ÁNH TRĂNG

Nguyễn Duy

A. Mục tiêu cần đạt.

1. Mục tiêu về lĩnh vực nhận thức
- Biết: tác gia, tác phẩm
- Hiểu: hoàn cảnh ra đời, tóm tắt tác phẩm
- ứng dụng: chia bố cục
- phân tích: hình ảnh ánh trăng và hình ảnh nhân vật trữ tình
- đánh giá: cảm nhận về ý nghĩa của tác phẩm
- sáng tạo: liên hệ các tác phẩm khác, rút ra bài học cuộc sống
2. Mục tiêu về kĩ năng.
- Rèn luyện kĩ năng đọc thơ diễn cảm, phân tích tác phẩm thơ cho học sinh.
- Tập luyện cho học sinh được kĩ năng thảo luận nhóm, thuyết trình, trả lời
câu hỏi.
- Vận dụng làm được bài tập.
3. Mục tiêu về lĩnh vực tình cảm, thái độ.
- HS tiếp nhận, tích cực xây dựng bài.
- Bồi dưỡng tình cảm ân nghĩa thủy chung cùng quá khứ, thái độ sống uống
nước nhớ nguồn. Có trách nhiệm với bản thân, cộng đồng, đất nước và môi
trường tự nhiên.
4. Mục tiêu về năng lực.
- Phát triển các năng lực chung:
+ Tự chủ và tự học (Đọc tìm hiểu văn bản, tìm kiếm tư liệu liên quan đến bài học
như tranh ảnh, video, bài viết...)
+ Năng lực giao tiếp và hợp tác (chia sẻ nguồn tư liệu và trải nghiệm của cá nhân,
thảo luận nhóm, thuyết trình, đối thoại với Gv và bạn học…)
+ Năng lực giải quyết vấn đề và sáng tạo ( xử lý các tình huống được đặt ra trong
bài học…)
+Năng lực sử dụng CNTT và truyền thông.
- Phát triển năng lực chuyên biệt:
+ Năng lực ngôn ngữ và văn học: Biết đọc hiểu một văn bản, hiểu được thông điệp
mà tác giả gửi gắm qua tác phẩm, thêm yêu ngôn ngữ nước nhà và trân trọng
những áng văn thơ hay có ý nghĩa.
+ Năng lực thẩm mĩ: Từ những câu chữ trên trang sách với tài năng của tác giả khi
sử dụng từ ngữ, sáng tạo, HS có thể lắng nghe được nhịp đập của sự sống nằm im
trong chữ nghĩa, để tim mình hiểu được cái rung cảm của tác giả, cùng vui, buồn,
hờn giận theo mạch cảm xúc để từ đó tâm hồn được thanh lọc, được nâng lên, hòa
nhịp với muôn vàn âm thanh tươi đẹp của cuộc đời, của lòng người.

B. Chuẩn bị.
- Gv: giáo án, máy tính, hướng dẫn Hs chuẩn bị bài học.
- Hs: Soạn bài trước khi đến lớp, SGK,...
C. Kế hoạch dạy học.

(GTB) Không biết tự bao giờ trăng đã trở thành nàng thơ, thành người bạn tri âm
tri kỉ của biết bao tâm hồn thi sĩ.Với ánh sáng huyền diệu hình ảnh trăng đã gợi cho
các thi nhân cổ kim nhiều thi tứ. Vầng trăng toả ánh sáng dịu mát trong những đêm
trung thu, trên khắp các đường làng ngõ xóm, với mỗi người Việt Nam trăng thật
vô cùng thân thuộc.Vậy mà có khi nào ta lãng quên người bạn thiên nhiên tri âm tri
kỉ để đến lúc vô tình gặp lại ta bỗng giật mình tự ăn năn, tự trách lòng ta ? Bài thơ
Ánh trăng (1978) của Nguyễn Duy được khơi nguồn từ một cảm hứng như thế. Bài
thơ như một lời tâm sự chân thành đã neo lại trong tâm hồn người đọc những tâm
trạng riêng, những suy ngẫm riêng.

Gv trình chiếu các hình ảnh minh họa và bài thơ Ánh Trăng. Yêu cầu HS đọc bài

Hoạt động của GV Hoạt động của học sinhNội dung

Hoạt động 1: hướng dẫn
học sinh tìm hiểu chung.
H: Em hãy nêu những nét
chính về nhà thơ Nguyễn
Duy.
Gv trình chiếu chân dung
Nguyễn Duy.
Gv nhấn mạnh: Phong cách
thơ ông rất độc đáo uyển
chuyển mượt mà, hiện đại ở
thi liệu, cấu tứ. Ông nhập
ngũ 1966 và tham gia chiến
đấu ở nhiều chiến trường.
Năm 1975 ông làm báo văn
nghệ, hiện sống tại
I. Tìm hiểu chung.
1. Tác giả:
- Nêu những thông tin Nguyễn Duy tên khai
chính về tác giả. sinh là Nguyễn Duy
Nhuệ, sinh năm 1948
tại Thanh Hoá.
- Lắng nghe. - Ông là nhà thơ
trưởng thành trong
kháng chiến chống
Mỹ.
- HS nêu theo sgk. 2. Tác phẩm: bài thơ
TPHCM. được viết vào năm
Gv trình chiếu tập thơ Ánh 1978. Ba năm sau
trăng và một số tập thơ khác ngày đất nước thống
của Nguyễn Duy. nhất. Được in trong
H: Em hãy nêu hoàn cảnh tập Ánh trăng.
sáng tác bài thơ? 3. Từ khó/Sgk.
- Tri kỉ: hiểu mình, bạn
-Giải thích từ khó: tri kỉ thân.
- Cá nhân nêu. 4. Thể loại: thể thơ 5
H: Bài thơ thuộc thể loại chữ.
nào ? Phương thức biểu đạt 5. PTBĐ: tự sự trữ
chính của bài thơ là gì ? tình.

Hoạt động 2: hướng dẫn học II. Đọc – Hiểu văn

sinh tìm hiểu văn bản. bản.
GV đọc mẫu, hướng dẫn HS - Nghe hướng dẫn.
đọc. - Đọc văn bản.
Nhịp thơ phổ biến: 2/3, 2/1/2,
3/2:3.
Khổ đầu giọng đều đều kể
chuyện; khổ 4 giọng ngạc
nhiên, sững lại, nhấn mạnh
các từ: thình lình, vội, bật
tung, đột ngột; khổ 5-6 chậm
lại, giọng suy tư cảm động,
ăn năn; câu cuối cùng đọc
thật chậm, nhỏ dần 2 tiếng
giật mình.
H: Bài thơ được chia làm - Bố cục: 3 phần.
mấy phần ? Nội dung chính + 2 khổ đầu: Cảm nghĩ về
của từng phần ? vầng trăng trong quá khứ.
 + 2 khổ giữa: Cảm nghĩ về
vầng trăng trong hiện tại.
+ 2 khổ cuối: Cảm xúc và
suy ngẫm của tác giả trước
vầng trăng.
H: Bài thơ được viết theo - Thời gian, dòng cảm nghĩ
trình tự nào ? trữ tình của nhà thơ men
theo dòng tự sự.
- Tự sự trữ tình.

GV trình chiếu 2 đoạn thơ
đầu, gọi học sinh đọc 2
đoạn đầu.
H: Quá khứ tuổi thơ của tác
giả được gắn bó với hình ảnh
nào ?
H: Những hình ảnh nào gắn
bó với tác giả thời chiến
tranh ?
H: Biện pháp nghệ thuật nào
được tác giả sử dụng trong
khổ thơ thứ nhất?
H: Vầng trăng trong quá khứ
ấy còn mang một vẻ đẹp như
thế nào ?
H: Từ ngỡ cho chúng ta thấy
điều gì?
- HS thảo luận theo từng 1. Vầng trăng trong
vấn đề. quá khứ.
- Nhỏ: Sống: với đồng, với
sông, với bể => chan hòa
gắn bó với thiên nhiên - Vầng trăng gắn bó
- Chiến tranh: ở rừng thân thiết với người từ
=> gian khổ, ác liệt, trăng lúc nhỏ đến lúc
là minh chứng người bạn trưởng thành, cả hạnh
tri âm tri kỉ, là đồng chí phúc và gian lao.
đồng đội, cùng chia sẻ
những vui buồn trong
chiến trận.
=> Điệp từ với phép nhân
hóa, liệt kê thể hiện sự gắn - Phép nhân hóa, so
bó với vầng trăng tri kỉ. sánh khiến trắng trở
-Trần trụi với thiên nhiên. thành một người bạn
-Hồn nhiên như cây cỏ. tri ân, tri kỉ.
=> Mộc mạc, hoang sơ,
con người cũng vô tư, hồn
nhiên, trong sáng.
- Ngỡ: không chắc chắn…
không bao giờ quên được
vầng trăng tình nghĩa
 => Nghệ thuật so sánh thể
H: Biện pháp nghệ thuật nào hiện sự chan hòa => Trăng
được sử dụng trong khổ thơ và người lính có sự đồng
thứ hai ? cảm sẻ chia: tình nghĩa bền
vững mãi mãi.
- Cá nhân phát biểu. => vầng trăng trở
H: Qua hai khổ thơ đầu vầng - Trăng biểu tượng cho quá thành biểu tượng của
trăng biểu tượng cho điều gì? khứ gian khổ hào hùng, là quá khứ keo sơn
nghĩa tình của nhân dân đã nghĩa tình.
nhường cơm sẻ áo, là tình
đồng đội keo sơn, là vẻ đẹp
của đất nước bình dị, thiên
nhiên vĩnh hằng.

Gv chuyển ý: Nếu trong

quá khứ trăng là người bạn
tri âm tri kỉ tưởng sẽ không
bao giờ quên được thì hiện
tại con người đối xử như thế
nào với trăng chúng ta cùng
tìmhiểu qua phần 2 để biết
được điều đó.
............................................... …………………………… ....................................
. 2. Vầng trăng trong
Gv trình chiếu hai khổ thơ hiện tại.
tiếp theo cùng hình ảnh - Đọc 2 khổ thơ.
-Gv yêu cầu học sinh đọc 2
khổ thơ tiếp theo và cho biết: - Hoàn cảnh: hiện tại hòa
H: Từ khi về thành phố, con bình.
người đã đối xử như thế nào - Con người quên trăng
với vầng trăng ? Từ ngữ nào - Thái độ: vô tình đến mức
thể hiện rõ nhất điều đó ? tàn nhẫn. (trăng như người
dưng qua đường).
 - Môi trường sống có nhiều
H: Nguyên nhân nào dẫn đến tiện nghi hiện đại (đèn
sự thay đổi đó ? điện, cửa, gương)
- Vì không gian khác biệt - Hiện tại hoàn cảnh
Gv so sánh vầng trăng (làng quê – rừng núi – sống thay đổi. Trăng
trong quá khứ với hiện tại thành phố). bị con người lãng
(hình ảnh đối lập). -Thời gian cách biệt (tuổi quên.
thơ-chiến tranh-hoà bình)
- Điều kiện sống cách biệt
ở đô thị (khép kín, chật
hẹp, phương tiện hiện đại).
- Biện pháp so sánh.
H: Biện pháp nghệ thuật nào - Phép so sánh thể
được sử dụng khi con người hiện thái độ vô tình
coi trăng như người dưng qua đến mức tàn nhẫn.
đường?
Gv bình: Trăng vẫn thủy
chung tình nghĩa, vẫn đi qua
ngõ thăm hỏi những con
người đã quên trăng, coi
thường dửng dưng với trăng.
Có thể nói khi hoàn cảnh
sống thay đổi: Người ta dễ
dàng lãng quên quá khứ,
quên đi những ngày tháng
gian khổ, ác liệt, quên đi tình
cảm chân thành cao đẹp.
Điều đó đã phá vỡ tình bạn
(hàm chứa tình cảm chua xót
bất ngờ). - Thình lình đèn điện tắt
H: Trong diễn biến thời gian :Phòng tối - vội mở cửa - Con người khó chịu,
- sự việc bất thường tình đột ngột vầng trăng tròn. bức bối khi mất điện.
huống nào là bước ngoặt để => Hành động hối hả
tác giả bộc lộ cảm xúc thể khẩn trương tìm
hiện chủ đề tác phẩm ? nguồn sáng.
- Thình lình, vội, bật, tung.
H: Những từ ngữ nào chỉ “bật”, “tung”: Sự khó chịu
hành động, trạng thái của con và hành động khẩn trương,
người? hối hả để tìm nguồn sáng.

- “Đột ngột”: Tự nhiên, bất

H: Em hãy nhận xét về cách ngờ, ngỡ ngàng. - Sự xuất hiện đột
sử dụng từ ngữ: thình lình, ngột của ánh trăng gợi
vội, đột ngột. Đó là những từ bao kỉ niệm nghĩa
loại gì ? Tác dụng của cách tình.
dùng những từ ngữ đó ?
Gv chuyển ý: Tình huống
hội ngộ đó đã khiến cho con
người bộc lộ cảm xúc và suy
ngẫm. …………………………… ....................................
............................................... - Đọc đoạn thơ. 3. Cảm xúc và suy
. ngẫm của tác giả.
GV trình chiếu 2 khổ thơ
cuối và hình ảnh, gọi học + mặt nhìn mặt: con người - Tâm trạng của nhân
sinh đọc hai khổ cuối. đối diện với vầng trăng vật trữ tình xúc động,
H: Tại sao tác giả không viết (đối diện với quá khứ thổn thức đến xót xa.
ngửa mặt lên nhìn trăng mà nghĩa tình từ thủa thơ ấu
viết là ngửa mặt lên nhìn đến lúc trưởng thành-chiến
mặt? tranh) => tư thế tập trung
GV giảng : Tư thế ngửa mặt cao độ.
- nhìn mặt là nhìn nhận lại
chính mình với tâm trạng xúc
động, thổn thức đến xót xa. + Rưng rưng: là xúc động, Nghệ thuật so sánh,
xao xuyến, gợi nhớ, gợi hình ảnh lặp lại nhấn
H: Em biết như thế nào được thương mạnh, khắc sâu quá
gọi là rưng rưng? khứ.

- đồng, bể, sông, rừng: quá

khứ, kỉ niệm đã từng gắn -Nhịp thơ nhanh, hối
H: Như là đồng là bể, như là bó với mình => kỉ niệm hả, đánh thức kỉ niệm,
sông là rừng, tác giả muốn quá khứ. đánh thức tình người
hướng tới những kỉ niệm
nào? - nhịp thơ nhanh => Nhịp thơ hối hả
đánh thức kỉ niệm,
H: Em có nhận xét gì về nhịp đánh thức tình người.
điệu 2 khổ thơ?
- Con người đã nhận ra
được sự vô tình của mình.
H: Đối diện với “ánh trăng”,
con người cảm nhận ra được HSTL nhóm trong: 2 phút
điều gì?
CHTH: 2 phút
H: Phân tích ý nghĩa và
chiều sâu tư tưởng của vầng + Tròn vành vạnh: vẫn đẹp - Vầng trăng trong
trăng trong khổ thơ cuối. vẹn nguyên, thủy chung, quá khứ biểu tượng
H: Hai hình ảnh trăng cứ tròn không thay đổi “kể chi cho sự nguyên vẹn,
vành vạnh và trăng cứ im người vô tình”, trăng tượng tròn đầy và luôn thủy
phăng phắc có ý nghĩa gì ? trưng cho sự nhân hậu, bao chung.
- Im phăng phắc: dung của thiên nhiên, cuộc
+ Rất nhân hậu, chân thành. đời, con người, nhân dân
+ Rất nghiêm khắc, nhắc và đất nước.
nhở. + Trăng im phăng phắc: là - Trăng im lặng,
nghiêm khắc nhắc nhở, sự nghiêm khắc, nhắc
trách móc trong im lặng, nhở, trách móc.
sự tự vấn lương tâm dẫn
đến cái giật mình ở câu
cuối.
- Người vô tình quên,
 không nhớ.
- “Giật mình”: là tự nhắc - Con người giật mình
nhở mình, ăn năn, hối lỗi. vì ăn năn, day dứt, hối
H: Cái giật mình của tác giả => thể hiện sự hối hận, hận.
khi nhìn trăng có ý nghĩa như tỉnh ngộ.
thế nào?
- Lắng nghe.

GV bình:
Cái giật mình là cảm giác
phản xạ tâm lí có thật của
một người biết suy nghĩ, chợt
nhận ra sự vô tình, bạc bẽo,
sự nông nổi trong cách sống
của mình. Thiên nhiên thật
nghiêm khắc, lạnh lùng
nhưng cũng thật ân tình, độ
lượng bao dung, vầng trăng
và thiên nhiên luôn trường
tồn bất diệt
Liên hệ thực tế giáo dục:
- Từ ý nghĩa của bài thơ,
ngày nay được sống trong
thời hòa bình, chúng ta cần
phải biết phát huy truyền
thống đạo lý uống nước nhớ
nguồn, học tập tốt để xây
dựng đất nước. Đặc biệt là
nhân dịp 20/11 sắp diễn ra
các em hãy cố gắng đạt thật
nhiều hoa điểm 10 để tỏ
lòng biết ơn đến những
người thầy, người cô đã dìu …………………………… ………………………
dắt chúng ta.
……………………………
…
Hoạt động 3: Hướng dẫn
học sinh tìm hiểu gia trị nội
dung và nghệ thuật của bài
thơ.
H: Qua tìm hiểu, em hãy nêu
giá trị nội dung của bài thơ ?
H: Cảm xúc của tác giả trong
bài thơ này là gì ?
H: Em có nhận xét gì về kết
cấu, giọng điệu bài thơ, các
biện pháp nghệ thuật ?
GV: Ánh trăng là biểu tượng
cho quá khứ nghĩa tình. Đây
không phải là chuyện riêng
của nhà thơ mà là cả một thế
hệ đã gắn bó với chiến tranh,
sống với nhân dân tình nghĩa.
Giờ được sống trong hòa
bình, hình ảnh vầng trăng
trong thơ có nhiều tầng ý
nghĩa: vầng trăng là vẻ đẹp
của thiên nhiên tự nhiên, là
người bạn gắn bó với con
người, là biểu tượng cho quá
III. Tổng kết.
-Vầng trăng là biểu tượng 1. Nội dung
cho quá khứ nghĩa tình - Bài thơ là lời nhắc
(gia đình, quê hương, đất nhở người đọc ân
nước) nghĩa thủy chung
cùng quá khứ. Thái
độ sống “uống nước
nhớ nguồn” đã trở
thành truyền thống,
đạo lý tốt đẹp của dân
tộc ta
- Nêu những nét nghệ thuật 2.Nghệ thuật
đặc sắc + Bài thơ có sự kết
hợp hài hòa, tự nhiên
giữa tự sự và trữ tình.
+ Giọng điệu tâm
tình, sâu lắng, suy tư,
thể thơ 5 chữ. Nhịp
thơ trôi chảy, kết cấu,
giọng điệu có sức
truyền cảm hứng sâu
sắc cho tác phẩm.
Ghi nhớ SGK
 khứ nghĩa tình, cho vẻ đẹp
của đời sống tự nhiên vĩnh
hằng. Chính vì thế, có nhạc sĩ
đã viết “Sống trên đời cần có
một tấm lòng. Để làm gì em
biết không?”. Đó là tấm lòng
tri ân tri kỉ, nhớ về cội nguồn
nhớ về quá khứ gian lao,
nghĩa tình.
4. Củng cố - Hướng dẫn bài tập về nhà.
- Yêu cầu học sinh nhắc lại nội dung và nghệ thuật trong bài thơ.
- Về nhà học thuộc bài thơ, học thuộc ghi nhớ.
- Phân tích 2 khổ thơ đầu tiên trong tác phẩm Ánh Trăng của tác giả Nguyễn Duy.