Èõ

Ñóðãóóëü
Ñóðãóóëü

Ì°íõãýðýë Àíõáàÿð

Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû òàðõàëòàä

í°ë°°ë°õ àãààðûí õóéëðàëûí ñóäàëãàà

Áàêàëàâðûí ò°ãñ°ëòèéí àæèë

Óëààíáààòàð õîò
2020 îí
Èõ

Ñóðãóóëü
Ñóðãóóëü

Õîëáîîíû ñàëáàð

Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû

òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ àãààðûí õóéëðàëûí
ñóäàëãàà

Õ°ò°ëá°ðèéí èíäåêñ: D0619010000000014

Õ°ò°ëá°ð: Öàõèëãààí õîëáîîíû èíæåíåð òåõíîëîãè
Ìýðãýæèë: Öàõèëãààí õîëáîî

Óäèðäàã÷: Ìàãèñòð Ä.Äîëãîðñ³ðýí

Ç°âë°ã÷: äîêòîð(Ph.D) Ø.Ãàíáîëä
óéöýòãýã÷: Ì.Àíõáàÿð

Óëààíáààòàð õîò
2020 îí 6 ñàð
Áàòëàâ.
Õîëáîîíû ñàëáàðûí ýðõëýã÷: . . . . . . . . . . . . /äîê(Ph.D), äýä ïðîô Ç.Áóÿíõèøèã/
Ñýäýâ /Ìîíãîë/: Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ
àãààðûí
õóéëðàëûí ñóäàëãàà
/Àíãëè/: Survey of the Turbulence A ecting the Propagation of Optical waves
in the Atmospheric layer
Ò°ñëèéí çîðèëãî: Äèïëîìûí àæëûí çîðèëãî íü ÷°ë°°ò îðîí çàéä òàðõàõ îïòèê äîëãèîíû
òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ àãààðûí õóéëðëûí í°ë°°ëëèéã ñóäëàí, óíòðàëòûã òîîöîîëæ ñèìóëÿöè
õèéæ, àøèãëàõ áîëîìæèò çàéã òîäîðõîéëîõ.
Ò°ñëèéí õ³ðýõ ³ð ä³í: Ñóäàëãààíû äàãóó FSO ñóâàãò í°ë°°ëæ áóé àãààðûí õóéëðàëûí
óíòðàëòûã òîîöîîëæ, ñèìóëÿöèéí ïðîãðàì äýýð ³ð ä³íã õàðüöóóëàí àøèãëàõ áîëîìæèò
çàéã òîäîðõîéëæ ÷àäñàí áàéíà.

Áàêàëàâðûí äèïëîìûí àæèë ã³éöýòãýõ ãðàôèê ò°ë°âë°ã°°

Ò°ë°âë°ã°°ã áîëîâñðóóëñàí îþóòàí:.........................../Ì.Àíõáàÿð/

 ҐÃѐËÒÈÉÍ ÀÆËÛÍ ßÂÖ

 Õèéæ ã³éöýòãýñýí àæèë Áèåëñýí Óäèðäàã÷èéí

õóãàöàà ãàðûí ³ñýã
×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîîíû
òóõàé
1 åð°íõèé îéëãîëò 2020-03-27
1.1 ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîî
1.2 Íýâòð³³ëýã÷-õ³ëýýí àâàã÷
1.3 FSO ñèñòåìèéí àòìîñôåðèéí í°ë°°ëëèéí ìà-
òåìàòèê çàãâàð÷ëàë
1.4 Àãààðûí õóéëðàëûí àëäàãäàë
Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû
òàðõàë-
2 òàä í°ë°°ë°õ àãààðûí õóéëðàëûí òîîöîî 2020-04-17
2.1 Õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòðûí
òîîöîî
2.2 Ðÿòîâûí àðãà
2.3 Àãààðûí óíòðàëòûí òîîöîî
FSO ñèñòåìä í°ë°°ë°õ àòìîñôåðèéí í°ë°°ëëèéí
òîîöîî, ñóäàëãàà áà ñèìóëÿöè
3 3.1 Optisystem ïðîãðàì 2020-05-04
3.2 Àãààðûí õóéëðàëûí óíòðàëòûí ñèìóëÿöè
4 ijãíýëò 2020-05-18

Óäèðäàã÷èéí òîäîðõîéëîëò

...............................................................................
..................

...............................................................................
..................

...............................................................................
..................

...............................................................................
..................

...............................................................................
..................

Óäèðäàã÷:............................/Ìàãèñòð Ä.Äîëãîðñ³ðýí/

ǐÂؐÐË

Îþóòàí Ì.Àíõáàÿðûí áè÷ñýí ò°ãñ°ëòèéí àæëûã ÓØÊ-ä õàìãààëóóëàõààð

òîäîðõîéëîâ.
Ñàëáàðûí ýðõëýã÷:.........................../äîê(Ph.D), äýä ïðîô Ç.Áóÿíõèøèã/
Çîõèîã÷èéí ýðõ õàìãààëàë
Ìèíèé áèå Ì.Àíõáàÿð íü Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ
àãàà- ðûí õóéëðàëûí ñóäàëãàà ñýäýâò ýíýõ³³ àæëûã óäèðäàã÷ áàãøèéí óäèðëàãà äîð
õèéñýí íü ³íýí áîëîõûã íîòîëæ áàéíà. “³íä:

ˆ Ãîðèëîã÷ ýíý àæëûã òóñ ñóðãóóëèàñ áîëîâñðîëûí çýðýã àâàõààð á³õýëä íü áóþó
ãîëëîí õèéñýí áîëíî.

ˆ Ýíý àæëûí àëü íýã õýñãèéã òóñ ñóðãóóëüä ýñâýë °°ð áàéãóóëëàãàä áîëîâñðîëûí çýðýã,
ìýðãýøèë àâàõààð °ìí° íü èëãýýñýí áîë ò³³íèéãýý òîäîðõîé çààñàí áîëíî.

ˆ Áóñàä õ³ì³³ñèéí õýâë³³ëñýí àæëààñ ç°âë°ã°° àâñàí áîë ò³³íèéãýý ³íäýñëýñýí áîëíî.

ˆ Áóñàä õ³ì³³ñèéí àæëààñ èøëýë õèéõäýý ýõ ³³ñâýðèéã íü çààñàí áîëíî.

ˆ Ìèíèé àæèëä òóñàëñàí ãîëëîõ á³õ ýõ ³³ñâýðò òàëàðõàæ áàéíà.

ˆ Àæëûã áóñàäòàé õàìòàðñàí áîë àëèéã íü áóñàä õ³ì³³ñ õèéñýí áîëîõûã òîäîðõîé çààñàí
áîëíî.

Ãàðûí ³ñýã:

Îãíîî:

i
 Ìîíãîë Óëñûí Øèíæëýõ Óõààí Òåõíîëîãèéí Èõ Ñóðãóóëü
Ìýäýýëýë, Õîëáîîíû Òåõíîëîãèéí Ñóðãóóëü

Õóðààíãóé
Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ àãààðûí
õóéëðàëûí ñóäàëãàà

Ì.Àíõáàÿð
monhoo.anhaa@gmail.com

Ò³ëõ³³ð ³ãñ: FSO òåõíîëîãè, àãààðûí õóéëðàë, Îïòèê, Àòìîñôåðèéí

í°ë°°- ë°ë

Õàðèëöàà õîëáîîíû òåõíîëîãè õóðäàöòàé õ°ãæèæ áóé °í°° ³åä ìýäýýëëèéã õóðäàí
øóóð- õàé, íàéäâàðòàé äàìæóóëàõ íü õàìãèéí ãîë çîðèëò áîëîîä áàéãàà áèëýý. “³íýýñ ãàäíà
äàâòàì- æèéí çóðâàñ äàâõöàõ, õóäàã ñóâàã÷ëàë ä³³ðýõ çýðýã áýðõøýýëòýé àñóóäëóóä
òóëãàð÷ áàéãàà á°ã°°ä ³³íèéã øèéäâýðëýõ íýã õóâèëáàð áîë Free Space Optics ( ×°ë°°ò
îðîí çàéí îïòèê ) òåõíîëîãè þì. Ýíýõ³³ òåõíîëîãèéã Óëààíáààòàð õîòûí õ³ðýýíä àøèãëàõàä
ñàëõèíû í°ë°°ë°ë áîëîí àãààð ìàíäàë äàõü àãààðûí õóéëðàëûí í°ë°°ëëèéã ñóäëàí ìàòåìàòèê
çàãâàð÷ëàë õèé- íý. “ð ä³íã àøèãëàí ñèìóëÿöèéí ïðîãðàì äýýð òóðøèëò õèéæ óíòðàëòûã
òîîöîîëæ, àøèãëàõ áîëîìæèò õàìãèéí õîë çàéã òîäîðõîéëîõ.

ii
 Òàëàðõàë
Ýíýõ³³ äèïëîìûí àæëûã õèéõýä °°ðèéí ÷àääàã, ìýääýã á³õíýýð òóñàëæ, áèå äààí
óäèðäàí ò°ñ°ëä øààðäàãäàõ ìýäëýãèéã öàã òóõàéä íü °ã÷, åð°íõèé àðãà÷ëàë áîëîí ýíý
ñóäàëãààã õèéõýä
÷èãë³³ëæ °ãñ°í óäèðäàã÷ áàãø Ä.Äîëãîðñ³ðýí, ç°âë°õ áàãø äîêòîð Ø. Ãàíáîëä ò³³í÷ëýí
Õîëáîîíû ñàëáàðûí ÖÕÈÒ õ°ò°ëá°ð áîëîí ÌÕÒÑ-èéí èíæåíåðèéí áîëîâñðîë îëãîñîí íèéò
áàãø íàðòàà òàëàðõàë èëýðõèéëæ öààøäûí ýðäìèéí èõ ³éëñýä íü °íä°ð àìæèëòûã õ³ñüå.

iii
Òîâ÷èëñîí
³ãñ
FSO Free Space Optical
LASER Light Ampli cation by Stimulated Emission of
Radiation LED Light-Emmitting Diod
PDH Plesiochronous Digital Hierarchy
SDH Synchronous Digital Hierarchy
LAN Local Area Network
HDTV High De nition
Television IR Infrared Radiation
LOS Line-of-Sight
FOV Field-of-View
IOM Integrated Optical
Modulators BER Bit Error Rate
PON Passive Optic
Network OLTOptic Line
Terminal ONU Optic
Network Unit

iv
Ãàð÷èã

Çîõèîã÷èéí ýðõ õàìãààëàëi

Õóðààíãóé ii

Òîâ÷èëñîí ³ãñ iv

1 ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîîíû ñèñòåìèéí òóõàé åð°íõèé îéëãîëò1
1.1 ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîî....................................................1
1.1.1 FSO òåõíîëîãèéí äàâóó òàë...........................................................................3
1.1.2 FSO òåõíîëîãèéí õýðýãëýý.............................................................................4
1.1.3 Îïòèê óòàñã³é õîëáîî.........................................................................6
1.2 Íýâòð³³ëýã÷-õ³ëýýí àâàã÷........................................................................................8
1.2.1 Íýâòð³³ëýã÷..............................................................................................8
1.2.2 FSO ñèñòåìèéí ñóâàãò ³ç³³ëýõ àòìîñôåðèéí í°ë°°ë°ë ÷óõàë îéëãîëòóóä.12
1.2.3 FSO òåõíîëîãèä àøèãëàäàã ìîäóëÿòîð..................................................13
1.2.4 Õ³ëýýí àâàã÷.................................................................................................16
1.3 Àòìîñôåðèéí àëäàãäàë........................................................................................17
1.3.1 Ãýðëèéí ñàðíèëò............................................................................................19
1.3.2 Ãýðëèéí øèíãýýëò............................................................................................21
1.4 Àãààðûí õóéëðàëûí àëäàãäàë.............................................................................22
1.4.1 Õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòð..................................................23
1.4.2 Ýð÷èìò õýëáýëçýëèéí í°ë°°......................................................................23
1.4.3 Òýíñýí öàöðàãûí í°ë°°...........................................................................24
1.5 Ñóóðèëóóëàëò................................................................................................................25

2 Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ àãààðûí

õóéë- ðàëûí òîîöîîëîë27
2.1 Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí õóéëðàëûí òîîöîî..............................................27
2.2 Àãààðûí õóéëðàëûã òîîöîîëîõ Ðèòîâûí îéðîëöîî.........................................30
2.3 Àãààðûí óíòðàëòûí òîîöîî.............................................................................31

3 Ñóâãèéí í°ë°°ëëèéí ñèìóÿëöè áà ³ð ä³í33

3.1 Optisystem ïðîãðàì.............................................................................................33
3.2 Àãààðûí õóéëðàëûí óíòðàëòûí ñèìóëÿöè.........................................................35
3.2.1 Õàìãèéí áàãà ñàëõèíû äóíäàæ õóðäòàé ³åä..............................................36
3.2.2 Õàìãèéí èõ ñàëõèíû õóðäòàé ³åä.............................................................37

v
Çóðãèéí æàãñààëò

1.1 ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê òåõíîëîãè..........................................................1

1.2 FSO ñèñòåìèéí áëîê äèàãðàìì........................................................................8
1.3 FSO ñèñòåìèéí íýâòð³³ëýã÷èéí áëîê äèàãðàìì...............................................8
1.4 Öàõèëãààí ñîðîíçîí äîëãèîíû ñïåêòð..........................................................11
1.5 Ôàçûí ìîäóëÿòîðûí á³ä³³â÷ äèàãðàìì......................................................13
1.6 Mach-Zehnder àãóóðèãèéí ìîäóëÿòîðûí á³ä³³â÷ äèàãðàìì...............................13
1.7 Öóãëóóëàõ, ñàðíèóëàõ ëèíç...............................................................................17
1.8 FSO-ä í°ë°°ë°õ õ³÷èí ç³éëñ.............................................................................17
1.9 Øèíãýýõ í°ë°° á³õèé àãààð ìàíäàëûí öîíõ....................................................21
1.10 Àãààðûí õóéëðàëûí ³ç³³ëýõ í°ë°°ëë³³ä.....................................................22
1.11 Òýíñýí öàöðãéèí í°ë°°...................................................................................24

2.1 2018 áîëîí 2019 îíû õàâàð íàìðûí óëèðàëûí ñàëõèíû ñàðûí äóíäàæ õóðä.....27
2.2 2018 áîëîí 2019 îíû õàâàð íàìðûí óëèðàëûí ñàëõèíû ñàðûí äóíäàæ õóðä.....30

3.1 OptiSystem-í õýðýãëýã÷èéí ãðàôèê èíòåðôýéñ......................................................34

3.2 FSO ñèìóëÿöèéí ñõåì...........................................................................................35
3.3 FSO ñóâãèéí çàé 1êì, 4êì, 6êì áîëîí 8êì äýõü í³äýí äèàãðàì ..............36
3.4 FSO ñóâãèéí çàé 1êì, 4êì, 6êì áîëîí 8êì äýõü í³äýí äèàãðàì ..............37
3.5 Çàéíààñ õàìààðñàí õàìãèéí áàãà áèò àëäààíû ìàãàäëàë..................................38

vi
Õ³ñíýãòèéí æàãñààëò

1.1 FSO måõíîëîãèä àøèãëàäàã ëàçåðóóäûí øèíæ ÷àíàð.......................................10

1.2 LED-ä õýðýãëýãääýã ìàòåðèàëóóäûí çààã ýíåðãè, äîëãèîíû óðò.......................11
1.3 Ìîäóëÿöûí ñõåì³³äèéí îíöëîã øèíæ ÷àíàðóóäûí õàðüöóóëàëò ..........................15
1.4 Äîëãèîíû óðòóóä äýýðõ ìîëåêóëèéí øèíãýýëò.....................................................18
1.5 Îïòèê ñóâàã äàõü òàðõàõ ÿíç á³ðèéí àòìîñôåðèéí õýñã³³ä áà òàðõàëòûí ïðîöåñ-
ñûí õýëáýð.................................................................................................................20

2.1 Õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòðûí òîîöîî..........................................29

2.2 Ðÿòîâûí îðîëöîîãîîð òîîöîîëñîí çàéíààñ õàìààðñàí óíòðàëò.........................32

3.1 Cèìóëÿöèéã õèéõýä àøèãëàãäàõ ïàðàìåòð³³ä....................................................36

3.2 2018 îíû 8 ñàðûí òîîöîî..........................................................................36

vii
 Á“ËÝÃ 1

×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîîíû

ñèñòåìèéí òóõàé åð°íõèé îéëãîëò
Á³ëýã 1. ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîîíû ñèñòåìèéí òóõàé åð°íõèé
îéëãîëò

1.1 ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîî

×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê õîëáîî (FSO) íü õàðèëöàà õîëáîîíû áîëîí êîìïüþòåðèéí ñ³ëæýýíä
äóó, ä³ðñ, òåêñò, °ã°ãäëèéã óòàñã³éãýýð àãààðààð äàìæóóëäàã ò°õ°°ð°ìæ þì. 1880 îíä
Àëåê- ñàíäð Ãðýì Áåëë áà ò³³íèé òóñëàõ ×àðëüç Ñóìíåð Òàéíòåð íàð ôîòîòåëåôîí ãýõ
ãýðëèéí òóÿàí äýýð äóó äàìæóóëäàã ò°õ°°ð°ìæèéã çîõèîí á³òýýí 1880 îíû 6-ð ñàðûí 3-
íä Áåëë äýë- õèéí õàìãèéí àíõíû óòàñã³é äàìæóóëàëòûã õî¼ð áàðèëãà õîîðîíä,
îéðîëöîîãîîð 213ìåòðèéí (700ôóò) õîîðîíä õèéñíýýð àíõíû àòìîñôåðèéí îïòèê õîëáîîíû
ñèñòåì ³³ññýí þì.

Çóðàã 1.1: ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê òåõíîëîãè

1935-1950 îíû õîîðîíä Ãåðìàí áîëîí Àìåðèêèéí çýâñýãò õ³÷íèé àðìèóä äàéíû ³åä ôîòî-
òåëåôîíûã èë³³ õ°ãæ³³ëýí õýò óëààí òóÿàãààð äàìæóóëàëò õèéõ áîëîìæòîé ÷èéäýíã
ãýðëèéí ³³ñã³³ðäýý àøèãëàæ áàéñàí íü óòàñã³é îïòèê õîëáîîíû ñèñòåìèéí õ°ãæèëä
ò³ëõýö áîëæ °ã- ñ°í. 1960 îíä Èðàí-Àìåðèêèéí ôèçèê÷ Àëè Æàâàí, Àìåðèêèéí ôèçèê÷
Óèëüÿì Ð. Áåííåòò íàð õàìòðàí 1550íì-í äîëãèîíû óðòòàé Ãåëèéí-íåîí ãýõ àíõíû õèéí
ëàçåðûã çîõèîí á³òýýæ àòìîñôåðèéí îïòèê õîëáîîíû ñèñòåìèéí õ°ãæèëä ÷óõàë í°ë°°
³ç³³ëñýí þì. 1962 îíä MIT Lincoln ëàáîðàòîðè íü ãýðýë öàöàðãàã÷ GaAs äèîäûã ÷°ë°°ò
îðîí çàéí îïòèê (FSO) ñ³ëæýýíèé òóðøèëòàíä àøèãëàæ áàéñàí á°ã°°ä òåëåâèçèéí äîõèîã
48 êì-èéí çàéä äàìæóóëàõ áîëîìæ- òîé áîëñîí. Ãýñýí õýäèé ÷ ñèñòåìèéí áýëýí áàéäëûí
êîýôôèöèåíò õàíãàëòòàé ³ç³³ëýëòòýé áàéãààã³é á°ã°°ä ìàíàí, øóóðãà, èõ õýìæýýíèé öàñ
áîëîí áîðîî îðîõîä ñèñòåìèéí àæèëëà- ãàà ìóóäàæ áàéñàí ó÷ðààñ ÷°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê
(FSO) õîëáîîíû òåõíîëîãèîñ èë³³òýéãýýð îïòèê êàáåëèéí òåõíîëîãèä èë³³ àíõààðàë
õàíäóóëæ ýõýëñýí þì.
1990 îíû ýõýí ³åýñ èíòåðíåò, òîîí òåëåâèç ýð÷èìòýé õ°ãæèæ, °ðã°í çóðâàñûí õîëáîîã
çî- õèîí á³òýýõäýý àòìîñôåðèéí îïòèê õîëáîîíû ñèñòåìèéí õ°ãæèëä äàõèí àíõààðàë
õàíäóóëàí FSO òåõíîëîãèéã àøèãëàí 1997 îíîîñ óòàñã³éãýýð ãýðëèéí äîëãèîíûã àøèãëàí
622Ìáèò/ñåê õóðäòàéãààð ìýäýýëëèéã äàìæóóëæ ýõýëñýí. Õàðèí 1999 îíä 1.25Ãáèò/ñåê-í
õóðäòàéãààð ìý- äýýëëèéã íýâòð³³ëýã÷ òàëààñ õ³ëýýí àâàã÷ õ³ðòýë ãýðëèéí äîëãèîíîîð
óòàñã³é äàìæóóëàõ áîëîìæòîé áîëñîí.

1
 ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê(FSO) õîëáîîíû òåõíîëîãè íü îïòèê êàáåëüòàé àäèë ãýðëýí äèîä
áîëîí ëàçåð ãýñýí ãýðëèéí äîëãèîíûã àøèãëàí ìýäýýëëèéã äàìæóóëàõ áà ãîë îíöëîã íü
÷°ë°°ò îðîí çàé áóþó àãààðò ãýðëèéí äîëãèîíûã öàöðóóëæ óòàñã³éãýýð °ðã°í çóðâàñûí
ìýäýýëëèéã äàìæóóëäàã îïòèê õîëáîîíû òåõíîëîãè þì. Îäîîãèéí áàéäëààð ÷°ë°°ò îðîí çàéí
îïòèê(FSO) õîëáîîíû òåõíîëîãè íü 2.5Ãáèò/ñåê õ³ðòýëõ õóðäààð °ã°ãä°ë, äóó, ä³ðñèéã
ãýðëèéí äîëãèî- íîîð àòìîñôåðýýð óòàñã³é õîëáîëò õèéõ ÷àäâàðòàé á°ã°°ä ýíý íü øèëýí
êàáåëü øààðäàõã³é áà ðàäèî äîëãèîíòîé äàâõöàõ àñóóäàë ³³ñãýõã³é ó÷ðààñ ÿìàð íýã
ñïåêòðèéí ëèöåíç àâàõ øààðä- ëàãàã³éãýýð îïòèê õîëáîëò õèéõ áîëîìæèéã îëãîäîã.
FSO òåõíîëîãè íü 780íì-850íì, 1520íì-1600íì-èéí äîëãèîíû óðòûí çóðâàñò àæèëëàõ áà
öàõèëãààí -îïòèê(E/O), îïòèê-öàõèëãààí(O/E) õóâèðãóóðûã àøèãëàäàã. 780íì-850íì äîëãèî-
íû óðòàä àæèëëàõ ñèñòåì íü íàéäâàðæèëò °íä°ðòýé, ýäèéí çàñãèéí õýìíýëòòýé,
1Ãáèò/cåê Ethernet ñ³ëæýýíä °ðã°í õýðýãëýãäýíý. 1520íì-1600íì-èéí äîëãèîíû óðòàä
àæèëëàõ àòìîñôå- ðèéí îïòèê õîëáîîíû ñèñòåì íü àëñ çàéä °ã°ãä°ë äàìæóóëàõàä
çîðèóëàãäñàí áàéäàã. FSO íü LASER(Light Ampli cation by the Stimulated Emission of
Radiation-ëàçåð) áîëîí LED (light- emitting diode-ãýðëýí äèîä) ãýñýí ãýðëýí äîëãèîíû
³³ñã³³ðýýð ìýäýýëëèéã ç°°â°ðë°ä°ã. Ëàçåð áîëîí ãýðëýí äèîä àøèãëàõ íü øèëýí êàáåëèéã
àøèãëàäàã îïòèê äàìæóóëàëòòàé ò°ñòýé ýíãèéí îéëãîëò õýäèé ÷ öîðûí ãàíö ÿëãàà íü
äàìæóóëàõ îð÷èí þì. Ãýðëýí äîëãèîíûã àãààðààð äàì- æóóëàõ íü øèëýýð äàìæóóëñíààñ
èë³³ õóðäàí áàéäàã. FSO-èéí á³ðýëäýõ³³í íü: àòìîñôåðààð ãýðëèéí äîëãèîíûã äàìæóóëàõ
íýâòð³³ëýã÷, ãàäíû í°ë°°(³³ë, áîðîî, óòàà, õèé, òåìïåðàòóðûí õýëáýëçýë, ìàíàí áà
àýðîçîë)-íä °ðòä°ã ÷°ë°°ò îðîí çàéí äàìæóóëàõ ñóâàã, õ³ëýýí àâñàí äî- õèîã áîëîâñðóóëàõ
õ³ëýýí àâàã÷ ãýñýí ãóðâàí õýñãýýñ á³ðäýíý. FSO òåõíîëîãèéí ò°õ°°ð°°ìæ íü õîåð õîñ
íýâòð³³ëýã÷-õ³ëýýí àâàã÷ààñ òîãòäîã. Ò°õ°°ð°ìæ³³ä íü øóóä õàðàãäàõ çàéä, àëèâàà
ñààäûí í°ë°°íä °ðò°õ°°ðã³éãýýð ñóóðèëàãäàõ øààðäëàãàòàé. Åð°íõèé äàìæóóëàëò õèéõ
áî- ëîìæòîé çàé íü 300ì-ýýñ 5êì-èéí õîîðîíä áàéäàã áîëîâ÷ õóðäíààñ õàìààðàí 8êì-11êì
õ³ðòýëõ çàéä äàìæóóëàëò õèéõ áîëîìæòîé áàéäàã. ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê(FSO) õîëáîîíû
òåõíîëî- ãè áóþó àòìîñôåðèéí îïòèê õîëáîîíû òåõíîëîãè íü ³ð àøèãòàé, Last mile -èéí
àñóóäëóóäûã øèéäýõýä òîõèðîìæòîé, PDH, SDH, Ethernet, Fast Ethernet, TR, FDDI
òåõíîëîãèòîé çîõèöîí àæèëëàäàã.
FSO ñèñòåìèéí ò°õ°°ð°ìæ³³ä ³íý °ðò°ã áàãàòàé, -50 C -ààñ +50 C òåìïåðàòóðò
àæèëëàäàã ó÷ðààñ ýðñ òýñ óóð àìüñãàëòàé Ìîíãîë îðíû õóâüä èõýýõýí òîõèðîõ òåõíîëîãè
þì.
1.1.1 FSO òåõíîëîãèéí äàâóó òàë

ˆ FSO òåõíîëîãè íü óÿí õàòàí, ñóóëãàõàä õÿëáàð, ëèöåíçã³é, íýâòð³³ëýã÷-õ³ëýýí àâàã÷

ò°- õ°°ð°ìæ³³ä íü ÿìàð íýã ñààäã³éãýýð øóóä õàðàãäàõ çàéä óòàñã³éãýýð
ìýäýýëëèéã äàì- æóóëäàã

ˆ Ìýäýýëëèéã äàìæóóëàõ õóðä 2.5Ãáèò/ñ õ³ðòýëõ

ˆ Øèëýí êàáåëèéí ñ³ëæýýòýé õàðüöóóëàõàä ñóóðèëóóëàëò õÿëáàð, °íä°ð äàìæóóëëûí

áàã- òààìæ, ñ³ëæýýíèé ïðîòîêîëûí òóíãàëàã áàéäàë, ëèöåíçã³é äàâòàìæèéí çóðâàñ,
ýðñäýë áàãàòàé õ°ð°íã° îðóóëàëò, õóðäàí îðëîãî îëîõ áîëîìæòîé

ˆ Ñóóðèëóóëàëò, àøèãëàëò ³éë÷èëãýýíèé °ðò°ã

áàãà ˆ 8 êì õ³ðòýëõ õîë çàéä äàìæóóëäàã

ˆ íä°ð õóðä °ðã°í çóðâàñûí èíòåðíåò, °íä°ð íÿãòàðøèëòàé òåëåâèçèéí ³éë÷èëãýýíèé

õýðýãöýýã õàíãàäàã

ˆ Ðàäèî äàìæóóëàëò áîëîí öàõèëãààí ñîðîíçîí îðíû í°ë°°ëë°°ñ

õàìãààëàãäñàí ˆ Áèò àëäààíû ìàãàäëàë(BER) áàãà

ˆ ͳä áîëîí ýð³³ë ìýíäýä õîðã³é

ˆ Ñïåêòð àíàëèçàòîðààð èëð³³ëýõ áîëîìæã³é òóë áóñàä óòàñã³é ñèñòåìèéã áîäâîë

íóóöëàë ñàéòàé

ˆ Øóóãèàí, èíòåðôåðåíöýä °ðò°õã³é

ˆ Õîëáîëòûã äàõèí áàéðøóóëàõàä

õÿëáàð ˆ Õóäàã ñóâàã÷ëàë àøèãëàõã³é

ˆ Ñóóðèëóóëàëò ò³ãýýõýä õÿëáàð

FSO òåõíîëîãèéí ñóë òàë

Äýëõèé äýýðõ õýðýãëýýíèé õóâüä õÿçãààðëàõ ³íäñýí õ³÷èí ç³éë³³ä íü:

ˆ Öàöðàãèéí äèñïåðñ, àãààð ìàíäëûí øèíãýýëò, áîðîî, ìàíàí, öàñ, áàéãàëèéí ãýðëèéí
í°- ë°° (íàð), ñ³³äýð, ñàëõè, àãààðûí áîõèðäîë ãýõ ìýò ãàäíû í°ë°° íü äîõèîíû
óíòðàëòàä í°ë°°ëä°ã

ˆ Öàã àãààðûí °°ð÷ë°ëò°°ñ áîëæ äàìæóóëëûí çàé õÿçãààðëàãääàã.

1.1.2 FSO òåõíîëîãèéí õýðýãëýý

ˆ Àæ àõóéí íýãæ, áàéãóóëëàãûí õîëáîëò:

FSO ñèñòåìèéã ñóóðèëóóëñíààð ÿìàð íýã øèëýí êàáåëèéí çàðäàëã³éãýýð ãóäàìæ
áîëîí çàìààð òóñãààðëàãäñàí áàðèëãà áàéãóóëàìæ, êîìïàíè, ñóðãóóëèóäûí local area
network (LAN) ñ³ëæýýã õîîðîíä íü õîëáîí êàìïóñ ñ³ëæýýã ³³ñãýõýä õÿëáàð áîëãîäîã.

ˆ Êàìåðèéí õÿíàëò:
Õÿíàëòûí êàìåðóóä íü õóóëü ñàõèóëàõ, îíöãîé áàéäàë, öýðýã õ³÷íèé áàéãóóëëàãà,
õó- äàëäàà àðèëæààíû ãýõ ìýò áàéãóóëëàãóóäàä °ðã°í õýðýãëýãääýã. Óòàñã³é êàìåðèéã
áàéð- øóóëæ àøèãëàõàä õÿëáàð áîëîâ÷ óëàìæëàëò óòàñã³é òåõíîëîãè íü âèäåî
óðñãàëûã °íä°ð
÷àíàðòàé äàìæóóëæ ÷àääàãã³é. Õàðèí FSO òåõíîëîãè íü °íä°ð ÷àíàðòàé âèäåî
äàìæóó- ëàëòûã äýìæäýã.

ˆ “³ðýí õîëáîîíû äàìæóóëàõ ñ³ëæýý:

T1/E1 ò³ðýýñèéí øóãàì, áîãèíî äîëãèîíû õîëáîëò ãýõ ìýò óòñàí õîëáîëòûã èõýâ÷ëýí
ñóóðèéí ñòàíöóóä áîëîí ³³ðýí õîëáîîíû ñèñòåì äýõ õ°ä°ëã°°íò õîëáîëòûí ò°â õîîðîíä
áàéðëóóëäàã. Àíòåííèé áààç ñòàíöààñ àâòîìàò òåëåôîí ñòàíö(ÀÒÑ)-ä õîëáîãäñîí
áàéãóó- ëàìæðóó ³³ðýí óòàñíû õîëáîëò õèéõýä FSO òåõíîëîãèéã àøèãëàäàã.

ˆ Í°°ö ñóâàã:
Îíöãîé áàéäàë, òåððîðèñò õàëäëàãà, áàéãàëèéí ãàìøèã áîëæ îðîí íóòãèéí äýä á³òýö
ýâäýð÷, ñ³ëæýý òàñàð÷ íàéäâàðã³é áîëîõ ãàìøãèéí ³åä FSO ñèñòåìèéã ò³ðãýí
õóãàöààíä áàéðøóóëàí àøèãëàäàã. Ì°í øèëýí êàáåëèéí äýä á³òöèéã áàðüæ áàéõ ³åä
ò³ð õóãàöàà- ãààð àøèãëàäàã.

ˆ ðã°í íýâòð³³ëýã:
Ñïîðò, ¼ñëîëûí àæèëëàãàà, òåëåâèçèéí àëñëàãäñàí á³ñ, äàéíû á³ñ³³äýýñ øóóä
íýâòð³³ëýã öàöàõäàà êàìåðààñ (ýñâýë õýä õýäýí êàìåð) äîõèîã õèéìýë äàãóóëààð ò°â
îôôèñò õîë- áîãäñîí ðàäèî íýâòð³³ëãèéí õýðýãñýëä èëãýýõ øààðäëàãàòàé. Êàìåð áîëîí
õ³ëýýí àâàã÷ õýðýãñëèéí õîîðîíä øààðäëàãàòàé °íä°ð ÷àíàðòàé äàìæóóëàëòûã FSO
õîëáîîñîîð õàí- ãàæ áîëíî. FSO ñèñòåì íü °í°°ãèéí °íä°ð íàðèéâ÷ëàëòàé òåëåâèçèéí
(HDTV) °ðã°í íýâòð³³ëãèéí õýðýãöýý øààðäëàãûã õàíãàõ ÷àäâàðòàé þì.

ˆ Ñàíñðûí õ°ëãèéã õèéìýë äàãóóëûí á³ðýëäýõ³³í³³äòýé õîëáîõîä.

ˆ Öýðãèéí áàéãóóëëàãà:
Àãààðûí õ³÷èíä íóóö °ã°ãäëèéã FSO-ð äàìæóóëàõ íü öàõèëãààí ñîðîíçîí îðíû
í°ë°°- ë°ëä îðäîãã³é.

ˆ Õîòûí ñ³ëæýýíèé °ðã°òã°ë:

Îäîî áàéãàà õîòûí ñ³ëæýýí äàõü øèëýí êàáåëèéí ñ³ëæýýí³³äèéã °ðã°òã°õ, øèíý
ñ³ëæýý, ³íäñýí äýä á³òöýä SONET ñ³ëæýýã ³³ñãýõ çîðèëãîîð FSO-ã áàéðøóóëæ
áîëíî.
 ˆ ѳ³ë÷èéí ìèëü õýðýãëýã÷:
Øèëýí êàáåëèéí äýä á³òýöòýé õîëáîãäîõ áîëîìæã³é áóþó õóäàã ñóâàã÷ëàë õèéõ áîëîìæ-
ã³é öýã³³äýä FSO òåõíîëîãèéã àøèãëàí ýöñèéí öýãèéí õýðýãëýã÷äèéã ³éë÷èëãýý
³ç³³ëýã÷ áàéãóóëëàãóóä ýñâýë îäîî áàéãàà áóñàä ñ³ëæýýí³³äòýé õîëáîõ áîëîìæòîé.

ˆ Èíòåðíåò, âèäåî õóðëûí øóóä

äàìæóóëàëòàä. FSO òåõíîëîãèéã àøèãëàæ

áóé ñàëáàðóóä:

ˆ Öàõèëãààí õîëáîîíû

ñ³ëæýý ˆ Õ°ä°ëã°°íò

õîëáîîíû ñ³ëæýý

ˆ Äàëàéí áîîìò áîëîí òîìîîõîí

³éëäâýð ˆ Áàíê ñàíõ³³ãèéí ñàëáàð

ˆ Òýýâýðëýëòèéí ñ³ëæýý

ˆ Ò°ì°ð çàì

ˆ Äàëàéí

òýýâýð ˆ Õèë

ãààëü

ˆ Ñàíñðûí õîëáîî

Îäîîãèéí áàéäëààð FSO òåõíîëîãèéã àøèãëàí àãààðààð óòàñã³é äàìæóóëàõ øèéäë³³äèéã

áîëîâñðóóëæ ì°í ò°õ°°ð°ìæ³³äèéã íü ³éëäâýðëýõ ÷èãëýëýýð Canon (ßïîí), Cassidian (Ãåð-
ìàí), fSONA (Êàíàä), GeoDesy (Óíãàð), Laser ITC (Îðîñ), LightPointe Communications
(ÀÍÓ), MRV (ÀÍÓ), North Hi-Tec (Èõ Áðèòàíè), Novasol (ÀÍÓ), Omnitek (Òóðê), Plaintree
Systems (Êàíàä), Wireless Excellence (UK) çýðýã êîìïàíèóä íü ³éë àæèëëàãààãàà ÿâóóëæ
áàéíà.
1.1.3 Îïòèê óòàñã³é õîëáîî

Äîòîîä óòàñã³é îïòèê õîëáîî íü ëàçåð ýñâýë ãýðýë ÿëãàðóóëàõ äèîäóóä, õ³ëýýí àâàã÷
áîëîí äàì- æóóëàã÷ áà ôîòîäåòåêòîðóóäààñ á³ðäýíý. Ýäãýýð ò°õ°°ð°ìæ íü ðàäèî
äàâòàìæèéí ò°õ°°ð°ìæ ýñâýë îäîî áàéãàà çýñ êàáåëüòàé õàðüöóóëàõàä õàìààã³é õÿìä
áàéäàã. Öààøëààä óòàñã³é îïòèê õîëáîîíû îïòèê äîõèî íü öàõèëãààí ñîðîíçîí äîëãèîíîîñ
ÿëãààòàé íü õàíàíä íýâ÷äýãã³é òóë
°íä°ð òåõíîëîãèéí íàéäâàðòàé òåõíîëîãè þì. Ýäãýýð îïòèê äîëãèîíóóä õàðàãäàõóéö
ãýðëèéí ñïåêòð ýñâýë IR ñïåêòðèéí àëü àëèíä íü ìàø òîì (THz) çóðâàñûí °ðã°íèéã °ã°õ
÷àäâàðòàé áàéäàã. Ýäãýýð ò°õ°°ð°ìæ³³ä íü ìàø áàãà ÷àäàë õýðýãëýäýã òóë ãàð óòàñíû
òåðìèíàë ñèñòåìä òîõèðîìæòîé. Îëîí äàâóó òàëóóäààñ ãàäíà äîòîîä îïòèê óòàñã³é ñèñòåìä
õàðèëöàà õîëáîîíû ñèñòåìèéí ã³éöýòãýëä í°ë°°ëä°ã ÿíç á³ðèéí õ³÷èí ç³éë³³ä í°ë°°ëä°ã.
Ýäãýýð àëäàãäëûã áèé áîëãîõ õ³÷èí ç³éë áîë:

ˆ Îïòîýëåêòðîí ò°õ°°ð°ìæèéí õóðäûã õÿçãààðëàõ

ˆ Èõ õýìæýýíèé çàìûí àëäàãäàë

ˆ Äåòåêòîð äàõü øóóãèàí ³³ñãýäýã ôëþðåñöåíò ãýðýëò³³ëýã ýñâýë íàðíû

ãýðýë ˆ Îëîí òîîíû äèñïåðñ

ˆ Õèéìýë øóóãèàíû ýõ ³³ñâýðýýñ ³³ñýõ õ°íäë°íãèéí îðîëöîî

ͳäíèé àþóëã³é áàéäëûí ä³ðìýýñ øàëòãààëàí äàìæóóëäàã äóíäàæ ÷àäàë õÿçãààðëàãäìàë

òóë ñèñòåìèéí õ³ðýý õÿçãààðëàãäìàë áàéäàã.
Äîòîîä óòàñã³é îïòèê õîëáîîíû IR äàìæóóëàã÷äûí õàìãèéí ò³ãýýìýë àøèãëàäàã îïòèê ýõ
³³ñâýð³³ä íü ãýðýë ÿëãàðóóëàã÷ äèîäóóä (LED) áà ëàçåð äèîäóóä þì. LED-ûã LD-îîñ èë³³ä
³çäýã á°ã°°ä ýäãýýð íü õÿìä á°ã°°ä àæèëëàãààíû á³ñýä °ðã°í õ³ðýýíèé ìîäóëÿö õèéõ áîëîí
øóãàìàí øèíæ ÷àíàðòàé áàéäàã. LED íü øóóä áóñ îïòèê ýõ ³³ñâýð ó÷ðààñ òýäãýýðèéí
ãàðàë- òûí ÷àäàë òèéì ÷ °íä°ð áèø þì. Òèéìýýñ áàãà ÷àäàë òýíö³³ ò³âøèíã í°õ°õèéí òóëä
îëîí òîîíû LED-èéã àøèãëàæ áîëíî. Ãýñýí õýäèé ÷, LED íü 100Ìáèò/ñ-ýýñ èõ °íä°ð
õóðäòàé àæèë- ëàæ ÷àäàõã³é. Ëàçåð äèîäóóäûã õýäõýí Ãáèò/ñåê äàðààëàëòàé ìýäýýëëèéí
õóðäààð àøèãëàõ áîëîìæòîé. ͳäíèé àþóëã³é áàéäëûí ä³ðìèéí äàãóó ëàçåð äèîäûã WOC-èéí
äîòîð øóóä àøèãëàõ áîëîìæã³é, ó÷èð íü òýäãýýð íü ÷èãëýëòýé á°ã°°ä îïòèê ãýìòýë
ó÷ðóóëæ áîëçîøã³é þì.
 Õîëáîëòûí òîõèðóóëãûí ò°ð°ë:
Äîòîîä îïòèê õîëáîëòûí àíãèëàë íü äàðààõ õî¼ð õ³÷èí ç³éëýýñ õàìààðíà: (i) äàìæóóëàã÷
öàöðàãèéí °íö°ã, °°ð°°ð õýëáýë ÷èãëýëèéí çýðýã, (ii) èëð³³ëýã÷ òàëáàéí õàðàõ òàëáàð,
°°ð°°ð õýëáýë õ³ëýýí àâàã÷ õàðàãäàæ áàéãàà áàéäàë °ðã°í ýñâýë íàðèéí. “³í äýýð
³íäýñëýí õîëáîîñûí òîõèðãîîíû ä°ðâ°í ò°ð°ë áàéäàã.

ˆ ×èãëýëòýé LOS Link: Ýíý ò°ðëèéí õîëáîëòûí õóâüä äàìæóóëàã÷èéí öàöðàãèéí

°íö°ã, õ³ëýýí àâàã÷èéí FOV íü ìàø íàðèéí áàéäàã. Äàìæóóëàã÷ áà õ³ëýýí àâàã÷ íü
áèå áèåíýý
÷èãë³³ëäýã. Ýíýõ³³ òîõèðãîî íü äîòîîä îïòèê õîëáîëòûí öýãýýñ öýãò õîëáîõîä òîõèðîìæ-
òîé.

ˆ ×èãëýëã³é LOS õîëáîîñ: Ýíý ò°ðëèéí õîëáîëòûí õóâüä äàìæóóëàã÷ áà äåòåêòîð

FOV- èéí öàöðàãèéí °íö°ã íü äîòîðõ îð÷èíä õàìðàõ õ³ðýýã õàíãàõ õàíãàëòòàé °ðã°í
þì. Èéì õîëáîîñóóä íü ÷èãë³³ëñýí LOS-òýé õàðüöóóëàõàä íàðèéí ç³ã, ÷èã
øààðääàãã³é. Ãýñýí õý- äèé ÷, ýíý òîõèîëäîëä õ³ëýýí àâñàí öàöðàã òóÿà íü °ã°ãäñ°í
õîëáîîñûí çàé áà äàìæóóë- äàã ÷àäëûã áóóðóóëäàã. Ýíý õîëáîîñ íü õ³ññýí °íä°ð
ò³âøíèé õ°ä°ëã°°íèéã °ãä°ã òóë öýãýýñ-öýã õ³ðòýë °ðã°í íýâòð³³ëãèéí ïðîãðàìóóäàä
àøèãëàõàä òîõèðîìæòîé. ð°°íèé õýìæýý òîì áàéõ òîõèîëäîëä °ð°°ã á³õýëä íü îëîí
îïòèê í³äýíä õóâààæ áîëîõ á°ã°°ä ³³ð á³ðèéã òóñäàà äàìæóóëàã÷ààð óäèðääàã.

ˆ Òàðõñàí õîëáîîñ: Äàìæóóëàã÷ íü òààç / äýýâýðòýé òóëãàð÷, òààç ðóó ÷èãëýñýí °ðã°í
öàö- ðàã òóÿà öàöðóóëäàã. Õàíà ýñâýë °ð°°íèé îáúåêòóóäààñ îëîí òîîíû òóñãàë
äàìæäàã òóë IR äîõèîã ãàçàð äýýð áàéðëóóëñàí õ³ëýýí àâàã÷ íü °ðã°í FOV-ýýð
öóãëóóëäàã.

ˆ Îëîí öàöðàãò êâàçè òàðõñàí ëèíê: Ýíý ò°ðëèéí õîëáîîñ äýýð íýã °ðã°í öàöðàã äàìæóó-
ëàã÷èéã êâàçè òàðõñàí äàìæóóëàã÷ ãýæ íýðëýäýã îëîí öàöðàã äàìæóóëàã÷ààð ñîëüñîí.
Îëîí òîîíû íàðèéí äàì íóðóóã ÿíç á³ðèéí ÷èãëýëä ÷èãë³³ëäýã. Ýäãýýð îïòèê äîõèîã
ãà- çàðò áàéðëóóëñàí °íöãèéí îëîí òàëò õ³ëýýí àâàã÷ öóãëóóëäàã. Õ³ëýýí àâàã÷èéí
°íöãèéí îëîí ÿíç áàéäëûã õî¼ð àðãààð àâ÷ áîëíî. Íýãä³ãýýðò, ÿíç á³ðèéí ÷èãëýëä
÷èãëýñýí îëîí òîîíû ä³ðñã³é õ³ëýýí àâàõ ýëåìåíò³³äèéã àæèëëóóëàõ áà ýëåìåíò á³ð
°°ðèéí ëèíçíèé çîõèöóóëàëò / áàÿæóóëàõ ³éëäâýðòýé áîëíî. Õî¼ðäóãààðò, °íöãèéí îëîí
ÿíç áàéäëûí ñàéæðóóëñàí õóâèëáàðûã "í³äíèé õàðàã÷"ãýæ íýðëýíý. Ýíý íü ôîêóñûí
õàâòãàéä áàéð- ëóóëñàí ñåãìåíò÷èëñýí ôîòîäåòåêòîð ìàññèâ á³õèé ä³ðñëýëèéí îïòèê
êîíöåíòðàòîðîîñ á³ðäýíý. Ýíý õî¼ð òîõèîëäîëä õî¼óëàíä íü áèå äààñàí õ³ëýýí àâàã÷èéí
áèé áîëãîñîí ôîòîêóðòûã îëøðóóëæ ÿíç á³ðèéí õîñëóóëàõ àðãûã àøèãëàí áîëîâñðóóëäàã.
1.2 Íýâòð³³ëýã÷-õ³ëýýí àâàã÷
FSO ñèñòåì íü íýâòð³³ëýã÷, ÷°ë°°ò îðîí çàéãààð äàìæóóëàõ øóóä õàðàãäàöòàé ñóâàã,
õ³ëýýí àâàã÷ ãýñýí ãóðâàí á³ðýëäýõ³³í õýñãýýñ á³ðääýã. Îïòèê öàöðàãèéã àãààð ìàíäëààð
äàìæóóëà- õûí òóëä ëàçåð äèîä (LD) ýñâýë ãýðýë öàöðóóëàã÷ äèîä (LED)-ûã íýâòð³³ëýã÷
òàëä àøèãëàäàã.

Çóðàã 1.2: FSO ñèñòåìèéí áëîê äèàãðàìì

FSO ñèñòåìèéí ëàçåðûí ýõ ³³ñâýðèéã ñîíãîõ íü ÿíç á³ðèéí õ³÷èí ç³éëýýñ õàìààðíà. Äàì-
æóóëàõ äîëãèîíû óðò íü àãààð ìàíäëûí äîëãèîíû óðòûí öîíõòîé çîõèöñîí áàéõ øààðäëàãà-
òàé.

1.2.1 Íýâòð³³ëýã÷

Îð÷èí ³åèéí FSO ñèñòåìä îïòèê °ã°ãäëèéã äàìæóóëàõàä ÿíç á³ðèéí ãýðëèéí ýõ
³³ñâýð³³äèéã àøèãëàäàã. Ýäãýýð äàìæóóëàõ ýõ ³³ñâýð³³äèéí õîîðîíäîõ ãîë ÿëãàà íü
äîëãèîíû óðò, ÷àäàë, ìîäóëÿöëàõ õóðä þì. íä°ð õ³÷èí ÷àäàëòàé äàìæóóëàã÷èéí ³íý
õýäýí àðâàí äîëëàðààñ õýäýí ìÿíãàí äîëëàð õîîðîíä õýëáýëçýæ áàéíà.

Çóðàã 1.3: FSO ñèñòåìèéí íýâòð³³ëýã÷èéí áëîê äèàãðàìì

FSO ñèñòåìèéí íýâòð³³ëýã÷ íü çóðàãò õàðóóëñàí÷ëàí îïòèê ýõ ³³ñâýð, ìîäóëÿòîð, îïòèê

°ñã°ã÷ (øààðäëàãàòàé áîë), öàöðàã õýëáýðæ³³ëýã÷ îïòèê ò°õ°°ð°ìæ³³äýýñ á³ðäýíý. Ìîäóëÿö
õèéõýýñ °ìí° ñóâãèéí êîäëîëûã õèéäýã. Ýõëýýä °ã°ãäëèéí áèò³³äèéã êîä÷èëîîä äàðàà íü ìî-
äóëÿöàëäàã.
Ìîäóëÿöëàãäñàí ëàçåð òóÿàã øààðäëàãàòàé áîë îïòèê °ñã°ã÷°°ð ÷àäëûã íýìýãä³³ëíý.
Ãýð- ëèéí òóÿàã äàìæóóëàãäàõààñ íü °ìí° öàöðàã õýëáýðæ³³ëýã÷ýýð öóãëóóëàí öààø
äàìæóóëíà. Àãààð ìàíäëààð õàìãèéí ñàéí äàìæèõ äîëãèîíû óðòûí öîíõ íü áîãèíî õýò óëààí
òóÿàíû ñïåêòðèéí ìóæ äàõü 850íì áà 1550íì-èéí öîíõ þì. Èë³³ óðò IR-í ñïåêòðèéí ìóæèä
çàðèì äîëãèîíû óðò íü 3-5 ìèêðîìåòð (ÿëàíãóÿà 3.5-3.6 ìèêðîìåòð) áîëîí 8 14
ìèêðîìåòðèéí õîî- ðîíä áàéäàã ÷ ýäãýýð óðò äîëãèîíû ìóæóóäàä òîõèðîõ ãýðëèéí ýõ
³³ñâýð³³äèéí õ³ðòýýìæ
°í°°ãèéí áàéäëààð íýëýýä õÿçãààðëàãäìàë áàéíà.
 FSO òåõíîëîãèä àøèãëàãääàã äîëãèîíû óðòûí öîíõíóóä:

ˆ 850íì
Áàãà óíòðàëòòàé áàéäãààðàà îíöëîãòîé áà 850íì-í öîíõ íü FSO òåõíîëîãèä àøèãëàõàä
ìàø òîõèðîìæòîé. Ì°í íàéäâàðæèëò ñàéòàé, °íä°ð ³ç³³ëýëòòýé á°ã°°ä °í°°ãèéí ñ³ë-
æýýíèé ³éë÷èëãýý ³ç³³ëýã÷ áàéãóóëëàãóóä áîëîí äàìæóóëàõ ò°õ°°ð°ìæ³³ä,
1Ãáèò/cåê Ethernet ñ³ëæýýíä ò³ãýýìýë àøèãëàäàã. FSO òåõíîëîãèä Silicon
Avalanche Photo Diode (APD), Vertical Cavity Surface Emitting Laser (VCSEL)
ãýñýí ãýðëèéí ³³ñã³³ð³³äèéã àøèã- ëàäàã.

ˆ 1550íì
Ýíý öîíõ FSO òåõíîëîãèä àøèãëàõàä òîõèðîìæòîé á°ã°°ä àëñ çàéä °ã°ãä°ë
äàìæóóëàõàä çîðèóëàãäñàí áàéäàã. Ýíýõ³³ öîíõ äýýð äîëãèîíû óðòûí íÿãòðóóëãà
(WDM)-ã àøèãëàõ áîëîìæòîé áà Erbium-doped ber ampli er (EDFA) òåõíîëîãèòîé
íèéöäýã. 850íì-í öîíõ- òîé õàðüöóóëáàë ìýäðýìòãèé ÷àíàð áàãà, õ³ëýýí àâàõ òàëáàé
áàãà, ³íý °ðòãèéí õóâüä èë³³ ³íýòýé áàéäàã.

Ëàçåðûí çàð÷èì:
Ãýðýë ³³ñýõ ãàíöõàí í°õö°ë áàéäàã. Ýíý íü ýëåêòðîí íü °íä°ð ýíåðãèéí ò³âøèíòýé ò°ë°-
â°°ñ (èë³³ òîãòâîðòîé) ò°ë°â ð³³ øèëæèõýä (ýëåêòðîíû ò°ë°â °°ð÷ë°ãä°õ°ä) ãýðýë ³³ñäýã.
Ýíý °°ð÷ë°ëò ÿâàãäàõàä ýíåðãè ÿëãàðàõ áà ýíý ýíåðãè íü áàéíãà ãýðëèéí õýëáýðò öàöàðãàã-
äàíà. Ãýðýë íü °°ð°° °ðí°õ, °ä°°ãäñ°í ãýñýí õî¼ð öàöàðãàëòààñ ³³ñíý. Ëàçåðûí àæèëëàãàà
íü °ä°°ãäñ°í öàöàðãàëòàä òóëãóóðëàñàí áàéäàã. Çàðèì òîõèîëäîëä ýëåêòðîí °íä°ð ýíåðãèéí
(°ä°°ãäñ°í) ò°ë°âò îðæ èðýýä °°ð°° ò°ë°â°° ñîëèõîîñ °ìí° íýëýýä óäààí õóãàöààíä (õýäýí
ìèêðîñåêóíä) òýíäýý òîãòîæ áàéäàã.
Ýëåêòðîí ýíýõ³³ õàãàñ òîãòâîðòîé °íä°ð ýíåðãèéí ò°ë°âò áàéõäàà ãýðëèéí ôîòîíû ³éë÷-
ëýëýýð °ä°°ãäñ°í °°ðèéí ýíåðãèý °°ð íýã ôîòîíû õýëáýðò öàöàðãàíà. Ýíý òîõèîëäîëä ³³ññýí
ôîòîí íü ìàø áàãà õÿçãààð äîòîð òîäîðõîé ýíåðãèòýé ( òîäîðõîé äîëãèîíû óðòòàé-ôîòîí äàõü
ýíåðãèéí õýìæýý íü ò³³íèé äîëãèîíû óðòûã øóóä èëýðõèéëíý) áàéíà. ä°°ãäñ°í öàöàðãàëò
ÿâàãäàõàä öàöàðãàãäñàí ôîòîí íü ò³³íèéã °ä°°ñ°í ôîòîíòîé èæèë äîëãèîíû óðò, ôàç áîëîí
÷èãëýëòýé áàéäàã íü ³íäñýí îéëãîëòûí íýã ÷óõàë õýñýã þì.

ˆ Àòîìûí ýëåêòðîíóóä (ìîëåêóë, èîí) ýõëýýä ãàçàð ò°ë°â áîëîõ áàãà ýíåðãèéí ò°ë°âò îð-
øèíî.

ˆ Ãàäíààñ ýíåðãè °ã°ãä°õ°ä àòîì á³òöýä øèíãýýãäýõ áà èíãýñíýýð ýëåêòðîí °íä°ð

ýíåðãè á³õèé °ä°°ãäñ°í ò°ë°âò îðíî.

ˆ Ýíåðãè á³õèé ãýðëèéí ôîòîí õ³ð÷ èðæ °ä°°ãäñ°í àòîìòîé õàðèëöàí ³éë÷ëýëöýëä îðíî.

ˆ “³íèé äàðàà àòîì íü íýìýëò ôîòîí öàöðóóëààä ãàçàð ò°ë°âò øèëæèíý. Àòîìîîñ
öàöàðãà- ñàí øèíý ôîòîí íü õ³ð÷ èðñýí ôîòîíòîé èæèë äîëãèîíû óðòòàé, èæèë
÷èãëýëòýé, èæèë ôàçòàé áàéíà.
Á³ëýã 1. ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîîíû ñèñòåìèéí òóõàé åð°íõèé
îéëãîëò

Ëàçåðûí ò°ð°ë Ìàòåðèàë Äîëãèîíû óðò [íì] Äàìæóóëàõ õóðä ×àäàë

Nd/YAG 1060 >Gbps 1 5W
Õàòóó ò°ë°âò(Solid-state) Nd/YLF 1047, 1053
Nd/YAP 1080
GaAlAs 780 890 1 2Gbps 200mW
InGaAs 890 980 1 2Gbps 1W
InGaAsP 1300 1 2Gbps <50mW
Õàãàñ äàìæóóëàã÷ VCSEL 1550 10Gbps <30mW
Fabry Perot 780 850 40Gbps 200mW
DFB 1300 1500
Õîëüöòîé °ñã°ã÷ Erbium DFA 1550 10Gbps 1000W

Õ³ñíýãò 1.1: FSO måõíîëîãèä àøèãëàäàã ëàçåðóóäûí øèíæ ÷àíàð

Åð°íõèéä°° õàòóó ò°ë°âò ëàçåðûí èäýâõòýé îð÷èí íü øèëýí ýñâýë òàëñò ìàòåðèàëààñ á³ðä-
äýã á°ã°°ä ³³íä neodymium, chromium, erbium, thulium, ytterbium çýðýã õîëüöûã íýìæ
°ãä°ã. Õàòóó ò°ë°âò ëàçåðóóäûã èõýâ÷ëýí õ°°ðã³³ðò àøèãëàäàã.
Light-Emitting Diodes (LED): Ãýðëýí äèîäóóä (LED) íü õàãàñ äàìæóóëàã÷ ãýðýë
öàöðóó- ëàã÷ á³òýöòýé áàéäàã. Äàìæóóëàõ ÷àäàë õàðüöàíãóé áàãà áàéäàã òóë LED-ã
èõýâ÷ëýí áîãèíî çàéä 155 Ìáèò/ñåê õ³ðòýëõ õóðäààð ìýäýýëëèéã äàìæóóëàõ ñ³ëæýýíä
àøèãëàäàã. Ìàòåðèà- ëààñ õàìààð÷ LED íü ÿíç á³ðèéí äîëãèîíû óðòàä àæèëëàõ
áîëîìæòîé. Íàðèéí çóðâàñûí (ýñâýë ãàíö äîëãèîíû óðòòàé) ëàçåðòàé õàðüöóóëàõàä LED
íü èë³³ °ðã°í ñïåêòðòýé áàéäàã. LED-èéí äàâóó òàëóóä íü óðò óäààí õóãàöààíä àøèãëàõ
áîëîìæòîé, õÿìä °ðò°ãòýé áàéäàã. LED-èéí õàìãèéí ãîë ³íäñýí õýëáýð íü äàâøèõ
óäèðäëàãà á³õèé p-n õîëáîîñ þì. Äàìæóó- ëàã÷ (conduction) äàìæóóëàã÷ äàâõàðãààñ
³³ññýí ÷°ë°°ò ýëåêòðîíóóä í³õí³³äòýé äàõèí íýã- äýõ ³åä òýäãýýð ýëåêòðîíóóä áàãà
ýíåðãèòýé òóñãààðëàã÷ (valence) äàâõàðãà ëóó øèëæñýíýýð ãýðýë öàöðóóëíà. Ýëåêòðîíû
ýíåðãè äîëãèîíû óðòûí õîîðîíäîõ õàìààðëûã äàðààõ òîìü¼îãîîð òîäîðõîéëíî.
h
c = 1.24
[1]
λ=
sp
h
(sph(eV ))

Ýíä:
· λ - äîëãèîíû óðò
· Ñ - ãýðëèéí õóðä
· h - Ïëàíêèéí òîãòìîë
· sph - ôîòîíû ýíåðãè

10
Á³ëýã 1. ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîîíû ñèñòåìèéí òóõàé åð°íõèé
îéëãîëò

Ìàòåðèàë Äîëãèîíû óðò[µm] Çààã ýíåðãè[eV]

GaInP 0.64 0.68 1.82 1.94
GaAs 0.8 0.9 0.9 1.4
AlGaAs 0.8 0.9 1.4 1.55
InGaAs 1.0 1.3 0.95 1.24
InGaAsP 0.9 1.7 0.73 1.35

Õ³ñíýãò 1.2: LED-ä õýðýãëýãääýã ìàòåðèàëóóäûí çààã ýíåðãè, äîëãèîíû óðò

LED-èéí öàöðóóëæ áàéãàà ãýðëèéí äîëãèîíû óðò íü äàâõàðãûí çààã ýíåðãèòýé óðâóó
õà- ìààðàëòàé áàéíà. íä°ð ýíåðãèòýé áîë äîëãèîíû óðò íü áîãèíî ãýñýí ³ã. Äýýðõ òîìü¼îíîîñ
LED-èéã õèéñýí ìàòåðèàë íü öàöàð÷ áóé äîëãèîíû óðòûã òîäîðõîéëîõ íü õàðàãäàæ áàéíà.
FSO òåõíîëîãèéí ò°õ°°ð°ìæ³³ä íü 850íì-èéí äîëãèîíû óðòûí öîíõîíä àæèëëàäàã ó÷ðààñ
Gallium Arsenide (GaAs), Aluminum Gallium Arsenide (AlGaAs) ãýñýí ìàòåðèàëûí
õîëüöòîé LED-èéã àøèãëàäàã.
Ãýðëèéí äîëãèîí áîëîí öàõèëãààí ñîðîíçîí äîëãèîíû ñïåêòð:
Öàõèëãààí ñîðîíçîí äîëãèîíû äàâòàìæèéí 30 Ãö-ýýñ 300 ÃÃö(ÃåãàÃåðö) õ³ðòýëõ öàðààã ðà-
äèî äîëãèîí, 300 ÃÃö-ýýñ 300 ÒÃö (ÒåðàÃåðö) õ³ðòýëõ äàâòàìæèéí öàðààã èíôðà óëààí òó-
ÿà, 300ÒÃö-ýýñ 30 ÏÃö(ÏåòàÃåðö) õ³ðòýëõ äàâòàìæèéí öàðààã õýò ÿãààí òóÿà, 30 ÏÃö-ýýñ 30
ÝÃö(ÝãçàÃåðö) õ³ðòýëõ äàâòàìæèéí öàðààã Ðåíòãåí öàöðàã, 30 ÝÃö-ýýñ 300 ÝÃö õ³ðòýëõ
äàâ- òàìæèéí öàðààã Ãàììà öàöðàã ãýæ àíãèëäàã.

Çóðàã 1.4: Öàõèëãààí ñîðîíçîí äîëãèîíû ñïåêòð

11
1.2.2 FSO ñèñòåìèéí ñóâàãò ³ç³³ëýõ àòìîñôåðèéí í°ë°°ë°ë ÷óõàë îéëãîë-
òóóä
FSO ñèñòåìèéí ñóâàãò í°ë°°ë°õ àãààð ìàíäëûí ³çýãäëýýñ áîëæ ëàçåðûí õ³÷èéã áóóðóóëæ
áóé àãààðûí õóéëðàëòûí ³íäñýí çàð÷èì áîëîõ àãààð ìàíäàë, òîîñîíöîð, øèíãýýëò, öàöàðãàëò,
ãýðýëòýëò ãýõ ìýò ³íäñýí õ³÷èí ç³éë³³ä áàéäàã. Öàöàðãàëò áîëîí øèíãýýëò íü
äàìæóóëàãäñàí ýíåðãèéí àëäàãäàë, äàõèí ÷èãë³³ëýëòòýé õîëáîîòîé áàéäàã.
Àãààð ìàíäàë : Äýëõèéí ãàäíà òàëààð õ³ðýýëýí áàéãàà õèéí äàâõàðãûã õýëíý. Òàòàë-
öàë °íä°ð, àãààð ìàíäëûí òåìïåðàòóð áàãà áàéâàë óóð àìüñãàëûã õàäãàëàõ áîëîìæòîé.
Àãààð ìàíäëûí 78% íü àçîò, 20.95% õ³÷èëò°ð°ã÷, 0.93% àðãîí, 0.038% í³³ðñò°ð°ã÷èéí
äàâõàð èñýë, 1% óñíû óóð áîëîí ìàø áàãà õýìæýýòýé áóñàä õèéí³³ä áàéíà. Ýäãýýð
õèéí³³äèéã íèéë³³ëýýä áèä àãààð ãýæ íýðëýäýã. Àãààð ìàíäàë íü íàðíààñ èðýõ õýò ÿãààí
òóÿàã øèíãýýæ, °ä°ð, ø°- íèéí òåìïåðàòóðûí ÿëãààã òîãòâîðæóóëàí äýëõèé äýýð àìüäðàë
áàéõ í°õö°ëèéã á³ðä³³ëíý. Àýðîçîë : Òîîñîíöîð íü èõýâ÷ëýí àãààðò áàéäàã á°°ìñ áà õèé
õî¼óëàíã íü àãóóëäàã. Ýíý íýð òîìú¼î íü àãààð äàõü óóñìàë, àãààð äàõü ³³ëíèé áè÷èë
á°°ìèéã òîäîðõîéëäîã. Òîîñîíöðûí õýñã³³äèéí õýìæýý íü åðä°° 0.1ìêì-ýýñ 10ìêì áàéäàã.
Òîîñîíöîðûí °°ð íýã òîäîðõîéëîëò áîë ìàíàí, óòàà ìýò àãààðò îðøäîã ìàø íàðèéí øèíãýí
äóñàë ýñâýë õàòóó õýñã³³ä þì.
Öàöðàã òóÿà : Ýíý íü ãàçðûí ãàäàðãààñ äàìæèí °íã°ð÷ ýñâýë ÿëãàð÷ áàéãàà á°ã°°ä
òîäîð- õîé ÷èãëýëä òîäîðõîé õàòóó °íöã°°ð óíàõ ³åä öàöðàãèéí õýìæýýã áóóðóóëäàã.
Öàöðàã òóÿà íü íåéòðîí áîëîí áóñàä òîîñîíöðûí ÿëãàðàëòûã òîîí áàéäëààð òîîöäîã.
Öàöðàã (âàòò) : ãýðëèéí ³³ñâýðýýñ ãàðàõ íèéò ýíåðãè.
Óíòðàëò : Ýíý íü àëèâàà îð÷íîîð ãýðýë äàìæèõäàà ýð÷èìýý ààæìààð àëäàõ ÿâäàë þì.
Óíòðàëò íü äîëãèîíû òàðõàëò áîëîí ìýäýýëýë àãóóëñàí äîõèîíä í°ë°°ëä°ã.
Ìàíàí áîë ãàçðûí ãàäàðãóóä ýñâýë ò³³íèé îéðîëöîî àãààð ìàíäàëä ò³ð çîãññîí
°÷³³õýí æèæèã óñíû äóñëóóäààñ á³ðäñýí çóçààí ³³ë þì.
Óòàà íü øàòàæ áóé áîäèñîîñ ÿëãàð÷ áóé àãààð äàõü í³³ðñò°ð°ã÷ áîëîí áóñàä
òîîñîíöîð þì.
Òîîñ áîë ìàø æèæèã øèðõýãòýé øîðîî ýñâýë ýëñýýð á³ðäñýí íàðèéí íóíòàã þì.
Áóäàí áîë àãààð ìàíäëûí ³çýãäýë á°ã°°ä òîîñ øîðîî, óòàà áîëîí áóñàä õóóðàé
õýñã³³ä íü òýíãýðèéí òóíãàëàã áàéäëûã õààäàã.
Ãýðëèéã øèíãýýõ íü îïòèê öàöðàã (ãýðýë) áèåòèéã íýâòðýí °íã°ð°õ°ä òýäãýýðèéí
õîîðîí- äûí õàðèëöàí ³éë÷ëýëèéí ³ð ä³íä ýð÷èì íü áóóðàõûã õýëíý. Øèíãýýõ ÿâöàä ãýðëèéí
ýíåðãè íü ÿíç á³ðèéí äîòîîä ýíåðãèéí õýëáýðò øèëæäýã. Øèíãýýæ àâñàí öàöðàãèéí
äàâòàìæààñ õà- ìààðàí îð÷èíä á³ðýí ýñâýë õýñýã÷ëýí ÿëãàðóóëæ áîëíî.
Ãýðëèéí öàöàðãàëò : Ãýðýëä °ðòñ°í àòîìóóä ýñâýë ìîëåêóëóóä ãýðëèéí ýíåðãèéã
øèí- ãýýæ, °°ð °°ð ýð÷ õ³÷ýýð °°ð ÷èãëýëä ãýðýë ÿëãàðóóëäàã. Öàöàðãàëò íü Rayleigh,
Mie, Tyndall, Brillion, Raman Scattering çýðýã °°ð °°ð ò°ðë³³äòýé.
1.2.3 FSO òåõíîëîãèä àøèãëàäàã ìîäóëÿòîð

Ìîäóëÿòîðóóä íü îïòèê ç°°ã÷ äîõèîã íàì äàâòàìæèéí ìýäýýëëèéí äîõèîãîîð ìîäóëÿöëàí

èõ ìýäýýëëèéã õîë çàéä äàìæóóëàõ áîëîìæòîé áîëãîäîã. Îïòèê ìîäóëÿòîðûã òîäîðõîéëäîã
ïà- ðàìåòð³³ä íü çóðâàñûí °ðã°í, îðóóëàõ óíòðàëò, ìîäóëÿöûí àãóóðèã, õàìãèéí èõ
îïòèê äàì- æóóëàõ ÷àäàë þì. Èõýâ÷ëýí ôàçûí áîëîí ýð÷èìøèëèéí ìîäóëÿöûí ñõåì³³äèéã
àøèãëàäàã. Ôàçûí ìîäóëÿö íü îïòèê öàöðàã ³ðãýëæèëñýí äîëãèîí (CW) äýýð äàâòàìæèéí
õàæóóãèéí çóð- âàñ ³³ñãýäýã. Õàæóóãèéí çóðâàñûí àãóóðèã íü Áåññåëèéí ôóíêö áîëîí
õýðýãëýãäýõ õ³÷äëèéí àãóóðèãààð òîäîðõîéëîãääîã.

Çóðàã 1.5: Ôàçûí ìîäóëÿòîðûí á³ä³³â÷ äèàãðàìì

1.5-ò ³ç³³ëñíýýð ìýäýýëëèéí öàõèëãààí äîõèîã áîëîðûí äýýä áà äîîä òàëä

áàéðëóóëñàí ýëåêòðîäóóä äýýð õ³÷äýë áîëãîí àøèãëàäàã. Òóéëøèðñàí ãýðýë áîëîðîîð
äàìæèæ áàéõ ³åä öàõèëãààí äîõèî îðæ èðâýë áîëîð õàëæ õóãàðëûí èíäåêñ íü
°°ð÷ë°ãäí°. Èíãýñíýýð áîëîðîîð äàìæèõ ãýðëèéí ôàç °°ð÷ë°ãä°æ ôàçûí ìîäóëÿö
õèéãäýíý. Ýíý ò°ðëèéí ìîäóëÿòîðóóä íü ëèòèéí íèîáàò (LiNbO3) áà ìàãíèéí îêñèäòîé
ëèòè íèîáàò (MgO / LiNbO3) ãýñýí áîëîðûã àøèãëàäàã á°ã°°ä îðóóëàõ óíòðàëò áàãà
áóþó 4.5äÁ, 500ìÂò-ûí ÷àäëààñ äýýø äàìæóóëàõ
÷àäâàðòàé áàéäàã. Ôàçûí öàõèëãààí-îïòèê ìîäóëÿòîðûã Mach-Zehnder-èéí áóþó
àãóóðèãèéí ìîäóëÿòîð áîëãîí èë³³ ³ð àøèãòàéãààð àøèãëàæ áîëíî.

Çóðàã 1.6: Mach-Zehnder àãóóðèãèéí ìîäóëÿòîðûí á³ä³³â÷ äèàãðàìì

Mach-Zehnder-èéí àãóóðèãèéí ìîäóëÿòîð íü îðîëòûí ãýðëýí äîõèîíû ÷àäëûã “

ñàëààëàã-
÷ààð õî¼ð ì°÷èðë³³ òýíö³³ õóâààíà. Íýã ì°÷ðèéíõ íü äýýä áà äîîä òàëä ýëåêòðîäóóä
áàéð- ëóóëàí ìýäýýëëèéí öàõèëãààí äîõèîã õ³÷äýë áîëãîí àøèãëàæ óã ì°÷èð äýýð ôàçûí
ìîäóëÿö
õèéãäýíý. Ãàðàëòàíä “ íýãòãýã÷ýýð õî¼ð ì°÷ðèéí ãýðëýí äîõèîã íýãòãýíý. Õî¼ð ì°÷ð°°ð äàì-
æèæ áóé ãýðýë íýãòãýãäýõäýý ôàçóóä íü èæèë áàéâàë ãàðàëòàíä äîõèî ãàðàõ áóþó
õî¼ðòûí áèòèéí 1-èéã èëýðõèéëíý. Õàðèí ôàçóóä íü 180°-èéí ç°ð³³òýé áîë äîõèî óñòàæ
ãàðàëòàíä äî- õèî ãàðàõã³é áóþó õî¼ðòûí áèòèéí 0-èéã èëýðõèéëæ àãóóðèãèéí ìîäóëÿö
õèéãäýíý. Íèéëìýë îïòèê ìîäóëÿòîðóóä (IOM) íü FSO ñèñòåìèéí õóâüä ìàø ñàéí ñîíãîëò
á°ã°°ä äîëãèîíû óð- òûí °ðã°í ìóæèä àæèëëàõ áîëîìæòîé þì. Ýäãýýð ìîäóëÿòîðóóä íü
LiNbO3-ààñ á³òñýí ýíãèéí áîëîð äèýëåêòðèê îïòèê äîëãèîí õ°òë³³ð àøèãëàäàã. Ò°õ°°ð°ìæ íü
LiNbO3-í áîëîð äîëãèîí õ°òë³³ðèéí ÷èï, ýëåêòðîäûí ñèñòåìýýñ á³ðäýíý.
FSO òåõíîëîãèä àøèãëàäàã ìîäóëÿöûí ñõåì
Îïòèê äàìæóóëàõ ñèñòåì íü ìýäýýíèé äîõèîã îïòèê äîõèîíä ìîäóëÿöëàõ, äîõèîã äàìæóó-
ëàõ, õ³ëýýí àâàõ, äåìîäóëÿö õèéí ìýäýýëëèéã äàìæóóëäàã. Äîõèîíû àãóóðèã, äàâòàìæ, ôàç,
òóéëøðàëûã íü °°ð÷èëæ ìîäóëÿö õèéäýã. FSO ñèñòåìä òîõèðîõ °°ð °°ð ò°ðëèéí ìîäóëÿöûí
ñõåì³³ä áàéäàã á°ã°°ä òýäãýýð íü õ³ññýí BER-ä õ³ðýõèéí òóëä õ³ëýýí àâñàí ÷àäëûí äóíä-
æèéã °ã°ãäëèéí õóðäòàé õàðüöóóëäàã. Ìîäóëÿöûí ñõåì íü ýíãèéí á³òýöòýé, õÿìä
°ðò°ãòýé,
÷àäàë áîëîí çóðâàñûí °ðã°íèé êîýôôèöèåíò °íä°ð, èíòåðôåðåíö, øóóãèàí çýðýã ãàäíû í°-
ë°°íä òýñâýðòýé áàéõ ¼ñòîé. FSO òåõíîëîãèä èõýâ÷ëýí OOK, PSK, PPM, PAM, PWM
çýðýã ìîäóëÿöóóäûã àøèãëàäàã.
Õî¼ð ò³âøèíò ìîäóëÿö áóþó on-o keying (OOK) íü õýðýãæ³³ëýõýä õÿëáàð ó÷ðààñ õàìãèéí
ò³ãýýìýë àøèãëàãääàã. Ãýâ÷ OOK ìîäóëÿö íü äîõèîã õ³ëýýí àâàõàä äèíàìèê áîñãî
õ³÷äýëòýé äåòåêòîð àøèãëàõ øààðäëàãàòàé, ñïåêòðèéí àøèãëàëò ìóó ãýõ ìýò ñóë òàëòàé
áàéäàã. Õî¼ð ò³âøèíò ôàçûí ìîäóëÿö (BPSK), äèôôåðåíöèàë ôàçûí ìîäóëÿö (DPSK)
àøèãëàñíààð àò- ìîñôåðèéí ÿíç á³ðèéí í°õö°ëä BER ã³éöýòãýë íü OOK-ýýñ ³ðãýëæ ñàéí
áàéäàã. Èìïóëüñ áàéðëàëûí ìîäóëÿö (PPM)-ã àøèãëàñíààð óòàñã³éãýýð äàìæóóëæ áóé
îïòèê äîõèîã õ³ëýýí àâàõ òàëä äèíàìèê áîñãî õ³÷äýëòýé äåòåêòîðã³éãýýð øóóä õ³ëýýí
àâàõ áîëîìæòîé. Òèéìýýñ ýíý íü ÷àäëûí êîýôôèöèåíò °íä°ðòýé ìîäóëÿöè þì. PPM íü
ìýäýýëëèéã àãóóðãèàð íü ãýõýýñýý èë³³ îïòèê èìïóëüñèéí áàéðëàëààð íü êîäîëäîã áà
ýíãèéí äåìîäóëÿöèéí àëãîðèòìóóäòàé òóë àòìîñôåðèéí ÿíç á³ðèéí í°õö°ëä °íä°ð òýñâýðòýé
áàéäàã. Ì°í íýâòð³³ëýã÷ýýñ õ³ëýýí àâàã÷ ëóó äîõèîã äàìæóóëàõàä °íä°ð ñèíõðîí÷ëîë
øààðäàãääàã òóë íýâòð³³ëýã÷ áà õ³ëýýí àâàã-
÷èéí íàðèéí ò°â°ãòýé çàãâàð õýðýãòýé áîëäîã. PPM-òàé õàðüöóóëáàë îëîí èìïóëüñèéí
PPM (MPPM) íü õàìãèéí èõ áîëîí äóíäàæ ÷àäëûí õàðüöàà (PAPR) áàãà, ñïåêòðèéí ³ð
àøèã èë³³
°íä°ð áàéäàã. ðã°í çóðâàñ, äàìæóóëàõ ÷àäâàð ñàéòàé PPM-í ñàéæðóóëñàí õóâèëáàð íü
äèô- ôåðåíöèàë PPM (DPPM) ìîäóëÿöûí ñõåì þì. DPPM íü èìïóëüñèéí õîîñîí çàéã
àðèëãàæ çóðâàñ àøèãëàëòûã ñàéæðóóëñíààð OOK áîëîí PPM ìîäóëÿöòàé õàðüöóóëàõàä
îðîëò, ãàðàë- òûí ÷àäëûí õàðüöàà °íä°ð áàéäàã. SIM (Subcarrier intensity modulation)
ìîäóëÿöûí ñõåì³³ä íü RF ç°°ã÷ äîõèîã äàâòàìæ, ôàçûã íü °°ð÷ë°í ìîäóëÿöëàäàã. Òîîí
èìïóëüñèéí èíòåðâà- ëûí ìîäóëÿö (DPIM) íü õî¼ð äàðààëñàí òýìäýãò³³ä áîëîí ò³³íä
õàìààðàõ äàðààëñàí èìïóëü- ñèéí õîîðîíäîõ äèñêðåò õóãàöààíû èíòåðâàëààð òýìäýãòèéã
èëýðõèéëýí çóðâàñ àøèãëàëòûã ñàéæðóóëäàã. Èìïóëüñ àãóóðãèéí ìîäóëÿö (PAM),
äèôôåðåíöèàë èìïóëüñ áàéðëàëûí ìîäó- ëÿö (DPPM)-óóäûí õîñëîë äèôôåðåíöèàë àãóóðèã
(DAPPM)-í ìîäóëÿöûã àøèãëàí °ã°ãä°ë äàìæóóëàõ ÷àäâàð, çóðâàñûí °ðã°í, õàìãèéí èõ
áîëîí äóíäàæ ÷àäëûí õàðüöààã ñàéæðóóëäàã. Õî¼ð ò³âøèíò ìîäóëÿöòàé õàðüöóóëàõàä
ñïåêòðèéí ³ð àøãèéã °íä°ð áîëãîõûí òóëä FSO
 Ìîäóëÿöûí ñõåì Îíöëîã øèíæ ÷àíàð
Äîõèî, øóóãèàíû õàðüöàà (SNR) äóíä çýðýã, áàãà çàðäàë-
OOK-NRZ
òàé, òîõèðóóëàãääàã áîñãî ò³âøèí øààðääàã
OOK-RZ Ìýäðýìæ °íä°ð
Áóñàä ò°ðëèéí ìîäóëÿöòàé õàðüöóóëàõàä ìàø °íä°ð
PPM ÷àä-
ëûí êîýôôèöèåíòòýé
PPM-òýé õàðüöóóëàõàä çóðâàñûí áîëîí ñïåêòðèéí ³ð
MPPM
àøèã °íä°ð
MPPM-ýýñ èë³³ ÷àäëûí ³ð àøèã, äàìæóóëàõ ÷àäâàð,
DPPM çóð-
âàñûí °ðã°íèé àøèãëàëò ñàéæèðñàí
PPM-òýé õàðüöóóëàõàä çóðâàñûí áîëîí ñïåêòðèéí ³ð
DPIM
àøèã °íä°ð
Ñïåêòðèéí ³ð àøèã íü PPM ìîäóëÿöòàé õàðüöóóëàõàä
OPPM
°íä°ð
PPM-òýé õàðüöóóëàõàä çóðâàñûí àøèãëàëò °íä°ð, õ³ëýýí
PAM
àâàã÷ òàëä òîõèðóóëàãääàã áîñãî ò³âøèí øààðääàã
Äàìæóóëàõ ÷àäâàð áîëîí áàãòààìæ ñàéí, õÿìä
SIM °ðò°ãòýé,
÷àäëûí ³ð àøèã áàãàòàé
Õ³ñíýãò 1.3: Ìîäóëÿöûí ñõåì³³äèéí îíöëîã øèíæ ÷àíàðóóäûí õàðüöóóëàëò

ñèñòåì³³äýä îëîí ò³âøèíò ìîäóëÿöûí ñõåì³³äèéã àøèãëàäàã. Æèøýýëáýë: Èìïóëüñ àãóóð-

ãèéí ìîäóëÿö (PAM), äèôôåðåíöèàë ôàçûí ìîäóëÿö (DPSK), äèôôåðåíöèàë àãóóðèã
ôàçûí ìîäóëÿö (DAPSK), äèôôåðåíöèàë òóéëøðàë-ôàçûí ìîäóëÿö (DPolPSK) ãýõ ìýò.
Èìïóëüñèéí òóñãàé õýëáýðèéí òóñëàìæòàéãààð, ç°°ã÷ äîõèî àøèãëàõã³éãýýð õî¼ð
îðòîãîíàëü îëîí ò³âø- íèé äîõèîã íýãýí çýðýã äàìæóóëàõ ç°°ã÷ã³é àãóóðèã ôàçûí (CAP)
ìîäóëÿöèéã õàìãèéí ñ³³ëä FSO ñèñòåìä òóðøñàí. CAP-ã PAM-òàé õàðüöóóëàõàä ãîë
äàâóó òàë íü ýð÷èì õ³÷íèé õýìíýëò
°íä°ð á°ã°°ä õýðýãæ³³ëýõ ³éë ÿâö íü èë³³ õÿëáàð áàéäàã.
1.2.4 Õ³ëýýí àâàã÷

Äàìæóóëàõ ýõ ³³ñâýðýýñ ãàäíà ãýðëèéí ìýäðýã÷ íü FSO ñèñòåìèéí äèçàéíû ÷óõàë õýñýã
áàé- ãóóëàìæ þì. Ãýðýë õ³ëýýí àâàã÷ íü ÿíç á³ðèéí ³çýãäëèéã àøèãëàí ãýðýë èëð³³ëäýã.
FSO ñèñ- òåìä àøèãëàäàã èõýíõ äåòåêòîðóóä íü õàãàñ äàìæóóëàã÷ äýýð ñóóðèëñàí
áàéäàã. Ìàòåðèàëûí òîäîðõîé ñèñòåìýýñ õàìààðàí òýäãýýð íü ÿíç á³ðèéí äîëãèîíû öàðààíä
àæèëëàõ áîëîìæòîé. Õ³ëýýí àâàã÷ òåëåñêîï, ø³³ëò³³ð, ôîòîäåòåêòîð, äîõèî áîëîâñðóóëàõ
ò°õ°°ð°ìæ, äåìîäóëÿ- òîðîîñ á³ðäýíý. Òåëåñêîï íü õ³ëýýí àâñàí îïòèê äîõèîã ôîòîäåòåêòîð
ðóó ÷èãë³³ëäýã ëèíçýýñ á³ðääýã. س³ëò³³ðèéã øóóãèàíûã áàãàñãàõàä àøèãëàäàã.
Ôîòîäåòåêòîð íü õ³ëýýí àâñàí îïòèê äîõèîã áîëîâñðóóëæ, äàðàà íü äåìîäóëÿòîð ðóó
äàìæóóëàí öàõèëãààí äîõèî áîëãîí õóâèðãà- äàã. Õ³ëýýí àâàã÷èéí õóâüä PIN áîëîí APD
õî¼óëàíã íü àøèãëàæ áîëíî. FSO uplink-èéí õóâüä
÷°ë°°ò îðîí çàéä ÷àäàëàà èõ õýìæýýãýýð àëäàãäñàíààñ õ³ëýýí àâñàí ÷àäëûí ò³âøèí ìàø áàãà
áàéíà.
Ãýðëèéã èëð³³ëýõ çàð÷èì:
Îð÷èí ³åèéí °íä°ð õóðäíû õîëáîîíû õýðýãëýýíä ãýðëèéí äîõèîã èëð³³ëýõ õî¼ð ÷óõàë
ôè- çèê ìåõàíèçì àøèãëàäàã. “³íä ãàäíû áîëîí äîòîîä ôîòîýëåêòðèê ýôôåêò. Òýä õî¼óëàà
îðæ èðæ áóé ôîòîíû ýíåðãèéã öàõèëãààí ýíåðãè áîëãîí õóâèðãàäàã. Âàêóóì äèîä ýñâýë
ôîòî- ìóëüòèïëåð íü ãàäíû ôîòîýëåêòðèê ýôôåêò äýýð ñóóðèëäàã áîë PIN ýñâýë
Avalanche äèîä ãýõ ìýò õàãàñ äàìæóóëàã÷ äåòåêòîðóóä ôîòîíóóäûã èëð³³ëýõäýý äîòîîä
ôîòîýëåêòðèê ýôôåêòèéã àøèãëàäàã.
Çàðèì ÷óõàë õ³÷èí ç³éë³³ä:

ˆ Äåòåêòîðûí õàðèó óðâàë

ˆ ñ°õ õóãàöàà

Äåòåêòîðûí õàðèó óðâàë ρ íü ôîòîäåòåêòîðûí ãàðàëòûí ã³éäýë áîëîí îðîëòûí îïòèê ÷àäàë
õîîðîíäîõ õàðüöààãààð òîäîðõîéëîãääîã. ρ = i P Ýíý òîõèîëäîëä Ampere / Watt (A / W) íü
äåòåêòîðûí õàðèó óðâàëûí ôèçèê óòãûã °ãä°ã. Ñïåêòðèéí õàðèó óðâàë íü òîäîðõîé äåòåêòî-
ðûí äîëãèîíû ìýäðýìæèéí á³ñòýé õîëáîîòîé þì. ñ°õ õóãàöàà íü äåòåêòîðûí ãàäàðãóó äýýð
àëõàì õýëáýðòýé ãýðëèéí èìïóëüñ öàöàãäàõàä äåòåêòîðûí ãàðàëòûí ã³éäëèéã ýöñèéí
óòãààñàà 10 % -èàñ 90% õ³ðòýë °ñã°õ öàãS þì.
Îïòèê ëèíçíèé ³íäñýí çàãâàð: Ëèíç íü øèë ýñâýë áóñàä òóíãàëàã ìàòåðèàëààð á³ò-
äýã á°ã°°ä ãýðëèéí öàöðàãèéã õóãàðëûí àðãààð ôîêóñëàõ ýñâýë ñàðíèóëàí äàìæóóëäàã
îïòèê ò°õ°°ð°ìæ þì. Ñàðíèóëàõ áîëîí õóãàëàõ ò°õ°°ð°ìæ³³äèéã ì°í áîãèíî äîëãèîíû
ëèíç, ýëåêò- ðîí ëèíç, àêóñòèê ëèíç ãýæ íýðëýäýã. Ëèíçýíä öóãëóóëàõ áîëîí ñàðíèóëàõ
ãýñýí õî¼ð ò°ðëèéí ëèíç áàéíà. Ìàòåðèàë íü ëèíçíèé õóãàðëûí øèíæ ÷àíàðûã òîäîðõîéëäîã
õóãàðëûí èíäåêñòýé áàéäàã. Ëèíçíèé õýâòýý òýíõëýãèéã ³íäñýí òýíõëýã ãýæ íýðëýäýã.
Öóãëóóëàõ (ã³äãýð) ëèíç íü îðæ èðæ áóé ãýðëèéí òóÿàã õýâòýý òýíõëýãèéí äàãóó
÷èãë³³ëäýã. Öóãëóóëàõ ëèíç íü äóíäóó- ðàà çóçààí, äýýä áà äîîä èðìýã íü íèìãýí áàéäàã.
Çýðýãöýý ãýðëèéí òóÿà íü öóãëóóëàõ ëèíç ð³³ îðîõîä ãýðýë íü íýã öýã äýýð ò°âë°ðä°ã.
Ãýðëèéã öóãëóóëàõ öýãèéã ôîêóñûí öýã, ëèíç áà ôîêóñûí õîîðîíäîõ çàéã ôîêóñûí óðò ãýæ
íýðëýäýã. Ñàðíèóëàõ (ã³äãýð) ëèíç íü îðæ èðæ áóé ãýðëèéí öàöðàãèéã õýâòýý òýíõëýãýýñ
ãàäàãø ÷èãë³³ëäýã. Ñàðíèóëàõ ëèíç íü äóíäóóðàà íèìãýí, äýýä áà äîîä èðìýãýýðýý èë³³
çóçààí áàéäàã.
 Îïòèê ñèñòåìèéí ôîêóñûí óðò (f) íü ãýðëèéã õýð ÷àäàëòàé öóãëóóëæ, ñàðíèóëæ áàéãààã
õýìæäýã õýìæ³³ð þì. Àãààðûí îïòèê ñèñòåìèéí õóâüä ýíý íü çýðýãöýý ãýðëèéí
öàöðàãóóäûã ôîêóñëàõ çàé þì. Èë³³ áîãèíî ôîêóñûí óðòòàé ñèñòåì íü óðò ôîêóñûí óðòòàé
ñèñòåìýýñ èë³³ îïòèê ÷àäàëòàé áàéäàã. °ð°°ð õýëáýë ãýðëèéí òóÿàã áîãèíî çàéä
ôîêóñëàâàë õóãàðñàí ãýðëèéí ýíåðãè íü èõ áàéäàã.

Çóðàã 1.7: Öóãëóóëàõ, ñàðíèóëàõ ëèíç

Ôîêóñûí óðò (f)-ûã äàðààõ òîìü¼îãîîð îëíî:

f
1
=u 1 + v1 [ 2 ]

Ýíä:
· u - ãýðëèéí ýõ ³³ñâýð áà ëèíç õîîðîíäûí çàé
· v - ëèíç áà öóãëóóëàõ (ñàðíèóëàõ) äýëãýöèéí õîîðîíäûí çàé

1.3 Àòìîñôåðèéí àëäàãäàë

Àãààð ìàíäëûí ñóâàã íü ÿíç á³ðèéí õèé áîëîí àãààð ìàíäàëûí òîîñ, óòàà ãýõ ìýò áóñàä
æèæèã õýñã³³äýýñ á³ðääýã. Ýäãýýðýýñ ãàäíà áîðîî, óòàà, öàñ, ìàíàíãààñ áîëæ èõ
õýìæýýíèé õóð

Çóðàã 1.8: FSO-ä í°ë°°ë°õ õ³÷èí ç³éëñ

òóíàäàñ îðäîã. Ýäãýýð àãààð ìàíäëûí á³ðäýë íü õèéí ò³âøèíã áóóðóóëæ, °°ð°°ð õýëáýë
õèéí ìîëåêóë, Ðýéëýé, Ìýé-èéí òàðõàé ãýðëèéã øèíãýýõ çýðýã õýä õýäýí õ³÷èí ç³éëýýñ
øàëòãààëàí îïòèê äîõèîã áóóðóóëäàã.
  Äîëãèîíû óðò ( nm ) Ìîëåêóëûí øèíãýýëò ( dB/km )
1 550 0.13
2 690 0.01
3 850 0.41
4 1550 0.01

Õ³ñíýãò 1.4: Äîëãèîíû óðòóóä äýýðõ ìîëåêóëèéí øèíãýýëò

Àãààð ìàíäëûí îïòèê ñóâãààð òàðõàõäàà îïòèê öàöðàãò ó÷èðäàã ÿíç á³ðèéí àëäàãäëûã
ýíý õýñýãò òàéëáàðëàâ. FSO õîëáîîíû ñèñòåìä îïòèê äîõèî íü àãààð ìàíäëààð äàìæèí òàðõàõ
³åä äàðààõ õýñã³³äýä ÿðüñàí õýä õýäýí õ³÷èí ç³éëýýñ áîëæ öàõèëãààí àëäàãääàã. Àãààð
ìàíäëûí óíàëò: àãààð ìàíäëûã äàéð÷ °íã°ð°õ°ä îïòèê ýíåðãèéí õýñýã àëäàãäàíà.

P
t
Pr
= exp(γtL) [ 3 ]

Ýíä:
· Pr-Íýâòð³³ëýã÷èéí ÷àäàë
· Pt-Õ³ëýýí àâàã÷èéí ÷àäàë
· L-Çàìûí óðò

Àòìîñôåðèéí íèéò óíòðàëò íü ãýðëèéí øèíãýýëò áà ñàðíèëòûí õîñëîëîîð

èëýðõèéëýãääýã àòìîñôåðèéí óíòðàëòûí êîýôôèöèåíòýýð òîäîðõîéëîãäîíî.

γ = αm + αα + βm + βα [ 4 ]
Ýíä:
· αm, αα - ìîëåêóëèéí áà àãààðûí øèíãýýëòèéí êîýôôèöåíò
· βm, βα - ìîëåêóëèéí áà àãààðûí ñàðíèëòûí êîýôôèöåíò

Øèíãýýëò áîëîí ñàðíèóëàëòûí àëäàãäàë: Õàðàãäàõ áà õýò óëààí òóÿàíóóäûí àòìî-

ñôåðèéí ³íäñýí øèíãýýã÷ íü óñíû ìîëåêóëóóä, í³³ðñò°ð°ã÷èéí äàâõàð èñýë, îçîí þì.
Àãààð ìàíäëûí øèíãýýëò íü äîëãèîíû óðòààñ õàìààðàëòàé ³çýãäýë þì. Ìîëåêóëûí
øèíãýýëòèéí êîýôôèöèåíòèéí çàðèì óòãóóäûã öàã àãààðûí òóíãàëàã í°õö°ëä õ³ñíýãòýä
àâ÷ ³çëýý. FSO õîëáîîíû ñèñòåìèéí äîëãèîíû óðòûí öàðààã õàìãèéí áàãà øèíãýýëòòýé
áàéõààð ñîíãîñîí. “³- íèéã àãààð ìàíäëûí äàìæóóëëûí öîíõ ãýæ íýðëýäýã. Ñàðíèëò íü
ãýðýë øèíãýýõ ïðîöåññîîñ áîëæ ÷àäëàà àëäàõòàé õîëáîîã³é áîëíî.
1.3.1 Ãýðëèéí ñàðíèëò

Ãýðëèéí öàöðàãûí ñàðíèëò íü FSO ñèñòåìèéí àæèëëàãààã áóóðóóëæ áàéäàã. Øèíãýýëò,

ñàð- íèëò íü àäèëõàí äîëãèîíû óðòààñ èõýýõýí õàìààðäàã. Òàðõàëòûí í°ë°° íü øèíæ ÷àíàðûí
ïàðàìåòðýýñ õàìààðíà.

x0 = 2πrλ [ 5 ]
Ýíä:
· r-òàðõàëòûí ÿâöàä èëýðñýí òîîñîíöðûí á°°ìèéí õýìæýý
· λ-äîëãèîíû óðò

ñàðíèëòûã ³³ñãýíý. x0 << 1 Ýíý òàðõàëò íü õàðàãäàõóéö ýñâýë õýò ÿãààí òóÿàíû FSO
ˆ Õýðýâ îïòèê äîëãèîíû óðòààñ àòìîñôåðèéí á³ðäýë õýñã³³ä áàãà õýìæýýòýé áàéâàë
Rayleigh õàðèëöàà õîëáîîíû õóâüä äîëãèîíû óðò íü 1ìêì-ýýñ áàãà áàéíà. Ãýñýí õýäèé ÷
IR ìó-
æèéí îéðîëöîî óðò äîëãèîíû óðòûã áàñ õàðãàëçàõ ¼ñòîé. Àãààðûí ìîëåêóë, ìàíàí
çýðýã õýñã³³ä íü Rayleigh ñàðíèëò ûã ³³ñãýäýã.

Mie[2] ñàðíèëò ãàðãàäàã. x0 >> 1 Ýíý íü IR äîëãèîíû óðò îð÷èì ýñâýë èë³³ óðò áàéíà.
ˆ Õýðýâ àãààð ìàíäëûí õýñã³³äèéí õýìæýýã îïòèê äîëãèîíû óðòòàé îéðîëöîî ãýæ
³çâýë Àýðîçîëûí õýñã³³ä, ìàíàí áà áóäàí çýðýã íü Ìèå ñàðíèëòûí ãîë õ³÷èí ç³éë þì.
Õýðýâ àãààð ìàíäëûí õýñã³³ä îïòèê äîëãèîíû óðòààñ òîì áîë áîðîî, öàñ, ì°íä°ð
áîëíî.
ˆ

x0 ≈ 1
Àòìîñôåðèéí íèéò óíòðàëò íü ãýðëèéí øèíãýýëò áà ñàðíèëòûí õîñëîëîîð èëýðõèéëýãääýã
àòìîñôåðèéí óíòðàëòûí êîýôôèöèåíòýýð òîäîðõîéëîãäîíî.

γ = αm + αα + βm + βα [ 6 ]
Ýíä:
· αm - àãààð ìàíäàë äàõü íàéðëàãèéí ìîëåêóëèéí øèíãýýëò ( N2, O2, H2, H2O, CO2,
O )
· αα -òîîñîíöðûí øèíãýýëòèéí êîýôôèöèåíò (íàðèéí øèðõýãòýé ýñâýë øèíãýí
òîîñîíöîð) àãààðò áàéäàã. (ì°ñ, òîîñ, óòàà ãýõ ìýò)
· βm - äîëãèîíû óðòààñ áàãà õýìæýýòýé õýñã³³äòýé ãýðëèéí õàðèëöàí
³éë÷ëýëèéí ³ð ä³íä ³³ññýí Rayleigh ñàðíèëò êîýôôèöèåíò
· βα àãààð ìàíäëûí õýñã³³äèéí õýìæýýã îïòèê äîëãèîíû óðòòàé îéðîëöîî ãýæ
³çâýë Mie ñàðíèëò ãàðãàäàã.
Á³ëýã 1. ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîîíû ñèñòåìèéí òóõàé åð°íõèé
îéëãîëò

Ò°ð°ë Ðàäèóñ R (µm) Øèíãýýëòèéí ïðîöåññ

Àãààðûí ìîëåêóë 0.0001 Rayleigh
Áóäàí 0.01-1 Rayleigh-Mie
Ìàíàí 1-20 Mie-Geometrical
Áîðîî 100-10000 Geometrical
Öàñ 1000-5000 Geometrical
Ì°íä°ð 5000-50000 Geometrical

Õ³ñíýãò 1.5:Îïòèê ñóâàã äàõü òàðõàõ ÿíç á³ðèéí àòìîñôåðèéí õýñã³³ä áà

òàðõàëòûí ïðîöåññûí õýëáýð

Rayleigh [ molecular] ñàðíèëò

k
βm = αmNm [ 1m] [ 7 ]
Ýíä:
· αm - Rayleigh ñàðíèëòûí õ°íäë°í îãòëîë [km2]

k
m
· Nm - àãààðûí ìîëåêóëûí íÿãòðàëûí òîî [ 1 3 ]
Äýýðõ òîìü¼îíîîñ Rayleigh ñàðíèëòûí õ°íäë°í îãòëîë íü :

8π3(n2 1)3
αm = 3N 2−λ4 k
[ m1 ] [ 8 ]
Ýíä:
· n - õóãàðëûí èíäåêñ
· λ - ãýðýë ³³ñãýã÷èéí äîëãèîíû óðò [m]

Mie ( òîîñîíöîð ) ñàðíèëò

Á°°ìèéí äèàìåòð íü òîõèîëäëûí ëàçåð òóÿàíû äîëãèîíû óðòààñ àðàâíû íýãòýé òýíö³³ áó-
þó òîì áàéõ òîõèîëäîëä Mie òàðààãäàíà. ×°ë°°ò îðîí çàéä äàìæóóëæ áóé îïòèê öàöðàãóóä
íü

FSO-èéí äóðûí äîëãèîíû óðòàä (0.5µm− 2µm) Mie ñàðíèëòûí ýôôåêò äàâàìãàéëæ áàéãààòàé
õîëáîîòîéãîîð ìàíàí, ìàíàíãèéí äóñàë èõýýð íààëääàã. Ñàðíèëòûí êîýôôèöèåíò βα-ã
³çýãäýõ
áàéäàë, äîëãèîíû óðòûí äàãóó äàðààõü èëýðõèéëýëýýð èëýðõèéëæ áîëíî.

βα = ( 3.19 )( 0.55 )i [ 9 ]
V λ

Ýíä:
· V - “çýãäýõ îð÷èí [ km ]

· λ - ãýðýë ³³ñãýã÷èéí äîëãèîíû óðò [µm]

· i - Ñàðíèëòûí õýìæýý íü õàðàãäàõ í°õö°ë°°ñ õàìààð÷ 0.7-1.6 õ³ðòýë õýëáýëçäýã.

20
Á³ëýã 1. ×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê (FSO) õîëáîîíû ñèñòåìèéí òóõàé åð°íõèé
îéëãîëò

1.3.2 Ãýðëèéí øèíãýýëò

Øèíãýýëò íü öàöðàã òóÿà, àãààðò óñíû óóð, òîîñ, ì°ñ, îðãàíèê ìîëåêóë ãýõ ìýò ÿíç á³ðèéí
íàðèéí øèðõýãòýé øèíãýí, õàòóó õýñã³³äòýé ì°ðã°ëä°õ°°ñ ³³ñäýã. Õýò óëààí òóÿàíû
äîëãèîíû óðòûã õàìãèéí èõ øèíãýýõ ÷àäâàðòàé óñ, O2, O3, CO2 çýðýã íü äàìæóóëëûí
çàéã áàãàñãàäàã.

k1
βabs = αabsNabs [ m ] [ 10 ]
Ýíä:
· αabc -øèíãýýëòèéí õ°íäë°í îãòëîë [km2]

k
m
· Nabs - øèíãýýõ õýñã³³äèéí àãóóëàìæ [ 1 3 ]
Øèíãýýëòèéí êîýôôèöèåíò íü õèéí ìîëåêóëûí ò°ð°ë, òýäãýýðèéí êîíöåíòðàöààñ õàìààðíà.
Ìîëåêóëûí øèíãýýëò íü çóðàãò ³ç³³ëñýí àãààð ìàíäëûí äàìæóóëàëòûí öîíõ ãýæ íýðëýãääýã
òóíãàëàã á³ñèéã àãóóëñàí àãààð ìàíäëûí ñïåêòðèéí äàìæóóëàëòûã ³³ñãýäýã á°ã°°ä ýíý íü
ãýðëèéí òîäîðõîé äàâòàìæèéã äàìæóóëæ °ãä°ã. Ýäãýýð öîíõíóóä ÿíç á³ðèéí äîëãèîíû óðòàä
ãàðäàã. Õàìãèéí ýëáýã õèé áîëîõ àçîò, õ³÷èëò°ð°ã÷ íü ñïåêòðèéí õýò óëààí òóÿàã
øèíãýýõýä áàãà í°ë°° ³ç³³ëäýã.

Çóðàã 1.9: Øèíãýýõ í°ë°° á³õèé àãààð ìàíäàëûí öîíõ

ˆ Ýíý íü ò³³íèé çàì äàãóó òàðõñàí ôîòîí áà ìîëåêóë (àãààð ìàíäàëä áàéäàã) õîîðîíäîî
õàðèëöàí ³éë÷ëýëöýõ ³åä òîõèîëääîã.

ˆ Óñíû óóð áà í³³ðñò°ð°ã÷èéí äàâõàð èñëèéí

óëìààñ. ˆ Äîëãèîíû óðòààñ õàìààðíà.

ˆ Àãààð ìàíäëûí ôèçèêèéã °°ð÷ë°õ áîëîìæã³é òóë FSO ñèñòåìä õ³ëýýí àâñàí äîëãèîíû
óðòûã ³íäñýíäýý àãààð ìàíäëûí äàìæóóëàõ öîíõòîé äàâõöóóëàõààð ñîíãîñîí áàéäàã.

21
1.4 Àãààðûí õóéëðàëûí àëäàãäàë
Àãààð ìàíäëûí òîãòâîðã³é áàéäàë íü äýëõèéí ãàäàðãóó áà àãààð ìàíäëûí õîîðîíäîõ õàìãèéí
°íä°ð òåìïåðàòóðûí ç°ð³³ãýýñ ³³äýí ëàçåðûí öàöðàã áà îïòèê äîëãèîíû õî¼óëàíãèéíõ íü
óÿë- äàà õîëáîîã àëäàãäóóëäàã. Àãààð ìàíäëûí òîãòâîðã³é áàéäëûí óëìààñ ³³ññýí îïòèê
äîëãèîí äàõü ãàæóóäàë íü öàöðàãèéã °ðã°æ³³ëýõ, öàöðàãèéí òýíõëýãèéí áàéðëàë äàõü
ñàíàìñàðã³é
°°ð÷ë°ëò, öàöðàãèéí õ°íäë°í îãòëîëûí äàãóó öàöðàãèéí ýíåðãèéã äàõèí õóâààðèëàõàä
õ³ðãý- äýã.
×èéãøèë, òîîñîíöîð, òåìïåðàòóð, äàðàëòûí °°ð÷ë°ëò íü àãààðò öàöðàãèéí èíäåêñ °°ð÷ë°ë-
òèéã áèé áîëãîäîã. Ýäãýýð õýëáýëçëèéã øèíãýíèé äèíàìèêò eddies ãýæ íýðëýäýã.
Ãåîìåòðèéí îïòèêèéí õóâüä ýäãýýð õîëáîëòûã îïòèê äîëãèîíûã ñàíàìñàðã³éãýýð õóãàëæ,
õàðèëöàà õîë- áîîíû ñèñòåìèéí õ³ëýýí àâàã÷ äýýð ãàæñàí ýð÷ìèéã ³³ñãýäýã ëèíç ãýæ
áîäîæ áîëíî. Ýð÷èìò õýëáýëçëèéã ñöèíòèëëÿöè ãýæ íýðëýäýã á°ã°°ä àãààð ìàíäëûí FSO
ñèñòåìèéí õîëáîîñûí ³éë àæèëëàãààã õÿçãààðëàäàã õàìãèéí ÷óõàë õ³÷èí ç³éë þì.
Òóðáóëåíöèéí õàìãèéí °ðã°í òàðõ- ñàí îíîëûã Êîëìîãîðîâòîé õîëáîí òàéëáàðëàäàã.
Ýíýõ³³ îíîë íü èõ õýìæýýíèé áóëèíãàðòàé eddies-èéí êèíåòèê ýíåðãè íü àëäàãäàëã³éãýýð
õóâèðàõ õýìæýýãýýð áàãàñàæ, ýöýñò íü íààë- äàìõàé áàéäëààð òàðààíà ãýæ ³çäýã.
Õóãàðëûí èíäåêñ íü ÿíç á³ðèéí áóëèíãàðòàé öýã³³äýä ñàíàìñàðã³é áàéäëààð °°ð÷ë°ãää°ã
á°ã°°ä ýíý íü äîëãèîíû ôðîíòûí äîòîð ôàçûí áîëîí äà- ëàéöûí õýëáýëçýëä õ³ðãýäýã.

Çóðàã 1.10: Àãààðûí õóéëðàëûí ³ç³³ëýõ í°ë°°ëë³³ä

ˆ Ìàíàíãûí í°ë°°ë°ëòýé áàðàã îéðîëöîî

ˆ Ëàçåð òóÿà áà àãààðûí õóéëðàëûí îð÷èí õîîðîíäûí õàðèëöàí ³éë÷ëýë íü ñàíàìñàðã³é

ôàç áà äàëàéöûí õýëáýëçëèéã áèé áîëãîäîã á°ã°°ä ýíý íü ýöýñò íü õ³ëýýí àâñàí îïòèê
õ³÷èéã àëäàõàä õ³ðãýäýã.
1.4.1 Õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòð
C 2
(m−2/3) - õóãàðëûí
èíäåêñèéí èíäåêñûí
á³òöèéí ïàðàìåòð C2 á³òöèéí ïàðàìåòð
íü õóéëðàëûí õóéëðàëûí
õ³÷èéã ýð÷ìèéã
òîäîðõîéëäîã èëýðõèéëíý.
õàìãèéí Õóãàðëûí
÷óõàë ³ç³³ëýëò
n
þì Cn2 íü ãàçàðç³éí áàéðøèë, °íä°ð, °äðèéí öàã õóãàöààíààñ õàìààðäàã. Ãàçðûí îéðîëöîî
n
àãàà- ðûí òåìïåðàòóðûí õàìãèéí òîì ãðàäèåíò áàéäàã áà àãààðûí äàðàëò (ì°í àãààðûí
íÿãòðàë)-ààñ õàìààðäàã. Õóãàðëûí ýð÷èìûí èíäåêñûí 2 ò³âøèíä àâ÷ ³çäýã.

ˆ Õ³÷òýé - Cn2 = 10−17 )m−2/3

n
ˆ Ñóë - C 2 = 10−14 )m−2/3
Ãýñýí õýäèé ÷ Cn2 óòãûã òîäîðõîéëîõ õýä õýäýí ïàðàìåòðèéí çàãâàðûã áîëîâñðóóëñàí áàé-
äàã á°ã°°ä òýäãýýðèéí äóíä èë³³ èõ àøèãëàãääàã çàãâàðóóäûí íýã íü Hufnagel-Valley þì.

n 27 1000 1500 100

C2(h) = 0.00594( v )2(h10−5)10exp(− h ) + 2.7 ∗ 10−16exp(− h ) + A0exp(− h
) [ 11 ]
Ýíä:
· h - °íä°ð [ m ]
· v - ñàëõèíû õóðä [ m/s ]

· A0 - ãàçðûí ò³âøèíû óòãà 1.7 ∗ 10−14m−2/3 ( Òîãòìîë )

Äýýðõ òîìü¼îíû õàìãèéí ÷óõàë õóâüñàã÷èä áîë ñàëõè, °íä°ð þì. íä°ð áàéõ òóñàì àãààðûí
íÿãò áàãà áîëæ, òóðáóëòûí ò³âøèí äîîãóóð áàéíà.

1.4.2 Ýð÷èìò õýëáýëçýëèéí í°ë°°

Ýð÷èìò õýëáýëçýë íü FSO ñèñòåìä õàìãèéí ìýäýãäýõ³éö í°ë°°òýé áàéæ áîëîõ þì.
Ñöèíòèë- ëÿöààð äàìæèí °íã°ð°õ ãýðýë íü õàðüöàíãóé áîãèíî òàðõàëòûí çàì äýýð ÷
ãýñýí õýëáýëçëèéí õýëáýëçëèéã ìýäðýõ áîëíî. Ñöèíòèëëÿöèéí èíäåêñ σ2 íü èéì ýð÷ìèéí
i
õýëáýëçëèéã äàðààõü áàéäëààð èëýðõèéëñýí ýð÷ìèéí õýëáýëçëèéí íîðì÷èëñîí
õýëáýëçëèéã òîäîðõîéëíî.

((I−(I))2) (I2)
σ2 = = − 1 [ 12 ]
i (I) (I)2

Ýð÷èìò õýëáýëçýëèéí õ³÷èéã äàðààõü õàðüöààòàé °ã°ãäñ°í öàöðàãèéí äàëàéö ýñâýë

öàöðà- ãèéí õýëáýëçëèéí õóâüä òîäîðõîéëæ áîëíî.

7 11
2 2

σi = 1.23Cnk 6 l 6 [ 13 ]
“³íä:
· k - Äîëãèîíû òîî
· l - Äàìæóóëàã÷ áîëîí õ³ëýýí àâàã÷èéí õîîðîíäûí çàé
· n
C 2 - õóãàðëûí èíäåêñûí á³òöèéí ïàðàìåòð
1.4.3 Òýíñýí öàöðàãûí í°ë°°

Öàöðãèéí òýí³³÷ëýë íü áóëèíãàðòàé óóð àìüñãàëä îðøäîã òîì õýìæýýíèé íýãäìýë áóñ
îð÷èíä òàðõäàã òóë îïòèê öàöðàãèéí ñàíàìñàðã³é õàçàéëò þì. Íàðèéí õèéìýë
äàãóóëààñ FSO õîë- áîî õàðèëöàà õîëáîî òîãòîîñîí òîõèîëäîëä õîëûí òàëáàðò,
äàìæóóëàã÷èéí îéðîëöîî òàëáàðò áàéãàà òîõèîëäîëä òóÿà íü äèàìåòð íü áóëèíãàðûí
ãàäíàõ õýìæýýíýýñ áàãà áàéäàã.

Çóðàã 1.11: Òýíñýí öàöðãéèí í°ë°°

Öàöðàãèéí òàðõàëò íü äèôðàêöûí óëìààñ öàöðàãèéí õýìæýý õ³ëýýãäýæ áóé õÿçãààðààñ

õýò- ðýõ, °ðã°æèæ áàéãààã òîäîðõîéëäîã. Öàöðàãèéí òàðõàëòûí õýìæýýã òîîöîîëîõäîî ³ð
ä³íòýé öàöðàãèéí ëèíçíû õ³ëýýæ àâ÷ áóé äóíäàæ õýìæýýãýýð òîäîðõîéëíî.

2l
ωef f (l)2 = .1 + 1.33σ2 Σi 2 ΣΣ
kω(l) [ 14 ]

ω(l)-òàðõàëòûí çàéä áàéãàà òóÿàíû äóíä õýñýã:

Σ Σ2
ω(l)2 = ω02 + ( 2lkω)0 [ 15 ]
ýíä ω0 áîë õýëáýëçëèéã
öàöðàãèéí l = 0 ³åèéí àíõíû òóÿàíû äóíä
òîäîðõîéëäîã. Õóéëðàëûí áóñàä ω
õýñýã á°ã°°ä 2
eff (l) íü àãààðûí õóéëðàëûí
øèíæ óë-
òýìäã³³äýýñ ωeff (l)2 íü õóéë-
ìààñ ³³ññýí öàöðàãèéí òàðõàëò þì. ѳ³ëèéíõ íü óðò õóãàöààíû òóðøèä äóíäæààð
öàöðàãèéí
ðàëûã ÷àäàë áà öàöðàãèéí çàìààñ õàìààðíà. ωeff (l)2 > ω(l) áàéâàë öàöðàã òóÿà ò°â õýñãýýñýý
õàçàéñàí áîëíî.
1.5 Ñóóðèëóóëàëò
Èõýíõ ñèñòåì³³äèéí íýãýí àäèë FSO ñèñòåìèéã ç°â ñóóðèëóóëàõ íü ò³³íèé àæèëëàãàà, óðò
õóãàöààíû òîãòâîðòîé áàéäàëä ìàø ÷óõàë þì. Õýðýâ ñóóðèëóóëàëò ç°â õèéãäñýí áîë FSO
ñèñ- òåì³³ä óäààí õóãàöààíû òóðøèä àñóóäàëã³é àæèëëàíà. Èõýíõ òåõíîëîãèéí íýãýí àäèë
FSO íü
°°ðèéí ³éë àæèëëàãààíû øààðäëàãóóäòàé áàéäàã. Áàéðøèë íü õ³ðýýëýí áóé îð÷íû ³íýëãýý,
öàã óóðûí çóðàãëàë, õîëáîîñûí çàé, õàðààíû øóãàì ãýõ ìýòèéã õàìàðäàã. Õýðýãëýã÷
áîëîí ñ³ëæýýíèé õýðýãöýýã ñàéòàð øèíæëýõ íü FSO ñ³ëæýýãýý àìæèëòòàé ñóóðèëóóëàõûí
òóëä ìàø
÷óõàë þì. Ìóó ò°ë°âë°ëò íü óðò õóãàöààíû òóðøèä õîëáîîñûí ã³éöýòãýë, õ³ðòýýìæèéã
áóó- ðóóëàõàä õ³ðãýäýã. FSO ñèñòåìèéã ñóóðèëóóëàõ íü îëîí àëõàìûã àãóóëäàã áîëîâ÷
ò°ë°âë°ëò äóóññàíû äàðàà áîäèò ñóóðèëóóëàëò åðä°° 2-4 öàã çàðöóóëäàã. Àëèâàà FSO
ñóóëãàöûí ãîë àëõàìóóä íü äàðààõü ç³éëñ :

ˆ Ñàéòûí ñóäàëãààã àâàõ

ˆ Òîíîã ò°õ°°ð°ìæèéã ñóóðèëóóëàõ

ˆ Äýä á³òöèéã ñóóðèëóóëàõ (êàáåëü,

öàõèëãààí) ˆ Ñèñòåì³³äèéã óÿëäóóëàõ

ˆ Õîëáîîñûã øàëãàõ

Ñàéòûí ñóäàëãààã àâàõ

Ñàéòûí ñóäàëãàà íü FSO ñèñòåìèéã ñóóëãàõ õàìãèéí ÷óõàë àëõàìóóäûí íýã þì. Ñàéòûí ñó-
äàëãààã ³éë÷èëãýý ³ç³³ëýã÷èéí áýëòãýãäñýí òåõíèê÷ ýñâýë FSO ³éëäâýðëýã÷èéí
áýëòãýãäñýí àæèëòíóóä õèéæ áîëíî. Ñàéòûí ñóäàëãàà íü àëèâàà ñóóëãàõààñ °ìí° ìýäýõ
øààðäëàãàòàé ìý- äýýëëèéã öóãëóóëàõ àæëûã õàìàðäàã. FSO ³éëäâýðëýã÷èä ñàéòûí
ñóäàëãààíû àæèëä øààðä- ëàãàòàé áè÷èã áàðèìòûã °ã°õ áîëíî. Ñàéòûí ñóäàëãààíû áàðèìò
áè÷èã íü èõýâ÷ëýí òîíîã ò°õ°°ð°ìæ ñóóðèëóóëàõ, à÷èõààñ °ìí° õàìãèéí ÷óõàë àñóóëòóóäûí
õàðèóëòûã îëæ àâàõ çî- ðèëãîîð áîëîâñðóóëñàí àíêåò þì.
Òîíîã ò°õ°°ð°ìæèéã ñóóðèëóóëàõ
FSO õîëáîîñûí òîëãîéã áàéðëóóëàõ áàéðøëûã ñîíãîñíû äàðàà áýõýëãýýíèé ñóóðèéí õàâòàíã
õàòóó òàâöàí äýýð õàâñàðãàíà. Ýíý áàéðøèë íü äýýâýð äýýð, õàíàíû õàæóóä ýñâýë öîíõíû
àðä áàéãàà ýñýõýýñ ³ë õàìààðàí òîãòâîðòîé õàòóó òàâöàíòàé áàéõ íü ÷óõàë þì. Õîëáîëòûí
àëèâàà õýëáýëçýë íü õîëáîîñûí ç°ð³³ã ³³ñãýæ áîëçîøã³é òóë õîëáîëòûí öýã òîãòâîðòîé áàéõ íü
÷óõàë þì. Áåòîí áîëîí °ðë°ãèéí õèéö íü ãàíãààñ äýýð, ãàí íü ìîäíîîñ äýýð, ìîä íü ãàäíàõ
ïîëèôðàì á³ðýõýýñ èë³³, áóëàíãóóä íü õàæóóãèéí õàæóóãèéíõààñ, äóíä òàëûí õàæóóãèéí
õýâòýý äýýâ- ðýýñ äýýð þì.
Äýä á³òöèéã ñóóðèëóóëàõ (êàáåëü, öàõèëãààí)
FSO õîëáîëòûí òîëãîé òóñ á³ð íü ÿíç á³ðèéí õ³÷äýëèéí øààðäëàãàä íèéöäýã á°ã°°ä ³³íä
110 áà 220 âîëüò, 50 áà 60 Ãö ã³éäýë, 24 áà 48 âîëüòûí òîãòìîë ã³éäýë, ³éëäâýðëýã÷ýýñ õà-
ìààð÷ äîòîîä áîëîí ãàäààä õóâèðãàã÷ áàéäàã. Ãýñýí õýäèé ÷ ³éë÷èëãýý ³ç³³ëýã÷èä °°ðñäèéí
öàõèëãààí ýð÷èì õ³÷íèé õýðýãöýýòýé áàéæ áîëíî. Ýäãýýð øààðäëàãûã îéëãîæ, èéì öàõèëãààí
õàíãàìæèéã õàíãàõ íü ÷óõàë þì.
Òîäîðõîé òîíîã ò°õ°°ð°ìæèéí ñ³ëæýýíèé èíòåðôåéñýýñ õàìààðàí êàáåëèéã çýñ UTP
(õàìãàà- ëàëòã³é ýð÷èëñýí õîñ), CAT3 (RJ45 õîëáîã÷), çýñ UTP CAT5 (RJ45 õîëáîã÷),
BNC êîàêñèàëü, ýñâýë øèëýí êàáåëèéí (SC ýñâýë ST õîëáîã÷ / multimode, íýã ãîðèì).
Èõýâ÷ëýí T1-E1 çàãâà- ðóóä íü çýñ UTP CAT3 ýñâýë êîàêñèàëü êàáåëèéã àãóóëäàã; 10
Mbps Ethernet çàãâàðóóä íü çýñ UTP ýñâýë øèëýí êàáåëèéã àãóóëäàã; áóñàä èõýíõ íü
øèëýí êàáåëèéí èíòåðôýéñèéã àøèãëà- äàã. Øèëýí êàáåëü íü óðò ñåãìåíòèéí äàâóó òàëûã
ñàíàë áîëãîäîã, èë³³ °íä°ð à÷ààëàëòàé, òîëãîéíû °ðã°í, UTP áîëîí êîàêñèàëü êàáåëü
àøèãëàõàä øààðäëàãàòàé àÿíãûí õàìãààëàëòûã àðèëãàõ ÿâäàë þì. Õýðýâ ñ³ëæýýíä
íýâòðýõ ò°õ°°ð°ìæ (ò°â, øèëæ³³ëýã÷ ýñâýë ÷èãë³³ëýã÷) íü òîõèðîõ øèëýí êàáåëèéí
èíòåðôýéñòýé áîë ò°ãñã°ë á³ðò ìîäóëèéã íýìæ îðóóëàõ øààðä- ëàãàòàé áîëíî. Õýðýâ
õàíäàëòûí ò°õ°°ð°ìæèä øèëýí ìîäóëü áàéõã³é áîë ò³³íèéã îðëóóëàõ áóþó çýñ UTP
õîëáîîñûí òîëãîé èíòåðôåéñèéã ñîíãîñîí áàéõ øààðäëàãàòàé.
Ñèñòåì³³äèéã óÿëäóóëàõ
FSO ñèñòåìèéí õýâèéí àæèëëàãààã õàíãàõûí òóëä ñèñòåìèéã çîõèõ ¼ñîîð íü òààðóóëàõ
¼ñòîé. Åð°íõèéä°° íýã õ³í áîãèíî çàéí FSO ñèñòåì ñóóðèëóóëàõ àæëûã ã³éöýòãýæ áîëíî.
Ãýñýí õýäèé
÷ èë³³ óðò õóãàöààíû õîëáîîñûã ñóóëãàõûí òóëä ñóóëãàõ àæëûã ã³éöýòãýõ õóãàöààã
áàãàñãà- õûí òóëä õî¼ð õ³í (õîëáîîñûí òîëãîéí òàëáàéí àëü íýã íü) öýãöëýõèéã ç°âë°æ
áàéíà. Òîâ÷ëîõ ³éë ÿâö íü òîäîðõîé òîíîã ò°õ°°ð°ìæèéí õóâüä °°ð °°ð áàéäàã áîëîâ÷ ýíý íü
åð°íõèéä°° õî¼ð õîëáîîñûí òîëãîé òóñ á³ðèéã õîîðîíä íü îïòèê õîëáîëòûã èäýâõæ³³ëýõýä
÷èãëýñýí ³éë ÿâö þì.
Õîëáîîñûã øàëãàõ
Ñóóëãàæ äóóññàíû äàðàà õîëáîîñûã áàòàëãààæóóëàõ íü ò³³íèé á³ðýí á³òýí áàéäëûã õàíãàõ
ýöñèéí á°ã°°ä øààðäëàãàòàé àëõàì þì. Áàòàëãààæóóëàëòûã õî¼ð àðãààð õèéæ áîëíî:
áèòèéí àëäààíû ìàãàäëàë (BER) áîëîí ôàéë äàìæóóëàõ. BER ò°õ°°ð°ìæèéí àðãà íü
êàáåëèéí ãýð-
÷èëãýýòýé èæèë ò°ñòýé á°ã°°ä ³³íä õî¼ð øèðõýã òîíîã ò°õ°°ð°ìæ øààðäàãäàíà: àëñûí õîë-
áîëòûí ò°ãñã°ëä äàâòàëòûí ò°õ°°ð°ìæ (ýñâýë õîëáîîñûí òîëãîé äýýðõ äàâòàëòûí òîõèðãîî)
áà áàãà çýðýã àëäààíû øàëãàã÷.
 Á“ËÝÃ 2

Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû

òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ àãààðûí õóéëðàëûí
òîîöîîëîë
Á³ëýã 2. Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ àãààðûí õóéëðàëûí
òîîöîîëîë

2.1Óëààíáààòàð õîòûí àãààðûí õóéëðàëûí òîîöîî

Äóëààí õ³éòýí, ÷èéãøèë, õóð òóíàäàñ, óòàà òîðòîã çýðýã òîîöîíöîð öàã óóðûí çàðèì õýì-
æèãä³³í³³ä ñàëõèàð ç°°ãä°í íýã ãàçðààñ í°ã°° ãàçàð ðóó í³³õ á°ã°°ä ñàëõèíû õ³÷
èõñýõòýé õîëáîîòîé öàñàí áà øîðîîí øóóðãà çýðýã öàã àãààðûí àþóëòàé ³çýãäýë ³³ñýõ òóë
ñàëõè áîë öàã óóðûí õàìãèéí ÷óõàë õýìæèãäýõ³³íèé íýã þì. Áàðèëãà áàéãóóëàìæèéã
òóõàéí îðîí íóòãèéí îíöëîãò òîõèðóóëàí áàðèõ, òýýâýð õîëáîî, öàõèëãààí ýð÷èì õ³÷íèé
ñàëáàðûí ³éë àæèëëàãààã øèíæëýõ óõààíû ³íäýñòýé óäèðäàõ, ò°ë°âë°õ°ä îðîí íóòãèéí
ñàëõèíû ãîðèìûã ìýäýõ õýðýã- òýé. Ì°í FSO ñèñòåìä í°ë°°ë°õ í°ë°°ëëèéã ñóäëàõàä ÷óõàë
à÷ õîëáîãäîë áîëíî.
Óëààíáààòàð õîòûí öàã óóðûí 4 ñòàíö òóõàéëáàë Óëààíáààòàð /äàëàéí ò³âøíýýñ äýýø
1300ì/, Èõ ñóðãóóëü /1306ì/, Áóÿíò-Óõàà, /1271ì/ Ìîðèí óóë /1499ì/ ñòàíöûí æèëèéí
àæèãëàëòûí ìàòåðèàë àøèãëàí ñàëõèíû õóðäûã õàâàð áîëîí íàìðûí óëèðàëûí ìýäýýëëèéã
õàðóóëàâ. Ãàç- ðûí ãàäàðãà îð÷ìûí ñàëõèíû ãîðèì òóõàéí îðîí íóòãèéí óóë ç³éí îíöëîã,
àãààð ìàíäëûí îð÷èë óðñãàë çýðãýýñ õàìààðíà.

Çóðàã 2.1: 2018 áîëîí 2019 îíû õàâàð íàìðûí óëèðàëûí ñàëõèíû ñàðûí
äóíäàæ õóðä
Ýõ ñóðâàëæ : “ÍÄÝÑÍÈÉ ÑÒÀÒÈÑÒÈÊÈÉÍ ÕÎÐÎÎ

Àãààðûí õóéëðàëä í°ë°°ë°õ ÷óõàë õýìæèãäýõ³³íèé íýã áîë ñàëõèíû õóðä þì. Àãààðûí
õóéëðàëûí õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòðûã òîîöîîëîõîä àøèãëàõ á°ã°°ä ýíý íü
õóéë- ðàëûí ýð÷èìèéã èëýðõèéëäýã. Óëààíáààòàð õîòûí õóâüä õàâàð 3, 4, 5 ñàðóóäàä
áîëîí íàìàð 8, 9, 10 ñàðóóäàä ñàëõèíû õóðä èõòýé áàéäàã. Ãðàôèê 2.1-ã ³íäýñíèé
ñòàòèñòèêèéí õîðîîíîîñ àâñàí á°ã°°ä 2018 áîëîí 2019 îíû õàâàð, íàìðûí óëèðëûí ñàëõèíû
ñàðûí äóíäàæ õóðäûã àâ÷ òîîöîîëîëäîî àøèãëàíà.

Äýýðõ ìàòåðèàëä ³íäýñëýí õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòð áóþó õóéëðàëûí ýð-
÷èéã Hufnagel-Valley àðãà àøèãëàí òîîöîîã õèéíý. Óëààíáààòàð õîòûí õóâüä °íäðèéã òîãòìîë
ãàçðûí ãàäàðãààñ 500ì °íä°ðòýé õýìýýí àâ÷ ³çýæ òîîöîîã õèéíý.

27
 ˆ 2018 îíû 3 ñàðûí ñàëõèíû õóðäààñ õàìààðñàí àãààðûí õóãàðëèéí á³òöèéí ïàðàìåòð
500 500
C2(500) = 0.00594( 17 )2(50010−5)10exp(− ) + 2.7 ∗ 10−16exp(− ) + A0exp(− h )
n 27 1000 1500 100

Ýíä: = 1.94896516490039*10−15m−2/3
· h - °íä°ð 500 [ m ]
· v - 17 ñàëõèíû õóðä [ m/s ]

· A0 - ãàçðûí ò³âøèíû óòãà 1.7 ∗ 10−14m−2/3 ( Òîãòìîë )

ˆ 2018 îíû 4 ñàðûí ñàëõèíû õóðäààñ õàìààðñàí àãààðûí õóãàðëèéí á³òöèéí ïàðàìåòð

Ýíä:

· v - 17 ñàëõèíû õóðä [ m/s ]

500 500
C2(500) = 0.00594( 19 )2(50010−5)10exp(− ) + 2.7 ∗ 10−16exp(− ) + A0exp(− h )
n 27 1000 1500 100

= 1.94896516493519*10−15m−2/3
ˆ 2018 îíû 5 ñàðûí ñàëõèíû õóðäààñ õàìààðñàí àãààðûí õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí
ïàðàìåòð

Ýíä:

· v - 20 ñàëõèíû õóðä [ m/s ]

500 500
C2(500) = 0.00594( 20 )2(50010−5)10exp(− ) + 2.7 ∗ 10−16exp(− ) + A0exp(− h )
n 1000 1500 100
27

= 1.94896516495404*10−15m−2/3
ˆ 2018 îíû 8 ñàðûí ñàëõèíû õóðäààñ õàìààðñàí àãààðûí õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí
ïàðàìåòð

Ýíä:

· v - 14 ñàëõèíû õóðä [ m/s ]

500 500
C2(500) = 0.00594( 14 )2(50010−5)10exp(− ) + 2.7 ∗ 10−16exp(− ) + A0exp(− h )
n 1000 1500 100
27

= 1.94896516485544*10−15m−2/3
 Cn2 ñàëõèíû õóðä [ m/s ] Îí ñàð
1.94896516490039*10−15 17 2018-3 ñàð
1.94896516493519*10−15 19 2018-4 ñàð
1.94896516495404*10−15 20 2018-5 ñàð
1.94896516485544*10−15 14 2018-8 ñàð
1.94896516491731*10−15 18 2018-9 ñàð
1.94896516486946*10−15 15 2018-10 ñàð
1.94896516486946*10−15 15 2019-3 ñàð
1.94896516493519*10−15 19 2019-4 ñàð
1.94896516501639*10−15 23 2019-5 ñàð
1.94896516490039*10−15 17 2019-8 ñàð
1.94896516495404*10−15 20 2019-9 ñàð
1.94896516490039*10−15 17 2019-10 ñàð
Õ³ñíýãò 2.1: Õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòðûí òîîöîî

ˆ 2018 îíû 9 ñàðûí ñàëõèíû õóðäààñ õàìààðñàí àãààðûí õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí
ïàðàìåòð

Ýíä:

· v - 18 ñàëõèíû õóðä [ m/s ]

500 500
C2(500) = 0.00594( 18 )2(50010−5)10exp(− ) + 2.7 ∗ 10−16exp(− ) + A0exp(− h )
n 1000 1500 100
27

= 1.94896516491731*10−15m−2/3
ˆ 2018 îíû 10 ñàðûí ñàëõèíû õóðäààñ õàìààðñàí àãààðûí õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí
ïàðàìåòð

Ýíä:

· v - 15 ñàëõèíû õóðä [ m/s ]

500 500
C2(500) = 0.00594( 15 )2(50010−5)10exp(− ) + 2.7 ∗ 10−16exp(− ) + A0exp(− h )
n 1000 1500 100
27

= 1.94896516486946*10−15m−2/3
Á³ëýã 2. Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ àãààðûí õóéëðàëûí
òîîöîîëîë

Õ³ñíýãò2.1-ä 2018, 2019 îíû õàâàð íàìðûí óëèðàë áóþó 3, 4, 5 ,8, 9, 10 ñàðûí ñàëõèíû
äóíäàæ õóðäíààñ õàìààðñàí õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòðèéã òîîöîîëñîí. “ð ä³íä

õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòð íü 10−15 áóþó õóéëðàëûí ýð÷èìøèë íü äóíäàæ áàéíà.

Çóðàã 2.2: 2018 áîëîí 2019 îíû õàâàð íàìðûí óëèðàëûí ñàëõèíû ñàðûí äóíäàæ
õóðä

2.2 Àãààðûí õóéëðàëûã òîîöîîëîõ Ðèòîâûí îéðîëöîî

Ñöèíòèëëÿöèéí õàìãèéí
Òèéìýýñ àãààðûí èõ àãóóðãà
õóéëðàëûí óíòðàëòûã íü 4σ2 òýé
óòãàÐèòîâûí òýíö³³ áàáè÷âýë
îéðîëöîîãîîð óíòðàëûí 2
: óòãà íü 2σ áàéäàã.

rytow 6 6
α = 2.23.17 ∗ C 2 ∗n k 7 ∗ L 11
ãýæ áè÷èæ áîëíî.
Äýýðõ òîìü¼îã àøèãëàí õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòð, äîëãèîíû òîî áîëîí
õ³ëýýí àâàã÷ íýâòð³³ëýã÷èéí õîîðîíäûí çàéíààñ õàìààðóóëàí óíòðàëòûã òîîöîæ îëíî.
“³íä :
· L -500m-8000m õ³ðòëýõ çàéä 500m àëõàòàéãààð àâñàí.

·k = 2πλ
λ = 1550nm ³åä 4051612.903

λ = 850nm ³åä 7388235.294

30
Á³ëýã 2. Àòìîñôåðèéí äàâõàðãàä îïòèê äîëãèîíû òàðõàëòàä í°ë°°ë°õ àãààðûí õóéëðàëûí
òîîöîîëîë

2.3 Àãààðûí óíòðàëòûí òîîöîî

ìí° íü òîîöîîëñîí õóãàðëûí èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòð íü äóíäàæ òóðáóëåíñ áóþó äóíä
çýðãèéí àãààðûí õóéëðàëûí ýð÷èìòýé áàéíà. Òèéìýýñ õàìãèéí èõ áîëîí õàìãèéí áàãà
ñàëõèíû õóðäòàé ³åèéí óòãèéã àâàí çàéíààñ õàìààðóóëàí óíòðàëòûã õàðüöóóëàí
òîîöîîëñîí.
ˆ λ = 1550nm L = 500m ³åä äýõ óíòðàëò textbf2019îíû
5-ð ñàðûí
√ ñàëõèíû äóíäàæ õóðä áóþó 23m/s ³åä
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.9489651650163 ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 50011/6 = 0.949 dB

ˆ λ = 1550nm L = 1000m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.9489651650163 ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 100011/6 = 1.791 dB

ˆ λ = 1550nm L = 1500m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.9489651650163 ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 150011/6 = 2.597 dB

ˆ λ = 1550nm L = 2000m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.9489651650163 ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 200011/6 = 3.380 dB

ˆ λ = 1550nm L = 2500m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.9489651650163 ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 250011/6 = 4.147 dB

ˆ λ = 1550nm L = 3000m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.9489651650163 ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 300011/6 = 4.902 dB

ˆ λ = 1550nm L = 3500m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.9489651650163 ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 350011/6 = 5.646/dB

ˆ λ = 1550nm L = 4000m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.9489651650163 ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 400011/6 = 6.381 dB ãýõ ìýòýýð
òîîöîîëîë õèéí äîîðõ õ³ñíýãòýíä ³ð ä³íã ãàðãàí õàðóóëàâ .

31
 14 ì/ñ 23 ì/ñ Çàé
dB dB m
0.87 0.949 500
1.65 1.791 1000
2.39 2.597 1500
3.11 3.380 2000
3.81 4.147 2500
4.51 4.902 3000
5.19 5.646 3500
5.87 6.381 4000
6.54 7.108 4500
7.20 7.829 5000
7.86 8.544 5500
8.51 9.253 6000
9.16 9.958 6500
9.80 10.658 7000
10.44 11.354 7500
11.08 12.046 8000

Õ³ñíýãò 2.2: Ðÿòîâûí îðîëöîîãîîð òîîöîîëñîí çàéíààñ õàìààðñàí óíòðàëò

ˆ λ = 1550nm L = 500m ³åä äýõ óíòðàëò 2018 îíû 8-ð ñàðûí

ñàëõèíû
√ äóíäàæ õóðä áóþó 14m/s ³åä
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.94896516485544 ∗ 10( − 15) ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 50011/6 = 0.87 dB

ˆ λ = 1550nm L = 1000m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.94896516485544 ∗ 10( − 15) ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 100011/6 = 1.65 dB

ˆ λ = 1550nm L = 1500m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.94896516485544 ∗ 10( − 15) ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 150011/6 = 2.39 dB

ˆ λ = 1550nm L = 2000m ³åä äýõ óíòðàëò

√
αrytow = 2 23.17 ∗ 1.94896516485544 ∗ 10( − 15) ∗ 10−15 ∗ 4051612.9037/6 ∗ 200011/6 = 3.1 dB
Õ³ñíýãò2.2-ò óëààíáààòàð õîòûí 2018 áîëîí 2019 îíóóäûí õàâàõ íàìðûí óëèðëûí ñàð á³-
ðèéí ñàëõèíû õóðäíààñ õàìãèéí èõ áîëîí õàìãèéí áàãà ñàëõèíû õóðäòàé ³å³³äèéí õóãàðëûí
èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòð³³äèéã àøèãëàí ãàðãàñàí çàéíààñ õàìààðñàí óíòðàëòóóä õàðàã-
äàæ áàéíà.
 Á“ËÝÃ 3

Ñóâãèéí í°ë°°ëëèéí ñèìóÿëöè áà ³ð ä³í

Á³ëýã 3. Ñóâãèéí í°ë°°ëëèéí ñèìóÿëöè áà ³ð ä³í

3.1 Optisystem ïðîãðàì

OPTISYSTEM ÏÐÎÃÐÀÌ Optiwave êîìïàíè íü îïòèê ñèñòåìèéí çàãâàð÷èëàëûí ïðî-

ãðàìì õàíãàìæèéã õ°ãæ³³ëýã÷ á°ã°°ä Êàíàäûí Îòòàâà õîòîä ò°â íü îðøäîã. Àìåðèê,
Åâðîï áîëîí Àçè òèâèéí óëñ îðíóóäàä °°ðèéí ñàëáàð íýãæ³³äèéã áàéðëóóëàí àæèëëàæ
áàéíà.

Optiwave á³òýýãäýõ³³í³³ä: Îïòèê ñèñòåì çàãâàð÷èëàõàä Optisystem, Optispice,

ò°õ°°- ð°ìæ çàãâàð÷èëàõàä optiFDTD áîëîí optiBPM-ã òóñ òóñ àøèãëàæ áîëíî.
OptiSystem ïðîãðàì
Ìýäýýëëèéí òåõíîëîãè, õàðèëöàà õîëáîîíû ñàëáàð õ°ãæèæ áóé °í°° ³åä áèäýíä ìýäýãäýýä
áóé õàìãèéí °íä°ð õóðä °ðã°í çóðâàñ á³õèé äàìæóóëëûí îð÷èí áîë îïòèê êàáåëü áèëýý.
Áàé- ãóóëëàãà á³ð °°ðèéí ãýñýí ñ³ëæýýã çîõèîí áàéãóóëæ ò³³íäýý îïòèê ø°ðì°ñèéã
àøèãëàõ áîë- ñîí áèëýý. Áèä ñ³ëæýýã áàéãóóëàõààñàà °ìí° ÿìàð íýãýí ñèìóëÿöèéí ïðîãðàì
äýýð ñ³ëæýýãýý çàãâàð÷èëàí òîîöîîã õèéñíýýð ýäèéí çàñãèéí õóâüä õýìíýëò ãàðãààä
çîãñîõã³é ò°ë°âë°ëòèéí îíîâ÷òîé øèéäëèéã ãàðãàæ ÷àäàõ èõýýõýí áîëîìæòîé þì. Ýíýõ³³
áîëîìæèéã optisystem ïðî- ãðàì îëãîíî. OptiSystem ñèìóëÿöèéí ïðîãðàìûã àøèãëàñíààð
òà ò°ð°ë á³ðèéí ñ³ëæýýí äýõ ñèñòåì çàãâàð÷èëëûã õèéæ áîëîõîîñ ãàäíà ì°í ñóðãàëò
àðãà ç³éí çîðèëãîîð àøèãëàõ áîëîìæ- òîé þì.
OptiSystem-èéí ôóíêö³³ä:Îïòèê õîëáîîíû ñèñòåìèéí áîäèò çàãâàð÷èëàë äýýð ñóóðèëñàí
ñèìóëÿòîð íü õ³÷èðõýã ñèìóëÿöèéí îð÷èí, ò°õ°°ð°ìæ áîëîí ñèñòåìèéí áîäèò òîäîðõîéëîë-
òóóäûã ãàðãàõàä òóñëàäàã. Ãðàôèê õýðýãëýã÷èéí èíòåðôýéñ äýýð îïòèê ò°õ°°ð°ìæèéí
áàéð- ëàë, ñ³ëæýýíèé æàãñààëò, ò°õ°°ð°ìæèéí çàãâàðóóäûã óäèðäàõ áîëîí ãðàôèêààð
õàðóóëäàã. Èäýâõèòýé áîëîí èäýâõèã³é á³ðýëäýõ³³í õýñã³³äèéí °ðã°í ñàí íü áîäèò, äîëãèîíû
óðòûí õà- ìààðàëòàé ïàðàìåòð³³äèéã àãóóëäàã.

Optisystem ïðîãðàììûí õýðýãëýý áîëîí îíöëîã òàëóóäOptiSystem Á³ðýëäý-

õ³³í õýñã³³äèéí ñàí íü õýäýí çóóí á³ðýëäýõ³³í õýñã³³äèéã àãóóëäàã. Õýðýãëýã÷èä
áî- äèò ò°õ°°ð°ìæ³³äýýñ äóðûí ïàðàìåòð³³äèéã õ³ññýíýýðýý îðóóëàí õýìæèõ
áîëîìæòîé Õýðýãëýã÷èä ì°í äýä ñèñòåì³³ä, õýðýãëýã÷èéí òîäîðõîéëñîí ñàíãóóä,
ýñâýë ÌÀÒËÀÁ ãýõ ìýò ãóðàâäàã÷ õýñãýýð äàõèí-ñèìóëÿöè õýðýãëýõ çàìààð øèíý
á³ðýëäýõ³³í õýñã³³- äèéã íýìæ îðóóëæ áîëíî. Äýä ñèñòåì áîëîí á³ðýëäýõ³³í õýñã³³ä
äýõ Optiwave ïðîãðàì õàíãàìæèéí õýñã³³äýýð °ðã°òã°õ: - OptiAmpli er - OptiBPM -
OptiGrating - OptiFiber OptiSystem íü ñèìóëÿöèéã íàðèéâ÷ëàëòàé, ³ð àøèãòàé
ÿâóóëàõûí òóëä îïòèê áîëîí öà- õèëãààí äîõèîíóóäûã õîëüæ õýðýãëýäýã.
Ñèñòåìèéã äîòîîä õàðèëöàí í°ë°°ë°ë, øóóãèà- íààñ õÿçãààðëàõûí òóëä òîîí
àíàëèç, õàãàñ-àíàëèòèê òåõíèê õýðýãëýí BER áîëîí Q- Factor òîîöîîëëîîð
ñèñòåìèéí ³ð àøãèéã óðüä÷èëàí òîîöîîëäîã. Ìýðãýæëèéí ò³âøèíä õýðýãë³³ð³³ä/OSA
ñïåêòð, îñöèëîñêîï, í³äýí äèàãðàì/-ã àøèãëàõ áîëîìæîîð õàíãàäàã. Ì°í ýíý íü
WDM-ûí àíàëèçûí õýðýãë³³ð³³ä áîëîõ äîõèîíû ÷àäàë, °ñã°ã÷, øóóãèàí ä³ðñëýë,
áîëîí OSNR-ã àãóóëñàí. Ïàðàìåòð³³äèéí óòãûã °°ð÷èëæ ñèìóëÿöèéã õÿíàõ
áîëîìæòîé. OptiSystem íü ì°í òîäîðõîé ³ð ä³íä õ³ðýõèéí òóëä ÿìàð ÷
ïàðàìåòð³³äèéã õýðýãëýõ áîëîëìæòîé. Õýðýãëýã÷èä îëîí òîîíû ïàðàìåòð³³ä áîëîí

33
Á³ëýã 3. Ñóâãèéí í°ë°°ëëèéí ñèìóÿëöè áà ³ð ä³í
òýäãýýðèéí õóâèëáà- ðóóäûã íýãòãýæ áîëäîã.

34
 OptiSystem-í õýðýãëýý:
ˆˆˆ Ôˆèˆçˆèˆêˆ ò³âøíèé á³ðýëäýõ³³í õýñã³³äýýñ îïòèê ò³âøèí õ³ðòýëõ ñèñòåì

çàãâàð÷ëàë ˆ CATV ýñâýë TDM/WDM ñ³ëæýý çàãâàð÷ëàë

ˆ FTTx äýýð ñóóðèëñàí èäýâõèã³é îïòèê ñ³ëæýý

/PON/ ˆ Àòìîñôåðèéí îïòèê õîëáîîíû ñèñòåì

/FSO/

ˆ Radio over ber (ROF) ñèñòåì

ˆ SONET/SDH ñ³ëæýýíèé çàãâàð÷ëàë

ˆ Äàìæóóëàã÷, ñóâàã, °ñã°ã÷ áîëîí õ³ëýýí àâàã÷èéí

çàãâàð÷ëàë ˆ Äèñïåðñ

ˆ BER òîîöîîëîë

ˆ ñã°ãäñ°í ñ³ëæýýíèé BER áîëîí øóãàìûí òîîöîî

Optisystem -í õýðýãëýã÷èéí ãðàôèê èíòåðôåéñ OptiSystem-í õýðýãëýã÷èéí ãðàôèê
èíòåðôýéñ íü ìàø ñàéí çîõèîí áàéãóóëàëòòàé á³òýýãäñýí.

Çóðàã 3.1: OptiSystem-í õýðýãëýã÷èéí ãðàôèê èíòåðôýéñ

Ïðîãðàìì íü õýðýãëýã÷äýä ôóíêöóóäûã àøèãëàõàä õÿëáàð áîëãîõ ³³äíýýñ íýìýëò öîíõ-

íóóä, öýñ, òîâ÷ëóóðóóäûã àãóóëñàí áàéäàã. Àæëûí öîíõíóóä OptiSystem õýðýãëýã÷èéí
ãðàôèê èíòåðôýéñ íü ³íäñýí äàðààõ öîíõóóäûã àãóóëñàí áàéäàã.
ˆ Project layout

ˆ Dockers - Component Library - Project Browser -

Description ˆ Status Bar
3.2 Àãààðûí õóéëðàëûí óíòðàëòûí ñèìóëÿöè

OptiSystem ïðîãðàì àøèãëàí ñèìóëÿöëàñàí ñèìóëÿöèéí ñõåìèéã çóðàã3.2-ò ³ç³³ëýâ. OptiSystem

àøèãëàí õèéñýí ñèìóëÿöèéí ñõåì íü PON ñ³ëæýýíèé åð°íõèé çàãâàð á°ã°°ä äàìæóóëàõ õýñýãò
FSO ñóâãèéã îðóóëàí ñèìóëÿöè õèéäýã. Ðÿòîâûí òýãøèòãýëýýð òîîöîîëæ îëñîí óíòðàëòóóäûí
1êì äýõ óíòðàëòûã îëîí ñèìóëÿöèä àøèãëàíà.

Çóðàã 3.2: FSO ñèìóëÿöèéí ñõåì

Äýýðõ ñõåìä íýâòð³³ëýã÷ òàë :

ˆ CW laser

ˆ Pseudo-Random Bit Sequence Generator

ˆ NRZ Pulse Generator

ˆ Mach-Zehnder Modulator
×°ë°°ò îðîí çàéí îïòèê :

ˆ FSO channel
Õ³ëýýí àâàã÷ :

ˆ Optical Receiver
Õýìæ³³ðèéí áàãàæ :

ˆ Optical Power Meter

ˆ Electrical Power Meter

ˆ BER Analyzer
 Ïàðàìåòð Óòãà
Äàìæóóëàã÷èéí
1550íì
äîëãèîíû óðò
Äàìæóóëàã÷èéí
10äÁì
÷àäàë
FSO äàìæóóëàã-
10ñì
÷èéí äèàìåòð
FSO õ³ëýýí àâàã-
20ñì
÷èéí äèàìåòð
Ñóâãèéí çàé 500ì 8000ì
íöãèéí õàçàéëò 0.25ìðàä

Õ³ñíýãò 3.1: Cèìóëÿöèéã õèéõýä àøèãëàãäàõ ïàðàìåòð³³ä

Ñàëõèíû äóí- Õóãàðëûí èíäåêñèéí á³ò-

Óíòðàëò Çàé
äàæ õóðä öèéí ïàðàìåòð
14 ì/ñ 1.94896516485544*10−15 0.87äÁ 11äÁ 500ì 8000ì

Õ³ñíýãò 3.2: 2018 îíû 8 ñàðûí òîîöîî

3.2.1 Õàìãèéí áàãà ñàëõèíû äóíäàæ õóðäòàé ³åä

Óëààíáààòàð õîòûí 2018 áîëîí 2019 îíû õàâàð, íàìðèéí óëèðëûí ñàëõèíû ñàð á³ðèéí
äóíäàæ õóðäíààñ õàìãèéí áàãà áóþó 2018 îíû 8 ñàðûí ñàëõèéã àâàí ñèìóëÿöè õèéæ ³çüå.
Çóðàã3.3. FSO ñèìóëÿöèéí ñõåìûã àøèãëàíà. Èíãýõäýý sweep mode äýýð òóðøèëòàà
õèéõ á°ã°°ä 500ì 8000ì õ³ðòýëõ çàéíä òîîöîæ ³çíý. Õ³ñíýãò3.1-ò °ã°ãäñ°í ïàðàìåòð³³äèéã
°°ð÷- ë°õã³é.

Çóðàã 3.3: FSO ñóâãèéí çàé 1êì, 4êì, 6êì áîëîí 8êì äýõü í³äýí äèàãðàì
3.2.2 Õàìãèéí èõ ñàëõèíû õóðäòàé ³åä
Çóðàã 3.3-ò ³ç³³ëñýí
õóéë- ðàëòàé í³äýí
áóþó äóíä äèàãðàìóóäààñ
çýðãèéí àãààðûí ³çýõýä C 2 = ýð÷èìòýé
õóéëðàëûí 1.94896516501639 ∗ 6êì
³åä 1êì-ýýñ 10−15õ³ðòýëõ
äóíäàæ
äàìæóóëàë n

àëäààã³é î÷èæ áàéãààã õàðæ áîëíî. Õàðèí 8êì çàé õ³ðòýë FSÎ ñóâãèéí äàìæóóëàõ
÷àäàìæ íü ìóóäàæ áàéãààã õàðæ áîëíî. Ýíý íü 23ì/ñ ñàëõèíû õóðäòàé ³åä àãààðûí
õóéëðàëûí áèä- íèé òîîöîîëñîí õýìæýýãýýð 6 êì õ³ðòýëõ çàéä ë äàìæóóëàë õèéõ
áîëîìæòîéã õàðóóëæ áàéíà. ͳäýí äèàãðàì íü íýâòð³³ëýã÷ òàëààñ ãàðñàí äîõèî íü çàìäàà
òîäîðõîé óíòðàëò ³ç³³ëýí õ³- ëýýí àâàõ òàëä ñýðãýýãäýõ áóþó äåìîäóëÿö õèéí ñýðãýýõýä
òóõàéí äîõèîíû ÷àíàðûã õàðóóëäàã. ͳäýí äèàãðàì íýýëòòýé áàéõ òóñàì äîõèîíû óíòðàëò
áàãà áóþó ÷àíàðòàé áàéãààã õàðóóëæ áàéäàã.

Çóðàã 3.4: FSO ñóâãèéí çàé 1êì, 4êì, 6êì áîëîí 8êì äýõü í³äýí äèàãðàì
 Çóðàã3.2-ò ³ç³³ëñýí í³äýí äèàãðàìóóäààñ ³çýõýä ñàëõèíû õóðä 14 ì/ñ ³åä 1êì-ýýñ 7.8
êì õ³ðòýëõ çàéä äàìæóóëàë àëäààã³é î÷èæ áàéãààã õàðæ áîëíî. Õàðèí çóðàã3.5-ò çàéíààñ
õàìààðñàí õàìãèéí áàãà áèò àëäààíû ìàãàäëàë õàðóóëñàí á°ã°°ä ýõíèé ãðàôèêò 6,4êì çàéä
àëäààíû ìàãàäëàë 0 áàéñàí. Ýíý íü àëäàãäàëã³é äàìæóóëàë õèéæ áàéãàà ãýñýí ³ã þì. 6.4êì-
ýýñ öààø àëäààíû ìàãàäëàë èõñýí äàìæóóëàë àëäààòàé áîëæ áàéãààã õàðóóëæ áàéíà. Õàðèí
õî¼ðäîõ õýñýãò 7.8êì õ³ðòýë àëäààíû ìàãàäëàë 0 áàéñàí á°ã°°ä ò³³íýýñ öààø èõñýæ áàéíà.

Çóðàã 3.5: Çàéíààñ õàìààðñàí õàìãèéí áàãà áèò àëäààíû ìàãàäëàë

Äýýðõ 2 ñèìóëÿöèàñ õàðàõàä ñàëõèíû õóðäíààñ õàìààðñàí àãààðûí õóãàðëûí

èíäåêñèéí á³òöèéí ïàðàìåòð àãààðûí õóéëðàëûí äóíäàæ ýð÷èìøèëòýé áîëîâ÷ õ³÷òýé
ñàëõèíä 8êì õ³ð- òýëõ çàéä äàìæóóëàë õèéæ áîëîõã³éã õàðóóëæ áàéíà.
 ijãíýëò
Òåõíèê òåõíîëîãèéí õ°ãæèë óëàì á³ð ÿâàãäàæ áàéãàà ýíý ³åä ìýäýýëëèéã õóðäàí á°ã°°ä
íàéä- âàðòàé äàìæóóëàõ íü õàìãèéí ÷óõàë õ³÷èí ç³éë áîëîîä áàéíà. ×°ë°°ò îðîí çàéí
îïòèê(FSO) õîëáîîíû òåõíîëîãè íü àãààðò ãýðëèéí äîëãèîíûã öàöðóóëæ óòàñã³éãýýð
°ðã°í çóðâàñààð ìý- äýýëëèéã äàìæóóëäàã îïòèê õîëáîîíû òåõíîëîãè þì. Ýíýõ³³
ñóäàëãààíû àæëààð FSO òåõíî- ëîãè áîëîîä àãààð ìàíäàëä ñóâãèéí äàìæóóëàë õèéõýä
í°ë°°ë°õ õ³÷èí ç³éë³³äèéí íýã áîëîõ àãààðûí õóéëðàëûí òàëààð ñóäàëæ ñèìóëÿöè õèéñýí.
Àãààðûí õóéëðàëûí òîîöîîëëûã õèéõýä õàìãèéí ÷óõàë õ³÷èí ç³éë áîëîõ õóãàðëûí èíäåêñèéí
á³òöèéí ïàðàìåòðûã Óëààíáààòàð õîòûí öàã óóðûí 4 ñòàíöóóäûí °ã°ãä°ë äýýð ³íäýñëýí
ãàðãàñàí ³íäýñíèé ñòàòèêèéí õîðîîíû 2018, 2019 îíóóäûí õàâàð, íàìðûí óëèðàë áóþó 3,
4, 5, 8, 9, 10 ñàð á³ðèéí ñàëõèíû äóíäàæ õóðäûã àøèãëàí òîîöîîëñîí. “³íèé ³ð ä³íä
àãààðûí õóéëðàëûí ýð÷ìèéã òîîöîîæ ãàðãàñàí. Òîîöîî-

íû ³ð ä³íä 10−15-òàé îéðîëöîî ãàðñàí á°ã°°ä ýíý íü äóíäàæ õóéëðàëûí ýð÷èìòýéã

õàðóóëñàí.
Ãàðãàñàí ³ð ä³íã³³äûã õàðãàëçàí ³çýæ óíòðàëòûã Ðÿòîâûí òýãøèòãýë àøèãëàí 0.5êì - 8êì
õ³ðòëýõ çàéä õàìãèéí èõ áîëîí õàìãèéí áàãà ñàëõèíû õóðäòàé ³å³³äèéã õàðüöóóëàí
òîîöîîë- ñîí. Òóñ á³ðèéí óíòðàëòûã òîîöîîëñîí óòãóóäûã Optisystem ñèìóëÿöèéí
ïðîãðàìûí FSO-ûí çàãâàð ñõåì äýýð sweep mode àøèãëàí ñèìóëÿöè õèéñýí. ͳäýí äèàãðàì
/Eye Diagram/ áîëîí õàìãèéí áàãà áèò àëäààíû ìàãàäëàë /Min.BER/ çýðãýýñ ³çýõýä 23ì/ñ
ñàëõèíû õóðäòàé ³åä 1êì-ýýñ 6,4êì õ³ðòýëõ çàéä äàìæóóëàë àëäààã³é î÷èæ áàéñàí áîë
14ì/ñ ñàëõèíû õóðäòàé ³åä 8êì õ³ðòýë çàéä FSÎ ñóâãèéí äàìæóóëàõ ÷àäàìæ íü ìàø ñàéí
áàéñàí. “³íýýñ ³çýõýä Óëààí- áààòàð õîòîä FSO ñèñòåìèéã àøèãëàõàä òîõèðîìæòîé áîëîâ÷
õýò õ³÷òýé ñàëõèòàé ³åä õîë çàéä áóþó 8êì çàéä äàìæóóëàë õèéõýä àñóóäàëòàé ãýäãèéã
õàðóóëñàí. Òèéìýýñ õàâàð áîëîí íàìðûí óëèðàëä ñàëõèíû õóðä áàãàòàé ³åä àøèãëàâàë
òîõèðîìæòîé.
Á³ëýã 3. Ñóâãèéí í°ë°°ëëèéí ñèìóÿëöè áà ³ð ä³í

ÀØÈÃËÀÑÀÍ ÌÀÒÅÐÈÀË

ˆFREE-SPACE OPTICS Paropagotion and Communication, Olivier Bouchet, Herv e

Sizun,
Christian Boisrobert, Fr ed erique de Fornel, Pierre-No el Favennec 2006

ˆ Free Space Optical Communication, Hemani Kaushal, V.K. Jain Subrat Kar, 2017

ˆ Free Space Optical Communications Theory and Practices by Abdulsalam Ghalib

Alkholidi and Khaleel Saeed Altowij 2014

ˆ Optisystem Simulation for Optical Communication in an Atmospheric Turbulence by

Abdullah Omar bin Muhamad Fuad

ˆ http://1212.mn/

ˆ http://www.nso.mn/

ˆ http://www.tsag-agaar.gov.mn/

40