Ekonomia jako nauka

o gospodarowaniu

Dr A. Chmielewska
 Definicja ekonomii
1.Nauka o:
 gospodarowaniu
 badająca zjawisko rzadkości
 dokonywaniu wyborów
 podejmowaniu decyzji gospodarczych przez podmioty rynkowe

2. Nauka zajmująca się badaniem gospodarczej działalności ludzi.

Stara się ona wyjaśnić i opisać zachowania podmiotów
gospodarujących, zjawiska i procesy gospodarcze.

3.Nauka, która bada w jaki sposób podmioty gospodarcze decydują

o wykorzystaniu ograniczonych zasobów w celu wytworzenia
dóbr, które mają zaspokoić nieograniczone potrzeby ludzkie.
Wybory dokonywane przez podmioty
rynkowe
FIRMY
w sferze produkcji
 Co produkować?
 Jak produkować? TECHNOLOGIA
 Dla kogo produkować? DYSTRYBUCJA
 Kiedy produkować?
 Gdzie produkować?
 Jak podzielić dochód między właścicieli czynników?
 Co zrobić z zyskiem? itp.
Wybory dokonywane przez podmioty
rynkowe
KONSUMENT
w sferze konsumpcji
 Jak rozdysponować dochód między wydatki a oszczędności?
 Co kupić?
 Kiedy kupić?
 Gdzie kupić?
 Za ile kupić?
 Jaką formą płatności uiścić należność?
 Gdzie ulokować oszczędności?
 itp.
 Zjawisko rzadkości
Ma charakter obiektywny
Wynika z natury świata
ZJAWISKO RZADKOŚCI
NIEOGRANICZONE OGRANICZONE
POTRZEBY ZASOBY

>
Zapotrzebowanie na Możliwości
dobra wyprodukowania dóbr

KONIECZNOŚĆ DOKONANIA
WYBORÓW
Aspekt negatywny Aspekt pozytywny
KOSZT KORZYŚCI z wyboru
ALTERNATYWNY

Wartość najcenniejszej z niewykorzystanych opcji, z której

trzeba było zrezygnować, by podjąć określone działanie.
 Koszt alternatywny
Koszt alternatywny jest konsekwencją każdego wyboru
dokonanego przez :

 konsumentów – w celu maksymalizacji zadowolenia

z konsumpcji;

 producentów – w celu optymalizacji wyniku

ekonomicznego (maksymalizacji zysku);

 właścicieli czynników produkcji – w celu

maksymalizacji dochodów lub renty ekonomicznej.
 Teoria decyzji racjonalnych

Zakłada, że człowiek działa racjonalnie tzn.

 analizuje - zgodnie z zasadami poprawnego myślenia -
wszelkie dostępne alternatywy;
 wyszukuje i wybiera najlepszą z punktu zamierzonego
celu opcję;
 podejmuje skuteczne działania, by ją zrealizować.

Wymiary zasady racjonalnego gospodarowania:

 maksymalizacja efektów, przy danym poziomie
nakładów
 minimalizacja nakładów, przy danym poziomie efektów
 Koszt alternatywny - przykład
Kosztem alternatywnym ekonomisty zatrudnionego na
stanowisku księgowego, którego wynagrodzenie
zasadnicze wynosi 3.000 zł jest rezygnacja
z wynagrodzenia zasadniczego:

 2.400 zł w sytuacji, kiedy zatrudniony zostałby jako kasjer;

 2.800 zł, gdyby podjął pracę jako specjalista ds.
sprzedaży;
 2.000 zł, w przypadku objęcia stanowiska barmana.

Określ jakie czynniki powinien uwzględnić ekonomista, poza

wynagrodzeniem zasadniczym, podejmując pracę.
 Potrzeby
 Potrzeba – stan uświadomienia sobie braku czegoś; siła napędowa
gospodarki – chęć jej zaspokojenia nakłania ludzi do podejmowania
działalności gospodarczej
samor
ealizac
ji

 Cechy potrzeb:
 nieograniczoność
psychologiczne

 zmienność

 rozwojowość społeczne
 stałe odradzanie się

 różnorodność
bezpieczeństwa

fizjologiczne

 Środki zaspokojenia potrzeb

 materialne – naturalne zasoby przyrody i rzeczy będące wynikiem

działalności człowieka
 niematerialne – przekazywana wiedza, informacje, rozrywka, porady

lekarskie, prawne itp.

 Zasoby
ZASOBY EKONOMICZNE
wykorzystywane do procesu produkcji to czynniki wytwórcze.

Zasoby ludzkie Zasoby naturalne Zasoby kapitałowe

Ludzie, predyspozycje wszelkie dary natury wartości rzeczowe:
psychofizyczne, znajdujące się środki pracy – za ich pomocą
umiejętności i wytwarzamy dobra (maszyny,
- na ziemi (gleba, lasy, woda) urządzenia, itp.)
doświadczenie
- nad ziemią (wiatr, promienie przedmioty pracy – służą do
Występują w postaci: słoneczne) wyprodukowania danego
- wysiłku fizycznego - pod ziemią (surowce dobra (surowce, półfabrykaty,
- pracy umysłowej naturalne) materiały, itp)
wartości finansowe:
gotówka (banknoty, monety)
pieniądz bezgotówkowy (czeki,
weksle)
papiery wartościowe (akcje,
obligacje)
 Główne działy ekonomii
POZYTYWNA NORMATYWNA
OPISOWA POSTULATYWNA

Bada rzeczywiste funkcjonowanie Wykorzystując rezultaty badań

gospodarki. nauki pozytywnej stara się
odpowiedzieć na pytania:
Zajmuje się naukowym wyjaśnieniem  Jak powinno być?
zjawisk i procesów w niej zachodzących
tak, by w sposób obiektywny je objaśnić Odwołuje się do:
i móc przewidywać.  sądów subiektywnych,
wartościujących,
Stara się odpowiedzieć na pytania:  norm etycznych
 Jak jest?  interpretacji ideologicznych
 Dlaczego tak się dzieje?

Dotyczy faktów, okoliczności, wzajemnych

zależności w gospodarce
 Główne działy ekonomii
 MAKROEKONOMIA

 Bada zjawiska i procesy zachodzące w skali całej

gospodarki.

 Formułuje podstawy polityki:

 fiskalnej – prowadzonej przez rząd;
 monetarnej – prowadzonej przez bank centralny.

 Porusza zagadnienia m.in. :

 globalny popyt i podaż;
 wzrost gospodarczy;
 ogólny poziom cen i jego zmiany, inflacja;
 bezrobocie;
 globalizacja gospodarki i finansów.
 Główne działy ekonomii
 MIKROEKONOMIA

z greckiego MIKROOIKONOMIKOS

MIKROS OIKOS NOMOS

mały dom prawo
(majątek ziemski, gospodarstwo)

Nauka badająca procesy gospodarowania,

przez poszczególne podmioty rynkowe, na poszczególnych rynkach,
starająca się opisać i przedstawić zjawiska w postaci teorii i modeli
ekonomicznych
 Prawa ekonomiczne
Prawa ekonomiczne:

 ogólne prawidłowości rządzące procesami gospodarczymi;

 stale powtarzające się, istotne zależności zachodzące

między elementami procesu gospodarczego;

 działają obiektywnie – nie zależą od świadomości i woli

ludzi;

 mają charakter typu statystycznego – ujawniają się przy

masowym powtarzaniu się danego rodzaju zdarzeń (prawa
wielkich liczb), dlatego powinny być obwarowane
klauzulami: „zazwyczaj” lub „w większości przypadków”.
 Model ekonomiczny
 Zbiór założeń tworzący uproszczony, syntetyczny obraz
rzeczywistości gospodarczej (jej fragmentu lub całości), w którym
można badać istotne zależności, pomijając zjawiska przypadkowe
lub uznane za mniej ważne przy wyjaśnianiu danego aspektu
działalności.

 Przyjmuje on założenia upraszczające, często wykorzystuje

klauzulę „ceteris paribus” tj. przy innych warunkach
niezmienionych.

 Może być prezentowany:

 w sposób opisowy
 w formie schematów
 za pomocą równań matematycznych
 Model gospodarki rynkowej
Założenia:
1. Dotyczy kapitalistycznej gospodarki rynkowej, gdzie większość zasobów jest
własnością prywatną
2. Gospodarka składa się z 2 grup podmiotów gospodarczych, wyróżniamy rynek
zasobów i dóbr
RYNEK KONSUMENCI
Wydatki konsumentów
PRODUKTÓW I USŁUG (GOSPODARSTWA
KONSUMPCYJNYCH DOMOWE)
Produkty i usługi konsumpcyjne

Wynagrodzenie
Przychody czynników
producentów produkcji

Produkty i usługi Czynniki

konsumpcyjne produkcji

PRODUCENCI Czynniki produkcji RYNEK

(PRZEDSIĘBIORSTWA) CZYNNIKÓW
Koszty produkcji PRODUKCJI
Krzywa możliwości produkcyjnych
 Zbiór kombinacji dóbr, które mogą być wytworzone
- w danej firmie
- w danym czasie,
- przy pełnym i efektywnym wykorzystaniu wszystkich
dostępnych zasobów
- przy najlepszej z dostępnych technologii.

 Ilustruje problem rzadkości, konieczności wyboru

i kosztu alternatywnego.

 Oddziela kombinacje efektywne od nieefektywnych

i nieosiągalnych.
 Krzywa możliwości produkcyjnych (KMP)
Kombinacje:
Dobro Y
efektywne – na KMP: A, B, C
nieefektywne - pod KMP: D YMax
A E
nieosiągalne – nad KMP: E YA

Firma wytwarzając Y max:

YB B
 może wyprodukować - zero dobra X
D
 ponosi koszt alternatywny - X max
Firma wytwarzając kombinację B
 produkuje YB kosztem - XMax XB YC C
 produkuje XB kosztem - YMax YB
Dobro X
Firma zmieniając kombinację z B do C
 ponosi koszt alternatywny - YB YC XA XB XC XMax
Firma zmieniając kombinację z B do A
 ponosi koszt alternatywny - XB XA
 KRAŃCOWA STOPA TRANSFORMACJI (MRT)

 Miara nachylenia krzywej możliwości

produkcyjnych.

 Wyraża się wzorem:

 Y   Y2  Y1  Y1  Y2
MRTY  X   
X  X 2  X1  X 2  X1

 Wskazuje z jakiej ilości jednego dobra należy

zrezygnować, aby poziom produkcji dobra drugiego
wzrósł o jednostkę.
 KMP wklęsła
dobro
Y 28 X 0 1 2 3 4 5 6 7
26
24 Y 28 27 25 22 18 13 7 0
22
20
MRT - 1 2 3 4 5 6 7
YX
18
16
14
12
KMP
- najczęściej spotykana
10
8
- substytucja niedoskonała
6 - koszt alternatywny i MRT
4
2
rosnące
0
0 1 2 3 4 5 6 7

dobro X
 KMP wypukła
X 0 1 2 3 4 5 6 7
dobro Y 28 21 15 10 6 3 1 0
Y 2826 MRT YX - 7 6 5 4 3 2 1
24
22
20
18
16
14
12 - spotykana w teorii
10 - koszt alternatywny i MRT malejące
8
6
4
KMP
2
0
0 1 2 3 4 5 6 7
dobro X
 KMP liniowa

X 0 1 2 3 4 5 6 7
dobro Y 28 24 20 16 12 8 4 0

Y 2826 MRT YX - 4 4 4 4 4 4 4
24
22
20
18
16
14 Y= -4 X + 28
12
10 KMP MRTYX
8
6
4
2 - rzadko spotykana
0
- substytucja doskonała
0 1 2 3 4 5 6 7
- koszt alternatywny i MRT stałe
dobro X
 ZMIANY KMP W DŁUGIM OKRESIE

Y Y Y
KMP2
KMP2
KMP0
KMP0
KMP1
KMP1
KMP1 KMP0 KMP2
x x x
Zmiana KMP0 do KMP1 Zmiana KMP0 do KMP2
- Ograniczenia w - Droga ekstensywna wzrost
dostępności do zasobów dostępności zasobów przy danej
technologii
- Pogorszenie się technologii
lub/i organizacji pracy - Droga intensywna: rozwój technologii
lub doskonalenie organizacji pracy
Dziękuję za uwagę