Bo oto miłość okazuje się również klęską, zanim jeszcze
doszło do jej utraty. 
Maria Janion, Maria Żmigrodzka, IV część „Dziadów” i wczesnoromantyczny 
bohater egzystencji, „Pamiętnik Literacki” 1987, nr 78/1, s. 3–9. 
Nieszczęśliwy obłąkaniec, pustelnik, szaleniec, obcy, marzyciel, ofiara „ksiąg zbójeckich”,
nieszczęśliwy kochanek, zjawa
3. Scharakteryzuj Gustawa jako upiora i grzesznika, a następnie poszukaj związków tych wymiarów
jego kreacji z II częścią Dziadów. 
upiór: umarły, taki który błąka się po świecie ale w swoim ciele, jest zawieszony między czyśćcem a
piekłem.

cz. II:  pojawiają się duchy, by przestrzec żyjących na swoich przykładach

grzesznik: Gustaw popełnia grzech ciężki, ktoś kto się zabija (popełnia samobójstwo)

cz. II: widmo
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Karta pracy:   Czucie miłosne romantyków 
 
1. Przeczytaj słynny monolog Gustawa rozpoczynający się od słów: „Kobieto! Puchu marny! Ty
wietrzna istoto!”. Wynotuj, jakie uczucia dochodzą do głosu w tym monologu. 
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
______________________________________________________ 
2. Na podstawie fragmentu tekstu Marty Piwińskiej sformułuj w zeszycie definicję miłości
romantycznej. 
Miłość w romantyzmie jest: 1) jednym z uprzywilejowanych tematów literackich; 2) częścią
romantycznej filozofii życia; 3) dziedziną eksperymentów obyczajowych i słynnych w epoce skandali.
Romantyzm uważa za wartość samo doświadczenie miłości niezależnie od tego, czy przynosi ono
szczęście, czy nieszczęście, a sztuka przedstawia zwłaszcza miłość prowadzącą do zguby. Romantyzm
bowiem programowo oddziela miłość od tradycyjnie wiązanych z nią pojęć szczęścia, powodzenia
życiowego, realizacji planów „ułożenia sobie życia” i satysfakcji erotycznej. Miłość romantyczna jest
[…] „szalona” nie dlatego, że nie liczy się z przeszkodami i rozsądkiem, lecz że stanowi jeden z
głównych argumentów w romantycznej polemice z racjonalistyczną filozofią życia. […] Uznana za
najwyższe i graniczące z ekstazą religijną doświadczenie, niezwykła i „święta” – przeciwstawia się w
ten sposób myśli, która miłość, rozumianą jako erotyczne spełnienie, zrównuje z innymi naturalnymi
potrzebami człowieka. Przez filozofię miłości styl romantyczny dowodzi swego indywidualizmu,
spirytualizmu, irracjonalizmu. 
Miłość wedle teorii romantycznej nie jest tylko przeżyciem emocjonalnym i psychologicznym
ani celem sama dla siebie, lecz znakiem. Przez uczucie – czy jak pisał Mickiewicz, „czucie” – ludzka
psyche odbiera sygnały rzeczywistości wyższej, duchowej wprost, drogą zmysłów oraz intuicji,
omijając „ślepy”, abstrakcyjny i prowadzący na manowce rozum. Dzięki miłości dla wszystkich ludzi
staje się możliwe uczestniczenie w owej wyższej rzeczywistości, którą „czują” tylko wybrani, geniusze
i święci, przez wielkie czyny, ekstazę i sztukę obcujący z absolutem. […] 
Brak doświadczenia miłości w życiu jest nieszczęściem – nie jest nim natomiast miłość
nieszczęśliwa. Romantyczna miłość zresztą powinna być nieszczęśliwa, to znaczy prowadzić do
katastrofy: rozstania na wieki, obłędu lub śmierci, ponieważ jest wyrazem buntu przeciw wszelkim
dotychczasowym stylom życia ludzkiego i nie ma dla niej „miejsca na ziemi”. 
Marta Piwińska, hasło Miłość [w:] Słownik literatury polskiej XIX
wieku, pod red. Józefa Bachórza i Aliny Kowalczykowej, Wrocław
2002, s. 546–547.