Kończyna dolna

KOŚĆ MIEDNICZA - powstaje ze zrośnięcia 3 kości pierwotnie oddzielonych od siebie warstwą

chrząstki (u dorosłych chrząstka kostnieje)

 część górna – kość biodrowa

 część skierowana ku górze i przodowi – kość łonowa
 część zwrócona ku dołowi i tyłowi – kość kulszowa
KOŚĆ UDOWA

STOPA
STAWY + WIĘZADŁA
Staw Rodzaj stawu Kości tworzące Zakres ruchów
główka panewka
biodrowy (articulatio kulisty panewkowy (art. głowa panewka przodozgięcie zginanie
coxae) spheroidea cotylica) kości kości (flexio), tyłozgięcie 
udowej miedniczej prostowanie (extensio),
prosty, wieloosiowy z przyciąganie 
obrąbkiem przywodzenie (adductio),
stawowym odciąganie 
odwodzenie (abductio),
ruchy obrotowe na
zewnątrz i do wewnątrz

Torebka stawowa (capsula articularis) jest najgrubsza i najmocniejsza ze wszystkich stawów, wraz z
więzadłami może udźwignąć do 500kg. Przyczepia się na zewnątrz od obrąbka stawowego, a na kości
udowej od przodu powyżej kresy międzykrętarzowej, a od tyłu w połowie długości szyjki kości udowej.
Torebka stawowa wzmocniona jest bardzo silnymi więzadłami, których głównym zadaniem jest
hamowanie nadmiernych ruchów kończyny. Więzadła stawu biodrowego:

 więzadło biodrowo-udowe (ligamentum iliofemorale) - odchodzi od kolca biodrowego

przedniego dolnego i przyczepia się do kresy międzykrętarzowej. Pasmo górne tego więzadła
hamuje ruchy obrotowe uda na zewnątrz i ogranicza przeginanie się do tyłu, oraz hamuje ruch
przywodzenia uda. Pasmo przednie hamuje nadmierne prostowanie oraz obrót uda do wewnątrz.
Oba pasma są dla siebie antagonistami. Jest to najsilniejsze więzadło z całego organizmu. Może
wytrzymać obciążenie do 350 kg.

 więzadło łonowo-udowe (ligamentum pubofemorale) - rozpoczyna się na trzonie i gałęzi

górnej kości łonowej i dochodzi do krętarza mniejszego kości udowej. Ogranicza odwodzenie uda.

 więzadło kulszowo-udowe (ligamentum ischiofemorale) - rozpięte pomiędzy tylnym

brzegiem panewki a krętarzem większym. Hamuje ruchy obrotowe uda do wewnątrz oraz ruchy
przywodzenia.
Powyższe więzadła są wzajemnie powiązane tworząc tzw. warstwę okrężną (zona orbicularis). Jest to
okrężne pasmo włókniste, przebiega wokoło szyjki anatomicznej głowy kości udowej. Warstwa
okrężna wzmacnia torebkę stawową, uelastycznia i stabilizuje staw biodrowy.
Wewnątrz stawu biodrowego znajduje się mniejsze więzadło:

 więzadło głowy kości udowej (ligamentum capitis femoris) - rozpięte między dołkiem głowy a
dołem panewki, hamuje ruchy przywodzenia oraz ruchy obrotowe na zewnątrz. Przebiega w nim
tętnica więzadła głowy.
 UNACZYNIENIE

– powierzchnia przednia: gałązki od tętnicy

udowej głębokiej – tętnica okalająca udo
przyśrodkowa i boczna;

– powierzchnia tylna: gałązki tętnicy

pośladkowej dolnej i górnej biegnące od
tętnicy biodrowej wewnętrznej.

– powierzchnia przyśrodkowa: gałąź

panewkowa od gałęzi tylnej tętnicy
zasłonowej, która pochodzi od tętnicy
biodrowej wewnętrznej.

UNERWIENIE

– powierzchnia przednia: nerw udowy;

– powierzchnia tylna: nerw kulszowy;

– powierzchnia przyśrodkowa: nerw zasłonowy.

kolanowy (art. genus) obrotowy (zawiasowo- kłykcie kłykcie zginanie, prostowanie,
rowerowy)(art. kości kości ruchy obrotowe do
trochoidea (ginglymus)), udowej piszczelow wewnątrz do zewnątrz
wyst. Łękotki (menisci), ej (możliwe jedynie w
złozony, dwuosiowy pozycji zgięcia)

POWIERZCHNIE STAWOWE
W stawie kolanowym łączą się trzy elementy, w tym dwie kości: kość udowa, kość piszczelowa oraz
trzeszczka czyli rzepka. Główkę stawu tworzą wypukłe kłykcie kości udowej, natomiast jego panewkę
lekko wklęsłe kłykcie kości piszczelowej i powierzchnie stawowe rzepki.

 połączenie pomiędzy kością udową a kością piszczelową (staw udowo-piszczelowy, art.

femoro-tibialis):
 kłykieć boczny kości udowej (condylus lateralis femoris) – powierzchnia stawowa
kłykcia bocznego kości piszczelowej (condylus lateralis tibiae)
 kłykieć przyśrodkowy kości udowej (condylus medialis femoris) – powierzchnia
stawowa kłykcia przyśrodkowego kości piszczelowej (condylus medialis tibiae)

 połączenie pomiędzy kością udową a rzepką (staw udowo-rzepkowy, art. femoro-patellaris)

 kłykieć boczny kości udowej (condylus lateralis femoris) – powierzchnia stawowa
rzepkowa boczna (facies articularis lateralis patellae)
 kłykieć przyśrodkowy kości udowej (condylus medialis femoris) – powierzchnia
stawowa rzepkowa przyśrodkowa (facies articularis medialis patellae)
Kłykcie kości udowej na powierzchni dolnej są płaskie, dzięki czemu bardzo dobrze przylegają do
kłykci kości piszczelowych, a tym samym stabilizują staw w pozycji wyprostowanej.
TOREBKA STAWOWA
Podobnie jak w innych stawach torebka stawowa składa się z dwóch warstw: zewnętrznej błony
włóknistej i wewnętrznej błony maziowej. Inaczej niż w innych stawach przebieg obu błon nie jest
jednakowy.
Błona włóknista torebki stawowej stawu kolanowego na powierzchni przedniej rozpięta jest między
brzegami powierzchni stawowych kości udowej, rzepki i piszczeli. Na stronie tylnej przymocowuje się
do kresy międzykłykciowej kości udowej i biegnie do kości piszczelowej w okolicach chrząstki
stawowej. Błona maziowa ma nieco inny przebieg, gdyż z tyłu omija pole międzykłykciowe i więzadła
krzyżowe - wyłączając je w ten sposób z jamy stawowej.
Pomiędzy obiema warstwami znajduje się ciało tłuszczowe podrzepkowe (corpus adiposum
infrapatellare) wypełniające przestrzenie powstające podczas ruchów stawu kolanowego.

WIĘZADŁA
Więzadła poboczne – wzmacniają ściany boczne torebki stawowej. Ustalają staw w pozycji
wyprostowanej, przy zgięciu rozluźniają się umożliwiając ruchy rotacyjne.

 Więzadło poboczne strzałkowe (ligamentum collaterale fibulare) – rozpięte jest pomiędzy

nadkłykciem bocznym kości udowej, a powierzchnią boczną głowy strzałki. Nie zrasta się z
torebką stawową. Jest oddzielone od niej i od łąkotki bocznej przez ścięgno i kaletkę maziową
mięśnia podkolanowego oraz tkankę tłuszczową.
 Więzadło poboczne piszczelowe (ligamentum collaterale tibiale) – przebiega od nadkłykcia
przyśrodkowego kości udowej do brzegu podpanewkowego przyśrodkowego kości
piszczelowej. Zrasta się z torebką stawową i łąkotką przyśrodkową.

Więzadła krzyżowe kolana (ligamenta cruciata genus) – łączą kość udową z kością piszczelową,
kierują powierzchniami stawowymi podczas ruchu stawu. Są połączone z tylną ścianą torebki
stawowej oraz ze sobą za pomocą luźnej tkanki łącznej i tłuszczowej. Odgrywają kluczową rolę w
zabezpieczeniu stawu, zwłaszcza podczas jego zgięcia.

 Więzadło krzyżowe przednie (ligamentum cruciatum anterius, ACL) – rozpoczyna się na

powierzchni wewnętrznej kłykcia bocznego kości udowej. Przebiega skośnie do przodu, w dół
i przyśrodkowo, a kończy się w polu międzykłykciowym przednim kości piszczelowej.
 Więzadło krzyżowe tylne (ligamentum cruciatum posterius) – krzyżuje ACL od tyłu, jest od
niego krótsze i mocniejsze. Przebiega pomiędzy przednią częścią powierzchni wewnętrznej
kłykcia przyśrodkowego kości udowej, a polem międzykłykciowym tylnym kości piszczelowej.

Więzadło podkolanowe skośne (ligamentum popliteum obliquum) – przebiega od kłykcia bocznego

kości udowej skośnie i przyśrodkowo w dół, po czym przechodzi częściowo w ścięgno mięśnia
półbłoniastego, a część jego włókien wchodzi do torebki stawowej i powięzi mięśnia podkolanowego.
Więzadło współtworzy dno dołu podkolanowego, leży na nim tętnica podkolanowa. Jego funkcją jest
hamowanie nadmiernego wyprostu i ruchów obrotowych.

Więzadło podkolanowe
łukowate (ligamentum popliteum
arcuatum) – rozpoczyna się w okolicy
kłycia bocznego kości udowej i wnika do
tylnej ściany torebki stawu kolanowego
pod więzadłem podkolanowym skośnym.
Od więzadła podkolanowego łukowatego
odchodzi do głowy strzałki pasmo –
troczek więzadła łukowatego (retinaculum
ligamenti arcuati).

Więzadło poprzeczne kolana (ligamentum

transversum genus) – jest rozpięte
pomiędzy najbardziej wysuniętymi w
przód częściami obu łąkotek. Napina się
podczas rotacji zewnętrznej stawu.

Więzadło rzepki (ligamentum patellae) –

jest to środkowa część ścięgna mięśnia
czworogłowego uda. Przebiega od
dolnego brzegu rzepki do guzowatości
kości piszczelowej. Pomiędzy kością
piszczelową, a więzadłem znajduje się
kaletka maziowa podrzepkowa głęboka.

W okolicy stawu kolanowego zlokalizowanych jest kilka kaletek maziowych, często mających

bezpośrednie połączenie z jamą stawu kolanowego.
 kaletka nadrzepkowa

 kaletka przedrzepkowa podskórna

 kaletka przedrzepkowa
podpowięziowa

 kaletka przedrzepkowa
podścięgnowa

 kaletka podrzepkowa głęboka

 kaletka mięśnia półbłoniastego

 kaletka podścięgnowa mięśnia
brzuchatego łydki

 zachyłek podkolanowy

Unerwienie

Unerwienie stawu kolanowego pochodzi od nerwów:

 udowego,
 piszczelowego,
 strzałkowego wspólnego,
 zasłonowego.

Unaczynienie

Tętnica zstępująca kolana, gałąź tętnicy udowej, gałąź zstępująca tętnicy bocznej okalającej udo, pięć
tętnic pochodzących od tętnicy podkolanowej, dwie tętnice wsteczne piszczelowe, gałąź okalająca
strzałkę od tętnicy piszczelowej tylnej.
 KOMPLEKSY STABILIZACYJNE

PRZYŚRODKOWY BOCZNY CENTRALNY

WIĘZADŁO POBOCZNE WIĘZADŁO POBOCZNE ACL

PISZCZELOWE STRZAŁKOWE PCL
TYLNOPRZYŚRODKOWA PASMO ITB MM
CZ. TOREBKI MIĘSIEŃ DWUGŁOWY UDA ML
MIĘSIEŃ PÓŁŚCIĘGNISTY MIĘSIEŃ PODKOLANOWY
GĘSIA STOPKA

piszczelowo-strzałkowy półścisły (amphiatrosis) głowa pow. nieznaczne przesunięcia w

(art. tibiofibularis) strzałki stawowa kierunku poprzecznym i
strzałkowa pionowym, możliwy
k. również nieznaczny obrót
piszczelowej

Torebka stawowa przyczepia się przekraczając granicę chrząstki stawowej jedynie z przodu na kości
piszczelowej, a z tyłu na strzałce. Na piszczeli torebka obejmuje fragment linii nasadowej, na strzałce
linia nasadowa znajduje się poniżej przyczepu. Z tylną ścianą torebki styka się zachyłek podkolanowy,
który tylko czasami (20%) łączy się z jamą stawową, tworząc wówczas potencjalną drogę szerzenia
się np. stanów zapalnych z jamy stawowej stawu kolanowego.

WIĘZADŁA

Na przedniej i tylnej powierzchni torebki stawowej biegną wzmacniające pasma tkanki włóknistej.

 więzadło przednie głowy strzałki (łac. ligamentum capitis fibulae anterius)

 więzadło tylne głowy strzałki (łac. ligamentum capitis fibulae posterius).

więzozrost piszczelowo- staw włóknisty (art. pow. wcięcie zespalanie obu kostek, przy
strzałkowy (syndesmosis fibrosa) przyśrodk strzałkowe prostowaniu grzbietowym
tibiofibularis) owa dalszego w stawie skokowym
dalszego końca k. górnym rozwidlenie kostek
końca piszczelowej rozchyla się nieznacznie
strzałki
Powierzchnie kostne stykają się bezpośrednio blaszkami okostnej, niekiedy tylko w części przedniej
powleczone są chrząstką szklistą. Między powierzchnie kostne wpukla się maziowa wypustka
jamy stawu skokowego górnego. Torebki stawowej brak, od przodu i od tyłu więzozrost obejmowany
jest przez silne pasma tkanki włóknistej. Odpowiednio są to: więzadło piszczelowo-strzałkowe
przednie (łac. ligamentum tibiofibulare anterius) i więzadło piszczelowo-strzałkowe tylne
(łac. ligamentum tibiofibulare posterius; inaczej więzadło kostki bocznej, łac. ligamentum malleoli
lateralis). Więzadła piszczelowo-strzałkowe biegną skośnie ku dołowi i ku bokowi kończąc się na,
odpowiednio, przedniej lub tylnej powierzchni kostki bocznej. Przy zgięciu grzbietowym stopy
więzozrost umożliwia nieznaczne odchylenie boczne obu kostek.

skokowy górny (art. zawiasowy (ginglymus) bloczek pow. zgięcie (opuszczenie

talocrularis) kości stawowe grzbietu stopy), zgięcia
prosty, jednoosiowy skokowej dalszych podeszwowe stopy,
końców prostowania (unoszenie
kości goleni grzbietu stopy), zginanie
grzbietowe stopy
Torebka stawowa przytrzymuje kości wchodzące w skład stawu oraz zapobiega dostaniu się
sąsiednich tkanek między kości stawu[3].
Torebka stawowa stawu skokowego górnego jest napięta bocznie i przyśrodkowo. Ściany przednia i
tylna są cieńsze i luźniejsze, ale wzmocnione pochewkami przebiegających w pobliżu ścięgien,
dodatkowo wysłane warstwą tkanki tłuszczowej. Torebka stawowa przyczepia się do brzegów
poszczególnych powierzchni stawowych, jedynie z przodu zachodzi na szyjkę kości skokowej. Linia
przyczepu nie obejmuje linii nasadowych piszczeli i strzałki, choć linia nasadowa strzałki leży na
wysokości szczeliny stawowej.
Błona maziowa torebki stawowej uwypukla się ku górze w obręb więzozrostu piszczelowo-
strzałkowego.
Jama stawowa jest obszerna i zwykle całkowicie samodzielna.

Więzadła:

1. Więzadło przyśrodkowe (ligamentum mediale) zwane jest również więzadłem trójgraniastym

(lig. deltoideum) ze względu na 3 składowe części. Rozpoczyna się na kostce przyśrodkowej,
następnie wyróżniamy część:
o piszczelowo-łódkową;
o piszczelowo-skokową;
o piszczelowo-piętową, odpowiednio do kości będących przyczepem końcowym.
2. Więzadło skokowo-strzałkowe przednie (lig. talofibulare anterius) – jest rozpięte pomiędzy
brzegiem przednim kostki bocznej, a przednią częścią kości skokowej (bloczek kości
skokowej).
3. Więzadło skokowo-strzałkowe tylne (lig. talofibulare posterius) – jest rozpięte pomiędzy
tylnym brzegiem kostki bocznej, a guzkiem bocznym wyrostka tylnego kości skokowej.
4. Więzadło piętowo-strzałkowe (lig. calcaneofibulare) – przebiega od wierzchołka kostki
bocznej do boku kości piętowej.

skokowy dolny (art. kombinowany pow. pow. unoszenie przyśrodkowego

talotarsalis) stożkowo-kulisty stawowa na stawowa w brzegu stopy (supinacja),
tylnym odc. tylnym unoszenie brzegu bocznego
a) art. złożony, jednoosiowy Góry kości odcinku pow stopy (pronacja)
talocalcaneonavicularis piętowej oraz kości
(część przednia) odc. skokowej
Więzadła
b) art. subtalaris (część piętowo
tylna) łódkowego
piętowego
Powierzchnie stawowe:

 na kości skokowej:
powierzchnia stawowa piętowa
tylna, przednia, środkowa;
 na kości piętowej: powierzchnia
stawowa skokowa tylna,
przednia, środkowa;
 na kości łódkowatej: wklęsła
powierzchnia tylna (dla głowy
kości skokowej).

Torebka stawowa: osobna dla stawu

skokowego tylnego oraz przedniego,
przyczepia się wzdłuż brzegów
powierzchni stawowych.

Więzadła

Staw skokowy tylny:

1. Więzadło skokowo-piętowe tylne (lig. talocalcaneum posterius) – przebiega od guzków

wyrostka tylnego kości skokowej do górnej powierzchni kości piętowej.
2. Więzadło skokowo-piętowe przednie (lig. talocalcaneum anterius) – szerokie, rozpięte
pomiędzy powierzchniami stawowymi tylnymi kości skokowej i piętowej.
3. Więzadło skokowo-piętowe przyśrodkowe (lig. talocalcaneum mediale) – rozpięte
pomiędzy guzkiem przyśrodkowym wyrostka tylnego kości skokowej, a tylnym brzegiem
podpórki kości skokowej na kości piętowej.
4. Więzadło skokowo-piętowe boczne (lig, talocalcaneum laterale) – przebiega od wyrostka
bocznego kości skokowej do powierzchni bocznej kości piętowej.
5. Więzadło skokowo-piętowe międzykostne (lig. talocalcaneum interosseum) – stanowi kilka
pasm rozpiętych między bruzdą kości skokowej, a bruzdą kości piętowej.

Staw skokowy przedni:

1. Więzadło piętowo-łódkowe podeszwowe (lig. calcaneonaviculare plantare) – przebiega od

podpórki kości skokowej na kości piętowej do przyśrodkowej powierzchni kości łódkowatej;
2. Więzadło rozdwojone (lig. bifurcatum) – rozpoczyna się na powierzchni grzbietowej kości
piętowej i rozdziela się na dwie części, stanowiące więzadła:
o piętowo-łódkowe (lig, calcaneonaviculare) – dochodzi do kości łódkowatej;
o piętowo-sześcienne (lig. calcaneocuboideum) – dochodzi do kości sześciennej.
3. Więzadło skokowo-łódkowe (lig. talonaviculare) – rozpięte pomiędzy powierzchniami
grzbietowymi szyjki kości skokowej i kości łódkowatej.

Unaczynienie stawów skokowych

  od przodu: gałęzie naczyń piszczelowych przednich;
 od tyłu: gałęzie naczyń piszczelowych tylnych i strzałkowych;
 strona przyśrodkowa: gałęzie naczyń piszczelowych tylnych oraz żyły
odpiszczelowej;
 strona boczna: gałęzie naczyń strzałkowych i żyły odstrzałkowej.

Unerwienie stawów skokowych

 od przodu: odgałęzienie z nerwu strzałkowego głębokiego;

 od tyłu i przyśrodkowo: odgałęzienia z nerwu piszczelowego;
 strona boczna: odgałęzienia z nerwu łydkowego.