RESİ M • H E Y K E L •

S A N A T Ç I LAR. • Ü S L U P L A R • E K O L L E R
 UOl l M I A İ l l l U l U l k

Sanat
İÇİNDEKİLER

SANAT N E D İR ?
14-27

ARAÇLAR VE M A L ZE M E LE R
28-13

ERKEN SANAT (M Ö 3 0 0 0 -M S 1300)

« -7 1

G O T İK VE ERKEN RÖNESANS (1300-1500)

WA
72-127

YÜKSEK R Ö N E S A N S VE M A N İY E R İZ M (1 5 0 0 -1 7 0 0 )
128-161

6A R O K D Ö N E M İ (1600-1700)
162-217

R O K O K O 'D A N N E O K L A S İS İZ M E (1 7 00-1800)
218-257

ROM ANTİK VE AKADEMİK SANAT (1800-1900)

258-339

M O D E R N İZM (1900-1970)
340-447

ÇAĞDAŞ SANAT <1970-

mu
448^179

KİTAPTA K U LLA N ILA N SEMBOLLER

Doğum ve ölüm tarihleri C 9 S anatçının eserlerinin

■— ’ görünebileceği belli
f» Ülke başlı koleksiyonlar

p jl Sanatçının aktif olarak I j J Sanatçının eserlerinin

çalıştığı şehir veya ülkeler müzayedelerde ulaştığı
__________________________________ rekor rakamlar
□ S an a tç ın ın çalıştığı
temel m alzem e
GÖRSEL REHBERLER

Sanat

ROBERT CUMMING

• • _
:Sİ: İN K ILÂ P
 A Dorling Kindersley Book
www.dk.com

© 2006, Dorling Kindersley Limited

Metin © ‘2006, Robert Cumining

O r j in a l A d i Eyewitness Companions Art

B a ş S a n a t E d it ö r ü Juliette Norswortliy
B a ş E d it ö r Ferdie McDonald
E d it ö r l e r Debra Wolter
Phil Ormerod
Liz Wheeler
Andrew Heritage
S a n a t E d it ö r ü Bryn Walls

Türkçe yayın hakkı

© 2008, İnkılap Kitabevi
Yayın Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Ç e v ir e n Ayşe Işın Önol, Aslı Çel in kaya

Y a y ın a H a z ır l a y a n Sema Dİkcr
D ü z e lt i Ayşegül Kanal
K a p a k ve S a y fa U y g u la m a
Gülizar Çilliyüz

Tüm haklan saklıdır.

Bu yayının hiçbir bölümü, telif hakkı sahibinin yazılı izni olmaksızın
çoğallılaına/., herhangi bir düzeltine sisteminde saklanamaz ya da elektronik,
mekanik, fotokopi, kayıt yoluyla dağıtılamaz.

ISBN: 978-975-10-2719-1

12 13 14 15 6 5 4 3 2

B a s k ı v e C ilt
Ijeo, China

:ii: İN K IL Â P
w w w . in k ila p . c o m
p o sta (a i k i la p .c o m
 A D orling Kindersley Book
www.dk.com

© 2006, Dorling Kindersley Limited

Metin © 2006, Robert Cumming

O r j in a l A d i Eyewitness Companions Art

B a ş S a n a t E d i t ö r ü Juliette Norsworthy
B a ş E d i t ö r Ferdie McDonald
E d i t ö r l e r Debra Wolter
Phil Ormerod
Liz Wheeler
Andrew Heritage
S a n a t E d it ö r ü Bryn Walls

Türkçe yayın hakkı

© 2008, inkılap Kitabevi
Yayın Sanayi ve Ticaret A.Ş.

Ç e v ir e n Ayşe Işın ö n o l, Aslı Çetinkaya

Y a y ın a H a z ı r l a y a n Sema Diker
D ü z e l t i Ayşegül Kanat
K a p a k v e S a y fa U y g u la m a
Gülizar Çilliyüz

Tüm haklan saklıdır.

Bu yayının hiçbir bölümü, telif hakkı sahibinin yazılı izni olmaksızın
çoğaltılamaz, herhangi bir düzeltme sisteminde saklanamaz ya da elektronik,
mekanik, fotokopi, kayıt yoluyla dağıtılamaz.

ISBN: 978-975-10-2719-1

12 13 14 15 6 5 4 3 2

B a s k ı v e C ilt
Leo, China

:ii: İN K IL Â P
w w w . in k ila p . c o m
p o s t a ( ^ in k ila p . c o m
 G İR İ Ş
M O D E R N İZ M
10
SANAT'IN
TARİHİ 1900 1970
------ 44 - 340

ÇA Ğ D A Ş SA N A T
E R K E N SA N A T
M Ö 3 0 0 0 - M S 1300 1970
46 448

SÖ ZLÜK
G O T İK V E ER K E N
RÖ N ESA N S
478
1300-1500
İN D E K S
72
501
Y Ü K SE K R Ö NESAN S
BAŞLARKEN V E M A N İY E R İZ M
SANAT 1500 1700
14 128

S A N A T N E D İR ? BAROK DÖNEM
16 1600-1700
162
ARAÇLAR VE
M ALZEM ELER R O K O K O DAN NEO -
K L A S İ S İZ M E
1700 1800
218

R O M A N T İK V E
A K A D E M İK SA N A T
1800-1900
258
BU KİTAP, YILLARCA SANAT ESERLERİNİ, ÖZELLİKLE
BANA AİT OLANLARINI, TERCİHEN BAŞKAIARININ
EŞLİĞİNDE İZLEYİŞ SÜRECİMDE GELİŞTİ. GÖZ,
DUYULARIN HÜKÜMDARIDIR VE SEYİRİ PAYIAŞMAK,
HAYATIN EN BÜYÜK ZEVKLERİNDENDİR. BU ZEVK
OLGUNLAŞTIKÇA ARTAR VE SANAT ESERLERİYLE
SINIRLI DEĞİLDİR.

Sanat dünyasında ilk işim Tate
Galeri’de sanat eserlerinin önünde
durup onları izleyicilere anlatmayı
görev edinmiş küçük bir ekibin yeni bir
üyesi olarak başladı. Çok geçmeden
tekrar tekrar sorulan dört soruyu
öğrendim:
1) Neyi aramalıyım? Bir Picasso’da
Rembrandt’da, Raphael’de,
Tourner’de başlıca özellikler nelerdir?
2) Neler oluyor? Hikâye nedir? Herkül
kim? “İsa’nın doğuşu” nedir? Kırık
çarkın yanındaki o kız kim? Ağaca
benzeyen kadını kaçıran adam kim? O
kocaman kırmızı karenin bir anlamı
var mı?
3) Değeri nedir? 10 Sterlin’e mi
bakıyorum, 10.000 mi, 1 milyon mu
yoksa 10 milyon mu?
4) Bir kıymeti var mı? Bir tuğlalar
yığını ya da dağınık bir yatak karşısında
benimle alay mı ediliyor?
Ayrıca fark ettim ki izleyicilerimin
çoğu bilgi veren bir tartışmaya
katılmaktan, belirli bir eser ya da
konu (özellikle provokatif ve
tartışmalı olanlar) veya gördükleri,
düşündükleri ve hissettikleri hakkında görevlilerden oluşan, tümü itibar ve
fikir alışverişinde
bulunm aktan keyif alıyor
görünüyorlardı.
Bu kitapta böyle bir
katılımı yakalamaya ve
yukanda listelediğim dört
temel soruya dikkati
çekmeye çalıştım. Ayrıca,
sanat dünyasında çalışıp
görevini
tam am layanların sanata
sadece haz almak için M IRO SERGİSİ İÇİN POSTER
baktıklarını, profesyonel
güvenilirliği sağlama ihtiyacı ile
çekingenlik göstermediklerini bilecek
kadar uzun süre bu dünyanın içinde
oldum: Sanat dünyasında “görevde”
olduğumuz zam ana kıyasla daha
farklı ve bazen çok daha ilginç bir
söylem içinde oluruz.
Günüm üz sanat dünyası,
müzelerden, öğretim kuram larından,
ticari işletmelerden, resmi
duruşunu sürdürme
kaygısını taşıyan
kocam an bir endüstridir.
Sıklıkla bizi kendi resmi
mesajlarının geçerliliğine
ikna etmek için ümitsizce
çabalarlar.
T ü m bu resmi sanat
kuram larım bir strateji
sürdürm eye sevk eden
baskıları anlıyorum, am a
tüm bu zorunlu kişisel
çıkarların yarattığı
koşullar altında saçma olmayan
alternatif bir sese ihtiyaç var.
Saklı Hazineler, Hermitage, St. Petersburg
1994 yılında çekilmiş olan bu fotoğraf, gösterimde
olmayan, ancak dünyanın çeşitli yerlerinde müze
arşivlerinde tutulan muazzam sayıdaki eserler hakkında
biraz fikir vermektedir.
 Kitabın an a bölümünde, Sanat biriminde yapıldığında o anın döviz
Tarihi (sayfa 44—477), erken kuru üzerinden hesaplama yapılır.
Rönesans’tan bugüne ressam ve Rekor fiyatın tüm sanatçılara
heykeltıraşları birbirinden ayrı verilmediğini göreceksiniz. Eski
başlıklar halinde düzenlenmiş olarak ustaların eserleri nadiren piyasada
bulacaksınız. Burada, onların bulunur çünkü çoğu şimdi kamu
eserlerine bakm akta kılavuz koleksiyonlarında. D uncan Hislop
olabilecek özelliklere işaret ettim. A rt’a (Duncan H isdop of Art Sales
Gözlemlerim tam am en kişisel am a Index Ltd, 54 Station Road, Egham,
bir çift gözü olan ve araştırmaktan
haz duyan herkesin görebileceği
nitelikleri seçmeye çalıştım.
Bilgilerin çoğu sanat eserlerine
bakılırken yazıldı, en azından not
tutuldu. Aslında, eğer bir sanat
eserinin karşısında duruyor olsaydık
söyleyeceğim şeyler bu kitapta
yazdıklarımdan ibaret olurdu. Bu tip
bir durum da, sanıyorum, çok az şey
söylemek çok fazla şey söylemekten
daha iyidir ki benimle birlikte olanlar
kendi keşiflerini yapma ve bağlantılar
kurma fırsatı bulsun.
H er sanatçının eserlerine ödenen
Mona Lisa nın yeni yerleşiminden görüntü Daha
rekor fiyatları da ekledim, çünkü fazla insana dünyanın en ünlü resmini görebilmesine
insanların sanat yapıtlarına ödedikleri izin verebilmek için, Louvre, 6 milyon dolarlık bir
masrafla Nisan 2005'te açılmış olan özel bir galeri inşa
bedeller de, birbirlerine oranlan da etmiştir.
akıl almaz değerlerde. Bazı eserler Surrey, TW 20 9LF, U K www.art-
kendileri için ödenen büyük sales-index.com) fiyat bilgilerinde
meblağların her bir kuruşuna değer, yaptıkları cöm ert yardım için
bazıları gülünç derecede aşırı fiyatlı teşekkürlerimi bildirmek istiyorum.
ve bazıları, sırf modası geçtiği ya da U m arım bu kitap sanata bakm ada
gözden kaçtığı için neredeyse yok dostça bir rehber, eğlenceli ve pratik
pahasına verilen harika sanat bir katkı olur. Eğer hedeflerini yerine
yapıtları. getirebilirse, sizi kışkırtacak, kendi
T üm fiyatlar, açık arttırm ada ürün fikirlerinizi sorgulamanızı sağlayacak,
teklifçinin üzerine kaldığında beyan durmanıza, düşünmenize ve dilerim
edilen değerle belirlenen m ezat fiyatı. gülmenize de neden olacak. Ayrıca
Başarılı teklifçi tarafından ödenen asıl sizi, size söylenmiş olanlara değil de
fiyat, müzayede şirketi tarafından gördüğünüz şeye inanmaya teşvik
talep edilen primle artar. (Bu bedel, etmeli ve bir serme ya da heykele geri
bir ıııüzayedeciden diğerine değişir). dönüp, daha önce görüp
Enflasyondan etkilenmemesi için tüm
algılamadığınız yönlerine yeniden
bedeller Amerikan doları üzerinden
bakmanızı sağlamalı. Benim öncelikli
belirlenir. Satış başka bir para
dileğim, bir sanat eserine bakarken
Yirmi M arilyn .in d y W arhol, 1962, ipek baskı, Ûzel aldığınız hazzı çoğaltmak.
Koleksiyon. 1960'tan beri sanat eserlerinin fiyatları ROBERT CUMMIN(i
tarihin herhangi bir döneminden çok daha fazla
yükselmektedir. Londra, Mayıs 2005
SANAT
A BAŞLARKEN
 SANAT
NEDİR?

Ç ok az san atçı san atları için b asm ak alıp acıları çekerler:

soğuk ta v an ara sın d a açlık ta n ölm ek, b irb iri ard ın ca,
kim se ta ra fın d a n fark ın a v arılm ay an b a şy a p ıtla r ü retm ek
ve en so n u n d a ö lü m döşeğinde ü n e kavuşm ak.
S an a tç ın ın yalnız, ih m al edilm iş d eh a olm ası fikri çekici
an ca k yanıltıcı. G erçek ler b u n d a n çok d a h a yavan.

Birçok sanatçı, kendi alanında
yetenekli, çalışkan, profesyonel ve
kendi mesleki potansiyellerinin
farkında olup, çoğunlukla meşgul bir
şekilde koşuşturmaktadır. Bu
sanatçılar, m odern mimari
pratiklerden farklı olmayan,
asistanlarla iyi organize edilmiş
atölyelere sahiptirler. Yaşamları
sırasında yetenekleri keşfedilmeyen
sanatçı sayısı çok az. Daha yaygın
olan, sanatçının bolca övgü alması ve
yaşamı sırasında tanınarak sonra
dönüşü olmayan bir karanlığa, sanat
tarihinde bir bölüm yerine bir dipnota
gömülmesi.
T A R İH B O Y U N C A S A N A T Ç I
Burada am aç sanatçının rolünün
değişmeyeceğini söylemek değil
sanatçının rolünü ve onun toplumun
Soğuk Koyu M adde: P atlayan G örüntü Cornelia Parker,
1991, karışık malzeme, Londra: Tate Modern.
Cornelia Parker müze ortamında enstalasyon konusunda
uzmanlaşan yıldızlardan biridir. Geleceğin sanat tarihinde
acaba üzerine bir bölüm yazılmasına mı yoksa bir dipnot
olmaya mı değer görülecek?
geri kalanı ile ilişkisinin önemli bir
biçimde değiştiği üç dönüm noktasını
saptamaktır. Antik, Klasik ve O rtaçağ
dönemlerinde sanatçılar esasen
yetenekli, kral, kilise ya da şirkeder
için çalışan zanaatçılardı. Faaliyetleri
profesyonel bir kişi ya da cemiyet
tarafından destekleniyor ve kontrol
ediliyordu.
16. yüzyıl başlarında Leonardo da
Vinci, sanatçının aristokrat ve
âlimlerle sosyal ve entelektüel açıdan
eşit görülmesi gerektiği fikrini
savundu. Yüksek Rönesans
döneminin büyük sanatçıları bu düşe
ortak oldular. Sanatlarının görkemli
ürünleri bu rolü kabul ettirmekte ne
kadar başarılı olduklarını ispatlıyor.
Bu hem sanatçının hem de patronun
işine yaradı ve 19. yy sonuna kadar
sürdü. Sanatçının kralların ve
papaların sırdaşı haline gelmesini,
hatta bazen diplomat ve saray
mensubu görevi görerek toplumda
mümkün olan en kapsamlı rolü
almasını sağladı.
 Leonardo Da vinci 1. Francıs ın Kollarında Son
KÖKLÜ D E Ğ İŞ İM Nefesini Veriyor, 1818, tuval üzerine yağlıboya, Paris:
Küçük Saray Müzesi. Rönesans'ın klasik geleneğine sıkı
1789 Fransız Devrimi, çok büyük bir sıkıya bağlı bir ressam olan Ingres, sanatçının entelektüel
politik ve sosyal değişimin öncüsü dev olarak imgesini krala eşit olarak sunar.
oldu. M onarşi ve aristokrasinin
öncelikli dünyası sönmeye başladı. örneğin Freud’un geliştirdiği
Havadaki bireysel özgürlük esintileri analizlerde açığa çıkan insan duygu
ile sanat, önceleri sanatsal bir yaşamı ve ilişkilerinin yeni farkındalıklarına
görmezden gelecek bireylerin de işaret ederek yeni bir sanatı kabul
ilgisini çekmeğe başladı. Romantik ettirmek isteyen asi gençlik için.
ruh, bireysel duyguları ifade etmek ve M odern Sanat’ın gelişmesi
kişisel deneyimler üzerine sanat için bu gerekli bir
yaratmak için bu özgürlüğü sömürdü. koşuldu ve sanat
Klasik gelenek antikiteye duyduğu tarihinde, sanatçının asıl
hayranlık ve disiplinli profesyonel motivasyonunun
eğitimi ile Rom antisizm ’in yanında geniş bir kitle
ilerlemesini sürdürdü, ancak tarafından
düşüşteydi. tanınma, mesleki
Bağımsızlık ruhu, 19. yüzyılın ikinci terfi, zenginlik ya
yarısında bir dönüm noktasına ve da sosyal başarı
sanatçının yeni bir rol edinmesine olmadığı, toplum da
öncülük etti. Değişim, gerçek
Andy Warhol ve arkadaşları
sanatçının toplum un dışında kalarak, 1960'larda Warhol, Coca-Cola gibi
tüm genel geçer kurallardan bağımsız ürünlerin imgeleri ile Marilyn
kendi kurallarını koyacak özgürlüğe Monroe gibi ikonasal
sahip olması gerekliliğini savunan figürler üzerinden
kendi çağını
radikal Fransız ressam Gustave yorumlamıştır.
Courbet tarafından etkili bir biçimde 1970’lerde sanatı,
yorumlanmaktaydı. Fikir kuvvetliydi, daha çok kendisini
ve takipçilerini
özellikle de çoğu, endüstriyel içeren imgelerden
toplumun merkezindeki meseleler ile oluşmaktaydı.
reform yapm ak ve dünyaya da internet milyonerleri gibi kurum ya
bakışımızı tam olarak değiştirmeyi da özel müşterilere satan başarılı
arzuladığı nadir bir bölüme öncülük işadamları ve işkadınlarından
ediyordu. oluşmaktadır.
En yakın dönemde
rafineleşmiş olan
B U G Ü N Ü N S A N A T Ç IS I i anlayışa göre ise
En yakın tarihlerde İ sanatçının yönetimsel
gerçekleşmiş olan dönüm i rollere dair varsayımıdır.
noktası, 1960’larda Bu varsayıma göre
sanatçıya yeni bir rol sanatçı geleneksel tavırla
yaratan ve fakir sanatçı sanat eseri üretmez,
imajını demode ve itici bunun yerine çoğunlukla
bulan Andy Warhol ile başkaları ile ortak çalışma
oldu. Warhol, sanatçının içinde fikir ya da kavram
savaş sonrası dönemin üretir ve ardından, fiziksel
maddi nimetlerinden üretimi gerçekleştirmek
G oustave C ou rbe t'nin
yararlanmasını istedi ve K a rika tü rü 1868. Fransız sanat üzere taşeronlar
Madison Bulvan’nın oluşumu radikal politik ve estetik görevlendirerek bunu bir
reklam yöneticilerinden doktrinlerinden ötürü Courbet'den
nefret ediyordu.
proje ya da sergi olarak
oluşan işadamlarına yakın yönetir.
bir cemiyette yeralmaları
gerektiğini savundu. 1960’lardan bu
yana doğan sanatçıların yaşam P A T R O N L A R VE P A T R O N L U K
tarzlarına ve kariyerlerine bakacak Patron, sanatçının
olursanız çoğunlukla Warhol’un karalam alarından sanat eseri
fikirlerine tutkuyla sarıldıklarını yaratabilmesi için gerekli fınansal
görürsünüz. Bugünün sanatçısı desteği sağlayan kişidir.
eserlerini daha çok büyük şirketler ya
Erken R önesans dönem inde, kilisenin eserlerini toplam ayı kapsar. Eğer bu
ya da ünlü saraylardan birinin konuda bir m anevi baba belirlenecek
patronluğu, sanatçının çalışmasını olsa, bu I. Cosimo de Medici olurdu
zorunlu kılan esas çerçeveyi (1519-74). C osim o sanatı ticari ve
oluşturuyordu ve büyük hayal politik gücünü birleştirmek amacı
gücüne sahip yaratıcı bir ile kullandı am a aynı
ham inin etkisi son derece , ¡t zam anda zevk için de
kuvvetliydi. K endine koleksiyon yaptı.
saygı duyan herhangi bir S | Bu nedenle
hükümdarın artık sanat j t » j koleksiyonculuk batı sanatı
hamisi olm ası R ve düşüncesinin Batı
b e k le tiy o rd u v e b u t» kalbinde yatan bireysel
gelenek 20. yüzyıla kadar ;| kişilik kavramından doğan
taşındı. t t U p I biı bakış açısıdır. Cosim o
Avrupa’nın hükümdarları 1 aynı zam anda antikiteye
sanat işlerini kendi ■ d u y d u ğ u se v g id e n d e
prestijlerini ve politik ( e tk ile n m iştir. K lasik Y ııııan
güçlerini arttırabilmek I ve R o m a y a d u y d u ğ u
am acı ile bilinçli olarak ■ tutkuya öykünerek
kullandılar. K ilise de Rom alıların nasıl tutkulu
benzer şekilde H ıristiyan koleksiyonerler olduğunu
I. Cosimo de’M edici Baccio ve m üzayedelerde sanat
mesajlarım yaym ak ve
Bandinelli, mermer rölyef, yapıtlarını nasıl alıp
etkisini güçlendirm ek Florensa: Bargello Müzesi.
am acı ile sanatı araç Ceasar'ın kalıbı içinde Cosimo'nun sattıklarını keşfetti.
olarak kullandı.. Böyle soylu bir Romalı olarak kendi Ö zel koleksiyonerler,
bir hamilik olm adan, imgesinin yansıması. tüccarlar ve
Rubens, M ichalengelo gibi m üzayedeciler, 17.
17. yüzyıl ve R ön esans’ın büyük yüzyıl’ın ticaret merkezi olan
ustaları asla baş yapıtlarını Felemenk C um huriyeti içinde
üretemezlerdi. ilerlediler. Bugünün ünlü
kuruluşlarının çoğu, bu dönem de
KOLLEKSİYONERLER VE SANAT kuruldular. Bir kilise ya da sarayda
SİMSARLARI belli bir sahne için tasarlananan
Hamilik olm aksızın sanat birçok büyük sanat yapıtı kendi
koleksiyonculuğu yapm ak, tam am en orijinal bağlam larından koparılarak
başka bir m esele. Bu kavram, yaşayan tüccarlar tarafından özel müşterilere
sanatçılar kadar satılmış ve bu sayede dünyanın ulusal
geçm işin galerilerini onurlandırmışlardır. D iğer
sanatçılarının da sanat tüccarları etkin bir biçimde
 i
S İM S A R L A R

19. yüzyılın sonlarında sanatçı, bir patron Paris li sanat simsarı Ambroise
tarafından istenilen yerine, özel bir vizyonu Vollard (1866-1939) ■
ifade etm ekte d ah a büyük bir özgülük Post-Empresyonist dönemin '
büyük ressamlarını desteklemiş,
bulunca galeriler sanatçı ve koleksiyoncu
Cezanne, Matisse ve Picasso'ya *
arasında gerekli b ir aracı haline geldi. tek kişilik sergiler dü ze n le m iştir.^
Aslında, Paul D urand-R uel, Ambroise
Collard ve D aniel-H enry K ahnw eiler gibi
birkaç yeni m aceracı sanat sim sannın
cesareti olm asaydı, Empresyonistler ve
M odern H areketlin büyük ustaları,
ekonomik açıdan hayatla kalmayı imkânsız
bulurlar, değerli b ir entellektüel ve ahlaki
yüreklendirm eden yoksun kalırlardı.

genç sanatçılar için patron rolünü MEKÂNI DOLDURMAK

üsdenmişlerdir.
Ç ok az sanat yapıtı dünyayı ya da
Sanat pazarı önceleri çok daha gizli
bizim onu görüş biçim im izi değiştirir.
saklı idi. A ncak, 1960’lardan bu yana
uluslararası m üzayede şirketinin G erçek şudur ki, çoğu sanat işi,
yükselişe geçm esi ve halka tam am ıyla mekânları doldurm aktan çok az öteye
açık şekilde sanat alım-satımı gidebilir.
yapılm ası popüler ilgiyi rekor satış
fiyatiarı ile körükledi. Göreli ve m udak
anlam ı ile sanatın başyapıtları,
geçm işte hiç olm adığı kadar çok
paraya hâkim oldular. Bu kısmen, SANATÇILARIN ESERLERİNİN REKOR FİYATLARI
pazardaki kıtlığın artmasındandı ki bir
kez bir kam u koleksiyonuna Burada belirtilen değerler o dönemde (Amerikan
girdiklerinde, tekrar pazara dönm eleri Dolan bazında) ödenen miktarlardır ve ardından
gerçekleşen enflasyon göz önünde bulundurul­
pek m üm kün görünm üyordu. Biraz
madan belirtilmiştir.
da, zenginlerin nadirin en nadir
F lü t Ç alan Ç ocuk 93 M ily o n D olar, 2004
olanına sahip olabilm ek için her şeyi
Pablo Picasso
verm eğe hazır olmaları yüzündeııdi.
D r G achet'in P o rtre s i 75 M ilyo n D olar, 1990
Vincent Van Gogh
G alette D eğirm eni 71 M ilyo n D olar, 2W
Pierre-Auguste Renoir
M asum ların K a tli 68 M ilyo n D olar, 2002
Sir Peter Paul Rubens
Perde, toprak, s ü ra h i ve
m eyve tabağı 55 M ilyo n D olar, 1999
Paul Cézanne
1. Cosimo de M ecidi'n in Portresi 32 M ilyo n D olar, 1989
Jacopo Pontormo
P em belerin M e rye m i 39,4 M ilyo n D olar, 1999
Raphael
Takas 18,8 M ily o n D olar, 1989
Willem de Kooning
Yaşayan bir sanatçı için rekor fiyat

Apollo Çeşmesi Jean-Baptiste Tuby, 1670,

kurşun, Versailler. 14. Louis kendisini "Güneş
Kral" olarak yücelten bir heykel yapılmasını
emretmiştir. Böylesi hamilik, onun sarayı için
ıılan sanat uygulamalarına yönelik bir
JJB idüstri yaratmıştır.
 ikonografiler talep ettiler.
Zıt olarak, yeni kurulmuş
olan Felemenk
Cum huriyeti’nin
doldurulacak farklı
mekânları vardı. Varlıklı
tâcirler evlerini yeni
kazanılmış özgürlük ve
refahlarının imajları ile
doldurm ayı tercih ettiler:
Titizlikle bezenmiş
manzaralar, portreler,
günlük yaşamdan sahneler
ve natürm ortlar.
18. yüzyıl İngiltere'si
yeni bir mekânı ortaya
Santa T rin ita S unak R esm i Fra AngeU co, 1434, 176x
185 cm, panel üzerine tem pera ve altın, Floransa, San
çıkardı, sayfiye evi. Bu
M arco Müzesi. Rönesafıs Floransa'sında bile bu derecede evleri, büyük Avrupa gezisinden
yüksek kalitede sunak resmine rastlamak çok nadirdir. getirdikleri eski sanat eserlerinin yanı
Bu bir eleştiri değil, bir boşluk da çok sıra, daha çckici ve uygun olan
iyi doldurulabilir, yaşamın değerini m anzara ve portre gibi kendi güncel
güzellik ve stil ile arttırarak. Dahası, resimleri ile doldurdular.
bir döneme ait sanat işleri konuları,
ölçüleri, biçemi ve görünüşleri GALER İLE R VE A K A D E M İL E R
doldurmaları beklenen mekânın l Unsal (îalcri likri - bir
etkisindedir. Rönesans’ın karakteristik biçimde ulusun kültürel
kamu mekânları kiliselerdi ve birçok kimliğini tanımlayan
sunak resmi tarafından eserleri barındıran
doldurulmaları gerekiyordu. kamusal uıekân f | 'Z .ğ k
Bunlardan en iyi yapılmış olanları, Mapolyoıı dönen linin
paradoksal bir biçimde, laik mekânlar bir mirasıydı.
olan kamusal sergi alanlarında sanat
tarihinin ikonaları olarak hürm et
görmekte, ancak İtalya’ya giden
bir ziyaretçi, hemen
kuşkulanacaktır ki, bu gibi hayat
değiştiren ikonalar ender bulunur
ve çoğu İtalyan dinsel sanat
ürünü sadece boşlukları
doldurur.
17. Yüzyıl’ın hükümdarları,
neredeyse resmen devâsâ
saraylarını doldurm ak için sanat
üretimini sağlayacak endüstriler
yaratmışlardır. Kendi mutlak
dünyevi otoritelerini beyan etmek
için büyük boyutlu ve karmaşık
Ld i iv ıv un B üyük G a le ris i H ub ert R obert, 1796,
112,5 x 143 cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: Louvre J
Müzesi. Robert, 1793'te halka açılan koleksiyonun
küratöriiydü.
 Ama bu m ekânlar yalnızca tarihsel
sanata yer verirler, yaşayan
sanatçıların işlerine değil. 19.
yüzyılda güncel sanatın sergilendiği
ana m ekânlar akademilerin kontrolü
altındaydı. Bu güçlü kurumlar genç,
sanatçıları yetiştiriyor ve kendi üyeleri
tarafından hazırlanan düzenli sergiler
açıyorlardı. M eram larının saygı değer
olmasına karşın akademiler, kurallar
ve iç politikalar ile saplantılı hale
geldiler ve bu da gitgide mekânlarını
doldurm ak üzere çok şatafatlı am a içi
boş işler yaratılmasına neden oldu.
Erken dönem M odern sanatı
kendine özgü kılan niteliklerinden
biri, kamusal alanı doldurmak
amacıyla yaratılmış olmamasıdır.
Akademiler tarafından nefret edilen,
özel koleksiyonerler tarafından
görmezden gelinen, hiç bir müzenin
ev sahipliği yapm ak istemediği
Piçasso gibi genç sanatçılar
tarafından üretilen
avangard yapıtların
çoğu atölyelerindeki mahremiyetten
asla ayrılamadılar. O nların asıl amacı
dünyayı gördükleri biçimi değiştirmek
ya da derin özel kişisel duyarlılıklarını
ifade etmekti. Bu müstesna ve
olağandışı bir ara dönemdi, oysa
bugün, mekânları doldurmak, çağdaş
sanatın baskın hükm ü haline geldi.
Kamusal alan fikri, yaşayan
sanatçıların ve özellikle 1929’da New
York M OM A’nın yolunu açtığı
“M odern Sanat”ın yapıtlarından
oluşan daimi sergiye ithaf edilmişti.
Önceleri çok taklit edilmemiş olsa da
bu fikir, son 50 yılda yangın gibi
yayıldı.
B Ü Y Ü K S A N A T G ALER İLERİ
Aşağıda üstelenenler dünyanın en büyük ve
ünlü halka açık sanat koleksiyonlarıdır.
Uffizi Galerisi, Floransa, İtalya 1591
Medici sanat koleksiyonu, 1591'den beri istek üzerine
izleyiciye açık, 1737'de Floransa şehrine miras bırakıldı.
Louvre Müzesi Paris, Fransa ]T 3 İ
Önceleri kraliyet sarayı galerisiydi, devrimci hükümet
tarafından halka açıldı.
Prado Müzesi, M adrid, ispanya 1819
Kral 7. Ferdinand'ın, Karısı Maria Isabel de Braganza'nın :
ısrarı ile yaratılmıştır.
Ulusal Galeri, Londra, Ingiltere 1824
ilk mekânı olan John Julius Angerstein'in evinden 1838
yılında bir galeri oluşturmak amacı ile taşınmıştır.
Gemalde, Berlin, Alm anya 1830
Başlangıçta kraliyet koleksiyonu olarak kurulmuş, adı ve
mekânları defalarca değiştikten sonra sonunda 1997'de
yeniden toplanmıştır.
Hermitage (İnziva) Müzesi, S t Petersburg, Rusya 1917
1917’de devlet müzesi olarak ilan edilmiştir; 1764'te
imparatoriçe 2.Catherine'nin özel koleksiyonu olarak
başlamıştır.
Ulusal Sanat Müzesi, Washington DC, US 1941
Galeri olarak inşa edilen bina John Russell Pope
tarafından tasarlanmıştır.
Prado Müzesi, Madrid
ispanya'nın 1819'da, 7. Ferdinand kraliyet koleksiyonunu
Madrid'in merkezindeki Neo-Klasik bir binaya taşıması
üzerine halka açılan ulusal güzel sanat galerisi.
24 sP . SANAT N EDİR ?
V\

Kendisini M odern ve Çağdaş Sanat Gugenheim Müzesi, Bilbao

teşhirine adayan müzeler şimdi
dünyanın her şehrinde bulunuyor.
Dolduracak geniş mekânları var ve
gelişmiş olan muazzam bir endüstri ile
destekleniyorlar. Tam da kiliselerin
ayırt edilebilir şekilde “dini” ve
“Hıristiyan” eserleri talep etmesi gibi,
bu mekânlar da “modern” ve
“çağdaş” eserler talep ediyor ki bu
işler çoğunlukla “şok edici” ve
“kışkırtıcı” olarak tanımlanabilir.
Mekânlar büyüdükçe ve mimari
açıdan görülmeye değer hale geldikçe
Frank Gehry tarafından tasarlanmış olan bu görkemli
modern ve çağdaş sanat müzesi, 1997'de açıldığından
beri Bilbao'da turistlerin temel ilgi odağı olmuştur.
bunun altında kalmamak için sanat
yapıtları da aynı yolu takip etti. Bu da
akla şu sorulan getiriyor: hangisi önce
geliyor? Sunak resmi mi, kilise mi?
çağdaş sanat müzesi mi, enstalasyon
mu?
S A N A T TA RİH İ
S anata bakışın ve on u n hakkında
konuşm anın çok çeşitli yollan

S A N A T T A R İH Ç İL E R İ. E LE Ş T İR M E N LE R İ VE U Z M A N L A R I

Sanat tarihçisinin doğal yaşam ortamı ¿4

kütüphane, arşiv, m üze ve konferans
salonudur; sanat eleştirm eninin ise, atölye
sanat okulu ve akşam yemeği masasıdır,
Eksper, daha çok m üzayede odasında, ®
galeride ya d a uzun süredir bakımsız 1
kalmış bir tavan arasında bulunur.
Ekperler en iyi sanat eleştirmeni ile sanâfc J
tarihçisini, üzerine ekstra bir şeyler
ekleyerek kendi içinde birleştirir, bu da,,
gerçek kaliteyi ayırt etm e ve içgüdüsel
gözün yanı sıra, yıllarca sanat eserleri |
izlemiş olm aktan gelen bilgisidir.

Eleştirmen ve sanat uzmanı Bernard Berenson

Italyan Rönesans sanatı uzmanı. Fikirleri halen çoğuŞlu§
geçerlidir. Amerikalı Brenston (1865-1959) koleksiyona!
ve müzeler için resim onayı yapmıştır.
TA KLİTLER V E SA H TEC İLİK LE R
Taklit ile sahte kelimeleri arasında bir anlam
farkı vardır. Taklit olan bir sanat eserinin daha
iyi, eski ya d a olduğundan daha farklı
görünmesi am acı ile değiştirilmesidir. Sahte ise,
bir şeyin hileli b ir imitasyonudur. Tarih
boyunca insanlar atölyelerinde büyük bir
yetenekle L eo n ard o ’n un ya da Verm cer’in
kayıp resimleri olduğunu iddia ettikleri resimler
ürettiler. Bu tü r resim ler taklit değil sahtedir.
vardır. K raliçe V ittoria ve Prens
A lbert kendi sanat beğenilerini
geliştirm ek istediklerinde, kendi
dönem lerinin m odasını izleyerek
çizim ve resim dersleri aldılar.
Bugün olsaydı bir sanat tarihi
kursuna başlarlardı. A kadem ik bü­
künü olarak sanat tarihi etkin bir
biçimde 19. yüzyılda A lm anya’da
başladı; kötü ün salmış bu bulanık
konuya, disiplin, titizlik, nesnellik
getirdi.
A ncak san at tarihinin bir de
dezavantajı var. S anat eserleri
yalnızca tarihi doküm anlar değildir.
Sanatın bireylerle bağlanm a ve
gözyaşından m est olm aya kad ar
değişkenlik gösteren deneyim ler
yaratm a yetisi vardır. E n kötüsü,
sanat tarihi, en büyük sanat
yapıtlarını bile zevksiz bir olguya
indirgeyebilir. Birinin “ta rilr’le çok
takıntılı olup, “eski” olan her şeye
karşı u zun zam an once ölmüş
azizlerin kem ikleriym iş gibi
körlem esine h ü rm e t gösterir
d u ru m a gelm esi riski her zam an
vardır.
S A N A T ELEŞTİRİSİ
İyi bir sanat eleştirisi, olgulara ve
İs a M a rth a ve M e ry e m 'in E vind e Jan
Vermeer, 1654-56, 160x 142cm, tuvai üzerine
yağlıboya, Edinburgh: Scotland Ulusal G alerisi
Iyukarıda).
H o lla n d a lI k a lp a z a n Han van Meegereıı
tarafından resmedilen "Vermeerler", sanat
dünyasının önde gelen isimleri tarafından
onaylanmıştır. Emmanus'da Havarileri 1936-
38 yılları arasında üretmiştir. (Solda)
tarihe saygı d u y ar ancak prensip
olarak değer yargılarını önemser.
Sanatçının am acını, niyetini, teknik
becerilerini, eserin neticesinin
sanatçının kurgusunu ifade edip
etm ediğini sorgular ve inceler. Aynı
şekilde, sergi gibi b ir tarihsel sanat
teşhirinde eleştirm en küratöriin
yorum unun geçerliliğini de dikkatle
gözden geçirmelidir.
Ç ağdaş sanat eleştirm eni, sunulan
şeyin gerçek değerini saptam ak
am acı ile küratörler ve galericiler
arasında küm elenen bol keseden
konuşm aların üstesinden gelmelidir.
Çağdaş sanatta birçok ünlenm e ve
fiyatlarda yükselm e hüküm
sürm ekte; h er yeni tezahürü ve
yıldız adayını, hem en tarihsel bir
önem taşıyorm uş gibi
değerlendirm ek gibi, sanat tarihinin
yüceleştirilm esinin körüklediği
tehlikeli bir cazibe söz konusu.
Bu ikiyüzlü b ir tu tu m , çünkü insan
gayretinin söz konusu olduğu her
alanda bugün olanın uzun vadede
önem li olup olm ayacağı, neredeyse
tüm üyle yarın ne olacağına bağlıdır.
Bu da öngörülem ez ve bilinemez.
 B A Ş Y A P IT
“Başyapıt” fikri bugün hâlâ geçerli fazla bir iki iş üretm eyi
midir? m ı terim , bireysel başarabilirler.
becerinin, teknik lim itlerle fikirlerin Zevk ve algı d a değişir. Çok az kişi,
m ükem m ellik ve arzulanabilirlik Boticelli’nin “V enüs’ün D oğuşu”
sınırlarının zorlanm asını ifade eder. eserinin Erken R önesans
N ihayetinde, y aratım larından uzun başyapıtlarından biri olduğunu
zam an sonra d ah i coşku inkâr edebilir. K ald ı ki, kendi
uyandıracak ve anlam üzerinden yaşadığı dönem de Boticelli’nin stili
iletişim kurabilecek az dem ode olarak değerlendirilm iş ve
sayıda yapıtın teşhisini eserleri 19. yüzyılın sonunda
belirtir. Birçok sanat keşfedilinceye k ad a r adı
yapıtı, içinde unutulm uştur.
yaratıldıkları nesle
güçlü bir biçim de A H E N K VE FİKİRLER
seslenir, ancak Peki, n edir b ir eseri başyapıt
bunlardan pek azı, yapan?
ardından gelen Belki ara n acak iki şey var:
nesillerle de Birincisi, konu, stil ve
anlam lı bir teknik arasındaki tam
konuşm a içinde bütünsellik.
olabilir. R a p h ae l’in Meryem Ana ve
“Başyapıt” Çocuk Isa resim len iyi bir
terim inin kökeni örnek buna. R a p h a e l’in ahenkli,
sanatçıların nazik stili ile kusursuz tekniği,
zanaatçı olarak ilahi konusu içinde resm etm ek
göz önünde için aradığı kaliteyi m ükem m el
bulunduruldukları bir biçim de bütünler. İkincisi
zam ana dayanır. ki aynı şekilde R ap h ael’e
Becerisini locaya benzerlik gösterir, sanatın
ispatlayarak sanattan d a h a büyük bir
imrenilecek “u sta” fikri ifade etm esi gerektiği
sözünü sanatçıya inancıdır. Böyle b ir inanç
kazandıran, eserdi. olm adan ve bu fikri
Localık sistemi gereksiz başkaları ile paylaşm a
bir hale gelmeye sorum luluğuna
başlayıp d a sanatçının üstlenm eden, tüm
rolü değiştiğinde, sanat yapıtları,
terim anlam ını yitirdi teknik açıdan ne
ve sanatçının çeşitli denli başarıya
şekillerde sergilediği ulaşırsa ulaşsın,
gücüne, bir eklenti D avid (D avut) M ichelangelo dekorasyon ve
d u ru m u n a geldi. Buonarti, 1501-04, Yükseklik illüstrasyon olarak
D ahası terim , 410cm, mermer, Floransa: Gateria kalm aya m ahkum dur.
haddinden fazla dell'Accadem ia Teknik beceri,
kullanıldı. T arih, m ekânları dekore
“cağımızın M ichaelangelo’su” edebilir ve doldurabilir, ancak
olarak nitelendirilm iş isimler sadece bir fakir başkalarının
çöplüğü gibidir, ancak artık güç ihtiyaçları ile derin b ir ilişki kurar
bela adı geçer bu terim in. Aynı ve şeyleri görüş biçim im izi
şekilde, hayatları boyunca ilgi değiştirebilir.
görm em iş ve değerleri ancak S anatçılar patronlar,
öldükten sonra anlaşılmış Van koleksiyonerler, galericiler, sanat
G ogh gibi d e h a la r da şaşırtıcı k u ru m lan ve yoldaş sanatçılardan
derecede azdır ve birbirlerinden oluşan bir dü n y ad a yaşar ve
çok uzaktadır. Ve b ir de şu ilginç çalışırlar. K alabalıktan uzak
ikinci derece sanatçıları vardır, durabilm ek, cesareti ve başkalarına
onlar “başyapıt” olarak benzem em eyi gerektirir. Sadece,
değerlendirilm eye değebilecek en sıradanlıktan öte d erin b ir vizyon
ile donatılm ış olanlar ve sanatı, tüm zam anların en katı
kendisinin sonu olarak ya d a kişisel eleştirm enlerine karşın ayakta
ve ticari haz için kullanm ak yerine, kalabilecek değerde başyapıtlar
d ah a büyük insani ya da ruhsal üretm eyi başarabilir.
gerçeklikten bahsetm eye çalışanlar

The M adonna o f th e P in ks (K a ra n filli M eryem ) Raphael için güzellik, İki figür birlikte resimdeki
Haphael, 1507-08, 3 3 x 2 3 cm, tuval üzerine yağlıboya, nihai gerçekliğe ulaşmak espasın büyük kısmını
Londra: Ulusal Galeri. Raphael'in yeteneğine, güzellik ve için temel zorunluluktu - kaplayacak bir üçgen
sadakat ile olan ilişkisine bir örnek. Bu resim 1855-1891 ilhamla dolu bir bakış açısı, oluşturuyor. İstikrar, süreklilik,
yılları arasında tanınmamaktaydı, ancak yakın bir doktrinden daha önemliydi. haysiyet ve ciddiyet gibi
dönemde 39 milyon dolar karşılığında satıldı. kavramlara işaret ediyor.

Bu küçük resim Hıristiyan Raphael'in yetkinleşmiş Oyuncu hali ve hedeflenmiş

dindarlığına bağlı bir hayata
başlamak üzere rahibe
manastırına giren genç bir
dul için yoğun ve özel bir
eser olmak üzere
tasarlanmıştır.
ustalığı ile kullandığı yağlıboya,
zengin renkleri, belirsiz geçişleri
ve tırnaklarda görüldüğü gibi
hassas ayrıntılarla bu resmin
ruhani mükemmeliyetini
taçlandırır.
bakışlarıyla oturan çocuk İsa,
Bakire'nin sevecen bakışları ve
durgunluğu ile bir kontrast
oluştururken çıplak erkekliği de
Meryem'in alçakgönüllülüğü ve tatlı
kadınsılığı ile kontrasttır.
 ARAÇLAR VE
M ALZEM ELER
S an atçıla r, görsel d en ey im i arark en h e r z a m a n , köm ür,
tebeşir, ağ aç ve taş gibi tem el m alzem elerd e n , pig m en t
ve tu tk a lla rla fo rm ları b o y am ay a, çağ d aş dijital
k u rg u la m a tek n o lo jilerin e k ad ar, y en i a raç ları
k en d ilerin e m al etm ek te n , icat e tm ek te n ve
b irleştirm ek ten zevk alm ışlard ır.

“■“lk sanatçılar basit temel balm um uydu. Y u m u rtad a n yapılan

I m alzem eleri, bir benzerliğe ya
1 da tasarım a ulaşabilm ek için
toplamış ve işlemişlerdir. A letler ve
teknolojiler geliştikçe, sanatçılar,
kemiği, taşı ve ağacı oym aktan kili
işlemeye ve fırınlam aya doğru bir
ilerleme kaydetm işlerdir. D ah a
sonraları heykeltraşlar bronz
yapm ak için gerekli olan fırınlam a
ve döküm teknolojilerini
kendilerine uyarlam ışlardır. Aynı
/a m a n d a ressam lar aa, uygun
pigm entleri b ulm ak için çevreyi
keşfe çıktılar: T ebeşir, köm ür,
em işlerden alm an boyalar,
abuklular ve topraktan çıkarılan
mineraller. Bu m alzem elerin
(pigmentler) boya form una
getirilebilm eleri için onları sıvı
lıalde ve koyu kıvam da tutabilecek
m addelerle karıştırılm aları
gerekiyordu. B u n a uygun
m alzem eler, reçineler, sakızlar
hâlâ suluboyayı dondurm akta
kullanılan a ra p sakızı gibi- ve
Yağlı boya Sürekli olarak kullanılmış olmasının ve hâlen
kullanılmakta olmasının çok nedeni vardır: Değişken,
dayanıklı, kolayca müdahale edilebilir, çok sayıda renk
İninin etmek mümkündür, her sanatçının kişisel stilini
bnrındırabilir.
tem pera boyası, 15. yüzyılda
yağlıboya ön p la n a çıkıncaya dek,
O rtaç ağ ’ın en çok kullanılan
boyalarındandı. 1940’larda
akriliğin icadına k ad a r d a yağlı ve
suluboyalar baskınlığını sürdürdü.
S anatçılar çoğu zam an
m alzem eleri birbirleri ile
birleştirm işlerdir. Ç ağdaş sanatçılar
sıklıkla birbirine uyum suz imge ve
m alzem eleri enstalasyon ve toprak
sanatında bir aray a getirerek
dünyayı ve sanatın estetiğini
kavram aya ve düşünm eye
yönlendirm ek için çalışmışlardır.
S A N A T I N Y E N İD E N Ü R E T İM İ
Baskı, örneğin, ağaç baskı kalıpları,
oym a bakır plakaları ve asitle
oyularak hazırlanm ış baskı klişeleri
ile yapılanlar, çoklu im ajların
üretilebilm esine olanak sağlar.
Başka bir yeniden ü retim biçimi ise
fotoğraftır. D a h a yakın dönem de
baş gösterm iş olan bilgisayar
teknolojisi de sanatçıya imgeye
m üdahale edebilm esi bakım ından
benzeri görülm em iş bir im kân
sağlamıştır.
çizim
Çizim , sanatsal ifadenin en dolaysız form udur. R önesans’ta n önce bir
sanat form u olarak değerlendirilm em iştir; bunun yerine başka bir
m alzem eyle yapılacak olan esere hazırlık m ahiyetindeki b ir tasarım
aşam ası o larak görülm üştür. C ennini (1370-1440) çizimi, resm e giden
“zafer takı” olarak ııitelemi|tir. Bu, o n a bir statü
k azandırm ışsa d a çizimi bağımsız ve kendi
başına anlam lı b ir sanat biçimi olarak ortaya
koyan ilk sanatçılar Leonardo d a V inci ve
M lchelangelo’dur.
FÜZEN

Füzen (kömür kalemi), bugün hâlâ

popülerliğini koruyan en eski çizim
malzemesidir, ince söğüt dallarının, ağacı
karbona İndirgeyen yavaş bir yanma
sürecinden geçirilmesi ile elde edilir.
Manzara ressamlarının kalın kömürlerinden,
daha detaylı çizimlerde
kullanılan orta ve ince
olanlarına kadar çeşitli
kalınlıklarda piyasada bulmak Bağıran Adanı
mümkündür. Üzerine kolaylıkla Çalışması
Mlchelangelo, 16. yy,
boyayı kabul ettiği için
Kâğıt Üzerine Füzen,
çoğunlukla boyadan once Florensa: Ufflzi Galerisi.
yapılan çizimlerde kullanılır. Mlchelangelo çok farklı
Füzen resimleri bir fırça, araçlarla çizim
macun silgi ya da yumuşak yapmıştır: Dolmakalem
hamur kıvamındaki ekmekle ve mürekkep,
bile rahatlıkla silinip dolmakalem ve
çamaşırsuyu, füzen,
düzeltilebilir. kırmızı ve siyah
tebeşirler.

T E B E Ş İR L E R V E P A S T E L L E R

Beyaz tebeşir başlangıçta diğer çizim

araçlarına ışık ye detay eklemek için
kullanılıyordu. Ö zellikle tonlandırılm ış kâğıt
üzerinde etkiliydi. Rönesans sanatçılarının
belirgin özelliklerinden olan kırmızı tebeşir,
kirece demir oksit eklenmesinden elde
edilmekteydi. Günümüzde tebeşirler tüm
renklerde üretilm ektedir. 18. Yüzyıl sanatçıları
arasında popüler olan pasteller, ağaç sakızını
hafifçe saran pigm entlerin toz hâle
getirilm esiyle üretilir. Yumuşak pastellerle
pigment çok ha fif bir dokunuşla kâğıda dağılır
ve rahatlıkla karıştırılarak canlı bir rengin
değerleri arasında çok hassas
geçişler elde edilebilir. Sert
M avi Dansçılar Edgar Degas, 1899, pasteller, sakızın daha yoğun
kağıt üzerine pastel, 65x65cm, kıvamı ile elde edilir ve çizim için
Moskova: Pushkin Müzesi. Degas'nın daha elverişlidir.
uygulamaları, füzenle çizim yaparak
ardından yumuşak pastellerle canlı
renk karışımları yapmak üzerineydi.
Pastelin diğer bilinen temsilcileri, Mary
Cassat, Odilon Redon, Picasso ve R.B.
Kitajdır

TOZ PASTELLER

İ l i l
 ARA ÇLA R VE M A L Z E M E L E R 31

r
D O L M A K A L E M VE M Ü R E K K E P

Dolmakalem, çizginin sınırlarını kontrol edebilmek

amacı ile fırçaya alternatif olarak gelişm iştir. Kuru çizim KAMIŞ KALEM
araçlarına gore mürekkebin avantajı, çizginin kesinliği
ve kalıcılığı idi. M ürekkepler, kurumlu karbon
esaslı malzemelerden, yem işlerden elde edilen
boyalara, meşe mazısına, böceklere, mürekkep
balığı ve kabuklu hayvanlara kadar bir çok çeşitli
kaynaktan elde edilm ektedir. Suda çözünen
mürekkepler, renk geçişleri yaratm aya, hint mürekkebi
gibi sakız ya da gomalaktan elde edilen kalıcı
m ürekkeplere oranla daha elverişlidir. Divit
kalemi (tirilin) grafik sanatının nesiller boyu
dayanağı olmuş, ardından evrim leşerek yerini
dolmakalem, keçeli kalem ve teknik çizim
kalemine bırakmıştır.

nenen Aslan Rembrant,

kağıt üzerine mürekkep, Paris:
Louvre Müzesi. Bir çizim aracı
olarak mürekkep ve dolmakalem,
kalıcılığından ve düzeltmelere
elverişli olmamasından ötürü,
mükemmel derecede kendine
güvenil bir yaklaşım
gerektirmektedir.

M ONET’İN
TÜY
KALEMİ

KURŞUN KALEM

Kalemde bulunan kurşun, esasen bir karbon formu olan "g ra fiftir.
16. ve 17. yüzyıllarda sağlam grafitin tek kaynağı İngiltere Göller
Bölgesindeki Borrovvdale idi. 18. yüzyılın sonlarında Fransızlar,
M şekilsiz ve kolaylıkla ufalanan grafiti kil ile birleştirecek bir metod
geliştirdiler. Bu karışım, ahşapla kaplanarak, bugünkü bildiğimiz
kurşunkaleme dönüştü. Böylece, Ingres, Turnerve Constable
dönemlerinde grafit kalemlerin kullanımı hızla yayıldı. Bugün birçok
sanatçı, ya bütün grafit çubuklarıyla ya da kalem biçimindeki
tutacaklara konan, çeşitli yoğunluk ve tonlardaki kurşunları
kullanmayı tercih etmektedir. "Kurşunkalem" terim i, yine
kurşunkalem gibi ahşapla kaplı olan füzen, tebeşir ve balmumunu
da kapsayan birçok grafik araç için kullanılmaktadır. Bazıları suda
çözünebilen pigmentler içermekte ve ıslak fırça ile üzerinde
çalışılabilmesine
imkân vermektedir.

Endüstriyel
binalar. Kuzey n *■
İngiltere'de
4 , .
bilinmeyen bir sanatçı
tarafından yapılmış,
kâğıt üzerine
kurşunkalem, Özel
Koleksiyon

MLKANİK GRAFİT KURŞUN

KAVRAMALI ÇUBUKLARI KALEM
KURŞUN
KALEM
Resim
Bütün boyalar, pigmentleri karışım içinde tutacak ve hazırlanan yüzey üzerine
-duvarlar, ahşap paneller, parşömen kâğıdı, ya da gerilmiş bez (tuval)- başanlı
bir uygulama sağlayacak yoğunlaştırıcı bir maddeye gereksinim duyar. Boyanın
erken dönem formları, su bazlı tutkalla yoğunlaştırılmış ve hayvan derilerinden
yapılmış bir pigment içeriyordu. Bunun alternatifleri, ağaçlardan alınmış sakız
ve reçineler, yum urtanın sarısı ve beyazı ile balmumuydu. 15.
Yüzyıl’dan 20. Yüzyıl’a kadar en baskın malzeme de çoğunlukla
bezir yağı (keten tohumu) olmak üzere bitkisel yağlardı.
A N K O S T İK (S IC A K B A L M U M U )

M ısırlılar, Yunanlılar ve Romalılar tarafından ahşap panel ve M ıs ır la h itin d e n

duvar boyamada kullanılm ış olan antik dünyanın önde gelen ankostik portre En iyi
tekniklerinden olan ankostik resmi, oldukça dayanıklı bir antik ankostik
resimlerinden bazıları,
yöntemdir, "Encaustic" terim i Yunanca kökenlidir ve "içinde
mumyalar içinde
yanmış" anlamına gelir. Sanatçılar boyayı fırça ve spatula saklanmış olan 2. yüzyıl
vasıtasıyla uygulayarak resmi oluşturur, tamamlandığında ürünleridir.
da yüzey üzerine alev tutarak balmumunu yeniden ısıtır ve
duvarın kireçli yüzeyinde pigm ent ve balmumunun kalıcı bir
biçimde absorbe edilm esini sağlarlardı. Balmumu ayrıca,
rengin saydam kısımlarının ayrıştırılmasına yardım etm ek
amacı ile yağlı boyaya da eklenebilir. Bu yöntem en fark
edilir şekilde Van Gogh'un resimlerinde kullanılm ıştır. Bu
antik yöntem, şaşırtıcı bir
biçimde 20. Yüzyıl'ın ikinci
yarısında, Amerikan
bayrağının imgelerinden
oluşan bir resim serisi için
ankostik kullanan Jasper
Johns (sayfa 442-43)
tarafından yeniden yaşam
bulmuştur.

YUM URTA TEM PERASI

Elyazmaları ile bilgilenen Ortaçağ ressamları çırpılm ış yumurta

beyazından oluşan "giriş" adı verilen bir boya form u kullanmışlardır.
Diğer yandan panel boyayan ressamlar pigment, yumurta sarısı ve su
ile karıştırılmış yumurta temperası kullandılar. Bu, yağlıboyanın
icadından önce kullanılan tem el boya malzemesiydi. Temperanın çabuk
kurumasına rağmen, resmin renklerini yapılandırmak yavaş ilerleyen
bir süreçti. Pürüzsüz bir yüzey elde
edebilmek için paneller önce kireç YUMURTA
SARISI
ve tutkalın karışımından meydana
gelen alçıtaşı katm anları ile
hazırlanıyordu. Boya, hazırlanmış
çizimin üzerine uygulanıyordu.
Renk geçişleri, dikkatlice yan yana
eklenen boya uygulamaları halinde
çok yavaş yapılmak zorundaydı.

İs a 'n ın D e fn e d ilm e s i
Rus ikonu, 15. yy., 4 5 x 3 2 cm, panel
üzerine tempera. Bizans ve Rus
Ortaçağ ikonlarında
çoğunlukla tempera
kullanılmaktaydı.

YUMURTA VE
SU EMÜLSİ­ TEMPERA
YONU PİGMENTLERİ
 FRESK

italyancada "yeni yapılm ış" anlamına gelen fresk (fresco) (VERMILION)

terim i, pigm entlerin sıvı ile karıştırılarak doğrudan yeni PİGMENTİ

dökülmüş alçı üzerine uygulanış metodunu ifade eder. Sıvı

boya algı içine absorbe olur ve alçı kururken pigm entler duvar
yüzeyini duvarın kendi dokusu ile birleşerek kaplar. Fresk,
Giritliler, Yunanlar ve Romalılar tarafından A ntik dönemde,
Michelangelo (sayfa 136) ve diğer Rönesans sanatçıları
tarafından kullanılm adan çok önce uygulanmıştır.
Is a 'n ın Y a ra tılış ı Id e ta y )
M ichelangelo Buonarroti, 1508-12, fresk
Irestorasyon öncesi}, Roma: S istin Şapeli,
Vatikan Müzeleri.

YAĞLAR

Bitkisel y a ğ la r-te m e l olarak ceviz, haşhaş, keten üzerinde çalışabilme süresi, tüm
tohumu yağları- Rönesans'tan biraz önceki bir diğer boya form larından çok daha
dönemde kullanılmış, ancak Kuzey Avrupa'da, uzundur. Bu sayede sanatçıya
İtalya'da olduğundan çok daha popüler olmuştur. belirli belirsiz geçiş efektleri
Jan van Eyck (sayfa 110) gibi Felemenk sanatçıların yapabilme, ya da kendi favori
becerileri sayesinde 15. yüzyılın başında tekniğine göre katmanlar
Venedikliler ve ardından diğer italyanlar, yağların üretebilm e fırsatı verir. Titian'dan
tuval resmi ve özellikle portre için en iyi (sayfa 143-145)
olduğuna ikna olm uşlardır. Yağlı Velasquâz'e (sayfa
boyanın avantajları, dayanıklılığı ve 187-190) 16. ve 17.
değiştirilebillrliğidir. Boya, terebentinle Yüzyıl ustaları nefes
seyreltilm iş ince şe ffa f katmandan kesici ışık ve renk YAĞLI
BOYALAR
kalın boya tabakasına kadar çeşitli efektleri ile bu
şekillerde uygulanabilir. Islakken malzemenin
sınırlarını
DÜZ
zorlamışlardır. SENTETİK

YUVARLAK
Y ağlıboya ressam ları SENTETİK
çok çeşitli tekniklere
başvurmuşlardır. Burada bir
sanatçı tuvalin dokusunu
ortaya çıkarmaya yönelik KONİK UIÇIMLI
DOM UZ FIRÇASI
bir teknik deniyor.

KISA DÜZ
DOM UZ FIRÇASI

YUVARLAK DOM UZ FIRÇASI

A rn o lfin i P ortresi, detayı He birlikte, Jan van Eyck B o ya fırç a la rı geleneksel olarak
(bkz: sayfa 109). Van Eyck'ın yağlı boya ustalığı, örtü, hayvan tüyünden yapılmaktadır. Sert
perde ve kıyafetlerin gözden kaçmayacak fırçalar domuz kılından, yumuşak
mükemmellikteki detayları ile renkleri arasında hassas olanlarsa sincap ya da samur tüyünden.
geçişleri pencereden vuran ışığın etkisini vurgulayacak Her iki tür de artık sentetik elyafla
şekilde resmetmesini sağlamıştır. üretilebilmektedir.
Hem suluboya hem de guaş boya arap sakızı ile
yoğunlaştırılır. Farkları, suluboyanın transparan,
guaşın ise içine eklenen beyaz kireç nedeni ile sahip
olduğu ışık geçirmez yapısıdır. Suluboya, kâğıdın ya
da diğer yüzeylerin parlaklıklarından yararlanarak
ayırt edilebilir bir ışık etkisi oluşturur. Işık,
transparan boyayı geçerek çarptığı yüzeyden
-örn eğin beyaz kağıt- geri yansır. Guaşın opasitesi,
yani ışık geçirm ezliği, üzerinden yeniden boyayarak
kapatmak konusunda
idealdir ve geçişli tonlar
üretebilme kapasitesi,
boyayı kalın olarak
kullanmak ve düz renk çalışması yapmaya
elverişlidir. Bir araç olarak suluboya, 18. ve 19.
yüzyıllar İngiltere'sinde yeni bir değere yükselmiş,
ve özellikle J.M.VV Turner'in (sayfa 281-83)
eserlerinde fark edilir olm uştur. Suluboyanın daha
yakın dönem kullanıcılarından Emil Nolde (sayfa
281-83) ve Paul Klee (sayfa 387) malzemenin
parlaklığını ve ha fiflik özelliklerini cesur bir biçimde
kullanmışlardır.

SU VE
SÜNGER

Y ık ık K a le Ü ze rinde G ün b a tı m ı JM . W. Turner, 1868,

kâğıt üzerine suluboya ve guaş, Londra: Tate Koleksiyonu.
YUVARLAK SAMUR FIRÇA Turner, sahnenin üst kısmında tonlandırılmış kâğıt üzerindeki
renk dalgalanmaları ile yaratılmış bulutları belirginleştirmek
için guaşı küçük bir miktar sarı suluboyayla karıştırmıştır.

SENTETİK KARIŞTIRICI YELPAZE

İNCE YUVARLAK SAMUR FIRÇA

DÜZ SENTETİK FIRÇA

MASKHLKMK
SIVISI

ÖRNEK
RENKLER S u lu b o ya , birbiri üzerine eklenen
katmanlar hâlinde kullanılabilir ya da
burada görüldüğü gibi üst üste ıslatma
tekniği ile renkler karıştırılıp
birleştirilebilir.

TÜ P BOYA
ARAP ZAMKI
Akrılikler 1940'larda geliştirilm iş ve birçok modern sanatçı tarafından,
hızla kurumaları ve dayanıklı olmaları açısından tercih edilm işlerdir,
öncülerinin aralarında M eksikalI duvar ressamları Orozco (sayfa 402)
ve Siqueiros (sayfa 402) da vardır. A kriliklerin avantajı, ıslakken
suda çözünebilir olm alarına karşın hızla kuruyarak kalıcı bir
yüzey oluşturm alarıdır. Hem suluboyalar gibi şe ffaf
uygulamalarda hem de yağlıboyalar gibi kalın katm anlar j?
halinde kullanılabilirler. a k rİlîk lİ ^
PALET

BOYAMA
BIÇAĞI

PALET
BIÇAĞI

A ğ a ç Harvey D aniels (çağdaş

sanatçı), kâğıt üzerine akrilik,
92 X 49 cm, Özel Koleksiyon.
Akriliğin tepkimeye girmeyen
yapısı, yağlı boyada olduğu
gibi çatlama ve
koyulaşmaya kolay
AKRİLİK
kolay izin vermeyeceği ,t^ rt FIRÇA İZİ
anlamına gelir. ^

Kolaj çeşitli m alzem elerin -b a sılı malzeme, kumaş
parçaları, hatta üçboyutlu objelerin bir araya
getirilerek bir zemin üzerinde kompozisyon
oluşturmasıdır, ilk uygulayıcılarından Picasso (sayfa
396 - 97) ve Braque (sayfa 351 ), kübist
çalışmalarında (sayfa 350) sık sık gazete parçaları
ve başka objeleri boya ile birleştirm işlerdir. Alman
sanatçı Kurt S w chw itters (sayfa 388) kolajı
geliştirm ek için gerekli olan şeylerin çoğunu yaptı:
otobüs biletlerini ve caddelerden topladığı her çeşit
çöpü şiirsel kompozisyonlarında bir araya getirdi.
Diğer dikkate değer tem silcileri, Alm an sanatçı Max
Ernst (sayfa 369) ve kolaj fik rin i üç boyutlu kutu
konstrüksiyonlarına

Amerikalı Joseph «
Cornell'dir (sayfa (
406). ilk başta bir J R r~ ■ »E
yenilik arayışı \
olarak adlandırılmış •' * i' ^
olan kolaj, çok kısa
SunkisU
bir sürede hatırı İte y f _<•
sayılır bir sanatsal s ;
ifade biçimi olarak j , !

M in o to r Pablo Picasso, 1933,

Y vonne R a in e r kağıt, folyo ve yapraklarla
iç in U yku Robert ko la j; N ew York: M odern Sanat
Rauschenberg, 1965, M üzesi (MOMAI. Picasso'nun
213,3 x 152,4 cm, kendi minotaur çizimlerinden
kolaj, Öze/ biri, molozla karışık kolajla
Koleksiyon. birleştirilmiştir.
Baskı uygulamaları
Baskı formlarından en eskisi “rölyef baskısı”dır. Bu tip baskıda imge, ağaç
baskıda olduğu gibi, mürekkebin değeceği yükseltilmiş alanlardan oluşur.
Gravür ve asitle oyma gibi oyma kalıpla yapılan baskı tekniklerinde mürekkep,
kalıp içine çizilen ya da eritilen kısma toplanır. Litografı ve ipek baskının da
dâhil olduğu planogralik (düz yüzey) baskılar,
sanatçılar tarafından kullanılan diğer baskı
uygulamalanndandır.

AGAÇ BASKI

Avrupa'da ağaç oymacılığının en ihtişam lı dönemi, baskı

uygulamalarının kıtaya Alm anya'dan yayıldığı 15. yüzyıldır. Ağaç
baskıda, tasarımın ne gatif alanlarını çıkarmak için v şekilli bir
keski kullanılıyordu. Ardından, blok halinde yüksek kalan pozitif
kısımlar mürekkepleniyor, mürekkepli blok üzerine bir kâğıt
konarak bir kol ile çevrilen baskı aleti ile basınç uygulanıyordu.
Daha teferruatlı varım tonlar ise, daha ayrıntılı çalışılan çizgisel
süsleme ve ince çizgilerin gravürü
ile oluşturuluyordu. Bu sanatın en
büyük ustası Albrecht Dürer (sayfa
126-127) idi.18 ve 19. yüzyıl
Japon sanatçılar, çok renkli baskı
tekniklerini, çok sayıda ağaç
bloğunu üst üste uygulayıp, en son
blok üzerinde siyah ile hatları
belirgin bir çizim eklemek sureti ile
m ükemmelleştirdiler.

At sırtında bir süvarinin ağaç

G ra vü rcü yayınlayan: Hartman
Schopper, 16 yüzyıl, gravür, Ûzel
Koleksiyon.
oyması çalışm ası, 1850 Çocukların
eğlenmesi için hazırlanmış bu basit
tasarım baskı yapmak için mürekkebin
etkin olacağı yükseltilmiş bölümleri
gösterir.

GRAVÜR

Gravür ve asitle oyma, ağaç baskı tekniklerinden GRAVÜRLÜ BAKIR PLAKA

daha fazla ayrıntılı çizgi yaratabilm eyi sağlayan
oyma kalıp baskı tekniklerindendir. Gravür
uygulamasında şim şir gibi sıkı damarlı ağaçlarla, asit çizgileri yakar. Bakır
bakır plakalar gibi yumuşak m etaller üzerinde levhanın kezzapla işlenmesi
kesin çizgiler oluşturabilm ek amacı ile hakkak yöntem iyle tonlam alar da
kalemi (burin) adı verilen elm as biçim li bir alet yaratılabilir. Bu yöntem,
kullanılır. Çizgileri yakmak amacı ile kullanılan plakanın üzerine reçine tozu
asitten ötürü asitle oyma gravürden ayrılır. Bakır serpilm esi ve reçinenin
plaka önce asidin etkisine bir direnç oluşturması yapışmasını sağlayacak
için bir zemin oluşturacak biçim de ince bir balmumu şekilde ısıtılması ile gerçekleştirilir. Plaka aside
tabakası ile kaplanır. Çizim yapılırken balmumu maruz bırakıldığında asit, her bir reçine parçasının
kazılır, balmumunun etrafını eritecek ve mürekkep uygulandığında belli
kalktığı yerlerde belirsiz tonlar meydana gelecektir.

19. YÜZYIL
N eye D a ir I II Ü te ce k GRAVÜR
ALETLER İ
m i? "Los Caprichos" 20.
Plaka, Francsisco Jose de
Goya y Lucientes 1799,
asitle oyma, cilalanm ış
kezzap işleme, işleme, ipne
kazı ve hakkak kalem i Özel
Koleksiyon. Goya, dikkat
çekici ve hicivli baskılarını
üretebilmek İçin çok sayıda
gravür tekniğini bir araya
getirmiştir.
 L İT O G R A F İ (T A Ş B A S K I)

Litografi planografik (düz satıh) baskı m etotlarındandır. Suyun ve yağın

birbirini itmesi prensibinden yararlanılarak uygulanır. Bu uygulama
1798'de Baverya'lı oyun yazarı Aloys Senefelder tarafından
bulunmuştur. Hazırlanmış olan bir kireçtaşı ya da taş plaka üzerine
çizgisel tasarım uygulanır. Litografinin benzersiz özelliği, ister çizimsel,
S h a rk e y ' in Y erinde E rk e k le r
ister resimsel teknikle uygulansın ve ister fırça, ister kalem ya da mum T o p la n tıs ı George M ille r (1917)
boya kullanılsın, doğrudan doğruya yağlı mürekkep üzerine tarafından yapılan b ir taşbaskı,
uygulanabilir oluşudur. Litografi aynı zamanda üst üste kaplanan renkli George W esleyBellow s'in b ir
resminden, Houston: Güzel Sanatlar
baskı ile imge oluşturulm asına imkân verir. Plaka sulandırılmış
Müzesi. Miller ABD'nin önde gelen
arapsabunu ile nemli tu tu lu r ve çizilmeyen yüzeylerin mürekkebe litograflarındandır.
direnç gösterebilm esi, yağ bazlı
mürekkebin taşın çizili kısımlarına
ulaşabilmesi için yumuşak bir aside
maruz bırakılır.

Litografik baskının basım taşından

kaldırılışı. Tüm baskı uygulamalarında
tasarım taştan, tabakadan, plakadan ya
da bez kasnaktan kaldırıldığında orijinal
olanın ayna imgesini ortaya çıkarır.

L i ı u y i c i ı ı ı \ u a a ı v ı u ı e ı e ı j ı ı u ı c ı \ ı^ııı (iıarva u ^c ı ı ı ı c uıı

yaprak kağıt yerleştirilir ve taş ile baskı gerçekleştirilir.
Buradaki, klasik film posterleri için en yüksek kalitede poster
baskısı yapmak amacıyla kullanılan,1870'lerden kalma antik
bir baskı makinesi.

S E R İG R A F İ

ipek baskı ya da serigrafi, önceleri ticari tekstil baskısında

kullanılan şablon baskı tekniğinin geliştirilm esi yolu ile türetilm iştir.
1930'larda, özellikle Am erika'da canlı opak renklerde ticari baskılar
üretilmesi aracılığı ile popüler olmuştur. Taşbaskı uygulamasında
olduğu gibi, tasarım yağ bazlı bir malzeme ile doğrudan doğruya
ipek kasnak üzerine çizilebilir ya da boyanabilir ve ardından
çizilmemiş bölüm ler tutkal ya da cila ile kaplanır. Böylece su bazlı
mürekkep ipekten geçerek kâğıda aktarılır. Şablonlar, baskı alanını
maskelemek amacıyla kullanılabilir. Görüntüyü ipeğe aktarmanın
alternatif yolu, fotoğraf şablonu kullanmaktır. Andy VVarhol (sayfa
444) foto-serigrafi ve resmi birleştirerek ürettiği 1960'ların
ünlülerinin çoklu portreleri ile bu tekniği popülerleştirm iştir.

686 G ün aydın Ş e h ir Friedensreich

Hunsertwasser, 1969-70, 85x 55,5 cm,
ipek baskı, ipek baskı işleri net şekiller ve
düz renk alanları oluşturur.

M alzem e üzerine ipek baskı

Mürekkep, çekçek vasıtası ile zorlanarak
ipeğin gözeneklerinden geçirilir.
Maskelenen alanlar bir şablon oluşturur
ve mürekkebin ipekten geçmesini
engeller.
Heykel
İlk ve her yerde en fazla bulunan sanatsal ifade biçimidir. En erken dönem
heykelleri, ya hayvan ya da insan formunu andıran bulunmuş objelerin
değiştirilmesi ile üretilmiştir. Aletler ve teknolojiler geliştikçe sanatçılar kemik,
ağaç ya da taş oymadan kili işleyip fırınlamaya, ardından da bronz döküme
doğru ilerlemişlerdir. Biz Yunan ve Rom a heykelinin beyazlatılmış kalıntılarına
aşina iken aslında klasik heykeller çok nadiren boyanmadan bırakılmışlardır:
sanatçılar, eserlerindeki gerçeklik etkisini arttırabilmek ya da onları dekore
edebilmek için boya pigmentleri ve değerli taşlara başvurmuşlardır.

BRONZ

Bronz ile heykel yapmak, Güney Amerika, Çin, M ısır, Batı Afrika gibi
birçok kültürde birbirinden bağımsız olarak g e liştirilm iş karmaşık bir
uygulamadır. Bronz döküm, kil, alçı ya da balmumu m odellemeyi içerir.
Erken dönem bronzlar kum kalıbı ile yapılan yekpare ve küçük
uygulamalardı. Kayıp balmumu uygulamalarında genellikle iki kalıp
kullanılır. Birincisinde kalıp, heykelin orijinalinden yapılmaktadır.
Günümüzde bunun yerine lâteks ve alçı kullanılm aktadır. Bu yönteme
balmumu form unu hazırlamak için başvurulur. Buna, yine
balmumundan yapılm ış huni biçiminde geçiş ve kanallar ilave
edilm iştir. Balmumu form u, ısıya dayanıklı alçı ile kaplanır ve tamamı
bir fırına ye rleştirilir. Isıtma süresince alçı se rtle şir ve balmumu
eriyerek kanallardan dışarı akar. Böylece alçı kalıp, kumla kaplanmış
ve tersine çevrilm iş olur. Eriyik hâldeki bronz huniden içeri dökülür.
Ardından alçı kalıp birbirinden ve bronz dökümün yüzeyinden ayrılarak
temizlenir. Büyük bir heykel yapılırken, orijinal model iki ya da daha
_____ ____________________________________ fazla parçaya
ayrılarak, içi boş
Dökülen bronz eriyiği Huniler bronzun
kayıp balmumu sürecinde kalıpla dökülebileceği
birlikte oluşturulmuştur. balmumu kabukları
oluşturulur.

Rodin stüdyosunda Rodin V ekpare bir

(sayfa 318-319) Ö püşm ew heykelciğin kayıp
Düşünen Adam gibi önemli balmumu sürecindeki ilk
yapıtlarından yüzlerce döküm aşamasının iki parçalı
yapmıştır. kalıbı.
 A RA ÇLA R VE M A L Z E M E L E R 39

AHŞAP O YM A

Ahşap oymak dünyanın tüm kültürlerinde ortaktır. Ortaçağ

Avrupa'sında gelişm iş, özellikle Romanesk dönemi oymalarında anlam
kazanmıştır. Ortaçağ ve Barok atölyelerinde A ntik M ısır'a uzanan bir
uygulama olarak ahşap çoğunlukla alçı sıva İle kaplanarak boyanırdı.
Ahşap oymak, oyulacak olan ahşabın damarlarının akışına dikkat
etmeyi gerektirir. Ahşabın doğal formuna duyulan bu saygı, İngiliz
heykeltıraşlar Henry M oore (sayfa 399) ve Barbara
Hepvvorth'ün (sayfa 400) eserlerinde gözle .
görünür biçimdedir. Brancusi'nin (sayfa 356)
ahşap oymaları ise basitlikleri ve zarafetleri
ile göze çarpar.

Ahşap oyma aletle ri

Günümüzde yüzlerce ¿ ' JF W
farklı biçimli her ebatta -•
çalışmaya uygun oyma
aletleri bulmak
mümkündür.

Ö len İs a 'n ın A rd ın d a n Y a ka rış (detay),

ahşap oyma, Alm an ekolü,, 16. yüzyıl başları,
Venzone Katedrali, İta ly a . Eser dekore edildiği
dönemdeki boya ve yaldız izlerini gösterir.

TAŞ O Y M A

Tarihöncesi dönem insanı, destek olmaksızın ayakta

durabilen figürlerden önce VVİllendorf Venüs'ü (Sayfa 48)
gibi küçük boyutlu, taşınab ilir fig ürler üretmiştir.
Yunanlılar, adımları açık duran figürü Mısırlılardan alarak
stilize edilm iş fakat ifadeli Kouros (sayfa 53) figürünü
ortaya yaratmışlardır. Ardından taş oyma sanatını
geliştirerek natüralizmde hayranlık uyandıran bir dereceye
ulaşmışlardır. Buna ulaşmak için oyma, iğneleme, delm e
ve cilalama teknikleri kullanmışlardır. Yunanlılardan beri
heykeltıraşlık için en saygın taş, oyması en zor taş olan
mermerdir. Benzer bir etki verebilen kaymaktaşı
mermerden çok daha yumuşaktır. Kireçtaşı, granit,
kumtaşı da popüler m alzemelerdi. İtalyan Rönesansı
Yunan ve Romalıları ta k lit ederek, kendi
A tölyesindeki
başına durabilen, büyük idealize
heykeltıraş Taş
edilmiş insan figürlerini tekrar
oymanın iki metodu
canlandırmıştır. Yüksek
vardır: doğrudan doğruya
Rönesans döneminin büyük taşı oymak veya kilden
yenilikçisi M ichelangelo'dur veya alçıdan yapılmış
(sayfa 1 3 6 - 137). modelleri büyütmek için
kullanılan kalibre gibi
GRANİT mekanik araçların
IU .O Ğ U kullanmak, Pliny'e göre bu
süreç Isa'dan önce
dördüncü yüzyılda
kullanıldı.

ÇEKİÇ
M od ern Heykel
M odern heykelin kökleri Avrupalı sanatçıların ilkel Afrika sanatının etkisi altına
girdikleri yirminci yüzyılın baslarına kadar uzanmaktadır. Avrupalı sanatçılar
aynı zamanda soyutlamanın etkileyici gücünü fark etmeye başlamışlardır. Yeni
heykel formunun öncüleri Picasso (sayfa 396-97) ve Paris’te yasayan Romanyalı
Brancusi’dir. (sayfa 356). Yirminci yüzyıl
boyunca birçok materyal, heykeltıraşlar
tarafından uygulandı, ‘hazır-yapım’ ve
‘bulunmuş’ objeler heykelciliğe dâhil oldu ya
da sanat eseri olarak sergilendi.

M O D ER N HEYKEL ARAÇLARI

Modern heykel, yapım aşaması ve obje toplama m etotlarında

hemen hemen düşünebilir bütün materyallerden
yararlanmıştır. Birçok heykeltıraş hâlâ ilhamlarını insandan ve
doğadan alırken, özellikle Rus Konstrüktivizmi'nden sonra
bazıları saf soyut geom etriye yönelm işlerdir. Bu alandaki en
etkileyici figürlerden biri Am erikalı
heykeltıraş David S m ith'dir (sayfa
410). Smith, kaynaklı ve cilalı
paslanmaz parlak çelikleri kendisi
tasarlıyordu oysa diğer modern
heykeltıraşlar basitçe tasarım
yapıyor ve geri kalan kısmı
asistanlar gerçekleştiriyordu.
M odern heykel, günlük nesneleri
beklenmedik ölçülerde ve
beklenmedik m ateryalleri Çağdaş heykeltıraşlar ve onların
kullanması açısından keyif verici asistanları rutin bir biçimde ark
düzeydedir. Eva Hesse (sayfa 460) kaynağı gibi modern endüstriyel
ve Claes Oldenburg ( sayfa 439) imalat yöntemlerini kullanıyorlar.
gibi sanatçılar heykellerini
yumuşak m ateryaller kullanarak üretirlerdi, örneğin sünger ve lâteks,
Oldenburg'un D ev H am bu rge r'in deki gibi.

D üzensiz D ö rt B irim David Smith,

1960, yükseklik 196,S cm (77 M in i
paslanmaz çelik, Özet Koleksiyon.

A le x a n d e r C a ld e r'ın A tö ly e s i
Alexander Calder'in (sayfa 438)
Anıtsal çelik yapıları ve eğlenceli
mobilleri endüstriyel süreçlerin her
biçimi ile üretilmişti. Prefabrike
çelik kısımları sanatçının
atölyesinde birleştiriliyor ve
boyanıyordu.

ENSTALA SYO N (YER LEŞTİR M E) SA N A TI
Enstalasyon sanatı, heykeltıraşlığın prensiplerini
etkili bir biçimde tersine çevirm iştir. Heykel formları
kendi içinde bir bütün oluşturacak şekilde dışardan
görülmek üzere tasarlanm ışken, enstalasyon
izleyiciyi eserin mekânının içine alır, izleyici, bir
düzlem üzerine yansıtılm ış görsel, ışık ya da ses
enstalâsyonların yanı sıra bulunmuş, hazır yapılmış
Ç a ta llı O rm an Y olu Olafu r EHassön.1998, Eastbourne,
Ingiltere Towner Sanat Galerisi. Eliasson'ın galerisindeki
enstalasyon genellikle yıldırım sesleri güneş ışığı,
kurbağalar veya gökkuşağı ile akla tabiatı getiriyor.
alana girer. Enstalasyon tem elli sanat kavramsal
sanatla bağlantılı olarak izleyicinin bölgesel ve
kültürel beklentilerini sorgulamaya davet eder.
Enstalasyonlar titizlikle işlenm iş gündelik

■
ya da imal edilm iş form ların bulunduğu kontrollü bir gerçeklikten ölüm anıtlarına kadar değişkenlik
gösterecek şekilde eğlenceli, ağırbaşlı ya da
dehşet verici olabilir.
Enstalasyon 1960 ve 1970 İtalya Arte Povera
hareketinde önemli yer tutm uşlardır. Alman
sanatçı Joseph Beuys, Rebecca Horn ve Fransız
sanatçı Christian Boltanski enstelasyonun yakın
dönem uygulayıcılarındandır.

B a z ı/T e k Do-Ho Suh. 2002. Koreli sanatçı

binlerce nikel askeri künyeden yapılmış olan
eserini Serpentine Galeri’de kurdu.
Serpentine Galeri, Londra

KAVRAMSAL SANAT

Modern kavramsal sanatın takdir edilişi veya

suçlamşı Dadacı anti-estetik sanat
görünüşünün kendisine hazır yapım eserleri
sergilemeye ya da nesne bulmaya ve onlara
absürt ve kışkırtıcı isimler vermeye yönelten
Marcel Duchamp’ın kapılarına uzanır.
Duchamp’ın hınzırlıkları, sanatçının el
sanatlarından bağımsız olarak kavram
tedarikçisi olmasını sağlayan yeni rolünü
edinmesini sağlamıştır. Bazı sanatçılar
kavramsal sanatı öyle uç düzeylerde
uygulamışlardır ki, hiçbir görsel eleman
olmaksızın sanatı izleyicinin zihninde
oluşturarak metni tek başına bırakarak
sergilemişlerdir.

Ş ap ka A s k ıs ı ve P is u a r M arcel Duchamp. 1917,

m etal ve seramik, ÖzeI Koleksiyon. Marcel Duchamp'ın
en ünlü iki hazır-yapım eserleri, Şapka Raf ve Pisuar
birden fazla tasarlanmıştır. Pisuar 1913 yıllında New
York'da sergilendiği zaman büyük şöhret kazanmıştır,
Fıskiye olarak adlandırılmış ve R.Mutt biçiminde
imzalanmıştır.
M od ern Malzemeler
Bugünün sanatı çoğunlukla izleyicinin sanat ve yaşam hakkmdaki beklentilerini
alt üst etmeyi hedefler, genellikle de kötü taklit ve önceki üslubun tekrarı ile.
Orjiııalliğin peşinde olan çağdaş sanatçılar izleyiciyle, fotoğraf, yanıp sönen
neon ışıklan, film ve videoyu da içine alan aklın alabileceği her türlü yöntemle
iletişim kurmayı denemiştir. 1970’ler canlı performans ve sanatçının yaşamı ya
da aktivitelerinin sanat yapıtı olarak sunulduğu durumlara rağbet göstermiştir.
Diğer sanatçılar, manzarayı yeniden düzenleyerek çevre ile olan ilişkimize
dikkati çekmişlerdir.
FOTOĞRAF

Fotoğraf, sanatçının sahnenin doğru kopyasını yapmasına izin

veren, görüntünün küçük bir delikten yansıtıldığı cam era
o b scu ra(karanlık oda) adlı bir aygıttan üretilm iştir. 1839'da
ışığa duyarlı em ülsiyonların geliştirilm esi, bu aletin siyah-
beyaz fotoğrafçılıkta kullanılm asını sağladı. Sanatçılar bu yeni
malzemeyi araştırırlarken -çoğunlukla bu konuya şüpheli
yaklaşımlarını kabul etmeden-,
fotoğraf hali hazırda küçük bir
sanat formu olarak kabul
görmeye başlamıştı bile. 20.
yüzyılda fotoğraf, Esward
W eston ve Ansel Adam s'ta
görüldüğü gibi, haber ve
manzara fotoğrafçılığıyla çok
daha yüksek bir statüye erişti.
M an Ray (sayfa 394) gibi
sanatçılar, aynı zamanda
fotoğraf süreçlerini daha
deneysel kullanmışlardır.
Büyük ebatlı film le r kullanıp,
fotoğraflarını dijital ortam da R ayograph M an Ray, 1923, 49
düzenleyen ve çok büyük baskılar X 39,5cm, fotoğraf, Özel
Koleksiyon. Man Ray bu zekice
G örüntü m ü d a h a le Bilgisayar üreten Alman fotoğrafçı Andreas tekniği, seçtiği nesneleri ışığa
teknolojisi fotoğrafçıyı karanlık Gursky de başarılı çağdaş sanatçılar
duyarlı fotoğraf kâğıdı üzerine
odadan kurtarmış, yaratıcı arasındadır. Bunun aksine Nan Goldin
yerleştirerek ya da yukarıdaki gibi
görüntü müdahalesi ve (sayfa 470), fotoğraf m akinesini
asarak, kompozisyonu ışığa
düzenlemesi İçin yeni olanaklar samimi bir haber fotoğrafçılığı ruhu ile
maruz bırakmak suretiyle
sağlamıştır. kullanır.
yaratmıştır.

V İD E O S A N A T I

Video sanatı, özellikle 1960'larda Andy VVarhol'un
Factory atölyesinde, 16mm ve 8m m 'lik formatlardaki
sanatsal film lerden ge liştirilm iştir. Videonun icadı,
görüntünün anında gösterim i ya da kameranın
içinde düzenlenmesi gibi olanaklar sağlamıştır.
Video bununla birlikte sanatçıya, zamana dair olan
elemanları keşif ve m anipule etme şansı verir.
Sanatçı, izleyicinin zamanla İlgili yorumunu keserek,
m ontaj yaparak, yavaşlatarak ve görüntülerin sırasını
değiştirerek altüst edebilir. Video aynı zamanda,
performans merkezli işlerin belgelenm esi için
kullanılm ıştır.
Yakın dönemin dikkate değer video sanatçılarından
biri, bazıları imge ve sesler arasında izleyiciyi
hapseden ortamlardan oluşan video yerleştirm eleri
ile video kasetleri, ses ortam ları ve elektronik müzik
performansları üreten Bili Viola (sayfa 469) olmuştur.

G e ç iş B ili V io la . 1996, video/ses yerleştirm esi,

burada 1997 yılında Los Angeles 'ta Grand Central
M arket'tekigörüntüsü verilm iştir, iki ekran sırt
sırta monte edilmiştir. Burada görünen ayakları
üzerinde yükselerek, alevler içinde yanarak yok
olan bir adam figürüdür. Eşzamanlı olarak diğer
ekranda figür silinip yok olııncaya kadar üzerine
şiddetle su dökülmektedir.
 A R A Ç L A R V E M A L Z E M E L E R 43

PERFORM ANS SA N A TI

Modem performans sanatının kökleri,

1920'lerde Dadacılar ve Sürrealistler
((¡erçeküstücüler) tarafından sahneye
konan tiyatroya dair gerçekleştirilm iş
olan tem sillere dayanır. 1960 ve
70'lerde, çoğunlukla happening
formundaki politik protestolarla
ilişkilendirilm iştir. Performans sanatı bir
çok formda gerçekleşebilir. 1961 'de
Fransız sanatçı Yves Klein (sayfa 420-
21), onun markası olan mavi renk ile
kaplanmış 3 çıplak m o d e li, bedenlerini
hareket ettirip beyaz kâğıt üzerinde
izlerini bırakarak sergiledi. Diğer
sanatçılar, kendi aksiyonlarını ya da
yaşamlarını sanat olarak sundular.
Örneğin Joseph Beuys (sayfa 453) 1974'te N ew York'a Ç ıp la k Y e rle ş tirm e s i Spencer Tunick, 2003
seyahati sırasında birkaç gününü bir çakal ile bir mağarada Grand Central Terminus, N ew York. Sanatçı,
geçirm iştir. Performans sanatı anlatıma bağlı olmaması kendilerini heykelsel formasyon ve pozlarda
nedeni ile tiyatrodan ayrılır. Bunun yerine izleyiciyi hayat, organize eden 450 modelini yönetir. Çıplaklığın
politika, sosyal ve psikolojik ilişkiler gibi konularda kendi kullanımı, provokatif performans sanatı ve
görüşlerini sorgulamaya yöneltm eyi amaçlar. happening için yaygın bir özelliktir.

T O P R A K ( A R A Z İ) S A N A T I

En eski zamanlardan beri insanlık, manzaraya müdahale ederek,

şık bir bahçede oluşturulan biçim ler gibi, doğada var olmayan
form lar yaratm ıştır. Gelgelelim, 1960'larda Robert Smithson (sayfa
462) gibi bir takım Am erikalı sanatçılar doğal dünya ile olan
ilişkimize dair farkındalığımızı, manzaraya düşünce kışkırtan
müdahaleler yaparak arttırm ak istem iştir. En dram atik
müdahaleler Christo ve Jean-Claude (sayfa 460) tarafından
gerçekleştirilm iş olan girişim dir: Çin Seddi'nin bir tarafından diğer
tarafına gerdiği muazzam büyüklükteki perdeler ve binaları sararak
kaplamaktan oluşan kentsel projeler. Fotoğraf, arazi sanatının
başarıya ulaşmasında vazgeçilmez bir rol oynar, zira, Richard Long
(sayfa 468) tarafından yapılan uzak m esafelerdeki ulaşımı mümkün
olmayan arazilerde oluşturulan çizgiler gibi eserlerde fotoğraf,
geriye kalan tek görsel kayıt olmaktadır.

Andy Goldsworthy çalışırken

İngiliz sanatçı Andy Goldsworthy (sayfa Ç evrelenm iş A d a la r Christa ve Jean
-■/4), belirsiz bir biçimde doğal malzemeleri Claııde, 1980-83, M ıam i, Florida: Biscayne
liden düzenler. 2000 yılında Londra'da
leştirdiği 13 büyük kartopu gibi çok kısa
ürlü olan yaratımları bazen sadece bir
 ERKEN SANAT
Mö 3 0 0 0 - ms 1300

S anatçılar, çocu k lar gibi, büy ü k ö d ü n ç alıcılar,

tak litçilerd ir ve d ü n y ad a, çev relerin d e g ö rd ü k lerin d en
haz duyarlar. A ncak m e ra k ve y a ra tm a arzu su , tek
b aşların a s a n a t eseri o rtay a çık arm az. Peki ö n em li bir
aktivite o la ra k o rtay a çık an şeyi “s a n a t” o larak
a d la n d ırm a y ı seçtiğim iz an ı nasıl ta n ım larız?

ilinen en eski sanat eserleri, biçimde mistik ya da muhtemelen

Avrupa’da keşfedilen, belki
32000 yıl öncesinin taş oymala­
rıdır. Avrupa ve Rusya arasında bulu­
nan hayatta kalmayı başarmış nadir
objelerdir. Yontuların, niteliği gereği
dayanıklı objeler olarak, insan eserle­
rinin en uzun sure ayakta kalabilmiş
örneklerinden olması tesadüf değildir.
İster istemez az sayıdalardır ve hayat­
ta kalmaları neredeyse tamamen
şansa bağlıdır. Kendilerini üreten
avcı-toplayıcı toplumların yapısı gere­
ği verdikleri ipuçları oldukça azdır.
Ancak bunların sanat eseri olarak
değerlendirilme iddialarında oldukla­
rından kuşku duyulamaz.
Zanaatkârlık, form ya da renkle, este­
tik çekicilik için doğuştan gelen insani
ihtiyacı tatmin eder. Önemli bir diğer
nokta da, neredeyse her birinin aynı
Tutankamon'un mumya sandığından bir maske,
M Û 1340, altın, mine ve yan değerli taşlar, yükseklik:
54cm, Kahire: M ısır Müzesi. Antik Mısır gibi erken uygarlık
sanatçıları, hükümdar ve ailelerinin en başarılı şekilde
stilize edilmiş temsillerini üretmek için en değerli
malzemeleri kullandılar.
dinsel amaçlar için üretilmişe benzi­
yor oluşudur. Kasıtlı olarak üretilmiş
yapmacık nesneler vasıtasıyla, insa­
noğlunun çoğunlukla saldırgan olan
dünyayı anlama, -belki de yatıştırma-
ihtiyacı net bir biçimde gözler önüne
serilir.
TAŞ ÇAĞI HEYKELİ
Bu şans eseri günümüze ulaşan hey­
kellerden en iyi bilineni kalkerden
yapılmış minik kadın figürüdür.
32000 yıl ile 27000 yıl önceki tarihler
arasında Avusturya’da bulunmuştur.
Willendorf Venüs’ü olarak bilinen tuhaf
bir biçimde şekilsiz olarak üretilmiş
figür, neredeyse kesinlikle bir doğur­
ganlık kurbanıydı. İlk bakışta, kadın
formunun kabataslak bir figürü gibi
görünür. D aha ayrıntılı bir inceleme,
bilinmeyen yaratıcısının ortaya koy­
duğu teknik karmaşıklıkla uyumlu,
dikkat çekecek biçimdeki ritmik ele
alış tarzını açığa çıkarır. Başını sımsıkı
saran düzgün kıvrımlar, yalnızca
yakından gözlemlenmekle kalmamış,
aynca kusursuzca işlenmiştir.
 Büyük Hol, Lascaux, MÖ 15000. Avrupa'da bulunan
M A Ğ A R A R ES İM S A N A T I diğer Taş Devri mağara resimleri gibi, Lascaux'da
Açık farkla görülmeğe değer olan bulunanlar hayatta kalmışlardır çünkü, terkedildikten sonra
tekrar tesadüfen keşfedilmesine kadar tamamen
mağara resimleri Güneybatı Fransa ve unutulmuşlardır.
Kuzey Ispanya’dadır. İlk olarak algılanan ve kusursuzca resmedilen
1879 yılında gh hayvanlardan mamutlar, bizon
keşfedildiklerinde, sahte ve atlar şaşırtıcı derecede
olduklarının varsayılmış kuvvetli bir m ağara resim
olması şaşırtıcı değildir. sanatı geleneği gelişti. Başta
Böylesine destansı ölçüdeki kırmızı toprak boyası ve
hünerliliği Taş Devri kömür olmak üzere çeşitli
adamına olan mevcut malzemeler kullanılmıştır.
inançlarla bağdaştır- A Bunlar çubuklar, tüyler veya
inak zordu. Yaklaşık yosun, zaman zaman da
25000 12000 yıl elle uygulanmıştır.
önce, son Buzul
Çağı’nın doruk VViHendorf Venüsü, MÖ 30.000, kireç
noktalan sırasında, taşı, yükseklik 11.5 cm ( 4 'A in), Viyana:
Doğa Tarihi Müzesi. Yontmanın kabartma
mağara duvarlarına uzuvları ve göğüsleri güçlü cinsel
çizilmiş keskince niteliğiyle heykeli destekler.

ZA M A N ÇİZELGESİ: ERKEN SANAT

M O 25000
Avrupa'nın her yerinde M Ö 7000 Domuzlar M O 5000 Batı
yapılmış stilize küçük evcilleştirildi Avrupa'da tahıl
kadın figürleri; ilk M 0 10000 Buzulların (Anadolu); Güneydoğu tarımcılığı köyleri;
mağara resimleri çekilmesi; nesli tükenmiş Avrupa'da tarımın bakır ilk kez kullanıldı
(Fransa ve İspanya) daha iri yapıda memeliler yaygınlaşması (Mezopotamya)

mo 35000 25000 10000 5000

M Ö 35000 Avrupa'daki M Ö 20000 Buzul M Ö 9000 En eski MÖ 5500 Band M Ö 4500 Batı
hom o sapiens: Nesli Çağı'nın doruk buğday yetiştirme seramik üretildi (Orta Avrupa'da
tükenm iş m ağara adamı noktası izleri (Suriye) Avrupa); metalürji megalit
keşfediİdi (Güneydoğu mezarlar inşa
Avrupa) edildi
 E R K E N S A N A T

Bulunan örneklerdeki kural koyma yetkilerini güçlendirmek

olağanüstü görüntüler üzere bir seri yönetici imgelerin
mağaralann oluşmasını sağladılar.
derinliklerinde Bu uygarlıklann en eskisi,
yaratılmış. Bunun günümüzün Irak’ı, Sümerlerdi.
amacının dinsel - biraz Günümüze kalanlar —seramik
korkudan, biraz parçalan, bir avuç dolusu hırpalanmış
kutlama amaçlı m e rm er- Sümerlerin güçlü görsel
imgeleri olan, gelişmiş bir toplum
olduğu kuşkusuzdur.
olduğunu gösteriyor. D aha dikkate
Bugün sanat olarak değer olan, M Ö 2300 yıllannda tek
anladığımız her şeyi bir imparatorluk olarak
barındırdıkları artık Mezopotamya’nın büyük bir kısmında
açıkça ortadadır. İşin
garibi, hemen hemen
hiçbir insan sureti
yoktur: rastlanılanlar,
çabuk algılanabilecek
hayvan figürlerinin
aksine şematik ve kaba,
daha çok bir çocuğun
“insan çizimi”
denemesi gibidir.

ŞEHİR LER VE U Y G A R L IK
Belki 5000 yıl önce, dünyanın ilk
uygarlıkları Yakın D oğu’da
oluşturulmaktaydı. Keçi ve koyunlarııı
evcilleştirilmesiyle pekiştirilen yerleşik
tarımın başlamasıyla ortaya çıkan
A k a d Hüküm darı, M. O.
yiyecek üretimi fazlalığı işgücü 2300, brom, yükseklik 36cm
paylaşımının gelişmesine ve özellikle Bağdat: Irak Müzesi. Bu büst,
papazlık gibi yönetici sınıflarının gerçekliği kesin olmayan I.
ortaya çıkışına neden oldu. Aynı Sargon'dur ve orijinalinde göz
çukurlarının içine mücevherler
zamanda, şehirler ortaya çıkmaya yerleştirilmiştir.
başladı. Bunlar, iyi organize olmuş,
farkındalıkları gelişmiş, teknik açıdan kurulmuş olan, Sümerlerin
ilerlemiş, sanatsal imgelerin kendi vârisi Akadlann bir ürünüdür. Akad
amaçlan doğrultusunda hizmet Hükümdarının M Ö 2300-2200 yılları
ettiklerini fark edecek seviyede yeterli arasında dökümü yapılmış olan bronz
bilgiye sahip toplumlardı. Kendilerini büstü, yalnızca teknik bir zafer değil,
tanrılan karşısında meşrulaştırma ya hiyerarşik hükümdarın tanımlayıcı bir
da kulları üzerindeki baskınlıklarını tasviriydi: Mesafeli ve görkemli.
ilan etme güdüsüyle statülerini ve

M 0 3400 İlk
hiyeroglif yazı M 0 3300 M 0 3100 M Ö 2650 Saqqara M Ö 2 100 -
sisteminin kanıtları M ısır'da ilk Narmer, Mısır'ı tarafından inşa edilen ilk 2000
(Sümer) duvarlı birleştiren ilk M ısır piramitı: basamaklı Stonehenge
kasabalar firavun Zoser piram idi inşa edildi

3500
M Ö 3500 Uruk'ların M Ö 3200 Tekerlekli M Ö 2900 Erken M Ö 2540 M Ö 2300 Sargon'un
yükselişi, ilk şehir- ulaşım (Sümer); çivi Dynastik Dönem Büyük Khufu hüküm darlığında Akad
devlet (Mezopotamya); yazısında gelişm eler (Mısır) Piramidi Im paratorluğu’nun
taş çem berler (M ezopotam ya) yayılması
(Kuzeybatı Avrupa)
ESKİ MISIR
MÖ 3000 - MÖ 300 C İv ari
Eski M ısır sanatı, içinde geliştiği toplum un
katı hiyerarşik yapısını birebir yansıtır.
Fazlasıyla cöm ertçe kullanılan malzemeye ve
destansı ölçütlere öncelikli bir değer
atfedilirken sanat, Eski M ısır’ın ölüm ve
ölüm den sonraki hayata dair saplantısını
aktarır. O rtaya çıkışından beri, biçim leri
neredeyse hiçbir değişikliğe uğram am ış olan
Eski Mısır S anatı’n a özgü bu inatçı
tutuculuğun tek örneğine, benzer biçim de
içine kapanık olan Ç in Uygarlığı’n d a rastlanır.
M Ö 4 . y ü z y ıld a y a z a n Platon, M ısır
san atın ın 10.000 yıl b o y u n c a hiç
değişm ediğini savunm uştur. K ronolojik
b ir hatası olsa bile, P lato n tem el bir
gerçeğe değinm ekteydi: Eski M ısır S anatı
neredeyse eşsiz b ir devam lılık arz
ediyordu. M Ö 3 1 0 0 civ arın d a M ısır’ı
birleştiren ilk firavun N a r m e r ad ın a
yapılan Narmer’in Paleti d a h i, bu sürekli
geleneğe özgü b irço k tem el unsuru
BAŞLICA OLAYLAR
MÖ 3100 Erken Hanedanlık Dönemi (MÖ 2686'e
kadar): Mısır, Narmer'in hükümdarlığında
birleşti; Memphis başkent yapıldı;
hiyeroglif yazım tekniği geliştirildi
MÖ 2688 Eski Krallık (MÖ 2181 'e kadar)
MÖ 2540 Khufu'daki Büyük Piramit'in inşası
MÖ 2180 Birinci Ara Dönem (MÖ 2040'a kadar):
merkezî yönetim dağıtıldı
MÖ 2040 Orta Krallık (MÖ 1.730'a kadar)
MÖ 1730 İkinci Ara Dönem (MÖ 1552'ye kadar):
Mısır'ın büyük kısmı Asya kökenli bir halk
olan Hyksos yönetimine girdi.
MÖ 1552 Yeni Krallık (MÖ 1069'a kadar): Mısır
egemenliğinin en güçlü dönemi: yeni
başkent Thebes'te kuruldu.
MÖ 1166 Son büyük firavun III.
Ramses'in ölümü
MÖ 1069 Üçüncü Ara Dönem (MÖ
664'e kadar)
MÖ 664 Geç Dönem (MÖ 30'a
kadar)
MÖ 332 Mısır Büyük İskender
tarafından fethedildi
Narmer'in Paleti, M Ö 3000
civarı, tabaka halinde kayaya
işlenm iş h a fif kabartma, Kahire:
M ısır U lusal Müzesi.
b arın d ırm ak tad ır. Belki de e n çarpıcı
olanı N a rm e r’in resm edildiği pozdur.
K afa, kollar ve b acak lar y a n d a n
g ö rü n ü rk en b acak lar k arakteristik bir
biçim de geniş ve dışa dönüktür. Ö te
y a n d a n , açık bir an ato m ik çarp ıtm ay la
resm edilen göğsü d o sd o ğ ru dışarıya
bakar. Bu p o zu n tam o larak aynısı 2500
yıl sonraki işlerde de görülebilir. H e r ne
k a d a r kişisel ayrıntılar büyük bir
kesinlikle yansıtılm ış olsa d a , genel olarak
etkisi doğalcılıktan epey uzaktır. M ısır
san atı, h em en hem en bütü n ü y le
sim geciydi ve kesin a n la m la r iletm e
niyetiyle yaratılıyordu: b u rad ak i ö rnekte
N a r m e r ’in d ü şm a n la rın a
karşı kazandığı zafer
anlatılm ıştır. Figürlerin
boyutları statülerine işaret
etm ekteydi: figür ne k a d a r
büyükse tem sil ettiği kişi o
k a d a r nüfuzlu dem ekti
(çıplaklık d a toplum sal
o larak alt tab ak alara
aidiyeti belirtm ekteydi).
H e r ne k a d a r figürler aynı
zem in üzerinde d u rsalar
d a, içinde bulundukları
m ekânı doğalcı bir
yaklaşım la resm etm ek gibi
b ir gayretten
bahsedilem ez.
Tutankamon'un
mezarından kuş-
tesbih böceği broşu,
MÖ 1352civarı, altın,
yarı değerli taşlar ve
cam macunu, Kahire:
M ısır Ulusal Müzesi. Ölünün yargı
salonuna getirilişi
 51
.......------- ....... .

HİYERARŞİ VE SEMBOLİZM dışındaki tüm tanrıları ortadan kaldırarak

11 üküm darlarım b ire r ta n n o larak kabul rahipleri şoka uğratmış olan Akenaten’in
(Kikleri için “sonsuz m u tlu lu k ları” , (M Ö 1379-1362) hüküm darlığı
cesetlerinin m ü m k ü n olabilecek en dönem inde, bu mutlak biçimsellikte nispi
görkem li biçim iyle sak lan m asına bağlıydı. bir gevşeme göze çarpm aktadır.
Piram itlerde am a ç la n a n görkem ve d a h a Akenaten’in başbakanı R am ose’nin
s( m ralan çok büyük göm ü tleriıı bulunduğu lahdinde, kardeşinin ve karısının rölyefleri
I lıebes işte bu sadece olağanüstü
nedenle inşa edilmiştir. incelik ve beceri ile
Tiravunlann sanatta değil, aynı zam anda
nasıl tasvir edilmesi gerçek insanlığın
gerektiğini belirleyen em arelerini de
karmaşık ve kesin taşıyacak şekilde
kurallar vardı. kazınmıştır.
Altından yapılmış olan Mısırlıların
Tutankam on sanatsal yaklaşımını
büstünün değerli d aha karakteristik bir
metallere ve şekilde yansıtan
zanaatkârlığa verilen eserlerin başında
Ramose'nin lahitinden bir rölyef, MÖ 1350
önemi vurgulaması Ölünün Kitabı olarak
civarı, kireç taşı, Thebes. İlk boyanmış olduğu orjinal
gibi, Abu Simbel’deki bilinen parşöm enin
halinde bile etkisi daha güçlü olmuştur.
tapınağın girişinde günüm üze kadar
bulunan dev boyutlardaki dört adet oturan kalan örnekleri gelmektedir. Bir büyü
11. Ramses heykelinin ağırbaşlı ve ifadesiz kitabı olan bu eser, öbür dünyada ölüye
yüzleri de bu resmi anıtsallık anlayışının yol göstermesi amacıyla lahdin içine
birer ifadesidir. koyulmaktaydı. Bu parşöm ende sadece
Yine de istisnalar vardı. Konu ne figürler - tanrılar ve insanlar kesin
kadar önemsizse örneğin köleler, dans geleneklere göre resmedilmemiş, aynı
(‘den kızlar veya müzisyenler figürlerin zam anda aslında kendisi de görsel bir
tasvirleri o kadar doğalcı olurdu. Ayrıca anlatı olan, hiyerogriflerde de eşit
Yeni Krallık dönem i M ısır’ında kısa derecede kesin ve ayrıntılı talim atlar
süreliğine, en çok da Atcn (güneşin diski) sunulmuştur.

H ak ik a t Tüyü'ne Karşı K albin Tartılması, MÖ 1250 M ıs ır tanrılarının Tahuti tanrısı kalbin

civarı, boyanmış papirüs, Londra: B ritish Müzesi. Bu sahne panteonu Horus tartılm asının sonuçlarının
her Ölünün KWab\'nda bulunur. tarafından yönetilmektedir kaydını tutar
PF
v ri
S* s Ti Y
:A.11 İ

Kalp terazinin diğer Çakal kafa lı tan rı, Anubis, "Ö lü Y iye n ", eğer çok ağır olduğunu
kefesindeki tüye karşı kalbin tartılmasını denetler ispatlarsa ölmüşün kalbini yutan bir canavar
 ERKEN EGE D Ü N Y A S I
MÖ 2000 - MÖ 500 CİVARI

Yaklaşık olarak M Ö 2000 ve 1150

yıllan arasında, D oğu Akdeniz’de,
h er biri kendine özgü ancak yine de
birbirleriyle bağlantılı iki erken
Yunan uygarlığı kurulm uştu: biri,
G irit Adası üzerinde M inoslular
tarafından; diğeri yaklaşık 400 yıl
sonra Yunan anakarası üzerinde, d ah a
savaşçı M ikeneliler tarafından. Bu iki
uygarlığın yok oluşlarının nedenleri
belirsiz olsa da, M ilattan önce ilk bin Kraliyet lahitinden M ikeneli ölüm
maskesi, MÖ 1550 civarında, altın,
yılın başlarında yeni ve bütünüyle Yunan Atina: Ulusal A rkeoloji Müzesi.
olan kültür ortaya çıkmaktaydı.
H e m M in o s lu G ir it hem de Mikenc, Minos G irit’i, lüks zevkleri olan ve görsel
elitlerce yönetilen, toplum sal katm anlara duyulan hayli gelişmiş bir toplum du.
sahip, eğitimli toplum lardı. Aynca Gem i, m anzara, hayvan ve sıçrayan
tarımsal üretim fazlasına ve gelişmiş yunus freskleri doğal hayattan alınan
ticaret bağlantılarına sahip oldukları etkileyici hazzı yansıtmaktadır. Bunlar
anlaşılıyordu. İlk başlarda, G irit’in ana arasında en çok bilinenler boğa üzerinden
iktidar merkezi (hüküm darları hakkında zıplayan genç erkek ve kadın freskleridir.
hiçbir şey bilinmese de) olan Knossos Bu oyunların dinsel anlam lar içerme
Sarayı’nın bir labirenti olduğu düşünülen olasılığı olsa da boğalar Minos
alan aslında devasa bir şarap, tahıl ve yağ sanatında sıkça yinelenen bir tem a
deposudur. Saraylarının ve villalarının olm uştur ağırlıklı olarak bu resimler
dekorasyonlarından anlaşıldığı üzere
fiziksellikteki taşkın keyfi öne çıkarır.
Minos Giriti’nin saray ve villaları,
olasılıkla M Ö 17. yüzyılın ortalarında,
I hera adasındaki M inos kolonisini
ortadan silen volkanik patlam a gibi doğal
li laketlerin ardından, başarılı bir biçimde
yeniden inşa edilmiştir. Ancak görünüşte
savaşçı olmayan bu dünya d a dışarıdan
gelen saldırıların tehdidi altındaydı.
Minos G irit’i, M Ö 1450 civarında Yunan
ana karasından gelen Mikeneliler’e yenik
düşmüşlerdir.
BAŞLICA 0LAVLAR
MÖ 2000 civarı Minos uygarlığı Girit üzerinde
kuruldu; Knossos sarayı inşa edildi
MÖ 1600 civarı Doğrusal B yazı tipi Girit’de
kullanılmaya başlar
MÖ 1500 civarı Mikeneliler Yunan anakarasında
egemen güç haline gelir
MÖ 1450 civarı Minos'ların çöküşü; Mikenliler
adanın kontrolünü ele geçirir

MÖ 1150 civarı Mikene Yunanistanı nın çokuşu

MİKENEKÜLTÜRÜ MÖ 1000 civarı Yunan kolonileri Küçük Asya ve
M ikene’nin aşın derecede korunaklı Doğu Ege'ye göç ederler
kalıntıları, ne denli saldırgan bir savaşçı
seçkinler sınıfı tarafından yönetildiğinin MÖ 776 civarı ilk Pan-Helenik atletizm festivali,
göstergesidir. Ancak, Mikene Olimpia
hüküm darlarından birine ait dikkat civarı Yunan alfabesinin kullanıldığına
MÖ 750
çekici, altın ölüm maskesi, M ikene’in
dair ilk kanıt; ilk defa yazıya dökülen
sadece m addî bir zenginliğe değil, aynı
Homeros'un ilyada destanı
zam anda büyük bir teknik olgunluğa
sahip olduğunu göstermektedir. MÖ 700 civarı Arkaik dönemin başlangıcı; şehir-
İlk Ege uygarlıklarının, m uhtem elen devletlerin ortaya çıkışı
kuzeyden gelen istilalar yüzünden,
yıkılışıyla 400 yıllık bir geçmişe sahip
Yunan kültürü de fiilen yok oldu. Bu dışındaki hiçbir kültür önem vermemiştir.
“ Karanlık Çağ”a dair neredeyse hiçbir Birçok toplum a göre, örneğin çıplaklık,
şey bilinmemektedir. Ancak, M Ö 800 köleliğin açık bir göstergesiydi.
civarında, çok farklı bir Yunan dünyası Çıplak erkek bedeni üzerindeki Yunan
kendini göstermekteydi. Siyasi açıdan saplantısı M Ö 7. yüzyıla kadar dayanır.
parçalı bir halde olsa da, sadece ortak Yüzden fazla gerçek boyutlarda yapılmış
kimliklerinin değil entelektüel (hatta daha büyük) ve kouroi (genç
üstünlüklerinin de farkına varıp bundan adam lar) olarak bilinen heykel günümüze
yararlanm aya başladılar. ulaşmıştır. Kesin bir şekilde
Görsel sanatlarda iki temel gelişme vardı: biçimlendirilmiş
idealize edilmiş natüralizme olm alarına karşın
doğru bir yönelim ve ana konu bütün yüzler katı bir
olarak çıplak erkek figürünün biçim de ileri bakar,
benimsenişi. Bu gelişmelerin eller yanlarda
açıkça arzu edilir hedefler haline sabitlenmiş, bir ayak
gelecek olması, Yunan kültürel diğerinin önünde
değerlerinin, en azından Batılı (Mısır etkisinin kanıtı)
bir göz nezdindeki egemenliğinin doğal haliyle
bir ölçütüdür. Gerçekte, ifade yansıtılmış
ettikleri bu değerlere Batı anatom ik
aynnülara karşı
MÖ 1500 civan, A tin a : U lusal A rkeoloji oluşm akta olan
Müzesi. 1900’ lerin başlarında yapılan yeni bir görüşü orta
Knossos sarayı (altta) kazısına ait koyar. M Ö 5.
keşiflerden biri.. yüzyıla gelindiğinde,
sanat tarihinde o
zam ana dek benzeri
görülmem iş bir
doğalcılığın ortaya
çıkışına neden
olacaklardı.

Kouros, MÛ 540 civan,

yükseklik 105 cm,
mermer, Paris: Louvre
Müzesi.
KLASİK Y U N A N
MÖ 500 - MÖ 300 CİVARI

M Ö 5. yüzyıl ile M Ö 197 yılı arasında

R om alılar tarafından işgal edildiğinde;
Yunanlılar sanat, felsefe, matematik, edebiyat ve
politika alanında, kendilerini takip edecek olan
Batı inanışlarına köklü birer dayanak oluşturacak
düşünceler geliştirmişlerdi. T ü m bu başarıların Kırmızı figürlü vazo, MO
değeri dış tehditler ve iç karışıklıklarla dolu bir 450 civarı, yükseklik 48 cm,
seramik, Paris: Louvre
dönem de elde edild iği düşünüldüğünde daha da Müzesi. Vazo bir Yunan
artmaktadır. piyadesinin savaştan
dönüşünü gösterir.
Perslere karşı M Ö 490 ve ardından Pcloponnesia savaşmının zayıflatıcı
M O 480 yıllarında kazanılan zaferler,
etkisine karşın ve takip eden yüzyılda
Atina’yı açıkça Yunan şehir-devlctleriniıı Makedonya’nın yükselişinden sonra bile
en güçlüsü haline getirdi. Spartalı
şehir, en azından kültürel olarak, lider
rakiplerine karşı, M Ö 431 ve 404 yılları
rolünü koruyabildi.
arasında giriştiği sonu felaketle biten
M O 5. yüzyıl Atinası öyle hayret verici

S en tor Lapith'i Yenerken, MÖ 447-432, mermer,

Londra: British Müzesi. Rölyef (aşağıdaki) Parthenon'un
(solda) güney cephesinde bulunan frizin bir parçasıydı.
1800'lerin başlarında Lord Elgin tarafından kaldırılmıştır.
düzeyde
A ntikytheralı Çocuk,
üretken bir
MÖ 340, yükseklik 194 cm, bronz,
sanatsal A tina: Ulusal A rkeoloji Müzesi.
yaratım atılımı
gerçekleştirir ki, bu
ilkeler sadece Roma yansıtarak, doğalcılıkla
<Iiinyasına egemen idealizmi özgün bir
olmakla kalmayacak, Rönesans şekilde kaynaştırmış ve
Avrupası tarafından yeniden yan-tanrı bir genç
keşfedildiğinde, sonraki 400 yılı da adamın kendine
( ikileyen bir sanatsal standart güvenen bir
oluşturacaktı. görüntüsünü
Yunan resimlerinden günümüze sunmuştur. Heykel
yalnızca bir avuç dolusu kırık dökük ussal olanla duyusal
parçalar kalmıştır. Yunan heykeli de olanın eş
ancak Roma döneminde yapılmış zamanlılığını ender
kopyalanndan veya yazılı bir beceriyle
IH'timlemelerinden izlenebilmektedir; somutlar. Yunan
mimari anlamda kalansa fazlasıyla resimlerinin
harabolmuş kalıntılardan ibarettir. tasvirleri de teknik açıdan
Yine de Klasik Yunan’ın olağanüstü orijinalleriyle karşılaştırmaya
etkisinin izlerini sürmeye yetecek değer. Pompei’dcki Roma
sayıda eser günümüze kadar fresklerinin Yunan
gelmiştir. M Ö 447 yılında yapımına orijinallerinin yoğun bir etkisi
başlanan Parthenon bunun başta altında yaratıldığı hemen
gelen örneklerinden biridir. Bugün hemen kesindir. Perspektif,
üzerindeki heykellerden orantılı küçültme ve figürlerin
arındırılarak düşünülse bile, doğalcı temsilleri, o derece
Parthenon’un dağılmakta olan ustalıkla uygulanmıştır ki bir
görkemi dahi Klasik Yunan’daki örneğini daha görmek için
bu atılımın ne gibi önceliklerle Rönesans İtalya’sını beklemek
sağlandığının açık bir çekecektir. Kavisli ve küçük
ifadesidir. ölçekli yüzeyler üzerinde
çalışılmış olmasına rağmen,
süslemelerde, mekânın ve derinliğin
Y U NA N HEYKELİ çok gerçekçi bir kavrayışını sunan
Parthenon’daki heykeller üç gruba ayrılır. oldukça karmaşık ve tutkulu figür
Yapının her iki ucundaki üçgen alınlıklar grupları göze çarpar.
üzerinde büyük boyutlu, ayrı duran
heykel grupları, Athena’nın doğumunu ve
Attica’yı ele geçirmek için Poseidon’la
yaptığı mücadeleleri anlatan birçok figür
barındırır. Bunun hemen altında ve B A Ş LIC A OLAYLAR
yapının her iki yanında boylu boyunca
MÖ 505 civarı Atina'da demokrasi kuruldu
uzanan, birbiriylc savaşan figürlere ait
(insanlar ve sentorlar; Yunanlılar ve MÖ 490 civarı Yunanlılar Maraton'da Persleri mağlup
etti.
Amazonlar; tanrılar ve devler) 100 kadar
rölyef bulunur. Öbür sıradaki sütunların MÖ 480 civarı Yunanlılar Salamis ve Plataea'da
arkasındaki ve tüm yapıyı çevreleyen 160 Persleri mağlup etti.
metre uzunluğundaki rölyef ise, her dört MÖ 478 civarı Delos Konfederasyonu kuruldu; daha
yılda bir Atlıcna onuruna düzenlenen sonra Atina imparatorluğuna dönüştürüldü
dinsel festivali, Büyük Panathenaia’yı MÖ 461 civarı Atina'da Peridesin siyasi
anlatır. hükümdarlığı başladı
Çok kötü bir şekilde zarar görmüş olsa M Ö 447 civarı Parthenon'un yapımına başlandı (MÖ
da, Parthenon heykelleri, yaratıcılarının 432'de tamamlandı]
kendine duydukları güveni ve teknik MÖ 431 civarı Atina ve Sparta arasında
ustalığını gösterir. Bu figürler, gerçeğe çok Peloponnesia Savaşları (404'e kadar)
yakın bir şekilde dramatize edilerek MÖ 399 civarı Atina'lı felsefeci Sokrates gençliği
gruplanmış ve kahramanca betimlenmiş baştan çıkarmak suçlamasıyla ölüme
figürlerdir. Klasik Yunan’a ait diğer heykel mahkûm edildi
örnekleri daha iyi korunmuştur. Gerçek MÖ 385 civarı Platon'un Atina'ya dönüşü ve
boyutlardan biraz daha büyük olan bronz Akademia'yı açışı
Antikytheralı Çocuk heykeli, ağırbaşlı bir MÖ 384 civarı Aristoteles' in (Aristo) doğumu
zarafet ve teknik üstünlüğün bileşimini
 /.), | )

HELENİSTİK YUNAN SANATI MÖ 300 - MÖ 1 CİVARI

M Ö 336 yılında, Büyük İskender O rta D o ğu ve M ısır boyunca
devam edecek olan görkem li fetihlerine başladı. İm paratorluğu
ölüm ünden sonra parçalara ayrıldı, fakat Yunanistan’ın bu geniş
topraklar üzerindeki kültürel etkisi devam lılığını korudu. Bu
‘İ Iclcnizasyon” süreci R om alılar tarafından daha da
hızlandırılmış ve M Ö 1. yüzyıldan itibaren Yunan sanat geleneği
tüm A kdeniz boyu n ca ihraç edilir hale gelmiştir.

İskender ve halefleri, Yunan kültür Issus Savaşı(detay), MÖ 7. yüzyıl, mozaik, Napoli:

değerlerini eski dünyanın geniş bir kuşağı
boyunca aşılamıştır. Daha çok 5. yüzyıl
Yunan şehir-devletleri gibi, yeni kurulan
bu Yunan krallıkları aynı kültürel mirası
paylaşan siyasi birer rakipti. Küçük
Asya’da, Yakın Doğu’da,
Mezopotamya’da ve Kuzey Afrika’da
büyük bir şehir inşa programı başlamıştı.
İskenderiye, Antakya ve Bergama bu
Helenik şehirlerden bazılarıdır. Yunan
saygınlığı aynı zamanda öğrenmeyle de
yükseltilmiştir. İskenderiye’deki kütüphane
eski dünyaya ait en ünlü yapıdır.
İskender’in özel hocalığını yapan
Aristo’nun (Ölümü: M Ö 322)
etkisi bütün bu döneme ve
izleyen dönemlere
yayılmıştır.
Yunanistan’ın
kendi şehir-
devletleri,
Ulusal Arkeoloji Müzesi. Pompei'deki bu mozaik, Yunan
orijinalinden üretilmiş Roma dönemine ait bir kopyadır.
Genç İskender (solda) Pers Kralı Darius'u (ortada) bozguna
uğratıyor.
Yunan kültürünün bu geniş yayılımının
siyasi gölgesinde kalmasına karşın,
kültürel konumlarını büyük ölçüde
korumuştur.
Temelinde yine doğalcılık akımını
barındıran Helenistik sanat, Klasik
dönemden itibaren kesin bir gelişme
çizgisi takip etse de, arada önemli
farklılıklar bulunur. Bunlar içinde en
belirgin olanı Klasik Yunan sanatına içkin
kısıtların, Helenistik sanata özgü bir
hareket duygusu ve drama düşüncesine
çevrilmesidir. Bunun bir nedeni teknik
açıdan ustalaşmanın, sanatçıları çözümü
daha zor problemlere yöneltmesi olabilir.
Fakat başka bir kaygı daha vardır ki, o
da Helenistik dünyanın, fetihlerini

Olen Galyalı, Yunan orijinalinden üretilmiş Roma

dönemine a it kopya, MÖ 230 civarı, Roma:
Pinacoteca Capítolina.
Orijinali, MÖ 230 yılında Bergama
krallığının, Galya'nın işgalci
ordusunu bozguna
uğratmasından kısa bir
süre sonra yapılmıştır.
vurgulamak üzere daha çarpıcı bir
sanatsal üsluba gerek duymasıdır.
Örneğin Parthenon’daki, takriben M Ö
3 10’da, Sidon hükümdarı için yapılmış
görkemli mermer lahit, İskender
Sandukası, sadece teknik ustalığa bir övgü
değil aynı zamanda zafercilik anlayışının
gizlice işlendiği bir eserdir. Sandukanın
bir yanındaki savaş sahnesinde aslan
jostuna bürünmüş halde resmedilen
skender, o zamana dek sadece tanrıları
betimlemede kullanılagelmiş destansı bir
kahramanlıkla ele alınmıştır.
HEYKELDE YENİ BİR A K IM
Belki de bütün bir dönemin en bilinen
yapılarından olan Bergama’daki Zeus
Sunağı, dönemin başka bir karakteristik
niteliği olan ölçeği ön plana çıkarır.
Sunağın üzerinde durduğu platformun
tabanı, 2,3 metre yüksekliğinde ve 90
metre uzunluğunda bir friz barındırır. Üst
kısımda ise 1,5 metre yüksekliğinde ve 73
metre uzunluğunda ikinci bir friz blunur.
Birbirine kenetlenmiş figürlere ve
kıvrımlara sahip bu oymaların gücü,
Klasik döneme özgü, hareketsizliğe dayalı
anlatımdan oldukça uzaktır.
Bu kahraman figürlerinin canlılığı bir o
kadar ünlü başka bir yapıt olan Ölen
Galyalı’da farklı bir açılıma kavuşmuştur.
Figürün, kaderine katlanırkcııki asaleti ve
vakan, doğal görünüşlü portreciliğin
gelişiminde de gözlenecek ve kısmen
BAŞLICA OLAYLAR
MÖ 336 Büyük İskender'in tahta geçmesi;
İskender Pers fethine başlar
MÖ 332 İskender Mısır'ı fetheder;
İskenderiye'nin temellerini kurar
MÖ 323 İskender'in ölümü
imparatorluğunun
parçalanmasını ateşler
MÖ 322 Aristo'nun ölümü
MÖ 302 İskender'in imparatorluğunda son
parçalanma
MÖ 230 Ölen Gaul heykelinin orijinal bronz
dökümü, Bergama
MÖ 175 civarı Bergama'da Zeus Sunağfnın
yapımı başladı
MÖ 168 Roma imparatorluğu Doğu Akdeniz'e
doğru yayılmaya başladı
MÖ 146 Yunanistan ve Kuzey Afrika Roma
hâkimiyetine girdi
MÖ 133 Bergama Roma'ya miras bırakıldı
Zeus Sunağı (detay), MÖ 180
civarı, mermer, Berlin: Bergama
Müzesi. Bu yontulmuş friz
Tanrılar ve Devler
arasındaki
Gigantomachy
savaşını
resmeder.
Aristo’nun öğretileriyle hayat bulmuş
olan bireye vurguyu yansıtmaktadır.
Klasik Yunan’da bireyin değeri otomatik
olarak fiziksel kusursuzlukla bir
tutulmuşken, artık kişilik en azından
önemli bir öğe olarak görülmeye
başlamıştır. 3. yüzyılın ortalarında,
muhtemelen felsefeci Hermarchus’a ait
heykel, yaşlanmakta ve kınşmakta olan
bir figür tasviridir. Ancak figürde açıkça
gözlenebilen ruhsal asalet, aslında sevimli
gözüken bir tasvirin amaçlandığını
ortaya koyar ki, bedensel çelimsizlik ve
yıpıanmışlık da bu duyguyu
güçlendirmektedir.
GÖSTERİŞÇİLİK
Helenistik dünya,
sonradan lüks düşkünü
Romalılar tarafından da
paylaşılacak bir merak
olan, özenle işlenmiş,
lüks yüzey süslemelerine
de önem vermiştir. 4.
yüzyıla ait Derveni
krateri, sadece bir
teknik güç gösterisi değil
aynı zamanda
gösterişçiliği ilk bakışta
göze çarpan bir objedir.
Derveni krateri, MÛ 4.yüzyıl sonları,
yükseklik 86 cm, bronz varaklı, Selanik:
Arkeoloji Müzesi.
Bu dev krater (şarap ve suyu karıştırmak için kullanılan
tas) kuzey Yunanistan'da bulunan Derveni'de ortaya
çıkarılmıştır. Gövde kısmı Dionysus, Ariadne ve diğer
mitolojik figürlerin çekiçle vurularak kabartılmış metal
rölyefleriyle, kulpları ise heykelciklerle süslenmiştir.
 w î ! m
58 m â E R K E N S A N A T

Laocoon
Hagesandrus, Polydorus, ve Athenodorus MÖ 42-MÖ 20 c îv a r i

I mocooh dışında çok az Yunan heykeli Rönesans im gelem inde

onun kadar yer etmiştir. Bunun nedenlerinden biri heykelin,
R o m a ’da şans eseri keşfedildiği 1506 yılında,
Rönesans’ın Yunan heykelciliğine duyduğu ilginin
en üst seviyesine eriştiği o dönem in dram atik
koşullarıydı. Bir d iğ er nedeniyse, heykeldeki etkileyici
dövüşen figürlerin kahramanca asaletiydi.

L a o c o o n ’un M Ö 1. yüzyılın ikinci yansında Gövde adalelerinin dönüşü

oyulmuş olduğu düşünülmektedir. Bu demek kompozisyona enerji ve
dinamizm katar.
oluyor ki, heykel Helenik dönemin sonuna aittir.
Üslup olarak, yaklaşık 150 yıl öncesine ait
Bergama’daki Zeus Sunağı’ndan etkilenmiştir.
Şaşırtıcı bir şekilde kusursuz olan bu eser,
kuvvetli bir gözlemin sonucunda ortaya çıkmıştır.
Yapıtın etkisi temel olarak, acı içinde Bitişik haldeki oğul
kıvranan figürler aracılığıyla iletilen figürleri üçgen bir
kompozisyon yaratarak,
yoğun ve trajik bir duygudur. Bu şekilde
tüm yapıtı dengeler ve
dramatize edilmiş büyük ölçekli tasvirler ona bir dayanak noktası
Michelangelo ve daha sonraki Roma oluşturur
Barok sanatçıları üzerinde çok önemli bir
etki bırakacaktır. Heykel, Virgil’in Truva
Savaşları’na dair yazdıklarından bir
bölümü, Aeneuti anlatır. Laocoon,
Poseidon tarafından
cezalandırılmış Truvalı bir
rahiptir. Poseidon’un onu vt
oğullarını öldürmesi için iki
yılan yollamasının sebebi,
onun Truvalılan görülür
bir barış teklifi olan talıta
atı reddetmeye
zorlamasıdır. Pliny’ye göre
bu figürler Hagesandrus,
Oğul figürünün ölüm anındaki tasviri,
Polydorus ve Athenodorus baba ve diğer oğlun umutsuzca devam
adında üç heykeltraş etmekte olan mücadelesiyle zıtlık oluşturur.
tarafından yapılmıştır.

T E K N İK L E R

Tüm teknik karmaşıklığına ve girift figürlere

rağmen eser, yalnızca önden izlenmek üzere
tasarlanmıştır. Temelde, neredeyse bir rölyef
gibi, tek bir düzlem üzerinde tasavvur
edilerek üretilmiştir. Büyük oğulun (sağda)
daha sonradan eklenmiş olabileceği iddia
edilmektedir. Hem fiziksel olarak diğer
figürlerden ayrıdır, hem de farklı bir taş
bloğundan üretilmiştir. Tüm Antik dönem
heykellerinde olduğu gibi, orijinali
muhtemelen boyanmıştır.
 Yılanlar, babanın ve
Azap çeken yüzlere ait oğullarının bedenlerini tek
ıliideler acı çekmenin bir kompozisyonda
lıajik asaletine duyulan f l| birleştirirken, birbirine
yeni bir ilgiyi vurgular. dolaşık eğri çizgiler grubun
ritmik devamlılığını aynı
düzeye taşır.

Laocoon
Boyutları: yükseklik, tabanı hariç,
184 cm
Malzeme: mermer
Bulunduğu yer: Roma: Vatikan
Müzeleri

Güçlü diyagonal Kıvrımlı kumaşlar

formlar dram ve dokunma duygusuna
hareket duygularını seslenen renkleriyle,
güçlendirir pırıltılı cilt tonlarına
karşıtlık yaratır.
İMPARATORLUK ROMASI mö 27 c İvari - MS 300 c İvari

Eski dünyanın lider güçleri içinde özel bir konuma sahip olan
R o m a kendisine ait, ancak sınırlı b ir sanatsal dil geliştirebilmiştir.
R om a mimarîsi ve mühendisliği önem li atılımların ürünüyken,
R o m a resim ve heykel sanatı büyük ölçüde Yunan m odellerinden
türetilmiştir. Siyasi gücünü çok etkileyici bir şekilde
eserlerine yansıtmış olmasına rağm en;
bunu yapm ak için kullanmış
olduğu görsel araçlar aslında ikinci
eldir.

Roma sanatı genellikle taklitçi ve

yararcıdır. Yunan uygarlığı, Romalılara
kendi amaçlan için uyarlayabilecekleri
geniş bir model kümesi sunmuştur.
Bununla birlikte teşvik edici bir unsur
olması gerekirken, Yunan
sanatının başarılı örnekleri
Romalılar’da yerleşik bir
aşağılık kompleksine neden
olarak bağımsız Roma sanat
okullarının gelişmesini
engellemiştir. Bütün bunlar
göz önüne alındığında,
cansızlığın Roma sanatına
atfcdilmesine hak verilmelidir. biçimde yeniden kullanıma
MS 1. yüzyıla ait Medici sokmuştur. Yunan sanatına
Venüs’ü, Helenistik ait pozlar, Roma giysileri
orijinallerinden kopyalanmış içinde yeniden
ve günümüze ulaşan 33 Roma biçimlendirilerek gerektiği
yapıtından bir örnektir. Romalılar Yunan durumlarda Roma iktidarını
heykellerini sadece kopyalamakla güçlendirmek üzere kullanılmıştır. Bu
kalmamış, aynı zamanda aktif bir uygulama en uç noktasında, Yunan
kahramanlarına ait figürlerin farklı
boyutlardaki başsız heykellerinin satıldığı
BAŞIICA OLAYLAR ve alıcıların kolayca yerleştirilebilen
portre başlarını bu parçalara eklemlediği
M Ö 264 Roma, İtalya'nın fethini tamamlar; birinci bir çeşit hazır giyim pazarına olanak
Punik Savaşı (MÖ 241 'e kadar) vermiştir.
MÖ 218 ikinci Punik savaşı (MÖ 201 'e kadar): Bu tür bir faydacılık, MS 2. yüzyılın
Hannibal İtalya'yı istila etti sonlarına ait Marcus Aurelius’un at
MÖ 149 Üçüncü Punik savaşı (MÖ 146): Kartaca üstündeki ünlü heykelinde gözler önüne
Roma ordusu tarafından yok edildi serilmiştir. Kolların boylu boyunca
uzatıldığı ve başın hafifçe yana
MÖ 46 Jül Sezar diktatör olarak ilan edildi (MÖ döndürüldüğü bu poz, aslen
44 te öldürüldü) Romalılarca çok sayıda kopyası
M Ö 27 Octavius ilk Roma imparatoru olur (Augustus üretilen ve kendisi de ancak bu
olarak); MS 14'te öldü kopyalarından bilinen
Doryphoru
ıryphorus’un M O 5. yüzyılda
MÖ 13-9 Roma'da Ara Pacis Augustae (Agustan Y apjılmış heyke
ılm ış heykeline aittir. İlk yapım
Barışın Sunağı) yaratıldı
amacı idcalızc edilmiş erkek
M S 79 Vezüv'ün patlaması sonucunda Pompei ve güzelliğine dair bir tasvir sunmak
Herculaneum yok oldu iken; heykeldeki anlatım biraz
M S 113 Roma'da Trajan’ın Kolonu inşa edildi hantal bir şekilde, Roma’nın
imparatorluk kudretine ve
M S 117 İmparator Trajan'ın ölümü: Roma imparatorun tanrısal kişiliğine
imparatorluğu en genişlemiş halinde vurgu yapan bir araca
M S 161-180 Roma'da Marcus Aurelius'un At Üstünde dönüşmüştür.
heykeli Hatta çok daha eski olan Ara
Pacis Augustae (Augustan Banşı
Sunağı), imparator Augustus ile i
ı rkım dönem Roma Cumhuriyeti İmparator Marcus
m asındaki devamlılığı Aurelius'un At
vurgulamak amacıyla Üstündeki
yapılmasına karşın, açık bir Heykeli MS 175
y kilde - hepsinden de çok civan, yükseklik
fıiiyük ölçekli, zincirleme friz 350 cm, bronz
figürlerinin kullanımıyla - kaplama,
Yunan örneklerine bağımlıdır. Roma:
Sergilenmek istenilen erdemler Capitolini
Ki ıma’ya ait olabilir, ancak Müzesi
lıııııu yaparken kullanılan tarz
ııphe götürmez bir şekilde
Yıınan'dır.
R O M A R E S İM S A N A T I
( lıımhuriyetin kaü
değerlerine dönülmesi
M'rektiğini savunanlarca sert
ıir şekilde reddedilse de,
İmparatorluk Roma'sındaki
lııks düşkünlüğünün etkisiyle,
bolluk ve iyi niteliklere sahip
olmanın, birbirine eşit
görülmesi olmuştur. Bu öyle
lıir dünyadır ki; “ daha çok” ,
neredeyse her zaman için,
“ daha iyi” anlamına
gelmiştir. Roma resminden
bugüne kalan örneklerin
birçoğu (MS 79 yılındaki K a r m a ş ı k mimarı ogeler
volkanik püskürmenin tüm şehrin üzerini ve göz yanıltıcı girift oyunlarla
kaplamış olması sayesinde) Pompei’ye bezenmiş deniz ve kır manzaralarının en
.ı ittir. Bu örnekler, model olarak çok tercin edilen konular olduğu
kullanılan daha önceki Yunan resim görülmektedir. İmparatorluk Roması’nda
sanatı hakkında önemli ipuçları her yerde görülebileceği üzere, bu
sunmaktadır. Yunan orijinalleriyle bir resimlerde de sunum, içeriğe göre birincil
lezat oluşturan Pompei deki bu resimlerin bir öneme sahiptir. Var olan duvar
hemen hemen tamamı pahalı villaların süslemeleri, çoğunluğu Yunan olan
duvarlarını süslemek için kullanılmıştır. ustalar tarafından yapılmıştır; bunlar
Yunanlar’ın kullandığı anlamda sanatçı
Taşan NHtdetayL MÛ 80 civan, mozaik, Palestrina: değil üstün iç mekân süslemecileridir.
Prenestino Arkeoloji Müzesi. Romalılar muhteşem yer
mozaiklerini vaomak için Yunan modellerini
GEÇ R O M A VE ERKEN HIRİSTİYAN
S A N A T I MS 300 CİVARI - MS 450
R o m a ’nın im paratorluğu yavaş yavaş
çözülürken, sanatı da hızlı bir şekilde Yunan
sanatından devraldığı doğalcılık ideallerini terk
etmeye başlamıştır. Bunun yerine, güçlü ama
daha az karmaşık sanatsal m odellere
dönülerek, erken dön em Hıristiyan Kilisesi’ nin
teolojik gereksinim lerini karşılayacak görsel bir
dil kurulması için çalışılmıştır.

Fayum'dan mumya
sandığı portresi, RADİKAL DEĞİŞİM
ahşap (ankostik) Konstantin’in hükümdarlığı Roma için
üzerine yakılarak önemli bir döneme işaret eder. 330
yapılmış süsleme, yılında başkenti Roma’dan
Londra: British Müzesi.
Roma tarzı portrecilik Konstantinopol’e (bugünkü İstanbul)
geleneği MS 2. ve 3. taşıma kararı, siyasi ve ekonomik
yüzyıllar boyunca iktidarın doğuya doğru kayışım
Mısır'da da devam etti. onaylamış oluyordu. 313 yılında
Konstantin Kemeri, imparator Hıristiyanlığı yasallaştırması önemli
Konstantin tarafından 4. yüzyılın sonuçlar doğurmuştur.
başlarında yaptırılmış olup Yunan Bir zamanlar baskı altında tutulan bir
sanatının akılcılıktan uzaklaşmasını açık tarikat olan Hıristiyanlık artık
bir şekilde özetlemektedir. Konstantin’in
kendi hükümdarlığı döneminde oyulmuş
rölyeflerle birlikte, kemer daha önceki
dönemlere ait bir çok rölyefi
kaynaştırmaktadır. Bu özellikle
yapılmış bir seçimdir: Tüm
bunlar, geçmişin çok sevilen,
yani Konstantin’in kendini
özdeşleştirerek hükümdar­
lığının meşrulaştırmaya
çalıştığı hükümdarlar
dönemine aittir. Erken
dönem rölyeflerin
tamamı Yunan sanatına
ait doğalcı gelenekle
işlenmiştir. Daha
sonraki rölyefler,
belirgin bir biçimde
buna zıt olarak,
kendilerinden daha
ağırbaşlı görünen
atalarının karikatürleri
gibidir: bodur ve kötü
oranlanmış, neredeyse '
tamamı profilden
gösterilmiştir. Aynı
biçimde, derinlik
duygusunu pekiştiren
rakursi ve benzeri elemanlar
tümüyle gözardı edilmiştir.
Oluşan fark öyle büyüktür ki,
bu rölyefler neredeyse Yunan
görsel geleneklerinin kasıtlı
terkedilişini teşhir eder gibidir.

BAŞLICA OLAYLAR
M S 312 Konstantin imparator olarak kabul edildi
MS 313 Milano Fermanı: Konstantin Roma
İmparatorluğunda Hıristiyanlığı yasallaştırır
M S 325 İznik Konseyi Konstantin tarafından Kilise
içerisindeki teolojik farklılıkları çözmek için
toplandı.
M S 329 Aziz Peter bazilikası, Roma, tamamlandı
M S 330 Konstantin Konstantinopol u Roma
İmparatorluğu'nun yeni başkenti olarak ilan
etti.
MS 391 İmparator Theodosius Hıristiyanlığı Roma
İmparatorluğuna tek din olarak dayattı
MS 395 Theodosius'un ölümü: Roma İmparatorluğu
kesin bir şekilde Doğu ve Batı olarak ayrıldı
MS 410 Alaric komutasındaki Vizigotlar Roma'yı
talan eder
MS 455 Gaiseric komutasındaki Vandallar Roma'yı
talan eder
M S 476 Batıdaki son Roma imparatoru Romulus
Augustulus'un tahttan indirilmesi
imparatorluğun koruması altında
olmanın keyfini sürüyordu. Konstantin’iıı
!>u kararında asıl ağır basan siyasi
kaygılardı: Kiliseyi, imparatorluğu
yeniden bir araya getirebilecek bir
merkez olarak görüyordu. Bunu takiben
.»< iliyet taşıyan diğer bir konu ise,
birbirine rakip Hıristiyan mezheplerini
uzlaştırmaktı. Bu yolda asıl zorlayıcı olan
I lıristiyanlığın mesajım ifade etmek için
kullanılac ak görsel araçlar bulmaktı.
Kaçınılmaz olarak Roma’ya ait, yani
¿¿»pagan örnekler kullanıldı.
jHgjJUİiselerin temel yapısı bile
çoğunlukla yan koridorlarla
; birbirine bağlanan dikdörtgen
«^ ş e k lin d e k i uzun salonları ve
uzak köşesindeki daire
j biçimindeki çıkıntıları ile
»b a z ilik a diye bilinen Roma
[ binalarına benzemekteydi.
H IR İS T İY A N L IK VE SA N A T
nah a Tanrı’nın sanatta
temsilinin putperestlik
fblup olmayacağı üzerine
|uzun süren bir anlaşmazlık
İmardı. Ancak İsa figürü
içiıı buna benzer
W kısıtlamalar söz konusu
" değildi; zira Hıristiyanlığın
temel doktrinlerinden biri
Konstantin Kemeri nden kabartm a
m adalyon Hadrian'ın hükümdarlık devrine ait
(MS 117-138) bu madalyon Apollo için yapılan bir
kurban törenini gösterir. Konstantin tarafından
eski bir anıttan alınarak kendi zaferi için Roma'da
yaptırdığı (MS 315 civarı) bu kemere işlenmiştir.
M S 13 0 0
m
M
İsa’nın insan olarak yaratıldığını
doğrulamaktaydı. Yine de İsa’nın nasıl
tasvir edileceği konusunda henüz bir
görüş birliğine varılmamıştı: Yaşlı, genç,
acımasız, iyi kalpli; hatta sakallı mı yoksa
sakalsız mı olmalıydı. O güne kadar
İsa’nın hayatından kesitler sunan birçok
tasvir yapılagelmişse de hiçbiri, alt
sınıflardan suçlulara verilen ölüm
cezalarından biri olan Çarmıha Geriliş
ile ilgili değildi. Haçın daha evrensel bir
simge olarak dolaşıma girmesi epey uzun
sürmüştür. O tarihten bugüne hemen
hemen hiç resim kalmamış olduğundan,
erken dönem Hıristiyanlığına ait heykel
ve mozaikler bu sorunların nasıl
çözüldüğüne dair tek ipucu kaynaklarıdır.
Örneğin, Junius Bassus’un 4. yüzyılın
İsa'n ın M eza rın d ak i Kutsal K adınlar, 400 civan,
fildişi, M ilano: Sforzesco Kalesi. İsa'nın annesi Meryem ve
Roma kıyafetleri içinde genç ve sakalsız bir adam olarak
tasvir edilen İsa'nın yükselişine tapınan Mecdeli Meryem.
ortalarına ait görkemli lahdi üzerinde
kabaca resmedilmiş figürleriyle net bir
şekilde işlenmiş beşer sahneye ait iki dizi
tasvir bulunur. Her iki dizide de genç İsa
merkezî bir konumdadır. Üst dizideki,
kutsayıcı bir şekilde tamamen açtığı
kollarıyla otururken görülen İsa’nın bu
pozu, direkt olarak İmparatorluk
Roma’sına ait bir gelenekten türetilmiştir.
Pagan formları ve Hıristiyanlığa ait
konuların benzer bir kaynaşması, 400
yılına ait İsa’nın Mezarı Başındaki Kutsal
Kadınlar adlı fildişi kakmasında da
görülebilmektedir. Buradaki figürler de
kabaca incelendiğinde, eski dönemlere
ait Yunan geleneğinden beslendikleri
açıkça anlaşılacaktır.
 ısa ,j l
i î¡ İ M
4Î'IS
s. ’Sra.-

B İZA N S S A N A T I MS 500 - 1200 CİVARI

Etrafım kuşatan Batı R o m a İm paratorlu ğu ’ndan çok

daha zengin olan ve gittikçe doğuya d oğru sürülen
Bizans İm paratorlu ğu ’ nda girift dinsel im gelem
dünyasından beslenen yeni ve incelikli görsel bir dil
gelişmişti. Bu dil, erken R om a sanatını şekillendirmiş
olan Klasik Yunan’dan da neredeyse mutlak bir
kopuşun işaretiydi.
En önem li konusu Hıristiyanlık olan
Bizans sanatı, kilisenin
öğretileri sistemli bir hale
geldikçe, bu öğretilerin nasıl
tasvir edileceğine dair kesin
kurallara bağlanmaktaydı.
Vücut hareketleri, hatta
renkler bile çeşitlemeye açık
olmayan, kesin anlamlar M eryem ve
kazanmaktaydı. Çocuk İsa, 12.
Bizans sanatının en eski yüzyıl, apsisin
kemerinde yer alan
örneklerinden biri, İtalya, mozaik (detay), Trieste:
Ravenna’daki San Vitale Aziz Just Katedrali.
Kilisesi’nin neredeyse öte Meryem'in mavi bir
dünyaya ait, gösterişli cüppe içinde tasvir
mozaikleridir. Bu mozaikler, edilmesi gerektiğine
sadece Doğu Roma dayalı Bizans geleneği
imparatoru Justinian’ın, Batı sanatında da
kendine yer bulmuştur.
Batı'daki barbar istilalarına
karşı birleşik bir Roma
İmparatorluğu kurmak amacıyla kader adamı, Batı Sanatı'nda en ilgi
başlattığı yeniden fetih hareketinin dikkat görmüş kompozisyonlardan birini sunar.
çekici bir yansıması olmasıyla değil, aynı Justinian’ın Konstantinopol’deki kilisesi
zamanda Bizans dünyasındaki yeni Ayasofya, bu hararetli inancı daha yalın
duyarlılıkları gösterebilmesi açısından bir şekilde gözler önüne serer. Bizans’ın
önemlidir. Sunağın üstündeki baskın Osmanlılar tarafından 1453’te alınması­
figür meleklerin kanatlan altında oturan nın ve Hıristiyanlık dünyasının en büyük
yaldızlı bir İsa resmidir. Bir o kadar kilisesiyken müzeye dönüştürülmesinin
dikkat çekici diğer tasvirse Justinian ve üzerinden 600 sene geçmesine rağmen,
heyetidir. Dışa doğru dönük ayaklarıyla Ayasofya’nın ışıldayan mozaikleri ve loş
resmedilen imparator, yan gangster, yan geniş boşlukları, İmparatorluk Bizans’ının
tam kalbinde hayret verici bir büyüklük
ve gizem hissi
uyandırmaktadır.
Bizans geleneğinin
daha sonraki
dönemlerdeki şekilciliği,
devrine göre yenilikçi
atılımlann yapıldığı
geçmişiyle taban tabana
zıttır. Yunanistan’daki
Daphni manastır
kilisesinin kubbesinde

Ravenna Aziz Vitale

Kilisesi ndeki Bizans sütun
başları, 6. yüzyıl. Bizans
kiliselerinin içi ikon olarak
görüldükleri için saygı görmeyen
heykeller hariç, mozaikler, yaldız ve
rölyeflerle zengin bir şekilde
süslenmişti.
 Pantokrator Isa, 11. yüzyıl sonları, mozaik,
Manastır kilisesi, Daphni (Yunanistan). "Her
şeyin hükümdarı İsa" figürü, sol elindeki İncil
| ve kutsamak için kaldırdığı sağ eliyle,
¡j; Ortodoks Kilisesi'nin en fazla kullandığı
figür olagelmiştir.

UZAKLARA ERİŞEN
ETKİLERİ
6. yüzyılda, Mısır Sina
I Yarımadası’ndaki Azize
i Catherine Manastırında,
I panel üzerine boyanarak
| tasvir edilen Bakire ve
Çocuk İsa, Bizans sanatının
bir diğer merkezî öğesinin
altını çizer: dinsel “ ikonlar” ın
(resimler) gittikçe dinsel
düşünceyi tamamlayan
yardımcı birer araç olarak
algılanmaya başlayışı. Küçük ve
genellikle taşınabilir olan bu
ikonlar, “ Ortodoks” (“ Ortodoks”
çünkü Bizans Kilisesi tarafından
onaylanmıştır) Hıristiyanlığın
genişlemesinde önemli bir etkiye sahipti.
864 yılında Bulgaristan’ın, 988
yılındaysa Kiev Rusya’sının
Hıristiyanlığın bu kendine özgü koluna
geçmeleri, Ortodoks Hıristiyanlığı’nın
öfkeli bir şekilde aşağıya bakan mozaik etki alanını genişletip yeni ülkelerde
(igür Pantokrator Isa, “ Her şeyin benimsenmesini sağlamıştır.
hükümdarı Isa” , acımasız tanrının sıradışı
güçlü bir tasviridir. Bakire Meryem’in,
Hıristiyan sanatının temel ikonlarından
biri haline gelmesi de yine Bizans
dönemine ait bir olgu olup kısmen öğreti BAŞLICA OLAYLAR
sorunudur. Ancak 5. yüzyılda onu
“ Tanrının Annesi” yapan asıl şeyin 532 Konstantinopol'de Ayasofya'nın yapımına
bakireliği olduğu inancı yerleştiğinden başlandı (537'de takdis edildi)
beri, hem Bizans’ın hem de onu takip 533 Justinian Batı Roma İmparatorluğu'nun
eden Batı Hıristiyanlığının merkezî yeniden fethine çıkar
figürlerinden biri olagelmiştir. 547 civarı San Vitale Ravenna'dan mozaikler
555 Bizans'ın İtalya ve Güney İber fethi
tamamlandı
558 Ayasofya'nın kubbesi yıkılır (563'te yeniden
inşa edilir)
692 Trullan Konseyi İsa figürünün sanatta
kullanılmasını onaylar
726 İmparator III. Leo, dinsel imgelere tapınmayı
yasaklar, "iconoclast" (put düşmanlığı) krizini
tetikler
751 İtalya'daki son Bizans toprağı Ravenna
Lombard'ların eline geçer
843 Ortodoksi'nin Zaferi: dinsel imgeler resmî
olarak teşvik edilir
864 Cyril ve Methodius'un misyonu Ortodoksluğu
İmparator I. Justinian ve Heyeti, MS 547 civan, mozaik, Doğu Avrupa'da yaymaya başlar
Havenna: S. Vitale. İmparatorluk görevlileri, generaller ve 1054 Roma ve Ortodoks kiliselerinin arasında son
ruhban sınıfının yüksek rütbeli üyeleriyle çevrelenmiş bölünme
Justinian, Bizans İmparatorluğu'nun siyasi, askeri ve dinsel
lideri olarak resmedilmiştir.
KELT, SAKSON VE VİKİNG SANATI 600 c İv a r i-9 0 0

Genellikle, K u zey A vru p a ’nın, R o m a İm paratorluğu’nun

yıkılmasının ardından b ir “ karanlık ça ğ” a girdiği ve bu içinden
çıkılm az karışıklık içinde kaybolduğu söylenir: sınırda, belirsiz,
şiddet dolu bir çağ. Buna rağmen, h em geçm işe ait K c lt
geleneklerinin hem de hızla H ıristiyan dünyasına katılmanın
etkisiyle K u zey A vru p a ’da kuraldışı, canlı ve gelişmiş sanat eserleri
ortaya çıkmıştır.
Sutton Hoo’da 1939
yılında yapılan keşifle eski
bir Anglo-Sakson kralının
cenaze eşyaları ortaya
çıkarılmıştır. Doğu
Ingiltere hükümdarı
Raewald olduğu
düşünülen kral,
oluşmakta olan Anglo-
Sakson İngiltere’den
hakkındaki fikirlerin
değişmesini sağlamıştır.
Raewald 625 yılında
öldüğünde, Romalılar’ın İngiltere'den Sutton Hoo'dan kemer tokası, 7. yüzyıl başları, altın,
çekilmelerinin üzerinden 200 yıldan Londra: British Müzesi. Lal taşları ve renkli cam işlemeli
biraz fazla geçmişti. Ancak mezarda parça, Keltik mücevherciliği ve resimli el yazmalarının
bulunan objeler arasında bir Bizans birbirine dolanmış, girift desenleriyle açık bir benzeşme
kâsesi ve uzun menzilli ticaretin kanıtı gösterir.
olan Galler’e ait altın paralar
bulunuyordu. Hazine, aynı zamanda
pagan geçmiş ve Hıristiyan gelecek VIKINGLER
arasındaki bir dengeye işaret etmekteydi. Kelt kültürünün tersine, takip eden 200
Hıristiyanlık, İngiltere’ye çoktandır sene boyunca gelişimi gözlenebilen
İrlanda ve Kıta Avrupası kanalıyla nüfuz Viking dünyası ¿inceleri tam anlamıyla
etmekteydi. Rakip gelenekler arasında Roma’nın menzilinin dışında
664 yılında Whitby Rahipler Meclisi kalmaktaydı. Yine de, Sutton H oo’da
aracılığıyla uzlaşma sağlandığında, kendini göstermiş olan Kelt etkisinin
İngiltere kesin bir biçimde Roma
yoğun bir biçimde şekillendirdiği ve clkisi
Kilisesi’nin yörüngesine girmişti.
doğrudan doğruya hissedilebilen, dikkate
değer eserler üretilmiştir. Norveç’in
Oseberg kentinde 9. yüzyıla ait bir
mezarda bulunan ejderha figürlü gemi
başı bu savaşçı toplumun olağanüstü
zanaatkârlık yetilerini de ortaya serer.

BAŞLICA OLAYLAR

563 lona'da İrlanda manastırı kuruldu

597 Papalık elçisi Aziz Augustine başkanlığındaki
misyoner heyeti İngiltere'ye yollandı
650 civarı Lindisfarne İncirleri

664 Whitby Kilise Meclisi: Roma Hıristiyanlığı

İngiltere'de kabul edildi
Viking gemisinin baş figürü, 825,
yükseklik 12.7 cm, ahşap, Oslo: 731 Bede, İngiltere'nin Dinsel Tarihini tamamlar
Oldsaksamling Üniversitesi.
790 civarı Batı Avrupa'ya ilk Viking akınları
Bu girintili çıkıntılı oyulmuş ejderha başı
süsü, 1904 yılında kazılan bir gömme
höyüğün içinde bulunan mezar
eşyalarının arasındaydı.
Kells Kitabı 8 0 0 CİVARI

563 yılında, İskoçya’nın batı sahil şeridinin açıklarındaki uzak

adalardan biri olan îo n a adası üzerinde kurulmuş olan manastır,
K elt H ıristiyanlığı’nm olağanüstü açılım ına öncülük eden bir
avuç, yalıtılmış K a ra n lık Ç a ğ Irlandalı-H ıristiyan
topluluklarından birini barındırm aktaydı. M uhteşem güzellikteki
bir seri resimli el yazm ası, bu topluluğa ait eserlerden biriydi.
lona’da 800 yılı civarlarında üretilen ve Birbirine geçmiş desenler, Kelt
Viking akınları başladığında korunma süsleme sanatına özgü niteliklerden
biridir. Roma yer mozaiklerinden
amacıyla İrlanda’ya götürülen Kells Kitabı,
Kelt sanatı ve Hıristiyanlığa ait
kaynaşımını yansıtan en ünlü
yapıttır. Kitap, İncil’e ait
alıntıların arasına
serpiştirilmiş nazımlardan
oluşur. Yapıt, onu
okuyanları, dinsel
düşüncelere teşvik etmek
amacıyla hazırlanmışsa da,
sadece yaratılması için ortaya
konan binlerce saatlik sabır
dolu emek dahi kendi başına
bir tapınma eylemi olarak
görülebilir. Kitabın yapımında
kullanılan yenilikçi yöntemler
arasında, her bölümün başlangıcı
için yapılmış, zengin ve özenli
süslemelere sahip büyük harfler
bulunur.
Triskele - merkezî bir noktadan
dışarı doğru hareket eden üçlü
figür - Kelt sanatında sıkça
kullanılan bir motiftir.

Büyük harfler - Chi ve Rho -

Yunanca'da İsa anlamına gelen
kelimenin ilk iki harfi olup
Hıristiyanlığın en eski simgeleri
arasında yer alır.

Karmaşık desenleme yöntemi,

dönemin Kelt mücevherciliğinde de
görülmektedir.

Doğalcı detaylar Kells Kitabı

insan kafaları, hayvanlar
ve kuşlar, dolaşık
çizgisel figürlerin arasına
serpiştirilmiş
B oyutlar 33 x 25__
M a lze m e parşömen üzerine mürekkep
Bulunduğu yer Dublin: Trinity Koleji
Kütüphanesi
 O R T A Ç A Ğ KUZEY A V R U P A S A N A T I
800 CİVARI - 1000
8. yü zyıla gelindiğinde, Frank İm paratorluğu,
R o m a ’nın çöküşünü takiben kurulan yeni
devletlerin en güçlüsü haline gelmişti. 9. yüzyılda
topraklarının en geniş olduğu Şarlm an’ın
hükümdarlığı dönem inde, Fransa, A lm a n ya ve
bugünkü Beneliiks ülkeleriyle birlikte, İtalya’nın bir kısmı
im paratorluğa aitti. Şarlman, aynı zam anda, O rtaçağ sanatının
ilerleyen dönem lerdeki gelişimi üzerinde belirleyici etkiye sahip
olacak bir kültürel canlanm a hareketine liderlik etmekteydi.
800 yılının Noel gününde, Frank kralı
Şarlman Papa III. Leo tarafından Roma
St. Peter Kilisesi’nde yeni Roma
İmparatorluğu’nun kralı ilan edildi. Bu,
Roma’nın yeniden doğuşunun bilinçli bir
ifadesiydi. Şarlman’ın ölümünün ardından
ortaya çıkan yıkıcı hanedanlık çekişmeleri,
imparatorluğun birliğini bozacak ve onu
savunmasız bir duruma sürükleyecekti.
Yine de, uzun vadede Şarlman’ın mirası
kalıcı bir nitelik kazandı. İktidarını
Almanya’nın uzak bölgelerine kadar
genişleten Roma, Batı Hıristiyanlığına
eklemlenen bu yeni topraklan artık zapt
edemez hale gelmişti. Şarlman tarafından,
30 sene süren şiddetli bir saldırı sonucu
fethedilerek zorla Hıristiyanlaştırıhın
Karolenj İncil Kitabı ndan Aziz M ark, 800, mor vellum,
Abbeville: Belediye Kütüphanesi.
Kemer ile çerçevelenmiş tuhaf gözüken yaratık, Evanjelist
Aziz Mark'ın sembolü olan kanatlı aslandır.
BAŞLICA OLAYLAR
771 Şarlman, Frank İmparatorluğunun tek
hükümdarı
772 Saksonya Fethi başladı; 802'de sona erdi
774 Lombardy, Şarlman'ın imparatorluğunun
sınırları içine getirildi
792 Aachen'de imparatorluk(Palatine)Şapelinin
yapımına başlandı; 805'te tamamlandı
800 Şarlman'ın Roma'da taç giyişi
814 Şarlman’ın ölümü
843 Verdun Antlaşması Karolenj İmparatorluğu'nu
üçe böler
845 Paris, Vikingler tarafından yağmalandı
875 Kel Charles, ilk Kutsal Roma İmparatoru
olarak taç giydi
910 Benedictine Vakfı manastırı, Cluny, Fransa
936 I. Otto'nun Kutsal Roma İmparatoru olarak
tahta çıkışı
Saksonya, 10. yüzyılda erken Ortaçağ
sanatının vc din eğitiminin önde gelen
merkezlerinden biri haline gelmişti.
Bununla birlikte, aynı yıllar, doğmakta
olan bir Alman devletine tanıklık ediyor;
parçalanmış imparatorluk topraklarının
batı bölümlerinde ise Fransa devleti
ortaya çıkıyordu. Kısacası Avrupa’nın
siyasi ve kültürel çekim merkezleri
Akdeniz’den kuzeye doğru kayıyordu.
KÜLTÜREL YENİLENME
Şarlman’ın Latinceyi desteklemesi,
sadece aksi durumda kaybolması
muhtemel Roma metinlerinin
korunmasına yardımcı olmamış; bununla
birlikte Avrupa seçkinler sınıfı arasında
ortak bir dilin gelişmesini sağlamış ve
Roma Kilisesi’nin otoritesini
güçlendirmişti.
Karolenj renovatio’su (yenilenme)

Gero'nun H a ç ı 970 civarı,
yükseklik 187 cm, meşe, Köln
Katedrali. İsa'nın acı çekişi,
Bizans sanatından farklı olarak,
Batı Avrupa dinsel sanatında
önemle vurgulanan bir temadır.
tarafından başlatılan
sanatsal açılımın
örneklerinden biri
olan İncil, 9. yüzyıl
başlarında Şarlman’ın
başkenti Aachen’da
üretilmiştir. Klasik
dönemden izler
taşıdığı açıktır. Aziz
Mark’ın zafer takıyla
çevrelenmiş görüntüsü,
sadece açık bir kutlama
ayini değil, aynı
zamanda geç Roma
dünyasına özgü
zenginliği taklit etme
çabasıdır. Fakat eserin
asıl yansıttığı şey,
geçmişin Roma kültürü
değil, geleceğin Ortaçağ
dünyasıdır. Aziz
Mark’ın sağ bileğindeki
çift eklemli kıvrılmanın
veya tuhaf bir açıyla
büktüğü ayağının her
hangi bir öncülü, o
* SLn zamanda
__ -
dek Roma
1 1 "
sanatında henüz
görülmemiştir.
Dinsel sanat alanında bir başka önemli
konu ise, Ortaçağ boyunca etkisi devam
edecek olan anlatı geleneğinin ortaya
çıkışıydı. Daha 6. yüzyılda bile, dinsel
tasvirlerin öğretici amacı Papa I. Gregory
tarafından belirlenmişti:
“ Eğitimliler için yazı ne anlama
geliyorsa, cahiller için de resim o
anlama gelir.” Şarlman
döneminde anlatısal tasvir, batı
geleneğinin değişmez bir parçası
olmuştu. 9. yüzyılın başlarına
ait, incelikle işlenmiş mücevher
kaplı bir çerçeve içine
yerleştirilmiş fildişi bir panel “ ki aynı
panel II. Henry’nin ibadet için kullanılan
kitabı (basitçe “ alıntılar” anlamına gelen)
Pericopes’in tasvirlerle hazırlanmış kapağı
olarak da kullanılmıştır - Çarmıha
Geriliş’in etrafında şekillenen ve belirgin
bir anlatı sıralamasına sahip üç sahneyi
içermektedir. Günümüze ulaşan örnekleri
arasında benzer tasvirlere sahip solgun
parçalardan bazıları, Karolenj kiliselerini
süslemektedir.
İsa’nın Çarmıha Gerilişi, tarihsel olarak
çıkış kaynağını belirlemesi zor olan,
ancak Ortaçağ Avrupası’nda neredeyse
en önemli Hıristiyanlık imgesi haline
gelecek başka bir tasvirin ilk örneğini
teşkil eder: Sadece çarmıhtayken değil,
açıkça bir insan olarak tasvir edilen
İsa’nın dayanılmaz ıstırapları. Bugün
Köln Katedrali’nde bulunan 970 yılına
ait Gero’nun Haçı adlı yapıt, İsa’nın çektiği
eziyetlere yönelen bu duyarlılığı özetler
niteliktedir.

Kitap kapağı 8.
yüzyıl, gümüş
yaldızlı ve fildişi,
Cividale del Friuli:
Arkeoloji Müzesi.
İsa'yı çarmıha gerili
halde gösteren bu
oymada, Longinus II. Otto, K utsal Roma İmparatoru, 985 civarı,
kargısıyla İsa'nın ölü parşömen üzerine renkli süsleme, Chantilly: Condé Müzesi.
bedenini dürterken İkinci Sakson İmparatoru Otto, 967 - 983 arasında
resmedilmiştir. hükümdarlık yapmıştı. Bir Bizans prensesiyle evlendi.
İmparatora bağlılıklarını gösteren dört kadın,
imparatorluğunun dört bölümünü temsil eder.
R O M A N E S K VE ERKEN GOTİK S A N A T I
1000 CİVARI - 1300

Viking, Macar veya Müslüman olsun, tüm

dış tehditlere rağmen, Avrupa’nın
Hıristiyan devletleri, yaklaşık 1000
yılından itibaren yavaş bir toparlanma
sürecine girmişti. Bu yenilenme hareketinin
ardında Hıristiyanlığın tek Pan-Avrupalı
yapısı olan Kilise bulunmaktaydı. Giderek
savurganlaşan erken Ortaçağ sanatı, her şeyden
öte mimarlıkta neredeyse salt dinseldi.
Fransa, Cluny’de 910 yılında inşa
edilen yeni bir manastır, Batı Kilisesi için
oldukça önemli bir reform sürecinin
kıvılcımı oldu. İkinci başrahip Aziz Odo
yönetimindeki Cluny diğer birçok
manastır üzerindeki egemenliğini
sağlamlaştırmıştı. Bu süreç içerisinde
sadece kendisi güçlenmemiş, aynı
zamanda bir bütün olarak Kilise’nin
kendine güveni artmış, etkisi
yaygınlaşmışlı. Bu sürecin sonuçlarından
biri, Batı Avrupa’da yeni bir kilise inşa
programının ortaya çıkmasıydı.
Gül Pencere, i224 civarı,
vitray,Chartres Katedralinin
güney duvarı.
R O MANESK M İM A R I
Yeni bir mimarlık dili olan Romanesk
çok hızlı bir biçimde dolaşıma girmişti.
Kilisenin yeni iktidarının bir yansıması
olan bu binalar bilinçli bir şekilde
görkemi ön plana çıkarıyordu; öyle ki
birçoğu o güne kadar Avrupa çapında
görülmüş herhangi bir yapıdan çok daha
büyüktü. Örneğin, Santiago de
Compastela Katedrali, bu ağırbaşlı
ciddiyetin, zenginlikle kaynaşarak vücuda
getirdiği bir yapıydı. Devasa duvarlarının
hantallığı ve uçsuz bucaksız galeriler,
Kilise’nin kendine olan güvenini çarpıcı

Katedrali nin Orta Şahını, 1094. Pim,

:ağ İtalya'sının en güçlü donanma
itlerinden biriydi. Ticaretten elde edilen
nlik, şehrin güzel Romanesk ------
Iralinin yapımına aktarılmıştı.

lıir şekilde yansıtmaktaydı.
Yaklaşık aynı dönemde, Fransa
heykelciliğinde yeni bir üslup ortaya
yıkmaktaydı. Örneğin Autun
Katedrali nin kapı alm, (tympanum: ana
girişin hemen üzerindeki bölüm)
merkezinde İsa’nın bulunduğu bir dizi
figürle süslenmiştir. Tasvirin konusu,
hemen hemen daha sonraki tüm benzer
oyma yapıtların konusunu teşkil edecek
olan Kıyamet Günü’dür. Böylcce yapıya
ibadet amacıyla girmekte olanlar birer
ölümlü olduklarını tekrar
hatırlayacaklardır. Şeytanlardan,
meleklerden, lanetlilerden ve
kurtarılmışlardan oluşan bu kaynaşan
figürün, tepesinde huzur içinde tasvir
edilmiş olan Isa’yla yansıtmakta olduğu
güç ve zarafet, Roma împaratorluğu’nun
yıkılışından bu yana neredeyse unutulmuş
Avrupa heykel sanatının yeniden dirilişini
açıkça gözler önüne serer. Diğer bütün
Ortaçağ heykellerinde olduğu gibi,
yapıtın ilk halinin boyanmış olma ihtimali
yüksektir.
GOTİK
1144 yılında, Paris’in hemen dışındaki
Aziz Deniş manastırının başrahibi Suger,
manastır kilisesinin yeniden inşa edilen
koro alanının kutsanmasına başkanlık etti.
Yapının radikal bir şekilde diğerlerinden
farklı olduğu açıktı. Yapısal olarak
herhangi bir yenilik taşımasa da ki
binada bulunan tonozlar ve sivri kemerler
örneklerine daha önce yapılmış pek çok
yapıda rastlanmaktaydı Aziz Denis’iıı,
çok farklı bir biçimde aydınlatılmış,
uyumlu bir bütünselliği vardı. Suger’in
kendi ifadesiyle bu “ ccnnctin akışkan
ışığıydı” . Gotik sanat, Romanesk’in basit
bir uzantısından fazlasını ifade ediyordu.
Bütün nitelikleriyle farklıydı ve gittikçe
kendine güveni artan bir Avrupa’da
Kilise’nin merkezî rolünü açıkça övmek
üzere tasarlanmış görsel bir dile
denk düşmekteydi. Hâlâ
geçmişine bakarak Roma’ya
öykünmekte olan bir
dünyadan değil; tanrıya
doğru kendi devasa
anıtlarını yükseltmek için
çabalayan, kendinden emin
ve farkıııdalığı yüksek bir
toplumdan bahsediyoruz.
Erken Gotik katedrallerinde
tepedeki sivri kemerlere
kadar yükselen dikey kirişler,
devasa inşaat tasarımlarını
bireysel dindarlıkla eş
tutmaya yönelik yeni bir
duyarlılığın mükemmel birer
yansımasıydı. Bu üslup, 1194
yılında yapımına başlanan
Ghartres’da olgunluk
M »
iıM llı
BAŞLICA OLAYLAR
1031 Hıristiyanların Ispanya'yı yeniden fethinin
başlangıcı
1065 Avrupa'nın bilinen en eski vitrayı, Augsburg
katedrali, Almanya
1066 İngiltere'nin Norman fethi
1077 imparator IV. Henry'mn Papa VII. Gregory'den
günahlarının affını istemeye zorlanması.
Papalık otoritesinin güçlenmesi.
1085 Cluny'de dünyanın büyük kilisesi olan üçüncü
manastır kilisesinin yapımına başlandı
1088 Avrupa'da ilk üniversite İtalya Padova'da
kuruldu
1096 İlk Haçlı Seferi (1099'a kadar)
1098 Fransa'da manastır düzeninin kurulması
1137 ilk gerçek anlamda Gotik yapı olan Aziz
Denis'in yeniden inşası
1147 ikinci Haçlı
Seferi (1148’e
kadar)
1154 II. Henry'nin
tahta çıkması
Fransa'nın büyük
bir kısmını
İngiltere’yle
birleştirir.
Romanesk sütun başı, /135
civarı. Burgonya bölgesine ait
Vezelay'de yer alan hac kilisesi
Azize Madeleine'de Romanesk
tarzında oyulmuş birçok yapıt
bulunmaktadır.
dönemini yaşarken; 1220’de Amiens’te
ve ardından, tabandan tavana vitraylı
pencereleriyle sadece teknik bir güç
gösterisi değil, aynı zamanda
iktidanndan emin yeni monarşiye
coşkun bir övgü sunan Paris’teki Saint-
Chapelle’de (1243-48) en mükemmel
noktasına erişmekteydi.
Bu kendine güveni tam dünyada farklı
sanatsal açılımlara rastlamak
mümkündür. 12. yüzyılın
ortalarında, muhtemelen
bugünkü Benelüks’ten olan
İngiliz bir ressamın
Liessies’in Incil’inden
resimlediği Aziz John
tasviri, benzer bir şekilde
kendi değerinden emin
ifadeler içerir: tarz sahibi,
savurgan ve üstün. Bu
haliyle, Ortaçağ Avrupa
sanatının ardındaki kendine
duyulan inancın eşsiz bir
örneğidir.
Gotik oymalar, Chartres Katedrali
Eski Ahit'e ait bu 12. yüzyıl figürleri
katedralin batı tarafındaki merkez
kapının ön yüzeyini kaplar.
 GOTIK VE ERKEN
RÖNESANS
1300 1500

“ R ön esan s” kelim esi ( “ yen iden d oğ u ş” anlam ına gelen ),

ilk olarak, 15. y ü zyıld a K la s ik İlim 'd ek i uyanışı
b etim lem ek için kullanılm ıştı. A y n ı zam anda, “ G o tik ” ,
R o m a İm p a ra to rlu ğ u ’nun sanat ve m im a rîd ek i
ihtişam ını yok ed en G o t’ lara ait b arb arca gö rü len bir
m im a rî üslubu ifa d e etm ek ü zere kullanılm aktaydı.

önesans, ancak 19. yüzyıla arasında ardarda hasat felaketleri

R gelindiğinde, m odern
dünyanın düşünsel altyapısını
ve sanatsal geleneklerini oluşturan 14.
ve 15. yüzyıldaki kültürel
olgunlaşmayı açıklamak için
kullanılmaya başlandı. Ö te yandan,
Rönesans’ın doğduğu bu topraklar,
siyasal, toplumsal ve ekonomik
açılardan öylesine çoraktı ki daha
kötüsü olamazdı.
1346 yılında, Şark’tan gelen
gem ilerin taşıdığı sıçanlarca yayılan
İCara Veba Avrupa nüfusunun üçte
birini yok edecekti ve bu, birbirini
lakip eden travmatik olaylardan
sadece sonuncusuydu. Bir önceki
yüzyılda Doğu Avrupa’nın büyük bir
bölümü M oğolların istilasına
uğramıştı. 1315 ve 1319 yılları
Cam era degli Sposi/Düğün Odası)Andrea Mantegna,
fresk, 1465-74, Mantua: Dükler Sarayı. Ustaca kullanılmış
perspektif ve Klasik motiflerin bu birleşimi, Mantua'da
hüküm süren Gonzaga ailesinin yeni sanatı ve ilmi
kucaklarkenki coşkusunu tasvir ediyor
yaşanmıştı. Bununla beraber, kıtanın
güneydoğusu korkutucu bir biçimde
genişleyen Osmanlılann tehdidi alüna
girmişti. Avrupa, bütün bu tehlikelerle
baş edebilecek donanıma sahip
gözükmüyordu. G eri kalmış
teknolojisi, parçalanmış siyasi yapısı
ve periyodik olarak gerçekleşen vahşi
iç savaşlar yüzünden enkaz yığınına
dönmüş olan Avrupa’nın kaderi,
güçlü komşularının merhametine
terkedilmişti. I I I . Edvvard’ın 1337’de
Fransa’yı fethetme girişimi, iki ülke
arasında 100 yıl sürecek acımasız bir
savaş başlatmıştı. Bu arada, K atolik
Kilisesi ise bir hizipleşme dönem ine
girerek bölünmüştü.
T İC A R E T S A Y E S İN D E İY İL E Ş M E
Avrupa, bu aşın elverişsiz durum
karşısında bile, eski gücünü
toparlamayı başardı. Özellikle
ticaretin etkisiyle bir Pan-Avrupalı
kimliği ortaya çıkmaya başlamıştı.
!
I

O rtaçağ boyunca ticaret

yollan güçlendirilmiş, 14.
yüzyılın sonuna
gelindiğinde kıtanın büyük
bir kısmı denizden ve
karadan geçen ağlarla
i
birbirine bağlanmıştı.
I

İT A L Y A
Bununla beraber
Rönesans’ın en olgun
dönem i İtalya’da
yaşanmıştır. Eski dünyanın
m addî kalıntılarının
özellikle heykelle mimaride - en çok Ö lüm ün Z a fe ri (detay), Yaşlı Pieter Brueghel, 1562
civarı, panel üzerine yağlıboya, 117 x 162 cm, Madrid:
bulunduğu ve bu yüzden en rahat Prado Müzesi. Kara Vebanın tahribatı ayrım yapmıyordu:
incelenebildiği yer burasıydı. Ayrıca, zenginler de fakirler kadar savunmasızdı.
zenginliğe erişmiş olan şehir-devletleri
R om a İmparatorluğu’nun ruhunu kendisini R om a’nın mirasçısı olarak
somutlaştırmaları gerektiğine görm eyi seçmişti.
inanıyorlardı. 15. yüzyılın başlarında Floransa’nın yerel bankacılık
bu şehir-devleüerin en güçlülerinden hanedanlığı olan M edici’ler
biri olan Floransa bilinçli olarak tarafından finanse edilen Floransalı
sanatçılar, sadece
G O T İK SANAT
Klasik uygarlığın üstün
“ G o tik ” , esas olarak K u zey A vru p a ’da 1100 olduğuna değil,
ve 1500 yılları arasında yaygın yaratıcılığın altın çağı
olan bir m im arî üslubu ifade olarak adlandırdıkları o
eder. A yrıca, dönem inin ayrıntılı
döneme ait ruhun
tasvirlere yönelm eyen, daha çok
yeniden diriltilmesi
gerçekçi ayrıntıların baskın olduğu
yoğun süsleme sanatını da içinde gerektiğine inanıyor;
barındırır. Son yıllarında girift desenler böylece yakın tarihin
ve ritim lere yönelerek bir hayli bir karanlık çağ
d ek ora tif ve z a rif hale gelen bu üslup, olduğunu iddia
Italyan ressamlarca benim sendiği
ediyorlardı. Aynı
d ö n em d e “ Uluslararası G o tik ” olarak
zamanda, Avrupa
telaffuz edilmiştir.
düşüncesi daha
Roettgen Merhameti, 1300civan, limon sorgulayıcı ve özgür bir
ağacı (orijinali boyanmış), yükseklik 89 cm,
Bonn: Rheinısches Landesmuseum. nitelik kazanmaktaydı.
İnsanlar, karmaşık

Z A M A N Ç İZ E L G E S İ: 1 3 0 0 - 1 5 0 0 C İV A R I

1 3 0 0 c iv a rı V enedikliler 1380 Ausburg,

B re n n e r G eçidini A lm an ya 'da Hans
ile rle ttile r. B ö ylece 1 3 3 7 Ingiltere ve Fransa Fugger tarafın dan Balkanlar'ın
Kuzey A v ru p a ile ara s ında 100 Yıl ulu s la ra ra s ı bankacılık kontrolünü ele
ilişkileri gelişti S avaşlarının başlam ası sistem inin kuruluşu geçirir
1300 1350
1 3 0 4 - 1 2 S croveg ni 1346 K ara V eba 'n ın 1360 1378 Büyük 1387
Ş ap e li, Padova. Giotto o rta ya ilk çıkışı. Üç yıl H an se a tic Lig H izipleşm e: Rom a ve Floran sa'da
ta ra fın d a n için d e A vrupa (A lm an Avignon'daki M e d ic i
resim lenm iştir nüfu sunun üçte birini T ü c c a rla r p a p ala rın rekabeti bankası
yok etm iştir Birliği) kuruldu (1417'ye kadar) kuruldu
I O rtaçağ dünyasına hükmeden kör
I inançları ve dogmatik düşünceyi terk
ederek, maddesel dünyayı ve insan
davranışını daha akılcı yollarla
açıklamaya yönelmişlerdi. Bu
değişime öncülük edenler genellikle
ressamlar, heykeltıraşlar ve
mimarlardı. Brunelleschi perspektifin
düz bir yüzeyde nasıl uygulanacağını
şematik olarak gösterdiğinde, bilim,
felsefe ve sanatı birleştirdiğini
farkındaydı. Onun isteği, tam da bu
üçünün daimi bir şekilde birbirinden
farklı olduğu ve farklı göründüğü yeni
bir dünyaydı.

Y A Y IL M A Y A H AZIR
Bu sorgulayıcı ruhun gelişimine
yönelik en belirleyici katkı;
Gutenberg tarafından 1450’lerde
Alm anya’da icat edilerek bilgi ve
düşüncelerin daha önce
görülmemiş bir hız, düşük
ve kolaylıkla dolaşımının
açmış, devrim niteliğindeki
matbaaydı. K olom b da, 1492’de
Atlantik’i geçerek hem yeni
ufuklar açıyor, hem de
Avrupa’nın dünyanın karanlık
köşelerinde değil, tam
durmaya aday olduğu
doğruluyordu.

Floransa Katedrali nin Kubbesi bilimin seçkin

bir mimarî güzellik yaratmak için kullanılarak
1434'te Filippo Brunelleschi tarafından tamamlani
Floransa Katedrali’nin kubbesi, şehrin görkeminin
çarpıcı bir ifadesidir.

1 4 1 9 -2 4 Floransa'da
R önesans'ın ilk g e rçe k klasik
binası olan B runelleschi'nin
T e rke d ilm iş Çocuklar
H astanesi
1453 Konstantinopol 1 4 9 2 M ü s lü m an
OsmanlIların eline G ran a d a ,
1425 Floransa,
geçer; Bordeaux'nun 1 4 5 4 G utenberg İsp an y a'n ın eline
Santa M aria
Fransa'nın eline İn c il’i, m a tb a ad a g e çe r; K olom b'un
Novella'da,
geçmesiyle birlikte 100 b asılm ış bilinen en A tla n tik 'i ilk geçişi
M asacçio'nun
Kutsal Üçlü'sü Yıl Savaşları sona erer. eski kitap

1400
1415 J a n H us'un dinsel
sapkınlık g e re k çe s iy le
y akılm ası B ohe m ya 'da
dinsel s avaşları
alev le ndirir.
1450
1429 J e a n n e 1 4 3 6 Floransa 1 4 5 0 Floran sa, N apoli 146 9 Lorenzo de M e d ic i
d 'A rc 100 Yıl K a te d rali’nin ve M ila n o 'n u n (M u h te şe m ) Floran sa
S avaşlarında kubbesi b irleş m es i, Kuzey ve Cum huriyeti'nin
h a re k e te tam am landı. O rta İta lya 'y ı kontrolünü e le g e çirir.
g e çe r. e g em e n liğ i altına alır.
I
!
İ
Nicola and Giovanni Pisano
O 13- VE 14. YÜZYILLAR [¿ İTALYAN
E ] Piza; Siena; Perugia; Pistoia; Padua
i l heykel
Nicola (1220 civarı 1284 civarı) ve
Giovanni (1245 civarı 1314/19
civarları) baba ve oğuldu. Nicola (Niccolö
olarak da bilinir), Giovanni’nin de
öğrencisi olduğu bir atölye kurmuştu.
Beraber çalıştılar, ama her biri kendine
has bir üslup tutturdu. Gotik tarzın
öncüleriydiler. Pcrugia’daki Maggiore
Çeşmesi birlikte yaptıkları işler arasında
en bilinendir. Taştan heykele o zamana
dek görülmemiş bir doğalcılık
kazandırmalarıyla tanınırlar.
B A Ş L IC A ESERLERİ İsa’nın Doğumu (m inber),
1265—68 (Siena Katedrali); Meryem ve Çocuk İsa,
1305 civarı (Padova: Scrovegni Şapeli); Meryem
Ana, 1315 civan (Prato K atedrali)
B ernardo Daddi
O 1290 CİVARI -1349 CİVARI I» İTALYAN
ı a Floransa f j Yağlıboya, fresk (¡3 Londra:
Courtauld Sanat Enstitüsü Q 2004 yılında
2.562.000 dolar, B akire'nin Taç G iym esi
(yağlıboya)
Muhtemelen öğretmeni olan Giotto’nun
daha genç bir çağdaşı. Giotto’nun sert
gerçekçiliği ile Siena’lı sanatçıların
(Ambrogio Lorenzetti gibi) keyifli lirik
niteliklerini birleştirmiştir. Gülümseyen
Meryemler, sevimli çocuklar, çiçekler ve
kumaşlara dikkat edin. Küçük boyutlu,
P o lip tik Bernardo Daddi, i348civarı, yaklaşık olarak 155
x 217 cm, panel üzerine tempera ve altın varak, Londra:
Courtauld Sanat Enstitüsü.
taşınabilir, izlemesi kolay, popüler sunak
eserlerinin yaratıcısı. Şimdi olduğu gibi
eskiden de, göze ve zihne hitap eden
sanat geniş kitleleri peşinden
sürüklüyordu.
B A Ş L IC A ESERLERİ Azize Ursula’nın /uiln’e Varışı,
1330 (Los Angeles: J. Paul G etty M üzesi);
Bakire’nin Evliliği, 1330 civarı 40 (Londra:
Ulusal G aleri); A ziz İMirnetıce ve A ziz Stephen’m
Şehit Oluşu, 1330 civarı (Floransa: Santa C roce)
Jehan Pucelle
©1300 CİVARI-1350 CİVARI t" FRANSİZ
EÜ Fransa, İtalya, Belçika i l Tezhip
Pucelle, yaşadığı dönemde ünlü bir el
yazması süslemecisi ve miııyatürist olarak
tanınmıştır. 14. yüzyılın başlarında
Paris’in ileri gelen atölyelerinden birinin
~ sahibiydi. İtalya ve Belçika’ya giderek
yeni teknikler öğrenmiştir. Fransız
Sarayı’nın gözdelerinden olan sanatçının
genellikle pahalı olan eserleri asiller ve
kraliyet ailesi tarafından satın
alınmaktaydı. Pucelle’in işleri, insana ait
niteliklerin geleneksel ikon ressamlarının
donuk çizgilerine kıyasla, daha gerçekçi
bir ifade taşımasıyla ünlüdür.
b a ş l i c a e s e r l e r İ Bellmlle Doğa Kitabı 1323
26 (Paris: Ulusal Kütüphane); Jeanne
d ’Evreux Saatleri, 1325-28 (New York:
Metropolitan Sanat Müzesi)
 _____________ aL
i im bourg K a rd e şle r eserleri, zenginlerin sanat yapıtı
w 1390'LAR-1416 CİVARI ARASINDA AKTİF I» ısmarlama ve toplamasındaki asıl amaç
I lOLLANDALI_________________________________ olan tanrının ihtişamına övgü ve gerçek
dindarlığa yönelimi yansıtmaktadır.
(lil Paris; İtalya □ Tezhip H Chantilly (Fransa):
BA Ş LIC A ESERLERİ İsa’nın Doğumu, 1385 - 1390
conde Müzesi. New York: The Cloisters
civan (Paris: Ulusal Küliiphane); Les Tres
Kuyumcu olarak yetişmiş, ardından Riches Heures 1413-16 (Chantilly, Fransa:
büyük bir siyasi kargaşa döneminde Conde Müzesi); Erkek ve Kadm'ın Anatomisi,
ı lönemin Fransız koruyucularından olan 1416 civarı (Chantilly, Fransa: Conde Müzesi)
Berry Dükü Jean için çalışan Paul (veya
I ’ol) , Herman ve Jean Limbourg resimli
süsleme sanatının öncüleriydiler.
Babalarının bir ahşap oymacısı olduğu
I Iollanda’da doğdular. Ressam olan
amcalarının etkisiyle eğitilmek üzere
l’aris’e yollandılar. Paul muhtemelen
çalışma atölyesinin başıydı, ama onun
işlerim diğer kardeşlerinden ayırt etmek
mümkün değildir.
Les Belles Heures ve Les Tres Riches
11cures en önemli işlerinden ikisidir. Eski
Ibrmları (resimli kişisel dua kitapları)
canlı ve hayret uyandıracak derecede
yenilikçi resimlerle birlikte
kullanmışlardır. Bunlar arasında gündelik
yaşamdan sahneler (saray mensupları ve
köylüler), Incil’deki olağanüstü olaylar,
hayata dair birinci elden gözlemler ve
gerçek mekânlara ait manzaralar
(Dük’ün şatosu gibi) bulunur. Parlak
renkleri ve özenli teknikleri seçtikleri
konularla tam bir uyum içerisindedir.
En tanınan yapıtları Les Tres Riches
Heures’tcn “Aylar” dır; çünkü resim hem
dinsel olmayan bir topluma hitap
etmekte hem de yeniden basımları dahi
muhteşem görünmekteydi. Dönemin
gelişmiş ttalyan tarzı manzara arka planı
düşüncesini (kardeşlerden biri İtalya’ya
gitmiştir) nasıl kullandıklarına ve Ölüm. M a h ş e rin Dort A tlısından B iri Paul Iveya
Hollanda sanatına özgü hikâye anlatımı, Pol) Limbourg. 1413 civa n - 1416. parşömen üzerine
ince ayrıntı ve gözlemin ilk örneklerine resim li süsleme, Chantilly (Fransa): Condé Müzesi, ince
dikkat edin. Himaye altında ürettikleri ayrıntıya dikkat - kardeşlerin bir saplantısı.

TEZHİP 7 - 1 5 . y ü z y ılla r

“Tezhip” terimi, elle boyanan ve el yazımı

kitaplar üzerine zengin renklerle çalışılan
süslemeleri ifade eder. Karakteristik olarak,
sayfada bulunan ilk harf diğerlerine göre
CCC.HM daha büyüktür; ayrıca figürler belirgin
renklerle vurgulanır. Genellikle altın sansı
dışında kırmızı, mavi ve yeşilin canlı tonları
kullanılır. Metnin etrafında, çekilmiş ince
4 TXP çerçeveler ve küçük resimli anlatımlar
kullanan farklı tarzlar da kullanılmıştır.
Konular genellikle dinsel kitaplara aittir.

¡1 cut Bartolomeo di Fruosino tarafından yapılmış

süslemeli "P" harfi, 1421
 Taddeo Gaddi
Q 1300 CİVARI-1366 CİVARI i*> İTALYAN________
El Floransa O Yağlıboya; fresk [ ü Horansa:
Santa Croce (Baroncelli Şapeli'nin freskleri)
Q 1991 yılında 3.114.000 dolar, Bromley
Davenport Sunak Eser - Acıların Adamı, Azizler
Peter, Francis, Paul ve Andrew (yağlıboya)
Giotto’nuıı baş takipçisiydi (ve vaftiz
oğlu?). Kişisel anlatılara dayalı ayrıntılar
ekleyerek ve resmin hikâye anlatıcı
yönüne odaklanarak Giotto’nun kaba
gerçekçiliğini basitleştirip dekoratif bir
hale getirmiştir.
B A Ş L IC A ESERLERİ Çobanlara Müjde Verilmesi, 1328
civan (Floransa: Santa Croce); Tahtta Oturan
Meryem ve Çocuk İsa, 1355 (Floransa: UfTızi
Galerisi); Isa'nın Gömülüşü, 1360 civarı 1366
(New Haven: Yale Üniversitesi Sanat
Galerisi)

C im a b u e (Cenni di Peppi)
a 1240 CİVARI-1302 H< İTALYAN
El Floransa; Roma H Yağlıboya, tempera, fresk,
mozaik [ü) Piza: Katedral (apsis mozaiği)

13. yüzyılın sonunda Floransa’da çalışmış

en önemli sanatçı. Cimabue, Dante ile
aynı dönemde yaşamıştır. Genellikle
Giotto’nun hocası olarak anılır. Bizans’ın
“ eski” ve “gerçekdışı” durağan
üslubundan, daha inandırıcı 3 boyutlu
mekân, insan formları ve duyguları
barındıran “ modern” ve “ gerçekçi”
üsluba doğru yönelime ön ayak olmuştur.
Gerçekten yaşamış olduğu bilinmesine
rağmen, öyle çok yapıt ona atfedilmiştir
ki, ismi, artık bir kişiden ziyade benzer
görüşteki sanatçıları temsil eden genel bir
tanıma dönüşmüştür.
B A Ş L IC A ESERLERİ Maestâ, 1280 85 (Floransa:
Uffizi Galerisi); Tahtta Oturan Meryem ve Çocuk
tsa ile Etrajında İki Melek ve Azizler, Francis ve
Dominic 1300 civan (Floransa: Pitli Sarayı);
Bakire ve Vaiz St. John Arasında Tahta Oturtulmuş
Isa, 1301 02 (Piza Katedrali)

D u ccio di Buoninsegna
O 1278-1319 ARASINDA AKTİF I» İTALYAN
El Siena; Floransa; Paris □ Yağlıboya Q
1976 yılında 1.77 milyon dolar, Çarmıha Geriliş
(yağlıboya)

Siena’lı başlıca ressamlardan olan Duccio

Tahtta Oturan M eryem ire Çocuk İsa Etrafında
S e k iz M e le k ve Dört A ziz He (veya Maestal
Cimabue, 1280 civarı, 385X223cm, ahşap üzerine tempera,
Floransa, U ffizi Galerisi
kendinden sonraki bütün sanatçıları
etkilemiştir. (Giotto’nun Floransalı
sanatçılar üzerindeki etkisi gibi). Bir
hikâyeyi yumuşak yüreklilik ve insana ait
değerlerle anlatabilmiştir.
Çağdaşı olan Giotto gibi üslup ve
teknik konusunda yenilikçi değilse de,
olayları anlatma yeteneği daha çok
gelişmiştir. Yapıtlarındaki insan
figürlerinin hareketlerine ve nasıl
davrandıklarına; ressamın ortamı
anlatının bir parçası olarak nasıl
sunduğuna dikkat edin. Perspektif ve
ölçek düzensiz olabilir; ancak binalar
yine de içinde yaşanılan gerçek mekânlar
izlenimini verir ve özel bir düzenle
yerleştirilerek hikâyenin kurucu
öğelerinin resimdeki dağılımını sağlarlar.
İlgisiz gördüğü öğeleri resminde
kullanmayan (biraz septikçe) bir tarzı
vardır. Uzun ve düz burunlar, küçük
ağızlar ve bazen muzipçe bakan badem
şeklindeki gözler kullanır. El hareketleri
hikâyenin anlatımını destekler. Renkleri,
özellikle de mavi, kırmızı ve açık yeşili,
süsleme amaçlı kullanır. Resminde
görülen bazı tuhaf öğelerin nedeni üslup
olarak aslında Rönesans’ı benimsememiş
olmasıyla ilgilidir. Temel olarak Bizans ve
Ciotik sanatının demode tarzını,
tamamıyla yenilikçi olan Giotto’nunkinin
tersine, yeni yöntemlerle kaynaştırmıştır.
B A Ş L IC A ESERLERİ Maestd, 1308 civan (Siena:
Opera Metropoliten Müzesi); İsa’nın Doğumu,
1308 1I civarı (Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi); Havariler Peter ve Andrew,
1308 I 1 civarı (Siena: Opera Metropoliten
Müzesi); Mezar Başındaki Kutsal Kadınlar, 1308
11 civarı (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi)
İyi Hükümet Alegorisi: İyi Hükümetin Şehirde
Etkileri (detay) Ambrogio Lorenzetti, 1338-39 civan, 296x
1398 cm, fresk, Siena: Palazzo Pubblico (Halk Sarayı).
L oren zetti kardeşler
C 1319-1348 ARASINDA AKTİF m İTALYAN
E3 Siena; Floransa Q Fresk, yağlıboya
Q 2001 yılında 906.630 dolar, Pietro Lorenzetti
tarafından iki şehitle çarmıha Geriliş (yağlıboya)
Sicna’lı Pietro (1320-1348 civan) ve
Ambrogio (1319-1348 civarı), Duccio di
Buoninsegna’nın daha gerçekçi anlatıma
yönelmiş izleyicileridir. Karanlık hayadan
olan (eserlerin kronolojik takibini yapmak
da zordur) kardeşlerin her ikisi de
vebadan ölmüştür. Ambrogio’nun
eserleri, kardeşinin işlerine göre daha
sıcak ve ağır başlıdır. En önemli yapıtları,
arka planında manzara kullanılmış ilk
İtalyan resimleri olan 1yı ve Kiitü Hükümet
freskleridir. (Siena: Palazzo Pubblico)
B A Ş LIC A ESERLERİ İlan’lı Aziz Mkolas’ın
Hayırseverliği, Ambrogio Lorenzetti, 1335-40
(Paris: Louvre Müzesi); Kutsanmış Tevazu
Hayatından Sahneler, Pietro Lorenzetti, 1341
civan (Floransa: Uflizi Galerisi).

G io tto di B ondon e
e 1267 CİVARI -1337 I» İTALYAN
Floransa; Padova; Napoli; Assisi; Roma;
Milano n Fresk; yağlı boya N Padova:
Scrovegni Şapeli. Assisi: S. Francesco. Floransa: S.
Croce
Giotto’nun, sanata getirdiği yeni
gerçekçilik anlayışı, 20. yüzyıl
Modernizm’i kuralları değiştirene kadar
Batı sanatının iskeletini oluşturmuştur.
Bir çiftçinin oğlu olarak mütevazı bir
şekilde başladığı hayatında, eğitim ve
kültür seviyesini yükselterek Floransa
toplumunun zengin ve önemli
kişilerinden biri olmuştur.
Doğruluğu kanıtlanamanıış
bir hikâyeye göre Giotto, onu babasına ait
bir koyunun eskizini çizerken gören
ressam Cimabue tarafından tesadüfen
keşfedilmiştir. Daha sonra Cimabuc’nin
çırağı olan Giotto, Floransa’nın
Avrupa’daki en önemli ve nüfuzlu
şehirlerden biri olduğu dönemde
yaşamıştır.
NELER A R A N M A L I
Giotto’nun resme getirdiği temel yenilik,
canlı gibi görünen ve inandırıcı duygusal
ifadeler taşıyan figürleri, tanınabilecek
mekân ve ortamlara yerleştirerek sanki
gerçek hayattan olayları anlatıyormuş
duygusunu yaratmasıydı. Ne görüyorsa
onu çizmeye çalıştığı resimleri, aslında
“ dünyaya açılmış birer pencere” dir.
Yapıtlarının günümüzde dahi yarattığı
etki açıklık, sadelik, inandırıcılık ve
içine girilebilme imkânıdır. Kısacası,
resimleri hayat üzerinedir.
Göze çarpan özelliklerinin ayrımına
varın: yüzlerdeki samimi ve gerçekçi
duygusal ifadeler, anlam dolu vücut
hareketleri; güçlü ve açıklayıcı sahneler
(tıpkı ııc olduğunu anlamak için sadece
bakmanın yeterli olduğu eski sessiz
filmlerdeki gibi); figürlerin çevresinde ve
arasında uzanan mekânlar; ağaç veya
kaya gibi önemsiz öğelerin asıl olayı ve
duyguyu besleyen hareketleri, şekilleri;
uzun kemikli, biçimli ve sağlam vücutlar.
"Giotto'nun Padova'daki
fresklerini gördüğümde,
önümde İsa'nın yaşamından
hangi sahnenin durduğunu
anlamak gibi bir endişem
olmadı, tersine derhal
hangi duyguya seslendiğini
fark ettim; zira bunu
çizgileri, kompozisyonu ve
renkleriyle aktarabiliyor­
du."
HENRI MATISSE
D uom o'nun Çan ku le si. Floransa 1334’te Giotto Çan
Kulesini tasarladı ve yapımı 1359'da ölümünden 22 yıl
sonra tamamlandı. Burada, Duomo'nun tepesinden bir
görünüm.
C apella d e i Scrovegni Scrovegni Şapeli, freskler,
Padova Giotto d i Bondone, 1305 civan, Şapelin muhteşem
süslemelerinin doruğa ulaştığı nokta, batı duvarındaki
Kıyamet Giinü'nü anlatan fresktir.

Yine de çözmekte zorlandığı

problemlerin varlığına dikkat edin.
Örneğin, perspektif ve anatomi bilgisi ve
ağırlığı olmayan figürleri (mesela uçan
melekler) inandırıcı bir biçimde
çizmekten uzaktı.
Giotto’nun başlıca yapıtı Padova’daki
Scrovegni (ya da Arena) Şapeli’ydi
(1304-13 civan). Yapı, tabandan tavana
uzanan ve her biri kendi içinde bir hikâye
tasviri sunan girift süslemelerle kaplıdır.
Özellikle yoğun ruhani ve duygusal
etkisiyle hatırlanır.
B A Ş LIC A ESERLERİ A&z Francis’in Vücudundaki Tara
İzleri, 1295-1300 civan (Paris: Louvre
Müzesi); İsa’y a Matem, 1305 civan (Padova:
Scrovegni Şapeli); Bakire ve Çocuk İsa, 1305 06 A ziz Francis'in Vecdi, Giotto di Bondone, 1297-99,
civan (Oxford: Ashmolean Müzesi); Azizler ve 270x230 cm, fresk, Assisi: S. Francesco. "Aziz Francls
Meleklerle Tahta Oturan Meryem, 1305-10 Efsanesl"ni anlatan fresklerden biri.
I (Floransa: Ufiizi Galerisi)
 S im o n e M artini
Ö 1285 CİVARI -1344 f» İTALYAN
E3 Siena; Avignon P Tempera; fresk; yağlıboya;
tezhip Q 1991 yılında 220.000 dolar, St. Peter
(yağlıboya)
Siena’nm öncü ressamlanndan biri ve
Duccio’ııun bir izleyicisiydi. Yeni fikirler
(perspektif gibi) denemiş olsa da, geniş
ölçekte kısmen resimli elyazmalan da
çalışan bir süslemeci.
Süslemeli el yazmalarındaki (ölçekteki
farklılıklara rağmen) özelliklerine
bakıldığında parlak renk; canlı çizimler;
kesin ve yakından çalışılmış bir çizgi;
ayrıntıların oldukça titiz bir gözlemi;
ritmik, akıcı, altın rengi kumaşlar
görebilirsiniz. Simone’nin en etkileyici
vurgusu genel olarak görkemi ön plana
çıkaran süslemelerdi.
Simone’nin eserlerini tam olarak aynı
dönemde yaşadığı Giotto’nunkilerle
karşılaştırmak ilginçtir; zira her ne kadar
çok güzel olsalar da, Giotto’da var olan
her şey Simone’de bir eksiklik olarak göze
çarpar. Simone’nin figürleri bükülmüş
pozlan ve vücut hareketleriyle; gerçekçi canlı yüzler ve jestler Duccio’nun
duygusal ifadeleri olmayan, stilize edilmiş
hassasiyetinden uzaktı.
yüzleriyle tamamen yapaydır; hikâye
B A Ş LIC A ESERLERİ Mecdeli Azize Meryem, 1320
aldatıcılığında derin anlamlar yoktur ve civarı (Boston: Güzel Sanatlar Müzesi); İsa'nın
her şey, mekân, şekil ve harekete dair bir İhanete Uğrayıp,, 1324 25 civan (Londra:
his yaratmaktan çok, süsleme amaçlı Ulusal Galeri)
düzenlenmiştir. Kısacası Simone,
kapanmakta olan bir tarihin son
bölümünü, Giotto ise geleceğin kendisini
Loren zo M onaco
temsil eder. d 1370-1425 CİVARI I» İTALYAN
B A Ş L IC A ESERLERİ Maestâ, 1 3 1 5 (Siena: Palazzo EH Floransa H Yağlıboya; fresco; tezhip
Pubblico); Aziz Martinin Ölümü, 1326 civarı Floransa: Uffizi Galerisi; Akademi Galerisi □
(Assisi: Aşağı Kilise); Melek ve Kutsal Tebliğ 2004 yılında 1.665.517 dolar, Kutsal Tebliğ
1333 (Floransa: Uflizi Galerisi); VirgilHn (yağlıboya)
Tamlaştırılması, 1340 44 (Milano: Ambrosiana
Lorenzo Sicııa’da doğmuş, ama öyle
Kütüphanesi); Tapınaktafark edilen Isa, 1342
görünüyor ki profesyonel hayatının
(Liverpool: Walker Sanat Galerisi
tamamını Floransa’da geçirmiştir. Çok
U g olin o di Nerio yetenekli bir keşiş (monaco italyancada
“ keşiş” anlamına gelir). Sunak
O 1317-27 ARASINDA AKTİF
parçalarının ve resimli süslemelerin
f» İTALYAN
yaratıcısıdır (ayrıntılara olan özel ilgisine,
[ 2 Siena; Floransa n Yağlıboya □ 1990 ince tekniğine, parlak mavi, kırmızı, sarı
yılında 200.200 dolar, çarmıha dekoratif çizgilere
Geriliş (yağlıboya) edin). Şiirsel hayal
gücüyle, doğalı ve
Siena’ lıydı, Ugolino da doğaüstünü; süslemeci
Sicna adıyla da tanınıyordu. Gotik ile Giotto’nun
Duccio’nuıı yakın gerçekçiliğini birleştirmeye
takipçisiydi ve benzer bir çabalamıştır. En çok, küçük
usluba sahipti ancak anlatımı ölçekli prcdella panellerde
onun kadar iyi odaklanmış ve el yazmalarında
değildi. Renkleri daha az çalışmayı sevmiştir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Isa'nın Doğumu,
Tapm an M e le k le r Arasında
Oturan M e ryem Lorenza Monaco, 1409 (New York: Metropolitan
1400 civarı, 32.4x21.2 cm, panel, Sanat Müzesi); Meryem ve Çocuk
Cambridge, Fitzvvilliam Müzesi İsa, 1413 (Washington 1)G:
Ulusal Sanat Galerisi);
Müneccim Kralların Tapınması, 1422 civarı
(Floransa: UiTızi Galerisi)
G en tile da Fabriano
0 1370-1427 I" İTALYAN
E] Fabriano; Floransa; Venedik n Yağlıboya;
fresk 1986 yılında 497.624 dolar, Kutsal Tebliğ
(yağlıboya)
Adını doğduğu yer olan, Marches’taki
Fabriano’dan alan bir İtalyan ressamıdır.
Uluslararası Gotik’in kendi dönemindeki
en başarılı yorumcusudur. İtalya’nın
hemen her yerinde çalışmıştır. İşlerinin
birçoğu ya kaybolmuş ya da yok
edilmiştir.
Sanat eserini oldukça lüks bir objeye
çevirmeyi, (Uluslararası Gotik üslubun
karakteristik bir özelliği), dünyaya açılan
bir pencere olarak görmeye (Rönesans)
yeğlemiştir. İşleri neredeyse altın ipliklerle
örülmüş olağanüstü kumaşlar olabilirdi.
İşlenmiş altın gibi geleneksel teknikler
kullanmasının dışında, desenli kumaşlara
ve durağan figürlere karşı özel bir ilgisi
olmuştur. Ayrıca ışık, mekân ve anlatıyla
da deneysel bir şekilde oynamıştır. Pembe
yanakları olan gerçekdışı güzellikte
figürler kullanmıştır. Özel bir hassasiyet
ve şefkatle aktarmaya çalıştığı doğal
ayrıntılara hayvanlar, kuşlar, bitkiler
büyük bir önem vermiştir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Tahta Oturan Bakire ve Çocuk
İsa, 1395 civarı (Berlin: Devlet Müzesi);
Bakire’nin Taç Giymesi, 1420 (Los Angeles: J.
Paul Getty Müzesi); Müneccim Kralların
Tapınması, 1423 (Floransa: UITizi Galerisi);
Tapınaktaki Sunum (Müneccim Kralların Tapınması
Sunak Eserinden) Gentile da Fabriano, 1423,26,5x 66 cm
panel üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi.
İsa'nın Doğumu, 1423 (Los Angeles: J. Paul
Getty Müzesi)
S te fa n o di G io va n ni
S assetta
« 1392-1450 i» İTALYAN
E| Siena; Floransa H Yağlıboya
Erken Rönesans Siena’sının en iyi
ressamıdır. Uluslararası Gotik’in eski
dekoratif tarzıyla Floransa’mn yeni
fikirlerini birleştirmiştir.
Çekingen olmayan cazibesine bakın
resim yapan çocuklannki gibi: neşeli bir
hikâye anlatıcılığı, bir dolu bedensel
hareket; çok iyi bir uyuma sahip olmayan
mekânlar ve perspektif; açıklanamaz bir
ayrıntıya ani bir dikkat; karmaşık
olmayan, dekoratif renkler.
Küçük parlak gözlerdeki beyazlara,
bazen gözleri tamamen açılmış yüz
ifadelerine, yay şeklindeki dudaklara, arp
şeklindeki alışılmamış kulaklara ve yaşlı
adamlann yüzlerine yerleştirdiği gözaltı
çizgilerini nasıl şekillendirdiğine dikkat
edin.
B A Ş LIC A ESERLERİ Azke Margaret, 1435 civan
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi); San Sepokro
Sunak Eseri, 1437-44 (Londra: Ulusal Galerisi); Altı
Melek Tarafından Çevrelenmiş Meryem ve Çocuk İsa, 1437
dvan - 1444 (Paris: Louvre Müzesi); Aziz Anthony ve
Aziz Paul’ün Karşılaşması, 1440 dvan (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi)

P isa n e llo (Antonio Pisano)
O 1395-1455 CİVARI i» İTALYAN______________
[¡¿I verona; Roma □ Yağlıboya; Gravür; fresk
|SJ Verona: San Fermo; Santa Anastasia. Londra:
Ulusal Galeri. Paris: Louvre Müzesi (çizimler) ES
1990 yılında 212.300 dolar, şövalyeler Eşiğinde Bir
Soylu ve Atından Düşmüş şövalye Manzara içinde
(kâğıt üzerine eserler)
Bir resim, dekor, portre ve madalya
sanatçısı olarak soyluların saraylarında
çok tutulmuş, ancak bugüne pek az eseri
kalmıştır.
Eserlerinin yaldızlı elyazmalarına
benzer nitelikleri vardır. Bu, sonuçsuz bir
sanat tarihi tartışması için güzel bir
konudur: Pisanello, Uluslararası Gotik
üslubunun geç çiçek açmış hali midir,
yoksa erken Rönesans’ın öncüsü mü?
(Böyle bir tartışmayı unutmak ve
yapabildiğiniz sürece - sadece keyif
almak daha kârlıdır.)
Canlı modellerle yaptığı büyüleyici
dolaysız gözlemlerine; bilhassa hayvanlar,
kuşlar ve kostümlerdeki canlı, kılı kırk
yaran çizerliğine dikkat edin. Canlı
renkler kullanarak goblenlere benzer düz,
dekoratif arka planlar resmetmiştir.
Portreleri, çok iyi kullandığı bir malzeme
olan ve öncülük ettiği portre madalyonu
Gm evra d'Este'in Portresi Antonio Pisano Pisanello,
1436 - 1438 civarı, 43x30 cm, ahşap Özerine tempera,
Paris: Louvre Müzesi. Yaprakların, çiçeklerin ve
kelebeklerin nasıl zengin bir goblen etkisi yarattığına bakın.
K ıyam et Günü Stephan Lochner,
1440ier, 122 x 171 cm, ahşap üzerine
yağlıboya, Köln: Wallraf-Hichartz-Müzesi.
Mükemmel renklendirme ve ince ayrıntılar
Lochner’in eserlerinin karakteristiğidir.
sanatına ilişkin ayırt edici
görünüşlere sahiptir.
BAŞ LICA ESERLERİ Kutsal Tebliğ, 1423
24 (Verona: San Fermo); A ziz George
ve Trebizond Prensesi, 1437-38
(Verona: Santa Anastasia)
M asolino da Panicale
Q 1383-1447 CİVARI I» ITALYAN
EJ Floransa; Roma; Macaristan n
Yağlıboya; fresk ¡¡3 Rome: San
elemente (fresk dizisi). Como (İtalya):
Castlgllone Olona EJ 1995 yılında
270.000 dolar, Peygamber veya
Evanjelist (yağlıboya)
En çok Masaccio’nun iş arkadaşı
olarak hatırlanan Panicale, üstün
bir ressam olarak kabul
görmüştür. Heykeltıraş Lorenzo
Ghibcrti’yle çalışırken
benimsediği zarif bir figür üslubu
vardır ve perspektif kullanımında
hünerlidir. Bedenleri, saçları ve
gündelik ayrıntıları titizlikle işlemiştir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Tevazu Meryem'i, 1415
civarı 1420 (Floransa: Uflizi Galerisi);
Evanjelist A ziz John ı>e Tours’lu A ziz Martin,
1423 civarı (Philadelphia: Sanat Müzesi);
A ziz Liberius ve Aziz Matthias, 1428 civarı
(Londra: Ulusal Galeri)
G iovanni di Paolo
a 1420-82 ARASINDA AKTİF I» İTALYAN
E2 Sıena H Yağlıboya E2 2001 yılında
800.000 dolar, Esther'in Hikâyesi'nden Sahneler
(yağlıboya)
“ On beşinci yüzyılın El Greco’su.”
Duccio’nuıı etkili “ modern” üslubuna
bir karşılık olarak, kasten eski moda
bir üslubu uyarlamış Siena’lı ressam.
İçindeki mekânları, perspektif, ölçek,
duygular ve “gerçek” dünyanın
mantığını bile bile görmezden geldiği;
göz alıcı, dekoratif ve ikna edici bir
anlatı üslubu geliştirmiştir.
B A Ş LIC A ESERLERİ (7
afhzci Yahya Çiile Dönerken,
1453 civan (Londra: Ulusal Galeri);
Herod’un Ziyafeti, 1453 civan (Londra:
Ulusal Galeri); Isa’nın Doğumu ve Müneccim
Tanrıların Tapınması, 1455 civan - 1459 (Paris:
Louvre Müzesi)
Stephan Lochner Claus Slu te r
Q 1400-51 CİVARI i« ALMANYA ________ O 1350 CİVARI-1405 CİVARI i« HOLLANDALI _
O Köln H Yağlıboya M Köln E2 Dijon; Brüksel n Heykel

Hakkında az şey bilinen ve kendisine Burgonya Okulu’nun kuruculanndan bir

kesin olarak az sayıda eser atfedilebilmiş heykeltıraştır. Kuzey Avrupa
bir erken dönem Almanya ressamıdır. heykelciliğinin gelişmesinde büyük
1442’den ölümüne dek çalıştığı Köln’de ölçüde etkili olmuştur. Haarlem’de
zamanının öncü ustasıdır. Hafifçe gülünç, doğmuş, Fransa’ya yerleşmeden önce
tombul yüzleriyle yumuşak, yuvarlak hatlı Brüksel’de çalışmıştır. 21 yıl boyunca,
figürlerin; kor gibi parlayan renklerin; Dijon’da Burgonya Dükü Cesur Philip’in
zengin, altın renkli arka planların; bir baş heykeltıraşı olarak yaşamıştı.
bakıma çok titiz, doğal ve kişisel Eserlerinin karakteristiği
anlatılara dayalı zarif kumaşlar, ipek
ayrıntıların yaratıcısıdır. görünümlü saçlar ve
B A Ş L IC A ESERLERİ Gül
ı
Ağacındaki Bakire, 1440 civarı Dinsel
(Köln: Wallraf-Richartz- eserlerinde ortaya
Müzesi); Kutsal Tebliğ 1440 koyduğu, kutsal
civarı 1445 (Köln figürlerin yanında
Katedrali); Azizler Matthew, bulunan sıradan
İskenderiyeli Catherine ve ölümlülere dikkat edin.
Evanjelist John, 1445 civan B A Ş LIC A ESERLERİ Chartreuse de

(Londra: Ulusal Galeri) ChampmoVün Ana Kapısı, 1385

93 (Dijon); Bakire veya
M u sa P ın arı Claus Sluter, geç 14. Mecdeli’nin Kollan, 14. yüzyıl
yüzyıl, figürlerin yüksekliği 180 cm, taş, (Dijon: Arkeoloji Müzesi);
Dijon: Chartreuse de Champmol. Musa Çarmıha Gerilmiş İsa
ve diğer Eski Ahit peygamberlerinin
heykelleriyle çevrelenmiş sembolik heykelinden bir parçası
pınar. Dijon: Arkeoloji Müzesi)
 ERKEN R Ö N E S A N S
15. yü zyıl İtalya’sında Rönesans’ı (yeniden doğuş) vurgulayan üç
ana ilke vardı: Sanatsal değerin mutlak standardını oluşturduğu
inancıyla Klasik A n tik Ç a ğın yeni baştan ve daha sistematik bir
incelem esi; insanın soyluluğuna dair bir inanç (H üm anizm );
doğrusal perspektifin keşfi ve egem enliği. Bu üç öğe birlikte Batı
Sanatı’nda bir devrim i hazırlamıştır.

H ÜSLUP
Başından itibaren, özellikle doğuş yeri
olan Floransa’da yerleşmiş Rönesans
sanatçıları kendi eserlerinin yakın geçmişle
kesin bir kopuşu temsil ettiğinin
bilincindeydiler. Değişim önce, eıı belirgin
biçimde, heykelcilikte ortaya çıktı.
Gfıibcrti’nin Floransa Vaftizhanesi için
yaptığı yeni bronz kapı takımı, Roma
modellerine dönük dolaysız ve mevcut bir
minnettarlığı gösteriyordu. Figürler
doğalcı bir tarzda işlenmişti; mekân
özellikleri de eşit bir biçimde belirtilmişti.

İsh ak 'ın Kurban Edilm esi Lorenzo Ghiberti, 1402,

53,3x43,4 cm, brom, Floransa: Bargello Ulusal Müzesi.
Çerçeve hâlâ Gotik olabilir; ancak Rönesans'ın başlıca
öğeleri - Klasik orijinallerinden elde edilmiş güçlü
kuvvetli İshak örneğindeki gibi - şüphe götürmez bir
biçimde mevcuttur.

K O N U LA R
Her ne kadar dinsel konular hâkim
olmayı sürdürmüşse de, din dışı konulara
yönelik de artan bir ilgi oluşmuştur.
Gozzoli’nin yüzyıl ortasındaki Müneccim
Kralların Kafilesi iki konu grubunu
ustalıkla birleştirmiştir. Onun Müneccim
Kralları kendi koruyucusu M edici’lcrin,
çok sayıda hizmetçi tarafından sarılmış
ve dinsel olmaktan ziyade krala ait bir
kafile halindeki portreleridir. Işıldayan,
mücevhere benzer tablo yüzeyi
Uluslararası Gotik’i hatırlatıyorsa da,
figürler ve manzara açık biçimde
Rönesans’ın ürünleridir.

B A Ş L IC A O L A Y L A R

1424 civarı Ghiberti, Floransa Vaftizhanesi'ne ait ilk

M ü n e c c im Kralların K afilesi /detay) Benozzo
Gozzoli, 1459, fresk, Floransa: Medici-Rıccardi Sarayı.
Beyaz atın üzerindeki görkemli bir biçimde giyinmiş figür,
her bakımdan kendi değerinden emir verirmişçesine emin
görünen Lorenzo de' Medici'dir.
bronz kapı takımını tamamlar; daha çok
sipariş alır
1427 Masaccio, ilk muazzam Rönesans fresk
dizisini oluşturan Floransa, Santa Maria del : <■
Carmine'nde yer alan Brancacci Şapeli
fresklerini tamamlar
1434-64 Floransa Cosimo de’ Medici tarafından
yönetilmektedir
1452-55 Johannes Gutenberg'in Incil'i Avrupa'da
(Almanya) basılan ilk kitap olur
1452 Alberti'nin De Re Aedificatoria'sı Klasik
mimarînin ilkelerini düzenleyen ilk kapsamlı
bilimsel incelemedir
1469-92 (Muhteşem) Lorenzo de' Medici Floransa'yı
yönetir
 ' t- "
m .

15. yüzyıl

N ELER A R A N M A L I

Rönesans resminin en belirgin iki teknik

sahip olduğu, kuraldışı biçimde aynntılı
başarısı, ikna edici bir biçimde doğalcı
perspektif şemalan inşa etmiştir. Ancak,
figürleri yine eşit derecede ikna edici
resimleri her ne kadar akılcı olabiliyorsa
yanılsamacı mekânlarda gösterebilme
da eninde sonunda onlara damgayı
hüneriydi. Üç adet matematiksel
vuran; yüce bir tarafsızlığın ayrıksı bir
incelemenin yazan olan Piero della
biçimde akılda kalan duygusudur.
Krancesca her iki gelişmenin de somut
örneğini oluşturmuştur. Figürlerinin ezici
Mimarî detaylar - yarı açık Ufuk noktası kesin biçimde İsa'nın K ırbaçlanm ası Piero della Francesca,
yapının tavanı ve zengin yer hesaplanmıştır: bütünüyle resmin 1470 civarı, 58,4x81,5 cm, yağlıboya ve tempera,
döşemeleri aynen orta çizgisi üzerinde, onu ikiye Urbino: Galleria Nazionale delle Marche.
resmedilmiştir. bölen, yukarıya doğru çıkan yolun Muazzam ve esrarengiz bir başyapıttır.
dörtte biri

Kırbaçlanma hemen hemen Ön plandaki üç figürün önemi

hiçbir canlandırma olmaksızın sayısız kez soruldu. Bu kişiler
yürütülmektedir. Solda, Pontius kimdir ve kırbaçlamaya ilişkin
Pilate’in oturan figürü, Isa’nın neden bu denli tarafsızdırlar?
cezalandırılmasını kayıtsız
gözlerle izliyor
Heykel, İsa’nın hemen
üzerinde bulunur ve T E K N İ K L E R ______
■f ’CJjl v /m â
Piero'nun Antik'e olan
ilgisinin açık bir kanıtıdır. Tutarlı bir biçimde serin ve açık olan
Kesin anlamı j Piero'nun paleti, eserine yayılan
tartışılmaktadır, ancak | gizemin tuhaf havası içinde başlıca
yumuşak bir tarzda ! öğelerden biridir. Yeşil rengi temel alan
"'işlenmesi büyüleyici | figür tonları, berrak gökyüzlerinde-
ölçüde iyi yapılmıştır. i kinden daha az olmamak üzere, dikkate
! değer bir tutumlulukla yaratılmıştır. \
 Lorenzo G hiberti
« 1378-1455 CİVARI i» İTALYAN
El Floransa; Siena Q Heykel, cam
E3 2000 yılında 245.679 dolar, M eryem ve Çocuk İsa
(heykel)

Bir heykeltıraş, kuyumcu, tasarımcı ve

yazardı. Floransa’da doğmuş ve Floransa
dışında Siena’da da çalışmıştır.
Hayattayken en iyi bronz dökümcü
olarak ünlenmişti. Floransa’daki
Vaftizhane’nin bronz kapılarıyla
tanınmış, vitray ve heykeller de üretmiştir.
Aralarında Donatello gibi öğrenciler olan
büyük, etkili bir atölye açmış; Marsilia ile
1415 civarında evlenmiştir. İki oğlu
Tommaso ve Vittorio onun atölyesinde
çalışmıştır.
Zengin süsleme ve yontmalarındaki
zarafete bakın. Rölyef eserleri; gözün
akışkan kumaşlar, manzarada hareketlilik
ve şatafatlı oymacılık sayesinde üzerinde
sürüklendiği net çizgiler ve bol miktarda
etkinlikle ayırt edilebilir. Klasik sanatsal
üslubu gerçekçilikle kaynaştırmıştır.
B A Ş LIC A ESERLERİ îshak’ın Kurban Edilmesi, 1402
(Floransa: Bargello Ulusal Müzesi); Yusuf Kutsal Ü çlü Tommaso Masaccio, 1425. 670x315cm ,
Mısır’da (Porta del Paradiso), 1425 52 fresk (restorasyon sonrası/, Floransa: Santa Maria Novella.
Bu parça, 1570’te Vasari tarafından resmedilmiş bir panel
(Floransa: Vaftizhane)
resmiyle örtülmüş ve ancak 1861'de yeniden keşfedilmiştir.

M a s a ccio (T o m m a s o otoriteleriyle baskın olduğu, inanılır

G io v a n n i di M one)__________
Q~1401-28 I" İTALYAN
IQ| Floransa H Fresk; tempera
@ Floransa: Brancacci Şapeli (fresk
dizisi); Santa Maria Novella
Kısa ömründe resim sanatında devrim
yapmış ve Giotto ile Michelangelo
arasında bir köprü oluşturmuş, Floransalı
erken dönem Rönesans sanatçılarının en
büyüğü. Masaccio’nun anlamı “ Büyük
çirkin Fom” dur. Arkasında bilinen
eserlerinden pek azını bırakmıştır.
Yürekten etkileyen tabloları, temel ve
engin insan duygularının en derin
noktalarına erişebilir. 600 yıl önce olduğu
gibi bugün de anlamlı olan his,
duygulanım ve aydın merakının
niteliklerini anlatan, inanılır ve vakur
insan figürleri resmetmiştir. İnsan
figürünün merkeze yerleştirildiği yalın, iyi
düzenlenmiş kompozisyonları bireyin her
şeyin ölçüsü olduğunu savunan Rönesans
prensibi ile uyum içindedir.
Yüzlerdeki bireysel ifadeler çalışma
halindeki -sorgulayan, şüphe duyan, acı
çeken-zihni ve duygulan gösterir ve yanı
sıra bunlan jestler ve eller aracılığı ile
yansıtır (ancak neden eller bu kadar
küçüktür?). İnsan figürlerinin
mekânlar yaratmıştır. Kumaş ve figürleri
işlemek için (dış hat çizmek yerine ki
böylece gerçek görünmelerine yardımcı
olmuştur) ışığı kullanmıştır. Masaccio,
küçültme konusunda da ilk olmak üzere,
bilimsel perspektifi anlayan ve kullanan
ilk ressam olmuştur.
BAŞ LICA ESERLERİ Çarmıha Geriliş, 1426 (Napoli:
Capodimonte Müzesi); Cennetleri Kovuluş, 1427
civan (Floransa: Santa Maria del Carmine)
Fra Filippo Lippi
0 1406-69 CİVARI i» İTALYAN
Ej] Toskana ö Fresk; tempera; yağlıboya fü
Spoleto: Katedral (freksler); Prato: Katedral (fresk
dizisi) Q 2002 yılında 183.484 dolar, Azize Lucy,
A ziz Lawrence ve A zize C atherine He M eryem ve
çocuk İsa (yağlıboya)
Floransa’lı; eserleri Masaccio ve Botticelli
arasında bir köprü kuran, önemli bir
erken Rönesans sanatçısıydı.
İçtenlikle yapılmış dinsel eserleri, Yeni
Ahit’in duyarlılıkla yorumlanması ve
döneminin başlıca ilgi alanlarının ve
gelişmelerinin tümündeki ustalığıyla,
1anrı’ya ibadeti [sanatçının becerileri de
içinde olmak üzere, bunlann hepsi
Tanrı’nın bir armağanıdır) dile getirir:
Perspektif; manzara; orantı; insan
figürleri arasındaki iletişim; incelikle
boyanmış süslemeci aynntılar; özenle
çekilmiş kumaş kadan.
Hafif asık, gençlere özgü yüzleriyle
tombul figürlere ve hiç kırpılmazmış gibi
görünen gözlere bakın. Mermer
döşemeler, altın zeminler, süslü
kostümlerdeki gibi zengin aynntılara olan
düşkünlüğünü fark edin.
B A Ş LIC A ESERLERİ Bakire ve Çocuk İsa, 1440 -45
(Paris: Louvre Müzesi); Kutsal Tebliğ, 1448
civan - 1450 (Londra: Ulusal Galeri); Azize
. Inne’nın Hayat Hikâyeleriyle Meryem ve Çocuk İsa,
1452 civan (Floransa: Palazzo Pitti); Bebek
VafHzci ve A ziz Bernard ile Tapınma, 1459 civan
(Berlin: Staatliche Müzesi)
Fra A n g e lico
Q 1395-1455 CİVARI " İTALYAN
E l Floransa; Flesole; Orvieto; Perugia; Roma
□ Fresk; tempera; yağlıboya ® Floransa: San
Marco Manastırı (fresk dizisi) Q 2003 yılında
1.080.537 dolar, A ziz Peter ve A ziz Thomas
A quinas çarm ıhın Yanında (yağlıboya)
Eski moda (Gotik) ve ilerici (Rönesans)
fikirlerini birleştiren bir Dominikan
keşişidir. Resimleri, Tann’nın iyiliğinin
öyküsünü hevesle anlatırken
Hıristiyanlığın iletisini de açık sözlülükle
yorumlar. Bunlar hoşa giden biçimde
mudu, ilgi çekici ve kutsaldır; resimler,
yaraticıları dünyada hiç kötülük
görmemişçesine (ki belki de görmemiştir)
büyük ve masum bir saflığa sahiptir.
Herkesin bir şeyler yapmakla meşgul
olduğu; şeftali ve krema rengi karışımları,
pembe yanaklarıyla gençliğe özgü o
mutlu yüzlerin ayrıntılarında çocuksu ve
kendini sevdiren bir masumiyet saklıdır.
Angelico (özellikle pembe ve mavi gibi)
renklerden (çiçekler gibi), yakından
gözlemlediği nesnelerden apaçık bir keyif
almaktadır. Eski moda altın süslemeleri
ve modern perspektifi benzer bir hevesle
kullanır; yumuşak kumaşlar ayrıntılı
sınırlarla çizilmiştir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Noli me Tangere, 1425 30
(Floransa: San Marco Manastın); Kutsal
Tebliğ, 1435-45 (Madrid: Prado Müzesi);
Melekler ve Azizlerle Tahta Oturmuş Meryem ve
Çocuk İsa, 1438 civarı - 1440 (Floransa: San
Marco Manastın); İsa ile Alay Ediliş, 1439 -
1443 civarı (Floransa: San Marco Manastın)
Aziz Cosnıas ve Aziz Damian'ın Başlarının Kesilmesi
Fra Angelico, 1438-40 civarı, 37 x 46 cm, panel üzerine
tempera, Paris: Louvre Müzesi. Hayatlarına kasteden
önceki başarısız girişimlerden sonra ikiz şehitler en
sonunda öldürülmüştür.
 D avut
D o n a te llo 1 4 3 5 -5 3 civ a rı
Bu eser M e d ic i’ler için yaratılm ış
v e ilk ola ra k M u h teşem L o r e n z o ’nun Davut’un ifadesi
tuhaf bir biçimde
(L o r e n z o il M a g n ific o ) evliliğ in in
hülyalı ve
b e ya n ın d a adı geçm iştir (1469). Eser
F loran sa’daki P a la zzo M e d ic i’ye
konulm uş, bir Judith v e H o lfe rn e s
h ey k eliy le birlikte y e r alm ıştır. İki
eser d e düşm anların uzak
d urm ası adına bir
uyarıym ışçasına zu lm ed en lerin
ölü m ü n ü anlatmıştır.
D onatello’nun D a v u t n
geleneksel dinsel tasvirden
uzaklaşan bir hareketti.
Rönesans’ın ilk çıplak
heykellerinden biri olan
heykel “ contrapposto” diye
bilinen, kalçalarda görülen
yenilikçi bükülme pozuyla
olduğu gibi, homoerotizmi Davut Sol
ile de hemen fark ediliyordu elinde
Her ne kadar Golyat’ın başı Golyat'ı devirmek
Davut’un ayakları altındaysa için kullandığı
da figür, bu devi öldürmek için sapanı tutuyor.
gereken büyük kuvvet ve şiddete
gücü yetiyormuş gibi görünmez. Birçok
Floransalı
Golyat’ın miğferi Donatello’nun
heykelin
rölyef yontma becerisini çıplaklığı
göstermektedir. karşısında
hayretten

Sağ elinde
Golyat'ın
kafasını kesen
kılıcı tutuyor.

Ayağının altında
zafer ve güç
Donatello muhtemelen bir kuyumcu olarak sembolü, defne
yetişmişti. Bunun sonucunda, en ince dalından yapılmış bir
noktalarına kadar bronzu ve çok parlatılmış
yüzeyleri işlemekte özellikle becerikliydi.

Davut

M alzem e bronz
Yükseklik 158 cm
Bulunduğu yer Floransa Bargello
Ulusal Müzesi

D on atello
w 1386-1466 t« İTALYAN___________________
İLİ ı loransa; Padova O Heykel N Floransa:
Duomo Müzesi, Bargello Ulusal Müzesi
l a ken Rönesans’ın hiç tartışmasız en
büyük heykeltıraşıdır. Floransa’da
doğmuş ve genellikle seyahat etmiştir.
Ilalya’nın her yerinde tanınmıştır.
Esas olarak, diğer çağdaşlan resim
sanatını yeniden keşfediyorken o da
heykel sanatını yeniden ortaya
çıkarmıştır. İeadan ve keşifleri
Michelangelo üzerinde son derece etkili
olmuştur. Bronz, taş, ahşap ve pişmiş
lııprak malzemelerden yaratılan heykelde
eksiksiz bir ustalığı vardır ve rölyef
yontuculuğu, nü’ler, atlı heykeller, oturan
ya da ayakta duran tekli figürlerle
beraber figür gruplan dahil hiçbir şey
onun olağanüstü becerilerinden
kaçmamıştır. Hikâye anlatma yeteneğiyle
beraber heykele hayat verebilmiş,
gerçekçilikle güçlü duyguları
birleştirebilmiş, figürlerine eylemsiz
düşünme adına sırf birer güzellik nesnesi
olmalanndan ziyade eyleme atılmaya
hazır, enerji ve fikirle dolu yaratılar
hissini katabilmiştir.
Donatello fiziksel olarak kuvvetli, kaba,
çabuk öfkelenen, Floransa toplumunıın
tanınmış bir üyesi ve koruyucusu olan
Cosimo de Mcdici’ye yakın biriydi.
eserleriyle ün ve servete erişmiştir.
Floransa’da başarılı bir atölye kurmuş,
kalay cilasının formülünü sır olarak
saklamıştır. Yeğeni Andrea della Robbia
(1435-1525) ile sıklıkla beraber
çalışmıştır.
Zengin renkler ve parlak kalay cilalara,
ayrıntıya yönelik titiz özenine; kumaşların
ve madenî eşyanın özelliklerine dair
larkındalığınm heykellerinde nasıl
yansıdığına bakın. Sahneleri sembolizmle
yüklü ve yüzler anlamlıdır.
B AŞ LICA ESERLERİ Diriliş, 1442 civarı 1445
(Floransa: Bargello Ulusal Müzesi); Havarilerin
Madalyonları, 1444 civarı (Floransa: Pazzi
Şapeli)
D om enico V e n ezian o
O 1400-61 CİVARI M İTALYAN_________________
0 Perugia; Floransa □ Tempera; fresk
@ Londra: Ulusal Galeri, Floransa: Ufflzl Galerisi
Floransa’da çalışmış, önemli ve çok etkili
bir Venedikliydi. Bugün, hakkında
neredeyse hiçbir şey bilinmemektedir ve
geride sadece birkaç bilinen eseri
kalmıştır. Işık ve renkle inşa etmeye,
model alarak biçimlendirme ve
perspektiften daha çok ilgi duymuştur.
BAŞ LICA ESERLERİ A ziz John Çölde, 1445 civan

Paraya karşı ilgisizdi ve evlenmemişti. (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi); A ziz
Muhtemelen eşcinseldi; atölye çırağı Lucy’nin Şehit Olması, 1445 civan 1448
olarak sadece yakışıklı delikanlıları aldığı (Berlin: Staatliche Müzesi)
bilinmektedir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Aziz Mark, 1411 (Floransa:
Or San Michele); A ziz George, 1415 civan
(Floransa: Bargello Ulusal Müzesi); ^uccone,
1436 civan (Floransa: Duomo Müzesi)

Luca della Robbia

« 1399-1482 CİVARI (« İTALYAN
ISI Floransa H Heykel; seramik
E l Floransa: San Minlato al Monte
E2 2002 yılında 254.839 dolar, M eryem ve
Çocuk İsa A zizle rle (heykel)

Tam ismi Luca di Simonc della

Robbia’dır; büyük bir sanatçı ve
zanaatkârlar ailesindendir. Erken
Rönesans’ın üretken
heykeltıraşlarından biridir.
Zorluklarla mücadele eden
zanaatkârlara pratik yardımlan
olmuştur, sıcak bir kişiliği vardır, l’aş
ve pişmiş toprakla çalışmıştır. C antoria (koro galerisi, detay) Luca della Robbia, 1432
Hümanist hareketin takipçilerindendir. civan - 1438, 100x94 cm, mermer, Floransa: Duomo
Medici’lerin himayesindedir, ayrıca Müzesi. Yontmalar 150. ilahiyi tasvir ediyor ve şarkıdaki
Napoli, Portekiz vc Ispanya’da da melekleri, oğlanları ve kızları resmediyor.
koruyucuları olmuştur. Sırlı pişmiş toprak

ISI Floransa d Tempera; yağlıboya; fresk
(53 Floransa: Santa Maria Novella; Duomo
(freskler); uffizi Galerisi
Asıl ismi Paolo di Dono olan, lakabı
Uccello “ kuş” ile tanınan Floransak
ressam. Eserleri perspektif ve
küçültmenin şematik kullanımıyla
hemen tanınabilir.
Perspektif bilimini aşırı teorik
kullanması tüm düşünceleri bastırmaya
yöneliktir; bu durum eserlerinin ahşap,
figürlerinin ise oyuncakmış gibi
görünmesine yol açar. Ancak perspektifi
kullanırkenki saf coşkusu ve haz,
resimlerinin kuru ve sıkıcı olmasını
önler. Fakat karısı, onun perspektiflerini
kendisinden daha çok sevdiğinden
yakınmışım
Perspektif için tek bir bakış açısı mı
kullanmıştır, yoksa birçok mu? Perspektif
ve küçültmeyi bir süre için unutun ve
tasarım konusundaki güçlü algısı ve
dekoratif ayrıntılara gösterdiği özenin
keyfini çıkarın. Ne yazık ki,
eserlerinin çoğu bugün çok
kötü durumdadır. Bunlar,
galerilerde çoğunlukla yanlış
yüksekliklerde asılıdır ve
dikkatlice çalışılmış perspektif
etkilerin görsel olarak
bozulmasına neden olur.
(gerekirse oturun veya yere
uzanın ve doğru bakış açısını
çıkartmaya çalışın.)
B A Ş LIC A ESERLERİ Çarmıha Geriliş,
1430’ların ortası (New York:
Metropoliten Sanat Müzesi); San
Romano Savaşı, 1455 civan
(Floransa: Uffizi Galerisi); Aziz
George ve Ejderha; 1460 civan
V f l IfU fl U U l/ U I/ lillü y /“ lAy üfvC#/ / İ T / tJ, / U A
178 cm, kanvas üzerine yağlıboya, Oxford: Ashmolean
Müzesi. Uccello'nun perspektife duyduğu tutkunluğu
gösteren en önemli eserlerinden biridir. Öncü geyik (ortada)
"kaçış noktasfnın odağıdır.
(Londra: Ulusal Galeri); Tufan, 1447-48
(Floransa: Santa Maria Novella)
Benozzo di Lese G ozzoli
e 1421-97 CİVARI [»İTALYAN
G3 Floransa; Orvieto; Roma; Piza 13 Fresk;
tempera E3 Floransa: Palazzo Medici-Riccardi
(fresk dizisi); Uffizi Galerisi E2 1993 yılında
36.750 dolar, Erkek N ü çalışm ası (çizim)
Floransak, gerçekçi erken Rönesans
sanatçısıdır. Gördüğünden keyif almış, iyi
bir zanaatkârdır. Aslında bir kuyumcu
olarak yetişmiştir ve ilk yıllarında
Ghiberti ile Floransa’daki Vaftizhane’nin
kapılan üzerine çalışmıştır.
Gozzoli, yüksek nitelikli mihrap
parçalan ve predella panelleri konusunda
çalışmış bir ressamdır. Dikkatlice
gözlemlenmiş, içinde anlamlı
yüzler ve ifadeler taşıyan
sağlam figürlerle, göz alıcı
süsleyici niteliklerin birleşimini
sergileyen kalabalık sahneleri
sevmiştir.
Gozzoli’nin figürlerinin (uzun
parmaklı) güzel elleri ve güzel
ayaklan vardır, figürler sağlam
bir biçimde zemine
yerleştirilmiştir. Kalabalıkları
nasıl ustalıkla düzenlediğine;
figürlerin başlarının üstünü,
A ziz Thomas A quinas'm Z a fe ri
Bonozzo d i Lese Gozzoli, 1470-75civarı,
230x 102cm, panel üzerine tempera,
Paris: Louvre Müzesi, Aziz, Aristo ve
Platon'un arasındaki tahtta oturuyor.
 özellikle kel ise, bir şapka
veya miğferle boyama
eğiliminde olduğuna
bakın.
B A Ş LIC A ESERLERİ Müneccim
Krallann Kafilesi, 1459-61
(Floransa: Palazzo Medici-
birbirine ya da ötekilere dokunan zarif
ellere; ağırlığın bir ayak ya da bir bacağa
verilmesiyle hareket ima eden pozlara
dikkatlice bakın. Figürleri, modelle
çalışılmış ve heykelmiş gibi tasarladığı
görünür.
BAŞ LICA ESERLERİ Yunuslarla Melek, 1470 civan

Riccardi); Salome’nin Dansı, (Floransa: Palazzo Vecchio); Tobias ve Melek,

1461-62 (Washington DC: 1470-80 (Londra: Ulusal Galeri); Vajlizci
Ulusal Sanat Galerisi); Yahya’nın Başının Kesilmesi, 1477—80 (Floransa:
Meryem ve Çocuk İsa Azizlerle, Duomo Müzesi); İsa’nın Vaftiz Töreni, 1478-80
1461-62 (Londra: Ulusal civan (Floransa: Uffizi Galerisi)
Galeri); Lazarus’un Yükselişi,
1495 civan (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi) Piero di C osim o
1462 CİVARI-1521 CİVARI i» İTALYAN
0 Floransa P Yağlıboya E3 2001 yılında
A ndrea del 150.000 dolar, Meryem Eskizi. D iz çöken M elek
işaret Parm ağıyla Yazarken ve ik i Çoban (kâğıt
V e rro cch io
üzerine çalışmalar)
9 1435-88 CİVARI f» İTALYAN
E3 Floransa Q Heykel; tempera, yağlıboya Rönesans’ın erken döneminde yaşayan,
Q 1953 yılında 30.910 dolar, M eryem ve Çocuk bohem bir hayat tarzını sürdürüp ilkel,
İsa (yağlıboya) tarih öncesi hayattan büyülenen
Floransalı, olağanüstü sanatçıdır. Bir
Bir tuğlacının oğludur, yanında yetiştiği zanaatkar olup, aynı zamanda sanatçı da
kuyumcunun adını almıştır. Başlıca olunabileceğinin ilk örneklerindendir.
Floransalı ressamlardandır. Kuyumculuk
Portreler, mihrap parçaları ve mitolojik
ve çoğunlukla heykeltıraşlık yapmıştır.
öyküler resmetmiştir. Hayvan ve kuş
Leonardo da Vinci de onun atölyesinde
yetişmiştir. Kendisine ait özgün resimler sevgisi, doğa gözlemleri ve hikâye
oldukça seyrektir. anlatıcılığı özellikle alımlı ve anılmaya
Mihrap eserleri duruluk, zarafet, tazelik değerdir. Tuhaf, mitolojik fantezi
ve ince bir idealizm taşıyan, genel bir ruh resimleri eşsizdir. Bunlar bütünüyle
haleti ve tarz gösterir. Eserlerinde, düşseldir ve mücadeleye, şiddete yönelik
gözlerden ve yüzlerdeki ifadelerden huzursuz edici öneriler taşıyabilmektedir.
yansıyan hülyalı, uzaklara dalmış bir Bu resimlerin ne anlama geldiğini ya da
atmosfer vardır. İki tip yüz veya beden
niçin yapıldıklarım bilen yoktur;
resmetmiştir: Androjen gençlik ve haşin,
dayanıklı savaşçı. Aynca, benzer biçimde dolayısıyla bunlan dilediğimiz gibi
taze, zarif manzaralar ve göklerle yorumlayabiliriz.
karşıtlık oluşturan sarp Hayvanların tablolannda oynadığı
kayalar ve kaya çıkıntıları tuhaf biçimdeki belirsiz rollerini nasıl
resmetmiştir. Net, keskin yorumlarsınız? Ortaçağa ait
dış çizgiler ve parlak goblenlerden çıkmışçasına
renklere bakın. büyüleyici manzaraları not edin.
Altın iplik ve Eserlerinin çoğu (cassoni gibi)
mücevherlerle donatılmış
mobilya veya odalar için dekoratif
pahalı kumaşlarla
paneller olarak hazırlanmıştır;
kanıtladığı, ince
ayrıntılara yönelik bunların ince uzun biçimlerde
düşkünlüğüne bakın. olması bundandır.
Birbirine bastırılmış B A Ş LIC A ESERLERİ Aziz Nicholas
kavisli dudaklara; doğal ve A ziz Anthony Abbot ile
olmayan bir tarzda Ziyaret, 1490 civan
kıvırcık, kaskatı saçlara; (Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi); Peri için Yas
A t S ırlın d a k i Bartolom eo Tutan Satir, 1495 civan
Colleoni Anıtı Andrea del (Londra: Ulusal Galeri);
Verrocchio, 14801er, yükseklik 395
cm, bronz, Venedik: Campo Santi Alegori, 1500 civan
Giovanni e Paolo. Bu eser Donatello'ya (Washington DC: LHusal
yönelik rekabetçi bir meydan Sanat Galerisi)
okumaydı.
 Ts A r
9 4 ------- 4 ’■ *? *' İ F a l G O T İ K VE E R K E N R Ö N E S A N S
------------1 m k_____________________________ _________
P olla iu olo K ard eşler
« 1432-98 CİVARI i» İTALYAN
El Floransa Q Yağlıboya; heykel; gravür
Kardeşi Piero’yla Floransa’daki en
başarılı atölyelerden birini yöneten
Antoııio (1432 civarı 1498) belli
belirsiz bir kişilikti.
İki kardeş anatomi ve manzara
konusunda öncülüğe düşkündüler.
Özellikle anatomi konusundaki bu
düşkünlüklerini ve becerilerini,
bütünüyle gösterebilecekleri konular
seçmişlerdi: Gerilmiş kas ve tendonları
gösteren, herhangi bir şey yapmakta
olan nü ya da yarı çıplak erkekler. Bu
eserler “ anatomik analiz” tarzında ön,
yan ve arkadan görünüşleri
sergilemektedir (Vaktiyle cesaret isteyen
ve riskli bir girişim olan, anatomi
çalışmak adına cesetleri kesip parçalara
ayırdıkları söylenmektedir).
Ayrıca ayrıntılı manzaralar
resmetmişler ve mekânsal geri
çekilmeyle ilgilenmişlerdir; ancak eserleri
aniden ön plandan arka plana
atlamaktadır. Orta planı nasıl
kullanabileceklerini olumlu bir sonuca
ulaştıramamışlardır.
B A Ş LIC A ESERLERİ Herkti ve Hidra, 1470 civarı
(Floransa: Uffizi Galerisi); Bir Kadının Portresi,
1470 civan (Milano: Poldi Pezzoli Müzesi);
On Ç ıp la k Erkeğin Savaşı Antonio Pollaiuolo, 1465
civan - 70,38,3x 59cm, gravür, Floransa: U ffizi Galerisi.
Bu eser, sanatçının hareket halindeki insan bedenini
tasvir etmedeki ustalığını göstermektedir.
Apollo ve Defae, 1470 civan - 1480 (Londra:
Ulusal Galeri)
Cosim o Rosselli
O 1439-1507 i« İTALYAN
EJ Floransa; Roma f i Tempera; yağlıboya; fresk
E2 1998 yılında 489.000 dolar, M eryem , A ndrew
ve Francis He Çarm ıha G eriliş (yağlıboya)
Floransalı, iyi tanınan, erken dönem
Rönesans sanatçısıdır, ancak kesin olarak
ikinci dönemde yer almaktadır. Alelâde
dinsel eserler resmetmiştir. Figürleri doğal
olmayan, saplantılı bir biçimde boyanmış
saçlara, garip bir biçimde yorgun ve
süzgün bakışlara sahiptir.
B AŞ LICA ESERLERİ Bakire ve Çocuk İsa Bir Melekle,
1470 civarı (Boston, ABI): Güzel Sanatlar
Müzesi); Bir Adamın Portresi, 1481 civarı
1482 (New York: Metropoliten Sanat Müzesi)
Luca Signorelli
O 1450 CİVARI-1523 I« İTALYAN____________
El Arezzo; Floransa; Orvieto; Perugia; Roma
n fresk; yağlıboya; tempera ¡3 Orvieto Katedrali
(fresk dizisi) E2 2002 yılında 790.400
O turan P eygam ber E skizi (kâğıt üzerine çalışmalar)
Signorelli güçlü ve yetenekliydi, ancak
Raphael ve Michelangelo ondan üstün
olmuştur.
Dinsel ve dindışı konulanın seçmesi,
oyunsal (aşırı oyunsal?) kompozisyonlarda
azami ölçüde onlardan yararlanmak
i<( indir. Figürlerindeki hareketi, kaslan
ve jestleri gözlemleyin bazı
esi rlerinde bunlardan çok fazla
bulunduğundan resimleri kalabalık
f-orünür. Çizim tekniği iyidir.
I igürleriniıı heykelciliğe ait
niteliklerini, bazen onları sanki
.ılışaptan oyulmuşlar gibi gösterecek
ölçüde vurgulamıştır. (Michelangelo
lıer zaman beden ve kanı göstermiştir.)
Romatizmadan rahatsızlanmış gibi
görünen eller ve kurulmuş ifadeleriyle
suratlar resmetmiştir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Kutsal Aile, 1486 90
(I ¿mdra: Ulusal Galeri); İsa’nın Sünnetinin
Kutlanması, 1491 civarı (Londra: Ulusal
( i¡ileri); A ziz Agustino Sunak Eseri, 1498
(Berlin: Staatliche Müzesi)

D om enico G hirlandaio
© 1449-94 f» İTALYAN___________________
O Floransa; Plza; Roma H Fresk; yağlıboya;
tempera @1 Floransa: Santa Maria Novella;
Santa Trinitâ. Roma: Sistin şapeli (bütün fresk diz­
isi) Q 1980 yılında 318.000 dolar, San P ietro
M artire (yağlıboya)
Sağlam, eski moda ancak gerçekçi hikâye
anlatma üslubuyla başarı kazanmış
Floransalı sanatçı. En ünlü öğrencisi
Michelangelo’dur.
Freskleri önemli kamu binalarının
süslenmesi içiıı kullanılmıştır. 15u nedenle
çoğu hâlâ yerindedir. Dinsel konulan
tasvir etmek için güncel dekorlar, giysiler,
tavırlar, yüzler ve portreler kullanmıştır.
Bir hikâyenin tasvirleri olabilecek,
gösterişsiz, evle ilgili tablolanna bakın -
bunlar HollandalI ve 19. yüzyıl tarzının
birer öncüsüdür.
Bu eserlerini yapmak üzere onu
görevlendiren koruyucularını andınr
lıiçimde ciddi, iyi beslenmiş, orta sınıl
insanları resmetmiştir. Figürlerinin uzun
elleri, bilekleri ve bacaklan vardır.
Temperada, ana kıvrım ve dış hatlan
takip eden, uzun, geniş mesafeli fırça
vuruşları kullanmıştır. Sol elini kullanan
vc sol yukarıdan sağ aşağıya çizgilerle
süslemeler yapan kardeşi David (1452
1525) ile karıştırmayın.
BA Ş LIC A ESERLERİ Volkrralı Azizler Jusius ve
Clement’e Dair Bir Efsane, 1479 civan (Londra:
Ulusal Galeri); VaJHzci Yahya 'nırı Doğumu,
1479 85 (Floransa: Santa Maria Novella);
Bakire’nin Doğumu, 1479- 85 (Floransa: Santa
Z iya re t D om enico G hirlandaio, 1491, 172x165 cm,
panel üzerine tempera, Paris: Louvre Müzesi. Isa'ya
hamile olan Meryem kuzini (Vaftizci Yahya'ya hamile)
Elizabeth'i ziyaret eder.
Maria Novella); İhtiyar Bir Adam ile Bir Oğlanın
Portresi, 1485 civarı (Paris: Louvre Müzesi)
Filippino Lippi
Q 1457 CİVARI-1504 H» İTALYAN
E2 i loransa; Roma □ Fresk; yağlıboya; tempera
EÜ rloransa: Santa Maria Novella. Roma: Santa
María sopra Minerva (iki şehir de fresk dizileri için)
a 2005 yılında 2 milyon dolar, Tövbekar M ecdelli
M eryem (yağlıboya)
Filippo Lippi’nin oğludur. Başarılıdır,
ancak sonraki yıllarında üslup açısından
modası geçmiştir.
Dinsel konulan, erken Rönesans
Floransa resminin tüm standart teknik
niteliklerini gösterir (Bakınız Filippo
Lippi). Önemli fresk dizileri ve birkaç
portre resmetmiştir.
Yumuşak gözleri olan tatlı, genç
yüzlerini; erkeklerin iyi kemik yapısını;
başların öne doğru eğilmesini
gözlemleyin. Gerçekten de dokunuyor,
hissediyor ve kavrıyor gibi görünen
harikulade ellere ve parmaklara dikkat
edin.
BAŞ LICA ESERLERİ Kralların Tapınması, 1480 civarı
(Londra: Ulusal Galeri); Aziz Bernard’ın
Tahayyülü, 1486 civan (Floransa: Badia
Florentina)

"Ghirlandaio... Bir ressam olması için Doğa'mn ta kendisi

tarafından yaratılmıştır."
GIORGIO VASARI

e 1445-1510 (O İTALYAN
E] Floransa; Roma □ Tempera; fresk
0 Floransa: Uffizi galerisi Q 1982 yılında 1.2
milyon dolar, G iovanni d i P ierfrartcesco d e '
M ed ici'n in P ortre si (yağlıboya)
Sandro, Alessandro di Mariano Filipcpe
Botticelli diye tanınmış, başlıca önemi
bilimsel gözlem ve gerçekçilikten ziyade
süs ve duygulan vurgulamasından
kaynaklanan Floransalı büyük sanatçı.
Derin duygularla işlenmiş dinsel
tablolar ve öncülük eden büyük ölçekli
mitolojik öyküler resmetmişti. İnsan
figürünü resmediş tarzına bakın (kendi
başına, ötekilerle ilişki içinde veya
kalabalık sahnelerde) figürleri her
zaman büyük bir vakarla; yabancı ve
mesafeli, rüya benzeri gerçeksizlik ve
çarpıtmalarla resmedilmiştir. Tüm
zamanların en büyük çizerlerinden
biridir. Geç dönem eserleri tuhaf ve
gerileyicidir, çünkü Floransa’nın
toplumsal ve siyasal kargaşaya çalkantılı
bir biçimde çöküşüyle başa çıkamamış,
geçmişte inzivaya çekilmiştir.
Figürlerinin özellikle burunlarında,
yanaklarında, uzun ve zarif ellerinde,
bileklerinde, ayaklannda ve ayak
bileklerinde harikulade bir kemik yapısı
ile güzel bir biçimde bakımı yapılmış
tırnaklar, göze çarpar. Bunların incelikle
ve keskin çizilmiş hatları gergin teller
gibidir. Özenle yapılmış malzemeleri,
saçları ve kalabalıkları nasıl şekil veya
renk tasarımı, ya da her ikisine birden
dönüştürdüğüne, bu tür desenlere ilişkin
tutkunluğuna dikkat edin. Bilimsel
m uneuuıııı n ra n a r m ı a fim m a s ı /\ıessanaro
Botticelli, i 481, 70x 104 cm, panel üzerine tempera ve
yağlıboya, Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi. Botticelli
bunu Roma'da Sistin Şapeli üzerine çalışırken yapmış
olabilir.
perspektif gibi fikirlerle ilgilenmemiş;
bunun yerine, Gotik dekoratif üslupları
yeni, klasik ve hümanist idealler ile zekice
birleştirmiştir.
BAŞ LICA ESERLERİ Meryem Ana 'mn İlahisi, 1480
civarı 1481 (Floransa: Uffizi Galerisi); Bakire
ve Çocuk İsa Sekiz Melekle, 1481 civarı 1483
(Berlin: Staatliche Müzesi); La Primavera (Bkz.
Sayfa 98- 99); Venüs'ün Doğumu, 1484 civarı
(Floransa: Uffizi Galerisi)
Lorenzo di Credi
O 1458 CİVARI -1537 I« İTALYAN
E] Floransa H Yağlıboya; tempera Q 1995
yılında 1.1 milyon dolar, Neuss'un A ziz Q uirinus'u
(yağlıboya)
Floransalı, birlikte Verrocchio’nun
atölyesine katıldıkları öğrencilik arkadaşı
Leonardo da Vinci’nin erken dönem
eserlerine benzer bir üslubu olan, ikincil
önemde bir sanatçıdır. Lorenzo mihrap
parçalan ve portreler ressamıydı. Teknik
olarak yetenekliydi, ancak üslubu hayat
ve kişisellikten yoksundu. Hoş olmayan,
turuncu / gösterişli tonlarda yüksek
perdeden bir paleti vardır. Kumaşlar ve
bedenler benzer biçimde peltemsi bir
görünüme sahiptir; figürlerinde tuhaf,
yukarı dönük başparmaklar ve ayak
parmaklan görülür.
Hikâyeye göre 1497’de, fanatik bir keşiş
(»lan Savonarola’nm öğretilerinden
( ikilenen Lorenzo, dindışı konuları
gösteren çok sayıda eserini yok etmiştir.
K A Ş LIC A ESERLERİ Kutsal Tebliğ, 1480 civarı
1485 (Floransa: Uffizi Galerisi); Venüs, 1490
( ivarı (Floransa: Uffizi Galerisi)

Pietro Perugino
e 1445 CİVARI -1523 i» ITALYAN
HÜ Perugia □ Fresk; yağlıboya; tempera
Q 1990 yılında 5.58 milyon dolar, Alblzzl Pletâ,
Ölü İsa, B akire M eryem ve Ö teki Figürlerle
(yağlıboya)
Lakabını aldığı Umbria, Perugia’dan
gelen, sıkı çalışan, üretken, orta düzey bir
ressamdı. Gerçek ismi Pietro
Vannucci’dir. Floransa’da yetişmişti.
Raphael onun atölyesinde öğrenim
görmüştü.
Dinsel tabloları rutine meyleden,
yumuşak, güzel, sadeleştirilmiş ve
duygusal (aşırı tatlı?) bir üslupla
resmedilmiştir başka
kompozisyonlardan figürleri yeniden
Papa II. Pius S ie n a 7/ A zize Catherine'i Takdis
kullanmıştır. Portreleri gayet iyi, sağlam Ediyor Bernardino d i Betto Pinturicchio, 1503-08, fresk,
ve dolaysızdır. Eserleri sonraki yıllarda Sfe/Ja: Katedral. Bu eserdeki göz alıcı renklere, süsleyici
niteliksel olarak bir düşüş göstermiştir. ayrıntılara ve düşsel cazibeye bakın.
Başları nazikçe eğilen ve ağırlıklarını
tek ayaklarına vermiş narin hatlı Fresk resimleri konusunda usta ve kendi
figürlere; oval yüzlü Meryemlere; zarif dekoratif şemasını odanın mekânına
parmaklara ve kibarca bükülmüş serçe yerleştirmekte son derece becerikliydi.
parmağına; alttaki etlice olmak üzere, Dolayısıyla eserleri, bakışın duvarın
birbirine bastırılmış dudaklara; tüy gibi içinden geçip olaylarla dolu, işlek ve
hafif ağaçlara ve ufukta süte benzerken koşuştıırmacalı sahnelere yöneldiği,
bilhassa canlı ve güçlü bir his
en yüksek noktasında koyu maviye
vermektedir. Kuvvetli ve çocuksu
dönüşen gökyüzüne dikkat edin.
gerçekçiliğinin, ayrıntılara olan özeninin
B A Ş LIC A ESERLERİ Hakire, Aziz John, A ziz Jerome ve
ve hikâye anlatma sevgisinin tadını
Mecdeli Meryem ile Çarmıha Geriliş, 1485 civarı
çıkarın. 15. ya da 16. yüzyılda
(Washington 1)C: Ulusal Sanat Galerisi); Umbria’nm gündelik hayatına doğru
Mecdelti Meryem, 1490'lar (Floransa: Palazzo gezintiye çıktığınıza inanabilirsiniz.
Pitti) Titizlikle planlanmış ve uygulanmış
(geometrik ve gökyüzüne ait)
perspektiflerine dikkat edin: Neredeyse
B e rn a rd in o di B etto doğada gözlemlediği mikroskobik
P in tu ricch io ayrıntıları kaydeden bir hünere sahiptir.
©1454 CİVARI—1513 I» İTALYAN Teklifsizce gösterdiği bir renk sevgisi
vardır. Raphael’i dc etkilemiş, pek çok ve
E3 Perugia; Roma; Siena
göz alıcı dekoratif kenar süsü
i l Fresk; tempera; yağlıboya |SJ Roma: Vatikan
Müzeleri. Siena: Katedralin B A Ş LIC A ESERLERİ Bir Bağışçı ile
Piccolomini Kütüphanesi, İskenderiyeli Azize Catherine,
E3 2001 yılında 300.000 dolar, 1480- 1500 civan (Londra:
M eryem ve ço cu k İsa (yağlıboya) Ulusal Galeri); Bakire ve Çocuk
İsa, Azizjerome ve Büyük A ziz
Perugia ve Umbria’dan Gregory’nin Arasında, 1502
gelen son önemli civarı 1508 (Paris: Louvre
sanatçıdır. Muhtemelen Müzesi)
Perugino’nun
A ziz Sebastian Pietro Perugino,
öğrencilerinden biriydi.
1495 civan, 53x 39 cm, panel üzerine
Çok yetenekli, verimli,
tempera ve Yağlıboya, St. Petersburg:
hırslıydı, ancak yeni Hermitage Müzesi. Sanatçının ismi
fikirlerin ön safında yer altın harflerle azizin boynuna gömülü
almamıştı. Eninde sonunda ok üzerine resmedilmiş.
ikinci sıradaydı.
98 # 1 GO TİK VE ERKEN RÖNESANS
^ _______________________________ - _________________________________________________________

La P rim avera
A le s s a n d ro B o ttic e lli 1482 CİVARI
La Primavera (İlkbahar) Aşk Tanrıçası Venüs’ün bahçesini gösterir.
1434’ten 1737’e kadar Floransa varlıklı M e d ic i ailesinin
kontrolündeydi ve bu resim de muhtemelen L oren zo di
Pierfrancesco d e’ M ed ici (1463-1503) tarafından kentteki evinin
düğün odasına bitişik bir odaya asılmak üzere sipariş edilmişti.

Sandro Boticelli 15. yüzyılın ikinci karmaşık edebî göndermelerle

yansında Floransa’daki başlıca birleştirilmiş, kutsal bir biçimde
ressamdır. Onun incelikli, kadınsı üslubu esinlenilmiş güzelliğin, belirli bir türünü
sıkıntılı zamanlar geçiren Floransa teşvik eden büyük mitolojik resimleridir,
aydınlannca desteklenmişti. Başyapıtlan,

Tanrıların elçisi Merkür yılanlarla dolaşık bir Venüs, Floransalı evli bir kadının tipik
değnek olan Caduceus'unu bulutları uzak tutmak başlığını takmış halde gösteriliyor. Bu,
için ve böylece Venüs'ün bahçesindeki ebedî resmin evlilikle ilgili temasına bir
ilkbaharı hiçbir şey bozmasın diye kullanıyor. göndermedir.
 M alzem e Panel üzerine tempera
Boyutlar 203 x 314 cm (80 x.123¡in)
Bulunduğu yer Floransa: Uffizi Galerisi

B oticelli keskin çizgilerin başlıca unsur

bir üslubu mükemmelleştirmiştir,
dolaşan eller, çetrefil kumaş katları
Üç Güzeller'in akan saçları üslubunun tüm
özelliklerini sergiler. Sivri hatlı yüzleri, uzun
boyunları, eğimli omuzları, kıvrımlı karınları
ve narin ayak bilekleri Rönesans^
Floransası'nın ideal kadın güzelliği*1'
somutlaştırır.
fişliklerin Tanrıçası Flora resm in sağ
ı ölümündeki başlıca figürdür. Çiçek
ı (.ıiyııında parmaklarının ucuna basarak ve
gil/ıılliğin somut hali içinde çevresine
^ıçfkler saçarak ilerliyor.

Mavi, kanatlı figür Botticelli'nin en yaratıcı

buluşlarından biridir. Bu figür hayalete benzer
Batı Rüzgârı Tanrısı ve Venüs'ün müjdecisi
Zephyrus'tur. Aşkı Chloris'i takip etmektedir.

Flora'nm arkasında Botticelli onun Zephyrus a

kur yapışını gösterir. Zephyrus Chloris'e âşık
olduğunda, korkup şaşıran periyi takip etmiş ve onu
tanrıça Floraya dönüştürerek kendi gelini yapmıştır.
Botticelli ustalıkla, bir bakıma da yapay bir biçimde,
Flora'nm kur yapmaktan nasıl ortaya çıktığım
göstermektedir._____________ ____________

T E K N İK L E R
Flora'nm elbisesi, nakışa benzemesi amacıyla
hafifçe yükseltilmiş çiçeklerle süslenmiştir
Botticelli süslemelere ve doğaya uymayan bir
tarzda biçimlendirilmiş desenlere tutkundur.
Diğer örnekler, Venüs'ün etrafında gökyüzüne
göre silueti çıkmış ağaç yapraklarından oluşan
"hale" ve çiçeklerden yapılmış halıdır.

Tanrıça Flora "Çiçekler

Kenti" Floransa (Firenze) için
özel bir öneme sahiptir.

___
100 (¡OTİK
\
Piero d ella Francesca
w 1420 92 I» İTALYAN______________________
BU sansepolcro; Floransa; Arezzo; Urbino
□ __________________________________________Fresk;mı?).
Sansepolcro: Belediye Müzesi. Arezzo: San
Francesco
Erken Rönesans’ın en önemli
ustalanndan biri. Doğum yeri olan çok
sevdiği Sansepolcro’da şehir konseyi
üyeliği yaptı. Şimdilerde çok revaçta. Çok
az sayıda işi kalmıştır ve birçoğu epey
hasarlı durumdadır.
Onun dinsel işleri ve portreleri, derin
Hıristiyanlık inancından, insanın
özgürlüğüne ve dünyayı gözlemlemesine
duyulan hümanist bir ilgiden
kaynaklanan, ağırbaşlı bir sükûnet ve
durağanlık gibi özel niteliklere sahiptir.
Geometrik olarak doğru mekânlarla, tam
olarak oranlanmış kompozisyonlar inşa
etmek için kullandığı matematik ve
perspektife tutkulu bir hayranlığı vardı.
Işık ve renge karşı da sevgi dolu,
VE ERKEN RÖNESANS
içgüdüsel duygulara sahipti. Figürleri ve
yüzleri çekingen, uzak, içe dönük
görünür (Piero’nun kendi yavaş, çalışkan,
entelektüel karakterinin bir yansıması
tempera;
Daha yağlıboya ® Borgo
yüce ruhsal ve bilimsel
gerçeklere erişmek için araç olarak
kullanabileceği yeni fikirlere ve deneylere
ilgi duyuyordu. Matematiksel mekânları
ışıkla doldurma yeteneğine; özenli teknik
ustalığına (fresk, tempera, yağlıboya ve
keskin çizgi) bakın. Hiçbir şey şansa
bırakılmamıştır - o her şeyi bütünsel bir
kesinlik ve özenle kaydetmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Merhametli Meryem, 1445
(Borgo Sansepolcro: Belediye Müzesi); Haç’a
Ait Fresk Serisi, 1452 57 (Arezzo: San
Francesco); İsa’nın Vaftizi, 1450’ler (Londra:
Ulusal Galeri); İsa’nın Kırbaçlanması, 1460’lar
(Urbino: Marche Ulusal Galerisi)
İsa'nın D irilişi Piero della Francesca, 1463,225x
205 cm, fresk, Borgo Sansepolcro: Belediye Müzesi.
Resim, İtalya'da "Kutsal Kabir Kenti" adı verilen bir yer
İçin sipariş edilmiştir.

M atteo di Giovanni
w 1435-95 f» İTALYAN
|Q| sansepolero; Siena □
11mpera; yağlıboya is] Londra:
Ulusal Galeri □ 1990yılında 88.780
dolar, M eryem ve ço cu k İsa Kutsat
1‘iskopos, Genç ş e h it ve ik i M elekle
(yağlıboya)
Siena Okulu’nun en üretken
ve popüler ressamlarından
biri. Çağdaşı olan
Floransalılann aksine, onun
claha tuhaf ve geleneksel bir
iislubu vardı. Eserlerinde,
modern fikirlerle (perspektif, rakursi,
hareket, ifade) modası geçmiş olanların
(altın fonlar, biri diğerinin üzerine
yerleştirilmiş figürler, süslü dekorasyon)
rahatsız edici şekilde birleşiminin etkisi
görülür. Açık ağızlara, uçuşan drapelere;
perspektif kısaltmalarıyla giriştiği deneylere
dikkat edin.
B A Ş LIC A ESERLERİ Taçlanmış İsa, 1480-95
(Londra: Ulusal Galeri); Aziz Sebastian, 1480-
95 (Londra: Ulusal Galeri); Çarmıha
Geriliş, 1490 (San Francisco: De Young
Müzesi)
V e cch ie tta
» 1 4 1 0 -8 0 (O İTALYAN
E3 İtalya H Tempera; fresk; tezhip; heykel
S3 Siena; Piccolomini Sarayı
Q 2000 yılında 152.497 dolar, Aziz James
(pollkrom ahşap)
O bir mimar, ressam, heykeltıraş,
kuyumcu ve mühendisti.
Doğduğu ismiyle, Lorenzo di
Pietro (144‘2’den sonra
“Vecchietta” takma adıyla bilinir)
olarak da anılır. Siena’da doğup
çalıştı; Floransa sanat
dünyasından etkilendi. Işığı
anlamada ve resimsel özellikleri
konusunda, Siena’daki
meslektaşlarından çok daha
öndedir. Minyatürde de büyük
boyutlarda da ustalıklıdır.
Dante’nin ilahi Komedyasının
tezhibi de dahil olmak üzere,
süslcmeli el yazmaları da
üretmiştir. 11SO larda Kardinal
Branda Castiglione tarafından
Lombardi’de bir freskler serisi
resmetmek için görevlendirildi;
kariyerinin geri kalan bölümünde fresk
resmetmeye devam etti. 1450’lerdc,
l/leryem ve Çocuk İsa Azizler
Catherine ve Christopher ile
Matteo di Giovanni, 1470, 62x 44 cm,
panel, Moskova: Puşkin Müzesi.
Sanatçının üslubu şık, dekoratif ve
çizgiseldir.
heykel teknikleri üzerinde
etkisi olan Donatello’yla
tanıştı. Yaşamının sonuna
doğru, Siena’da, Santa
Maria della Scala’nın içinde
kendisi ve karısı Francesca
için gösterişli bir defin şapeli
tasarlayıp yapımını ve
süslemesini üstlendi.
Vecchietta’mn keskin fırça işine,
fresklerindeki hayli kalabalık sahnelere,
rakursi anlayışı ve ileri görüşlü ışık
tekniklerine dikkat edin. Onun figürleri
her zaman, idealize edilmeden
canlandırılmış yüzleriyle, gerçekçi şekilde
resmedilmiştir; kimi zaman figürlerden
biri yerine kendi yüzünü yerleştirmesi
eserlerinin özelliğidir. Resim ve
heykellerindeki karışık yapılarla mimari
ayrıntılar sanatçının mimarlık eğitiminin
de kanıtıdır.
B AŞ LICA ESERLERİ Azizlerle Tahta Çıkarılmış
Meryem ve Çocuk İsa, 1457 (Floransa: Uffizi
Galerisi); Bakire’nin Göklere Kabulü, 1461-62
(Pienza Katedrali); Azize Catherine, 1461-62
(Siena: Halk Sarayı); Diriliş, 1472 (New York:
Frick Koleksiyonu); İsa’nın Göğe Yükselişi, 1476
(Siena: Santa Maria della Scala)
İki Kardinal tarafından Taçlandırılan Papa II.
Pi us (1405-64) Vecchietta, 1458-64, panel üzerine
tempera, Siena: Piccolomini Sarayı, Rakursiyi kullanışı
Floransa Sanatı'nın etkilerini akla getirir.
Leonello d'Este Mütevazı
Meryem'e Tapınıyor Jacopo Bellini,
1407-50, 60 x4 0 cm, panel üzerine
yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi.
Soldaki figür resmi, sipariş eden
bağışçıdır.
Jacopo Bellini
© c.1400-70 (M İTALYAN
ISI Floransa; Venedik n
Tempera; yağlıboya @ Paris:
Louvre Müzesi. Londra: Brltish
Museum (eskiz defterleri) Q
1998 yılında 67.185 dolar, Azize
Lucia (yağlıboya)
Giovanni’nin babasıdır. Eskiz defterleri
dışında çok az işi günümüze ulaşmıştır.
İlericidir; perspektif, peyzaj ve mimari
gibi en yeni sanatsal gelişmelerle
ilgilenmiştir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Meryem ve Çocuk İsa, 1448
(Milano: Brera Sanat Galerisi); Eskiz
defterleri, 1450 (Londra: British Müzesi/Paris:
Louvre Müzesi); Meryem ve Çocuk İsa Kulsuyor,
1455 (Venedik: Akademi Galerisi); A ziz
Anthony Abbot ve Siena’lı A ziz Bernardino, 1459-
60 (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
G entile Bellini
© c.1429-1507 i» İTALYAN
El Venedik H Yağlıboya; tem ­
pera El 2001 yılında 696.000
dolar, K ardinal Bessarion,
Bessarion Kutsal Em anetler
Kutusuyla, Scuola d e lla C a rita 'lı
ik i birad e r eşliğinde dua ederken
(yağlıboya)
Giovanni’nin kardeşidir.
Yaşamı boyunca oldukça
saygı gördü. Özellikle
doğduğu kent Venedik’in
kalabalıklarını ve geçit
törenlerini içeren
panoramik görüntüleriyle dikkat çekti.
Böylelikle, Canatello’da doruğa ulaşan
bir konu ve gelenek kurmuş oldu. Birçok
eseri yok olmuştur.
BAŞ LICA ESERLERİ Düka Giovanni Mocenigo’nun
Portresi, 1480 (Venedik: Correr Müzesi); Fatih
Sultan Mehmet, 1480 (Londra: Ulusal Galeri);
İ 1500 (Venedik: Akademi Galerisi)
St. Marko Meydanı mla Geçit Töreni Gentile
Bellini, 1496,367x745 cm, tuval üzerine yağlıboya,
Venedik: Akademi Galerisi. Haç'ın Mucizeleri'ni gösteren
dokuz parçalık Venedik resimleri serisinden biri.
Giovanni Bellini
I 1430-1516 I» İTALYAN
Bil Venedik O Yağlıboya;
tempera E Venedik:
Akademi ve bazı kiliseler
Q 1996 yılında 1.237.500
dolar, Bakire ve çocuk İsa
I rkek Bağışçıyla Beraber,
Arka planda Manzara
(yağlıboya)
lirken Rönesans’ın en
büyük ustalarından biri
ve Venedik resminin
babası. Seçkin ressamlar
iiilesinin en bilinen
üyesi. Yağlıboya tekniğini Venedik’te ilk
kullananlardan.
Sunakları, portreleri ve hepsinin
ötesinde, ışığı çok güzel ve dikkatle
i/.lenmiş, sevgiyle, tam olarak kaydedilmiş
şekilde ve her zaman sıcak olarak
resmetmesiyle tanınır. Eserleri insan,
doğa ve Tanrı arasında var olması
gereken uyumlu ilişkiden bahseder.
Derinliği, dinsel resimlerinin ruhaniliği,
onun Tann’nın ışık ve doğadaki varlığına
olan inancından kaynaklanır.
Figürleri ışığa karşılık verirler, onun
Bahçede Izdırap Giovanni Bellini, c. 1460, 81 x 127 cm.
ahşap üzerine tempera, Londra: Ulusal Galeri. Resim,
Bellini'nin ışığı anlamak ve temsil etmekteki yeteneğinin
yanında figürlerin mekân içinde duruşuyla ilgili
farkındalığını da gösterir.
fiziksel ve ruhsal yararlarını tatmak için
çoğunlukla yüzleriyle bedenlerini ışığa
doğru çevirmişlerdir. Bulutlara gerçekten
bakan, onların yapılarını, oluşumunu
çalışan ilk ressam mıdır? Kayalar,
yapraklar, mimari ve ipek kumaşlar gibi
zengin malzemelerin ayrıntılarına olan
düşkünlüğüne dikkat edin. Yaşlandıkça
üslubunun nasıl daha yumuşak olduğuna
(insanların çoğunda görülen
doğal bir özellik?) dikkat edin.
Konturlar yok; sadece ton
derecelemeleri.
Bellini’nin Venedik resmindeki
etkisi çok büyük olmuştur. 1483
yılında Cumhuriyet'in resmi
ressamı olarak atanmıştır ve bir
sonraki nesil boyunca yetişen
neredeyse tüm Venedikli seçkin
ressamların onun atölyesinde
eğitim aldığı düşünülmektedir.
B A Ş L IC A ESERLERİ Aziz Francis Vahşi
Doğada, 1480 (New York: Frick
Koleksiyonu); Barbarigo Sunak Eseri,
1488 (Murano: San Pietro Martire);
Çayırdaki Meryem, 1501 (Londra:
Ulusal Galeri); Duka Leonardo Loredan,
1501-04 (Londra: Ulusal Galeri);
San ¿jıccarıa Sunak Eseri, 1505
(Venedik: San Zaccaria)
"Giovanni Bellini çok
yaşlıdır ama hâlâ en
iyidir..."
ALBRECHT D ÜRER, 1506
A n to n e llo da M e ssin a "Antonello'nun Flaman
W c. 1430 -7 9 1« İTALYAN-
El Messina; Napoli; Milano; Venedik P
bölgesinden Milano şehrine
Yağlıboya; tempera H Londra: Ulusal Galeri. getirmiş olduğu bu yeni sır
Paris: Louvre Müzesi Q 2003 yılında 367.400
dolar, M eryem ve Çocuk İsa B ir Fransisken Keşiş
anlaşıldığında, yüce soylular,
ile trom pe l'o e ıi içinde 'Ecce H o m o '('işte insan') yaşadığı sürece kendisine
(yağlıboya)
hayran kaldılar ve büyük
Sicilya, Messina’lıdır. 1475-76 yıllarında
Venedik’e önemli bir gezi değer verdiler."
gerçekleştirmiştir. İtalya’da yağlıboyanın
öncülerinden biridir. GIORGIO V A S A R I, ANTO NELLO DA M E S S İN A
İtalyan ilgi alanlarıyla (heykelsi modle ÜZERİNE
etme, rasyonelleştirilmiş mekân algısı ve
her şeyin-ölçütü-insan nitelendirmesi) entelektüel hem fiziksel bir spot ışığı
kuzey Avrupa sanatsal önceliklerini tuttuğu hissi verir.
(ayrıntılara gösterilen titizlik ve süssüz Kaşların, saçların, cildin - dudaklar,
gerçeklik) birleştirmiştir. Işığı hafifçe uzamış sakallı veya tıraşlı bir çene,
gözlemlemek ve resmetmek konusunda tüysüz bir şakak arasındaki farklılıkları
üstün bir yeteneği vardı. Derinin vererek bir gözün sıvı yüzeyinin (ki
altındaki kemikleri ve bakışlara karşılık sadece yağlıboya ve üstün bir teknik
veren gözlerin arkasındaki zekâyı hâkimiyetle yapılabilir) görünüş ve hissini
göstermiş, yaşar ve nefes alır gibi canlandırmakta eşsiz bir yeteneğe sahipti.
görünen muhteşem portrelerle yüzler Yağlıboya denklemi: tekniğini daha
yaratmıştır. Özneleri üzerine hem kuzeydeki sanatçılardan Napoli’de
öğrendi ve Bellini gibi
yetenekli Venedikli sanatçılara
devretti. Büyüteç kullanmış
olması oldukça olasıdır ve
resimlerine bakarken de bir
büyüteç kullanmaya değer.
B A Ş L IC A ESERLERİ Kutsayan İsa, 1465
(Londra: Ulusal Galeri);
Müjdelenen Hakire 1465 (Palermo:
Ulusal Galeri); Bir Adamın Portresi,
1475 (Londra: Ulusal Galeri);
A ziz Jerome Çalışma Odasında, 1475
(Londra: Ulusal Galeri)

Vivarin i ailesi
O 15. YÜZYILDA AKTİF i» İTALYAN
EH Venedik H Yağlıboya; tempera
M Londra: Ulusal Galeri
Q 1990 yılında 130.000 dolar, A ziz
Francis 'in Başı (yağlıboya; A ntonio
V ivarini tarafına an
Venedikli bir ailedir, Antonio
(1415-84) ve ondan daha genç
kardeşi, Bartolomeo (1432
1499) sert figürler ve süslemeli

M eryem ve Çocuk Isa A zizler Peter,

Jerom e ve M ec d e lli M eryem ve bir
Piskoposla Alvise Vivarini, 1500, panel
üzerine yağlıboya, Amiens (Fransa): Picardie
Müzesi. Soluk teninin izleyenin gözünü
kendi üstüne çektiği Bebek Isa'nın resmin
tam merkezine yerleştiriliş şekline dikkat
edin.
Duka P ietro M ocenigo için Anıt C arlo Crivelli
liıilro Lombardo, 1476-81, Trieste taşı ve © 1 4 57-93 YILLARI ARASINDA AKTİF
ııııırmer, Venedik: SS. Giovannie
l'.ıolo. Pietro Mocenigo'nun m İTALYAN_____________________
intizarının bir parçası olan bu girintili E3 Venedik; Marche Bölgesi
çıkıntılı anıt 15 adet gerçek boyutlu (İtalya); Hırvatistan □ Tempera
ııııırmer figür içerir. Ü î Londra: Ulusal Galeri.
oyma çerçeveleri olan eski Milano: Brera Sanat Galerisi
usul, büyük poliptik sunak Q 1988 yılında 840.000 dolar,
rsı rleri yarattılar. M eryem ve çocuk İsa M erm er b ir
Aııtonio’nun oğlu Alvise Tırabzanda (yağlıboya)
( I445 - 1505) Bellini’nin
Eski tarzda, utangaç bir
ııslubunda, daha modern üslubu olan, vasat bir
eserler üretti. Muhafazakâr Venedik sanatçısıdır.
müşterileri memnun etmek Crivelli’nin eserleri, diğer
ii/.ere iş üreten geleneksel özellikleri bastıracak şekilde,
zanaatkârlığın iyi bir aynntılarda sıra dışı ve
örneği. takıntılıdır. Onun tuhaf,
B A Ş LIC A ESERLERİ Meryem ağır, kuru ve çizgisel üslubu,
figürlerini gerçek ama
Kutsanmış Çocuk İsa ile Birlikte,
gerçekdışı (biraz biyolojik numuneler
1440 (Venedik: Akademi Galerisi); Azizler gibi)gösterir; mimaride de benzer şekilde
l'rarıcis ve Mark, 1440-46 (Londra: Ulusal binalar gerçek nesnelerden çok, boyanmış
Galeri) sahne setlerini andırır.
Göz altlan torbalanmış, çizgiler taşıyan
yüzler ve damarlan dışan uğramış eller,
ayaklar dikkati çeker. Karmaşık sembolik
Lom b ard o ailesi anlamları olan, gerçek ama yine de
Q 15. VE 16. YÜZYILLAR I» İTALYAN gerçekdışı gözüken meyve ve çiçek taçlan
E ] İtalya i ] Heykel 65 St. Petersburg: badem ezmeli pasta süslemelerini
Hermitage Müzesi. New York: Metropolitan Sanat çağnştınr.
Müzesi B AŞ LICA ESERLERİ Meryem ve Çocuk İsa Bağışçıyla
Beraber Tahta Çıkarılmış, 1470 (Washington
Mimar ve heykeltıraş Pietro Lombardo
DC: Ulusal Sanat Galerisi); Aziz Michael,
(1435 1515), 1467’de Venedik’e
1476 (Ixmdra: Ulusal Galeri)
taşınmadan önce birkaç İtalyan şehrinde
çalıştı. Çok sayıda çırak çalıştırdığı bir
atölye kurdu. Heykeltıraş oğullan Tullio
(1455 1532) ve Antonio (1458 1516)
onun öğrencileri arasındaydılar. Pietro,
Rönesans’ı Venedik’e taşımada ve Klasik
antikiteyle ilgili Floransa sanatı fikirlerini
bir Venedik ideali içinde yeniden ele
almada etkin olmuştur. En ıneşl ıtır eseri,
Dükalık sarayının (1498) yeniden
inşasıdır. 1480’lerden itibaren, Tullio ile
Antonio genellikle mezar heykelleri ve
dinsel eserler sipariş edilen, bağımsız
heykeltıraşlar olarak tanındılar. Tullio
Klasik heykeller topladı ve Roma mezar
resimlerinden ilham alan rölyefler gibi
şiirsel eserleriyle göze çarptı. İkisi de
Kuzey İtalya (bkz.106) saraylan için
çalıştı. Pietro’nun torunlan mimar ve
heykeltıraşlar olarak 16. yüzyıl ortalanna
kadar çalışmaya devam ettiler.
B A Ş LIC A ESERLERİ Âdem, Tullio Lombardo, 1493
(New York: Metropolitan Sanat Müzesi);
Andrea Vendramin için Anıt, Pietro vc Tullio
Aziz E m idius'lu Kutsal Tebliğ Carfo Crivelli, 1486,
Lombardo, 1493 (Venedik: SS. Giovanni e 207x 146,5 cm, tuval üzerine tempera ve yağlıboya,
Paolo) Londra: Ulusal Galeri. Ascoli Piceno'daki (İtalya) Kutsal
Tebliğ Kilisesi için yapılmıştır.
 KUZEY İ TALYA SARAYLARI
Rönesans sırasında bir sanatçı olmak Mantegna ve Lombardiler vardı. Urbino,
kazançlı bir kariyer olabilirdi. Birçok 15. ve 16. yüzyıllarda sanatsal açıdan öne
sanatçı sadece siparişler için çalıştı ve çıktı ve kısa sürede eski saraylardan daha
aristokratik sarayların himayesi sayesinde fazla parladı. Federigo da Montefeltro’nun
yaşamlannı sürdürdü. İtalya, şehir (1422-82) 1. Urbino Dükası olarak ilanıyla,
devletlerine veya prensliklere bölünmüştü bölge sanatçı mükemmeliyeti açısından bir
ve büyük ya da küçük neredeyse her şehir merkez haline geldi. Diika, Flaman
bir sanatçı hamiliği sistemine sahipti. sanatını yeğliyor olsa da, onun en meşhur
Floransa’nın kuzeyindeki büyük şehirler saray ressamı, İtalyan Piero della
arasında en önemlileri Mantua ve Francesca’ydı.
Urbino’ydu.
Mantua’da Gonzaga
ailesi hükümrandı
(14. yy.dan 17. yy.a
kadar etkin). Onlann
saray sanatçıları
arasında Andrea

Urbino Sarayı'nın kısmi

olarak 1. Urbino
Dükası'nın saray 1
ressamı Piero della k 1
Francesca taraf ın d ah |l
tasarlandığı öne
sürülmüştür.

Ercole d e' Roberti Hasdrubal’ın Kamı ve Çocukları, 1480-90

O 1450-96 i» İTALYAN (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
ISI Ferrara; Bolonya □ Tempera @ Milano:
Brera Sanat Galerisi (A zizlerle B irlikte Tahta
Çıkarılm ış M eryem sunak eseri, 1480) Cima da C on eglia n o
Q 1459-1517 [« İTALYAN
En önemli pozisyonu, Ferrara’daki d ’Este
ailesine saray ressamlığıydı. Kendisine E l Venedik H Yağlıboya Londra: Ulusal
kesin olarak atfedilen çok az eser vardır; Galeri Q 1992 yılında 84.948 dolar, M eryem ve
Kişiliği hakkında az şey bilinir. Çocuk İsa Kır M anzarasında (yağlıboya)
Kılı kırk yaran ince ayrıntılara ve şiirsel Başarılı ancak başkalarını izlemekle
hassasiyete; düzgün orantılı, doğru yetinmiş, ikincil bir Venedik sanatçısıdır.
hareketli figürlerin “ Yoksulların Bellimsi”
mekâna özenle benzer ışık
yerleştirilişine dikkat kullanımı, ama daha
edin. Perspektif, sert ve daha az usta.
mimari detaylar ve Küçük ölçekte,
binaların inşa ediliş kırılganlığı öne
şekli ilgilendiği çıktığında en iyi etkiyi
konulardı. sağlar. İyi ışık; keyif
BAŞLICA ESERLERİ A z iz
Jernne Vahşi Doğada, 1479 A cım a (Pieta) Ercole de
(Los Angeles: J. Paul Roberti, 1490-96,34,4x31,3
cm, panel üzerine yağlıboya ve
Getty Müzesi); VaJlizjd
tempera, Liverpool: Walker
Aziz John, 1478-80 Sanat Galerisi. Bir sunak eseri
(Berlin: Dahlem Müzesi); basamağı.
veren mavi dağlar; yoğun yüzler; genel
bir meşguliyet havası; biraz komik, donuk
pozlar (fotoğrafçının “ bozmayın” dediği
zamanlarda olduğu gibi).
BAŞ LICA ESERLERİ Meryem Portakal Ağacıyla,
1487-88 (Venedik: Akademi Galerisi); Kutsal
tebliğ, 1495 (St. Petersburg: Hermitage
Müzesi); Meryem ve Çocuk îsa, 1505 (Londra:
Ulusal Galeri)
Andrea M antegna
W 1431-1506 f» İTALYAN____________________
El Padova; Mantova; Roma n Gravür;
yağlıboya; fresk; tempera R Londra: Hampton
Sarayı. Mantua: Dukalık Sarayı Q 2003 yılında
25,5 milyon dolar, A ra f'a in iş (yağlıboya)
Mantua’da Gonzaga dukaları için
çalşmış, erken Rönesans’ın oldukça kişisel
ve erkenden gelişmiş bir ustası. Ciddi bir
entelektüeldir.
Mantega’nııı panel resimleri, sunak
eserleri ve portreler gibi standart
Rönesans konularının çok kişisel
yorumlarıdır. Özellikle klasik antik
dönem arkeolojisi ve jeoloji konularında
ayrıntılara takıntılı (ama âlimler önemsiz
ayrıntılara da takıntılıdırlar) keskin,
bilimsel bir üslubu vardır. Freskleri,
kiliseler ve villalar için geniş ölçekli
harika projelerdir. Üslubuna mükemmel
şekilde uyan üstün gravür tekniğiyle öncü
baskı sanatçılanndandır.
Sıra dışı kaya çıkıntıları ve her şeyi
(insan bedenini bile) taştan yontulmuş
gibi (geç dönem monokrom eserleri
bilinçli olarak alçak-rölyef heykeli gibi
görünür) gösterebilme şekline dikkat edin.
Nefes kesici bilimsel perspektif ve rakursi
ustalığına sahiptir. En etkileyici haliyle
(orijinal yerinde) panel resimlerinden
daha rahat olan, büyük, dekoratif
planlarında görülebilir.
B AŞ LICA ESERLERİ A ziz James idama Giderken,
1455 (Padova: Ovetari Şapeli, Eremitani
Kilisesi); A ziz Sebastian, 1455-60 (Viyana:
Sanat Tarihi Müzesi)
Ölü İsa Andrea M antegna, 1480'ler, 68x81 cm, tuval
üzerine yağlıboya, M ilano: Brera Sanat Galerisi
Mantegna'nın ilk hocası (Squarcione) eserleri hakkında
"yaşayan varlıklardan çok, eski çağ heykellerine benzer"
eleştirisini yapmıştır. Doğru yanıt figürlerinin her ikisine de
benzediğidir.
KUZE Y R Ö N E S Â N S I 1 4 2 0 - 1 5 2 0
Rönesans'ın İtalya’da yükselişiyle aynı dönem de eşit derecede
önem li bir sanatsal açılım Belçika, H ollan da ve Lüksem burg
bölgesinde m eydana geliyordu. K u zey A vru p a ’daki sanat, bir
Antik geçm işin yeniden keşli anlam ında “ yeniden doğuş” değildi.
Ancak, yeni bir m alzem enin, yağlıboyanın gelişim i ve neredeyse
anında olgunlaşmasıyla kritik biçim de yeniden canlanmıştı.

ÜSLUP
Yağlıboya, kuzey ülkelerinde ortaya çıkan tek
önemli icat değildi. Şövale resmi de neredeyse aynı
öneme sahiptir. Bugün de hâlen geçerli olan,
resimlerin kendine yeten, bulundukları yerden
bağımsız yaratılar olduğu kavramı doğmaktaydı.
Bu bileşim bir devrimsel nitelikteydi. Tempera ve
freskten farklı olarak yağlıboya, tam olarak yeniden
çalışmaya izin verecek şekilde yavaş kurur; sert,
parlak bir son cila halinde kurumadan önce ufak
ilavelerle uygulanabilir. Meşe gibi dayanıklı ve
emici olmayan ahşaplar üzerine sürüldüğünde hayli
ayrıntılı ve parlak bir görünüş elde edilir. 1430’lar
gibi erken bir dönemde Van Eyck gibi ressamlar,
İtalya’da icat edilenin eşdeğeri çizgisel bir
perspektif formunu, teorik yöntemle değil faydacı
yollarla geliştirmiştir. Nesnelerin uzaklıklarını
İğ n e li Ş a p k a lı Genç Kadın Portresi
sezdirmek için renklerin dereceli yumuşatılması
Rogier van der Weyden, 1435, 47x 32 cm,
anlamına gelen hava perspektifi bu formu meşe üzerine yağlıboya, Berlin: Germalde
güçlendirmiştir. Galerisi.

KONULAR

Dinsel konular dönemin sanatında Rönesansı dindışı olmayan idealizmiyle

baskındır ancak bunlara her zaman nitelendirilirken, aynı dönemin kuzey
dindışı, keskin bir hassasiyet eşlik eder. Avrupa resmi neredeyse yıldırıcı biçimde
Kumaşlarda, dekorda veya peyzajlarda net ve serinkanlı bir doğrudanlığa
zenginlik eksik olmaz, ancak İtalyan sahiptir.

K ayalık M a n zara iç in d e A ziz Jerom e Joachim

Patenier, 1515-24, 36x 34 cm, meşe üzerine yağlıboya,
Londra: Ulusal Galeri. Daha sonraları çokça taklit edilmiş
Patenier, manzaraları ana konusu yapan ilk ressamdır.

BAŞLICA OLAYLAR

1432 Van Eyck’in anıtsal Ghent Sunak Eseri'ni

tamamlaması
1450 Roger van der VVeyden'in Roma ve
Floransa'ya yaptığı varsayılan ziyaret
1456 Van Eyck'in yayılan ünü Napoli'deki
başarılarıyla teyit edilir
1475 Hugo van der Goes'un Portinari Sunak
Eseri (bkz. Sayfa 116) Floransa'ya
gönderilir
 1 4 2 0 -1 5 2 0

N ELER A R A N M A L I

l İLÇÜrler her zaman hayattan resmedilmiş hayatın, kendi başlarına resmedilmeye

-iİ)i görünür. Ev hayatına ait ayrıntılar değer oldukları hissi merkezde yer alır.
üzerinde artan bir önem vardır. Bu, Bu eserde van Eyck, tümüyle inandırıcı
sıklıkla alegorik veya diğer imalı bir dünya yaratabilmek için ayrıntıları
;mlamlarla yüklü olsa da, gündelik üst üste yığmıştır.
nesneler ve dolayısıyla da gündelik
A rn o H in i P o rtre si Jan van
Eyck, 1434,82x60 cm, meşe
üzerine yağlıboya, Londra:
Ulusal Galeri. Açıkça bir
düğünle ya da nişanla ilgili
gibi görünse de, resmin
konusu tam olarak
bilinmemektedir.

Latince metinde şöyle

yazmaktadır: "Van Eyck"
buradaydı.” Bu sanatçının bir
şahit olarak veya resmi
yapmak üzere "burada"
bulunduğu anlamına gelebilir,
iki durum da sanatçılar
tarafından talep edilen yeni
statülerin altını çizmektedir.
İki figür de refah ve sosyal
statünün göstergesi olarak
oldukça zengin şekilde
giydirilmiştir.___________

Gelin doğurganlığın rengi

kabul edilen yeşiller
içindedir. Gelin hamile mi
yoksa sadece modaya uygun
olarak mı giyinmiş?

Konveks ayna teknik bir

zaferdir. Pencere, yatak,
tavan ve iki ana figür yeni
açılardan gösterilirken, diğer
iki figür de görünür. Aynanın
çerçevesinde İsa'nın
hayatından on sahne
betimlenmiştir..

Köpek sadakatin veya şehvetin

bir sembolü olabilir. Yatak da
benzer şekilde imalıdır.

T E K N İK L E R

Van Eyck'ın yağlıboya

i kullanması, olağanüstü bir
: detaycılık seviyesine
\ ulaşmasına izin vermiştir,
i Resimdeki her nesne aynı
j yoğun açıklık hissiyle
i resmedilmiştir.
 Türbanlı A dam Jan van Eyck. 1433.25,5x 19cm, meşt
üzerine yağlıboya, Londra: Ulusal Galeri. Başörtüsünün ve
kafasına oturuş biçiminin ayrıntılı resmedilişi, ayrı ayrı
çalışılmış olabileceklerini düşündürür.

portrelerini yaptırmak; kendilerini

ciddiye almak (sunak eserleri bağışçıları
olarak); doğanın taklidi olarak sanat;
zanaatkârlığın ve özenli işin kanıtı olarak
sanat; refah ve tertiplilik; ihtiyat;
dizginlenmiş duygu. Harika bir yağlıboya
tekniği vardı ve bunu mükemmelliğe
ulaştıran ilk sanatçıydı aydınlık,
parlayan renkler ve çok ince ayrıntılar.
Yüzün dörtte üçünü gösteren pozu
portre resmine yeni bir realizm
İndirmiştir. Ev kadınlan gibi görünen
Meryemler ve iş adamlan gibi görünen
tt/izler resmetmiştir. Bütün yüz hatlarını,
(»/( İlikle de gözleri hassasiyetle
I)c Iiinleyişine dikkar edin. Kulaklar (ki
minyatür portrelerdir), giysilerdeki
kıvrımlar ve katlar onu büyülemiştir.
Ayrıca nesneleri birleştiren ve modelleyen
ışığın düşüşüne dikkat edin. İkna edici
I.ıkat gözlemsel perspektif. Resimlerin
üzerinde yazılar ve zengin sembolizm.
HAŞLICA ESERLERİ Kutsal Tebliğ, 1425-30
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
( ilıent Sunak Eseri (Kuzu’yaTapınma), 1432
((ihent: St. Bavo Katedrali); Arnoljini Evliliği,
1434 (Londra: Ulusal Galeri)
R o b e rt C am pin
(F le m a lle U stası)
1378-1444 i» HOLLANDALI_________________
ISI Tournai (Belçika) n Yağlıboya
m Londra: Ulusal Galeri
Kimliğinin ayrıntılarını belirlemenin zor
olan, karanlıkta kalmış bir sanatçıdır.
Atıflar nadir ve spekülatiftir. Hollanda
Okulu’nun kurucularından biridir.
İbadete özgü sunak eserleri ve portreleri
konveks bir aynadan alabileceğiniz
damıtılmış bir yoğunlukla (görsel
yoğunluk ve ayrıntı, ruhani yoğunluk ve
teslimiyete mi denk gelir?) boyanmıştır.
Bakire ve çocuk İsa gündelik dekorlarda
ayağı yere basan insanlar olarak
gösterilmiştir idealize edilmeden ama
realizm, sembolizm ve biçimsel çarpıtma
arasında Campin’in çok büyük inceliklc
manipüle edebildiği büyüleyici bir üçlü
gerilim yaratacak şekilde sunulmuştur.
Keskin gözlemleme gücüne dikkat edin;
özellikle nesnelerin (örneğin pencere
kepenkleri) yapılış şeklini, ışığın bir köşeyi
yakalayışını, kumaşların dökümünü veya
alevlerin görünüşünü. Nesneleri izole
etmek için ışığı kullanmıştır. Tuhaf
perspektifi bilimsel değil deneysel olarak
çözümlenmiştir. Olağanüstü incelikteki
ayrıntılarını incelemek için bir büyüteç
kullanabilirisiniz; sokakta ne olduğunu
görmek için onun pencerelerinden dışarı
bakmayı unutmayın. Nesneler ve
ayrıntılar çoğunlukla, çok daha karmaşık
bir sembolizm içerir veya ima eder.
BAŞ LICA ESERLERİ Defin, 1420 (Özel Koleksiyon);
Bir hadm. I i:;<> (Londra: Ulusal Galeri;
Meryem ve Çocuk İsa Şömine Siperliği Önünde,
1430 (Londra: Ulusal Galeri); Azize Barbara,
1438 (Madrid: Prado Müzesi)
Rogier van d e r W eyden
O 1399-1464 W HOLLANDALI_________________
El Tournai (Belçika); Brüksel O Yağlıboya
@ Madrid: Prado Müzesi; Escorial. Berlin: Devlet
Müzesi Q 1938 yılında 71.442 dolar, Papa
Sergius'un Rüyası (yağlıboya)
Döneminin en büyük ve en etkili kuzeyli
ressamı. Diğerlerinin değerlendirildiği
standartlan belirlemiştir. Brüksel’de
yerleşik. Burgonya dükleri için çalışmıştır.
Büyük bir atölyesi bulunmaktaydı. Çok
taklit edilmiş bir resssamdır.
İsa’nın güncel dünyadaki varlığına,
gerçek ve gerçekdışı arasındaki güçlü
gerilime dikkat edin. Kumaşlann,
giysilerin, ürnakların ve saçlann özenli
ayrıntıları; gerçek hayattan resmedilmiş
yüzler; anlatımsal aynntılar bir gerçeklik
yanılsaması yaratır. Fakat kaskatı pozlar,
sıkışık mekânlar ve durağan ifadeler
tamamen gerçekdışıdır. Gözü, dinsel
mesajın (ki kendisi gerçekle gerçek
olmayanın bir oyunudur) ciddi amacına
ve dramaya mıknatıs gibi çeken acaba bu
gerilim midir?
Her biri titiz ve doğal bireyselliğe sahip
"Van Eyck'in gözü aynı anda
hem bir mikroskop hem de bir
teleskoptu."
E R W IN P A N 0F S K Y
mükemmel portreleri de dikkat çekicidir,
özellikle el tırnakları, parmak eklemleri,
kırmızı göz çevreleri ve giysilerdeki
dikişler. Mimaride ve heykelde görülen
aynntılardan çok etkilenmiştir. Dışa
vurulan duyguya uygun yüz ifadelerini ve
pozları, gözyaşı izleri taşıyan yüzler ve
keder anlayışını göstererek, kullanışına
bakın. Bir figürün, duygusal bir sempati
içindeymişçesine diğerinin poz ve
jestlerini tekrarlayışına dikkat edin.
1450’den sonra daha yumuşak,
rahatlamış bir üslup geliştirmiştir (Roma
ziyareti sonrası İtalyan etkisiyle).
BAŞ LICA ESERLERİ Bakire’y i Resmeden Aziz Luke,
15. yüzyıl (St. Petersburg: Hermitage
Müzesi); Çarmıhtan İndirilip, 1435 (Madrid:
Prado Müzesi); Triptik: Çarmıha Geriliş, 1440
(Viyana: Sanat Tarihi Müzesi); Francesco
d’Este, 1455 (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi); Bir Kadın Portresi, 1455 (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi)
 Çarm ıhtan İndiriliş
Rogier van der W eyden 1 4 3 5 -4 0

Bıı sunak eseri erken H ollan da resminin

bir başyapıtıdır. K u zey Avrupalı
sanatçılar eserlerine, İtalyan
meslektaşlarının işlerinden farklı bir
özellik ve görünüş veren, duygusal ifade
yoğunluğu ve gerçekçi ayrıntılara
dikkati kattılar. Bu resim bir triptiğin
orta panelidir.
Kafatası, böylece sembolik olarak burada
bulunan. Âdemi temsil eder Âdem yasak
meyveyi yediği için cennetten koyulmuştur.
Bu dönemdeki birçok kuzeyli İsa, Âdem'in ilk günahından dünyayı
sunak eseri sığ, kutu gibi mekânlara kurtarmak için kendini çarmıhta feda
yerleştirilen yontma ahşap figürlerle etmiştir.
Havari Cleopas'ın Evanjelist Aziz John,
yapılırdı. Van der Weyden bu geleneği
karısı Mary'nin acıyla kendinden geçen
kabul etmiş görünse de, yeni malzeme çarmıha gerilme İsa’nın Annesi Meryem'i
ve yağlıboya resim tekniği sayesinde sırasında hazır teselli etmek İçin öne
bulunduğu farz edilir. doğru eğilir.
figürlere hayat getirmiştir.
Sanatçı, göz ve zihni, çelişen
nitelikleri uzlaştırmaya zorlayarak,
gerilim duygusunu arttırır. Kırm ızı göz
çevreleri ve yüzlerdeki gözyaşları gibi
resmin birçok ayrıntisı yoğun şekilde
gerçekçidir. Bu, kamburlaşmış
neredeyse gerçek boyut figürlerin
minicik çarmıhın altındaki dar mekân
içine sıkıştırıldığı, doğallıktan oldukça
uzak kompozisyonla çelişir. Mâbet
benzeri arka plan, izleyicinin dikkatini
figürlerin üzerine yoğunlaştırır ve
gerçeğe uygun bir dekorun sebep
olabileceği dikkat dağılmasını önler.
Düz altın bir arka plan üzerine
yerleştirilen, Çarmıhtan İnd iriliş’te ağır
basan bir dramatik güç hissi vardır. Van
der W eyden insan duygularını
betimlemede ustaydı ve onun bu dinsel
resmi kişisel inancının gücünü de
yansıtmaktadır. Eserinin Avrupa
sanatının gidişatında derin bir etkisi
olmuştur.

Çarmıhtan İndiriliş

M a lz e m e panel üzerine yağlıboya

B o y u tla r 220 x 262 cm
Bulunduğu y e r Madrid: Prado Müzesi
T E K N İK L E R

Resmin derin duygusu ve

sanatçının Nicodemus'un
cübbesi gibi bir alana bakma
ve her bir ayrıntıyı
soğukkanlı bir nesnellikle
kaydetme yeteneği
lirasındaki şaşırtıcı çelişkiye
dikkat edin.

İsa'nın bedenini tutan

Arimathea'lı Joseph'e,
bedeni çarmıhtan alıp
yere yatırması izni
verilmişti.

Van der W eyden şöhretli bir portre

ressamıydı. Keder ifadeleri oldukça
özgündür. Örneğin Aziz John'un yüzü
kasvetlidir, yine de duygularını zapt etmeye
uğraşırken itidal gösterir.

Süzülen kan ve ölü İsa'nın bir müridi elinde bir

Isa'nın damarlı teninin merhem kavanozu tutuyor -
tonları ketenin teselli edilemez şekilde acı
beyazlığıyla kontrast çeker görünen Azize Mary
yaratır. Magdalene'nin simgesi.
 Dieric B o u ts (the e ld e r)
Q 1 4 1 5 -7 5 m HOLLANDALI__________________
E3 Louvain (Belçika) f i Yağlıboya E3 1980
yılında 3,74 m ilyon dolar. Diriliş (Yağlıboya)
Dirk Bouts olarak da bilinir.
Muhtemelen R ogier van der W eyden’in
bir öğrencisi. Hakkında çok az şey
bilindiği için kendisine atfedilebilecek
çok az eser bulunmaktadır. Sunak
eserleri, öyküsel sahneler ve portreler
yapmıştır. Eserleri, iyi gözlemlenmiş
ayrıntıları, özenli el işçilikleriyle,
ağırbaşlı ve sakin resimlerdir. Abartılı
şekilde ince ve zarif, durağan figürleri
çoğunlukla enfes güzellikte manzaralar
içine yerleştirilmiştir. Kayalıklı arka
planlar ve parıldayan ışığın hoş
yansımalan.
BAŞLICA ESERLERİ Kutsal Tebliğ, 1445 (Madrid:
Prado Müzesi); Erkek Portresi, 1462 (Londra:
Ulusal Galeri); İmparator O tlo’nun Adaleti,
1 4 7 0 -7 5 (Bruges: Kraliyet Güzel Sanatlar
Müzesi)
Cehennem Dieric Bouts. 1450, 115x 69,5cm. ahşap
üzerine yağlıboya, Lille: Güzel Sanatlar Müzesi. Bu eserin,
Bouts'a ait belgelenmiş ancak yok olmuş Son Yargı
triptiğinin bir parçası olduğu zannedilmişti. Panel, Güzel
Sanatlar Müzesi'nde sergilenen bir çift resimden biridir;
diğerinde Cennet betimlenmiştir.
Bir Erkek Portresi Hans Memling, 1480'ler, 3 3 x2 5 cm,
ahşap üzerine yağlıboya, Floransa: Uffizi Galerisi. Yumuşak
ve bazen de duygusal üslubuyla Memling 19. yy
koleksiyonerleri için popüler bir edinime dönüşmüştür.
Hans M e m lin g
Q 1430-94 i» FLAMAN
E l Bruges □ Yağlıboya E l Bruges: M em ling
Müzesi fZ 1992 yılında 265.200 dolar, iki M elekle
Tahta Çıkan Bakire ve ç o c u k İsa (yağlıboya)
Hans Memlinc olarak da bilinir.
Kendisinden m o tif ve kompozisyon
repertuarı ödünç aldığı Van der
VVeyden’in Bruges’de yerleşik, üretken
halefidir.
Heykellere benzeyen kaskatı figürleriyle
büyük sunak eserleri oldukça serttir.
Daha küçük dinsel resimler (iyi espaslı,
yaşam dolu) ve küçük portrelerde
(elyazması bezemelerinden öğrenmiştir)
daha başarılı olmuştur. Yumuşak dokuları
(kumaşlarında kıtırlı olmayan yumuşak
kıvrımlar görülür); yumuşak saçları;
yumuşak manzaraları ve pürüzsüz,
yuvarlak, ağırbaşlı, idealize yüzleri tercih
etmiştir. Heyecanlıdan ziyade dekoratif
bir üslup.
Eserlerindeki ilgi çekici, ufukta beyaza
dönüşen yoğun mavi göklerine; şifon
örtülere benzeyen bulutlarına; küçük,
neredeyse fark edilemeyen kuşlarına;
belirgin göz kapaklanna dikkat edin.
Küçük melekler tarafından taşınan
meyva ve çiçek çelenkleri gibi motifleri
İtalyan Rönesansı’ndan (belki
Mantegna’dan?) ödünç alınmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Ok Tutan Adam Portresi, 1470- 75
(Washington D C: Ulusal Sanat Galerisi); Bakire ve
Çocuk İsa kir Melek ile 147 0-8 0 (Londra: Ulusal
Galeri); Bathsheba, 1482 (Stuttgart: Devlet Galerisi)
 geniş yanaklı ve belirgin alt dudaklı
Petrus C h r is tu s yumuşak yüzler; ferah manzaralar ayırt
Q 1 4 4 4 -7 2 /3 ARASINDA AKTİF H* FLAMAN
edicidir.
O Bruges f i yağlıboya ü Bruges: Kraliyet BAŞLICA ESERLERİ Çarmıha Geriliş, 1495 (N e w
Güzel Sanatlar M üzesi Q 1995 yılında 182.400 York: M etro p o lita n Sanat M ü zesi); B ir
dolar, Bakire ve Çocuk İsa (yağlıboya) Hıristiyan Alegorisi, 1500 (Paris: Lo u vre

Van Eyck’in takipçisi, van der M üzesi); İhtişamlı Bakire, 1524 (St. Petersburg:
VVeyden’den esinlenmiş, Bruges’lü önemli H erm ita ge M ü zesi); Son Yargı, 1525 (Bruges:
bir ressamdır. Hak ettiği önem Belediye M ü z eleri)
verilmemiştir.
Samimi, küçük boy dinsel
eserleri ve portreleri titiz
ayrıntılarla düzenlenmiş ve
resimlenmiştir. Özellikle
mekâna ve ışığa olan ilgisine
dikkat edin; derin mekânları
tercih etmiş; figürlerini mekânı
ve mahremiyeti belirtmek
üzere odalann köşelerine
yerleştirmiştir. İtalyan tek-
nokta perspektifini anlayan ve
kullanan ilk kuzeyli ressamdır.
Giysiler, sıklıkla içlerindeki
kontrast renkli iç giysiyi
gösterecek şekilde aralanmış
ve dekoratif şekilde
düzenlenmiş kıvrımlarıyla
gösterişli kumaşlardan
yapılmıştır. Christus’un
pembemsi ten rengi tonları
yerine kahverengimsi tonlar
kullanışı, kırmızı ve yeşil renk
düzenini yeğlemesi dikkat
çekicidir. Geniş ton alanlan
Borç Veren Adam ve Karısı Quentin Massys, 1514,
hazırlayıp üstünü ince ayrıntılarla 74 x 68 cm, panel üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi.
doldurmuştur, bu da resimlerin Resmin ince detaylara gösterdiği dikkat, çiftin maddiyatla
restorasyonunu ve temizlenmesini ilgili açıkça görülen takıntısına, anlaşılır ve tatminkâr bir
özellikle riskli yapmaktadır. sanatsal parallelik oluşturur.
BAŞLIC A ESERLERİ Kederli Adam, 15. yü zyıl
ortaları (B irm in gh a m , İngiltere: M ü z e le r ve
Sanat G alerisi); Edvoard Grimston, 1446
Quentin M a s s y s
(L on dra : U lusal G a leri); Son Yargı, 1452 » 1 4 6 6 -1 5 3 0 t« FLAMAN_____________________
(Berlin K e n t M ü zesi); Bakire ve Çocuk İsa E3 Antw erp; İTALYA □ yağlıboya fü Londra:
Azizler Jerome ve Francis ile, 1457 (Frankfurt:
Courtauld Sanat Enstitüsü Q 1988 yılında
D evlet Sanat Enstitüsü); Genç bir Kadın, 1470
403.200 dolar, Dua Eden Bakire (yağlıboya)
(Berlin: D e v le t M ü zesi)
Quentin Metsys olarak da bilinir.
Kökenleri bilinmeyen önemli bir
Jan P ro v o s t ressamdır. İtalyan rafine zevkini kuzeyin
W 1 4 6 5 - 1529 fP F L A M A N ________________ gerçekçi geleneğine getirmiştir (İtalya’yı
Valenciennes (Fransa); A ntw erp; Bruges ziyaret etmiş; Leonardo'nun yumuşak
f i yağlıboya Q 1990 yılında 380.000 dolar, ışıklı üslubuna ve çirkinlik güzellik
İsa’nın D oğum u (yağlıboya) karşıtlığına olan ilgisine hayran kalmıştır).
En çok vergi toplayıcıları, bankerler,
Önem li, orijinal erken dönem kuzey tüccarlar ve eşlerinin örtülü hicvini
Rönesansı ressamıdır İtalyan-öncesi (tanışmış olduğu Erasmus’un etkisiyle
etkiler taşır. D ürer ile 1521 ’de tanışmıştır; mi?) içeren canlı portreleriyle tanınır.
Massys’in izinden gider. Figürleri gerçek Zengin ve süslü ayrıntılar.
hayattan (o zaman için) alınmış görünen BAŞLICA ESERLERİ Azize Ann, 1507-09 (Bruges:
sunak eserleri resmetmiştir. Keskin çizim K ra liy et G ü zel S an atlar M ü zesi); B ir Papazın
(bir minyatürcü olarak eğitilmiştir); za rif Portresi, 1515 (Ö z e l K oleksiyon ); Üç
modle ediş; iyi renkler; ikinci Müneccimin Tapınması, 1526 (N e w York:
boğumundan kıvrılmış uzun parmaklar; M etrop o lita n Sanat M ü zesi)

Hugo van der G o e s
© 1467 - 82 ARASI AKTİF P» HOLLANDALI
E l Ghent; Brüksel Q yağlıboya l ü Floransa:
Uffizi Galerisi (Portinarl Sunak Eseri) Q 1961
yılında 84.000 dolar, Azize, m uhtem elen D izlerinde
bir Kitap Tutarak O turan Azize Barbara (kâğıt
üzerine)
Kendisi hakkında az şey bilinen gizli bir
dehadır (bir manastırda son yıllarında
aklını kaybetmiştir). Kesin olarak
kendisine ait olduğu bilinen eser,
Floransa’da bir şapel için sipariş edilmiş
ve İtalyan sanatçıları daha önce hiç
görmedikleri yeni fikirler ve tekniklerle
(yağlıboya, ince doğal ayrıntılarla, farklı
bir sembolizm) tanıştırmış olan Portinari
Sunak Eseri’dir (1475).
Portinari Sunak Eseri bir Hollanda
resmi için alışık olunmadık şekilde büyük
ölçeklidir (İtalyan triptiğinin standart
boyutunda sipariş edilmiştir); soldaki
panelde Portinari erkekleri (Floransalı
başarılı bir tüccar ailenin üyeleri), sağda
kadınlan (her biri yanında koruyucu
azizlerle) vardır; karışık orta panelde ise
Bakire ve Çocuk İsa (yerde çıplak çocuk
bir kuzey fikridir), Joseph ve çobanlar (bir
İtalyan fikri) resmedilmiştir; Ü ç
Müneccim de sağ panelin arkasında
bulunur.
Diz çökmüş adam (sağ panel) Tomasso
Portinari’dir (M cdici bankasının Bruges
acentesi - ihtiyatsız davranmış ve banka
kapanmıştı). D iz çökmüş kadın (sağ
panel) da karısı M a ria ’dır. Erkekler
sıkıntılı görünür; kadınlar modaya uygun
yüksek alınlı ve soluk yüzlüdür. Epey
Çobanların Tapınması Hugo van der Goes, 1476,254
x 305 cm, panel üzerine yağlıboya, Floransa: Uffizi
Galerisi. Portinari Sunak Eseri'nden orta panel.
kararsız mekân ve orta paneldeki tuhaf
ölçek değişiklikleri, sanatçının böylesine
büyük boyutlu bir eserde zorlandığına
işaret ediyor olabilir mi? Pek çok
sembolizm görülür: kırmızı zambak kan
ve İsa’nın tutkusu; atılmış ayakkabı kutsal
toprak; mor kiipeçiçeği Bakire’nin
üzüntüsü için vb.
BAŞLICA ESERLERİ Kutsal Anamızın Ölümü, 1470
(Bruges: B elediye M ü z e le r i); İnsanın Düşüşü,
1475 (V iyana: S anat T a rih i M ü zesi); Bir
Adamın Portresi, 1475 (N e w York: M etrop o lita n
Sanat M ü zesi); Üç Müneccimin Tapınması,
1470’ler (Bath, İn giltere: V icto ria Sanat
Galerisi)
Jan G o s s a e rt
O 147 8-1532 1« FLAMAN_____________________
E l Netherlands; Roma O Yağlıboya @
Londra: Ulusal Galeri E2 1998 yılında 1,5 m ilyon
dolar, Meryem ve ço cuk İsa A ltı M üzik Yapan
M elek Eşliğinde Tahta çıkarken (yağlıboya)
Jan Mabuse olarak da anılır. İtalyan
fikirlerini (biraz türetilmiş olsa da)
tanıtarak H ollanda resminin gelişmesinde
önemli bir role sahip omuştur.
Hainault’taki M auberge’den olduğu için
Mabuse adıyla bilinir.
Eserleri etkileyicidir (bazen rahatsız
edici olsa bile). Şu özelliklerin bir
sentezidir: 1) Kuzeye ait yetenekler ve
görüş- ciddi gözlem ; ince yağlıboya
tekniği; Dürer usulü açık ve keskin teknik
çizim; 2) 1508-9’daki Rom a ziyaretinden
sonra, İtalyan resimsel amaçları -
figürlerin ve yüzlerin idealleştirilmesi;
perspektif; klasik mimari ve ayrıntılar;
sağlam modle ediş ve ışıkla hassas
gölgelendirme. Daha tutucu bir
portre üslubu vardır.
BAŞLICA ESERLERİ Neptün «e Amfitrit, 1516
(Berlin: D e v le t M ü zesi); Adem ve Havva,
1520 (L o n d ra : U lu sal G aleri); B ir
Asilzade, 1525 28 (Berlin: D evlet
M üzesi)
Joachim P a te n ie r
C 1 4 8 0 -1 5 2 5 I« FLAMAN_______________
E l A n tw e rp □ Yağlıboya @ M adrid:
Prado M üzesi Q 1968 yılında 176.800
dolar, ço k Figürlü Orman Manzarası
(yağlıboya)
Joachim Patinir olarak da bilinir.
M anzarayı ana tema olarak alan ilk
ressamdır.
Eserlerinde, kuş bakışı bir görüş noktası
ve olası olmayan şekilde sarp
Kutsayan Baba Tanrı Gerrit David, 1506, 101 x 128
cm, panel üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi. Gerrit
David'in eserleri yüzyıllar boyunca ihmal edilmiş ve 19.
yüzyılın ikinci yarısında "yeniden" keşfedilmiştir.
konumlanan dağlar, çok bulutlu vc soğuk
denizli mavi uzaklıklar, küçük boyutlu
münzeviler ve bazen bir araya sıkıştırılmış
İsa ile kutsal aile görüntüleri vardır - en
sevimli haliyle düş gücü. Yüksek kaliteli,
ayrıntılı teknik. Kendisine atfedilen çok
az eser olmasına rağmen, birçok taklitçisi
olmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ M ıs ır’a Kaçışta İstirahat, 1515
(Minnesota: Minneapolis Sanat Enstitüsü);
İsa’nın Vaftizi, 1515 (Viyana: Sanat Tarihi
Müzesi)\ A z iz Jerome’un Tövbesi, 1518 (New
York: Metropolitan Sanat Müzesi)
Jo o s v a n C le v e
« 149 0-1 540 f» HOLLANDALI
E l A n tw erp ; Fransa f i Yağlıboya 01993
yılında 350.000 dolar, Çarmıh Üzerinde İsa,
Meryem, M ary M agdalen ve Evanjelist A ziz John
ile (yağlıboya)
Antw erp’de yerleşik, popüler bir, ibadete
özgü sunak eserleri ve portre ressamıdır.
Geleneği (incelikle aynntılandınlmış
kuzey tekniği, yüklü sembolizm, kaskatı
pozlarda figürler ve dökümlü kumaşlar)
ilerici fikirlerle (manzaralar ve kayalık
oluşumlar, İtalyan tarzı ışıkla modle
etme, şatafatlı kostümler, detaylı yüzeyler)
birleştirmiştir. Samimi, basit ayrıntılara
dikkat edin.
BAŞLICA ESERLERİ Joris Vezeleer, 1518
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi); Son
Yargı, 1520-25 (Minnesota: Minneapolis
Sanat Enstitüsü); Bakire ve Çocuk İsa Meleklerle,
1520-25 (Liverpool: Walker Sanat Galerisi);
Kutsal Tebliğ, 1525 (New York: Metropolitan
Sanat Müzesi)
Gerrit D a v id
O 1460-1523 i*> HOLLANDALI__________________
E l Bruges; A n tw e rb □ Yağlıboya ü Bruges:
Groenlnge M üzesi Q 1988 yılında 1.142.400
dolar, çorba Kâsesinden çocuğu Besleyen Bakire
(yağlıboya)
Gerard D avid olarak da bilinir. Van
Eyck’in geleneğinin ve Van der
W eyden’in titiz gerçekçiliğinin son büyük
Hollanda ressamı. Bruges ve Antwerp’de
çalışmıştır.
David bir portre ve sunak eserleri
ressamıdır. Nesneler ve yüzlerin kesin
ayrıntılarına ilgi duyar. İçinde bulunduğu
Hollanda geleneğiyle (ki artık sonlarına
yaklaşmaktaydı) ilgili fikri ve bilinçli bir
farkındalığı vardı. Figürlerini doğallıkla
ve rahatça yerleştirdiği peyzaj ve kent
mazaralarından büyülenmiştir
peyzajları özellikle iyidir. Mekânları
sükûnet, denge, doğa ve Tanrı’yla uyum
hislerini verecek şekilde boş, açık ve
rahattır.
Eserleri üzerindeki İtalyan etkisini nasıl
ilerleyerek ve karşı konulmaz şekilde
arttırdığına dikkat edin. Ancak hiçbir
zaman da tamamen egemen olmamıştır;
üslubu ayrıntılara olan düşkünlükten
daha genel hikâye anlatımına doğru
evrilmiştir. Yapraklardaki ayrıntılara, her
bir ağacın özgünlüğüne dikkat edin.
Karakterleri alçak gönüllü, ağırbaşlı, ama
görünüşte ifadesiz yüzlere sahiptir.
Görkemli, ince, zengin renkler uyum
içinde dokunmuştur. Resimleri bize, iyi
zanaatkârlık ve becerinin Tanrı vergisi
yetenekler olduğunu ve onun da T an n ’ya
bu yeteneklerini icra ederek taptığını
hatırlatır.
BAŞLICA ESERLERİ Çarmıha Gerilmiş İsa, 1481
(Londra: Ulusal Galeri); Kutsal Tebliğ, 1506
(New York: Metropolitan Sanat Müzesi);
M ıs ır’a Uçuş sırasında bir İstirahat, 1510
(Madrid: Prado Müzesi)

İki Bağışçı Eştiğinde Acıma (Pieta) Fernando
Gallego, 1470, 118x 122 cm, panel üzerine tempera,
Madrid: Prado Müzesi. Küzey Sanatı etkilerine dikkat edin:
katı pozlar, kederli ifadeler ve dikkatle betimlenmiş
manzara.
Fernando G a lle g o
© 14 4 0 -1 5 0 7 /1 0 I» İSPANYOL
ELI ispanya f j Yağlıboya; fresk De] Paris:
Louvre M üzesi Q 1989 yılında 221.200 dolar,
Hamsin Yortusu (yağlıboya)
Bir sanatçı için şaşırtıcı şekilde yaşadığı
dönemde önem i bilinmiş, doğum ve
ölüm tarihleri gizli kalmıştır. Kastilya
resminin “ ustası” ve İspanyol-Flaman
hareketinin merkezi olarak kabul
edilmiştir. 14 yılını (1479-93) Salamanca
Üniversitesindeki Eski Kütüphane’nin
tavanını boyayarak geçirmiştir. Hayatının
sonuna doğru, G allego’nun paleti
aydınlık tonlardan daha yumuşaklara
doğru değişmiş, örneğin altın yerine düz
bir sarı kullanmıştır.
Sembollerle yüklü resimler, belirgin
Ispanyol hatlarına sahip figürler ve
G allego’nun çoğu zaman rahatsızlık
verici olarak realizmi kullanışı dikkat
çekicidir. Yaygın altın sarısı kullanımı,
görkemli dökümler ve mücevherler. Aynı
dönem İtalyan resmine kıyasla belirgin
şekilde kuzey Avrupalı.
BAŞLICA ESERLERİ Bakire, A z iz Andrew ve A z iz
Christopher, 1470 (Salamanca Katedrali,
İspanya); A z iz İdelfonso (sunak rafı), 1475-80
(Zamora Katedrali, İspanya); Kutsal Tezahür,
1480 90 (Barselona: Katalonya Ulusal Sanat
Müzesi); Acıma (Pieta), 1490 (Los Angeles: J.
Paul Getty Müzesi); Papağarılı Bakire ve Çocuk
İsa, 1468-1507 (Paris: I -.ouvre Müzesi)
"Sanat sadece neyi
göreceğimizi değil ne
olmamız gerektiğini de
öğretir."
BERNARD BERENS0N
Pedro B e rru g u e te
a 1 45 5-1 504 I» İSPANYOL
E3 ispanya; İtalya Q Yağlıboya; fresk
® M adrid: Prado M üzesi E 1998 yılında
240.000 dolar, Üç M üneccim in Tapınması
(yağlboya)
K ral Ferdinand ve Kraliçe
İsabell a’mn saray ressamıydı. Güçlü
bir şekilde İtalyan Rönesansı ve
Flaman sanatından etkilenmiştir.
U rbino’daki sarayın dekorasyonu
da eserleri içindedir. Sanatı
Kastilya üslubundan fazlasıyla
etkilenmiştir; hatta ölümünden
sonra bile. O ğlu Alonso’ya (1488-1561)
resim yapmayı ve heykel yontmayı
öğretmiştir. Üslubunda erken dönem
İtalyan Maniyerisderinin etkisinin
görüldüğü Alonso, V Charles için saray
ressamlığı yapmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Emziren Bakire (Virgeıı de la
Leche), 1465 (Valencia Güzel Sanatlar
Müzesi); Şehit A z iz Peter, 1494 (Madrid: Prado
Müzesi); Şehit A z iz Peter'in Ölümü 15. yy sonlan
(Madrid: Prado Müzesi); İnfaz Ayinini (Auto
Da Fe) Yöneten A z iz Dominic, 15. yy sonlan
(Madrid: Prado Müzesi)
Jean F o u q u e t
» 1 4 1 5 -1 4 8 1 I» FRANSA
E2 Fransa; İtalya Q Yağlıboya; tezhip; tebeşir
@ Chantllly (Fransa): Conde Müzesi
“ Foucquet” olarak yazılmaktadır.
Tours’daki krallık sarayına bağlı bir
tezhip ustası ve ressamıydı. M aalesef
kanıt teşkil edecek eseri pek kalmamış
olsa da zamanının en önemli Fransız
ressamlanndandır. İtalyan
Rönesansı’ndan fazlasıyla etkilenmiş,
Rönesansı Fransa’ya getirmesiyle ün
kazanmıştır. 1446-48 civarında İtalya’ya
seyahat etmiştir. Hayatının geri kalanında
Tours’ta çalışmış ve yaşamıştır. Evlenmiş
ve en az iki oğlu olmuştu (doğum tarihleri
bilinmiyor). 1475’te ölümüne kadar
Peintre du Roi (K ral Ressamı)
pozisyonunda bulunmuştur. Önemli
süslemeli el yazmaları üretilen geniş bir
atölyeye sahipti. Tezhip üslubu Italyan
deneyimlerinin zenginliğinden
beslenmiştir; Tours’un yerel çevresi ilham fikrini vermektedir; sanatı Hollanda
kaynaklanndandır. üslubundan oldukça etkilenmiştir. Yaşamı
BAŞLICA ESERLERİ Ferrara Sarayı Soytarısı
boyunca kendisine saygı duyulmuş ve
1504’te je a n Lem aire de Belge tarafından
Gonella’mn Portresi, 1442 (Viyana: Sanat Tarihi
derlenmiş ‘Yaşayan En Büyük
Müzesi); Estierıne Şövalyesi A ziz Stephen ile, 1450
Ressamlar” listesinde yer almıştır. K im ine
(Berlin: Devlet Müzesi); Oto Portre, 1540 göre Hey, “ Değirm enlerin Ustası”
(l’aris: Louvre Müzesi); Simon de Varie’nin lakabıyla anılan ve bugün kendisi
Saatleri, 1455 (Los Angeles: J. Paul Getty hakkında çok az şey bilinen bir diğer
Müzesi) sanatçıyla aynı kişidir, kimileri ise bu
iddiaya kuşkuyla yaklaşmaktadır.
Avusturya Kraliçesi Margaret,
Jean B o u rd ic h o n BAŞLICA ESERLERİ
1490 (New York: Metropolitan Sanat
© 1457-1521 [«FRANSIZ_____________ Müzesi); Melekler ‘¡arafind an Tapınılan Bakire ve
E l Fransa □ Tezhip; heykel; yağlıboya Çocuk İsa, 1490 (Bruges: Kraliyet Güzel
l ü Paris: ulusal Kütüphane. Los Angeles:
Sanatlar Müzesi); Madeleine de
Bourgogne’nin olduğu sanılan Portre Azize
J. Paul G etty M üzesi
Madeleine Tarafından Sunuluyor, 1490-95
Üretken bir tezhip ustası, ressam, altın ve (Paris: Louvre Müzesi); I, 1498 (Moulins
gümüş kuyumcusu ve tasarımcıdır. Katedrali); Charlemagne ve Altın Kapıda Buluşma,
Tours’ta doğmuş, yaşamış ve çalışmış, 1500 (Londra: Ulusal Galeri)
görünüşe göre hiç yurtdışına
seyahat etmemiştir. Diplomatik
ve iyi huylu görünen biri olarak,
Fransız krallığının uzun hattı
boyunca, X I. Louis’dcn I.
François’ a kadar, gözde bir
kişilik olmuştur. 1481 ’de Peintre
du Roi (K ral Ressamı) olarak
görevlendirilmiştir. Kraliyet
sarayından gelen maaşı
sayesinde varlıklı bir toprak
sahibi olmuş ve ailesini maddi
açıdan güvenceye almıştır.
Plessis-les-Tours kalesinde bir
atölyeye sahipti ve burada çok
sayıda asistan çalıştırırdı.
Eserlerinin çok azı
belgelenmiştir. En ünlüsü
Ingiltere kraliçesi Anne için
tezhibini yaptığı Grandes Heurs
(Büyük Saatler Kitabı) olan
süslemeli cl yazmalarıyla
tanınmıştır.
BAŞLIC A ESERLERİSaatler Kitabı, 1480
(Los Angeles: J. Paul Getty Müzesi);
Ziyaret, 1480 (Los Angeles: J. Paul
Getty); Bakire’nin Taç Giyme Töreni,
1480 (Los Angeles: J. Paul Getty
Müzesi)

Jean H ey
©15 16. YÜZYILLAR I» BİLİNMİYOR

E3 ı ransa; H ollanda H Yağlıboya

M Paris: Louvre Müzesi

Hay olarak da bilinir. Doğum ve

ölüm tarihleri bir sır olan, fakat m gıııere A r d / ıy t M r iz w c m nıuf
sanatı 15. yüzyılın son çeyreği civarında, Ursula, ve Azize Helen ile, Jean Bourdichon, 1503 OH,
Fransa’da yaşadığı sırada tanınan ressam, vellum üzerine tezhip, Paris: Ulusal Kütüphane.
ismi, kendisinin veya anne babasının Bourdichon'un yakın-plan tekniği büyük figürleri ön alana
Hollanda veya Belçika’dan gelmiş olduğu yerleştirmiştir.
 Hieronymus B o sch
© 1450-1516 m HOLLANDALI
GÜ Hertogenbosch (Hollanda) 0 yağlıboya, Madrid: Prado Müzesi. Bir
Yağlıboya ü M adrid: Prado
Müzesi 0 1977 yılında 62.300
dolar, A ntonius'un Baştan Çıkarılışı
(yağlıboya)
Bosch ortaçağ ressamlarının
sonuncusu ve belki de
büyüğüdür. H ayaü boyunca,
özellikle hırslı bir
koleksiyoner olan İspanya
kralı II. Philip gibi, ateşli
Katoliklerin hayranlığını
kazanmıştır.
insanın günahkâr ahlaki
düşkünlüğü, budalalık,
ölümcül günahlar (özellikle
şehvet), bedenin günahkâr
baştan çıkarıcılığı ve
neredeyse kaçınılmaz bir
kader olan sonsuz
lanetlenmenin (kurtuluş
mümkündür am a çok büyük zorluklar
gerektirir) merkezi temalarını oluşturduğu
ahlakçı eserleriyle tanınır. Cehennem
azabı vaazlarına benzerlikleriyle,
Rönesans’ın insanın rasyonel bir dünyayı
kontrol ettiği görüşüne tamamen
aykırıdır. Ayrıca daha geleneksel dinsel
eserler de üretmiştir.
Eserlerindeki, yan hayvan yan insan
yaratıklann, ahlaksız edimler ve
işkencelerin şaşırtıcı ayrıntılar ve eşsiz
imgeleriyle, muhtemelen gelmiş geçmiş
Dünyevi Zevkler Bahçesi:
Cehennem Hieronymus Bosch, 1510-
15,219x36 cm, panel üzerine
Triptiğin sağ kanadı. Fonda süren
kargaşa önünde, ayrıntılı ıstırap ve
utanç sahneleri gösterilmektedir.
en büyük fantazi
sanatçısıdır. Uyuşturucu
etkisiyle yaratılmış resimler
değil, zamanının geniş
ölçüde dolaşımda olan fikir
ve imgelerinin
illüstrasyonlarıdır. Müthiş
hızlı teknik ve parlak
renkler: benekli vurgular ve
tebeşirle alt çizim. Gösterişli
el yazm a süslemelerinden
etkilenmiştir. Resimlerindeki
keskin ve girift yoğunluk,
hayal âlemini değil kesinlik
ve gerçekliği betimlediği
inancını yansıtmaktadır.
Bosch’uıı Bruegel’e (bkz.
sayfa 157) kadar gerçek bir
ardılı yoktur.
BAŞLICA ESERLERİ Ölüm ve Parngöz, 1485-90
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Budalalar Teknesi, 1490-1500 (Paris: Louvre
Müzesi); Alay Edilen İsa, 1490-1500 (Londra:
Ulusal Galeri); Hayat Tolu, 1500-02 (Paris:
Louvre Müzesi)
Aziz Anthony'nin Baştan Çıkarılışı Triptiği
Hieronymus Bosch, 1505, 132x 120 cm, panel üzerine
yağlıboya, Brüksel: Kraliyet Müzesi Mısırlı Aziz Anthony
iblisler ve erotik görüngülerle günaha davet edilir.
Mathis G rü n e w a ld
S 1 47 0-1 528 I» ALMANYA

E l M ainz (Alm anya) □ Yağlıboya

[Ü Colm ar (Fransa): U nterllnden
Müzesi (isenheim Sunak Eseri)

Neithardt (üvey oğlu Andreas’tan

dolayı) veya Gothardt olarak da
bilinir. Güçlü ve ruhani yoğunlukta
resimler yapmış, karanlık, sert ve
fanatik dindar. Şimdilerde tüm
zamanların en büyük ressamlarından
biri olarak kabul edilir, fakat 20.
yüzyıla kadar dikkate alınmamıştır.
H em sanatçı hem de mühendis
olarak başarılıdır. M ainz
Başpiskopos’u için çalışmıştır. Ölüm
sebebi vebadır.
Nefes kesici başyapıtı - İsenheim
Sunak Eseri - Strasbourg
yakınlarındaki C olm ar’dadır. Sunak
eserleri, azimli dinsel coşkusunu (bir
Lüteriyen’dir) ifade ederler, ancak
görsel çelişkiler, özellikle önce ve
sonradan yoksun imgelerin olduğu
anakronizmlerle doludur. “ R ealizm ”
veya “ m odern” Rönesans fikirleriyle
pek az ilgilenmiştir onun
üzerine yağlıboya, Colmar {Hansa): unterlınoen ıvıuzesı.
üslubunun, ortaçağ dünyasıyla ve isenhelm’daki Anthonite manastır hastanesindeki hastalara
(kendisinden etkilenmiş olan) 20. yüzyıl destek vermek amacıyla tasarlanmış, çok panelli isenheim
Alman Dışavurumculuğu ile daha fazla Sunak Eseri'nin sağ kanadından.
ortak noktası bulunmaktadır.
Grünewald duygu veya anlamı
nakletmek için ölçekleri çarpıtmıştır. Tilman R ie m e n s c h n e id e r
Resmin ruh durumunu ifade etmek için © 1460-1531 i» ALMANYA __________
katran siyahından parlak sarıya uzanan E l Alm anya n Heykel Q 1985 yılında
yoğun renkler
420.000 dolar, Uzun Saçlı ve Şapkalı Genç Kadın
kullanmıştır. Çarpık
(heykel)
bedenler, ızdıraplı eller
ve ayaklar, içsel eziyeti Alm an sanat tarihinde önemli bir kişidir.
veya acıyı anlatır. İlk defa çok renkli polikromlar yerine
Dekorları yalın ve
monokrom kahverengi cila kullanarak,
neredeyse soyuttan,
ıhlamur ağacından sunak eserleri üreten
yüksek ayrıntılara kadar
çeşitlidir. Hayali bir bir heykeltıraş olarak tanınmıştır. Eserleri
ortaçağ cehenneminden çoğunlukla dinsel içeriklidir: güçlü Gotik
çıkmış görünen iblisler, sembolizm ve gerçekçi yontu özelliklerine
Italyan Rönesansmın sahip sunak eserleri, rölyefler, büstler ve
birinci elden gözleminin gerçek boyutta heykeller. Yaşadığı
niteliklerine sahip yüzler dönemde başarılı ve varlıklıydı. Üzüm
veya ayrıntılarıyla bağları da dâhil geniş araziler edindi. Ü ç
karıştırılmıştır.
evliliğinden beş çocuğu oldu. Bölgesel
B AŞLIC A ESERLERİ İsenheim
kilise prensine karşı ayaklanan köylülere
Sunak Eseri (bkz. sayfa 122-
arka çıkarak yanlış tarafta durunca,
123); Küçük Çarmıha Geriliş,
1525’te tüm varlığını kaybetmiştir.
1511-1520 (Washington
BAŞLICA ESERLERİ A ziz Jerome ve Asian, 1490
DC: Ulusal Sanat
(Ohio: Cleveland Sanat Müzesi); Oturan
Galerisi); Azizler Erasmus ve
Piskopos, 1495 (New York: Metropolitan Sanat
Maurice, 1520-24 (Münih:
Müzesi); Kutsal Tebliğ Bakiresi, 15. yy sonu
Alte Pinakothek)
(Paris: Louvre Müzesi); Kutsal Kan Sunak Eseri,
1501 (Rothenburg: Azizjacop Kilisesi)
Çarmıha Gerilme (Isenheim Sunak Eseri'nden)
M athis G rünew ald 1 5 1 0 -1 5
Grünewald’ın sunak eseri, Strasbourg yakınlarındaki İsenheim
Aziz Anthony manastırındaki şapelin yüksek sunağının merkezi
olarak sipariş edilmiştir. Veba, zamanın öldürücü hastalığıydı ve
ayrıca manastırda Anthonite tarikatı rahipleri tarafından bakılan
veba hastaları için bir düşkünlerevi de bulunmaktaydı.

Veba kurbanlarının iyileşme ümidi Çarmıh, duygusal gerilim ve

yoktu ve bu resim onları rahatlatmak ve sahnenin ıstırabını arttıracak
şekilde İsa’nın ağırlığını taşımakta
inançlarını güçlendirmeyi amaçlıyordu. zorlanmaktadır
Mesajı, veba nedeniyle oluşanlara
benzeyen yaralarla kaplı iflas etmiş
bedeniyle Isa’ nın, onların durumu
anladığı, onlarla beraber ve onlar için acı
çekmekte olduğudur.
Soldaki figürler, İsa’nın Annesi, M ary
M agdalene ve İsa’ nın annesine destek
olmasını istediği Evanjelist A ziz John,
neredeyse bütün Çarm ıha Geriliş
sahnelerinde bulunur ve İsa’nın acısına
şahitlik ettiklerinden korkunç ıstıraplarını
dışa vururlar. Veba kurbanları bu
sunağın önünde diz çöktüklerinde,
buradaki dünyevi ve insani acı
görüntüsüyle duygu ortaklığı
kurabileceklerdi.

Birçok Çarmıha Geriliş sahnesinde dikenli taç

neredeyse durgun, yara beresiz bir İsa figürünün başını
süsleyen bir aksesuar gibi betimlenmiştir. Burada ise
açık olarak zalim bir işkence âleti ve İsa'nın vücudunun
kanayan yanları ve bükülmüş kollarıyla çekilen cefa
hissini yoğunlaştırır.

Çarmıha Geriliş

Malzeme panel üzerine yağlıboya

İsa'nın gözde havarisi Mary Magdalene
Boyutlar 500 x 800 cm
Evanjelist Aziz John, sembolik İsa'nın ayaklarını
Bulunduğu yer Colmar (Fransa): Unterlinden
olarak beyazlar giysili Meryem'i merhemleyen, kötü
Müzesi
teselli etmektedir. yola düşmüş kadındır.
T E K N İK L E R

(¡riinevvald'ın eseri, renk konusundaki

üstün yeteneğiyle güçlenmiş bir duy-
gusal yoğunlukla yüklüdür. Haçın
tabanındaki bezemede, azizler kendi
(|i/emli ışıklarını yayarlar ve iki Aziz
John figürünün cüppeleri neredeyse
¿ıkkor kırmızısıdır.

İsa'nın elleri yoğun ruhani acıyı

Bütün diğer figürlerin ellerinin anlamlı
jestlerine dikkat edin.

Figürlerin büyüklüğü onların önemini yansıtır - İsa en büyük ve

Mary Magdalene en küçüktür. Bu sıralama dönem sanatçılarının
çoğunluğu tarafından kullanılmamaktadır - bu eserin son büyük
ortaçağ sunak eseri olarak nitelendirilmesinin sebeplerinden biri
de budur.______________________________

Resmin arka planı

karanlık ve
tehditkârdır. Incil'de
betimlendiği üzere
karanlık, yeryüzüne
çökmüştür. Sadece
ruhani mesaja temel
teşkil eden özellikler
resme dâhil
edilmiştir.

Soğukkanlı Vaftizci
figürü resmin sağ
tarafında baskındır.
İncil, Çarmıha
Gerilişten uzun
zaman önce Herod
tarafından John'un
kafasının kesilmiş
olduğunu söyler.
Onun bu sahnede
varlığı, bireyin
günahlarından
affolunması mesajını
sembolize etmektedir.
Kolunun üzerindeki
kelimeler şöyledir: "O
yükselmeli ama ben
küçülmeliyim"

Vaftizci Aziz John İsa'nın

İsa'nın acısı, kırılmış
kurban edilişine atıfta bulunan
ayağı, delik deşik teni ve
kutsal kitabı temsilen elinde
dayanılmaz şekilde gerilen
bir kitap tutmaktadır.
kollarıyla resmedilmiştir.

i I 'ü *L
A?/> Wolfgang Sunak Eseri Michael Pacher, 1471-
81, polikromlu ahşap /p a n e l üzerine yağlıboya, Aziz
Wolfgang Cemaat Kilisesi, Avusturya. Pacher'in sunak
eserindeki ışık ve gölge kullanımı sınırsız bir derinlik
izlenimi yaratmaktadır.
Veit S to s s
© 1445-1533 I» ALMAN
E2 Nurem berg; Krakov Q Heykel
E3 Bamberg Katedrali
f2 1992 yılında 60.627 dolar, M eryem ve Çocuk
İsal,yağlıboya)
Öncü Alm an heykeltıraş; aynı zamanda
bir ressam ve gravürcü. Kendine özgü,
gerçek anlamda dışavurumcu bir üslupla
yapılmış ahşap heykelleriyle tanınır
döneminin en büyük ahşap yontucusu
Riemenschneidcr ile birlikte. Çıraklarını,
aralarında oğulları da olmak üzere,
yüksek bir standartta yetiştirdiği
gösterişsiz, bir atölyeye sahipti. Sadece
bir avuç dolusu resimle gravür üretmiştir
ve hiçbiri de heykelleri kadar kayda değer
değildir. Sadece dört tanesi bilinen ender
resimleri, uysal renklerden oluşan
heyecansız paletinin özelliklerini
taşımaktadır. En ünlü taş heykeli
Nuremberg, Bam berg Katedrali’nde
bulunan sunak eseridir.
BAŞLICA ESERLERİ Bakire’nin Ölümü, 1477-89
(Krakov: Azize Mary Kilisesi); Tas tutan Bakire,
i 500 10 (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi); Raphael ve Tobias, 1516
(Nuremberg: Alman Ulusal Müzesi); Kutsal
Tebliğ, 1518 (Nuremberg: Aziz Lorenz
Cemaat Kilisesi); Çarmıhta İsa, 16. yüzyıl
(Nuremberg: Aziz Lorenz Cemaat Kilisesi)
M ichael P a c h e r
© 1 4 6 2 - 98 AKTİF m BİLİNMİYOR
E j Tyrol (Avusturya) □ Yağlıboya;
heykel ¡ U W ürzburg: M ainfrânkisches 1
Müzesi Q 2004 yılında 289.793 dolar,
çarm ıha G erilm e (heykel);
Pacher, eğitimi hakkında bir şey 1
bilinmese de, bir panel ressamı ve
ahşap yontucusuydu. Alman
olduğu düşünülüyor ama
AvusturyalI olması da akla
yatkındır. Ü rettiği eserler İtalya’ya
seyahat etmiş olabileceğini
düşündürecek şekilde çokça
İtalyan sanatından etkilenmiştir.
Alm an ve İtalyan tekniklerini
birleştirerek Kuzey Avrupa
sanatının geleceğine yön verdiği
öne sürülmektedir. Salzburg’ta
ölmüş, ancak çalışma hayatının
çoğunu G üney T iro l’deki
Bı uneck’te (Brunico) geçirmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ SAzize Ann Bakire ve
Çocuk İsa ile, 15. yüzyıl (Barcelona:
Katalonya Ulusal Sanat Müzesi);
Kutsal Tebliğ 1465-70 (Münih: Alte
Pinakothek); A zizler ve Meleklerle Tahta
Çıkarılmış Meryem ve Çocuk İsa, 1475 (Londra:
Ulusal Galeri); D ört Latin Baba Sunak Eseri,
1483 (Münih: Alte Pinakothek)
M artin S c h o n g a u e r
© c. 1430-91 (O ALM AN
E3 Colm ar (Fransa) i l tem pera;
Yağlıboya; gravür Q 1998 yılında 146.138 dolar,
çarm ıha Taşıma (kâğıt üzerine)
Colmar, Alsace’a yerleşmiş bir
kuyumcunun oğludur. Muhtemelen
zamanında A lm an ya’nın en meşhur
sanatçısıydı. H ayatı boyunca keskin
çizgili ve ikna edici hacimli gravürleriyle
tanınmıştır. Flaman teknik ve
fikirlerinden yararlanmıştır (özellikle van
der Weyden’den). D ü rer’den çok
etkilenmiştir. Dinsel konular üzerine
yoğunlaştığı ve kendisine ait yaklaşık 115
baskı levhası bilinmektedir. Son dönem
eserlerinin daha z a rif ve yumuşak bir
dokunuşu vardır - zarafeti efsane konusu
olmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ Gül Bahçesinde Meryem / Gül
Çardağında Meryem, 1473 (Colmar: St. Martin);
Büyük Çarmıhın Taşınışı, 1474 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi); İsa'nın Giysilerini Paylaşan
Askerlerle Çarmıha Geriliş, 1480 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi)

Hans B a id u n g G rien
,1484-1545 (» A L M A N
İÜ M rasbourg; Freiburg-im -Breisgau (Almanya)
I I Yağlıboya; A hşap baskı @ Freiburg Katedrali
f2 1978 yılında 448.000 dolar. Cennetin K raliçesi
Olarak Bakire (yağlıboya)
Ntrasburg’lu ressam ve gravürcü. D ürer’le
lıi i likte eğitim almış olabilir. Özellikle,
i lı ığaya ait olanla doğaüstünü, bazen
ürkütücüyle ölümcül olanı birleştiren
hayali temalarda yeteneklidir. Erken
dönem konulan dinsel olmaya daha
sonraki eserleri ise dindışı konulara
yöneliktir. İyi çizerlik; yoğun renk.
( Hdukça yüksek kalitede güçlü ışık-gölgeli
K hiaroscuro) ağaç baskılar da üretmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Ölüm ve İnsanın Ûç Çağı, 1510
(Madrid: Prado Müzesi); İ, 1512 (Freiburg
Katedrali); K ız ve Ölüm, 1517 (Basel, İsviçre:
Sanat Müzesi); Büyülü Damat, 1544 (Berlin:
D e v le t Müzesi)
Lucas C r a n a c h (büyük)
e 147 2-1 553 f» ALMANYA
E3 Vienna; W ittenberg, A ugsburg (Almanya)
□ Yağlıboya N Vienna: Kunsthistorisches
Müzesi □ 1990 yılında 7,92 m ilyon dolar,
Kurfürst Herzog Johann von Sachsen ve O ğlunun
Portreleri (yağlıboya)
Alman Rönesans’ının ileri gelen bir
ismidir. Üslubu, uluslararası (İtalyan)
olmaktan çok aslında taşralı kalmış olsa
da, W ittenberg’te Saksonya Seçici
Prensleri için çalışmıştır. Geniş, aktif
stüdyo. Sadık bir Protestan.
Özellikle yaşlı adam yüzlerinde iyi olan,
etkileyici ve sağlam saray portreleri
resmetti. En çok, çekici, güçlü karakteri
olan mitolojik kadın kahramanlann
tuhaf, benzersiz ve havai resimleri
önemlidir. Bu kadınlar, garip biçimde,
kırılgan, günün son modası içinde poz
vererek podyumda salınan modelleri
hatırlatırlar. Bir yandan utanmaz
tasanmcı kreasyonlarım sergilerken, öte
yanda sert küçük yüzleri ve uzağa bakan
hülyalı gözleri vardır. Sanatçı, resmin
izleyicisini röntgenci rolüne
büründürmektedir.
Düşük omuzlar; küçük, yuvarlak
göğüsler; dışa dönük ayaklar; uzun kol ve
bacaklar; diğerinin üstüne atılmış
bacaklar; çılgın şapkalar ve giysiler;
parmaklarda yüzükler; tüyler; kıymetli
taşlarla süslenmiş gerdanlıklar; kayalıklı
manzaralar ve zırhlara dikkat edin.
Bazen tuhaf parlayışlı sert, cam gibi
gözler; yönlendirici eller; hırslı, hesapçı
yüz ifadeleri.
BAŞLICA ESERLERİ B ir Saksonya Prensesi. 1517
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Judith Holojernes'in Kafasıyla,.1530 (Viyana:
Sanat Tarihi Müzesi); Venüs’e Takınan Aşk
7ânm!,.1530’lar (Londra: Ulusal Galeri)
Çeşmenin Perisi Lucas Cranach (büyük), 1534, 51,3x
76,8 cm, panel üzerine yağlıboya, Liverpool: Walker Sanat
Galerisi. Muzip, yarı saydam bir tutam ipek perinin belini
örterken dikkatleri de oraya çeker.
 126 G O T İK VE E R K E N R Ö N E S A N S
> \vJ ( __________ _____________________________
A lb re ch t D ü rer
» 147 1-1528 (»ALM AN

S3 Almanya; Vienna □ Yağlıboya; ahşap baskı;

gravür @ M ünih: A lte Plnakothek.
Londra: British Müzesi (baskılar). Vienna: Albertina
(suluboyalar) Q 1978 yılında 1.203.200 dolar,
Trento Sırtlarının Issız Kayalığı (kâğıt üzerine)

Rönesansın en büyük kuzeyli sanatçısı.

Nuremberg’de doğmuş
(Michelangelo’dan dört yıl önce),
üretken, azimli, son derece hırslı ve çok
başarılı bir sanatçıdır. Avrupa’yı büyük
ölçüde gezmiş, İtalya’ya 1494 ve 1505’te
önemli ziyaretleri olmuştur. Luther’in
takipçisidir. Kuzey Avrupa ve İtalyan Yirmisekiz Yaşında Otoportre
1500, 67,1 x 48.7cm, panel üzerine
üsluplarını kaynaştırmış ve Alplerin hem
yağlıboya, Münih: Alte Pinakothek.
kuzey hem de güneyinde sanat üzerinde Dürer kendini İsa'yı anımsatan bir imge
çok büyük bir etkisi olmuştur. Binlerce olarak betimlemiştir.
eseri günümüze ulaşmıştır.
zarif suluboyalar
YAŞAMI VE ESERLERİ resmetmiştir. Portrelerinin
Macaristan’dan gelmiş ve Hollanda’da güçlü çizgileri; berrak
eğitim görmüş kuyumcu babası Dürcr’c, yüzeyli irileşmiş gözleriyle
gravür tekniğini, van Eyck ve van der tuhaf, yana eğilmiş yüzleri;
Weyden gibi sanatçılara hayranlığı güzel, güçlü el ve ayaklan
öğretmiştir. Dürer, seyahatleri konusunda vardır. Manzara, bitkiler ve
onu cesaretlendiren, zengin ve soylu hayvanlar, sıradışı olan
herşey onu büyülemiştir.
Ayrıca sembol yerine geçen
"Dünya üzerinde insanın en nesnelerine de dikkat edin.
güzel şeklinin ne olabileceği
NELER ARANMALI
üzerine son kararı verebi­ Kendine özgü biçimde ve
lecek kimse yaşamıyor; bunu zarifçe eklemlenmiş
(çoğunlukla aynı eser içinde)
sadece Tanrı bilir." eski Kuzey veya O rtaçağ geleneğinin
özellikleriyle yeni Italyan ve hümanist
ALBRECHT DÜRER keşifler. Kuzeyli özelliklerine bakın
kıyamet tasvirleri; duysusal dışa vurum;
tasarımın karmaşıklığı; kesin,
koruyuculara sahipti, köşeli çizgi; ayrıntıların titiz
Nurcmberg’te kendi faal atölyesini gözlemi. İtalyan özellikler ise
kurmuştu. Evliliği mutsuzdu ve şöyledir: güçlü, vakur, sakin,
çocuğu yoktu. Sosyal kendinden emin figürler ve
iddiası, sanatsal ihtirasları yüzler; yumuşak, yuvarlak
ve sıra dışı özbilinçlilik modle ediş; klasik mimari;
derecesi onun sayısız perspektif ve rakursi; İncil
otopotresinde açığa konulan; nüler.
çıkar. BA Ş LIC A ESERLERİ Mahşer’in Oiirt
Atlısı , 1497-98 (Virgiııia:
ÜSLUP
Çok yetenekli ama bir Yavru Yabani Tavşan
ressam olarak sıkılgan, 1502,25x23, kâğıt üzerine
suluboya, Myana/Albertina
baskı sanatçılığı açısından
Grafik Koleksiyonu. Dürer
daha rahat ve daha yaratıcıdır: suluboyalarını kendi zevki ve
güçlü ahşap baskı desenler ve isteği doğrultusunda yapmıştı.
gravürler üretmiştir. Çizerliği üstündür
 13 0 0 15 0 0 127

Gül Çelenkleri Sunak Eseri 1506, 162x 194,5 cm,

panel üzerine yağlıboya, Prag: Ulusal Galeri. Kompozisyon
yapısı bir triptiğe yakın olsa da, bu resim Dürer’in ilk tek
parça panel sunak girişimidir.

Güzel Sanatlar Müzesi); Büyük Çimen

Otlar üzerine Çalışma, 1503 (Viyana:
Albertina Grafik Koleksiyonu); Bakire ve
Tansı Tenmiş bir Arm ut Tutan Çocuk İsa, 1512
(Viyana: Sanat Tarihi Müzesi); Johannes
Kleberger, 40yaşında, 1526 (Viyana: Sanat
Tarihi Müzesi)

Melankoli 1514,24,2. x 19,1 cm, gravür, Londra

British Müzesi. Gravürün sağ üstünde bulunan sayılar,
eserin senesini (1514) verecek şekilde, alt sıradaki orta
iki gözle birlikte bir "sihirli kare oluşturur.
 YÜKSEK RÖNESANS
VE MANİYERÎZM
1500-1600

16. y ü zy ıl, tüm A v ru p a lı saygıd eğer yö n e tic ile r

tarafın dan 20. yü zyıla k ad ar izlen ecek olan , A vru p a
sanatının büyük gelişim in d e, etkisi azım sanam ayacak
oran la rd a b ir id ealin ya p ıla n d ırılm a sın a tanık oldu. Bu
ideal iki bölü m d en oluşm aktaydı; M ü c a d ele d e güçlü,
korkusuz olm ak, sanatların c öm ert ve b ilg e koruyucusu
olm ak.

u ilkeler, U rb in o ’lu İtalyan olmuştu. Gerçekten de Yüksek

B diplomat, Baldasarre
Castiglione'nin, 1514’tc yazıp,
152ii’de yayınlattığı I I Cortegiano
(Saraylının Kitabı) isimli kitabında
belirlenmişti. 16. yüzyılın en çok
satanlarından biri olan bu eser
hükümdarlar, soylular ve hanımefendiler
için çoktandır yerleşmiş ideal davranış
biçimlerini özetlemekteydi.
YERLEŞİK GÜÇLER
Başlangıçta bu rakip güç öbeklerinin
arasında belirli bir denge vardı ve
birbirlerine kültürel açıdan üstün
gelmek için harcamalarda neredeyse
hiç kısıtlama yapılmaması, sanat
açısından muazzam ölçüde yararlı
DelliliKadın Kâhin (Şistine Şapelinin tavanından b il
detay') 1508-12 fresk. Roma: Vatikan Müzeleri. Papalık,
Klasik ve Incil'le ilgili kaynakları politik ve ruhani liderliğini
öne çıkarmak için, zekice bir araya getirmiştir.
Rönesans sanatçılarının başarıları,
onlardan sonraki kuşaklar tarafından
sürekli saygı gören ve öykünülen,
yüksek bir seviye belirlemişti. Fakat
1520’nin sonlarına doğru savaş, tüm
Avrupa’yı pençesine aldı, Kilise
parçalanmaya başladı ve dünyanın
evrenin tam ortasında, Akdeniz’in ise
dünyanın ortasında olduğu algısı
üzerine kurulu entelektüel kesinlikler
de parçalandı.
PARÇALANMA
Kültürel rekabet olarak başlayan
süreç, yozlaşarak yok edici bir savaşa
dönüştü. 1525’te I. François İtalya’yı
işgal etti. Takip eden çatışmalar
sonunda, 1527’de V Charles’m
orduları, R om a’yı, onu dünyanın en
güzel şehri yapan ne varsa yakıp yok
ederek, talan etti. Bu sırada, Katolik
 Thealrum O rbis Terrarum
Abra ha nı Ö rte liu s u n B üyük A tla sı,
1574.1490'lardan sonra Avrupa keşif
konusunda hızlı bir ilerleme kaydetti. 16.yüzy
ilk on yılında bile, Afrika sahil şeridi tam olar
biliniyordu. Yüzyılın ikinci yarısında, Amerika
kıtasının ana çizgileri, tanınmaya başlıyordu.

Kilisesi, M artin Luther’in

1517’de kıvılcımlandırdığı k
yüzünden ciddi şekilde
zayıflamıştı. Luther’in
destekçileri yozlaşmayı ezip
yok ederek kiliseyi güçlendirmeyi önde gelen güçleri arasındaki
hedeflemişlerdi. Bunun yerine, rekabette acımasız bir sapma yarattı.
yükselmekte olan Protestan Kuzey ile 1565’te Habsburg’ların anti-Katolik
Katolik Güney arasında kalıcı bir bir isyanı bastırmaya ve yeniden
ayrılık yarattılar ve Katolik inanç kendi kurallarını koymaya kararlı
bağlantılı sanat hâzinelerini yok oldukları Aşağı ülkelerde (Hollanda ve
etmeye yönelik bir seferberliğin Belçika), uzun sürecek, şiddetli bir
yolunu açtılar. karmaşa baş gösterdi.
Bu kuzey-güney bölünmesi, kıtanın 1545’te toplanan Trento Konseyi ile

REFORM

517’dc Martin Luther 95 Tez’i

Vittcnbeg’de bir kilise kapısına
ivitediğinde, amacı basitçe kilise
yozlaşmasını, özellikle de
endülijansların parayla satışını protesto
etmekti. Ne var ki, sonraki yazıları,
papa karşıtı görüşlerde öyle bir
titreşim yarattı ki kuzey Avrupa’nın
birçok kesiminde papanın otoritesi
i reddedilir oldu. Çok sayıda Alman
| prensi, Danimarka ve İsveç kralları
da dâhil olmak üzere, hızla Luteryen
doktrinini desteklemeye başladı,
Büyük In c il, Kapak Sayfası,1539. sonra da İngiltere kralı VIII.
Matbaacılık, incil'in yerel dillerde-bu Henry, daha çok politik
örnekte Latince yerine İngilizce- temin sebeplerle de olsa, 1534’te
edilebilmesini sağlayarak Reformun
Roma ile ilişkisini kesti.
yayılmasında hayati önem taşıdı.

ZAMAN Ç İZ E L G E S İ: 1 5 0 0 - 1600

1519 1545 Trento 1549

1500 Brezilya'nın 1509 O rta A m erika'da H absburg V. 1522 Y erkürenin K o nseyi'nin B rezilya'da
Portekizliler İs p a n y o l ye rle ş im in in C harles’ın etra fın d a ilk dolaşım ın P rotestanlık d oğrudan
tarafından keşfi başla m ası; Kutsal Roma tam am lanm ası te h d id in e karşı Portekiz
(Cabral -Brezilya'yı A lm a n y a 'd a saatin İm p a ra to ru (M a c e lla n ve del koym ak için egem enliğinin
keşfeden kâşifin adı-) icad ı s e çilm e si Cano) topla n m a sı dayatılm ası.

1520 1540
1 5 0 8 -1 2 1517 M a rtin 1527 Roma'nın 1534 Egem enlik 1543 Kopernik'in
M ic h e la n g e lo L uther'in "95 I yağm alanm ası yasası; V III. "G öksel K ürelerin
Ş is tin e Ş a p e li'n in T ez"in in K atolik H e n ry Roma ile D önüşleri Ü ze rin e "
ta v a n ın ı resim le r. K ilisesi'nin 1521 C ortés'in Aztek iliş k ile rin i keser adlı eserinin
istism arlarına İm pa ra to rlu ğ u n u yayınlanm ası
 d olu olduğunu gösterdi. 1543’te
K ato lik K ilisesi, k en d ini eski
K o p e rn ik , dün yan ın d eğil, güneşin
egem en liğin i ye n id e n kurm aya adadı,
evren in m erk ezin d e olduğunu
fakat gerçekte gü ç İta lya 'd a n u zağa
ispatlayan b elgesini yayın ladı. D insel
doğru kaym aktaydı. 16. yü zyılın
inançlara oldu ğu k ad ar uzun
ortalarına d o ğ ru cüretkâr b ir fethin
zam an d ır tutunulan bilim sel
ardından, İspan ya kendisini G ü n ey
inanışlara da m eyd an okunuyordu. Bu
A m erik a ’nın büyük b ir bölüm ünü
çalkantılı zem in e karşılık olarak,
kontrol e d e r buldu v e bunun
Yü ksek R önesans sanatının kendine
sonucunda ge len şaşırtıcı servet, onu
gü ven inin yerin i, te m e l özellikleri
A v ru p a ’ nın en ze n gin ülkesi yaptı.
kuralları küçüm sem e, in atçı bir
Y ü zy ılın son ların a d oğru , hem
eksantriklik ve ç a rp ıtm a olan
İn giltere’ nin h em d e Fransa’nın,
M a n iy e riz m ’ e b ırakm ası sürpriz
K u ze y A m e r ik a ’d a oturmuş, sağlam ,
değildir.
ayak basacak y e ri bulunuyordu.

Chambord Şatosu. Loire Vadisi I. François'nın

M A N İY E R İZ M İtalya'nın kültürel üstünlüğüne öykünme arzusu, Loire
K e ş if yolculukları, dünyanın Vadisi ndeki müsrifçe yapılmış şatolarda güçlü bir şekilde
dışa vurmuştur. En büyüğü 1519'da yapımına başlanan
sanılandan ç o k d ah a büyük, birçok Chambord'dur. 1800 İşçi 12 yıldan uzun süre inşaatında
ilgi çekici yen i top rak lar ve varlıkla çalışmıştır.

1572 İn e b a h tı
1570 (Lepanto) Deniz 1588 İspanyol
1559 C ateu-C am bresis
P alla dio'nu n Savaşı: Osmanlı Donanm ası'nın
A ntlaşm ası: F ran sa'nın
" M im a ri'n in do n anm asının B irle şik Protestan
İta ly a 'd a k i H absburg
D ört K itabı" H ıristiya n filo su İn g ilte re 'yi
e g e m en liğ in i kabul
adlı eserinin ta ra fın d a n y e n ilg iye feth e tm e g iriş im i
etm eye zorlanm ası
ya y ınlanm ası uğratılm ası

1580 1600

15 6 5 Felem enk 1571 Lepanto 1598 N antes

a ya kla m a s ın ın başlam ası: M ü c a d e le s i Osm anlı B ild iris i’nin
İs p a n y a 'd a n bağım sızlığın donanm a la rın ın Fransa'daki 30 yıllık
a lın m ası iç.in yaygın y e n ilg is i din savaşını
te ş e b b ü s ; İs p a n y a n ın sonlandırm ası
F ilip in le r ü ze rin de hak iddia
e tm esi
Le o n a rd o da V in ci İki Binici 1481'den sonra, 14.3x12.8
^ cm, iğne ucu çizim, Cambridge:
g 145 2-1 519 n» İTALYAN________ VY- .
4% İk FitzwiHiam Müzesi. Leonardo'nun
E Floransa; M ilano; Fransa İ l i hayvanlara hayat boyu sürmüş
O Yağlıboya; çizim ; heykel;
fresk 0 Paris: Louvre Müzesi
îs rajraf düşkünlüğünün bir örneği.

\ t ¡111 faktörlerden biri olmuş

(Mona Usa). Londra: Kraliyet ' i BH olabilir.
Koleksiyonu (çizim ler)
Tas4 i \!y\*« i 1 Leonardo,
f2 2001 yılında 10.360.001 dolar, § yr*-' I Verocchio’dan eğ
A t ve B inici (kâğıt üzerine) J ■K İ | almış fakat hayatının
H R çoğunu, o zamanlar
Eşsiz, belki de yalnız bir
dâhi. Evrensel Rönesans
i s İ Bfiji Floransa ile savaşta olan
J*., yabancı dük ve prenslerin
adamı: bilim adamı, mucit, ----J—R P 8
saraylarında çalışarak
felsefeci, yazar, tasarımcı,
geçirmiştir. M ed iciler onu tamamen
heykeltraş, m im ar ve ressam. O kadar
göz ardı etmiştir. 1483’ten sonra Milano
verimli bir akla sahiptir ki, nadiren
Dükü Ludovico Sforza için çalışmış, fakat
başladığı bir şeyi tamamlamıştır, kendisi
1499’da Fransa’nın M ilan o ’yu işgalini
tarafından yapılmış çok az sayıda resim
takiben Floransa’ya dönmüştür. En ünlü
vardır. Sanatçının toplumsal statüsiinii
resimlerinden çoğunu 1500 1516 yıllan
zanaatkârdan beyefendiye çevirmiştir. arasında üretmiştir.
Floransa sanatında Yüksek Rönesans
döneminin oluşumunda başroldedir.
"Ressamın zihni, önüne
YAŞAMI VE ESERLERİ
konmuş nesneler kadar çok
Leonardo, Floransa yakınlarında,
Vinci’de, gayrimeşruluğun ağır bir imgeyle dolu bir ayna gibi
damga olduğu zamanlarda, bir noterin
gayrimeşru oğlu olarak dünyaya olmalıdır."
gelmiştir. Bu özellik onun diğer
LEONARDO DA VİNCİ
insanlardan kopuk olmasına yol açan
Kayalıklar Bakiresi 1508, 189.5x120cm. Panel üzerine
yağlıboya, Londra: Ulusal Galeri. Milano San Francesco Grande
vakfı için resmedilmiştir. Da Vinci tartından yapılan bu ikinci
versiyon, Vaftizci Aziz John'un bir melek eşliğindeki bebek İsa'ya
tapınmasını göstermektedir.

Son yıllarını, Fransa K ralı I.

François’nın hizmetinde geçirmiş ve
efsaneye göre, L o ire Vadisi’nde Am boise
yakınlarında, kralın kollarında ölmüştür.
Leonardo’nun en dikkate değer mirası,
sanat ve bilim hakkındaki özel
düşüncelerini, doğa gözlemlerim,
öngörülü bilimsel, mekanik projelerinin
diyagramlarını içeren yazı ve çizimleriniıı
bulunduğu defterleridir.

ÜSLUP
Leonardo’nun her şeyin nasıl işlediğini
bulmak üzerine doymak bilmez bir
merakı olmuştur. Sonra, bunu pratiğe
dökmüştür (K an ıt olarak, yoğun
gözlemlere dayanan anatomik çizimleri
ve uçan makinelere vb. ait planları
gösterilebilir). Resimleri çok katmanlıdır,
bu konulan araştırır; ayrıca güzelliği,
çirkinliği, tinselliği, insanın doğa ve Tanrı
ile olan ilişkisini, zihnin hareketlerini NELER ARAN M ALI
(psikoloji) inceler. Leonardo, teknik Neden M on a Lisa (bkz. sayfa 138) bu
açıdan yaratıcı fakat ihmalkârdır. kadar önemlidir? Bir sansasyon
yaratmıştır (1510), çünkü daha önce
görülmemiş bir biçim de hayatın
İçindendir. Birçok teknik ve
algısal yenilikten (yağlı
boyanın kullanımı, rahat bir
poz, konturlan olmayan
yumuşak ve gölgeli bir figür,
iki ayrı manzara) oluşan
harika bir paket içermekte,
saklı anlamı ve eksik görsel
ayrıntıları izleyicinin
kendisinin tamamlamasını
talep etmektedir. Yeni bir
standart belirlemiştir ve
yaratıcı bir şekilde eserle
etkileşime girebilmeniz, bir
sanat eserinin her zaman en
iyisi olduğunu
doğrulamaktadır.
BAŞLICA ESERLERİ Ginevra de’Benci
1474 (Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi); Cedlia Gallarani /
Kürklü Kadın 1483 (Krakow:
Czartoryski Müzesi); Mona Lisa
1510 (Paris: Louvre Müzesi)

Son Yemek 1495-97/restorasyon

sonrasıl 4B0x880cm, karışık teknikli fresk,
Milano: Santa Maria delle Grazie. Fresk,
Bir tek olayın tasvirinden çok, incil'de
anlatılan diğer bölümlere de atıfta
bulunmaktadır.
R ap h a el (Raffaello Sanzio)
© 1483-1520 (» İTALYAN

El Tuscany; um bria; Roma 0 Yağlıboya; fresk

P Roma: Vatikan Odaları; Villa Farnese (Fresk ser­
isi). Londra: V ictoria & A lb e rt Müzesi
(kartonlar) □ 1996 yılında 7,92 m ilyon dolar. B ir
H avari Başı Eskizi (çizim),

“ II D ivino” (tanrısal). G enç yaşta ölmüş

bir çocuk deha, am a Yüksek Rönesans
Döneminin, bu yüzden de tüm
zamanların en büyük ustalanndan biri.
Çok etkili bir sanatçı; sanatçıların sosyal
statülerinin zanaatkârdan entelektüele
yükselmesinin etkenlerinden.
Rönesans teknikleri, konulan ve
fikirlerinin tümünde ustalık kazanmış,
onlan göze çarpan bir kolaylıkla kullanıp,
geliştirmiştir: Derin, duygusal ve
entelektüel bir ifade; bütünlüklü bir
Hıristiyan inancı; uyum, denge,
insancıllık; mükemmel çizim. Kısaca,
neredeyse her düzeyde bir ideali Papa X. Leo, Kardinaller Giulio de Medici ve
Luigi de Rossi ile birlikte Raphael IRafaello Sanzio)
yansıtmıştır. Akadem ik sanatın, M odern
1518-19, 154x119cm, ahşap üzerine yağlıboya, Floransa:
Akım tarafından yıkılmasına kadar, bütün U ffizi Galerisi.
azimli sanatçılar tarafından örnek
alınmasının nedeni budur. yapıldığına; özellikle, algımızı ve
u yükseltmek için kontrastı (en
eski ve etkili araçlardan biri)
nasıl kullandığına dikkat
edin: haşin erkekler ve tatlı
kadınlar; durağanlık ve
hareket; yuvarlak çizgi ve
sert çizgi; gerilim ve
rahatlama. Eserlerinde
devamlılığı; bir duruşun,
pozun ya da hareketin,
bedenin bir bölümünde, ya
da bir figürde başlayıp,
diğerinde nasıl bir kademe
daha öteye taşındığını da
gözlemleyin.
BAŞLICA ESERLERİ Atina Okulu,
1510-11 (bkz. sayfa 139)
İskemlede Meryem, 1513
(Floransa: Uffızi Galerisi); Bindo
Altoviti, 1515 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Baldasare
Castiglione’tıin Portresi, 1516
öncesi (Paris: Louvre Müzesi)

Şistine Meryemi Raphael IRalaeilo

Sanzio) 1513,265x196cm, tuval üzerine
yağlıboya, Dresden: Gemäldegalerie. Bu,
Raphael’in daha sonra sanatının merkez
özelliği haline gelecek bir tema üzerine ilk
büyük eseridir -Meryem ve Çocuk İsa-, Bu
konuyu devamlı değişim ve yaratıcılıkla
yeniden ele almıştır.

S e b a s tia n o d e l P io m b o
W 148 5-1 547 I» İTALYAN
[Q Venedik; Roma 0 Yağlıboya; fresk
Roma: Villa Farnesina (Fresk serisi)
E2 1987 yılında 695.400 dolar, Papa VII. C lem ent'in
Portresi (yağlıboya)
Venedik’ten göç ederek, M ichelangelo ve
Raphael oradayken R om a’ya yerleşmiş,
Titian’ın çağdaşı. 1531’de “ papalık
mührü” nün (kurşundan yani
“ piom bo” dan yapılmıştır, lakabı buradan
gelir) koruyucusu olarak
görevlendirilmiştir.
Bazısı görkemli olan portreler
resmetmekte uzmanlaşmıştır. Bunların
dışında (göreceli olarak) başarısızlıkla
llört etmiştir. Adelelilikle şiirsellik
arasında belli bir birleşme elde etmiş, bu
figürlerinin duygulu atletler olarak
görünmesini sağlamış, fakat
kompozisyonlar, renk ve figürler, başarısız
bir şekilde arkadaşı M ichelangelo’ya ayak
uydurmaya çalışırken, abartılı hale
gelmiştir.
Daha çok sert görünüşlü, güçlü elleri
olan adaleli insanları; dramatik jestleri ve
bol miktarda rakursi dikkat çekicidir.
İlginç bir perspektif kullanımı. Zengin
renk ve manzaralı arka planlar Venedik’le
olan bağlantılarını sürdürür. Devlerin
çağında yetenekli olup da göze
çarpamamak bir talihsizlik midir?
Onların gölgesinde yaşamanıza ve
yeteneklerinizin sönmesine neden olurlar
mı? Yoksa, başka türlü ulaşamayacağınız
yerlere gelebilmeniz için size ilham mı
verirler?
BAŞLICA ESERLERİ Heroidas’m Kızı, 1510 (Londra;
dengeli. Bartolommeo, erken Rönesans’ın
yoğunayrmtı gözlemciliğinin yerine
genellemeleri koymuştur.
@ Tombullaşmaya meyilli yanaklar,
katmanlı çeneler ve tatminkâr
duruşlarıyla iyi beslenmiş insanları dikkat
çekicidir. İyi işlenmiş ve müreffeh
manzaraları, sıcak renkleri ve ışığı
görmeye değer.
BA Ş LIC A ESERLERİ Savonarok’mn Portresi, 1495
(Floransa: San Marco Manasürı); Azize
Catherine’in Evliliği, 1511 (Paris: Louvre
Müzesi); Merhametli Ana, 1515 (Lucca, İtalya:
Akademi)
Andrea d e[ S a rto
Q 1 4 8 6 -1 5 3 0 H» İTALY AN _____________________
El Floransa; Fontainebleau n Fresk; yağlıboya
E3 2000 yılında 1 m ilyon dolar, M eryem ve çocuk
İsa (yağlıboya)
Dikkate değer, son Floransa Yüksek
Rönesansı ressamı. Konulan, üslubu ve
tekniğiyle Leonardo, Raphael ve
M ichelangelo’dan etkilenmiştir. Renk
açısından uyumlu, dengeli, konu ve
ölçülerde heybetli, fakat duygusal
derinlikten ve orijinallikten yoksun,
gösterişli, anıtsal, dinsel resimler ve
portreler üretmek üzere bu etkileri
birleştirmiştir.
BAŞLIC A ESERLERİ Kumarbazların Cezalandırılışı,
1510 (Floransa: SS. Annunziata); Harpy’li
Meryem 1517 (Floransa: Uffizi Galerisi)

Ulusal Galeri); lkarus’un Düşüşü, 1511 (Roma:

Villa Farnese); B ir Kadın Portresi, 151 ‘2
(Floransa: Uffizi Galerisi); Kırbaçlanma, 1516—
21 (Roma, S. Pietro, Montorio); Lazarus’ıın
Yükselişi, 1517 19 (Londra: Ulusal Galeri)

Fra Baccio della Porta

B a rto lo m m e o
O 147 4-1 517 I» İTALYAN________ ____________

E3 Floransa H Yağlıboya ü Paris: Louvre

Müzesi Q 2001 yılında 2,1 m ilyon dolar, İsa'nın
Doğumu (yağlıboya)

Erken Rönesans’la Yüksek Rönesans

arasında, üslup değişimini etkileyen,
Floransa’lı büyük ressam.
Büyük ölçekli, incelikli Tahttaki
Ötmüş İsa'nın Başında Matem Andrea Del Sarto,
M eryem ve Çocuk İsa sunak eserleri, 1524,238x198cm, ahşap panel üzerine Yağlıboya, Floransa:
Yüksek Rönesans üslubunun temel Palazzo Fitti. Del Sarto bu resmi salgından kaçmak
özelliklerini gösterir; ağırbaşlı figürleri ve zorunda kaldığında, sığındığı manastır için resmetmiştir.
anıtsal kompozisyonlarıyla, ağırbaşlı ve

M ic h e la n g e lo B u o n a rro ti
« 1475-1564 (»ITALYAN
EH Horansa; Bolonya; Roma Q Heykel; fresk;
tempera @ l loransa; Roma (özellikle Şistine
Şapeli) □ 2000 yılında 11.174.001 dolar.
Yükselen İsa (Kâğıt üzerine çalışmalar)
I’icasso büyüyü bozup, kuralları
değiştirene kadar, tüm Avrupa sanatını
etkisi altına almış, üstün dâhi (ve harika
çocuk). Öncelikle heykeltıraş, sonra
ressam ve mimar. Işkolik, melankolik,
çabuk öfkelenen, yalnız. Ayrıca tartışmacı
ve saldırgan yönleri sebebiyle diğer
insanlarla ilişki kurmakta zorlanmıştır.
Asil bir soydan gelen düşük rütbeli bir
memurun oğlu olarak, Floransa
yakınlarında doğmuş ve yeteneğini erken
yaşta göstermiştir. İnsan hassasiyetinin ve
güzelliğinin en büyük dışavurumu
olduğunu düşündüğü insan formuna
(özellikle de erkek) derin bir inanç
beslemiştir. Erken dönem eserleri,
bireyi her şeyin ölçütü olarak
gösterir: İdealize edilmiş,
adaleli, kendinden emin,
yarı-tanrısal. Bu imge
giderek daha anlamlı,
daha ifadeli ve daha az
mükemmel, yanılgıya
açık ve kusurlu hale
gelmiştir. Hiç bir zaman
doğal bir ressam
olmadığından, figürü
heykel terimleriyle tasarlar ve
öon ra rg ı 1MU-4J, l4öJxlJ4lcm , Fresk Vatikan Şehri:
Şistine Şapeli. Kompozisyonun merkezinde Isa sağ eliyle
iyileri yükseltirken, sol eliyle kötüleri uzaklaştırır.
ışığı onu modlc etmekte kullanır ki bu bir
kalıp mermeri şekillendirmek için
kullanılabilecek bir tasarım yerine de
geçebilir.
Resimlerinde, gri veya mavinin
karşısında ateş kırmızıları, turuncular,
sanlar kullanmış; sulandırılmış boyanın
katman katman kullanıldığı “ ıslak üstüne
ıslak” tekniğini uygulamıştır.
Aranması gerekenler, bir heykeltıraşın
hacim arayışını anımsatan tempera
taramaları, kontur ve hacim araştıran
harika çizim; güzel ve ifadeli eller;
potansiyel enerji ile dopdolu bükümlü
pozlar; insani duygulann tamamını
yansıtan yüzlerdir. Bitmek tükenmek
bilmeyen bir yaratıcılığa sahiptir; bir pozu
asla tekrarlamaz (yine de bazen ünlü
Yunan ve Rom a heykellerinden
alıntılar yapar).
BAŞLICA ESERLERİ Defin , 1500 01
I/mclra: Ulusal Galeri); İ,
1501 04 (Floransa: Akademi
Galerisi); Sistim Şapeli tavan
freskleri 1508 12 (Roma:
Vatikan Müzeleri)
K u tsa l A ile A ziz John He (D oni
Tondosu) 1504-05, UOcm. çapında,
panel üzerine yağlıboya. Floransa:
Uffizi Galerisi.
Pieta Pieta

Malzeme mermer
Michelangelo 1500
Boyutlar yükseklik 174 cm; tabandaki
M ic h e la n g e lo , P ie ta ’ nın R o m a ’daki St. Peter genişlik 195 cm
Bulunduğu yer Roma: St. Peter
B a zilik asın d a açılışı yap ıld ığ ın d a sadece 25
Bazilikası
yaşındaydı. Bu harikulâde eserinde, konuyu
her zam an ki ekseninden çıkarmıştır. N o r m a l hayattan uzak, a ğ ır bir
dinsel sem b ol olm ak tan çok, insan varoluşun da gerçek b ir an haline
gelm iştir: İzle yic iy i M e r y e m ’in acısını paylaşm aya davet ed en b ir heykel.

Michelangelo anatomi eğitimine çok

ciddiyetle yaklaşmıştır. Ergenlik çağında,
gömülmeden önce kilisede yatan ölülerin yanma
girmesine izin veren bir rahibi arkadaş edinmiştir.
Gerçek ölüler karşısında çalışarak geçirilmiş pek
çok saatin kanıtı olan Pieta’nın ölü İsa’sı, esere
çoğu heykeltıraşın başaramadığı bir gerçekçilik
katar. M ichelangelo, İsa’sının bir insanüstü varlık
gibi gözükmesi gerektiğine inanmamıştır; ilahi
olanın arkasındaki insanı saklamamak gerektiğini
yazmıştır. Eser, M ichelangelo’nun Rönesans’ ın en
iyi sanatçılarından biri olarak bilinirliğini
sağlamlaştırmıştır.

Michelangelo'nun anatomi Meryem'in acı çeken yüzü.

çalışmaları, bu insan formu klasik idealizmin ve Hıristiyan
ustalığında açıkça belirgindir dindarlığının heyecan verici bir
bileşimidir.

İsa'nın damarları,
kanın bedende ne
kadar az bir zaman
Meryem'in
önce aktığını
iyice açılmış
vurgulamak
elleri kaderini
amacıyla, şiştir.
kabul edişini
simgeler.
 YÜKSEK RÖNESANS
Yaklaşık olarak 1500 ile R o m a ’nm 1527’de yağm alanm ası
arasındaki yıllar, İta lya ’da tüm görsel sanatlarda yaşanan dâhiyane
bir coşkuya tanık oldu. R o m a ’da, son derece m uktedir (ve kendi
tanıtımını yapan) b ir papa olan II. Julius’un enerjik koruyuculuğu
altında R a p h a el ve M ich elan gelo, aynı zam anlarda çarpıcı
özgünlükte eserler yarattılar. V en ed ik ’te ünlü T itia n , resmin
olasılıklarını yeniden tanımladı.

İdealizasyon kalite ölçütüdür fakat

kendini farklı şekillerde ortaya koyar.
Raphael için anlamı, kahramanca
özgüven, teknik gelişmişlik ve zarafettir.
Benzer bir zarafetin, güçlü bir psikolojik
kavrayış ve tabiatın keskin gözlemi ile
birleşimi Leonardo’da görülür.
Michelangelo ve T itian da daha az
kahramanca olmamakla birlikte, daha
kişisel üsluplara öncülük etmişlerdir;
birincisi, erkek formu imgeleminin
şaşırtıcı gözü pekliği, İkincisi ise
renklerdeki ustalığıyla.

İmparator V. Charles Miihlberg'de At Sırtında

Titian, 1548,332x279cm„ tuval üzerine yağlıboya, Madrid:
Prado Müzesi. Drama, idealizasyon, çok büyük ölçek, göz
alıcı renkler ve cüretli fırça darbeleriyle birleşmiştir.

KONULAR

Yüksek Rönesans sanatının öngörülü manzaralar ya da portreler gibi diğer

hedefi, insani ve tanrısal olanın, Hıristiyan
ve pagan antikitenin, doğa ve hayal
gücünün kusursuz bir bileşimiydi. Bu
yüzden, M ichelangelo’nun resim ve
heykellerinin merkezi motifi, görkemli ve
çoğunlukla kasten deforme, “ Tanrı’nın
suretinden yaratılmış” erkek nü sahip
olduğu sıra dışı gücüyle, Kilise tarafından
ruhani ideali
iletmede
kullanılmıştır. Ö te
yandan, dinsel
konular esas
öncelikli kalsa da,
Klasik sahneler.
Mona Usa Leonardo da
Vinci, 1503-05, 77x53.5 cm,
Paris: Louvre Müzesi. Giorglo
Vasari tarafından övgü
almasının sebebi "boyadan
çok, yaşayan bir beden gibi
görünmesidir".
konuların önemi, Batı sanatının
repertuarım genişletecek şekilde
artmıştır. Titian’ın, lirik ve düşsel
“ görsel şiirler” anlamındaki Poeise’si,
insan figürü ve manzara arasındaki
ilişkiyi araştırmaya başlamıştır.
BAŞLICA OLAYLAR
1498 Milano - Leonardo, çok büyük, psikolojik
bakımdan içe işleyen Son Yemek'I
tamamlar.
1504 Mlchelangelo Floransa'da Antik çağdan
bu yana yontulan en büyük heykel olan
Davut'u' tamamlar.
1506 II. Julius tarafından Bramante'nin Aziz
Peter Kilisesi'nin temeli atılır (ancak
hiçbir zaman bitirilemez)
1508-12 Michelangelo'nun Roma Şistine Şapeli
tavanındaki, nerdeyse tek başına
tamamladığı destansı işçiliği
1528 Rönesans idealleri Castlglione tarafından
Saraylfnın Kitabı'nda tanımlanır.

NELER A R A N M A L I
Yüksek Rönesans’ın en büyük zaferi,
Rom a’daki A ziz Peter Bazilikasının
yeniden inşası ve Papa II. Julius’un
liderliğinde dekorasyonudur.
M ichelangelo’nun Şistine Şapeli’ndeki
dinsel temasını tamamlayacak şekilde,
Mimari çerçeve için, Roma nın
önde gelen Klasik mimarı
Bramante'nin tasarımları baz
alınmıştır.
Büyük Yunan matematikçisi
Pisagor önermelerini
göstermektedir
T E K N İK L E R
Her figür, ustalıklı, ifade sahibi
| birer portre ve her grup
| endamlı bir uyum ve kesintisiz
| zarif hareketin örneğidir. Renk
I planı da aynı şekilde dingin ve
i ahenklidir.
1 5 0 0 -1 5 2 7
Raphael, Papa’mn kütüphanesini dört
konu ile dekore etmiştir: Felsefe, Teoloji,
Şiir ve Hukuk. Raphael, kendi Felsefe
yorumu için, özellikle Yunan ve Rom a
Antikitesi ilham ve örneklerinden
yararlanmıştır.
Platon ve Aristo gökyüzünün A tin a O kulu Raphael, 1509-
önünde resmedilerek, resmin baskın 11, taban 772cm, fresk, Vatikan:
pozisyonlarına yerleştirilmiştir. Stanza della Segnatura
Geometri dersi
veren Euclid,
Bramante'nin bir
portresidir
Heraklit, o sıralar Şistine Raphael sanatçıların yükselen
tavanı üzerinde çalışan statüsünün göstergesi
Michelangelo'nun bir olarak bir oto portre de
portresidir eklemiştir
Raphael kendi
zamanında, tek bir
eserin içine karmaşık
pozların birçok çeşidini ve
gerçekçi ifadeleri
katabilme
yeteneğiyle ün
salmıştır. Yüzlerce
ön eskiz, canlı
modellerden çizilmiştir.

G io rg io n e
8 1476-1510 [« İTALYAN____________
E] Venedik f i Yağlıboya Q 1957 yılında 6.795
dolar, Tahtında Sezar'a P om pei'nin Başı
Sunulurken (yağlıboya)
G iorgio Barbarelli ya da G iorgio da
Castelfranco olarak da bilinen, Venedik
Okulu’nun, basan, önem ve değer
açısından en büyük Rönesans ressamlan
ile boy ölçüşen, kısa bir hayat sürmüş,
genç dâhisi. O na ait olduğu kesin olarak
bilinen çok az eser vardır.
Küçük ölçekli, genellikle dindışı konulu
resimleri, bilinçli olarak şiirsel, lirik ve
gizemlidir; gençlik dolu ve hassas genç
adamların güzelliklerinin dikkatle
incelenmiş portreleri. Düşsel manzara
dekorları. Uyuyan Venüs ve Fırtına
resimleri. Batı Sanatı’ nnı büyük bir
bölümünün bağlı olduğu, nü, peyzaj ve
mitolojik resmin gelişimi için gerekli
kapılan açmıştır.
Gerçek bir G iorgione sahibi olmak,
Rönesans’tan bu yana koleksyoncuların
en yüce tutkularından biri olmuştur, öyle
ki bunu anlamak için, sadece ne kadar
çok resmin asılsız ya da hatalı olarak
‘ Giorgione’ etiketini taşıdığını ve hâlâ
Ü ç F ilo zo f G iorgione, 1509, 121x141 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Viyana: Sanat Tarihi Müzesi.
Giorgione'nin koruyucuları şiirsel muğlaklığı seven
kolesiyoncular olmuştur.
taşımakta olduğunu düşünmek bile
yeterlidir. Belirgin bir teknikle
özdeşleştirmek olanaksızdır (Kesin olarak
çok az eseri bilinmekte, buna bir de kötü
restorasyon ve aşın temizlemeler
eklenmektedir). Tanımlanamaz, düşsel
Giorgione ruh hali ve gerçek dünyayı
gözlemleme tutkusuna bakın.
BA Ş LIC A ESERLERİ tfijlı Kadın, 1502 ~ 03
(Venedik: Akademi Galerisi); Fırtına 1505 -10
(Venedik: Akademi Galerisi); Uyuyan Venüs,
1508 -10 (Dresden: Gemäldegalerie)
Jacopo P alm a V e c c h io
» 1 48 0-1 528 f» İTALYAN
El Venedik H Yağlıboya Q 1991 yılında
293.400 dolar, Kutsal G örüşm e - M eryem ve
çocuk İsa, Vaftizci A ziz John ve Azize Catherine ile
b irlikte (yağlıboya, ç ift taraflı)
Bir sanatçıya göre kısa bir yaşamı olmuş,
T itian ’m çağdaşı olan Venedik sanatının
en muhteşem döneminin saygın ressamı.
Ondan daha az yetenekli olan Palma
 R i

Lavtalı Kadın Jacobo Palma yerel tarz ressamlarının

Vecchio 1520-25,97x71cm .. Özel selefidir.
koleksiyon. Palma Vecchio'nun hisli
BAŞLIC A ESERLEBİ İngiliz
kadın portreleri zengin Venedikliler
tarafından büyük bir hevesle satın Elçilerinin Azledilişi, 1495
alındı ancak çok azı günümüze (Venedik: Akademi
kadar gelebildi. Galerisi); M ıs ır ’a Kaçış 1500
Giovane büyük yeğenidir (Washington DC: Ulusal
(1544 1628). Sanat Galerisi); Manzara
Yüksek kalitedeki İçinde Genç Şövalye, 1510
resimleri uygulamada iyi (Madrid: Thyssen-
ve dekoratif, fakat Bornemisza Müzesi)
duygudan yoksun olm a
talihsizliğine sahiptir (en
yüksek mertebeye
ulaşmayı başaramamış DOSSO DOSSİ
çoğu sanatçının yazgısı). « 1 4 7 9 -1 5 4 2 i*> İTALYAN
Tanrıça ya da azize E l Venedik; M antua; Ferrera
kılığına girmiş (o günlerin yüksek Venedik
[ 1 Yağlıboya Q 1989 yılında 3,7 m ilyon dolar.
modası), görkemli sarışınların yarım boy
Erkek ve Kadın Figürlü A leg o ri (yağlıboya)
portrelerinde büyük başarı elde etmiştir
Bakılması gerekenler, maharetli çizim, Titian ve G iorgione’nin kalıplan içinde;
memnun edici biçim de yumuşak ve karamsar, şiirsel, duygulara hitap eden,
uyumlu renklendirme, perspektifte ve zengin ışık ve renk kullanan, biraz
insan figüründe ustalık vb. Fakat en karanlıkta kalmış Venedikli ressam.
incelikli eserleri bile küçük ölçekli Mitoslar, alegoriler, portreler, bereketli
imgelemler ve ince ayrıntıların manzaralar ve köpüksü ağaçlar
toplamından daha fazlası değil gibi resmetmiştir. Hayvanlara düşkünlüğü
görünür ve yakalamaya uğraştıkları vardır. Çok az eseri günümüze kadar
cesaret ve yücelikten yoksunlardır. kalmış, bunlardan birçoğu kötü şekilde
BAŞLICA ESERLERİ llir Şairin Portresi, 1516 hasar görmüştür. Onun harikulâde
(Londra: Ulusal Galeri); Sarışın B ir Kadın 1520 olduğunu söylemek çok revaçtadır -öyle
(Londra: Ulusal Galeri); Venüs ve Kiipid 1523 de olmalıydı- fakat biraz hantal ve
24 (Cambridge: Fitzvvilliam Müzesi); Juditiı, acemidir.
1525 28 (Floransa: Uffizi Galerisi) BA Ş LIC A ESERLERİ Kâhin Kadın, 1516 (St.

Petersburg: Hermitage Müzesi); Melissa,

15201er (Roma: Borghese Galerisi); Kirke ve
V itto re C a r p a c c io Âşıkları bir Manzara İçinde, 1525 (Washington
« 1490-1523 ARASINDA AKTİF !*> İTALYAN
DC: Ulusal Sanat Galerisi)
E l Venedik H Tempera ® Venedik: Scuola
dİ San Giorglo; A kadem i Galerisi (Azize ursula'nın
Hayatından G örüntüler) Q 1990 yılında 360.000
dolar, Kutsal Görüşme (çizim)

Gösterişsiz, somut ayrıntıları,

kalabalıkları ve geçit törenlerini iyi
gözlemleyen bir göze sahip, dikkate değer
Venedikli hikâye anlatıcısı. Dinsel ve
mitolojik hikâyelerini aşina olduğu
Venedik imgeleri içine yerleştirmiş ve bu
şekilde kendi zamanının kaydını
tutmuştur. G arpaccio’nun görünen
dünyayı sadakatle sunumu bir çok küçük
parçanın bir araya gelmesiyle
oluşmaktadır. Bir öncü olmasa da, ondan
sonra gelen, örneğin Venedik
görüntülerini kaydeden Canaletto gibi,

Azize Ursula'nın Rüyası (detay) Vittore Carpaccio,

1495.23x23cm, Tuval üzerine tempera. Venedik: Akademi
Galerisi. Carpaccio, Azize Ursula'nın şehitliğinin, sıra dışı
biçimde evcilleştirilmiş yorumunu gösteren bir seri eser
üretmiştir.
 i I %
MPI
Lorenzo L o tto niteliklerin keyfini çıkarmasına izin
Q 1 48 0-1 556 i» İTALYAN_____________________ verilmelidir. İllüzyon numaralanmn
bazılarını saptamaya çalışın ve bu
EH Venedik; Bergamo; Roma; M arche
eserlerin belirli bir bina ile uyum içinde
Bölgesi (İtalya) □ Yağlıboya Q 1977 yılında olmasının mekânı, mimari ayrıntısı ve
404.800 dolar, M eryem ve Çocuk İsa (yağlıboya) ışığıyla - amaçlandığını unutmayın.
Bakılması gerekenler, hizmetkârlanyla
Z o r bir kişiliğe sahip, ikincil ve değişken
çevrili, züppe görünümlü insanlar
bir Venedikli. Ç ok seyahat etmiştir.
(müşterileri), zengin m alzem eler ve
Unutulmuş bir adam olarak ölmüştür.
birinci sınıf mimaridir. Yüzlere bakın.
Portreleri, mihrap resimleri, alegorileri,
Fazla iyi yaşam ve serbestlikten sıkılmışlar
şatafatlı renklere ve zengin, sağlam bir
mı? Artık Venedik İmparatorluğu için iyi
üsluba sahip olmakla birlikte, çoğunlukla
bir dönemin son günleridir. O yüzden mi
aşın sıkışık mekânlar içinde rahatsız
sıklıkla, köpekler ve diğer hayvanlar
kompozisyonlar ve açıklanamaz ölçek
insanlardan daha canlı görünmektedir?
değişimlerini içerir. T ü m parçaların bir
Resmettiği M eryem ler ve ilahi varlıklar
arada çalışmasını neredeyse hiçbir zaman
süslü giysiler içindeki Venedik
sağlayamamıştır. Birçok çağdaşından
soylularından başkası değildir.
etkiler taşımakta, fakat hiçbir zaman tam
BA Ş LIC A ESERLERİ Aşkın Alegorisi, I (Sadakatsizlik)
özümseyemediği o kadar fazla alıntı
barındırmaktadır ki, eserleri diğerlerinin 1570’ler (Londra: Ulusal Galeri); M usa’nın
eserlerinin bir karışımı gibi Bulunuşu, 1570 75 (Washington DC: Ulusal
görünmektedir. H atta bazı zamanlar Sanat Galerisi)
karikatüre bile yaklaşmaktadır.
Portre resmederken, özellikle evlilikle
ilgili ikili portrelerde en iyi performansını
göstermiştir. Ruh dolu ifadeler aramayı
Vincenzo C a te n a
sevmiş, el jestleri ve parmakları saplantı
8 1480-1531 i" İTALYAN____________________
haline getirmişti. Eserler belirsiz
anatomiye fakat iyi manzara E3 Venedik H Yağlıboya 0 1995 yılında
aynntılarına, ışıkla cesur modle ediş 185.000 dolar, Manzara önünde M eryem ve
yetisine sahiptir. İç mekân resimlerindeki Çocuk İsa ik i M üzisyen M elekle (yağlıboya)
çarpıcı doğu kilimleri dikkat çekicidir.
Eserlerinin ayrıntılı bir araştırmasını İtibarlı ikinci-derece Venedikli. İyi
yapan Bernard Berenson tarafından ortayollu resimler; hayal gücünden
oldukça takdir görmüştür. yoksun figürler ve kompozisyonlar, fakat
iyi incelenmiş ışık ve etkileyici renkler.
BAŞLICA ESERLERİ Kutsal Tebliğ, 1520’ler
H e r şey büyük bir titizlikle temizlenmiş
(Rcccanati, İtalya: Sta Maria sopra Mercanti
görünmektedir - temizlik tanrısallığın
Kilisesi); Azize. Catherine, 1522 (Washington yanı başında durduğundan mı?
DC: Ulusal Sanat Galerisi) BA Ş LIC A ESERLERİ Meryem ve Çocuk İsa, Bebek
Vajlizci A ziz John ile Birlikte, 1506 - 1515
(Londra: Ulusal G a le ri); A z ız Jerome Çalışma
Paolo v e r o n e s e Odasında, 1510 (Londra: Ulusal Galeri); İsa
Çarmıhı Taşırken 1520 1530 (Viyana:
» 1 5 2 8 -8 8 i» İTALYAN________________
Liechtenstein Müzesi)
I a Verona; Venedik T l Yağlıboya (£]
Venedik: Akadem i Galerisi; Dükalık
Sarayı; kiliseler. Vicenza: Villa M aser
E3 1990 yılında 2,7 m ilyon dolar, Venüs
Tarafından Silahı A lınan Küpid (yağlıboya)

Paolo Caliari olarak da bilinen

dekoratif planların en büyük
yaratıcılarından ve önde gelen
Venediklilerden. Verona’dan
geldiği için Veronese ismini
almıştır. Çok sayıda eser vermiştir.
Eserlerini yerinde görmek
gerekir; bir Venedik kilisesi ya da
bir soylunun villasındaki büyük
ölçekli dekoratif projelerinden birinde. Kana da Düğün Paolo Veronese, 1563, 666x990 cm,
Büyük anlamlar ya da derin deneyimler tuval üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi. Sahne
İsa'nın suyu şaraba çevirdiği kutlamanın hayali bir
aranmamalı, sadece gözün bir ziyafet
yorumudur.
çekmesine, muhteşem görsel ve dekoratif
r
T itian
d 1 48 7-1 576 f» İTALYAN
m Venedik; Roma H Yağlıboya; fresk
fil] Madrid: Prado Müzesi. Viyana: Sanat Tarihi
Müzesi, Londra: Ulusal Galeri
Q 1991 yılında 12.376.000 dolar, ve n u s ve Adonls
(yağlıboya)
Asıl adı Tizian o Veccllio olmakla birlikte,
daha çok kısa söylenişiyle tanınır. Venedik
Okulu’nun büyük ustasıdır ve Yüksek
Rönesans’ın, hatta tüm zamanların en iyi
ressamı olduğu iddia edilebilir.
Muhtemelen Giovanni Bellini’ nin bir
öğrencisidir. G iorgione ile de çalışmıştır.
Ünü hiçbir zaman sönmemiş ya da
gözden kaçmamış ender ressamlardandır.
Zengin renkler ve zevkli boyama
konusunda mucizevi bir yeteneğe sahiptir,
yeni konular ya da parlak yeniden
yorumlamalarıyla her zaman yenilikçi
olmuştur. Bize trajediyi, komediyi,
gerçekçiliği, müstehcenliği, şiirselliği,
dramayı, tutkuyu, kırılganlığı ve tinselliği
daima inandırıcılıkla gösterdiği, insanlık
durumuna Şekspiryen bir yaklaşımı
vardır. Figürler arasında psikolojik bir
ilişki kurmada öyle bir dehaya sahiptir ki,
Venüs ve A donis Titian, 1553, 107x136 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Madrid: Prado Müzesi. Titian'ın
duyguları okşayıcı renk tonları, âşıkların yumuşak ve
parıltılı tenlerine belirginlik kazandırır.
sanki figürler arasındaki uzamı dile
getirilmemiş mesajlar doldurmaktadır.
Yüzleri ve vücut dili, portrelerindeki
nefes kesici benzerlikleri (tam da buna
benzeyen kimi görmüştüm ya da
tanımıştım?); aynca kişilerin
karakterlerinin gizlerini idealize edişi ve
kavrayışı incelenmelidir. T ü m bildiklerini
ortaya dökmek için fazlaca bilge ya da
ketum mudur? Tanrılar ve azizler, ilahi
oldukları kadar insani de görünmektedir
(bu yüzden de anlaşılır ve ulaşılabilir).
T itian hiç kimseyi ve hiçbir şeyi küçük
görmemiştir. H er şeyin ölçütü üstün
insandır.
BAŞLIC A ESERLERİ tsa Magdalerı’e görünüyor (Noli
me Tangere), 1512 (Londra: Ulusal Galeri);
Ranuccio Farnese’nin Portresi, 1542 (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi); D iana’nın Aniden
Karşısına Çıkan Akteon, 1556 59 (Edinburgh:
Iskoçya Ulusal Galerisi); Marsiyas’ın Derisinin
Yüzülüşü 1570 775 (Kromeriz, Çek
Cumhuriyeti: Château Archiépiscopal)
 B aküs v e A r ia d n e
Titian 1 5 2 2 -2 3
T itia n ’ı taçlandıran başarıları m itolojik
şiirleridir (poeise). Bu erken dön em eseri,
K u zey İta lya ’da Ferrera dükü A lfo n so d ’Este
tarafından, kır evindeki kaymaktaşı k eyif
odasını dekore etm ek için sipariş edilen serinin
bir parçasıdır.

Titian, Girit K ral

M inos’un kızı
Ariadne’in şarap
tannsı Baküs’le
karşılaştığı ve ilk
görüşte birbirlerine aşık
oldukları, en gerilimli ana Âşık olduktan sonra Baküs,
Ariadne'nin tacını alır ve
odaklanmayı seçmiştir. Daha sonra
gökyüzüne fırlatır. Taç burada
Baküs onunla evlenir ve böylece Corona BorealisTakımyıldızım
Ariadne’ye ölümsüzlük bahşedilir. oluşturur.
Resimde, ağır basan bir
düzenlenmiş kaos duygusu vardır.
Sahnenin kalabalıklığına rağmen, Titian
kompozisyonu büyük bir özenle Ariadne, Minotor'un
çözümlemiştir. Baküs’ün sağ eli resmin labirentinden kaçmasına
yardım ettiği aşkı
tam ortasında, diyagonallerin kesiştiği Theseus tarafından terk
noktadadır. Alem yapanların tümü sağ edilmiştir.
alt kısımda toplanmıştır. Baküs ve
Ariadne ortayı ve sol kısmı doldururlar. Baküs’ün savaş arabası
Baküs’ün ayakları hâlâ arkadaşlarının geleneksel olarak, onun
Hindistan'ı fethinden
yanındadır fakat kalbi ve kafası dönüşünü vurgulamak
Ariadne’yle buluşmuştur. amacıyla leoparlar
tarafından çekilmektedir.
Venedik Okulu’ nun en büyük ressamı Titian burada bu iş için
Titian, tüm hayatı boyunca Venedik’te çitalar kullanarak sanatsal
serbestîsini öne sürmüştür.
yaşamış, ışık ve suyun sihirli
birleşiminden esinlenmiştir. Resimlerine,
bu eserde olduğu gibi, yoğun psikolojik
enerji anları katma becerisiyle ünlü,
tarihteki en başarılı ressamlardan biridir.
Rönesans’ın renk ustasıdır ve bu resmin
zengin, ışıldayan göz alıcılığı, tutkulu
konusunu yansıtmaktadır.

T E K N İK L E R

Ariadne'nin bu yakın 'i *

plan detayı, Titian'ın,
yağlıboyanın iki özel
niteliğinden zevk
aldığını gösteriyor: yarı-
saydam, parlak renk ve
hassas, kesin ayrıntı.
Titian'ın ismi bir kupanın üzerin ll latince olarak yer
T? alıyor; "TICIANUS F(ecit)" yani "Bu resmi Titian yaptı".
Resmini imzalayan ilk sanatçılardan biridir ve ressamların
sosyal ve entelektüel statülerini yükseltmenin yolunu
aramakta aktif rol oynamıştır.
Yılanlarla Bir Baküs perisi, Bu Baküs perisinin, Asma yapraklarıyla
güreşirken gürültülü bir kortejde satirle olan özlem dolu kuşanmış ve taçlanmış
resmedilmiş zilleri birbirine bakışması, ana bu sarhoş satir, bir
adaleli figür, çarpıyor karakterlerin yoğun buzağı budunu başının
1506'daki (bkz. ifadeleriyle kontrast üzerinde sallıyor
sayfa 58 - 59) oluşturuyor
kazılarda ortaya
çıkarılmış, Truvalı
rahip Laocoon'un
(deniz yılanları
tarafından öldürülmüş) Baküs ve A riadne
ünlü Roma heykeli temel
Malzeme tuval üzerine yağlıboya
alınarak çizilmiştir. Heykelin
yeniden keşfi bir sansayona Boyutlar 175 x 190 cm
sebep olmuş ve Raphael de Bulunduğu yer Londra: Ulusal
dâhil olmak üzere birçok Galeri
sanatçı eserlerinde ona
göndermeler yapmıştır.
MANİYERİZM 1520 - I 600 I

M a n iy e rizm , Y ü k sek Rönesans ve B aro k arasında köprü oluşturm uş

d ön em in baskın sanatsal üslubuna v e rile n isimdir. T e rim , ‘ ta v ır’ y a da
‘üslup’ an lam ın daki İtalyanca marıiere kelim esinden gelm ektedir. R a p h a el
ve M ic h e la n g e lo ’ nun g eç d ön em eserlerin d en etkilenen sanatçılar
tarafından geliştirilm iş b ir tarz ola n M a n iy e riz m in beşiği R o m a ’dır.
A k ım tüm A v r u p a ’d a 1700’ ler civa rın d a son bulmuştur.

KONULAR VE ÜSLUP

Maniyerizm, sosyal, politik ve dinsel Dışbükey bir Aynada

karışıklığa bir tepkiydi. Dönemin sanatı, Otoportre Giralamo
şiddetli, fazla heyecanlı, ürkütücü, Parmigianino, 1523-24,
genellikle karabasan gibi çelişkili tarzıyla, çap 24,4 cm, ahşap
üzerine yağlıboya,
Yüksek Rönesans’ ın uyumundan çok
Viyana: Sanat Tarihi
uzağa düşmüştür. Ö nem li kişiler, Rosso Müzesi
Fiorcntino, Jacopo Pontormo, Tintoretto, görülen dinsel
El Greco, A gn olo Bronzino ve Girolam o sahneler, modelleri
Parmigianino’dur. beklenmedik ifadeler
Rom a’nın 1527’de vahşice takınmış portreler ve
yağmalanmasından sonra, korku içindeki çoğunlukla sembolizmin kötücül
sanatçıların şehirden kaçmasıyla, formlarında mitolojik ya da alegorik
M aniyerizm tüm İtalya’ya yayıldı. Bu sahnelerdir.
üslubun konuları; alışılmamış açılardan

NELER A R A N M A L I

Bakılması gerekenler; çarpıtılmış ve dokular, ahenk ve orantının bilinçli

uzatılmış figürler, yapay pozlar, karmaşık
ya da belirsiz konu içerikleri, gergin
sembolizm, mekânın kasıtlı olarak
çarpıtılması, canlı renk, gerçekdışı
eksikliği, gizlice seyredilen cinsel
sahneler. Yüzlerin ifadeleri zengindir.
Figürler bilinçli olarak gergin ya da bir
hareketin ortasında durdurulmuş
gibidirler. Heykelde bakılması
gerekenler, hareket hissi, gerçekçilik,
abartılı pozlar, fazlasıyla kaslı anatomi.
M im aride ise klasisizm karşıdığı ve
izleyicinin beklentilerinin çarpıtılması
dikkat çekicidir.

BAŞLICA OLAYLAR

1520 Raphael'in ölümü. Geç dönem eserleri

Maniyerizmin başlangıcı olarak kabul
edilir.

1527 Romanın yağmalanması Maniyerizmin

İtalya ve Fransa'ya yayılmasına neden olur

1528 civarı Jacopo Pontormo, Maniyerist tarzda

yapılmış bir Floransa sunak eseri olan
Çarmıhtan İndiriliş'i bitirir.

1534-40 Giralamo Parmigiannino Uzun Boyunlu

Meryem'i yapar (bkz. sayfa 150)

1541 El Greco'nun doğumu

Cosimo de’Medici (Büyük) Jacopo Pontormo,

1518,86x65 cm, ahşap üzerine yağlıboya, Floransa: Uffizi
Galerisi. Medici hanedanının kurucusu büyük Cosimo'nun
(1389 -1464) ölümünden sonra yapılmış portresi.
Giulio R o m a n o

E3 Roma; M antua □ Tebeşir; fresk;

yağlıboya

Giulio Pippi olarak da bilinir. M im ar

ve ressam; M aniyerizm in başlıca
savunucularından. R aphael’in
yanında yetişmiş ve onunla çalışmıştır.
Güçlü şekilde R aphael’in son dönem
tarzından, aynca M ichelangelo’nun
eserlerinden etkilenmiştir. Raphael’in
ölümünden sonra, G iulio onun
siparişlerinden bazılarını
tamamlamıştır. Aynı zamanda bir
pornografi çizeridir - birçok ünlü ve
kötü şöhretli pornografik gravürü
vardır. Hapisle tehdit edilince
G ongaza Ailesi’ nin korumasına
girmek üzere M antua’ya gitmiştir; en
ünlü mimari eseri, M antua’daki
Pallazzo del T e ’dir.
Raphael’inkine benzeyen fakat daha
abartılı bir üslup, gerçekçilik, adaleli
anatomi ve güçlü cinsel imalardır.
Mimarisindeki kasıtlı ‘hatalar’ dikkat
çekicidir: olması beklenen özelliklerde
eksiklikler, örneğin merkez motiflerin Meryem ve Çocuk Isa Giulio Romano, 1530 - 40,
105x77cm, ahşap üzerine yağlıboya, Floransa: Uffizi
yokluğu; optik illüzyonlar, örneğin hemen
Galerisi. Çocuk İsa üzümlere uzanıyor - Hıristiyanlığın
yıkılacakmış gibi duran sağlam sütunlar; başlıca dinsel töreni Evharist'e gönderme.
ya da oymalı ve pürüzsüz olması
gerekirken ham olarak bırakılmış taş hatalara ve fazlasıyla M ichelangelo
işlemeler. yanlısı önyargılarına rağmen, Rönesans
B AŞLIC A ESERLERİ liakire’nin Taçlandınlışı sanatı öğrencileri için hâlâ çok önemli bir
(Monteluce Meryemi), 150 5 25 (Roma: kaynaktır.
Vatikan Müzesi); Melekler tarafından Taşınan Vasari’nin yazılan artık diğer işlerini
M ary Magdalene, 152 0 (Londra: Ulusal gölgede bırakmış olsa da, sıklıkla
Galeri); Kutsal Aile, 1 5 2 0 2 3 (Los Angeles: J. zamanının aristokratlarının evlerini de
Paul Getty Müzesi); Devlerin Düşüşü, 1532 dekore eden, hayli başarılı bir ressamdır.
3 4 (Mantua: Palazzo de Te) Ayrıca, Floransa’daki U ffizi sanat galerisi
tasarımıyla tanınmış, saygı duyulan bir
Giorgio v a s a r i mimardır.
B A Ş LIC A ESERLERİ I I I . Paul A z iz Peter Bazilikasının
w 1 51 1-7 4 I " İTALYAN __ ___________
Devamı Talimatını Veriyor, 1544 (Roma: Pallazzo
SU Floransa n Fresk; yağlıboya della Cancelleria); U ffizi ofisleri (başkaları
Maniyerist ressam, mimar, yazar, sanat tarafından bitirilmiştir), 1560 80 (Floransa);
Peygamber Elyesa, 1566
tarihçisi ve koleksiyoncu.
Popüler, eğlenceli - (Floransa: Uffizi Galerisi);
Sieana’da Porta Camolia’y a
müzmin bir dedikoducu
Saldırı, 1570 (Floransa:
- bir kişiliktir ve
Ragazzi Müzesi)
koruyucularının,
hikâyecilik yeteneğinden
en az sanatından olduğu
kadar zevk aldığı
söylenir. Biyografi
kitaplarıyla ünlüdür; Kutsal Tebliğ Giorgio Vasari,
Sanatçıların Yaşamlan 1564 - 67,216x166cm., panel
(1550; 1568’de yeniden üzerine yağlıboya, Paris: Louvre
basılmış ve Müzesi. Bu samimi sahne,
genişletilmiştir) Cosimo Arezzo'daki Santa Maria Novella
de M cdici’ye ithaf Dominiken kilisesindeki triptiğin
edilmiştir. Tutarsızlıklara, orta panelini oluşturmaktadır.
 Jacopo P o n to rm o
e 149 4-1 557 f» İTALYAN

EH Toskana H Yağlıboya; fresk @

Floransa: Uffizi Galerisi ve kiliseler, Paris:
Louvre Müzesi (çizim ler) Q 1989 yılında 32
m ilyon dolar Dük Cosim o I d e ' M edici'nin
P ortresi (yağlıboya)

Jacopo Carucci olarak da bilinirdi.

Pontorm o’dan gelen bir Floransalı’dır.
Tedirgin, histerik, yalnız, melankolik,
yavaş, kaprisli ve hastalık hastası fakat
aynı zamanda yetenekli bir ressam (en
azından Leonardo’nun yanında
eğitim alacak kadar iyi). Bronzino’ya
öğretmenlik yapmıştır.
Sunak eserleri, portreleri, kiliseler ve
villalar için dinsel ve dünyevi
dekoratif düzenlemeleri vardır.
M ichelangelo’ ile D ürer’in
klasisizmini ve enejisini almış, onları,
karmaşık fakat donmuş pozlu figürler
ve parlak açık tonlu renklerle (asidik Venus ve A şk Tanrısı üzerine bir alegori, Agnoto Bronzino,
yeşiller, aydınlık m aviler ve soluk 1540-50, 146.5 x 116.8cm (panelüzerine yağlıboya)Londra:
pembeler) irrasyonel kompozisyonlu, akıl Ulusal Galerisi. Fransa Kralı I. Francis için tasarlanmıştır.
Brozino'nun alegorisinin anlamı belirsizdir.
çelici eserlere dönüştürmüştür. M izacı ve
zamanının politik ve sosyal ruh haline Dük Cosimo I de M edici’nin Portresi 1537 civan
uygun olarak, bilinçli bir şekilde radikal (Malibu: J. Paul Getty Müzesi); M aria
Salviati’nin Portresi, 1537 (Floransa: Uffizi
ve deneyseldir. G ö z alıcı çizimleri vardır.
Galerisi); Monsenyör Della Casa, 1541 44
(Washington DC: Ulusal Sanat Müzesi)
"Bazen çalışm aya gittiğinde
A gnolo B ro n z in o
öyle derin düşüncelere 8 1 5 0 3 -7 2 I» İTALYAN
dalardı ki, günün sonunda ıa Toskana H Yağlıboya En) Floransa: Uffizi
G alerisi; Vecchio Sarayı E2 1996 yılında 410 750
hiç bir şey yapmamış, sadece
dolar, Yusuf ile Yakup'un M ısır'da Buluşması
düşünmüş olarak dönerdi." (çizim)

GI0RGI0 VASARI, JACOPO PONTORMO En çok, uzak ve soğuk portreleriyle

ÜZERİNE
Uzatılmış, kibirli pozları ve keskin
karakter gözlemleri olan çok iyi portreleri
de bulunmaktadır.
Pontormo, M aniyerizm olarak bilinen
değişken tarzın yaratıcılarından biridir
(Bütün iyi sanatçılar gibi hangi üslupla
çalıştığını umursamamış, sadece o üslupta
ilerlemiştir). 18. ve 19. yüzyıllarda gözden
düşmüş, fakat 20. ve 2 1.yüzyıllarla
birlikte tekrar favori hale gelmiştir
(‘M aniyerizm ’ sözcüğü 20. yüzyıla kadar
icat edilmemiş ya da tanımlanmamıştır).
BAŞLIC A ESERLERİ ^iyaret, 1514 16 (Floransa:
SS. Annunziata); Çarmıhtan İndiriliş, 1528
(Floransa: Santa Felicia, Capella Capponi);
bilinir. Toskana Büyük Dükü’nün saray
ressamıdır. İddiasız bir geçmişi vardır.
K ırılgan bir yapaylığa sahip portreler
resmetmiş, çarpıcı pozların ve yapaylığın
üstün addedildiği bir çağda yaşamıştır.
Bunlan nadide bir güzellikle
birleştirmiştir: büyük bir kibir,
küçümseme ve küstahlık yansıtan
duruşların ve yüzlerin beden diline;
ustalıklı, bilinçli bir karmaşıklık ve
yapaylıktaki kompozisyonlara, yoğun ve
cüretkâr renkleriyle, tekniğinin aynı
derecede kibirli rahatlığına dikkat
edilmelidir.
Porselenden yapılmış gibi duran tenler
(portresini yaptığı insanlar kadar
yumuşak ve pürüzsüz), uzatılmış yüzler,
bedenler, oyuncak bir bebeğinkine
benzeyen dalgın gözler dikkat çekicidir.
Ayrıca, pozları bilinçli şekilde
M ichelangelo’dan alınmış çok figürlü, Neptün Çeşmesi ve Floransa’daki Cosimo
karmaşık tasarımlarıyla az rastlanan de M ed ici’nin atlı heykeli ile ünlüdür.
alegorilere ve dinsel eserlere de Eserleri heykelin geleceği üzerinde büyük
11 ıkılmalıdır. etki bırakmıştır. 1550’lerde eğitim için
IIA Ş U C A ESERLERİ Köpekli Hanımefendi, 1529 - 30 İtalya’ya gelmeden bir dönem Antvverp’te
! Frankfurt: Stâdelsches Sanat Enstitüsü); eğitim görmüştür. Floransa’ya
/' mciaüchi Kutsal Ailesi, 1540 (Floransa: Uffizi yerleşmeden önce de R om a’da yaşamıştır.
( ilerisi) BA Ş LIC A ESERLERİ Samson’ıın bir Filistinliyi
Öldürüşü, 1511 - 62 (Londra: Victoria ve
Renvenuto C e llin i Albert Müzesi); Neptün Çeşmesi, 1563 66
w 1500-71 i» İTALYAN (Bolonya: Piazza del Nettuno); Floransa’mn
Pisa’y a Karşı ,£a/en, 1575 (Floransa: Bargello
DH İtalya; Fransa O Heykel; gravür
Ulusal Müzesi); Ih rk ü i ve Sentor, 1594 1600
M Floransa: Bargello Ulusal M üzesi
(Floransa: Loggia dei Lanzi)
I leykeltraş, gravürcü ve M ichelangelo’nun
öğrencisi. K aba, küstah, sadist ve sert.
I liicllo ettiği için Floransa’dan kovulan
( lelini, birden çok cinayet işlemiştir. G iovanni Battista
Isa’nın çarmıha gerilişinin gerçekçi bir
heykelini yapabilmek için, bir adamı © 1 5 2 5 -7 8 I» ITALYAN
c.armıha gerip onun ölümünü izlediği
söylenir. İçlerinde I. François ve
El Albino; Bergam o El Yağlıboya
. Londra: Ulusal Galeri Q 1995
( losimo de M ed ici’nin de
bulunduğu birçok nüfuzlu yılında 1.101.440 dolar, Prospero
koruyucusu olmuştur. Alessandri'nin Portresi (yağlıboya)
Biseksüeldir; iki kez Bir mimarın oğlu. Daha çok koyu
homoseksüel ilişki tonların hâkim olduğu, gerçekçi, hayli
nedeniyle keskin ayrıntılı; poz verenlerin,
hapsedilmiş, öte ressamın çok fazla
yandan dört çocuk müdahalesi
sahibi olmuştur. olmadan, kendi
IEğlenceli bir yaşamöyküsü adına konuşmasına
yazmıştır. Birçok ünlü eseri izin verdiği
anıtsaldır fakat bunlar, I. portrelerde başarılı
François’nın altın tuzluğu gibi Bergamo’lu bir ressam
küçük ölçekli eserlerindeki olarak hatırlanmaktadır. Alt
incelik ve mükemmellikten ve orta sınıflardan olanlar da
yoksundur. dâhil geniş bir m odel çeşitliliği
BAŞLIC A ESERLERİ “Saliera” adı vardır. Figürleri düz bir arka
verilen Tuzluk, 1540 - 43 plan üzerine çizmeyi kuvvetle
(Vienna: Sanat Tarihi Müzesi); tercih etmiştir.
lintainbleau Perisi, 1542 - 43 BAŞLICA ESERLERİ B ir Centilmenin Portresi,
(Paris: Louvre Müzesi) 1555 60 (Londra: Ulusal Galeri);
Bir Hanımefendinin Portresi 1555
60 (Londra: Ulusal Galeri);
G ia m b o lo g n a
B ir Adamın Portresi 15601ann
© 1529-1608 (»FLA M A N
ortalan (St. Petersburg:
El Belçika; İtalya f i Heykel Hermitage Müzesi); Siyahlar
@ Londra: Victoria ve A lb e rt Giymiş Sakallı B ir Adamın Portresi,
Müzesi 1576 (Boston: Isabella Stewart
Gardner Müzesi)
Giovanni da
Bologna ya da Jean
de Boulogne olarak
da bilinir. Aynı yetkinlikte
hem minyatür hem de Sabin Kızlarına Tecavüz
anıtsal büyüklükte Giambologna, 1583,
heykeller üretebilen, yükseklik 414 cm, bronz,
Maniyerist heykeltıraş. Floransa: Akademi Galerisi.
M ed ici’nin himayesi Tek bir heykelde birçok
altında figürü birleştirme problemine
parlak bir çözüm.
çalışmıştır.
Bolonya’daki

uzun Duyumu m uryum üimıamo ı-rancesco ıvıarıa
Mazotta Parmigianino, 1534 - 40,215x132cm, tuval
üzerine yağlıboya, Floransa: Uffizi Galerisi. Bu eser, yape
zarafetin ve tinselliğin bir bile:
G irolam o Francesco Maria
Mazzola P a rm ig ia n in o
» 1 5 0 3 -4 0 m İTALYAN ____________________
£2 Parma; Roma; B o lorya U Fresk; yağlıboya;
gravür; çizim @ Londra: British Müzesi (çizimler)
Q 1995 yılında 1.272.000 dolar, M eryem ve Çocuk
(yağlıboya)
Yaşamı kısa süren, erken gelişmiş, çok
takdir edilen “ Yeniden doğmuş Raphael”
ve çokça etkilenilen biri. Çağdaşı
Correggio gibi Kuzey İtalya, Parma’dan.
Güzel bir şekilde uygulanmış, saf, zarif,
planlanmış ve değerli eserlere bakın. Bir
portreci olarak özellikle, sakin, ağırbaşlı,
gizemli bir görsellik yansıtmakta başarılı
olmuştur. Dinsel ve m itolojik resimleri,
gerçekle gerçek dışının paradoksal bir
bileşimidir. Sanatı, bir müzisyenin bir
tema üzerinde çeşitlemeler yapması gibi,
sonradan fantazilere dönüşen yaşamın,
keskin gözlemleriyle başlar. Aynca
küçük ölçekli panel resimleri,
büyük freskler ve göz alıcı, verimli
çizimler üretmiştir.
Tekrarlanan, tuhaf, uzatılmış
insan figürleri ve imkânsız
uzunlukta boyunlara ve bilgiç
bakışlara (özellikle, o zamanlar
çok güzel olarak nitelendirilen,
son dönem eserlerinde) dikkat
etmek gerekir. Aram ak gerekenler,
çarpıtılmış, helezonik perspektifler
ve boyutların çeşitliliğidir (tarzı
maniyerizmin bir özeti
niteliğindedir). Erotizm de sofistike
bir çizgisi olmuştur. Çiziııılcri
enerji, hareket ve ışılda
dopdoludur; çizimi, bir araç
olduğu kadar, çizme eyleminin
kendisi için de sevmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Dışbükey Aynada
Otoportre, 1523 (Viyana:
Kunsthistoriches Müzesi); St. Jeronıe’un
Düşü, 1527 (Londra: Ulusal Galeri) j
Antonio C o rre g g io
© 1 49 4-1 534 t» İTALYAN
E2 Parma n Yağlıboya; çizim 0
Parma (kllisller, kam u binaları) Londra:
Britlsh Müzesi (çizim ler) □ 1987 yılında
322.000 dolar, P u tti Tarafından
Kanatlandırılm ış İsa G urur içinde
Bulutların Üzerinde (kâğıt üzerine
çalışmalar)
Bir zamanlar çok saygı duyulan, popüler
(özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda) ve
dolayısıyla çok etkiliydi. Artık çok iyi
tanınmamaktadır; değerleri tamamen
demodedir. En önemli eserleri, Kuzey
İtalya, Parm a’dadır.
Eserleri; içten bir çekicilik, yakınlık ve
hassas duygular, zaman zaman da aşırı
duygusallıkla doludur. Konular,
mitolojiden ve Incil’den seçilmiş, şiirsel ve
duygusal bir tarzdadır. H e r şey ışık, renk,
kısaltım (epey usta işi olmasına ve basit
olmamasına karşın) hassastır.
Kom pozisyonları hoşa giden anatomiyi
ve ilişkileri sergileyen, gençlik dolu yüzler
ve tatlı gülümsemelerin olduğu, anlaması
kolay konularıyla, karmaşık ama
tatminkârdır. İsa Çoçuk’tan gelen ışımayı
icat etmiştir.
Asıl yeri Parma’da olan süslemeleri, 100
yıl sonrasının Barok R om a’sında,
haddinden fazla ilgi gören, yanılsamaya
dayalı dekorasyon öncülerindcndir (ikisi
arasındaki bağlantı Lafranco’dur). Bir
tavanı nasıl yanılsamaya yolaçan bir
gökyüzüne çevirdiğine, sonra da ona
nasıl heyecan verici şeyler eklediğine
Iiakmak gerekir (Bunu ilk kez yapan
Mantegna idi, C orreggio onu izlemiştir).
Büyüleyici, duygusal yanını
I -eonardo’dan almıştır ve Fransız
Rokoko’sunu etkilemiştir. Ö zlem dolu
yüzleri ve idealize edilmiş karakterleri
sevmiştir. Birçok mükemmel çizimi
sardır.
BAŞ LIC A ESERLERİ St. Catherine’in M istik Evliliği,
1510 15 (Paris: Louvre Müzesi); Judith,
1512 - 14 (Strasburg: Musée des Beaux-
Arts); Venüs, Satir ve Kiipid, 1524 25 (Paris:
I .ouvre Müzesi); Venüs, Merkür ve Küpid ile
1525 (Londra: Ulusal Galeri)
eller ve kollar, çarpıcı ışık, Bassano’nun
da bir parçasıymış gibi hissedildiği
sahnenin dramatikliğini yansıtan boyanın
olağanüstü ve ivedi kullanımı.
BA Ş LIC A ESERLERİ İyi Samiriyeli, 1550 70
(Londra: Ulusal Galeri); Koyun ve Kuzu, 1560
(Roma: Galleria Borghese)
Federico B a ro c c i
© 1 5 2 6 -1 6 1 2 I» İTALYAN
E l Urbino (İtalya); Roma H Yağlıboya; fresk;
te b e ş ir 13 urb in o Q 1987 yılında 2.576.000
dolar. M adonna del Popolo (kâğıt üzerine
çalışm alar)

Barocci, U rbin o’ da ağır sağlık sorunları

Paris B o rd o n e yaşayan (kimi eserlerinde bu sorunlar
O 1500 -7 1 f» İTALYAN belirgindir), duygusal ve dinsel resimler
E3 İtalya; Fransa; A lm anya 11 yağlıboya ü
yapan bir ressamdır. Şeker tonları,
yumuşak formlar (tebeşir kullanan ilk
Venedik: Galleria deli' A ccadem ia
sanatçılardan biridir), tatlı yüzlü
Vcnedik’li, portre, dinsel eserler, M eryem ler ve başarıyla altından kalkılmış
manzaralar ve mitolojik türde sahnelerin kalabalıklar kullanır. Eserleri sertlikten
ressamıdır. G iorgione ve onun öğretmeni uzak, ucuz, tatlı şarap gibidir; asitsiz,
Titian’dan (ondan hiç hoşlanmamasına tümüyle meyve ve şekerden ibaret.
rağmen) güçlü şekilde etkilenmiştir. BA Ş LIC A ESERLERİ M ıs ır’a Kaçış Sırasında M ola,
Fransa K ralı I. François için çalışmış; İlk 1570 73 (Vatikan: Pinacoteca); Madonna del
Fontainebleau O kulu’nun önemli Popolo, 1576 - 79 (Floransa: Uffizi Galerisi)
üyelerinden birisi olmuştur. Eserleri yüzle
ilgili olarak gerçekçi ve incelikli
ayrıntılarla işlenmiş olsa da, anatomi ve
perspektifle ilgili sorunlar bulunmaktadır.
B AŞLIC A ESERLERİ M ıs ır ’a Kaçış Sırasında M ola,
1520 30 (Londra: Courtauld Enstütüsü);
A z iz M ark’ın Yüzüğünün Düka’y a Sunuluşu, 1535
(Venedik: Galleria deli’ Accademia)

Jacopo B a s s a n o
Q c.1 5 1 7 -9 2 i» İTALYAN _________________

EJ Bassano; Venedik n Yağlıboya S

Bassano: Belediye M üzesi Q 1994 yılında
2.020.144 dolar, ik i Köpek B ir Ağaç Gövdesinin
Yanında D inleniyor(yağlıboya)
Bassaııo’da yaşayan ve Venedik’in önde
gelenlerinden olan Ponte Ailesi’nin
(grappa’nın üretildiği bölge) en tanınan
üyesidir.
Gücü ve dramatikliği nedeniyle seçilen,
alışagelinmiş dinsel sahnelerin ressamıdır.
Gürbüz köylüleri, hayvanlan, fırtınalı dağ
manzaralarını ve görkemli ışıklandırmayı,
nasıl kendi yararına en iyi şekilde
yorumladığına dikkat etmek gerekir.
Dikkat edilmesi gereken diğer bir
özellik, Bassano’ nun büyük bir dramatik
durumu küçük alanlara sığdırması; öyle
ki insanların her zaman bir telaş
içerisinde görünmesi ya da resim alanının
İsa 'n ın S ünneti Frederico Barocci. 1590, 356x251 cm,
içine girmeye veya dışına çıkmaya
tuval üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi. Sünnetin
çalışıyormuş gibi durmasına yol önemi, İsa'nın kanının döküldüğü ilk olay olmasıdır.
açmasıdır. Z a rif bir şekilde resmedilmiş
Jacopo Robusti T in to re tto Susanna Banyo Yaparken Jacopo Robusti Tintoretto,
1555 - 56, 146.5x1936 cm, tuval üzerine yağlıboya,
Ö 1518 94 [« İTALYAN Viyana: Kunsthistoriches Müzesi. Kadın çıplaklığını
I a Venedik fi Yağlıboya; çizim M Venedik: kullanmak için bir bahane olan popüler konulardan biri.

Scuola di San Rocco; Ducal Sarayı; Accadem ia katılımındaki tutkuyu göstermektedir.

□ 1994 yılında 825.000 dolar, Lazarus'un Yükselişi
Ö nem li Venediklilerin portrelerini
(yağlıboya) resmetmiş, fakat yoğun atölyesinde birçok
sıkıcı iş de üretmiştir.
Bahasının bir boyacı (tiııtorc) olmasından
Sıra dışı ve merkezden uzak bir
dolayı, takma adı Tin toretto’dur. Hayatı
kompozisyon gördüğünüzde, ayakta veya
hakkında çok az şey bilinir. A z
diz çökerek eseri çarpık bir bakış açısıyla
tanınmasına ve ahlaki değerleri
görm eyi deneyin: Bu yolla bakılabilecek
olmamasına karşın T itian ’ı izleyen
birçok eser tasarlamış; cemaatin
kuşaklarda, önde gelen Venedikli
dizlerinin üzerine çökerek yukarı doğru,
ressamlar arasındadır; kısa bir süre için
yan duvarlardaki eserlere bakıyor olacağı
büyük ressamla birlikte çalıştığı
Venedik kiliselerinin küçük ya da dar
düşünülmektedir. Çok verimli, aynca
mekânlarında bu tekniği uygulamıştır.
zorlu bir teknik adamdır.
Bazı portrelerinde, ellerin
Onun anıtsal ve muazzam
bedene ait değilmiş gibi
dinsel eserlerinde ve
göründüğü, kötü anatomi
mitolojilerinde herşey,
kullanımına rastlanır.
dram, canlılık, göşteriş,
BAŞLICA ESERLERİ Yaz, 1555
ölçek ve bazen de büyük
(Washington DC: Ulusal
operanın absürdlüğü ile ele
Sanat Galerisi); Bosom’u
alınır. Tintoretto, sıradışı
Keşfeden Kadın, 1570 (Madrid:
ve yaratıcı
Prado Müzesi); Galilee
kompozisyonlarını,
Denizindeki İsa 1575 80
kurgulanan bir sahne ve
(Washington DC: Ulusal
balmumu kullanarak
Sanat Galerisi)
tasarlamıştır. Geç dönem
dinsel eserleri kasvetli olma
eğilimi gösterir. K aim ve
aceleci fırça darbeleri ve Aziz George ve Ejderha Jacopo
heyecan verici Robusti Tintoretto, 1570, 158x100 cm.,
tuval üzerine yağlıboya, Londra: Ulusal
ışıklandırma,
Galeri. Bu kadar küçük ölçek
yaratımlarına
alışılmamış bir durumdur.
Rosso F io r e n tin o Francesco P rim a tic c io
O 149 4/5-154 0 i» İTALYAN____________________ W 1504-70 m İTALYAN____________ ___________

63 İtalya; Fransa 0 Yağlıboya; fresk; E l İtalya; Fransa □ Yağlıboya; fresk; alçı

tem pera; alçı @ Fontainebleau
Gerçek ismi, Giovanni Battista di
Jocopo’dur. Gelencksclliktcn ıızak, garip
ressam. Büyük ölçüde yetenekli erken
Maniyerist ve Andrea del Sarto’nun
öğrencisi. İlk Fontainebleau Okulu’nun
üyelerinden. Floransa’da doğmuş, ilk
çalışmalarını orada yapmış, daha sonra
Venedik’e Rom a’ya ve Fransa’ya
taşınmıştır. M ükem m el portreleri kadar,
birçok sayıda dinsel sahne içeren (şimdi
U fiizi’de olan M üzik M eleği ile ünlüdür)
eserleri de bulunmaktadır. Ayrıca alçı da
çalışmış, Fontainebleau’daki sarayı, resim
ve alçı ile süslemiştir. 1532 — 37 arasında
1. François’ nın resmi görevli ressamı
olmuş, Paris’te ölmüştür. İtalyan
Maniycrizmini Fransa’ya taşımakla
tanınmıştır.
Bakılması gereken, bol hareket, cesur
renkler, dikkat çeken kas yapılan, anlamlı
yüzler, garip bir gerçekliği olan düşsel
sahnelerdir.
BAŞLIC A ESERLERİ Mektup TuUın Genç B ir Adamın
Portresi, 1518 (Londra: Ulusal Galeri); M üzik
Meleği, 1520 (Floransa: Ulli/.i Galerisi); Bakire
ve Çocuk Meleklerle Birlikle, 1522 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi)
@1 Château de Fontainebleau Q 1990 yılında
424.600 dolar, Ulysses'in Ç em berlere M ızrak Atışı
(kâğıt üzerine çalışmalar)
Bolonya’da doğmuş ve eğitim görmüş ressam.
Mantua’da Giulio Romano ile çalışmıştır.
1532’de, I. François’nın koruyuculuğunda
Fransa’ya taşınmış, Rosso Fiorentino’ya
asistan olmuş ve kralın resmi sanat alıcısı
olarak atanmışür. Fontainebleau’ya yerleşmiş
(ve Fransa’da ölmüştür), fakat sanat eserleri
saün alma yolculukları için düzenli olarak
İtalya’ya dönmüştür. Fiorentino’nun
ölümünden sonra, Primaticcio, Fontainbleau
Okulu’nun başına geçmiştir. I. François’nm
ölümünden sonra ise II. Henry için Eser
Eksperi olarak çalışmışür.
Eserlerinde bakılması gerekenler; resim ve
alçıda; yüksek kabartmalar, duygusallıkla
karakterize etme, büyük kalabalıklar, küçük
kafalar, uzun zarif uzuvlardır.
Maniyerizmden, Michelangelo, Cellini ve
Correggio’dan etkilenmiştir; anatomik
doğruluğa, fakat fazla adeleli görünüme
dikkat etmek gerekir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Helen’e Tecavüz, 1530 39
(Durham Bölgesi, İngiltere: Bowes Müzesi);
Tanrı Tasviri, 1555 (Los Angeles: J. Paul Getty
Müzesi)

FONTAİNEBLEAU 1 5 3 0 - 1 5 6 0 , 1 5 8 9 -1 6 1 0

Paris yakınlarında olan

Fontainebleau’daki Kraliyet Sarayı,
süsleme ve mimarlık alanlannda iki
parlak okulu barındırmıştır. İlki ve en
çok etkilenileni, 1530’ larda I. François
tarafından kurulan okuldur. François
(1514- 47) birçok sanatçı ve
zanaatkâra iş vermiştir: Ressamlar,
şairler, tasarımcılar, heykeltraşlar,
yazarlar, baskıcılar, mimarlar, alçı
işçileri, kuyumcu, gümüşçü ve tekstil
işçilerine. İlk çalışanların çoğu,
Fiorentino ve Primaticcio gibi,
İtalya’dan gelmiştir ve bu şekilde
Italyan tarzı sanatın Kuzey Avrupa’ya
yayılmasına sebep olmuşlardır.
İkinci Fontainebleau Okulu 1589
yılında IV Henry tarafından,
Fransa’daki büyük sosyal ve politik
kargaşa döneminin ardından
kurulmuştur. Başlıca ressamlar,
Toussaint Dubreuil, Martin Freminet
ve Ambroise Dubois’i içermektedir.

Anne de Pisseleu Duchesse d'Etampes'ın

Eski Konutları Francesco Primaticcio, 1533 - 44.
Chateau de Fontainebleau. Kuzey Avrupa'ya hızla
yayılmış olan Maniyerist tarzın etkisi burada
görülmektedir.
 François C lo u e t
© 1 5 1 0 /1 6 -7 2 I» FRANSIZ

E l Fransa ö Yağlıboya; çizim ü Chantilly

(Fransa); M usée Condé

Ressamlar ailesinden gelen, portre

ressamı, minyatüreü ve çizer; genellikle
onu eğiten babası Jean Clouet ile
karıştırılır; ikisi de I. François’nın
gözdesidir ve ikisinin de takma isimleri,
‘Janet” ya da ‘Jehannet” olarak bilinir.
Büyük ve başarılı bir stüdyo işletmiştir.
154l ’de I. François için saray ressamı
olarak atanmış, II. Henry, II. François ve
IX . Charles için görevine devam etmiş,
1570’de emekli olmuştur. İlk
Fontainebleau okulunun İtalyan tarzı
resimlerinden güçlü derecede
etkilenmiştir. Alegorik manzaralar kadar,
soyluların portrelerini de yapmıştır. I.
François’in bol miktarda altınla süslenmiş
portresi hem François hem de Jean
C louet’e atfedilmiştir.
IX Charles François Clouet, 1550 - 74 25x21 cm,
Bakılması gerekenler, titiz ayrıntılar,
tuval üzerine yağlıboya. Viyana: Kunsthistoriches Müzesi.
zengin dekorasyon, güncel modaya ilgi,
Resmin yapıldığı zaman genç Fransa kralı henüz 11
doğal görünümlü yüz hatları ve gerçekçi yaşındaydı ve 1 yıldır hüküm sürmekteydi. Clouet'm
ifadelerdir. portresi, gençliğin en güzel dönemini barındırken bir
BA Ş LIC A ESERLERİ Fransa Kralı /. François, 1540 yandan da genç yüzü sağlamlık ve olgunluk açısından
(Floransa, Ullizi Galerisi); Pierre Qulhe, 1562 araştırıyor.
(Paris: Louvre Müzesi); Banyosundaki
Hanım/endi, 1570 (Washington DC: Ulusal Toussaint D u b re u il
Sanat Galerisi) « 1 56 1-1 602 (P FRANSIZ

E l Fransa n Fresk; yağlıboya

Niccolô d e ll'A b b a te
© 151 2-7 1 I» İTALYAN___________ _
E l M odena; Bolonya; Fransa f i Yağlıboya; alçı
H Bolonya: Palazzo Poggl Q 1998 yılında
134.400 dolar, Tüylü şapkalı Genç B ir Adamın
P ortresi (yağlıboya)
İtalya doğumlu, saray süslemecisi ve
ressam. Doğum yeri olan M od en a’da
eğitim görmüş, daha sonra Bolonya’da
olgun bir üslup geliştirmiştir. Fantastik
manzaralar ve aşk temalarıyla oynayan
inceltilmiş, zarif, yapay bir tarzı vardır.
1522’de kraliyet sarayında çalışmak için
Fransa’ya yerleşmiştir. C orreggio ve
Parmigianino (N iccôlo’yu za rif figür tarzı
ile etkilemiştir) ve Claude ya da
(N iccolo’ nun etkilediği) Poussin gibi,
Fransız klasik manzara ressamları
arasında ana bağlantıyı oluşturan kişidir.
Ayrıca hem Fransa hem de İtalya’da
portreler resmetmiştir.
BA Ş LIC A ESERLERİ Euıydice’nin Ölümü ile Manzara,
1552 (Londra: Ulusal Galeri); Scippio’nun
Ölçülülüğü, 1555 (Paris: Louvre Müzesi)
Dubreuil, ikinci Fountainebleau okuluyla
derin bağları olan bir ressam ve çizerdir.
M artin Freminet’in babası, M ederic
Freminet’in öğrencisi olmuştur. IV
H c ııry’niıı atanmış baş ressamıdır. Kral
için Fontainebleau’da ve Paris’te
çalışmıştır. Fransa’dan ayrılıp ayrılmadığı
bilinmemektedir. Çok az işi günümüze
gelebilmiş, fakat yetenekli bir ressam
olarak ünü devam etmiştir.
Dubreuil, çoğunlukla mitolojik ve klasik
konularda, büyük ölçekli duvar halıları
yapmış, duvar resimleri ve freskler
resmetmiştir. En çok Paris’te Tuilieres
Sarayı’ndaki freskleriyle tanınmaktadır.
K endi zamanında Louvre’da 1661 ’deki
yangında tamamıyla yok olan duvar
resimlerini yapmakla ünlenmiştir.
M aniyerizm ve Klasisizm arasındaki
bağlantıyı oluşturmasıyla saygınlık
kazanmıştır.
BA Ş LIC A ESERLERİ.\ngilique ve Medor, 16,yy (Paris:
Louvre Müzesi); iyice Francus için bir ^iyafet
Veriyor, 1594 1602 (Paris: Louvre Müzesi),
Ily a n lf ve Climene Tuvaletleri İçinde, 1594 1602
(Paris: Ix>uvre Müzesi); Uyante ve Climene
Venüs’e bir Kurban Sunarken, 1594 1602 (Paris:
Louvre Müzesi)
V Diriliş El Greco, 1584 - 94,275x127cm,
El G re c o tuval üzerine yağlıboya, Madrid: Prado
© 1 5 4 1 -1 6 1 4 F» YUNAN/İSPANYOL Müzesi. Bu resim, İspanyol Kralı II. Philip !
ful Crete; İtalya; Toledo (İspanya) gücendiren ve El Greco'nun tüm saray
imtiyazlarını kaybetmesine yol açan, onun
f i Yağlıboya; heykel IH M adrid:
öngörülü tarzını anlatan en iyi
Prado Müzesi. Toledo: Cathedral; El örneklerdendir.
Greco Müzesi E2 2000 yılında
renkler, ruhsal ışığın yansıması
5.285.000 dolar, Çarm ıhtaki İsa
ve açığa çıkmasıdır. O, diğer
(yağlıboya)
dindışı görünümlerin,
Gerçek adı Domcnikos dindarlığa, naturalizmden
Theotocopoulos. C rete’de daha fazla katkıda
doğmuştur. Venedik’te eğitim bulunduğuna inanmıştır. El
görmüş, fakat Ispanya’da Greco, portreci olarak
çalışmıştır, bu yüzden takma üstündür, genelde din
adı El G reco’dur (Yunan). adamlannı ya da soylu kişileri
Aynı anda gergin, küstah, resmetmeyi tercih eder;
entellektüel ve ruhanidir. eserleri kesin benzerlikten
Şaşırtıcı derecede geniş alanda ziyade, bir insanın özü ve
kaynaklara sahip olması tasarımı gibidir. Bakılması
açısından özeldir. 1582’de gözden gerekenler, büyüleyici işçilik ve formlannı
düşmesine kadar İspanya K ralı II. Philip çevreleyen yoğun araştırma çizgileridir.
sayesinde ayrıcalıklı bir konumda St. Joseph ve Çocuk İsa, 1 597
BA Ş LIC A ESERLERİ
olmuştur.
99 (Toledo: Santa Cruz Müzesi); Meryem ve
Sanat tarihçileri, bu kaynakları
Çocuk St. M artina ve St. Agnes ile 1597 99
birleştirmeye çalışırken çok zaman
geçirebilirler; doğrudan uygulanmış (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
renkler (Titian), kıvrılan figürler Laocoön, 1610 (Washington DC: Ulusal Sanat
(M ichelangelo ve Parmigianino), Galerisi)
parçalara ayrılmış alanlar ve mücevher
benzeri asit renkleri (Bizans mozaikleri
ve ikonalan). Fakat gerçek El
G reco’ya dokunabilmek için
bütün bunları unutup onun
ruhani ve düşsel dünyasına
girm ek gerekir. Ancak o
zaman onun dehası ve
harikulade teknik
yetenekleri takdir
edilebilir.
Uzatılmış figürler,
eller, ayaklar ve
yüzler tanım
yapmak için değil,
daha çok ruhu
ortaya çıkarmak
içindir. Yükselen
kompozisyonlar
maddi olandan
manevi olana doğru
sıralanmıştır. Garip

1323'teki Bir
Efsaneden, Kont
Orgazm Defni El Greco,
1586 - 88, 488x360 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Toledo:
Santo Tomé Kilisesi. Yas
tutanların yüzleri, açıkça
Toledo'nun o dönem soylu
kişilerinin yüzleridir. Sol alt
köşede duran çocuk, büyük
ihtimalle El Greco'nun en
büyük oğludur.
 Maerten van H e e m sk e rck
O 1498-1574 i» HOLLANDALI_____________
ES Haarlem; İtalya f j Yağlıboya; gravür
f51 Cambridge: Fitzwilliam Müzesi
Q 1987 yılında 652.219 dolar, Bir
Hanımefendinin Yarım Boy Portresi (yağlıboya)
Zamanının önde gelen H aarlem ’li
ressamı. Eserleri portreler, mihrap
resimleri ve mitolojik yapıtlardır. Van
Heemskerck 1532 - 36 arasında
R om a’ya yaptığı bir gezi ile tamamen
değişmiştir. Bakılması gerekenler, klasik
karakterler, M ichelangelo tarzında adaleli
figürler, duygusal (gerçekdışı) yüzler,
mimikler ve renklerdir (ateş kırmızıları,
güçlü pembeler, turkuaz maviler).
Heemscerck Kuzeyin gerçekçiliğinden
çok İtalyan ülkücülüğünü benimsemiştir.
BAŞLIC A ESERLERİ Çarmıluı Germe, 1530 (Dctroit
Güzel Sanatlar Enstütüsü); İğ ve Eğirme Çubuğu
ile bir Hanımefendinin Portresi, 1531 (Madrid:
Thyssen-Bornemisza Müzesi)
P ieter A e r t s e n
O 1508-75 m ho llan d a I İ
El Antwerp H Yağlıboya E3 1998 yılında
317.042 dolar, Saray Düğünü Meseli (yağlıboya)
Mihrapların ve büyük ölçekli, köy konulu
eserlerin ressamı. Arka planda dinsel bir
konunun gizlendiği anıtsal türde,
natürmort sahneler (örneğin bir kasap
dükkânı). İtalyan stili ışıkla kurgulamada
iyidir. Hareketi sevmiştir. M izah ve ahlaki
gözlem dışında Bruegel’c, gösteriş ve güç
dışında ise Rubens’e benzemektedir.
BA Ş LIC A ESERLERİ ihzar Teri, 1550 (Münih: Alte
Pinakothek); M ıs ır’a Kaçışla Kasabın Tezgâhı,
1551 (Uppsala Üniversitesi, İsveç); Ocağın
Başındaki Aşçı, 1559 (Bruges: Museés Royaux
des Beaux-Arts)
A ile G rubu Maarten van Heemskerck, 1530, 118x140
cm, tuval üzerine yağlıboya, Kassel tAlmanyaj: Staatliche
Museen. Bu portre daha çok enerjik ve göreceli olarak
sade tarafa ve Heemskerck'in Roma'yı ziyaretinden
öncedir. Hayatının büyük bölümünü Haarlem'de geçirmiş
ve Ressamlar Loncasının başkanı olmuştur.
"Bazı ülkelerde, Flaman
ülkelerinde olduğundan daha
kötü resim yapıyorlar, ama
Flaman resmi o kadar fazla
şeyi iyi yapmaya çalışıyor ki
hiçbirini iyi yapamıyor."
MİCHELANGELO
M arten de V o s
» 1531-1603 |M FLAMAN __________
El Anvers; İtalya T l Yağlıboya ü l Bruges:
Museés Royaux des Beaux A rts E2 2002 yılında
210.000 dolar, Babtist St. John ve Evangelist St.
John, St. Lawrence ve St. Catherine (yağlıboya, bir
ikileme)
Anvers’in önde gelen ressamı. Flaman
gerçekçiliğini ve ayrıntılarını; İtalyan
tarzı konulan, ihtişam ve ülkücülükle
birleştirmiştir ( 1552 58 yılları arasında
Floransa ve Vencdik’i ziyaret etmiştir).
M ihrap eserleri (dikey, zarif, uzatılmış
figürlerle), portreler (dünyevi zevklere
düşkün kasabalılar ve sade arka planlar),
mitolojiler (ölçekte büyük, tutkulu
ve dekoratif) resmet m iştir.
BAŞLIC A ESERLERİ St. Paul’ün M alta
Adası’nda Engerek Yılanı Tarajindan
Sokulması, 1566 (Paris: Louvre
Müzesi); Antoine Anselme ve Ailesi; 1577
(Bruges: Museés Royaux des Beaux-
Arts); Europa’nın Kaçırılması, 1590
(Billbao: Güzel Sanatlar Müzesi)
Ç obanların Tapınışı Pieter Aertsen
(stüdyosu!, 18. yüzyıl, 84,5x113,7cm, tuval
üzerine yağlıboya, Özel koleksiyon. Aertsen'in
birçok mihrap eseri Reform ayaklanmaları
sırasında yok edilmiştir.

Pieter B ru e g e l (büyük)
« 1 5 2 5 -6 9 I« FLAMAN
E3 Anvers; Fransa; İtalya; Brüksel U Yağlıboya;
çizim m Viyana: Kunsthlstorlsches Müzesi
Q 2002 yılında 4,56 milyon dolar, Drunkard
Domuz Ahırına itiliyor (yağlıboya)
Karakterinden çok, eserlerinin konu
seçimleri nedeniyle Brueghel’in takma
adı "köylü” (Peasant) olmuştur. Konulan;
güncel, dinsel ve toplumsal sorunları
yansıtan zamanın önde gelen Flaman
sanatçısı. 17. yüzyılın Hollaııdalı
sanatçıları için yolu hazırlamıştır. 1559’da
ismindeki “ h” harfini atana kadar
“ Brueghel” olarak bilinmekteydi.
Zamanının sıradan insanlarının
Kardaki Avcılar Şubat Pieter Bruegel tbüyük), 1565.
117x162cm, tuval üzerine yağlıboya, Viyana:
Kunsthistoriches Müzesi, Bu ünlü tasvir serisi Niclaes
Jonghellnck tarafından ısmarlanmıştır.
olarak bakarız); sonra ayrıntının inceliği
ve büyüsüyle bizi yine içeri çeker, aynı
anda dünyasının hem içinde hem de
dışındayızdır. Berrak dışhatlar ve
ayrıntılar, gözün, her görüntünün içinde
dolaşmasına rehberlik eder. Erken dönem
eserleri (Anvers’de) hareketli ve kişisel
anlatılara dayalı; geç dönem eserlerinde
ise (Brüksel’de) daha sade, daha bilinçli
sanatsal kompozisyon ve düzenleme
hâkimdir. 1552 53’de İtalya’ya giderken
Alpleri görmüştür.
BA Ş LIC A ESERLERİ HollandalIların Atasözleri, 1559

görünüş ve davranışları üzerine —adeta (Berlin: Staatliche Müzesi); Kasvetli Gün-, 1565
birinci sınıf bir tiyatro oyunu ya da bir (Viyana: Kunsthistorichcs Müzesi); Düğün
Ziyafeti, 1567 - 68 (Madrid: Prado Müzesi)
televizyon dizisi gibi parlak çalışmaları
ve kusursuz gözlem yorumlan
bulunmaktadır. Eserleri güçlüdür
çünkü kendi zaman ve çağınının
yaşam biçimi ve ince ayrıntılarının
keyfini çıkardığı kadar, özellikle insan
garipliklerini, açgözlülüğünü ve kötü
davranışlanm resmedişinde kendimizi
görebiliriz. Tü m büyük sanatçılar gibi,
Bruegel de aynı anda hem bireysel
hem de evrensel olandan
bahsetmektedir.
Bruegel’in kuşbakışı görüntüleri bizi
dünyasının dışına yerleştirir (aşağıya,
tanrısal, belirli bir mesafeden ve üstün

Babit Kulesi Idelay) Peiter Bruegel Ibüyük), 1563,

114x155 cm, panel üzerine yağlıboya, Viyana:
Kunsthistoriches Müzesi. Cennete ulaşabilecek kadar
yüksek bir kule yapma girişimi.
 A lbrecht A lt d o r f e r
W 1480-1538 m ALMAN_____________________
G3 Avusturya; Regensburg (Almanya)
H Yağlıboya; gravür @ Münih: Alte Pinakothek
□ 1998 yılında 7.021 dolar, Jahel ve Sisera (ağaç
baskı)

Genelde mihrap eserleri resmeder. En

dikkate değer özellikleri, garip, esrarengiz
ışık efektleriyle vahşi doğanın kontrolde
olduğu, insanın ikinci planda kaldığı,
hayal ürünü manzaralardır. A z sayıda
eser üretmiştir. Yerel yönetime girmek
için resim yapmayı bırakmıştır.
BAŞLIC A ESERLERİ İsa Annesinin Tanından Ayrılıyor,
1520 (Londra: Ulusal Galeri); St. Florian
Mihrabı, 1520 (Linz, Avusturya: St. Florian
Manastırı; Floransa: UfFızi Galerisi)

Bartholom eus S p ra n g e r
0 1546-1611 i*1 FLAMAN
E3 Belçika; İtalya; Fransa; Avusturya; Çek
Cumhuriyeti i l rresk; yağlıboya; çizim

Ressam, çizer, gravürcü. G eç dönem Azize Catherine'nin Başının Vuruluşu Albrecht

M aniyerizm yorumcusu. Anvers’te
doğmuş, Fransa’da çalışmış, sonra
R om a’ya taşınıp, burada Taddeo
Zuccaro’dan eğitim almıştır. 1570’de
Papa için saray ressamı olarak atanmıştır.
Viyana’da imparator II. M aximilian için
çalışmış, sonra hayatının sonuna kadar
yaşadığı Prag’a geçmiştir. 1581 ’de
İmparator II. R udolf ‘a saray ressamlığı
yapmıştır. Eserleri temel olarak mitolojik
ve alegorik konulardadır. Kuzey
Avrupa’da çok popüler olan Spranger’in
Haarlem Okulu üzerindeki etkisi
önemlidir.
Eserleri, geç dönem Maniyerizminiıı
tipik örnekleridir. Bakılması gerekenler;
bol miktarda nü, olanakdışı pozlar,
duygusal bir stil, ten renginin parlaklığı
ve abartılmış özelliklerdir. Resimleri
ayrıca, zengin renklerle, mücevherler,
meyveler ve çiçekler gibi hassas biçimde
uygulanmış küçük şekiller, arka plandaki
mobilyalar gibi, ayrıntılı süslemelerle
doludur.
B A Ş LIC A ESERLERİ Dünya ’mn kurtarıcısı İsa, 16.
y ü zy ıl (Montabuan, France: Musée Ingres);
Diana ve Acteon, 1590 95 (New York:
Metropolitan Sanat Müzesi); Kralların Tapınışı,
1595 (Londra: Ulusal Galeri); Venüs ve Adonis
1597 (Viyana: Kunsthistoriches Müzesi);
Adalet ve Sağduyunun Alegorin , 1599 (Paris:
Louvre Müzesi)
Altdolfer, 1505 - 10, 56x36 cm, panel üzerine yağlıboya,
Viyana: Kunsthistoriches Müzesi. Altdorfer, yerel Alman
geleneklerini geri getirmeye çalışan Alman Hümanistlerini
suçlamıştır.
A d am E ls h e im e r
« 1578-1610 t» ALMAN
El Venedik; Roma f i Yağlıboya; gravür; çizim
H Münih: Alte Pinakothek Q 1990 yılında
450.000 dolar, St. Jerome Vahşi Doğada
(yağlıboya)
Popüler, küçük ölçekli, ilk zamanlarında
ideal manzaraların uygulayıcısı. Çalışma
hayatını İtalya’da geçirmiştir. Rubens,
Rembrandt ve Glaude gibi birçok sanatçı
üzerinde etkisi olmuştur. Tembeldir, daha
fazla resim yapmış olması gerekirdi.
Eserleri, bir teleskobun diğer tarafından
bakıyormuşsunuz gibi görünen, dikkate
değer duyarlılık ve ayrıntıyla doludur.
T ü m çalışmaları, bu ayrıntıları
oluşturmaya izin veren, bakır plakalar
üzerine yapılmıştır (üzerinde tek bir kıl
olan fırçalar kullanmış olmalıdır).
Sıklıkla tek bir resim içinde birçok ışık
kaynağı kullanmış, örneğin günbatımı ve
ayı; günışığı ve meşale ışığını. M aydonoza
benzeyen büyüleyici ağaçlar
resmetmişitir.
B A Ş LIC A ESERLERİ St. Christopher.; 1598 99 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); İsa'nın Vaftizi,
1599 (Londra: Ulusal Galeri) St. Paul
M a lta ’da, 1600 (Londra: Ulusal Galeri);
Satirlerden Kaçan Periler, 1605 (Berlin Staatliche
Müzesi); M ıs ır ’a Kaçış 1609 (Münih: Alte
Pinakothek)
G iuseppe A r c im b o ld o
Q 1527-93 H» İTALYAN______________________
O Milano; Viyana; Prag □ Yağlıboya
fm] Stockholm: Ulusal Müze Q 2000 yılında 1,3
milyon dolar, Meyvelerden oluşturulmuş adamın
antropomorfik tersine çevrilebilir portresi
(yağlıboya)
En çok, sebzelerden, ağaçlardan,
meyvelerden, balıklardan ve benzeri
şeylerden oluşan fantastik yüzleri ve
bedenleri ile bilinir zamanın kültürel ve
politik devrimleri sırasında (en az 20.
Yüzyılın sonlarında olduğu gibi 16.
Yü zyılın sonlarında da) türemiş bir
sanatsal meraka sahiptir. Çoğunlukla,
simya ve astrolojiye tutkun olan II.
Rudolph için Prag’da çalışmıştır.
Arcim boldo 1587 de M ilan o ’ya
dönmüştür.
B A Ş LIC A ESERLERİ Ateş, 1566 (Viyana:
Kunsthistorisches Müzesi); Kütüphaneci, 1566
(Balsta, İsveç: Skoklostcrs Slott); İlkbahar, Yaz,
Sonbahar, ve Kış (dörtlü seri), 1573 (Paris: Louvre
Müzesi)
Su Giuseppe Arcimboldo, 1566, 65,5x50.5cm, tuval
üzerine yağlıboya, Viyana: Kunsthistoriches Müzesi. Dört
element - Toprak, Hava, Su ve Ateş - resim serileri için
popüler konulardı.
 Leydi Bir Sincap ve Bir Sığırcık He
Hans Holbein (gençolan), 1526-28,
56x39cm, panel üzerine yağlıboya, Londra:
Ulusal Galeri. Resimdeki hayvanlar,
muhtemelen poz veren Anne Lovell'ın aile
hanedanı armasına işaret ediyor.

resmi ve pohpohlanan (fakat

asla çok rahat bir biçimde
değil) yumuşak odaklı
resimlerini yapmıştır.
Işıkla (bir fotoğrafçının
yaptığı gibi) nasıl çizdiğine ve
kurguladığına, kayda değer
keskinlikteki ayrıntılara (bir
kürkte ya da bir çenedeki
tüyler); güçlü ışıklandırmaya;
bir yüz ve ardındaki kişilik
yapısının verdiği mükemmel
duyguya dikkat edin.
1530’lann ortalanııdaıı önceki
portreleri birçok (bazen
sembolik) nesne ile doludur.
Sonrasında koyu bir fon
üzerine daha donuk tasarımlar
yapmıştır (posta pıılıı görselleri
gibi). Winsdor’daki 80 çizimin
olduğu albüm, harika, yumuşak
netlikte, resmi olmayan
portreleri içermektedir.
BAŞLICA ESERLERİ B i r Kadının
Portresi, 1532 - 35 (Detroit
Sanat Enstütüsü); Büyükelçiler,
1533 (Londra: Ulusal Galeri);
DanimarkalI Christina, 1538
(Londra: Ulusal Galeri); I V E d ıva rd ’ın
Hans H olb ein (genç olan) Çocukluk H a li, 1538 (Washington D C :
O 149 7/8 -1 5 4 3 I« ALMAN/İSVİÇRELİ Ulusal Sanat Galerisi)
E l Alm anya; İsviçre; Fransa; İngiltere
Q Yağlıboya; çizim [ 3 W indsor Şatosu
(İngiltere): Kraliyet Koleksiyonu Q 1984 yılında
1.957.500 dolar. Bir  llm 'in Portresi (suluboya)

Ressam ve tasarımcı, esas olarak tüm

portreciler arasında en büyüğü olarak
anılır. Holbein, R eform yüzünden
İsviçre’yi terketmeye zorlanmıştır.
İngiltere’ye gelmiş ve kendisini başarıyla
V III . I icnry döneminin propaganda
portrecisi haline getirmiştir. Salgın
sırasında ölen H olbein’in hayatı hakkında
çok az şey bilinmektedir.
Herşeyden önce, portreleriyle ünlüdür
(çoğu erken dönem dinsel eseri Reform
sırasında yok edilmiştir). Eserleri, 20.
Yüzyılın ortalarındaki saray fotoğaflarıyla
ilginç pararlellikler göstermektedir, aynı
C ecil Beaton’m eserlerinde olduğu gibi:
kendi tarafından şeçilmiş -keskin netlikte-
politik ve anayasal sistemin simgesi olan
hükümdarların ve yöneticilerin usta işi,
Geniş Kenarlı Şapka Giymiş Gencin Portresi Hans
akılda kalıcı, poz verdirilmiş, resmi olarak
Holbein (genç olan), 1524 - 26,24.5x20.2cm, Kâğıt
ısmarlanmış görüntüleri. Aynca, saray üzerine tebeşir, Derbyshire (İngiltere): Chatsvvorth Evi.
çevresindeki yüksek sosyetenin daha az Sanatçı, üç renkli, pastel tekniğini Fransa'da öğrenmiştir.
Hans Evvorth
w 1 5 2 0 -1 5 7 4 O FLA M A N _____________________ "Toplum dışına atılmış
es Hollanda; İngiltere H Yağlıboya 0 Londra: serserilerin dikkatini çekip
C o urtauld Enstitüsü Q 1984 yılında 91.800 dolar,
M argaret Clifford'ın Portresi (yağlıboya) odalarının mesken tutulduğu
Anvers doğumludur. İngiltere’ye 1549’da terk edilmiş bir malikane
gelmiştir. Tanımlaması zordur. Bakılması
gerekenler, gergin ve sert gözlerle solgun
gibi, boş bir zihin de tehlikeli
yüzler; pahalı kostümler ve mücevherlerle düşünceleri çağırır."
kaplı, dikkatle incelenmiş ve hatları
belirlenmiş figürler. NICH0LAS HILLIARD
BA Ş LIC A ESERLERİ Sör John Luttrell, 1550 (Özel

ürettiği minyatürleri ile bilinir. Ünü,

1577 78’de ziyaret ettiği Fransa’ya kadar
genişlemiştir.
Yenilikçi oval şekil, sembolizm, Fransız
zerafeti, ve ince dış hadara bakın. I.
Elizabeth’in gerçek boyudarda portreleri
mevcuttur.
BAŞLIC A ESERLERİ Kraliçe I. E liza b eth , 1575
(Londra: Ulusal Portre Galerisi); Ldcester
Kontu R obert Duddley, 1576 (Londra: Ulusal
Portre Galerisi); Güllerin Arasındaki Genç
A d a m , 1590 (Londra: Victoria ve Albert
Müzesi)

Isaac O liv e r

E3 İngiliz; Venedik □ Suluboya; çizim

[Sil Londra: Victoria ve A lbert M üzesi Q 1996
yılında 60.000 dolar. Siyah ipek Yelekli, Siyah
Küpeli Genç Beyefendi (suluboya m inyatür)

İngiltere’ye 1568’de yerleşen Fransız

Kraliçe I. Mary Hans Evvorth, Londra, Antikacılar
Cemiyeti. İspanya Kralı II. Philip ile evlenmesinden hemen
sonra resmedilmiş olan eserde Mary, Philip'in hediyesi
olan ünlü Peregrina incisini takmaktadır.
Koleksiyon); Elizabeth Raydon, Leydi
Golding’in Portresi, 1563 (Londra: Tate
Koleksiyonu); B ir Hanımefendinin Portresi, 1565
68 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Nicholas H illia rd
d 15 4 7 -1 6 1 9 f» İNGİLİZ
Protestan bir kuyumcunun oğlu.
Minyatür ressamı (portreler, mitolojik ve
dinsel görüntüler). H illiard’ın bir
öğrencisidir, fakat güçlü gölgelerle farklı
bir üslup edinmiştir. Hayatı I. Elizabeth
ve I. H en ry’nin saraylarının etrafında
geçer. 1590’larda Venedik’e bir ziyaret
onu daha yumuşak bir stil ve daha zengin
renkler kullanmaya götürmüştür.
BAŞLICA ESERLERİ Merhamet, 1 596
1617 (Londra: Tate Koleksiyonu);
I. Richmond Dükü, II. Ijennox
Dükü, Ijodovick Stuart, 1605

EH İngiltere; Fransa H Suluboya ü

(Londra: Ulusal Portre
Galerisi)
Londra: Victoria ve A lbert M üzesi
E3 2002 yılında 292.000 dolar, Siyah
Bir Elbise ve Bir Şapka Giyen
Hanım efendinin Portresi (m inyatür)
Essex Kontu Robert
Exeter’li bir kuyumcunun Devereux nun Portresi
oğludur, ilk başta kuyumculuk Isaac Oliver, 1590'lar,
eğitimi almıştır. 1. Elizabeth’in minyatür, parşömen
üzerine suluboya,
hüküm sürdüğü zamanların
Beuchamp koleksiyonu,
başlıca portre ressamıdır.
İngiltere. Devereux (1566 —
Hilliard özellikle, büyük bir 1601) Kraliçe I. Elizabeth'in
aileyi geçindirebilecek miktarda gözdelerindendi.
 BAROK DONEM
1600-1700
“ B a rok ” ilk olara k yapay b ir şekilde abartılı ve karm aşık
birşeyi anlatm ak am acıyla kullan ılıyordu. G ö re c e li
olarak daha yakın zam an da, 17. Y ü z y ılın sanat tarih in in
en büyük ve bü yü leyici b in aların ın , resim lerin in ,
h eykellerin in ya ratım ın a şahit olan b ir d ön em in , sanat
ve m im arisin i anlatm ak için kullan ılm aya başlanmıştır.
önemin görkemli sanat ve
D mimarisi, 17. yüzyılda
İtalya’da oluşmaya başlayan,
büyük opera (grand opera) olarak
bilinen sanat biçimini andırmaktadır.
Sanatçılar da, daha önceleri
bilinmeyen ihtişamın, onların
menajerlik, sanat simsarlığı, saray
mensupluğu ve diplomatlık gibi
yaratıcı uygulayıcı rollerine, katkıda
bulunduğunu düşünmüşlerdir.
İDEOLOJİK B Ö L Ü N M E
Bu aşırılığın nedenleri, derin ideolojik
ve dinsel bölünmelerin, toplumları
birbirinden ayırmasında yatmaktadır.
Bir tarafta tamamıyla K atolik Kilisesi
ve sorgusuz itaat şartıyla “ Kralların
Kutsal Hakları” na bağlı olanlar, D iğer
tarafta Protestan reformuna, kişisel ve
ulusal olarak özgür irade inancına
sahip olanlar. İlki sanatı, şaşkına
D ö rt N eh rin çeşm esi Gianlorenzo Bemini, 1651.
mermer ve traverten, Piazza Novona, Roma. Bernini'nin
heykelle İlgili projelerinin ihtişamı, sanat yoluyla, Tanrının
ve Katolik Kilisesinin mutlak egemenliğini dışa vurduğu
inancından ilham alıyordu.
çevirmekten, etkilemekten
kaçınmadan, Barok kiliseleri, R om a
çeşmeleri ve Paris’in hemen dışındaki
Versailles (Versay) Sarayı gibi
harikalar yaratmakta kullanmıştır.
İkincisi ise tüm dindışı gösterişi
reddetmiş, dinsel sanat eserlerini yok
etmiş, kiliselerin içlerini beyaza
boyamış, kraliyet ve soylu
koleksiyonlarını dağıtmıştır.
Bu ideolojik karmaşanın sonuçları en
çok üç yerde göze çarpar. Ingiltere’de
I. Charles’m kutsal yönetm e hakkı
için, boyun eğmez isran 1649’da
idamına, sanat hâzinelerinin
dağıtılmasına ve her türlü estetik
deneyim i reddeden bir “ Puritan
Com m onw ealth” (püriten ulus)
müessesesinin kurulmasına yol
açmıştır. Hollanda’da Habsburglar
Protestan isyan dalgasını durdurmaya
çalışmışlar, sonunda,
Aşağı Ülkeler’i ikiye bölen bir
anlaşmayı kabul edip sonra da resmen
tanımışlardır. Protestan bir kuzey
(Hollanda) ve Katolik bir güney
(Flaman bölgesi). F R A N S A 'N I N
T icari ve burjuva YÜKSELİŞİ
olan H ollanda’nın O rta Avrupa’da
yeni cumhuriyeti, Avusturya’lı
özellikle Doğu Habsburglar başka
Asya’daki kendi bir Protestan isyanla
ticaret yüzleştiler, bu kez
İpe Çekme Jacques Callot üslubunda gravür
imparatorluğunu (1592-1635), tuval üzerine yağlıboya, Clermont Bohemia’da. 1618’e
genişletmiş ve Ferrand: Musée Bargoin. Callot'nun gravür gelindiğinde bu isyan,
serisi "Savaşın Izdırapları" 30 Yıl Savaşlarinın diğer güçlerin de
güçlendirmiştir. 15u yarattığı dehşetlerin birçoğunu resimlemiştir.
yeni zenginlik, dinsel bağları
sanatta muhteşem yüzünden, içine
parlaklıkta bir dönem e yol açmıştır. çekildikleri genel bir savaş durumuna
Hollandalılarm isteği, evlerinin yol açmıştır: Protestan tarafta Baltık
duvarlarına asmak için, diğer ticari güçler, Danimarka ve İsveç, diğer
mallar gibi alıp satabilecekleri, kır/ tarafta Habsburglar ve onların
deniz manzaraları ve günlük hayattan K atolik müttefikleri. Din başlangıç
sahnelerin resimleriydi. noktası olmuş, fakat 1630’larda savaş,
Fransa ve Habsburglar arasında bir
güç sınavına dönüşmüştür.
Sonradan “ 30 Y ıl Savaşları”
olarak anılacak olan savaş, o
zamana kadar yapılan en
acımasız savaş olup
Alm anya’yı baştanbaşa
sarmış, arkasında neredeyse
bir milyondan fazla ölü
bırakmıştır. Bazı bölgelerde,
nüfusun yaklaşık yüzde 40’ı
ölmüştür. Fransa’nın,
Avrupa’ nın en güçlü ülkesi
olarak ortaya çıkmasıyla
1648’de sona ermiştir. Bu
yeni hâkimiyet, tek başına 54
yıl hüküm süren X I V Louis
tarafından zekice
sömürülmüştür.

K ra liy e t Ş apeli, Versailles XIV. Louis'in

şapelinin yapımına 1689'da Saray mimarı
olan Jules Hardouin-Mansart tarafından
başlandı. Ayinler sırasında, soyluların altında
durduğu üst balkon kraliyet ailesine ayrılmış
olurdu.

ZAMAN Ç İZ E L G E S İ: 1 4 . - 1 5 . Y Ü Z Y IL

1609 T e le s k o b u n ic a d ı (H ollanda);
Fele m e nklerin isya nı, İspanya ve
H ollanda a ra s ın d a k i a ntlaşm a ile son 1630 İngiliz 1648 W e s tp h a lia
buldu. M a ssa ch u se ts A n tla şm a sı 30 Yıl
I 1618 30 Yıl Savaşlarının K örfez K olonisi'nin S avaşlarını
başlangıcı kuruluşu b itird i

1600 1620 1640

1621 İsp a nya ve 1633 G alileo Kilise 1636 30 Yıl 1649 1
H o llan da arasında ta ra fın d a n S avaşlarına C harles'ın
y e n id e n d ü ş m a n lıkla r sa pkınlık suçuyla Fransa'nın İn g ilte re 'd e
başladı m ahkûm e d ild i 1 katılışı İdamı
 Î1

" f i ' 1 ft

17. YÜZYILDA B İLİM

17. yüzyılın seyrinde A vru palı İsaac Newton'in Teleskobu

Hareket ve yerçekiminin kanunlarını
hükümdarlar, sanatın cöm ert
keşfetmenin yanı sıra Newton, optik
koruyuculan oldukları kadar, üzerine kapsamlı bir inceleme yazısı
bilim lerin, özellikle astronom i yazmıştır.
ve fiziğin, de keşfetmek için bir teleskop kullanmıştır.
koruyucularıydılar.. İn giltere’de K o p ern ik ’in Güneş Sistem i’ni
bilim e devlet desteği, 1662’de “ Royal destekleyen başka önem li incelem eleri
Society” kurulduğunda verilmiştir. de olmuştur. Y ü zyılın sonuna doğru
Kurumun Fransız eşdeğeri “Académ ie İn gitere’de Sir İsaac N e w to n yeni
Royale des Sciences” 1666’da onu bilim bir dalı olan fiziğin teorik
izledi. temellerini atmıştır.
Y ü zyıl, gittikçe hızlanan b ir bilimsel
devrim ile tanımlanmaktadır. Teleskop,
mikroskop, hesap cetveli, term om etre ve
barom etre gibi aletlerin hepsi 1650’den
ön ce icat edilmiştir. D a h a 1609’da
İtalyan bilim adam ı G alileo
G alilei Jüpiter’in dört ayını
XIV. Louis’in 1667 de
Académie Royale des
Sciences Ziyareti 17.
Yüzyıl ortalarına
gelindiğinde, bilimin
devletlerin gelişiminde kilit
rol oynayacağı açığa
çıkmıştı. Gerektiği gibi, bunu
koruyuculuğun resmileşmesi
izledi.

Maiyetini, kendi çabaladığı inançlar savunulamaz

muazzam yaratımı olan Avrupanın en durumdaydı. Gelecek, sorgulamadan
inanç ve itaatte değil, kendine
büyük sarayı Versailles’dan kontrol
güvendeydi. O zamanlar, yüzyılın
ederek otoritesini korumuştur. sonlarına doğru Ispanya, politik ve
Markası haline gelmiş olan ekonomik olarak çöküşteydi, O rta
-merkezileştiren ve askeri, görsel Avrupa yorgun ve haraptı, Papalık ise
olarak çarpıcı ve katı bir biçimde rakip Hıristiyan kiliseleriyle bir arada
törensel- mutlak otoritesi, özellikle yaşaması gerektiğini kabul etmek
zorunda kalmıştı. Fransa zenginleşmeye
Rusya’da Peter T h e G reat (Büyük
devam etti, fakat çok yakında yeniden
Peter) tarafından olm ak üzere, diğer ortaya çıkacak olan güç, anayasal
Avrupa saraylannda da artarak taklit monarşinin yeni bir formunu oluşturan
edilen bir krallık tarzı yaratmıştır. ve dünyanın önde gelen ticari gücü
olarak Hollanda’nın yerini alması
kaderinde olan İngiltere idi.
YENİ T A R Z D A BİR M O N A R Ş İ
Sonuç olarak, Barok sanatının ve
mimarisinin aşırılığı ile yükseltmeye

1659 Pyrenees 1667 B ernini'nin 1688 Ingiltere'de

A n tlaşm ası Batı Piazza'sının, St. görkem li Devrim:
A v ru p a 'd a k i Fransız P e te r's K ilisesi'nin II. Ja m e s’in
hâ kim iy e tin i R om a'da d e vrilişi | 1694 İn g ilte re
onayladı. ta m am lanm ası ____________| B ankası'nın kuruluşu

1680 1700------- 1
1660 1662 İn g ilte re 'd e 1678 XIV. Louis 1685 N antes 1689 R usya'da 1699
M onarşinin "R oya l S o c ie ty " V ersa ille s'd a ki Karanam esi B üyük P e te r'in H absburglar’ ın
İngiltere'de kuruldu ana bina y ü rü rlü k te n kaldırıldı: ta h ta çıkışı M a c a ris ta n ’ ı
yeniden çalışm alarını Fransız P rotestanları O sm anlI'dan
yapılandırılması başlattı y e n i b ir zulüm le karşı g e ri alışı
karşıya kaldılar

O 157 5-1 642 f» İTALYAN
E l Bolonya; Roma f | Yağlıboya; freksk
Bolonya: Pinacoteca Q 1985 yılında 2,44
m ilyon dolar, Davut, G oliath’ın Başıyla (yağlıboya)
Ö n de gelen Bolonya’lı ustalardan.
R aphael’in etkisinde kalan bir sanatçı.
17. ve 18. yüzyıllarda çok takdir görmüş,
20. yüzyılda gözden düşmüştür.
R en i’nin, Rom a’ya ilki 1660’dan hemen
BOLONYA
OKULU 1 5 5 0 -1 6 5 0
Bolonya asla Floransa’nın, Venedik’in ya
da Roma’nın artistik üstünlüğünü
yakalayamamıştır, yine de, bu kadim
üniversiteler şehrinin, İtalya ve Avrupa
sanatına kayda değer katkıları olmuştur.
Floransa ve Venedik’in ortasında yer alan
Bolonya Okulu her ikisinden de etkilenmiş
ve kendine özgü bir üslup yaratmıştır.
Özellikle, Bolonyalı sanatçılar Florentin
klasisizmini, Venedik teatralliği ile
birleştirmiştir. Bunun en iyi örnekleri
Carracci, Domenichino, Guercino ve
Reni ele kendini göstermiştir. Bolonya
Okulu’nun tarzı 18. yüzyılda çokça örnek
alınmış, fakat 20. yüzyılın büyük
bölümünde küçümsenmiştir.
cm, yağlıboya, Madrid: Prado Müzesi. Avcı bakire Atalanta
âşıklarına, kaybetme durumunda ölümle
cezalandırılacakları bir yarış için meydan okumuştur.
Hippomenes kendisine Venüs tarafından verilmiş olan üç
altını yere atarak onun dikkatini dağıtmış ve yarışı
kazanmıştır.
sonra olan ziyaretleriyle üslubu çok
değişmiştir. Yoğun ve idealize (gerçekdışı
ve yapay) duygu deneyimlerini yansıtan
resimleri, genellikle dinseldir. M itolojik
eserleri aynı yoğunluğa sahip olmamakla
birlikte bir hayli parlatılmış eserlerdir.
Kendisi çok güzel olmasına rağmen hep
bekâr kalmıştır. Uzak ve yaklaşılamaz bir
güzellik taşıyan resimlerinde yansıtılan iki
özellik. Acaba eserleri 20.yüzyılın popüler
zevki için fazla bilinçli şekilde usta işi, poz
verdirilmiş ve oyunsal mıdır?
Cennete doğru çevrilmiş olan
gözbebeklerine (duygunun yoğunluğuna
işaret etmesi bakımından), şaşırtıcı
biçimde ince ve hassas boyama tekniğine
bakın.
BA Ş LIC A ESERLERİ Deiarıeria Kentor Nessus
Tarafından Kaçırılırken, 1621 (Paris: Louvre
Müzesi); Susannah ve Büyükler 1620 (Londra:
Ulusal Galeri); Lapis Lazuli Kaseli Hanımefendi,
1630’lar (Birmingham: Müzeler ve Sanat
Galerisi); Mecdelli Meryem 1634 42 (Londra:
Ulusal Galeri)

A nnibale C a rra c c i __
Q 1 5 6 0 -1 6 0 9 i» İTALYAN______________________
0 Bolonya; Roma □ Fresk; yağlıboya
@ Roma: Farnese Galerisi. W ind sor şatosu
(İngiltere): Kraliyet Koleksiyonu
ö 1994 yılında 2 m ilyon dolar, içen Çocuk (Boy
Drinking) (yağlıboya)
Bolonya’da doğmuş, 1595’ten itibaren
R om a’da yaşamıştır. Parlak bir üçlünün
en yetenekli üyesidir, (kardeşi Agostino ve
kuzeni Ludovico). İtalyan sanatını
Michelangelo’dan sonra gelen
durgunluktan çıkarmıştır. 1850’lerde
moda değişiminin kurbanı olmuştur.
Onun büyüklüğü hakkındaki
tartışmalar, parlak ç.izerlik, nü yorumlan,
ahenkli kompozisyonlar bakımından
Raphael kadar; Anatom ik bilgi,
kahramanlık ülküselliği (Farnese
Sarayı’ndaki freskleri, Şistine Şapeli’ndeki
M ichelangelo’nun eserleriyle eşit
düzeydedir) yönüyle M ichelangelo kadar;
Renk zenginliği açısından Titian kadar
iyi olduğu yönündedir. Özgündür:
Karikatürü icat etmiştir ve erken dönem
gündelik yaşam sahneleriyle ideal
manzaralan, birçok yeni gözlemle
doludur. Rubens’i ve Poussin’i
etkilemiştir.
İsa'nın Mezarındaki Kutsal Kadınlar Annibale
Carracci, 1597-98, 121x145.5cm, tuval üzerine yağlıboya,
St. Petersburg: Hermitage Müzesi. Tüm figürler, canlı
modellerle yaptığı çalışmalarındandır.
| L â ■ «
l'V
Büyüklüğü karşısındaki tartışmalar ise,
onun eklektik olduğu, yalnızca
özgünlükten yoksun, belirli kısımlardan
değil, eserlerin bütününden çalıntı yapan
birisi olduğu şeklindedir. “ Takipçilerinin
kim olduğuna bakın, berbat Bolonya
Okulu “ denmiştir. Fakat bakılması
Balık Avı Annibale Carracci, 1585-88, 136x253 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi. Soylu ve
klasik bir doğa görüntüsünün bir öykü ortamı haline
geldiği, ideal manzaralar yaratmıştır,
gereken, çok sayıda harika çizim, bol
m izah ve kişisel dokunuşlardır. Steril
akademizme cevap olarak her zaman
çizime ve hayatı incelemeye büyük inancı
olmuş, hatta bunu öğretmek için bir okul
kurma noktasına kadar gelmiştir. Aynı
inanç, farklı bir şekilde Empresyonistler,
özellikle Cezanne tarafından
paylaşılmıştır. Carracci, 1606’da resim
yapmayı tamamen bırakmıştır.
B A Ş LIC A ESERLERİ Kasap Dükkânı, 1580’ler
(Oxford: İsa Kilisesi Resim Galerisi); Domine
Quo Vadis, 1601 - 02 (Londra: Ulusal Galeri)
 r «

168 B A R O K D Ö N E M
l-L—i— %L-il-----

Giovanni L a n fra n c o
» 1 5 8 2 -1 6 4 7 H» İTALYAN

E3 l'a rm a ; Roma; Napoli fl Freks; yağlıboya

İÜ Roma: S. A ndrea della Valle ve S. Carlo al
Catinarl Kiliseleri: Napoli: S. G enarro (Duomo)
Şapeli; S. M artln o Kilisesi
E3 2003 yılında 822.331 dolar, çarm ıha Germe
(yağlıboya)

R om a’da vc N apoli’deki kilise ve

saraylarda, büyük ölçekli, yanılsama
yaratan süslemelerindeki coşkuyu ortaya
çıkaran kilit isimdir. Tavanlarda
bulutların üzerinde uçan kalabalıklar, uç
noktada uygulanmış kısaltını ve göz alıcı
ışık. M uazzam ölçekli, abartılı, illıam
veren eserleri yerinde görülmelidir.
BAŞLIC A ESERLERİ [ ’Malı, ¿jırephatlı D u lu ’ndan
Ekmek Kabul Ediyor, 1621 24 (Los Angeles: J,
Paul Getly Müzesi); Canaan’lı M usa ve Elçiler,
1621 24 (Los Angeles: J. Paul Getty
Müzesi;; Bakıre’nirı Göğe Yükselişi, 1625 27
(Roma: S. Andrea della Valle); Cartorıa’lı St.
Margaret 'm Vecdi, 16301ar (Floransa: Palazzo
Pitti)

İsa ve Samiriye'H Kadın Giovanni Lanfranco, 1625-

28, 75x86 cm, tuval üzerine yağlıboya, Oxford: Ashmolean
Müzesi. İsa'nın bir fahişeyle olan karşılaşmasının süslü bir
yorumu.

Aziz Jeromeun Son Ayini Domenichino, IBM, tuval

üzerine yağlıboya, Roma: Vatikan Müzeleri. St. Jerome
Hristiyan Kilisesinin dört pederinden birisiydi. Ayin ekmeği,
sahnenin sembolik merkezidir.

D o m e n ic h in o
O 1581-1641 I» İTALYAN
ES Bolonya; Roma; Napoli f l Fresk; Yağlıboya;
çizim @ W indsor Şatosu (İngiltere)
Q 2000 yılında 3 m ilyon dolar, Adem ve Havva'nın
Kınanması (yağlıboya)

Bolonya doğumludur, R om a ve N apoli’de

çalışmıştır. Minyon yapılıdır
(Domenichino “ Küçük Dominik
anlamındadır). Bakılması gereken;
(çağdaşı Caravaggio’nun tersine) Raphael
ve Antik çağların etkisinde kalmış bir
ülküselliğe, mitolojik temalarla uyumlu
klasik manzaralara, duyguyu sembolize
eden, fakat ifadeyi dışavurmayan
figürlere. İyi bir çizer (W insdor
Şatosu’nun Kütüphanesi, onun
muhteşem çi/.imlcrini barındırır) vc çok
iyi bir portrecidir.

B A Ş LIC A ESERLERİ Motısenyör Agucchi, 1610 (York:

Şehir Sanat Galerisi); Balığı Yakalayan Tobias’lı

Manzara, 1617 18 (Londra: Ulusal Müze)
St. Cecilia, Elinde Notaları Tutan bir Melekle,
1620 (Paris: Louvre Müzesi)
 w
k i l
i i
1 6 0 0 - 17 0 0 ¥ £ } >r 169
. L i f / ...3...........

Orazio G e n tile s c h i
© 1 5 6 3 -1 6 3 9 m İTALYAN

İLİ] İtalya; Paris; İngiltere 0

Yağlıboya Q 1995 yılında
6.992.000 dolar, İsa'nın Bulunuşu
(yağlıboya)

Büyük saygı duyulan

Toskanalı. Pisa’da doğmuş,
fakat 1576’da Rom a’ya
yerleşmiştir. Caravaggio’dan
etkilenmiştir ama onun çılgın
enerjisinden ve
lıayalgücünden yoksundur.
Caravaggio’nun aşırılığını
ehlileştirmiştir. Bakılması
gereken; büyük ölçekli,
dekoratif eserler,
sadeleştirilmiş konular ve
kompozisyonlar, soğuk renkler,
keskin kıvrımlı bol, dökümlü Mısır'a Kaçışta Mola Orazio Gentileschi, 1615-20,
kumaşlar ve inandırıcı 175.6x218 cm, tuval üzerine yağlıboya, Birmingham
olmayan gerçekliktir. 1626’da Ingiltere (İngiltere): Müzeler ve Sanat Galerisi. Mavilerin ve sarıların
ahenkli kullanımı, Gentileschi'nin tipik özelliğidir.
K ralı I. Charles’ın saray ressamı olmuştur,
sanatsal açıdan güvenli bir tercih.
B A Ş LIC A ESERLERİ Iranla Çalgıcısı, (Washington A lessandro A lg a rd i
DC: Ulusal Sanat Galerisi); Bildiri, 1621 -23
w 1 5 9 8 -1 6 5 4 i« İTALYAN______________________
(Turin: Galleria Sabauda); L j)t ve Kızları, 1622
(J. Paul Getty Müzesi, Los Angeles); Küpid ve E3 Roma; Bolonya □ Heykel Q 2005 yılında
Psyche, 1610’lar (St. Petersburg: Hermitage 37.500______________________________ dolar, Üzerinde Ö lüle
Müzesi) A te şi Yakıyor{kâğıt üzerinde çalışmalar)

Barok Roması’nm Bcrııini’den sonra en

iyi heykeltraşı. İkisi büyük rakipler
olmuştur ve Bernini’nin St. PeterVın
inşaasındaki baştan savma çalışmaları
yüzünden Papa X . İnnocent’ııı
mahkemesinde gözden düşmesiyle,
Algardi’nin stüdyosu kontrolü ele almıştır.
Klasik ideal ve “Antik Ç ağ” felsefesi
konusunda Bernini’nin olduğundan daha
takıntılıdır, bu yüzden eserleri, Bernini’nin
temelsiz değişkenliğinden daha sağlam,
kalıcı ve psikolojik açıdan daha gerçektin
Figürler duruş açısından oldukça klasik,
dinç, kaslı ve güçlüdür. Eserler genellikle
sembolik olarak klasik geometriye ve
çizgiye dikkat edilerek yapılmıştır.
Bernini’nin ince renk oyunlarına karşı,
bilinçli seçilmiş, soğuk beyaz mermerin
soyluluğunu kullanmıştır. Heykel ve resim
arasındaki farkı gözetmektedir. Algardi’nin
m erm er rölyefleri; heykelli olan
mihrapların, resimli olanların yerini
almasını sağlamıştır. Yoğun klasisizmi,
Fransız Barok gelişimini etkilemiş, Algardi,
Poussin’in çok yakın dostu haline gelmiştir.
B A Ş LIC A ESERLERİ (iaspare M o la ’nın Portresi, 1630
sonlan (St. Petersburg: Hermitagc Müzesi);
X I. I^ o ’nurı Mezarı, 1634 44 (Roma: St.
Peter’s Kilisesi); St. PauVün Boynunun Vurulması,
1641 47 (Bolonya: S. Paolo); Papa Liberius
Neophytes’i Vaftizi, 1645 48 (Paris: Louvre
Müzesi)
 ßu 1

a b

Caravaggio
© 1 5 7 1-1 6 1 0 F® ITALYAN
EJ Roma; Malta; Sicilya □ Yağlıboya Q 1971
yılında 312.000 dolar, Martha, Mary'nln Kibrini
Ayıplıyor (yağlıboya)

T am adı Michelangelo M erisi da

Caravaggio’dur. Ciddi b ir sabıkası olan
tek önemli sanatçıdır (holiganizm ve
cinayet). 38 yaşında sıtma ateşinden
ölmüştür. Slıakespeare’in (1564 - 1616)
çağdaşıdır. Çok fazla etkilenilmiştir.

Y A Ş A M I VE ESERLERİ
Yerlisi olduğu Bolonya’dan 1592’de
R om a’ya taşınmasıyla kariyerinde iki
safha oluşmuştur: Yüksek R önesans’ı ve
Antik çağı öğrendiği bir erken dönem
(1592 —99), adaba uygun olmayı
reddettiği, heyecanlandıran, bütün
gelenekleri ve kabul edilmiş kuralları
tam am ıyla yoksayışını sergileyen bir
gerçekliğe döndüğü olgunluk dönemi
(1599 - 1606). Buna rağm en Papalık
çevresinde iyi karşılanmış ve birçok
önemli kilise işi almıştır. H em sanatı hem
de hayatında aşın heyecanlı bir ruh
haliyle yaşamıştır. 1606’da başansının
zirvesinde iken, çalkantılı karakteri onu
bir tenis m açının bahsi üzerine çıkan bir
kavgada cinayete götürmüş, M alta’ya
kaçm aya zorlanmış fakat bu rad a da çıkan
bir kavgadan sonra Sicilya’ya geçmiştir.
Palerm o’da yaralanmış, Napoli
yakınlannda Papalık’tan a f beklerken
ölmüş, a f haberi ölüm ünden üç gün sonra
ulaşmıştır. Birçok takipçisi, sanatın
gelecekteki gelişimine katkısını
garantileyerek, özellikle N apoli’de,
Ispanya’da ve H ollanda’da, onun
görüşlerini benimsemiş, etkisinin
yankılan, La Tour, R em brandt ve
Velasquez gibi birçok farklı sanatçıda USLUP
kendini göstermiştir. Kesik başların ve şehitliğin kanlı
ayrıntılarla gösterildiği, genç adam ların
çöküşü ve ahlaksızlığı ima eden
çekiciliklerini sergilediği (zevkleri
heteroseksüeldi ve kız arkadaşı
seks çalışanıydı) heyecan yaratan
konulan ile tanınm aktadır. İncille
ilgili konulan, dram atik
söylemlerin muazzam anlanın
sergilemektedir. İsa ile Azizleri
çizmek için köylülerle sokak
çocuklannı model olarak
kullanıyor olması, birçok kişiyi
ağır biçimde gücendirmiştir.
Tekniği de, gergin
Judith ve Holofernes 1599, 145x195cm,
tuval üzerine yağlıboya, Roma: Pallazo
Barberini. Carravagio'nun yorumu, ahlak bozan
suçu sembolize etmekten çok, gerçek yaşam
dramını ve sarsıntısını vurgular.
Emmaus'ta Yemek 1601, 141x196.2cm, tuvalüzerine kazanır, gölgeler daha derin ve doygun
yağlıboya ve tempera, Londra: Ulusal Galeri. Caravaggio, olur. N atürm ort ayrıntılar sembolik
beş yıl sonra, bu eserin daha yumuşak bir şeklini
anlam lar taşıyabilir. Ö rneğin, her tarafı
resmetmiştir.
kurt delikleri ile kaplı bir meyve. Ayrıca
kompozisyonları, ustaca kısaltımı, ışık ve tenin kurgulanm asında kullanılan pastel
gölgenin yüksek karşıt dram atik gökkuşağı renkleri yelpazesine de dikkat
aydınlatması (chiaroscuro) da, aynı etm ek gerekir.
derecede sansasyonel ve
B AŞLIC A ESERLERİ S t Matheıu’in
tcatraldir. 1606’dan sonraki
Çağırılırı, 1599 1600 (Roma:
geç dönem eserleri aceleyle
uygulanmış ve güçlü S. Liugi dei Francesi); St.
olm aktan çok gündem de Paul’ürı Dönüşümü (Hıristiyanlığa
kalmayı hedefleyen geçişi), 1601 (Roma: S. Maria
eserlerdir. del Popolo); St. Thomas’ın
Kuşkusu, 1601 —02 (Floransa:
NELER ARANMALI Uffizi Galerisi)
Erken dönem eserleri, yarını Hasta Bakiis 1591, 67x53cm, tuval
boy figürleri ve natürm ort üzerine yağlıboya, Roma: Galleria
kompozisyonlarıyla, küçük Borghese. Çoğu erotik erken dönem
olm a eğilimindedirler. eseri üst sınıf Kilise mevkiine sahip
Sonraları figürleri esneklik kimselerce ısmarlanmıştır.
Bartolommeo M a n fre d i
0 1593-1622 i« İTALYAN____________________
E l Roma □ Yağlıboya M Floransa: Galleria
degli Uffizi; Chicago Sanat Enstitüsü
Q 1989 yılında 65 854 dolar, Nar ve Üzümlerle
Natürmort (yağlıboya)
Caravaggio’nun izleyicisi ve başarılı
taklitçisi olan az tanınm ış sanatçı.
Mitolojik ve dinsel konular dışında ahlak
değeri düşük olan günlük sahneler de
resmetmiştir. Çatışm a ve uyuşmazlık
içeren alegorik tem aları tercih etmiştir.
Tarzı ünlü ustasına göre d a h a ham ve
kolaydır, fakat Caravaggio’nun ışık
efektlerini kopyalar, ayrıca hareketi
kısaltır ki izleyici sahneye ortak olabilsin.
M anfredi ile sık sık karıştırılan
Caravaggist özelliklerine sahip arkadaşı
Valentin ile birlikte, R om a’d a yaşayan
kuzeyli sanatçıları etkilemiştir.
Cezalandırılan Küpid, 1610
BA Ş LIC A ESERLERİ
(Chicago Sanat Enstütsü); Dört Mevsimin
Alegorisi, 1610 (Ohio: Dayton Sanat Enstütsü);
Kabil HabiVi Öldürüyor, 1610 (Viyana:
Kunsthistoriches Müzesi); Falcı, 1610 15
(Detroit Sanat Enstütüsü) Davut’un Zaferi,
1615 (Paris: Louvre Müzesi)
Galeri); Zina Taparken Takalanan Kadın, 1621
(Londra: Dulwich Resim Galerisi); St. Peter’ın
Bir Melek Tarafından Serbest Bırakılırı 1622 -23 '
(Madrid: Prado Müzesi)
Artem isia G entileschi
0 1597-1652 İTALYAN_____________________
G2 Roma; Floransa; Napoli; İngiltere
n Yağlıboya Q 1998 yılında 619.400 dolar, Lavta
Çalan Kadının Portresi (yağlıboya)
O razio Gentileschi’nin kızı, ondan daha
iyi bir ressam. K ana susamış sahnelere
olan eğilimi m uhtemelen, 19 yaşında
tecavüze uğrayıp, bunu izleyen
m ahkem ede haklılığının kanıtlanm ası için
yapılan işkenceleri de içeren trajik
yaşam ından kaynaklanmaktadır. Sıklıkla
erotik, kanlı ve bir kurban ya da intikam
alır halde bir kadın içeren, dram atik
konular seçmiştir. Stil olarak
Caravaggio’ya yakındır.
BAŞLIC A ESERLERİ Judith Holofernes’i Katlediyor,
1620 (Floransa: Uffizi Galerisi); Resmin alegorisi
olarak Özportre, 16301ar (Kraliyet Koleksiyonu)

G uercino
0 1591-1666 I» İTALYAN
E3 Bolonya; Roma n Yağlıboya;
fresk ü Windsor (İngiltere): Kraliyet
Koleksiyonu E2 2002 yılında 672.000
dolar, Venüs'ün Süslenişi (yağlıboya)

T am adı Giovanni Francesco

Barbieri Guercino’dur.
Bolonya’dan gelmiş, kendi
kendini eğitmiş ve yaşadığı
dönem de başarılı bir sanatçı
olmuştur. Şimdi 17. yüzyılın en
önemli sanatçılarından biri
olarak değerlendirilmektedir,
fakat kısa bir süre öncesine
kadar göz ardı edilmiştir. Canlı,
doğal, heyecan verici ışık ve
güçlü renkleriyle, erken
dönem leri en iyi zamanlarıdır.
Ayrıca mükemmel çizimleri
vardır. Bolonyalı Papa
tarafından 1621 ’de R om a’ya
çağırılmış, bundan sonra
doğallığını yitirmiş ve sıkıcı
biçim de klasikleşmiştir.
“G uercino” şaşı gözlü
anlam ındadır. 1612- 13, 114x93.5 cm, tuval üzerine yağlıboya, Floransa:
Palazzo Pitti. Eski Ahit'teki, örneğin Judith gibi kadın
B A Ş LIC A ESERLERİ İki Melek Tarafından Tası kahraman tasvirleri, Avrupa'nın her tarafındaki özel
Tutulan Ölü İsa, 1617 18 (Londra: Ulusal koleksiyoncular için çok cazipti.
 Apollo ve Daphne
Gianlorenzo Bernini Gianlorenzo Bernini, 1622-
Q 1598-1680 f» İTALYAN 25, yüksektik 243 cm,
mermer, Roma: Galleria
El Napoli; Roma □ Heykel, yağlıboya
Borghese. Bernini'nin benzeri
Q 1981 yılnda 206.700 dolar Davut Goliath'ırı Başı
görülm emiş, gerçek
ile (yağlıboya) boyutlardaki başyapıtı, saf
peri Daphne'nin, Güneş
Sanatın, duygusal ilham ile Tanrısal ve tanrısı Apollo onu boş
saf olanın yüceltilmesi olduğuna inanan, elde etmeye çalışırken
kendini adamış Romalı Katolik. Bir bir defne ağacına
ressam olarak yetenekli olm asına rağmen, dönüşmesini
resmi küçümsemiş, heykeli “G erçek” betim ler.

olarak addetmiştir. Bernini, heykeli

önceki görevi olan dünyevi ağırlığından
ve entellektüel duygudan kurtarm ış,
d a h a önce hiç olmadığı gibi hareket
etmesine, havada yükselmesine,
hayal gücü ve oyunsal(dramatik)
kaliteye izin veren özgürlüğü
keşfetmesine olanak tanımıştır.
Bir çocuk deha olarak, parlak bir
kişiliğe, keskin bir zekâya sahiptir ve
kom ediler yazmıştır; bu özellikleri
heykel çalışm alarında da kendini
gösterir. Teknik olarak bir
virtüözdür, m erm eri sanki
canlıymış ya da kaliteli bir
dantelin hassaslığına sahipmiş
gibi gösterebilme gücüne
sahiptir. Barok stili; ihtişam
sevgisi, teatrallik, hareket ve
tutkulu duygular halinde
özetlem ektedir ve en iyi
eserleri, Katolik
Kilisesi’nin en
gözde ressamı
olduğu yerde,
R om a’da, bulunmaktadır.
En form da olduğu zam anlarında,
heykeli, mimariyi ve resmi, aşırı oyunsal
bir bütün olarak harm anlam ıştır; bu
durum diğer eserlerinden çok, su ile
ışık kırılması oyunlarıyla, norm al
boyutundan büyük insan
figürlerinin ve hayvanların
gerçek anlam da bu dünyadan
değilmiş gibi görünmelerini
sağl ayan çeşmelerinde ortaya
çıkmaktadır.
B A Ş LIC A ESERLERİ Prosperine’y e Tecavüz, 1621 22
(Roma: Galleria Borghese); Davut, 1623
(Roma: Galleria Borghese); Constanza
Buonarelli, 1635 (Floransa:
Bargello Ulusal Müzesi);
Cornaro Şapeli (bkz.
Sayfa 174 175);
Kutsanmış Ijodavica
Albertoni, 1671 -74
(Roma: S. Francesco
a Ripa)
C o r n a r o Şapeli
Gianlorenzo Bernini 1645-52
R o m a’daki müsrifçe dekore edilmiş
fakat içten ve m um
ışığıyla aydınlatılmış
S an ta M aria della
V ittoria’daki Barok
Kilisesinin m erkezinde
C o rn aro Şapeli yer
alm aktadır. B ernini’nin en
tutkulu eserlerini b arın d ıran
şapel, m inyatür bir sahneye
benzem esi am acıyla
yaratılmıştır.
Cardinal Federigo C ornaro
tarafından ısmarlanan şapel, resim,
heykel ve m imarinin çarpıcı bir
karışımıdır. Tiyatroya özgü olarak
m ihrabın arkasındaki gizli bir
pencereden ışıklandırılan şapelde,
Teresa, ruhani çoşkusunun M e le k St.Tere
taparcasına | l
doruklarında bayılmak üzereyken
bakmakta, (kinci b j |
T a n n ’nın ilahi ışığı üzerine kez okunu s a p la m j|
yağmaktadır. Öyle ki, hayal ürünü bir için hazır
bulutun üzerindeymiş gibi görünür. beklemektedir
Merkezdeki figür grubu m erm erden ve
varaklı ahşaptandır. Parlak bronzdan
ışınlar sembolik olarak tanrının kutsal
ışığının gücünü betimlemektedir.
Aşağıda, C ornaro Ailesi, ayrıcalıklı ön
sıra localarından, bu harikaların
izleyicisi olurken, yukarıda resmedilmiş
kubbeli cennetler bulunmaktadır.
Bernini içtenlikle, bir meleğin St.
Teresa’nın kalbine ilahi aşk oku
saplaması Isa ile olan mistik
birleşmesi - yoluyla oluşan ruhani
hesaplaşmasına odaklanmıştır.

T E K N İK L E R _________________________

Bernini'den önce hiçbir heykeltraş, üç boyutlu heykelde

bir hayat yanılsaması sağlamak için, ışığı kullanmamıştır.
Rönesans'ın dağınık ışığının aksine, bu yönlendirilmiş
ışık, hareketin havada asılı kalmış anını vurgular. İnsan
alanlarının alt kısımlarında kullanılmış, sıcaklaştıran
kırmızı ve sarılar, beyaz mermer grubunun dinsel saflığını
dengeler.
 A yrıntılı ve d ik k a tlic e hesaplanmış
düzenleme, beyaz merm er grubunun
tüm görsel etkisini yükseltmektedir.
Zengin, çok renkli mermerden
yapılmış olup, hem mimari hem de
ruhani açıdan muhteşem bir doruğa
ulaşmayı tem sil etm ektedir

Bernini'nin ayrıntılara verdiği önem,

meleğin sol elinin küçük parmağının
titiz oyuluşunda görülebilir.

Bernini'nin mermeri uçuşan bir

kumaşmış gibi gösterme becerisi, onun
en sıradışı yeteneklerindendir

M ode rn yorum lar meleğin

görünüşüyle, Venüs'ün oğlu olan, aşk
oklarına sahip Küpid arasında
paralellikler kurmuştur. Bu azize'nin
m istik deneyiminin görünürde cinsel
niteliğini vurgulamaktadır.

C o rn a r o Ş a p e li

M a lz e m e mermer, varaklı ahşap, bronz

Y ü k s e k lik 350 cm
Y er Roma: Santa Maria della Vittoria

I
Salvator Rosa
C 1 6 1 5 -7 3 I» İTALYAN__________________________
G2 N a p o li; R om a; F lo ra nsa □ Y a ğ lıb o y a ; g ra v ü r
□ 1 992 y ılın d a 6 96 .00 0 d o la r, Y e le k , Ş apka, Y ırtık
B ir E ld iv e n G iye n v e Kılıç T a kan B ir S an a tçın ın
P o rtre s i (ya ğlıboya)
Sanatın ilk çılgın adam larından birisi,
kavgacı, otorite karşıtı, kendi reklamını
yapan, dehşet aşığı. Şair, aktör, müzisyen,
hiciv ustası. Günüm üzde en çok, büyük,
karanlık, fırtınalı, fantastik dağları ve
sevimsiz cadılık sahneleri ile (çoğu 18. v e
19. Yüzyılın baslarında toplanmış)
hatırlanm aktadır. G ündüz kavga ettiği,
gece resim yaptığı söylenir.
B AŞLICA ESERLERİ Astrea’mn Dönüşü, 1640 - 45
(Viyana: Kunsthistoriches Müzesi); insan
Oto portre Salvator Rosa, 1641, 116.3x94 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Londra: Ulusal Galeri. Rosa'nın elinin
altındaki yazı "Eğer söyleyecekleriniz sessizlikten daha iyi
değilse sessiz olun" anlamına gelir. M etresi olan
Lucrezia'ya, onu şiirin ilham perilerinden biri olarak
resmettiği, kendi portresinin diğer parçası halinde bir resim
daha yapmıştır.
Kırılganlığı, 1656 (Cambridge: Fitzwilliam
Clorinda, Sofronia ve Olindo’y u Kurtarırken 1660
M üzesi); Endor Cadısı Tarafından SauVün
(Los Angeles: J. Paul Getty Müzesi)
Huzuruna Çağırılan SamueVin Ruhu , 1668 (Paris:
I x)uvre Müzesi)

Luca G iordano
Pietro da C ortona © C .1 6 3 4 -1 7 0 5 (» ITALYAN
© 1 5 9 6 -1 6 6 9 U» İTALYAN EON a p o li; F lo ra n s a ; V e n e d ik ; M a d rlt
R o m a ; F lo ra n s a n F re sk, y a ğ lıb o y a , alçı O Y a ğ lıb o a ; ç iz im ; fre s k Q 1997 y ılın d a
|33 R o m a : P alazzo B a rb e rin i; S an ta B ib la n a 4 5 3 .6 0 0 d o la r, L a z a ru s 'u n Y ü k s e liş i (y a ğ lıb o ya )
Q 1991 y ılın d a 3 9 1 .2 0 0 d o la r, Çağlayanlarıyla
17. yüzyılın sonlarının en önem li Itayan
Ağaçlık N ehir Manzarası ve A ğ A tan A dam lar
süslemecisi. Üretken ve enerjik, birçok
(ç iz im )
büyük ölçekli, oyunsal eser yaratmıştır,
Virtüöz, mimar, süslemeci, Italyan ve sarayların başanlı süslemecisidir.(özellikle
Fransız soyluları tarafından epey rağbet tavanlar). D ram atik hareketi, cesur
gören ressam. Rom a Yüksek Barok’unun kompozisyonları, ışığın ve karanlığın
ve büyük ölçekli, uç noktada; sınırların karşıtlığını, gölgeleri, şiddet ve şehveti
cesur, dram atik, zengin sahne
alanlanna, renklerine, insan
aktivitesine, mimariye,
kinayeye ve ruhani yükselişe
açıldığı, iliizyona dayalı
resimlerin en önemli
yaratıcısı.
BA Ş LIC A ESERLERİ Hahi Takdir ve

Barberini Gücünün Alegorisi, 1633

-39 (Roma: Pallazzo Barberini);
V III. Urban’ın Saltanatının Methi
1633 —39 (Roma: Pallazzo
Barberini); Erdemin ve Gezegenlerin
Alegorisi 1640 - 4 7 (Floransa:
Pallazzo Pitti)

St. Peter'm Çarmıha Gerilişi Luca Giordano, 1660,

Mattia Preti 196x258cm, tuval üzerine yağlıboya, Venedik: Ga/lerie
Q 1 6 1 3 -9 9 m İTALYAN__________________________ deliAccademia. İsa'nın 12 havarisinin lideri olan, M.S. 64
yılında ters olarak çarmıha gerilmiş St. Peter'ın dramatik
E 3 R o m a ; N a p o li; M a lta □ F re sk; y a ğ lıb o y a
bir sunumu.
□ 1 98 9 y ılın d a 1.1 8 5.0 00 d o la r, St. P eter'ın
Serbest Bırakılm ası (ya ğ lıbo ya)
vurgulam asını sağlayan, iyi ile kötüyü
C aravaggio’nun gerçekçiliği ile büyük kutuplaştıran mitolojik sahneleri
Venedik resminin oyunsallığını birleştiren sevmiştir. G iordino’nun son eseri, Napoli,
(olmaz gibi görünmektedir, fakat Preti S. M artino’daki Treasury Şapeli’nin
bunun olabileceğini göstermiş, bu yüzden tavanıdır. Takm a adı “Luca Fa Presto”
de verimli barok süslemelerinin (Luca hızlı çalışır) dur.
gelişiminde çok etkisi olmuştur) büyük BAŞLIC A ESERLERİ Asi Meleklerin Düşüşü, 1666

ölçekli süslemelerin başanlı ressamı. (Viyana: Kunsthistoriches Müzesi); Alegori,

BA Ş LIC A ESERLERİ Konser, 1630 (St. Petersburg: 1670 (Los Angeles: J,Paul Getty Müzesi);
Hermitage Müzesi); Cana’daki Evlilik , 1655 - Seneca’nm Ölümü 1684 (Paris: Louvre Müzesi)
60 (Londra: Ulusal Galeri); St. Paul’ün Şehitliği,
1656 59 (Houston: Güzel Sanadar Müzesi);

"Rosa, roman yazarları, özellikle de kadınlar tarafından çok

sevilmektedir"
JO HN C 0N STABLE
178 BAROK
BAROK
Gücünün hâlâ sürdüğünü kanıtlamak amacıyla Katolik Kilisesi
tarafından kullanılan, 17. Yüzyılın baskın tarzı. Bu yüzden en iyi
örnekleri İtalya, İspanya, Fransa, Avusturya, Güney Almanya ve
O rta Avrupa’da bulunmaktadır. Ayrıca dünyevi güçlerini, sahip
oldukları zenginliklerini ve yaşam tarzını vurgulaması açışından
Mutlak Monarşi tarafından da sevilmekteydi.
USLUP
Moro Çeşmesi Gianlorenzo
Bernini. 1653, taş, Roma: Piazza
Navona. O rijinali 1576'da Giacomo
della Porta tarfından tasarlanan,
Fontana del Moro, 1653'te Bernini
tarafından değiştirilm iştir. M oro'nun
elinde bir yunus tuttuğu merkez
heykelini tasarlamıştır. Deniz
tanrılarının, suyun çıktığı deniz
kabuklarını üflediği figürler 19.
Yüzyıl eklemeleridir.
KONULAR
Dinsel konular en önemlilerdir, özelliklle
azizlerin ve şehitlerin yaşamları. Bunlar,
Cizvitlerin kurucusu olan St. Ignatus
Loyola ve İspanyol mistik, Avila’lı St.
Teresa (ikisi de 1622’de kutsanmıştır) gibi
yeni azizleri de içermektedir. İffetli Peri
D aphne ya da Pluto tarafından tecavüz
edilen Prosperine gibi mitolojik
karakterler, saflığın dinsel ülkülerini
örneklemek amacıyla kullanılmaktaydı.
Alegorik karakterlerin figürleri banş,
inanç, alçakgönüllülük ve iffet de aynca
yaygındı. Portreler, gösterişli ve bilinçli
şekilde oyunsal olma eğilimindedir. Buna
rağm en, günlük yaşam yine de
meyhaneleriyle, kâğıt oyuncularıyla ve su
satıcılarıyla kendine bir yer edinmiştir.
DÖNEM
“M utlakiyetin Tarzı” deyimi ilk olarak j
katolik kilisesi tarafından “m üm kün olan
en fazla izleyiciyi etkilemek için sanatın
görkem inden yararlanm ak” anlam ında
kullanılmıştır. Klasisizmin ve dinsel
doktrinlerin fikirlerini kullanarak,
kilisenin yeni K arşı-Reform ’a olan
güvenini yansıtması için eser görsel
olarak çarpıcı ve duygusal açıdan
cazip olmalıydı. Bunu izleyen
sanatçıların cesaretinin artışı, çok
sayıda kendi başına ayakta
durabilen heykel, abartılı
süslemeler, yoğun
aydınlatmalar, büyük opera
tarzlı, duygusal temalı
yağlıboya resimler ve bir dizi
geometrik tasarlanm ış alanın,
bir büyüklük hissi yaratmasını
sağlayan yeni bir m im ari
şeklinde kendini gösterir.
Tarzın damgasını vuran
özellikleri, yanılsam a, dram ,
zengin renk ve debdebedir.
B A Ş L IC A OLAYLAR
1595 A nnibal Carracci Farnese Sarayı'nı dekore
e tm esi için Bolonya'dan g e tirilir
1601 Caravaggio Emmaus'ta Yem ek'in ilk iki
versiyonunu resmeder
1629 B ernini, St. Peter's'ın ve Pallazzo
B arberini'nin mimarı olarak atanır
1634 I. Charles'ın Banqueting House'u, Londra:
Tavan, Rubens tarafından tam am lanır
1663 B ernini'nin St. Peter's önündeki Kolonlu
Piazza'sı tam am lanır
1669 XIV. Louis Versailles'deki büyük ta d ila t
programını başlatır
 S* %
1600-1700 jgs.
179

1590-1700

NELER A R A N M A LI
Dünyevi Barok süslemeciliğinin en iyi
örneği, Garracci’nin, R om a’da Farnese
Sarayı’nın heykel galerisinin kemerleri
için tasarladığı, ender görülen freskleridir.
Ö nde gelen Farnese Antik heykel
koleksiyonunu tam am lam ası için
C arracci, kubbeli tavana O vid’in
M etam orphoses’inden hikâyeler
örnekleyen, mitolojik sahnelerden
oluşmuş bir resim galerisi yaratmıştır.
Yarattığı sonuç Barok’un m im ari, resim
ve heykel ile birleşme tutkusunun
zaferlerinden biri olmuştur.

Tüm figürler canlı Manzara, Anchises'in güzel Venüs ölümlü kılığına bürünüyor ve
modellerle çalışmalara Venüs'le karşılaştığı Ida Dağı'nı Anchises'i baştan çıkarıyor. Onların
dayanmaktadır göstermektedir çocuğu Aeneas Roma'nın kurucusudur.

Venüs ve Anchises Annibale Carracci, Anchises Truva'lı bir Venüs mücevherler ve

1597- 1604. Carracci'nin Tanrıların A şklarını çobandır. Venüs'ün tatlı kokulu parfümler
tasvir eden fresk çemberinin bir parçası. sandaletini çıkarırken içindedir. Sedir
Anchises Venüs'ün kalbini kazanıyor. görüntüleniyor Anchises'e aittir.

Cupid, Venüs'ün oğlu,

neredeyse her zaman
sevimli, dalgalı
havada ne zaman aşk
olsa orada olan bir
çocuk olarak
gösterilm iştir.

Orta panel Sanatçının klasik

rölyeflerin ayrıntılı bir çalışmasını yaptığı,
Baküs ve Ariadne'nin zaferini betim lem ektedir.
Aldığı yetersiz ücret karşılığında hayal
kırıklığına uğrayan, aldığını da içkiye yatıran
Carracci, 49 yaşındayken ölmüştür.
N ico la s Poussin Keskin, yoğun; konu, tarz ve referans
Ö 1 5 9 3 -1 6 6 5 (» F R A N S IZ
şeçimlerinde entellektüel: Bir ahlak
teması ile karmaşık alegorik konular;
G2 P a ris; R om a H Y a ğ lıb oya M P aris: L o u vre
Klasik antiğe devamlı gönderm eler;
M ü z e s i, L o n d ra : U lu sa l G aleri. M a d rit: P ra d o
figürlerin içine yerleştirildiği ve birbirine
M ü z e s i E 3 1999 y ılın d a 6,1 m ily o n d o la r,
bağlandığı, dikeylerden, yataylardan ve
Bahçedeki Istırap (ya ğ lıbo ya)
diyagonallerden oluşan gizli bir
Fransız klasik resminin kurucusu. geometrik bir çerçeve.
Düzeyine erişilecek biçimi sunmuş,
C ezanne’a kadar (ve onu da içeren) NELER ARANMALI
Fransız sanatçıları arasında güçlü şekilde Figür gruplarının resmin yüzeyinde,
etkili olmuştur. oyulmuş bir yarım rölyef gibi nasıl
düzgün yerleştirildiğine bakm ak gerekir,
YAŞAMI VE ESERLERİ (bir başka klasik referans).
Fransız bir çiftçinin oğludur. Köyündeki Figürler, hareket halinde görünseler
kiliseyi süslemeye gelen bir ressam dan
Arkadyalı Çobanlar 1648-50, 58x121 cm, tuval
etkilenip resme başlamıştır.. Gençlik üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi. Çobanlar, anlamı
yıllarında yoksulluk ve cahillikle Arkadya'da bile, Ben (ölüm) her zaman varım." Anlamına
m ücadele etmiş, Paris’e yapılan bir gezi gelen bir yazıyı inceliyorlar.
sırasında R aphael’in gravürleri onu
Yüksek Rönesans eserleriyle tanıştırmış
ve böylece Rom a’ya doğru yola çıkmıştır.
X III. Louis (1640 42) için iki yıl yaptığı
saray ressamlığı dışında, klasik stiliyle
daha evindeymiş gibi olm asına rağmen,
Barok İtalya’nın merkezinde çalışmıştır.
Ü slubunun 17. Yüzyıl sonlarında Fransız
Akademisi tarafından yüceltildiğini
görememiştir.

ÜSLUP
Resimleri, genellikle Incil’den ya da
G reko-Rom an antikliğinden alınmıştır.

"Resim, güzelliğin âşığı ve

sanatların kraliçesidir"
N IC O LA S P O U S S IN

Sanatçının Portresi
1650, 97x73 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Paris:
Louvre Müzesi. Ciddi bir
Poussin, portreciliğinde
asla kibire yer vermez.
hile, heykellerin durağanlığına
sahiptirler. Poussin, iyi yontulmuş
nüleri, özellikle kaslı sırtlan,
kollan, bacaklan ve m erm erden
oyulmuş olabilecek kum aşlan
‘.rvmiştir. Birbirinin içine geçen
kollann ve bacaklann
düzenlem eleri entellektüel bir
bilmece gibidir(hangisi kime ait?).
Birçok eserinin koyu kırmızımsı
ıizciliği, kırmızı bir zem in üzerine
resm etm esinden kaynaklanm akta,
zam anla birlikte boyanın
saydamlaşmasından dolayı şimdi
görülebilmektedir.
Sabinelere Tecavüz 1637-38, 159x206cm, tuval
B AŞ LIC A ESERLERİ Cephalus ve Aurora, 1630
üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi. Azakab doğum
(Lonrdra: Ulusal Galeri); Poichon’un Külleri ile oranı hakkında endişelenen Roma'nın kurucusu Romulus,
Manzara, 1648 (Washington DC: Ulusal genç Romalıların Sabine Bakireleriyle evlenmesini
Sanat Galerisi) sağlayan bir festival düzenler.
 182 H BAROK DÖNEM

Moise Valen tin Claude Lorrain

» 1 5 9 3 -1 6 3 2 I» FRANSIZ W 1 6 0 0 -8 2 I» F RANSIZ
r a Rom a n Y a ğ lıb oya p li P aris: L o u v re
E l R o m a ; N a p o li; L o rra ln e (Fransa) H Y a ğ lıb o y a
M üzesi
H L o n d ra : U lu sa l G aleri; B ritish M ü z e s i (ç iz im le r).
Bir İtalyan’ın oğlu. Fransa’da P aris: L o u v re M ü z e s i Q 1999 y ılın d a 1 ,8 6 m ily o n
Boulogne’dendır, fakat Rom a'ya d o la r, M erkür ve B attus'la Akşam M anzarası
yerleşmiştir. Yaşamı pek bilinmemekle (ya ğ lıbo ya)
birlikte tanınan birçok eseri 1620 sonrası
tarihlidir. Carravagistilcrden biridir, Le L orrain ve Claude Gellee olarak da
ustasının izinden fitm iş, sanatın düşük çağırılmıştır. Pastoral ve pitoresk
sınıf tarafım sevmiştir. M uhtem elen
m anzaranın yaratıcısıdır. Epey etkili ve
arkadaşı Poussin’i Rom a‘da tanımıştır,
fakat ondan daha duygusal daha popülerdir, özellikle 18. ve 19.Yüzyılın
oyunsalcıdır. Pejmürde ve m üstehcen erken dönem lerinde. R om a’nın içinde vc
sahneleri tercih etmiştir. çevresinde çalışmıştır. C laude’un kır ve
BAŞLIC A ESERLERİ tsa ve Zina Yapan Kadın , deniz m anzaraları iki düzeyde hoşa
1620’ler (Los Angeles: J. Paul Getty Müzesi); gitmektedir: kendi başlarına seçkin
Sarrafların Tapmaktan Kovuluşu, 1620 25 (St. tasvirler olm aları, dinsel ve mitolojik
Petersburg: Hermitage Müzesi)

sahnelerin tasvirindeki şiirsel
düzenlemeleriyle.
G özünüzü resmin bir yanından diğer
yanına, iyi yerleştirilmiş figürler, binalar,
ya da patikalar (coulisse) yoluyla,
ölçülmüş aşam alarda nasıl gezdirdiğine
dikkat edin, aynı zam anda sizi sıcak ön
plandan alıp nasıl soğuk, özenle ayrıntılı
işlenmiş uzaklığa (havasal perspektif)
taşıdı ğına dikkat etmek gerekir.
Işığın sihirli ressamı, G üneşin kendisini
resm eden ilk ressam. K anıtlanm ış,
dengeli kompozisyonlar, sakin ve ahenkli
atm osfer Bir yerdeki havasız bir sıcakta
genellikle tazeleyen bir esinti vardır,
ağaçların tepesinde bir hışırtı, açılan bir
bayrak, uzak mesafede bir geminin seyri,
Isaac ve Rebekah'nm Eviili İği He Manzara Claude
Lorrain, 1648, 149x197 cm, tuval üzerine yağlıboya,
Londra: Ulusal Galeri. Eski Ahit, bu pastoral manzaraya
sanatsal bir saygı kazandırıyor.
ya da hava akım ında süzülen kuşlar -
yaratm ak için renklerden oluşan bir
formül kullanmıştır.
BAŞLIC A ESERLERİ Paris’in Yargılanması, 1645
46 (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Hagar ve Melek ile Manzara, 1646 (Londra:
Ulusal Galeri); Silva Geyiğini Vuran Ascanius’lu
Manzara, 1682 (Oxford: Ashmeolan Müzesi)
Phillippe de C ham paigne
O 1 6 0 2 -7 4 fM FRANSIZ___________________________
E ] B rü k s e l; P a ris f | Y a ğ lıb o ya Q 2 0 0 3 yılın d a
4 2 3 .0 7 7 d o la r, M aria'ya B ild iri (ya ğ lıb o y a )
Brüksel’de doğmuş, 1621 ’de Paris’e
gelmiştir. X III. Louis’in sarayının başarılı
dinsel resim ve portre ressamı.
C ham paigne’in kendine özgü, akılda
kalan, Barok’un büyüklüğünü keskin,
taze, ayrıntılı ve renkli bir biçim de ve
otoriter b ir sertlikle birleştirdiği bir
üslubu vardı. Böyle bir şeyin
olam ayacağına inanılabilir, am a o bunun
yapılabileceğini göstermiştir.
BAŞLIC A ESERLERİ Kardinal Richlieu’nün Üçlü
Portresi, 1642 (Londra: Ulusal Galeri); 10 Emir
İle Birlikte Musa, 1648 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi); E x Voto, 1662 (Paris:
Louvre Müzesi)
Gaspard Dughet
0 1 6 1 5 -7 5 i« FRANSIZ _ ___ ____
E ] Rom a f | Y a ğ lıb o ya ; ç iz im , g ra v ü r
Q 1994 yılında 108.000 dola r, İta ly a n T a rzı Ağaçlıklı
N ehir M anzarası ve Teknede Balıkçılar {y a ğ lıb o y a )
Poussin’in kayınbiraderidir. 18. Yüzyılda
hayli popülerdir, fakat çok az eserin onun
olduğundan emin olunabilmcktcdir.
Çoğunlukla, Poussin’deki kahram anlık
özelliklerini C laude’un pastoralliğiyle
bütünleştirm ek için çok fazla çaba
sarfettiği dekoratif m anzaralar
resmetmiştir. İyi olabilecek özelliklere
sahipken, genellikle hayal kırıklığı
yaratmıştır.
BA Ş LIC A ESERLERİ Çobanlarla Manzara, 1635
(Londra: Ulusal Galeri); Çarmıha Tapınan
Mecdelli Meryem’li Manzara, 1660 (Madrid:
Prado Müzesi); Figür ile Klasik Manzara, 1672
75 (Birmingham, İngiltere: Müzeler ve
Sanat Galerisi)

Marangoz Aziz Joseplı George da la Tour, 1640,
130x100 cm (yağlıboya), Paris: Louvre Müzesi. Bu mütevazi
dini sahne dini uyanış öncüsü olan Franclscan'dan
esinlenmiştir.
Georges de La Tour
Q 1 5 9 3 -1 6 5 2 i» FRANSIZ___________________ ___
İÜ] L o rra in e (Fransa) ö Y a ğ lıb o ya E3
y ılın d a 3 .0 9 4 .0 0 0 d o la r, Profilden Kör Laterna
çalgıcısı (ya ğ lıb o ya )
Kendisine ait olduğundan kuşku
duyulan çok az eseriyle (çoğu kötü
durum dadır), gizemli bir kişilik. T üm
eserlerini restore eden sanat
tarihçilerince çok revaçtadır. Ö nem li bir
usta mı, yoksa abartılmış m uam m a mı?
Eserlerinin iki odak noktası vardır:
Köylülerin sahneleri (1630 öncesi); mum
ışığının harikulade kullanımı ile gece
m anzaraları (1630 sonraları). Aynca
hilebazları ve falcıları da resmetmiştir.
Gerçeğiymiş gibi ortalarda dolaşan
kopyalardan sakınılmalıdır.
Köylüleri ve Azizleri nasıl cesaret kırıcı
bir gerçeklikte resmettiğine dikkat etmek
gerekir: T utam tutam yağlı saçlar; çizgi
çizgi ve ikna edici yaşlı, kuru yüzler;
uzun tırnaklar; uğursuz, kurnaz, haris
gözler. G üçlü ve güzel chiroscuro (ışık ve
gölge) kullanımı ve aydınlatma. Ve düz,
var olm ayan arka planlar. G enç teni
çizerken - yüzler ahşap gibidir ve
maskeye benzemektedir inandırıcı
değildir. M um ışığı efekti
yaratm ada ustadır (elin
saydamlığını göstermesi gibi).
BA Ş LIC A ESERLERİ Job ve Kansı, 1632 - 35
(Epinal, Fransa: Musée Départemental
des Vosges); Tövbekâr Magdalen, 1635
(Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi); St.Jerome, 1639 (Musée de
Grenoble)
Le Nain kardeşler
Q 1 5 8 8 -1 6 7 7 f» FRANSA
El L ao n (Fransa); P aris □ Y a ğ lıb o y a
¡ 3 P aris: L o u v re M ü ze si Q 1 9 9 0 y ılın d a
1 9 4 .9 2 2 d o la r, Ü ç M ü z is y e n Lavta Ç a lıy o r
(y a ğ lıb o y a ) M a th e u Le N aln ta ra fın d a n
A ntoine (1588 - 1648), Louis (1593
- 1648) ve M atheu (1607 - 77).
Büyük ölçekli mitolojik öykülerin,
alegorilerin ve m ihrapların
ressamları, fakat en çok, daha
küçük ölçekli, bir iç m ekânda
oturan, pek bir şey yapm adan
vakarla duran köylülerin portreleri
ile tanınırlar. Tarza; ışığı ve rengi
ele alışlarındaki duyarlılığa,
m em nunluk verici ve tarafsız
0 _____ dikkat etmek gerekir. H ep
soyadlarıyla imzaladıkları için hangi
eserin kimin olduğunu ayırt etmek
zordur. C ézanne tarafından takdir
edilmişlerdir.
BAŞLICA ESERLERİ Köylülerle bir Manzara, Louis
Le Nain, 1640 (Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi); Bir Masada Dört Figür, Le Nain
Kardeşler, 1643 (Londra: Ulusal Galeri)
1991
François Girardon
© 1 6 2 8 -1 7 1 5 (» F R A N S IZ
ilil P aris, R o m a f i H e ykel @ P aris: v e rs a ille s
S arayı; L o u v re M ü z e s i, Los A n g e le s: J. P au l G e tty
M üzesi E3 1987 y ılın d a 2 .3 0 2 .3 6 2 d o la r,
Prosperine'ye Tecavüz (H eykel)
Rom a’da antik çağlar eğitimi almıştır.
Güneş K ral X IV Louis’nin, ayrı, klasik
bir tarzda, L ouvre’un dekorasyonunu da
içeren heykel projelerini yönetmek için
geri dönmüştür. Birleştirilmiş kaslı
bedenlerin, mimik ve pozun özenli
karşıtlıklarıyla şiirseldir. Poussin’in
heykeltıraşlığının tamamlayıcı
özelliğinden çok, resimlerinden etkilenip
benimsemiştir. Ö ldüğünde 800 heykele
sahipti, K ra l’ınkinden sonra en büyük
koleksiyon.
BAŞLICA ESERLERİ Periler Tarafından Yönlendirilen
Apollo, 1666 (Château de Versailles;; Kardinal
Richelieu’y a Anıt, 1675 - 77 (Paris: Sorbone
Kilisesi)
 kaldırılamayacak gerginlikte “bakıtamıyor,
José Ribera ama bakılm alı” hissi yaratmaktadır.
Q 1 5 9 1 -1 6 5 2 H< İSPANYOL_____________________ Chiaroscuro’yu ve tenebrizmi (ışığın
E3 N a p o li Q Y ağ lıb oya ; g ra v ü r; ç iz im
yukardan tek bir kaynaktan geldiği),
parlak biçim de kullanır ve gerçekçiliğin ilk
H N a p o li: C a p o d lm o n te M ü z e s i. M a d rid : P ra do
savunucularındandır. Azizleri ve
M üzesi 1 99 0 yılınd a 4 ,5 m ily o n d o la r, St. felsefecileri, N apoli’nin sokaklarından
B a r th o lo m e w 'in Ş e h itliğ i (y a ğ lıb o ya ) gerçek insanlardır. Doku ve yüzeyleri
mükem m el resmedişini incelemek gerekir.
İspanya doğumludur, 1616’d a İspanya Yaşlı adam ları köselemsi tenli yüzleri,
hakimiyetindeki, “Lo Spagnoletto”
boyunlan ve elleriyle harika biçimde
olarak bilinen Napoli’ye yerleşmiştir. resmeder. Fırçanın tenin üzerindeki, bir
N apoli bu dönem de Carravaggio kaşın çevresindeki, bir kolun aşağısına
tarzının merkezlerindendi. R ibera, 17. doğru inen kontürleri nasıl takip ettiğine
Yüzyılın başlıca Napoliten dikkat etm ek gerekir. Buna rağm en kadın
ressam larından biridir. Şehitlik
ya da çocuk tenlerini ikna edici
tasvirlerinde, özellikle kabullenilmiş yapamamıştır. O nun parlak, 1630’lardan
acının güçlü görüntüler yoluyla
edindiği Venedik tarzı paleti, bir adım
sergilenmesinde iyidir. Bazen konu
ileri m idir yoksa bir adım geri mi? Çoğu
seçimleri tiksindirici olabilmektedir, fakat resmin zam anla koyulaştığını dikkate
teknik üstündür ve bu neredeyse
alm ak gerekir.
BAŞLIC A ESERLERİ St. Bartholomew'in
Şehitliği, 1630 (Madrid: Prado
Müzesi); Apollo Marrsyas’ı Kırbaçlıyor,
1637 (Bruges: Musées Royaux des
Beaux-Arts); Isaac Jacoph Kutsuyor,
1637 (Madrid: Prado Müzesi)

Francisco de
Zurbarán
Q 1 5 9 8 -1 6 6 4 W İSPANYOL___________
E l S eville ; M a d rid Q Y a ğ lıb o y a
M N a p o li: C a p o d im o n te M ü z e s i,
M a d rid : P ra d o M ü ze si E2 1 99 8 y ılın d a
1,9 m ily o n d o la r, St. D o ro th e a
(ya ğ lıb o ya )

“Velazquez ve Murillo
arasındaki usta ressam” (bu iyi
olduğuna dair bir kod olarak
okunmalıdır, mükemmel
olduğuna dair değil). Başlıca
işverenleri İspanyol dinsel
gruplardır. En karakteristik
tabloları, azizleri ve rahipleri
d u a ederken ya da derin
düşüncedeyken resmettikleridir.
Tıpkı Caravaggio gibi, bu
tablolar uç noktada gerçekçilik,
güçlü chiaroscuro efektleri ve
düzgün bir teknik ve ince
ayrıntıya özen içermektedir.
Oyunsal(dramatik) bir görsel
etkisi vardır ancak, duygusal
açıdan ikna edicilikten
yoksundur. Gözden düşmüş
olarak ve fınansal sıkıntılar
içinde ölmüştür.
BAŞLIC A ESERLERİ Beato Serapio, 1628
Yumru A ya k José Ribera, 1642, 164x92 cm, tuval üzerine yağlıboya,
(Hartford, Connecticut: Wadsworth
Paris: Louvre Müzesi. Geç dönem eserlerinde Libéra oyunsal ışığını
yumuşatıyor, daha ince kurgulama ve hafif, ahenkli renklerle esnek bir Atheneum); St. Margaret, 1630 - 34
tarz ediniyor. (Londra: Ulusal Galeri)
Juan de A rellano
© 1 6 1 4 -7 6 f» ISPANYOL
Q ] İs p a n y a n Y a ğ lıb oya Q 1 99 3 y ılın d a 1
m ily o n d o la r, Karışık Ç iç e k le rle N a tü r m o r t
(ya ğ lıb o ya )
17.yüzyılın önde gelen çiçek
ressam larındandır. Ayrıntılı, usta işi,
genellikle çiftler halinde resmedilmiş
eserler. Kırm ızının, beyazın, m avinin ve
sannın dikkatli dengesi ile sepetlerde,
ham taş kaidelerin üstünde ya da kristal
veya m etal vazolarda buketler
resmemiştir. Son dönem eserleri, tam
açmış çiçekler ve kıvırılan yapraklarla
d aha esnektir.
BA Ş LIC A ESERLERİ Çiçeklerden Tapılmış Çelenk Ve
Manzara, 1652 (Madrid: Prado Müzesi);
Süsen, Şakayık, Konvolvulin ve Diğer Çiçekler Bir
Vazonun İçinde Bir Kaidenin Üstünde, 1671
(Londra: Chiristie’s Images)
î»
A » t,
# k
A *
W 't.
i ' i-
A-.'ñ
Bir Sepet İçinde Çiçekli Natürmort Juan de
Arellano, 1671, 84x105.5 cm, tuval üzerine yağlıboya,
Bilbao: Güzel Sanatlar Müzesi. Ispanya'nın Hollanda
sanatından etkilenmiş, uzun bir natürmort geleneği vardır.
Bartolomé M urillo
Q 1 6 1 7 -8 2 f« İSPANYOL
El S e v ille r ı Y a ğ lıb o ya [E| S e ville : D u lw ic h
R e sim G a le risi Q 1990 y ılınd a 4 2 4 6 .0 0 0 d o la r,
St. Joseph ve çocuk İsa (ya ğ lıbo ya)
1900’lerc kadar Velázqucz’den daha
büyük vc Raphael kadar iyi olarak
nitelendirilmiştir. Şimdi fakirin
Velazquez’idir. Sevilla’da doğup
büyümüştür. D indar bir aileden
gelmektedir. Yerel piyasa için çok sayıda,
yum uşak netlikte, duygusal dinsel
resimler üretmiştir. Daha az vc daha
kaliteli günlük hayat tasvirlerini (sokak
çocuklarında başarılıdır) dış piyasa için
üretmiştir. İyi portreleri vardır.
M unllo’yu yeniden gündem e getirm ek
için bir m ücadele devam etmektedir.
O nun kendine güvenen, usta işi
renklendirm esi, boyayla ışık kullanımını
ve güçlü kompozisyonlarını övmek
kolaydır. G ünlük yaşamdan sahneler,
konulan kadar çekicidir. Reynolds ve
G ainsborough’u etkilemiştir. Erdem i
aram ak adına, çetin bir mücadele, bazen
fazla sevimli ya da hastalıklı derecede
dinsel resimler; belki dc 45 yaşında dul
kalmış olm ak onu genç anneler ve
çocuklar konusunda fazlasıyla duygusal
yapmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Genç Dilenci, 1645 (Paris:
Louvre Müzesi); Rosary’nin Bakiresi, 1649
(Madrid: Prado Müzesi)
Claudio Coello
O 1 6 4 2 -9 3 ;»' İSPANYOL________________
E 2 İta lya , M a d rid 1 1 Y a ğ lıb o ya ¡Bj
M a d rid : P ra d o M ü ze si, St. P e te rs b u rg :
H e rm ita g e M ü z e s i Q 2 00 0 y ılın d a 4 ,8
m ily o n d o la r, Fernando Va/enzuela'nın
P o rtre si (ya ğ lıbo ya)
Eserleri, Ispanyol Kraliyet
■-J.
Koleksiyonu’ndadır, Rubens, Van
Dyck ve T itian’dan derin şekilde
> etkilenmiş,
kile nmiş, İtalya’da yedi yıl eğitim
eğitin
alrmıştır. 1683’dc II. C harles’ın
ressamı olmuştur. Genellikle, abartılı
ayrıntılarla kılı kırk yaran, karmaşık
vc zor eserleri vardır. Rococo’nun
öncülerindendir. Esnek fırça
darbeleri, başarılı renk seçimi ve
değişken ışık. Başyapıtları, özellikle
II. C harlcs’ın, Habsburg’lan n son
hüküm darının yozlaşmışlığını yansıtmış
olduğu, T itian tarzı portreleridir.
BAŞLICA ESERLERİ Oto portre, 16801er (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Tövbekâr
Mecdelli Meryem, 16801er (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi)
Juan de Valdes Leal
w 1 6 2 2 -9 0 I» İSPANYOL _______________ __
E l S eville ; C o rd o b a H Y ağ lıb oya ; g ra v ü r
□ 2 004 y ılınd a 1.2 61.000 d ola r, isaac'in Fedakârlığı
(yağlıboya)
İspanyol ressam vc gravürcü. M urillo ile
birlikte, Scvilla Resim Akadcmisi’ni
kurmuştur. Ürkütücü, tiksinti vcrecck
konulara takıntılı dindar bir ressamdır.
Parlak renkler ve oyunsal aydınlatm a,
canlı hareketler, değişken, O pera türüne
çok yaklaşmıştır. D önen formları,
döküm lü kumaşları, büyük hareketleri
sevmiştir. 18.yüzyıl Rococo tarzının
süslemeci coşkunluğunu
öngörm üştür.
BA Ş LIC A ESERLERİ Bakire’nin
Varsayımı, 1658
60 (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Bakire’nin Lekesiz Hamileliği, Bağışta
Bulunan ik i Kişi ile (Londra: Ulusal
Galeri)

V elasquez
O 1 5 9 9 -1 6 6 0 f» İSPANYOL

E 3 S e ville ; M a d rid ; İtalya □

Y a ğ lıb o y a 0 M a d rid : P ra d o M ü z e s i.
L o n d ra : U lu sa l G aleri Q 1999 y ılın d a
8,1 m ily o n d o la r, St. Rufina
(y a ğ lıb o y a )

Diego Rodrigcz Silva y

Velazquez. 17. Yüzyılın,
hayatı ve eserleri ayrılmaz
biçim de K ral IV Philip’in
sarayına bağlı olan, büyük
İspanyol ressamı. Verimli bir
ressam değildir fakat
vaktinden önce gelişmiştir,
henüz ergenlik zam anlannda
bile güçlü bir duruş ve teknik
ustalık sergilemiştir. 19. Yüzyıl
Fransız Avangard resmini
büyük ölçüde etkilemiştir.
Birbirini yok edeccği Sevil/alı Su Satıcısı Velasquez, 1620, 106.7x81 cm,
düşünülen büyüklük, gerçeklik ve içtenliği tuval üzerine yağlıboya, Londra: Wellington Müzesi.
bir arad a dokuyan, sonunda şimdiye dek İspanya Kralı tarafından, W ellington Düküne Napolyon'un
yapılan en iyi resmi portrelerin, nasıl ordusuna karşı kazandığı zafer dolayısıyla hediye edilm iştir.
ortaya çıktığını incelemek gerekir. Güçlü
pozlara, karakterlere ve kostümlere; çıkarıcı renklerin ve boya kullanımının
kartal gözü kadar keskin gözlemlere (asla yarattığı tensel yakınlığa da dikkat
övmez ya da idealize etmez); baştan çekmek gereklidir. Dinsel ve mitolojik
resimlerinin, inandırıcılıkta başarısız
olmasının tek nedeni, fazla gerçekçi
olmasıdır.
Işığı anlam aya karşı büyük bir
duyarlılığı vardır, bu erken dönem
eserlerindeki aşırı keskin doğrulukla
kaydedilmiş, geç dönem eserlerinde
esnek, akan boya kullanımıyla ortaya
çıkmıştır. Belirsiz ve gizemli alan
kullanımıyla seyirciyi nasıl resm in içine
çektiğine, bu şekilde de figürlere nasıl
daha yakın olmasını sağladığına,
bakmak gerekir. Tek ve durağan
pozlarda, hareket ve birbiriyle iletişim
halinde olması gereken insanlarla
olduğundan d aha iyidir. Heyecan verici
renk uyum u (özellikle Pembe ve gümüş),
geç dönem eserlerinde baskındır.
B AŞLIC A ESERLERİ Vulcan’ın Demirhanesi, 1630
(Madrid: Prado Müzesi); Breda’mn Teslimiyeti,
1634 35 (Madrid: Prado Müzesi); Las
Meninas (Nedimeler) (Bkz. Sayfa 188 189)
Francesco Lezcano, 1636 - 38 (Madrid: Prado
Müzesi)
Çarmıhtaki İsa Velasquez, 1631-32,248x169 cm.
tuval üzerine yağlıboya, Madrid: Prado Müzesi. İspanyol
çok renkli heykel sanatının devam eden ettkisini
sergileyen, erken dönem eseri.
Las Meninas
Diego Velasquez 1656
H ırslı b ir saraylı olarak Velasquez,
incelem e ve nıanipülasyonda uzm an
olmalıydı. Prenses M arg arita ve
onun nedim elerinin (Las Meninas) bu
dikkat çeken ve etkileyici grup
portresinde, bir artist ve politikacı
olarak tüm kurnazlığını
sergilemektedir.
V e la s q u e z algımızla incelikli ve yapay bir
oyun oynar. Solda, kendisini büyük bir tuvali
boyarken resmeder, fakat neden oradadır ve
tuvalde ne vardır? Prenses’in, arkasında
durduğundan onun portresini çiziyor olamaz.
C evap arkadaki aynada gizlidir. Ayna K ral’ı
ve K raliçe’yi yansıtır, Velasquez’e poz vermek
için oradadırlar. Prenses odaya girmiş, onlan
izlemektedir. Bu şekilde çalışarak Velazquez
Portreciliğin tüm kurallarını alt üst etmiş,
beklentileri tersine çevirmiştir.

V e la s q u e z p o r tre c iliğ in d e , çok keskin bir karakter

tah lili yapmıştır. Prenses M argarita'nın yüzündeki
çokbilmiş İfadeye karşın hâlâ onun çocuksu kırılganlığı
hissedilebilmektedir.

T E K N İK L E R

Velázquez ayrıntıların sadece

. b e lirli b ir mesafeden
bakıldığında keskinleşen bir
j te kn ik g eliştirm iştir. Nedime'nin
: takm ış olduğu bileklikler, tasvir
etm ekten çok, ima eden serbest
i fırça darbelerinden başka birşey
değildir.

Prenses Margarita, İkinci bir nedime çocuğun
emirlerini beklemektedir.
geleceğin imparatoriçesi,
resimdeki odak Onun arkasında bir rahiple
noktasıdır. Las Meninas rahibe gölgelerde sohbet
resmedildiğinde, sadece etmektedirler. Onların varlığı
beş yaşındadır. Kilise'nin gücünün
hatırlatılmasıdır.
Velasquez, Santiago
Tarikatı’na (St. James) a it
olan, kendisine bu resmi
yaptıktan üç yıl sonrasına
kadar verilmeyen bir kraliyet
arması takıyor. Sanatçının
göğsündeki haç arması resme
iki ya da üç yıl sonra, resmin
satüsünü beşeri bilim ler
seviyesine çıkarmak için
uğraşan, uzman kralın ısrarı
üzerine eklenmiştir
Saraydaki eğlenceyi
sağlamak üzere cüceler ve
soytarılar getirilir,
Velasquez'in resimlerinde
sık sık yer alırlardı. Diğer bir
saray gözdesi Mari-Bârbola,
köpeğin arkasında yer
almaktadır. Sert duruşu ve
koyu renk elbisesi Prenses'in
hassas güzelliğini ortaya
çıkarma görevi görmektedir.
Saray Soytarısı
Nicolasito oyunbazlıkla
büyük, uykulu çoban
köpeğini dürtüyor. Bu,
resimdeki spontanlığı
anlatmaya yardımcı olan
mükemmel bir ayrıntıdır.
Las M eninas (N edim eler)
Malzeme Tuval üzerine yağlıboya
Boyutlar 318 x 276 cm
Bulunduğu Yer M adrid: Prado
Müzesi
 . ii #r
Frans Snyders
Q 1 5 7 9 -1 6 5 7 i» FLAM AN _______________
E 3 A n tw e r p ; İta lya f i Y a ğ lıb o ya H
R o c k o x Evi. M a d rid : P ra d o M ü z e s i □
1,4 m ily o n d o la r, Meyve ve Sebze Satan Kadın
(y a ğ lıb o ya )
Barok natürm ortunun tartışmasız
ustasıdır. Müşterileri kadar zenginleşmiş
ve sanatının tadını çıkarabilmiştir.
Verimlidir ve çok taklit edilmiştir.
Kendisine çok hatalı özellikler atfedilen
Snyders, bir hanem in oğludur
Bakılması gereken, pazaryerleri, kilerler;
büyük ölçekli meyveler, sebzeler, balıklar,
et ve küm es hayvanlan; ikisinin de hem
canlısı, hem ölüsü. Aynca ender bulunan
W an Li Ç in Porselenleri gibi, başanlı
burjuva kapitalizminin tuhaf
sem bollerine de dikkat edilmelidir.
1616 ’dan sonra av sahneleri resmetmiş,
Bir İçoğlanı ile Kiler Sahnesi Frans Snyders, c. 1615
-2 0 , 125x198cm, tuval, Londra: Wallace Koleksiyonu.
Snyders'ın resim leri genellikle beş duyuyu ya da dört
elem enti betim leyen alegorilerdir.
fakat en iyi ve en bağımsız resmedilmiş
eserleri 1630’dan sonra gelmiştir; akıcılık,
ritim, denge, uyum, zengin renk içeren ve
geom etrik olarak yerleştirilmiş
kompozisyonlar.
1608’deki Rom a ziyaretinden çokça
etkilenmiştir. Diğer sanatçılarla birlikte
çalışıp, örneğin, Rubens’in bir g ö rü n tü /
öykü eserine, natürm ort ya da bir hayvan
unsuru eklemiştir. Aynntılarda olası bir
sembolizm bulunm aktadır (örneğin
“Eucharist” için üzümler), aynca ahlaki
mesajlar, atasözleri, ya da fabllar. Bugün
Brüksel’deki pazaryeri ziyaret edilse,
dükkânların ve lokantalann ürünlerinin
süslü sergilemeleriyle karşılaşılır. Synders,
uydurm a bir fantazi değil, süslemeli bir
gerçeklik resmetmiştir.
Ölü Av Hayvanlı, Meyveli ve
BA Ş LIC A ESERLERİ
Sebzeli Natürmort, 1614 (Chicago Sanat
Enstütüsü), Natürmort ve Aç Kedi, 1615 —20
(Berlin: Staatliche Müzesi); Taban Domuzu Avı,
1649 (Floransa: UfTızi Galerisi)
Jacob Jordaens
O 1 5 9 3 -1 6 7 8 f« FLA M A N __________________ _
A n v e rs : M A n v e rs H y a ğ lıb o y a ; s u lu b o y a ; g u a ş b o y a
1 99 6 y ılın d a I H ï h e H a g u e : H u is te n B osch □ 2001 y ılın d a
2 ,8 m ily o n d o la r, R o g le r le W ite r'in p o rtre s i. Karısı
Catherine'nı'n P ortresi (ya ğ lıbo ya, ikili)
A m sterdam 'ın Rııbens’in ölüm ünden
sonraki önde gelen ressamı. Tarzını
Rubens’e im renerek oluşturm uştur
(Rubens’in asistanıydı). Karşılaştırm ak
gerekirse, üslubu telaşlı, kötü
düzenlenmiş, net bir duygusal ya da
görsel odaktan yoksundur. En iyi eserleri
(örneğin günlük yaşam sahneleri)çok
hırslı olmadığı zam anlarda ürettikleridir.
İyi portreler üretmesine karşın, çok fazla
sipariş aldığı için, nicelik, niteliğin önüne
geçmiştir. Aynca, asitle metal üzerine
yapılan resimler (etehing) ve duvar
halıları için de tasanm lar yapmıştır.
Yaşamının son yirmi yılındaki
eserleri daha durgundur.
BA Ş LIC A ESERLERİ Sanatçı ve Ailen Bahçede,
1621 (Madrid: Prado Müzesi); Dört
Evangelist, 1625 (Paris: Louvre Müzesi);
Ağıt, 1650 (Hamburg: Kunsthalle)
Roelandt Savery
w 1 5 7 6 -1 6 3 9 f» FLAM AN________________
E J A m s te r d a m ; Prag; V iya na ; U tr e c h t M
Y a ğ lıb o y a ; s u lu b o y a f i L o n d ra : U lu sa l
G aleri
Q 2001 y ılın d a 2 ,2 4 m ily o n d o la r, Yanında B ir
Kertenkele He Süsen, Lale, Gül ve D iğer çiçekle rin
Olduğu N atürm ort (ya ğlıboya)
Verimli ve başanlıdır. Çok seyahat edip,
(Fransa, Prag, Viyana ve Alpler) sonunda
U trecht’e yerleşmiştir. Yaptığı m anzara
resimleri, ağaçlıklı ve dağ görüntülü
sahneleri, parlak soğuk mavileri için
görülmeye değerdir. Aynca, çiçekler ve
mitolojik öyküler resmetmiştir. En çok (II.
Rudolph’un hayvan koleksiyonundaki
dodo kuşunu da içeren) yaptığı hayvan
resimleriyle tanınmaktadır. Asitle metal
üzerine yapılan m anzaralan (etehing) da
başarılıdır.
BAŞLICA ESERLERİ Bir Oyuktaki Çiçekler, 1603
(Utrecht: Centraal Müzesi); Çiçek Buketi
(Liechtenstein Buketi), 1612 (Viyana:
Liechtenstein Müzesi); Kuşlarla Manzara, 1622
(Prag; Ulusal Galeri)
 't

Sir Peter Paul Rubens

« 1 5 7 7 -1 6 4 0 m FLAM AN________________________

ı a A n tv e rs ; R om a; P aris □ Y a ğ lıb o y a , ç iz im ,
te b e ş ir ja l M ü n ih : A lte P in a k o th e k . A n tv e rs
Q 2 00 2 y ılınd a 68,4 m ily o n d o la r, Masum ların Katli
(ya ğlıboya)

Sıra dışı, çok seyahat etmiş, birçok hüneri

olan doğuştan yetenekli sanatçı. Ressam,
diplom at, işadamı, akademisyen. Kuzey
Avrupa’d a Barok Sanatı’nın en iyi vc en
etkili ismi. Çok fazla sayıda eser üretmiş
ve aralarında Van Dyck’in de yer aldığı
birçok asistanı ile yoğun çalışan bir
stüdyosu olmuştur. Katolik inancının ve
kralların kutsal haklarının en önemli
ressamıdır.
Büyük ölçekli düzenlemelere ait
eserleri, örneğin m ihraplar ve tavan
süslemeleri gibi, gerçek etkisinin ve
ihtişamının hissedilebilmesi için yerinde
görülmelidir. Yine de, hayatın ve gücün
mucizeleri olan ve esas eserlerinin
başlangıcı niteliğindeki eskiz ve çizimleri
görm ezden gelinmemelidir. R ubens’in
eserleri her zam an efsanevidir, gördüğü
ve yaptığı herşeye kattığı heyecan ve
enerjinin tadını çıkarmak gerekir. Hiç bir
zam an tereddüt etmemiş, iç gözlem
yapmamıştır. Harika bir hikâyecidir.
R ubens’in eserlerini anlam ak için
gereken bir kaç konu vardır: 1) Hareket
enerik diagonaller ve bakış açılarıyla
yaratıcı kompozisyonlar; renk kontrastlan
ve gözü harekete geçiren dengeler; hem
duygusal hem de fiziksel olarak formda.
2) K aslar üstün insan gibi yapılı tannlar,
müsküler Hıristiyanlığın, acı çekip Helen Fourmet Kürk bir Palto ile Sir Peter Paul
Rubens, 1636-38, 176x63cm, ahşap, Viyana;
hevesle ölen iyi gelişmiş şehitleri. 3)
Kunsthistoriches Müzesi. Rubens'in ikinci eşi (1630'da
Göğüsler hiç bir zam an seçilmiş bir evlendiklerinde 16 yaşında olan) sanatının ideal dişi modeli
idi.

göğsü ya d a göğüs arasını gösterme

şansını kaçırmamıştır. Aynca, gül
pembesi kızarmış yanaklar ve ciddi
bakışlı göz kontağını da unutm am ak
gerekir.
BAŞLICA ESERLERİ Samson ve Delilah (bkz. Sayfa

192 193) Maria de Medici’rıin Hayatı serisi,

1621 25 (Paris: Louvre Müzesi); Aşk
Bahçesi, 1632 - 34 (Madrid: Prado Müzesi);
Paris’in Yargılanması, 1635 38 (Londra:
Ulusal Galeri)

Amazonlar ve Yunanlıların Savaşı (detay) Sir Peter

Paul Rubens, 1617, 121x166 cm, panel üzerine yağlıboya,
Münih: A lte Pinakothek. Rubens 1600 - 08 arasında
İtalya'daydı ve bu eser onun Greko-Roman ve İtalyan
Rönesans Sanatı hakkındaki çalışmalarının etkilerini
sergilemektedir.
Sam son and Delilah
Sir Peter Paul Rubens 1609
R ubens, ona zenginlik ve itibar kazandıran heyecan verici ve
enerjik yeteneğinin yankılandığı bu m uhteşem eserini
resm ettiğinde sadece 31 yaşındaydı. Resim, b ir eski ahit
hikâyesini, üstün insan, Filistinlilere felaket getiren Israil’li savaşçı,
Sam son’un düşüşünü anlatm aktadır.

Sam son’un mahvoluşu

Filistin’li Delilah’a duyduğu
şehvet yüzünden, gücünün
kaynağının saçlarında olduğunu
açıklamasıyla gerçekleşmiştir.
Sanatçı, ilk tutam ın kesildiği ve
askerlerin İsraillinin gözlerini
çıkarm ak için beklediği gergin
anı tasvir etmektedir. Saçları
tekrar uzadığı zam an, Samson
geri aldığı gücünü Filistinlilerin
tapınağını yıkmak için
kullanmış, öcünü alırken kendi
hayatını d a feda etmiştir.
Resim yakın bir arkadaş ve
işvereni olan, başarılı ve nüfuzlu
meclis üyesi Nicolaas Rockox
için yapılmıştır. Anvers’teki kır
evinin Büyük Salonunda,
şöm inenin üst kısmı için yükseğe
asılması planlanarak
tasarlanmıştır.
Yanakları memnuniyet ile kızarmış,
Delilah yavaşça geriye yaslanmıştır,
boyun kıvrımı yukarıdaki Venüs heykelini
çağrıştırmaktadır,

Karışık ve birbirine dolanmış ellerin

makası tutması, Samson'un düşüşüne sebep
olan namussuz ve ayrıntılı komplo için çok zihinsel ve fiziksel durumlarını gözü yukarıya taşıyarak, esas
başarılı bir metafordur. Berber görevini açığa çıkaran belirli el karakterlerin yüzlerinin
odaklanarak icra etmektedir. hareketlerine sahiptir. doruğuna çıkarıyor.
 T E K N İK L E R

j Rubens'in, D elilah ve onun dökümlü

elbisesindeki ışığı ustaca kullanımına
I dikkat etm ek gerekir. Yoğun, nere­
deyse beyaz bir ışık ona arkasından,
omuzunun üzerinden vurmakta, onun
i kusursuz beyaz cild in i ve giydiği
kırmızı elbisenin parlaklığını
I vurgulam aktadır.

Rııbens'in chiaroscuro uygulaması,

ijııglü şekilde Caravaggio'dan etkilenmiştir.
(bkz.sayfa.170-171)

Filistinlilerin yüzleri yanan meşale

sayesinde aydınlanmıştır. Gizlice kapıdan
girerken, Samson’un gözlerini oyacakları, ucu
sivriltilm iş kazıklar taşımaktadırlar.

Resmin sol köşesindeki baskın renk, kahve

ve altın rengine ve Rubens'in dâhice yarı
saydam ten renklerine tezat oluşturan,
doygun, parlak bir kırmızıdır.

Samson and Delilah

M alzem e ahşap üzerine yağlıboya

Samson muazzam kaslı Resim, ipek, saten ve canlı Boyutlar 1 8 5 x 2 0 5 cm

eserinde Michelangelo'dan kırmızı ve altın sarısı işlemeler Bulunduğu yer Londra: Ulusal Galeri
esinlenmiştir, (bkz. s. 136) gibi zengin materyaller ve
renklerle bezenmiştir.
Sir Anthorıy van Dyck Kralı (1649’da başı kesilen) I. C harles’m
sarayındakiler. Genç öldüğü söylenebilir.
O 1 5 9 9 -1 6 4 1 H» FLA M A N ________________________
Portreleri kadar, dinsel ve mitolojik
E l A n tv e rs ; İtalya ; İn g ilte re ö Y a ğ lıb o y a ; ç iz im konularına d a (O zam anların tüm
ü L o n d ra : U lu sa l G aleri, E d ln b u rg h : is k o ç y a sanatçılarının ayrılmaz parçası) bakm ak
U lu sa l G a le ris i E2 1989 y ılın d a 1 ,2 4 m ily o n d o la r. gerekir.
K raliyet Prensesi M ary'nin P ortresi (y a ğ lıb o ya ) İngiltere Kralı /. Charles A vlanırken Sir Anthorıy van
Dyck, 1635226x207 cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris:
Anvers doğum lu, ipek tüccarlığı yapan
Louvre Müzesi. Van Dyck, I. Charles'ın, en İyisi bu olan, 38
bir aileden, çocuk dâhi. En çok portreleri adet portresini yapmıştır. Kral, yeteneklerinin tanındığını
ile tanınır, özellikle de talihsiz İngiltere göstermek İçin, onu şövalyelikle ödüllendirmiştir.
 Ayrıca ender olarak
suluboya m anzaralar da
yaptı. O n u n parlak ama
kontrollü tekniği, poz
verenleri tarafından takınılan
zarafeti, sağlığı, kusursuz
zevk ve iyi beslenmişliği,
zengin am a gösterişsiz ipek
ve satenleri, incelikle
uzatılan parm akları,
bedenleri, burunları ve
duruşları yansıtır. Şehitleri
bile kusursuz bir terbiye ile
acı çeker.
Aristokratik ayrıcalık
havasına (bugün hâlâ
hissedilen) dikkat edilmelidir.
Van Dyck, (özellikle
hıgilizlerdeld) portrecilikte ve
hayatta, en yüksek düzeydeki örneği St. Hubert ve St. Anthony Adına Düzenlenen bir
belirledi: Bilinçli olarak ayrı olmayı Köy Festivali Pieter Brueghel (genç olan), 1632,
isteyen insanlar tarafından benimsenmiş, 118.1x158.4 cm, panel üzerine yağlıboya, Cambridge:
mesafelilik, tepeden bakm a ve sakınım. Fitzwilliam Müzesi.
Bu yüzler asla gülümsemez, görevlerini
bilm ektedirler ve ayrıcalıklarını korum ak Pieter Brueghel (genç olan)
için sonuna kadar savaşmaya hazırdırlar Q 1 5 6 4 -1 6 3 8 i» FLA M A N ________________________
(ilahi hükm etm e hakkı). Çocukların
duyarlı görüntülerini m ükemmel şekilde E ] A n v e rs □ Y ağ lıb oya ; te m p e ra E3 2001 y ılın d a
resmetmiştir. Özellikle saçlarda, gerçekçi 4,9 m ily o n d o la r, K e rm e s s e K öyü (ya ğ lıbo ya)

ayrıntılar. “Köylü” Brueghel’in en büyük oğludur.

BA Ş LIC A ESERLERİ V Charles’ın A t Üzerindeki Babasının işlerinin kopyalarını ve
Portresi, 1620 (Floransa: Uifızi Galerisi); benzerlerini yapmıştır. Sonraları m oda
olan cehennem ateşi sahneleri resmetmiş,
Geronima Brignole Sale ve Kızı Amelia, 1621 - 25
bu yüzden de takm a adı “Hcll”
(Genoa: Palazzo Rosso); Richmond Dükü James (Cehennem) Brueghel olmuştur. (Ayrıca
Stewart Lennox ile, 1635 25 (Özel ismindeki “h ” harfini korumuştur).
Koleksiyon); Küpid Tarafından Eşlik Edilen, BAŞLICA ESERLERİ Cornival ve Lent arasındaki
Erminia Kılığında Hanımefendi 1638 Kavga, 1595 (Bruges: Musée Royaux des
(Oxfodshire: Bleinheim Sarayı) Beaux-Arts); M agi’nin Tapınması, 1595 1600
(St. Petersburg: Hermitage Müzesi)
David Teniers (genç olan)
© 1 6 1 0 -9 0 P* FLAM AN__________________________ Jan Brueghel
E l A n v e rs ; R o m a ; B rü kse l f i Y a ğ lıb o y a Q 1 5 6 8 -1 6 2 5 fP FLEMISH________________________

® L o n d d ra : C o u rta u ld E nstitü sü; W a lla c e E l A n v e rs ; İta ly a H Y ağ lıboya 0 M ü n ih :

K o le k s iy o n u Q 1999 yılında 4 .1 8 5 .0 0 0 d o la r, A lte P in a k o th e k Q 1990 yılınd a 1,85 m ily o n
A rşidük Leopold ZZilhelm ve Sanatçı, A rş id ü k lü k d o la r, Ö rtülü Vagonlarla Ağaçlıklı Manzara ve
G a le ris i (y a ğ lıb o ya ) Yolda b ir Sığır (ya ğ lıbo ya)

Teniers en çok küçük ölçekli, köylü ve
m uhafız koğuşu (Boors Carousing’de
olduğu gibi, onları kötü davranışlar
içinde tasvir etmektedir) resimleriyle
hatırlanm aktadır. 1651 ’den sonra,
(H ollanda’nın Kral naibi) Arşidük
Leopold W ilhelm’in resim galerilerinin
ayrıntılı görüntüleri ile de bilinmeye
başlamıştır. Son dönem eserleri zayıftır.
"Köylü” Bruegel’in ikinci oğlu. Takm a
adı “Velvet” (kadife) Brueghel (O da
ismindeki “h ” harfini korumuştur). Çiçek
resimleri, m anzaralar ve zengin, kadife
dokulu, iyi resmedilmiş alegoriler
üretmiştir. Bazı zam anlar Rubens’le
çalıştığı bilinmektedir.
BAŞLICA ESERLERİ Issus’un Savaşı, 1602 (Paris:

BAŞ LIC A ESERLERİ Mutfak , 1646 (St. Petersburg:
11ermitage Müzesi); Yaşlı Bir Köylü, Bir Mutfak
Hizmetçisini Ahırda Kucaklarken, 1650 (Londra:
Ulusal Galeri); Köylüler M üzik Taparken, 1650
(Viyana: Liechtenstein Müzesi)
Louvre Müzesi); Ormanın Sonu (Mısır’a Kaçış),
1610 (St. Petersburg: Hermitage Müzesi)
Dünya Cenneti, 1610 (Madrid: Prado Müzesi)
H OLLANDA GERÇEKÇİLİĞİ
O n yedinci Yüzyıl H o llanda’sı bilinçli olarak yeni bir sanat tarzı
yarattı. Küçük ölçekli, iyi kalitede üretilmiş ve sıklıkla sem bolizm
ve hikâyelerle dolu, tem el konuları dindışı ve o günlere ait konular;
odaklıydı. M anzaralar, natürm ortlar ve günlük aktivitelerini
kaydeden, yaşam dan sahneler. Portreler de tercih edilirdi, fakat
b u n lar küçük ölçekli ve belirgin olarak burjuva karakterlerdi.

ÜSLUP
H ollanda gerçekçiliğinin içeriği gündelik
yerel zevkleri yansıtıyordu: genellikle
ayrıntılara büyük önem verilerek
resm edilen hassas, samimi
sahneler. Sanatın bu yeni tarzı,
süsleme ve m em nun etme
am acı taşıyordu, fakat aynı
zam anda ticari kazanç için
de yaratılıyorlardı. Sanata
yatırım yapm ak büyük bir
işti ve sanat ticareti
sosyetenin her kademesinde
olağan bir durum du.

Nehir manzarası ve Sığırları Kıyıya

Taşıyan Köylüler Salomon van Ruysdael,
1633. panel üzerine yağlıboya, Özel koleksiyon. Bu
erken dönem eserler, Van Goyen'ın üslubuna benzerlik
göstermektedir.

KONULAR

Ulusal gurur ana konuydu. Ö rneğin,

m ekânların gerçek betim lem elerine az ÖNEMLİ OLAYLAR

rastlansa da, manzaralar, H ollanda kırsal
bölgelerinin belirli özelliklerini
övmekteydi: Gri gökyüzünün yağmurla
ağırlaştığı, düz, özenle sürülmüş
topraklar. K anallar vc gemicilik, hatta
her ikisi de refahlarını tehdit eden
donanm a gemileri vc denizdeki fırtınalar
da büyük yer tutmaktaydı. Bostancılıkla
geçinen bir ülke
1602 H ollanda Doğu Hindistan Şirketi kuruldu
1610 U trecht Okulu kuruldu. Gerçekçilikten
e tkilen ip Roma'dan dönen Terbrugghen de
gruba dâh ild ir
1616 Öncü, a lla prim a, Frans Hals direk olarak
tuvale çalışıyor, Hollanda "Şehir
M u h afızla rı" grup portresiyle ün kazanıyor.
1648 H ollanda bağımsız bir cum huriyet haline

olarak, geliyor.

m ükem m el 1650 V erm eer'in öncü yorumcularından olduğu,

çiçekler D e lft Okulu kuruluyor
resmetmişlcrdir. 1659 Başlıca geç dönem Rembrandt özportresi.
N atürm ortlar, Uzmanlık alanı olarak özportreyi seçen İlk
birçok egzotik sanatçı.
m al ile sanki
lüks
sanayilerinin bir parçasıymış gibi
Pire yakalayıcı
gösterdikleri cam genellikle göz
I Çocuk ve Köpeği)
1655.34.4x27.1 cm.,
önündedir.
tuval üzerine Ev içi sahneleri, aşk tem aları, cinsel
yağlıboya, Münih: Alte ahlak, temizlik, ev ekonomisi ve düzenle
Pinakothek. ilgili tem alarla dopdoludur.
 WML P
16 0 0 17 0 0 197

NELER ARANMALI

H ollanda sanatında hiçbir şey
göründüğü gibi değildir, bir natürm ortta
bile. Egzotik nesneler, söndürülm üş
mumlar, boş testiler dünyevi varlıkların
özündeki boşluğu göstermekte ve
genellikle bir kafatası ya da ölümü
hatırlatan başka bir sembol, bir momento
rnori, en zengin olanların bile ölüm den
kaçamayacağını hatırlatmaktadır. Görsel
zevk için görünürde bir nesne olan şey
nedir sorusu, aslında, ciddi bir Calvinist
sohbet konusudur.

İnsan Yaşamının Beyhude/iği
Harmen Steenwyck, 164539x51 cm,
meşe üzerine yağlıboya, Londra
Ulusal Galeri. Ecclesiastes üzerine
görsel b ir vaaz.
Işığın aksı merkezdeki
nesneyi aydınlatıyor, insan
kafatası, faniliğin başlıca
anımsatıcısı; ışık Hıristiyanlıkta
sonsuzluğun sembolüdür.
Bir Roma İmparatoru nun
yüzü testinin üzerinde ancak
seçilebilmektedir, ölümün
yokettiği dünyevi gücü ve
zaferi anımsatır.

Bir Japon kılıcı, dünyevi gücün Bilginin beyhudeliği bir kitapla

T E K N İK L E R
H ollandalI ressamlar bir natür­
m o rt geleneği yaratan ilk
ressam lardır: Steenvvyck'nin
konusu ona teknik ustalığını,
a yrıntılara d ikkatini ve yüzey­
lerde yansıyan ışığın yeniden
yaratım ını gösterm esi için
gereğinden fazla imkân vermek­
tedir.
sembolü, güçlü kolların bile ölümü temsil ediliyor, bilginin ve
yenemediğine işaret ediyor. öğrenmenin devralınmasında konuk
insanın sembolü
Deniz kabuğu dünyevi
zenginliğin bir sembolü,
ayrıca 17. Yüzyılda ender
bulunan ve değer verilen
bir malvarlığıydı. Ama
zenginlikler de beyhudedin
"Annesinin karnından ,;j
geldiği gibi, yine çıplak •;
dönecektir... ve
varlıklarından hiçbirini
yanına alamayacaktır."
(Eccl. 5:15)
Frans Hals
O 1581 - 1 6 6 6 {« HOLLANDALI_________________
fUİ H a a rle m f i Y a ğ lıb oya M H a a rle m : H als
M ü z e s i A m s te r d a m : R ijk s m u s e u m □ 1999
y ılın d a 1 1.6 25 .00 1 d o la r, T ie le m a n R o o s te rm a n
S iyah D u b le t, Beyaz Kırmalı Yaka İçinde (ya ğ lıb o ya )
H ollanda’da H aarlem ’den hiç ayrılmamış
portreci. H ollanda O kulu’nun ilk
ustalarından biri. (Rem brandt’tan
öncedir). Başanlı olmasına rağm en, hep
borç içinde olmuştur. (Acaba sekiz çocuğu
olduğu için olabilir mi?)
Portrelerin ve grup portrelerinin
(özellikle “Civic G uards” (Şehir
Muhafızları) sadece erkeklerin girebildiği
sosyal kulüpler) ressamıdır ve poz
verenler, yeni kurulmuş H ollanda
C um lıuriyeti’nin üyeleri olarak, genellikle
pem be yanaklı, iyi beslenmiş, iyi giyinmiş,
m utlu ve refah içinde görünmektedirler.
Aynca, çocukların vc köylü sınıfının, tek,
Gülen Centilmen Frans Hals, 1624, 83x67 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Londra: Wallace Koleksiyonu. Bu resim
"AETA. SVAE 2 6 /A ° 1624" olarak kaydedilmiş, fakat poz
verenin kim liği belirsiz olarak kalmıştır.
günlük yaşam figürlerini de resmetmiştir.
19. Yüzyılın sonlannda fazla etkili olmuş,
tarzı tam gözden düşmek üzereyken,
M anet gibi genç sanatçılar tarafından çok
takdir edilmeye başlamıştır.
Heyecan verici, canlı fakat sade pozları
hareketle doludur, (o zam anlar için) Eşsiz
olan eskiz tarzı bir tekniğe sahiptir, geniş
fırça darbeleri ve canlı renklerle, bir neşe
hissi verilerek; yine de farklı tonların
canlılığını ve duygusunu yakalayarak:
dolgun et, pem be yanaklar, ipek ve
satenin parlaklığı, dantel ve işlemelerin
karmaşıklığı doğrudan tuvale
resmedilmiştir. İyi bir biçimde incelenmiş,
düzgün form verilmiş, anlamlı gözlere
ustaca hâkim olmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ Kafatasıyla Genç bir Adam , 1626
- 28 (londra: Ulusal Galeri); Mad Babs,1629
30 (Berlin: Staatliche Müzesi); Willem
Coymans’ın Portresi, 1645 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Bir Adamın Portresi,
1650 başlan (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi)
Daniel M ytens (the elder)
Ç 1 5 9 0 -1 6 4 7 ya HO LLANDALI/İNG İLİZ __________
E J T he H a g u e ; İn g ilte re H Y a ğ lıb o ya M
L o n d ra : U lu sa l P o r tr e G a lerisi E3 1988 y ılın d a
9 1 .0 0 0 d o la r Kestane Rengi Elbiseli, Beyaz Kırma
Yakalı Spanyelli çocuğun P ortresi (y a ğ lıb o ya )
Ingiltere’de Van Dyck’tcn önceki başlıca
ressam. H ollanda doğum ludur ve orada
eğitim görm üştür. 1618’lerde Ingiltere’ye
gelmiş ve I. Charles için çalışmıştır.
Genellikle zarif, çokça gergin, resmi
pozlar verdirilmiş (fakat kişiliğin içyüzünü
kavrama ile birlikte), İngiliz sanatını, o
zam ana kadar hiç görmediği bir gerçeklik
kademesi ile tanıştıran portreler
resmetmiştir. En iyi eserleri, güçlü,
güvenli ve akıcı, tam boy portreleridir.
BAŞLICA ESERLERİ Henry Wriothesley,
Southhampton’ın 3. Kontu, 1618 (Londra: Ulusal
Portre Galerisi); Ingiltre I. ve tskoçya I V Kralı
James 1621, (Londra: Ulusal Portre Galerisi);
Endymion Porter, 1627 (Londra: : Ulusal Portre
Galerisi)
Pieter Lastm an
w 1 5 8 3 -1 6 3 3 fM H O LLA N D A LI
E3 A m s te r d a m ; İta lya H Y a ğ lıb oya ü
B u d a p e ş te : G ü ze l S a n a tla r M ü z e s i Q 2 3 0 .0 0 0
d o la r, 1985, H a g a r v e M e le k (Y ağlıboya)
Genellikle, R cm brandt’ı en fazla
etkileyen hocalarından biri olarak
hatırlanm aktadır. Cafcaflı, hikâyesi olan
resimler, bol m iktarda hareket ve yüz
ifadesi (bkz. Rembrandt), fakat çok fazla
titiz, minik hikayelerle dolu ayrıntı.
BAŞLICA ESERLERİ Abraham Canaan Yolunda 1614
(St. Petersburg: Hermitage Müzesi); Juno, Io
ile birlikte Jüpiter’i Keşfediyor, 1618 (Londra:
Ulusal Galeri)
Hagar'm Kovuluşu Pieter iastman, 1612, panel üzerine
yağlıboya, Hamburg: Kunsthalle. Abraham 'ın Ishmael (ilk Jan Davidsz de Heem
oğlu) ile (annesi) Hagar'ı kovduğu sahnenin © 1 6 0 6 -8 4 W HO LLANDALI
dram atikliğine, aynı şekilde karanlık olan kapsamlı
U tre c h t; A n v e rs H Y a ğ lıb oya g l D re s d e n :
manzara eşlik ediyor.
G e m ä ld e g a le rie Q 1988 y ılın d a 6 m ily o n d o la r,
Ziyafet N atürm ort (ya ğ lıbo ya)
Hendrick Terbrugghen
© 1 5 8 8 -1 6 2 9 \» HOLLANDALI___________ Utrecht doğum ludur, 1636’dan itibaren
Anvers’te yaşamıştır. Z am anında ünlüdür
E ] U tre c h t; R o m a il Y a ğ lıb oya Hü
ve çiçek resimleri, ağır, zarif bir şekilde
A m s te r d a m : R ijk s m u s e u m Q 1 98 5 y ılın d a
yerleştirilmiş m asalan ile
1 .4 6 0 .0 0 0 d o la r, Lavta Çalgıcısı Genç B ir Kadınla natürm ortlarında başarılıdır. Birçok
E ğleniyor (ya ğ l ıboya ) öğrencisi ve taklitçisi olmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ Kitaplarla Natürmort, 1628
Caravaggio’nun konuları ile üslubundan
son dcrece etkilenen (İtalya’da on yıl (The hauge: Mauritshuis Müzesi); Meyve Ve
geçirmiştir.), Utrecht O kulu’nun en Zengin M asa Takımları Bir Masa Üzerinde, 1640
önemli ressamı. Hollanda’ya dönüşünde (Paris: Louvre Müzesi); Tatlı Masası, 1640
U trecht O kulu’yla bağları olan (Paris: Louvre Müzesi)
’’C aravaggizm ” lideri H onthorst’la bir
araya gelmiştir. Erken dönem eserlerinde
zor, rölyefe net ayrıntılar sağlayan, keskin
ışıklar kullanmıştır. Sonraki eserleri,
bazen kıpırtısızlık ve sessizlik noktasına
varan, d ah a yumuşak ve sakin
resimlerdir. Yansıyan ışıktan çok
etkilenmiştir. O nun duygusal ve şiirsel
resimlerinin yeniden farkına varılması,
20. Yüzyılda Caravaggio tarzı resmin
yeniden incelenmesinin bir parçası
olmuştur.
BA Ş LIC A ESERLERİ Flüt Çalgıcıları, 1621 (Kassel,
Almanya: Staaliche Kunstsammlungen); St.
Sebastian, İrene ve Onun Hizmetçisi Tarafindan
Yönlendiriliyor, 1625 (Oberlin, Ohio: Allen Meyve ve Çiçeklerin Natürmortu (detay) Jan
Memorial Sanat Müzesi); Bildiri, 1629 Davidsz de Heem, 1640'lar, tuval üzerine yağlıboya,
(Amsterdam: Stedelijk Müzesi) Burnley, Lancashire: Tovvneley Hail Sanat Galerisi.
Anvers'e taşındıktan sonra, tarzı giderek daha egzotik ve
gösterişli hale gelm iştir.
R em b ran d t dayanan gravür tekniğini terkederek
O 1 6 0 6 -6 9 f» HOLLANDALI
serbestçe akan heyecan verici bakır
üzerine oym a baskı tekniğini
E l H O L LA N D A H Y ağ lıb oya ; o y m a b a skı; ç iz im kullanmasıdır.
ü A m s te r d a m : R ijs k m u s e u m . D e n H a u g e :
M a u rits h u is M ü z e s i Q 2 00 0 y ılın d a 2 6 .4 6 0 .0 0 0 YAŞAMI

d o la r, 62 Yaşında B ir leydinin Portresi, Johannes Leidcn’de doğdu. Bir değirm encinin oğlu
olmasına rağm en, dönemin H ollanda’nın
C ornelisz'un Karısı (ya ğ lıbo ya)
toplumsal mühendislik anlayışından
Tam adı R em brandt H arm ensz van etkilenerek eğitime öncelik vermeyi seçen
Rijn’dir. Çoğunlukla, en önemli am a en mütevazı ailesi tarafından Leiden
son akla gelen HollandalI usta Univcrsitcsi’ne gönderildi. Utrccht
olarak kabul edilir. Dünya O kulu kurucularının ve Rubens’in
çapındaki sanat galerilerinde aksine hiç bir zam an İtalya’ya
korum a altına alınmış göz gidip Barok tarzını takip etmedi.
alıcı başyapıtlar yaratmıştır. Fakat Yüksek Rönesans yapıtlarını
Ancak, R em brandt inceleme şansı oldu ve İtalya’d a bir
Komisyonu halen kaç ı Hollandalı
eserin onun tarafından Carravaggio”
yapılmış olabileceğini Lastman tarafından
tartışm akla m eşguldür ki; eğitildi.
bu eninde sonunda Kişisel yaşamöyküsü
kusurlu bir girişimdir.
Yaşlı Adam Kafalarına Ait
Komitedeki çoğunluk
Çalışmalar ve Çocuklarla
kararıyla böylesine Üç Kadın (detay) Rembrandt,
tartışmalı bir konuyu I i 1635ler, kâğıt üzerine mürekkep,
çözüme kavuşturmak m ümkün Birmingham (İngiltere): Barber
değildir. Aynı zam anda baskı Güzel Sanatlar Enstitüsü. İnce
tekniğine getirdiği temel yenilik, kalem darbeleriyle çizilmiş bir seri
yüzeydeki ağır ve durağan çizgilere eskizden.
epey acıklıdır. Önceleri büyük p aralar
kazanmıştı. Bunu, yüksek fiyattan portre
işleri almasını sağlayan başarılı bir sanat
tüccarının kuzeniyle evlenerek başarm ış
ve kısa sürede ün yapmıştı. Karısının
erken ölümüyle tüm mirası kendisine
kalm asına rağmen; popülerliği azalmış,
artan borçları onu önce iflasa sürüklemiş,
ardından d a büyük köşküyle sahip olduğu
büyük sanat koleksiyonunu elden
çıkarm ak zorunda kalmıştı. Ç ok sevdiği
oğlu T itus ve evlilik hayatı yaşadığı evin
bakıcı kadını onu yıkımdan çekip
kurtardıysa da, onların ölüm ünün
ardından (Titus, 27 yaşında ölmüştü),
yalnız ve fakir bir halde geçirdiği 11 ay
sonunda Am sterdam ’da hayatını kaybetti.

KONULAR VE ÜSLUP
İşlediği konular arasında İncil tarihi
(tercihi), portreler ve m anzaralar vardır.
İnsana dair her şeyin güzel yanını
görebilm e konusundaki eşsiz yeteneği,
derin bir m erham et duygusunu harekete
geçirmeyi sağlamıştır. E n şiddetli konular
(İsa’nın çarm ığa gerilmesi, kendi yüzü)
karşısında bile ürkmemiş; h atta kendine
özgü yeteneğiyle sanat tarihinin ilk büyük
oto-portrecisi olarak kabul görmüştür.
Dolaysız dürüstlüğü ve yıllar boyunca
takip ettiği yoğun inceleme
dürtüsü, sonuçta gerçek bir
insanın yaşlanmakta olan
yüzünüı ortaya çıkartmasını
sağlamıştır. Bu üslup, belki güzel
olmayan am a kesinlikle insanın
içine işleyen bir gerçekçiliğe
sahiptir ve diğer yapıtlarının da
arkasındaki sırdır. Yüzler ve
vücut hareketleri onun için
hayati önemdedir. Kişinin halet-i
nahiyesinin yüzüne nasıl
yansıdığını; ellerin ve vücudun
duyguları nasıl yansıttığını
izlemek onu hep büyülemiştir.
Ayrıca duygusal çıkmazları vc
ahlaki ikilemleri göstermekle de
ilgilenmiştir; öyle ki resmettiği
bu yoğun duygulann kendisi
tarafından da yaşanmış
olduğunu anlarsınız.
63 Yaşındaki Otoportresi Rembrandt, 1669,86x70,5
cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Ulusal Galeri. Bu
resim, sayıları 7 5'i bulan otoportre, resim, baskı işleri ve
çizim lerinin sonuncularından biridir.
dönem işlerindeki ayrıntı düşkünlüğü
daha sonraki yapıtlarında yerini dana
gevşek•k bir
Dır üsluba
uslı bırakmıştır. O nu
diğerlerinden ran şey renkleri zengin,
sıcak, dünyevi ve teselli edici bir şekilde
kullandığı bu üsluptur. İnsan derisi,
özellikle yaşlı yüzlerin göz ve burun
çeperlerindeki kemiksiz bölgeler, her
zam an m erakını cezbetmiştır. (O nun
dışında hiç bir sanatçı bu kadar özenli ve
gerçekçi bir biçimde çizmemiştir)
BAŞLICA ESERLERİ Flora Olarak Saskıa, 1635
(Londra: Ulusal Galeri); Samson’un Kör Edilişi,
1636 (Frankfurt: Staedclsches Sanat
Enstitüsü); Potiphar’ın Karısı Tarafından Suçlanan
Yusuf, 1665 (Washington DC: Ülusal Sanat
Galerisi); l;azodaki Çiçekler, 1670 (Den Hauge:
Mauritshuis Müzesi)

NELER ARANM ALI

İŞik vc gölgeleri kullanmaktaki
duygusal becerisini gözleyin-
ısıtan, yansıtan ve arıtan bir
tinsel öğe olarak ışık;
açıklanamayan, tehditkâr
kötülüğün alanı olarak gölge.
Betimleme eyleminin büyüsüne
kendini kaptırmıştır. Erken

Yakup Yusuf 'un Ç ocuklarını Takdis

Ederken Rembrandt, 1656, 175.5x210.5 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Kassel (Almanya):
Gemaeldegallerie. Rembrandt'ın bir tarih
ressamı olarak yaptığı en önem li eserlerinden
biri.
Üç Çarmıh Rembrandt, 1653,38.1 x 43.1 cm, oyma
baskı, Cambridge: Fitzvvilliam Müzesi Rembrandt'ın en iyi
oyma baskılarından biri: Işığın ve gölgelerin sersemletici
bir şekilde kullanıldığı karmaşık ve kalabalık bir yapıt.
G erritt Dou Govaert Flinck
© 1 6 1 3 -7 5 f» HOLLANDALI © 1 6 1 5 -6 0 i» HO LLANDALI

[Q] L e y d e n (H o lla n d a ) f i Y a ğ lıb o ya @ P aris: A m s te r d a m H Y a ğ lıb oya 0 A m s te r d a m :

L o u v re M ü z e s i. B u d a p e ş te : G üzel S a n a tla r M ü z e s i
Q 2001 y ılın d a 2 .0 3 0 .8 6 4 d o la r,
G crard D ou olarak da bilinir.
R em brandt’ın ilk
öğrencilerinden (15
yaşında) biridir. Camsı cila
ve göz alıcı, parlak renkler
kullanılarak ince detaylarla
bezenmiş küçük ölçekli
işler, ışık ve gölgeye
gösterilen özen (aslen bir
gravür ve vitray sanatçısı
olarak eğitim almıştır).
Kendisini farkında olarak
yanılsam aya adamış bir
büyücünün dünyası, yüzeyi
teşhir etm e saplantısı,
ustalık gerektiren özel
efektler ve gizli simgecilik.
R ijk s m u s e u m . L o s A n g e le s : J. P aul G e tty M ü z e s i
D işçi (ya ğ lıb o ya ) 1996
T u ta n
Köy Bakkalı Gerritt Dou, 1647,
38.5x29 cm, panel üzerine
yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi. Dou,
figürlerin bir pencere kenarında
y ılın d a 3 2 5 .0 0 0 d o la r, Kısa O s m a n lı Kılıcı
G e n ç A d a m (yağlıboya)
1630’lu yıllarda
R cm brandt’ın öğrencisiydi.
K onu ve üslup açısından
ondan etkilenmiş olsa da
kendi işleri genellikle d aha
aydınlık, yalın ve d aha az
kasvedidir. Flinck üretken
ve saygı gören biriydi.
Rem brandt K urulu’nun
son zamanlardaki
çalışmaları R em brandt’a
ait olduğu sanılan bazı
yapıtların Flinck tarafından
yapıldığına işaret ediyor.
BAŞLIC A ESERLERİ Kırda Köprü ve

BAŞLIC A ESERLERİ Mum
Işığındaki Gökbilimci, 1655 (Los
Angeles: J. Paul Getty Müzesi); Penceredeki
Kadın, 1663 (St. Petersburg: Hermitage
Müzesi); Münzevi 1670 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi)
çalıştıkları bu kompozisyonu sıklıkla Harabeler, 1637 (Paris: Louvre
kullanmıştır.
Müzesi); Genç Kadın Çoban ve
Çiçekler, 1637- 40 arasında
(Paris: Louvre Müzesi); Melekler İsa’nın
Doğumunu Çobanlara Haber Veriyor 1639 (Paris:
Louvre Müzesi)

Ferdinand Bol
O 1 6 1 6 -8 0 I« HO LLA N D A LI

ES A m s te rd a m
□ Y a ğ lıb oya ® A m s te r d a m :
R ijk s m u s e u m . M ü n ih : A lte
P in a k o th e k Q 1998 y ılın d a
2 0 0 .0 0 0 d o la r. D e ri Y e lp a z e
T u ta n G en ç K adının P o rtre s i
(ya ğ lıbo ya)

Bol, Rem brandt’ın

öğrencilerindendir.
Ustasınmkine çok yakın
bir üslupta çalışmış
olduğundan yapıtları
genellikle daha saygın ve
değerli olan
R cm brandt’ın işleri
arasında sayılmıştır. Bol
da, açık bir pencere
kenarında oturanlardan
Bir Karı Kocanın Portresi
FerdinandBot. 1654,171x148cm, tuval
¡¡¿erine yağlıboya, Paris: louvre Müzesi.
Bol, 1669 yılında zengin bir dulla
evlenmesinin ardından resim yapmayı
bırakmıştır. Kamu binaları için simgesel
ve tarihsel tasvirler içeren resimler
yapmış olan Bolun erken dönem işleri
genellikle karanlık anlatımlar içerirken
1640'tan sonra daha aydınlık resimler
yapmaya başlamıştır.
oluşan kompozisyonları sıkça Gizlice Dinleyen Biri ve Azarlayan Kadın
kullanmıştır. Nicolaes Maes, 1655, 46.3x 72.2 cm, panel üstüne
Yakub’un Rüyası, 1642
BAŞ LIC A ESERLERİ yağlıboya, Londra: Harold Samuel Koleksiyonu. M aes suç
(Drcsdcn: Gemaeldegalerie); David’in ortaklığını ve mizahı birleştirm ekte çok başarılı idi.

Solomon’a ölüm Döşeğindeki İthamı, 1643 tercih etmiştir).

(Dublin: İrlanda Ulusal Galerisi) BAŞLICA ESERLERİ Vaflizci Yahya’nın Başının
Kesilmesi, 1640 (Amsterdam: Rijks Müzesi);
Carel Fabritius Saka Kuşu , 1654 (Hague: Mauritshuis Müzesi).
Q 1 6 2 2 -5 4 1« HO LLANDALI _____

E l A m s te r d a m ; D e lft i l Y a ğ lıb o ya @ L o n d ra : Nicolaes M aes

U lu sa l G a le ri. A m s te rd a m : R ijk s m u s e u m O 1 6 3 4 -9 3 t» HOLLA N DALI ________________
□ 1985 y ılın d a 7 7 1 .0 0 0 d o la r, M ercury veA rgos E] D o rd re c h t (H o lla n d a ); A n tw e rp H Y a ğ lıb o y a
(ya ğ lıb o ya ) @ D o rd re c h t: Ş e h ir M ü z e s i. B u d a p e ş te : G ü ze l

Acıklı denebilecek kadar kısa süren hayatı S a n a tla r M ü z e s i Q 1994 y ılın d a 7 0 8 b in d o la r,

boyunca yarattığı yapıtların sayısı onu M utfakta D antel Ören Yaşlı Kadın (ya ğ lıb o ya )
geçmemekle birlikte büyük bir çeşitlilik
Merdiven altı mutfak yaşantısını ya da
göstermektedir. Engin yeteneği sayesinde
(o dönem de çok revaçta olan)
R em brandt’ın en iyi öğrencisi ve özgün
uyuyakalmış yaşlı kadınları gösteren tarz
bir ressam olmuştur. Yapıtları portre,
resimleriyle tanınır. Daha sonraki
natürm ort, perspektif ve tarz
dönem lerinde Fransız üslubunda yalın ve
çalışmalarının ürünüdür.
küçük portreler yapmıştır. Chiaroscuro (ışık-
Delft’te stüdyosunun çok yakınındaki
gölge tekniği) kullanmış (R em brandt’ın
bir barut patlam ası esnasında hayatını
öğrencisi idi) ve flu görünüm lü resimler
kaybetmiş ve eserlerinin çoğu zarar
üretmiştir. M utfak aletlerini de
görmüştür. Kaim boya tabakasını ince
resmetmeyi severdi, iyiydi fakat
cilayla yanyana kullanmıştır (Rem brandt
mükemmel değildi.
gibi). R em brandt’ın koyu kırmızı ve
BAŞLICA ESERLERİ tsa ile Alay Ediliş , 1650’ler (St.
kahverengilerine nazaran d aha sakin
renkler kullanmıştır. Bazen aydınlık bir Petersburg: Hermitage Müzesi), Dikiş Yapan
arka plan önüne bir figürün koyu siluetini Genç Kadın , 1655 (Londra: Harold Samuel
yerleştirmiştir. (Rembrandt tam tersini Koleksiyonu).

"HollandalIların hayal gücü gelişmemişti, fakat

kompozisyon konusunda olağanüstü bir beğeniye ve
mükemmel bir sezgi gücüne sahiplerdi."
V IN C E N T V A N GOGH
 ‘ 'i P
Gerrit van H onth orst
© 1 5 9 0 -1 6 5 6 i« H O L L A N D A L I_________________
E l İtalya ; U tre c h t; L o n d ra □ Y a ğ lıb o y a ; fre s k
0 D o rd re c h t: ş e h ir M ü z e s i B u d a p e ş te : G ü ze l
S a n a tla r m ü z e s i E3 1999 y ılın d a 4 3 4 .0 0 0 d o la r,
Gülen Kem ancının P ortresi (ya ğ lıb o ya )
Utrecht Okulu’nun uluslararası üne sahip
tek üyesidir. 1610-12 yılları arasında
Roma’da çalışmış, tarihi resimleri ve
simgesel anlatıma sahip süslemeleri
sayesinde aristokratlar ve kraliyet ailesi
tarafından büyük ilgi görmüştür. En belirgin
A kşam Yem eğinde Ozan ve Udu Garrit van
Honthorst, 1619 civarı, 144x212 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Özel Koleksiyon. Yapay ışığın ve siluetlerin bu
kullanım tekniği genç Rembrandt'ı çok etkilem iştir.
özelliği resimlerindeki yapay aydınlatmaları
ele alış üslubudur, özellikle de ışık kaynağını
gizleyip siluetlerle oynama yeteneğiyle ön
plana çıkmıştır.
B AŞLIC A ESERLERİ İsa Başrahip Huzurunda, 1671
(Londra: Ulusal Galeri); İsa Gethsemane
Bahçesinde (Bahçede Son Istırap); 1671 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); İsa ve Dikenli
Tacı, 1620 (Los Angeles: J. Paul Getty Müzesi)
Esaias van de Velde
© c. 1 5 9 1 - 1 6 3 0 m HOLLANDALI__________________
E l H a a rle m ; T h e H a gue □ Y a ğ lıb oya
A m s te r d a m : R ijk s m u s e u m □ 1990 y ılın d a
Patikadaki Gezginler ve A tlıla rla
4 5 0 .0 0 0 d o la r,
Kayalık M anzarası (ya ğ lıbo ya)
Hollanda gerçekçi manzara okulunun
kurucu üyelerindendir. Tek bir rengin
parlak olmayan tonlarıyla resmettiği
sahnelerin (genellikle kış mevsimine ait)
karakteristik vurgusu, tamamıyla doğal,
kurgusal olmayan bir açık alan hissidir.
Resimlerinde kullandığı öyküsel figürlerin
gündelik işlerini incelikle ayrıntılandırmıştır.
Aynı zamanda oyma baskı ustası ve iyi bir
çizerdir.
BAŞLICA ESERLERİ Kasaba Hendeğinde Kış Oyunları
1618 (Münih: Alte Pinakothtek); Kış
Manzarası, 1623 (Londra: Ulusal Galeri);
Donmuş Gölet Üzerinde Kayan Kasabalılar, 1625
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
W illem van de Velde
(yaşlı olan)
© 1 6 1 1 -9 3 P» H O LLANDALI
E l L e yd e n (H o lla n d a ); L o n d ra f i Y ağ lıb oya ;
m ü re k k e p v e d o lm a k a le m @ A m s te rd a m :
R ijk s m u s e u m Q d in ­
1998 yılın d a 9 7 5 .0 0 0 d o la r,
g in Hollanda Um anı ve Sahildeki Küçük G em iler
(kâ ğ ıt ü z e rin e )
Denizle ilgili yapmış olduğu resimlerde hayli
yeteneklidir; fakat yağlıboya resimleriyle, geniş
rağbet gören oğlunun gölgesinde kalmıştır.
İşlediği konuların başında gemi ve küçük
tekne resimleri gelirken; kullandığı teknikler
beyaz tuval veya meşe panel üzerine
mürekkep ve dolmakalem çizimleridir.
M İşlerindeki ayrıntıları gerçeğine sadık kalmak
için büyük bir titizlikle resmetmiştir.
Zamanının çoğunu Hollanda deniz filosuyla
geçirmiş ve 1672 yılı dolaylannda,
Hollanda’daki siyasi karışıklıktan kaçmak için
ailesiyle birlikte Ingiltere’ye göç etmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Küçük Ticaret Gemileri ve
Güvertedeki Figürler, 1650 (Los Angeles: J. Paul
Getty Müzesi); Kıyıdaki Hollanda Gemileri,
1650’ler, (Washington DC: Ulusal Sanat
 İs # -Ï
't
1 6 0 0 - 1 7 0 0 205
m •*/ ' •’ İ

Galeri), Sahile Talan Gemiler, 1672 (Viyana:

Liechtenstein Müzesi).

Jan van Goyen

£ 1 5 9 6 -1 6 5 6 f» HOLLANDALI

İngiltere-Hollanda Savaşları Deniz Muharebesi
Willem van de Velde (genç olan), 1700'ler, tuval üzerine
yağlıboya, New Haven: Yale İngiliz Sanatı Merkezi. Van
de Veldelerin her ikisi de, İngiliz Hükümdarlığı için deniz
savaşlarını resmediyorlardı. İngiltere-Hollanda savaşları
(1652-84), tica re t yollarının hâkim iyeti ile ilgiliydi.
Galerisi); Terheide Deniz Muharebesi, 1657
(Amsterdam: Rijskmuseum)
W illem van de V eld e
(genç olan)_________________
« 1 6 3 3 -1 7 0 7 f»> HOLLANDALI
E3 L e y d e n (H o lla n d a ); L o n d ra P Y a ğ lıb o y a
lal A m s te r d a m : R ljksm u se u m . Los A n g e le s :
J. P au l G e tty M ü z e s i Q 1999 y ılın d a 2 .9 4 9 .9 9 9
sabah Selamı, Selamlama A tışı Yapan
d o la r,
Küçük İn g iliz Savaş Gemisi {y a ğ lıb o y a )
Çok çalışkan bir deniz ressamının erken yaşta
başarı sahibi olan oğludur. Ayrıntılar üzerinde
titizlikle durduğu erken dönem eserlerinde,
durgun denizlerin üzerine özenle yerleştirdiği
balıkçı teknelerine yoğunlaşır. 1670’ten sonra
E2 L e y d e n (H ollan da ); H a a rle m ; T he
H a gu e O Y a ğ lıb o ya M St. P e te rs b u rg :
H e rm ita g e M ü z e s i. P aris: L o u vre M ü z e s i
Q 1 99 8 y ılın d a 1.8 7 4.0 00 d o la r, N ehir
Kenarında Köy, Feribot ve Köylüler (y a ğ lıb o y a )
Hollanda’nın en önemli manzara
ressamlarından biridir. Çokça eser
üretmiş ve çok da taklit edilmiş bir sanatçıdır.
Birçok öğrencisi olan van Goyen’in,
resimlerinde aynı motifleri tekrarladığı
görülür; Dordrecht, kum tepeleri, gemiler ve
Nijmergen Nehri. Kahverenginin ve grinin
durgun tonlarının baskın olduğu resimleri,
kırmızı ve mavinin ani parıltısıyla
canlanmaktaydı. Görüş açısı ve alçak ufuk
çizgisi gibi teknikler uyguladığı resimlerinde
cezbedici ışık, alan, hava ve bulut hareketleri
hâkimdi. Resmetmeyi sevdiği şeylerden biri de
dallanıp budaklanmış meşe ağaçlarıdır.
BAŞLICA ESERLERİ Ortaçağ Şatosunun Önündeki B uz
Patenciler, 1637 (Paris: Louvre Müzesi); Nehir
Kenarındaki Teldeğirmeni, 1642 (Londra: Ulusal
Galeri); Nehir Üzerinde Hisar, 1644 (Boston:
Güzel Sanatlar Müzesi).
Pieter Jansz Saenredam
g 1 5 9 7 -1 6 6 5 f» HO LLANDALI
El H a a rle m H Y a ğ lıb o ya ; te b e ş ir; s u lu b o y a
® A m s te r d a m : R ijk s m u s e u m . L on dra: U lu sa l
G aleri E32 0 0 4 y ılın d a 1,65 m ily o n d o la r, H a a rle m ,

özel olarak seçtiği gemilerin portreleri Nieuwe K ilisesinin İç i (ya ğ lıbo ya)
üzerinde çalışarak, deniz savaşlarını ve Doğuştan gelen mimari çizim yeteneğini bazı
fırtınalarını konu alan işlere yönelir. Son Hollanda kasabalarındaki binaları ve
dönem işlerinde ise (1693’ten sonra) çizimleri tanınabilecek kiliselerin iç mekânlarını
daha özgürdür. Babasının eserleri üzerinde de resmetmek için kullanmıştır. (Bu binaların
yoğun bir şekilde çalışmıştır. çoğunda bir zamanların Gotik süslemeleri
B A Ş LIC A ESERLERİ Durgun Denizdeki Gemiler, 1653 Protestan yalınlığı uğruna badanayla
(St. Petersburg: Hermitage Müzesi), Cezirde kapatılmıştır.) Titizlikle yaptığı ön çizim ve
Hollanda Gemileri, 1661 (Londra: Ulusal ölçümleri vardır. Kilisenin ışıkla yıkanan iç
ematik ve optiğin
evrensel kanunlarını
taşıyan bir metafor
olmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ
Marienkirche’in içi,
Utrecht, 1638
(Hamburg:
Kunsthalle); St. James
Kilisesinin içi, Utrecht,
1642 (Münih: Alte
Pinakothek).

Bir Kulenin Önüne

Yanaşmış Feribotlar ve
Nehir Manzarası Jan
van Goyen, 1640'lar, 64.1 x
94cm, tuval üzerine
yağlıboya, ÖzeI Koleksiyon.
Kale gerçektir; ancak
resimdeki manzara hayal
ürünüdür.
 EM

K avalcı Adriaen von Ostade, 1650'ler civarı, tuval

Adriaen van O stade üzerine yağlıboya, Londra: Britanya Müzesi. Ostade
d 1 6 1 0 -8 5 f» HO LLANDALI üretken bir ressam, (800'den fazla esere sahip olduğu
bilinmektedir), aynı zamanda yetenekli bir suluboya ve
H a a rle m f i Y ağ lıb oya ; te b e ş ir; s u lu b o y a oyma baskı sanatçısıdır. Tüm işlerinin hazır bir piyasası
M St. P e te rs b u rg : H e rm ita g e M ü ze si. A m s te r d a m : olmuştur.
R ijk s m u s e u m E3 2 0 0 4 y ılın d a 5 .4 3 2 .0 0 0 d o la r,
M eyhanenin Dışında Kafayı Çeken ve Danseden köylülük tem alarını işlemiş, daha
Köylüler (y a ğ lıb o y a ) sonralarıysa insan hareketliliğinin
egemen olduğu gümüş grisi m anzara
H aarlem doğumludur. Resimlerinde
resimlerine yönelmiştir.
özellikle iyi huylu ve tenkit etmeyen
BAŞLICA ESERLERİ Koy Konseri, 1638 (Madrid:
köylülerin ahırlarındaki veya
meyhanelerindeki ayaktakımı Prado Müzesi); Taşlı Bir Kadına Kur Tapan
eğlencelerini kullanmıştır. Başvurduğu Köylü, 1653 (Londra: Ulusal Galeri); Simyacı,
zengin ve dünyevi renkler, anlatm ak 1661 (Londra: Ulusal Galeri).
istediği bu sahnelerin ruh durum unu
bütünler. Yapıtlarındaki gelişmeyle Salomon van Ruysdael
birlikte hem köylülerin davranışında hem
d 1 6 0 0 -7 0 fw HO LLA N D A LI
de O stade’nin kullandığı teknikte gözle
görülür ilerlemeler olmuştur. (Belki de El H a a rle m H Y a ğ lıb o y a IH A m s te rd a m :
zengin bir kadınla evlenmiş olması üslup R ijk s m u s e u m Q 1997 y ılın d a 3 .4 6 5 .0 0 0 d o la r,
ve konularındaki bu yum uşam anın asıl Geniş N ehir M anzarası (yağlıboya)
nedenidir). Üretken ve iyi tanınan bir kır ve nehir
A driaen’in kardeşi ve öğrencisi Isaak da m anzaraları ressamıdır. Kendisinden
(1621-49) erken dönem işlerinde benzer daha çok tanınm ış olan Jacob van
Ruisdael’in amcasıdır. Resmettiği

sahneler kalıplaşmış bir H ollanda
imajının (su, düz araziler ve geniş
gökyüzü) özeti niteliğindedir.
Resimlerinde HollandalI koleksiyoncular
arasında çok popüler olan standart bir
formülü uygulamıştır. Ayrıca avcılıkla
ilgili tasvirlere sahip birkaç natürm ort
çalışması mevcuttur.
Resim lerinde takip etmiş olduğu özgün
nehir m anzarası form ülünde yoğun bir
şekilde şu öğelerin dengesini gözetmiştir:
her zam an için diyagonal bir eksene
sahip kompozisyonlar, nehir kenarındaki
yaşlı ağaçlar, sandaldaki balıkçılar, flamalı
yelkenliler, inekler, ufuktaki yapılar
(kasaba, yeldeğirmeni, kilise), bulutiu
gökyüzü, ufuktaki akşam ışıklan ve sudaki
yansımaları. İnce kat boyayla ve oldukça
ince bir zem inde süpüren, geniş fırça
darbeleriyle çalışırdı. Genellikle
kullandığı panel, arkası görülebilecek
kadar ince dokuluydu.
BAŞLICA ESERLERİ Wijkermeerdeki Yelkenliler, 1648
(Berlin: Staatliche Müzesi); Ortaçağ Şatosu ve
Manzara, 1652 (Vienna: Lichtenstein Müzesi);
Eşkiyalar ve Hollanda Manzarası, 1656 (Berlin:
Staatliche Müzesi).
Aert van d er N eer
© 1 6 0 3 -7 7 i» HO LLANDALI
E l A m s te r d a m H Y a ğ lıb o ya @ St. P e te rs b u rg :
H e rm ita g e M ü z e s i Q 1997 yılında 3 .5 2 8.0 00 d o la r,
Kış M a n z a ra s ın d a P a tika n ın v e B u zu n Ü s tü n d e k i
F ig ü rle r (y a ğ lıb o y a )
Gece sahneleri (kasvetli bir hayal gücü,
yoğun bir tinsellik içeren dolunay ve
mum aydınlatm aları ile); kış m anzaraları
(gizemli bir güzelliğe açılan sönük, donuk
renkler ve bir sürü buz patencisi)
çiziminde özel bir yeteneği vardır. T u h af
bir biçimde, ne bir ressam olarak, ne de
bir han işletmecisi olarak başarılı
olamamış ve iflas etmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Donmuş Gölün Üzerinde Spor,
1600’ler (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi); Ayışığında Göl Manzarası, 1645
(Amsterdam: Rijskmuseum)
Philips Koninck
© 1 6 1 9 -8 8 f» HO LLANDALI
E l R o tte rd a m ; A m s te r d a m O Y a ğ lıb o ya
ü E3 1992 y ılın d a 1 .4 0 4 .0 0 0
L o n d ra : U lu sa l G a le ri
d o la r, Panoram ik Göl Peyzajı (ya ğ lıbo ya)
Rembrandt’ın öğrencisidir. Ustasının
manzara resimleri yaptığı oyma
baskılarındaki formülü daha büyük ölçekli
panoramik Hollanda manzaraları için
kullanmıştır. Yüksek bir görüş açısı, resmin
ortasından geçen ufuk çizgisi, geniş alan
hissini güçlendiren küçük figürler, büyüyen
mesafeyi göstermek için kullanılan değişken
ışık ve gölge şeritleri, resimlerinde sıkça
kullandığı görsel öğelerdir. İyiydi; ancak
mükemmel değildi.
BAŞLICA ESERLERİ Geniş Nehir Manzarası, 1648
(New York: Metropolitan Sanat Galerisi);
Geniş Bir Manzara, 1666 (Edinburgh: İskoç
Ulusal Galerisi).
P anoram ik P eyzaj Phillips Koninck, 1665, 138,4 x
166,4 cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Harold Samuel
Koleksiyonu. Açık alan ve manzaranın eşit dağılımı
sanatçının karakteristik bir özelliğidir.
Philips W ouverm ans Hendrick A vercam p
© 1 6 1 9 -6 8 f» HO LLANDALI Q 1 5 8 5 -1 6 3 4 m HO LLANDALI___________________

EU H a a rle m H Y a ğ lıb o ya ü î D re s d e n : K ra liy e t E3 A m s te r d a m H Y ağ lıb oya ; s u lu b o y a

K oleji. L o n d ra : U lu sa l G aleri. P aris: L o u v re M ü z e s i 0 W in d s o r Ş a to s u (İn giltere ): K ra liye t K o le k s iy o n u
Q 2001 y ılın d a 1 ,5 7 m ily o n d o la r, Geyik Avında E3 2 004 y ılın d a 7 ,7 5 m ily o n d o la r, Kış M anzarası
Çay Geçen Köpek ve Manzara (y a ğ lıb o ya ) (yağlıboya)

Küçük ölçekli manzara resimlerinde, atlılara,

savaş ve av görüntülerine (beyaz atııı kullanım
sıklığına dikkat edin) yoğunlaşmıştır. Mütevazı
süsleme sanatlarının en mükemmel durumunu
temsil ediyordu. Popülerdi. Basit
kompozisyonlarında, temiz gökyüzü, düzenli
tepeleri olan manzaralar, zarif, yalın renkler ve
resmin ön planına yerleştirdiği figürler
kullanmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Su İçirilen Allar, 1656 60 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Yüzmeye
Gidenler ve Manzara, 1660 (Viyana:
Liechtenstein Müzesi)
Paulus P o tter
a 1 6 2 5 -5 4 m HOLLANDALI
EH A m s te r d a m H Y ağ lıb oya
P e te rs b u rg : H e rm ita g e M ü ze si Q
1 .5 1 9 .0 0 0 d o la r, B ir çayırda ik i inek ve B ir Boğa
(ya ğ lıb o ya )
inek (at, koyun, keçi) ressamlarının en iyisidir.
Gerçek boyutta yaptığı bir kaç hayvan
resmiyle ünlense de, küçük boyutlarda daha
rahat çalışmıştır. Havayı, ortamı, ışığı gözleme
ve aktarma yeteneği gelişkindir. Ayrıca vanitas
tarzı natürmortlan da bulunur.
BAŞLICA ESERLERİ Fırtınada Sığır ve Koyun, 1647
(Londra: Ulusal Galeri); Kurt Köpeği, 1650’ler
.(Las Vegas: Guggenheim Hermitage Müzesi)
Hollanda’nın K am pen bölgesinde
yaşamış dilsiz bir ressamdır. Kış
m anzarası çizimlcriııde genellikle çıplak
ağaçlar, pem be bir şato ve buzun
üzerinde mutlu bir kalabalık resmetmiştir.
Yüksek ufuk çizgisi ve sıcak renklere
sahip yapılar kullanmış olması havanın ve
karın soğuk etkisini güçlendirmiştir. İnce
boyama üslubu ise kullandığı figürlere
canlılık ve hareket sağlamıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Yselmuiden'de Kış Manzarası,
1613 (Cenevre: Sanat Tarihi Müzesi);
Ayışığında Balıkçılar, 1625, (Amsterdam:
Rijskmuseum)
|53 s t. Jacob van Ruisdael
1 99 6 y ılın d a
O 1 6 2 8 -8 2 l» H O LLAN D ALI ____
12 H a arle m ; A m s te r d a m H Yağlıboya 0
A m s te rd a m : R ijk s m u s e u m . L on dra: U lu sa l G a le ri
Q 4 .2 6 8 .0 0 0 d o la r, ik i Su Değirm eni ve Savağı
Açan A dam lar (y a ğ lıb o ya )
Jacob van Ruisdael, 17. yüzyılın ikinci
yarısının HollandalI m anzara
ressamlarının başında gelir. Bilinen en
eski işleri 1746 tarihine dek uzanır. Çok
üretken bir ressam olduğu için 700 kadar
resim seve seve ona atfedilmiştir.
Yine bir m anzara ressamı olan Salom on

Şatonun Yanındaki Patenciler ve Kış Manzarası
Hendrik Avercamp, 1608-09arası, çap 41 cm, panel üzeri
yağlıboya, Londra: Ulusal Galeri. Bu kış görünüm leri, yerel
sanat piyasasında satışa çıkarılan eskizler kullanılarak
stüdyoda resmedilmiştir.
van Ruysdael’in (1600-70 arası; isimlerin
farklı yazım ı kullandıkları im zalarda
ortaya çıkar) yeğenidir; aynı zam anda bir
sağlık subayıdır. Yapıtlarında, epey
yenilikçi davranabilse de, kalıplaşmış
tasvirler de kullanmıştır: dağlar, şelaleler,
sahiller, kum tepeleri, deniz m anzaraları
ve kış görünüm leri bunlara dâhildir.
Üslubu esas olarak betimleyieidir (gizli
simgecilik içermez) ve görkemli olana
duyulan arzuyu temsil eder. 1650’ye
kadar panel üzerinde çalışmış fakat
devam ında tuval kullanmaya başlam ıştır
En çok işlediği görsel öğeler arasında
(gerçekçi olm aktan çok bir sahne
perdesini andıran) yağmur b uludan ve
uçan kuşlar vardır. Öncüllerine nazaran
daha doğalcıdır; öyle ki resimlerindeki
ağaçlann türleri bile teşhis
edilebilm ektedir (çürümüş ağaçlan ve
kınk dallan ne kadar çok kullandığında
dikkat edin). Heybetli figürler özel olarak
ilgisini çekmiş, alçak ufuk çizgisi
kullanarak arka planlarına gökyüzü
yerleştirdiği bu siluetleri tüm nitelikleriyle
ortaya çıkarm ayı denemiştir. İşlerinde
koyu astar atılmış yüzeyler
kullandığından genel olarak koyu tonlar
hakimdir.
BAŞLIC A ESERLERİHaarlem 'in Panoramik
Görüntüsü, 1660’lar (Londra: Harold Samuel
Koleksiyonu); Yahudi Mezarlığı, 1660
(Dresden: Gemaeldegalerie); Orman
Manzarası, 1660-65 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Su Değirmenleri ile
Nehir Kenarındaki Meşeler, 1665-69 (Berlin:
StaadicheMüzesi)
Genç Boğa Paulus Potter, 1647,236 x 339cm, tuval
üzerine yağlıboya, The Hague: Mauritsuis Müzesi. Potter'ın
en anıtsal işidir. Babası deri işleme fabrikasına sahipti.
Aelbert Cuyp
© 1 6 2 0 -9 1 [» HO LLA N D A LI
E l D o rd re c h t □ Y a ğ lıb o ya , s u lu b o y a
@ L on dra: U lu s a l G a le ri; D u lw ic h R esim G a le ris i
Q 1994 y ılın d a 5 .8 5 2 .0 0 0 d o la r, Orpheus
Hayvanları B üyülüyor (ya ğ lıbo ya)
Bir ressamın oğlu olan Cuyp 1658’de
zengin bir dulla evlenmiş ve yerel
siyaseti sanatına tercih etmiştir.
Şimdiye dek yapılmış en güzel kır ve
nehir m anzaralanndan birkaçı ona
aittir. Kullandığı Italyan tarzı altın sansı
ışıkla (bunu tam am en İtalyan
resimlerinden öğrenmiştir) yerlisi olduğu
H ollanda’daki (özellikle de D ordrecht’te)
mükemmel bir günün başlangıcını veya
bitişini bir fantezi dünyasına çevirmiştir.
O n a eser siparişi vererek bunlan
koleksiyonlanna ekleyen aristokrat
sınıfınca, resimlerinin en beğenilen
özelliği; her şeyin ve herkesin doğayla
uyum içinde belirli bir yere sahip olması
ve bunun insanda uyandırdığı düzen,
sükûnet, güvenlik, berraklık, aidiyet ve
sonsuzluk hisleri olmuştur.
Işık sol taraftan coşkuyla resmin içine
akarak uzun ve yumuşak gölgeleri
biçimlendirir. (Şaşırtıcı bir biçimde
resimlerindeki gölgelerin çoğu belirgin ve
tam değildir). Altın sarısı ışığın nasıl da
bitkilen, bulutlan ve hayvan figürlerini
sadece kenarlanndan yakaladığına;
vurgulann koyu ve kaim boya
katm anlanyla nasıl belirdiğine dikkat
edin. Kullandığı sıcak doğa renkleri, altın
sansı ve kahverengi; gümüşi renkteki
soğuk gökyüzü ve yeşilliklerle tam bir
zıtlık içindedir. İnce belirsizliklerin ve
uçan kuş figürlerinde olduğu gibi kolayca
gözardı edilen aynntılann ressamıdır.
Bazen sabah mı akşam mı olduğunu
anlayamazsınız. Yaptığı işler, İngiltere’de
çok tutulmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ Ayışığında Deniz, 1648 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Yağmur
Sonrası Günbatımı, 1648-52 (Cambridge:
Fitzvvilliam Müzesi); Dordrecht’tela Sütçü K ız ve
Dört İneğin Uzaktan Görünümü, 1650’ler
(Londra: Ulusal Galeri).
Nehir Kıyısında Beş İneğiyle Bir Çoban Aelbert
Cuyp, 1650’ler, 45x 74 cm, ahşap üzerine yağlıboya,
Londra: Uıusal Galeri. Bu gibi resimler Dordrecht
sosyetesinin zengin üyeleri tarafından ısmarlanmıştır.
I
210 BAROK D ON EM
x fTSirW
- fi
-m

Gerard Terborch
© 1 6 1 7 -8 1 f» HO LLANDALI

[ 2 A m s te r d a m ; H a a rle m ; İn g ilte re ; İta ly a ; is p a n y a ;

A lm a n y a 1 3 Y a ğ lıb o y a ün] St. P e te rs b u rg :
H e rm lta g e M ü z e s i. L on dra: U lu sa l G a le ri Q
1997 y ılın d a 4 .2 m ily o n d o la r, M üzik D ersi
(ya ğ lıbo ya)

Erken yaşta başarısını kanıtlamış olan

Terborch (Ter Borch) H ollanda
O kulu’nun en iyi ve yaratıcı ustalarından
biridir. Sakin ve ölçülü bir üslupla
çalıştığı küçük ölçekli işlerinde gündelik
hayatın kendine dönük anlarım sanatıyla
ölümsüzleştirmiştir. Resimlerindeki
keskinlik vc ince ayrıntılara gösterdiği
özen göz önüne alındığında, dünyayı,
insanları ve objeleri (köpekler de dâhil)
tüm zaafları vc adilikleriyle birlikte büyük
bir keyif ve şefkatle gözlemlediğini
hissedersiniz.
K ahverenginin, altınımsı-sanların,
gümüşi grinin ve gri-mavinin kendi
aralarındaki uyum a vc koyu arka planla
oluşturduğu dengeye dikkat edin.
Kum aşları ve giysileri sunuşundaki
ayrıntılar, kişiyi kendi m ahrem dünyasına
yavaş yavaş çekme ve paylaşılan gizlere
dair cevapsız sorulara yöneltme
konusundaki becerisi; bazen bir kadının
boynuna duyduğu aşk veya yüzeyden
yansıyan ışık. Aleni bir ahlakçılıktan
kaçınarak nasıl ölçülü bir simgeciliğe Kompozisyonlarında betimlediği yapıların
başvurduğuna bakın. resmin bir tarafında kapalı öbür tarafında
Mümler Antlaşması’tıın Yemin
BAŞLIC A ESERLERİ
ise dışarıya açılan bir çıkışa sahip oluşu
Onayı, 1648 (Londra: Ulusal Galeri); Mesaj, karakteristik özelliğidir. Karşıdığın zekice
1658 (Lyon: Güzel Sanatlar Müzesi); Tuvaletli kullanıldığı bir örnek daha.
BAŞLICA ESERLERİ Köln’den llir Görünüm, 1660 65
Kadın, 1668 (Detroit Sanat Enstitüsü)
arası (Londra: Ulusal Galeri); Maarseveen’deki
Kara Domuz Meyhanesi, 1668 (Los Angeles: J.
Jan van d er Heyden Paul Getty Müzesi)
Q 1 6 3 7 -1 7 1 2 i»' HOLLANDALI__________ ___

E3 A m s te r d a m f | Y a ğ lıb oya ü L o n d ra : Meyndert Hobbem a

U lu sa l G a le ri. P aris: L o u vre M ü z e s i
y ılın d a 1 .0 0 8 .0 0 0 d o la r, D ü s s e ld o rf,
Jesuit K ilisesi (ya ğ lıbo ya)
Aslen itfaiye arabaları ve ışıklandırm a
gereçleri üzerinde uzmanlaşmış bir mucit
ve tasarım cı olarak iyi kazanan van der
Heyden için resim ikincil bir etkinlik
alanıdır. En çok, natürm ortlarıyla ve
küçük ölçeklerde titizlikle çizdiği
H ollanda ve Renanya kasabalarının
topografık veya capricdo* m anzaralarıyla
tanınır.
Resimlerindeki duvarları boyamaktaki
ustalığıyla ünlüdür. Mavi gökyüzüne ve
yumuşacık beyaz bulutlara doğru yükselen
sıcak, keskin renklerdeki ve en ince
noktalarıyla çizilen tuğlalar, sıcak ve
soğuğun, sert ve yumuşağın zıdığına
doyurucu bir derinlik verir.
f2 1997 8 1 6 3 8 -1 7 0 9 i» HO LLANDALI____________
A zizA ndreas
E l A m s te r d a m □ Y a ğ lıb o ya @ L o n d ra :
U lu sa l G aleri □ 2001 y ılın d a 8 ,2 6 m ily o n d o la r,
Küçük B ir Köy Patikasında Gezginler ve Ağaçlı
Manzara (y a ğ lıb o y a )
17. yüzyıl altınçağınııı Hollaııdalı büyük
m anzara ressam larının sonuncusudur.
1668’de evlenerek profesyonel ressamlığı
bırakıp şarap uzm anı olarak çalışmaya
başlamıştır. Çalıştığı konular genellikle,
bir gölcüğün etrafındaki yeldeğirmcn-
lerini, kır evlerini veya belirli bir olayla
ilgili figürleri betimlediği; özenle
boyanmış karanlık sahnelerin tekrarından
ibarettir.
BAŞLICA ESERLERİ Ormanın Tanındaki Dere, 1663
(Londra: Ulusal Galeri); Su Değirmeni, 1665
68 arası (Amsterdam: Rijskmuseum)

Jan S teen
Q C.1 6 2 6 - 7 9 ("H O L L A N D A L I
E ] H o lla n d a f i Y a ğ lıb oya i»3 L o n d ra : U lu sa l
G aleri Q 1 98 9 y ılın d a 2 ,7 m ily o n d o la r,
M ekândaki Figürler, B ir Erkek ve B ir Kadın Masada
Kâğıt Oynarken (ya ğ lıbo ya)
H ollanda’nın en önemli tarz
ressam lardan biri olan Steen’in işlettiği
bir meyhanesi ve bira evi vardı. Canlı ve
kalabalık meyhane, şölen sahneleriyle, ev
yaşamını resmettiği çok sayıdaki
yapıtında kalıp karakterler ve yüz
ifadeleri kullanmış (belki de resimle tam
da bıı çünkü televizyon dizileri gibi o
dönem in benzer ihtiyaçlarına karşılık
geliyordu) ve bu sayede oldukça popüler
olmuştur. Bunun dışında, portreleri,
m anzaraları, mitolojik ve dinsel konulan
işlediği resimleri de kayda değerdir.
Açık ve parlak renkleri (pembemsi-
kırmızı, mavi-yeşil, uçuk san) serbest ve
akıcı bir şekilde kaynaştırması resimlerine
canlılık katarak kompozisyonu
tam amlam ıştır. Simgecilikle dolu
sarhoşluk, avarelik, hovardalık vb.
konularda açık mesajlar (çoğu zam an
patavatsızca) taşımaktadır.
BAŞLIC A ESERLERİ Klavsen Çalan Genç Kadın, 1659
(Londra: Ulusal Galeri); Meyhane Önündeki
Kukla Oyunculan 1660- 63 arası (Londra:
Ulusal Galeri).
-■»£ •> , jf
16 0 0 - 1 7 00 İ Y & 211
Vaftiz Töreni, (detay! Jan Steen,
1664,87,8x 107cm, tuval üzerine
Yağlıboya, Londra: Wallace
Koleksiyonu. Resimdeki karmaşık
simgecilik, bebeği taşıyan "babanın"
boynuzlanmış olduğunu gösterir.
Pieter de Hooch
« 1 6 2 9 -8 3 i» H O LLANDALI
121 D e lft; A m s te rd a m H
Y a ğ lıb o y a lal L o n d ra : U lu sa l
G aleri
□ 1992 y ılın d a 6 ,2 4 m ily o n d o la r,
D e lft'd e ki Evin Avlusunda Genç
Kadın ve ik i Adam (ya ğ lıb o ya )
U zun süre popülerliğini
korumuş HollandalI
ustalardan Pieter de H ooch
aynı zam anda en tanınan ve
sevilen tarz ressam lardan
biridir. Delirerek ölmüş
olması dışında yaşam ına
dair çok az şey
bilinmektedir.
E n iyi işlerini D elf’te
geçirdiği (1654^1660/61)
yıllarda yapmıştır.
Çoğunlukla orta sınıfın
uysal hayatını övdüğü
resimlennde güneşli avlular
ve güneş ışığıyla aydınlanan
iç m ekânlar kullanmıştır.
1655’e kadar asker ve köylülerinki gibi
ayaktakımına ait yaşamları işlemişken;
1655’te A m sterdam ’a gitmiş ve sahte-
İç
aristokrasinin yapm a görünümlerini
yansıtan zengin ıç mekânları konu
etmeye başlamıştır. Son dönem (1670’ler)
işleri epey güçsüz olmasına rağmen; en
iyi yapıtı D e lf’tcki yetenekli
çağdaşlanndan biri olan Verm eer’inkiyle
(bkz. sayfa 213) benzerlikler taşımaktadır.
Işık ve m ekânla nasıl serbestçe
oynadığına dikkat edin. Bir alandan veya
odadan bir başkasına bakışı betimlerken
yer döşem elerinin ve avluların geometrik
desenlerini kullanmış, bu teknikle
mekânsal yanılsam alar kurmayı
başarmıştır. M ekânı sıcak ışık
huzmeleriyle yıkaması ve resmin ön
planında her türlü fazlalıktan kaçınması
bu yanılsamayı kuvvetlendirmiştir.
K om pozisyonlannda dikkatlice
uyguladığı geometrik perspektifi, ustalıkla
yerleştirilmiş dikey, yatay ve çapraz
çizgiler ve çoğu zam an tek bir kaçış
noktası kullanarak elde etmiştir. Ayrıca,
sembol ve amblemleri de sıkça
kullanmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Kiler, 1658 (Amsterdam:
Rijksmuseum); İki Asker ve Kadın İçki İçerlerken,
1658-60 arası (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi) Hollanda’da Bir Avlu, 1660
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi).
Jan^Both
C c .1 6 1 8 -5 2 m HO LLANDALI
El U tre c h t O Y ağlıboya İsi L on dra: W a lla ce
K o llekslyon u □ 2 0 0 0 y ılın d a 1 ,9 6 m ily o n d o la r,
Orm anlık Patikada Katırcı ve Keçi çobanları ile
İtalyan Akşam ı (ya ğ lıbo ya)
Rom a’d a eğitim görmüş HollandalI
m anzara ressamıdır. İtalyan kır
m anzarasını, â la Claude tarzını,
H ollanda’ya taşımıştır. C laude’a nazaran
daha ayrıntılı ve aslına uygun işler
üretmiş (bkz. s: 182) ve klasik mitolojiye
fazla gönderm e yapmamıştır.
BAŞLIC A ESERLERİ İtalya Manzarası, 1635-41
arası (Cambridge: Fitzwilliam Müzesi);
Mahkûmlara Yol Gösteren Haydutlar, 1646
(Boston: Güzel Sanatlar Müzesi)
Gabriel M etsu
Q 1 6 2 9 -1 6 6 7 ( f HOLLANDALI____________________
E l A m s te r d a m | 1 Y ağ lıb oya
[Üj A m s te r s d a m : R ijk s m u s e u m
1 .4 2 6 .0 0 0 d o la r, Hapisteki Kadına Kur Yapan Polis
M em uru (y a ğ lıb o y a )
Yaptığı küçük ölçekli işlerde, ayrıntı
gözeten tekniği ve zengin renkleriyle
H ollanda burjuvazisinin zarif ve düzenli
ev hayatının tüm mahremiyetini
kom pozisyonlarına yansıtan başarılı bir
ressamdır. Objelerin ve natürm ortların
çoğu simgeseldir. Resimlerinde kullandığı
yazı ve belgeler resmin genel anlam ının
bir parçası olarak okunmalıdır. (Kişiyi
resmin yansıttığı mahremiyete ve gizliliğe
davet etm enin temiz bir yolu).
K aranlık iç m ekânlara düşkünlüğüne
dikkat edin. Pencereleri ve perdeleri
kapalı odalar veya karanlık bir köşe.
Renk seçimi, özellikle kahverengiler ve
kırm ızılar olabildiğince canlı ve bir o
kadar da bireyseldir.
BAŞLIC A ESERLERİ Mirasyedi Çocuk, 1640’lar(St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Genç Bir
Kadını Ziyaret Eden Asker, 1653 (Paris: Louvre
Müzesi); Ölü Horoz 1655 59 arası (Madrid:
Prado Müzesi)
Jan W een ix
» 1 6 4 0 -1 7 1 9 t« HOLLANDALI
El A m s te r d a m ; D ü s s e ld o rf f | Y a ğ lıb o ya
ü L o n d ra : W a lla c e K o le ksiyo n u Q
Süpürgeliğin Yanındaki Kabın
4 5 6 .0 0 0 d o la r,
Oradaki Ölü Yabani Tavşan, M eyveler, Kuşlar ve
M eyve Veren çocuk (ya ğ lıbo ya)
1642-46 yılları arasında İtalya’ya yaptığı
geziden sonra kendisine Giovanni
Baptista ismini takan Ja n Baptist
W eenix’in (1621-63) oğludur. Kendisi hiç
bir zam an İtalya’ya gitmemiştir; ancak
F J 1 99 9 y ılın d a ,
N atürm ort Jan Weenix, 1690, 49,5x38.1cm, tuval
üzerine yağlıboya, Leeds: Şehir Sanat Galerisi W eenlx'in
İlk natürmort çalışmaları, Seçici Kurul Üyesi Palatin'in
ilgisini çekmiş ve 1702-14 yılları arasında onu Düsseldorf'ta
işe almıştır.
babasının popüler İtalyan lim anlan ve
avlulannı çizmeye devam etmiştir. Av
ganimetlerini konu eden çizimleri ve
natürm ortlan mevcuttur, ipek, m erm er,
gümüş ve cam gibi yüzeylerin dokusunu
yansıtm akta yeteneklidir.
BAŞLICA ESERLERİ Beyaz Tavus Kuşu 1692
(Viyana: Liechtenstein Müzesi); Şahincinin
Çantası, 1695 (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi); Peter Pin Portresi, 1697 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi)
Jan van Huysum
» 1 6 8 2 -1 7 4 9 I» HO LLANDALI____________________
E l A m s te r d a m | J Y a ğ lıb o ya ¡ 1 P aris: L o u v re
M üzesi E3 1 99 2 y ılın d a M erm er
3 ,2 m ily o n d o la r,
Sütunun üzerindeki K il vazoda çiçekle r (y a ğ lıb o y a )
Uluslararası bir üne sahip en başanlı
çiçek ressamlarındandır. Aynı mevsime
ait olmayan çiçeklerle yapılmış dekoratif
buket düzenlem elerinde serin tonlar,
canlı maviler ve yeşiller kullanıp sır
çekilmişçesine b ir görüntü elde etmiştir.
Meyve çizimlcri ve m anzara resimleri de
1 99 5 y ılın d a yapan H uysum m üm kün olduğunca
diğer çalışm alar yerine, gerçek hayattan
görüntüleri kullanmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Bir Vazoda Gülhatmiler ve Diğer
Çiçekler, 1702-20 arası (Londra: Ulusal
Galeri); Çiçekler ve Meyveler, 1723 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Natürmort ve
Çiçekler, 1723 (Amsterdam: Rijskmuseum)
 f W L K |
1600 17 0 0 I l f s ' » 213

bütünsel olarak
Jan V e rm e e r algılanamayam veya
8 1 6 3 2 -7 5 i« HOLLANDALI anlaşılamayanı; dahası
E J D e lft □ Y a ğ lıb o ya tam am en gerçekleştiğinde
@ A m s te r d a m : R ijksm u se u m .
hayal kırıklığı yaratacak
olanı resmetmekte.
H a gu e : M a u rits h u is M ü ze si.
Verm ccr aniden durarak
W a s h in g to n DC: U lu sa l S an a t bireyden özgün bir bakış
G a lerisi ve hayal gücü talep eder;
□ 1 99 0 y ılın d a 2 ,7 m ily o n ardından da görm eyi ve
d o la r, Venüs Tarafından
duyumsamayı en çok
arzuladığı şeyi ona sunar.
Yatıştırılan M elek (Y ağlıboya)
Algısal ve şairane
Bugün bilinen en iyi aratıcılığı, nefes kesen
Hollandah tarz ressamı ir yetenek ve duyarlılıkla
olarak kabul edilse de birleşir. Sonuçta, sakin
yaşarken tanınm am ış; İn c i K ü p e li K ız Jan Vermeer, 1660-
mavilerin, duygulan
lıattâ 19. yüzyılın 61arası, 46,5x40 cm, tuval üzerine
okşayan beyaz ve
sonlarına kadar yağlıboya, Hague: Mauritshuis Müzesi. Bu
sarıların, görünüşte
hatırlanm am ıştır. O na ait ünlü eser, 1880'lerde Hollanda'da m asum am a aslında
olduğu kesin olan sadece bugünün değeri ile 25 Peni'ye satılm ıştı. dikkatle hesaplanmış bu
35 eser vardır. Anılmaya göz alıcı etkileşimi ortaya
değer bir kaç istisna çıkar.
dışında hep aynı temayı B AŞLIC A ESERLERİ Mutfak
çalışmıştır: O danın bir köşesi, ancak Hizmetçisi, 1656—61 (Amsterdam:
m ekânın, ışığın ve esrarengiz insan Rijskmuseum); Tartı Tutan Kadın, 1664
ilişkilerinin eşsiz ve mükemmel (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
gözlemlenişiyle arzuları harekete geçiren Virginal Başındaki Kadın, 1670 (Londra: Ulusal
bir sahne. Galeri)
Yakından bakın. Hiç bir şeye net olarak
D e lft M anzarası Jan Vermeer, 1660-61, 100x117 cm,
odaklanılmamış. Görsel ve duygusal
Hague: Mauritshuis Müzesi. Vermeer'in, biraz bulanık bir
olarak arzu uyandıran ve saniyenin
görüntü sağlayan camera obscura kullanmış olmaolasılığı
küçücük bir dilimine ait bu sahne, tam yüksektir. M arcel Proust bu tabloyu çok beğenmiştir.
Sanatçının Stüdyosu
V erm e er 1665 civarı
V erm eer’in en son ve en tutkulu işlerinden biridir. Yıllar boyunca
edinilen deneyim in, titizlikle geliştirilmiş zanaatkârlığın,
gözlemin, çalışm anın ve tartışm anın ürünü. İki aşam ada
resmedilmiştir: görsel açıdan, m ekânın ve ışığın ince ve karm aşık
düzeni; zihinsel ve duygusal açıdan, resim sanatı hakkında
anlaşılm ası güç bir simgecilik.
Vermeer5e özgü olarak iki kişi
arasındaki ilişkinin m ahremiyetine anlık
bir bakış, titizlikle gözlemlenen ışığın ve
Işık kaynağı ağır
renklerin duyarlı işlenişi görülmektedir. bir perdenin ardına
Verm eer sıklıkla resmin ön planına bir gizlenmiş; perdeyse
sandalye yerleştirmiş; taşların, m erm er yana doğru çekilerek
zeminin desenlerini ve bu figürler sanatçının yapıtını
gözler önüne seriyor.
arasındaki görsel etkileşimi aynı tem anın
VVermeer'in, özellikle
çeşitleme unsurlan olarak kullanmıştır. perde ve sandalyeler
Resmin ilginç bir de geçmişi vardır. üzerindeki vurguyu,
1677’de V erm eer’in ailesi mahkemeye birer inciden farksız
olan zarif ışık
başvurarak sanatçının borçları
taneciklerine nasıl
karşılığında resmin açık arttırm aya dönüştürdüğüne
çıkarılmasını engellemeye çalışmıştır. dikkat edin.
Birçok kez el değiştiren yapıtı, 2. Dünya
Savaşı sırasında Adolf Hitler AvusturyalI
sahiplerinden (esere el koyarak) alır ve
Berchtesgaden’daki özel odasına astırır.
Tarihin İlham
Perisi bir sanatçının
elde edebileceği
şöhreti temsil eden
bir trompet taşır.
Vermeer, sanatçının
şöhretinin artık
geleneksel tarih
ressamlığından değil
Ut tarz resim gibi yeni
konulardan geçtiğini
iddia ediyor olabilir

M asa yüzeyinin
çizgisi izleyicinin
bakışını resmin içine,
harita çubuğunun
soğan şeklinde
tokmağının hemen
altında bir yerde
bulunan kaçış
i noktasına doğru
’ sürüklüyor.

M o d e l, Tarihin İlham Perisi, Clio'yu tem sil eder. Taşıdığı

objeler defne ağacından yapılmış taç ve tüm kahramanlık
hikâyelerini kaydettiği kitaptır. Dokuz peri, bilim ve
sanatın ilham tanrıçalarıdır. Veermer, resim sanatını
beşerî ilim lerden biri olarak görmektedir.
 inatçının Stüdyosu

T e k n ik tuva l üzerine yağlıboya

B o y u tla r 120 x 100 cm
B u lu n d u ğ u y e r Viyana: Kunsthistorisches
Müzesi

A vize , İspanyol Kraliyet ailesi Hapsburglar'ın

iki başlı kartalıyla süslenmiştir. Mumların
eksikliği, ailenin giderek azalan gücüne işaret
eder. 1648'de Kuzey Hollanda eyaletleri
İspanya'ya karşı tam bağımsızlıklarını ilan
etmiştir.

Çatı Kirişleri, harita

çubuğuyla devam eden güçlü
bir yatay desen oluşturuyor.
Düşey ve yatay çizgilerin
oluşturduğu bu yapı resme
dingin ve dengeli bir ruh
kazandırıyor.

Düşey Kıvrım, tam Protestan

Hollanda'yla Katolik Flaman
bölgesi arasındaki sınırdan
geçiyor. Flanders hâlâ
Ispanya'nın siyasi idaresi ve
kültürel etkisi altındadır.

Sanatçının Şövalesi yeni bir

güvenle genç Hollanda
Cumhuriyeti'ni gösteriyor.

Ressam kendi zamanının

giysileri yerine 15. yüzyıla ait
bir kostüm giymiş. Öyle
görünüyor ki, Vermeer kendi
çağının sanatıyla, büyük ustalar
van Eyck (bkz. sayfa 110) ve
Van der VVeyden'in (bkz. sayfa
111) dönemini
bağlantılandırıyor.

TEK N İK LER
I Vermeer yer döşem elerini
j birer atlam a taşı gibi kul-
1lanarak bakışı kompozisy-
| onun içine doğru yön-
| lendiriyor. Desenlerin
İ hizası masa yüzeyinin
| açısıyla pekiştirilm iş.
 parm aklarıyla zengin elbiseleri içinde
William Dobson resmettiği gösteriş meraklısı kadın
d 1 6 1 0 -4 6 f * INGİLİZ portreleriyle dikkat toplamıştır. Kalitesi
[2 ] L o n d ra □ Y a ğ lıb o y a M L o n d ra düşük bazı işlerinin asıl sorumlusu stüdyo
G a le rile ri Q 1 99 2 y ılın d a 1 61.000 d o la r,
asistanlarıdır.
S ir Thomas C richeley'in P ortresi (ya ğ lıb o ya )
İlk dönem lerine ait çok az sayıdaki
güzel işi, m anzara resimlerinde ve
Kısa kariyerinde I. Charles’in önemsiz kişilerin yüzlerini ele alışındaki
O xford’daki kaderine terkedilmiş kraliyet yeteneğini göstermektedir. Şekle gelince,
sarayının ressamı olarak ışığa karşı şaşılacak derecede iyi bir
görevlendirilmiştir. Hiçbiri 1642’den dokunumu vardır.
öncesine ait olmayan, bilinen 50 eseri BAŞLICA ESERLERİ Ateş Başında Duruşma, 1640’lar-
vardır. K ab a ve dolaysız bir üslup, yarım 50’ler, (St. Petersburg: Hermitage Müzesi);
boy portreler, utançtan kızarmış yüzler, iMke Ailesinden iki Kadın, 1660 (Londra: Tate
kaba, oturanın bilgisini veya cesaretini Koleksiyonu); Cleveland Düşesi Barbara Villiers,
(veya her ikisini) vurgulayan klasikleşmiş 1665 (özel Koleksiyon)
kinayeleri ve diğer görsel göndermeleriyle
m uhafazakâr erkekler.
BAŞLIC A ESERLERİ Vajtizci’nin Başıyla Cellat, John Michael W right
1630’lar (Liverpool: Walker Sanat Galerisi); O 1 6 1 7 -9 4 [ » İ N G İN / _
Sanatçının Karısının Portresi, 1635—40 arası E ] E d in b u rg h ; R o m a ; H o lla n d a ; L on dra
(Londra: Tate Koleksiyonu) i l Y a ğ lıb oya M L o n d ra : U lu sa l P o rtre G a le risi
St. P e te rs b u rg : H e rm ita g e M ü ze si
Sir Peter Lely Q 2 00 0 y ılın d a 4 3 7 .0 0 0 d o la r, Lord M u n g o
W 1 6 1 8 -8 0 İM H O LLA N D A L I/IN G İLİZ ____________ M u rra y 'in D a ğ E lb is e le riy le P o rtre s i (ya ğ lıbo ya)

E l H a a rle m ; L o n d ra O Y a ğ lıb oya R L o n d ra : Yetenekli Katolik ressamdır. 1640- 50

Ulu sa l D e n iz c ilik M ü z e s i, G re e n w ic h ; yılları arasında R om a ve Fransa’ya
H a m p to n C o u r t S arayı Q 2 00 3 y ılın d a 1 .3 2 8 .0 0 0 giderek simgesel anlatım ın ve sanatsal
d o la r, Kanepe'de Portre, ik i oğlan, m uhtem elen zarafetin inceliklerini öğrenmiştir.
P hillip Stanhope ve kardeşi Charles (y a ğ lıb o ya ) Lely’nin çağdaşıdır. II. Charles ve II.
Jam es’in hüküm darlık dönemlerinde
H ollandah van der Faes ailesinin başarılı işler üretmişse de daha gerçekçi
Alm anya’d a doğan oğlu Lely, 1640’ların ve dolaymışız üslubu zamanının
başında İngiltere’ye yerleşmiştir. II. zevklerine uygun bulunmamış; yoksulluk
Charles’ın baş portrecisidir. Özellikle, içinde ölmüştür.
çökük gözleri, uzun, hareketli BAŞLICA ESERLERİElizabeth Claypole (née
Cromwell), 1658 (Londra: Ulusal Portre
Galerisi)\ Thomas Hobbes, 1669-70 (Londra:
Ulusal Portre Galerisi)

Sir Godfrey K neller

Q 1 6 4 6 -1 7 2 3 f« A LM A N /İN G İLİZ _________________

E3 A m s te rd a m ; İta lya ; İn g ilte re H Y a ğ lıb o ya

@ L on d ra : u lu s a l P o rtre G a le risi E9 1997 y ılın d a
2 6 3 .0 0 0 d o la r, İn g ilte re Kralı i. George'un P ortresi

M' (yağlıboya)

Almanya’da doğup 30 yaşında

İngiltere’ye yerleşmiş; II. Charles’tan, II.
George’a kadar geçen süre boyunca
im paratorluğun baş portrecisi olarak
görev yapmıştır. Resimlerinde uyguladığı
ve kişilerin gerçekçi temsilleri yerine
m m statülerini resmettiği başarılı formülü,
kibar, maske gibi yüzler, basmakalıp
dudaklar ve gözlerden ibarettir.
Standartların altındaki birçok işi aslında
asistanları tarafından üretilmiştir.
Anne Hyde, York D üşesi Sir Peter Leyi, 1660'lar, 182,2 BAŞLICA ESERLERİ Jo h n Banckes’in Portresi,
x 143 cm, Edinburgh: İskoç Ulusal Portre Galerisi. Rivayete 1676 (Londra: T ate Koleksiyonu); K ral II.
göre II. Jam es'in ilk karısı güzel olmaktan ziyade akıllıydı. Charles, 1685 (Liverpool: Walker Sanat
Galerisi)
Grinling Gibbons
e 1 6 4 8 -1 7 2 1 m İNGİLİZ/HO LLANDALI

(£3 R o tte rd a m ; L o n d ra □ H eykel

@ S u rre y (İn g ilte re ): H a m p to n C o u rt.
S usse x (In g ilte re ) P e tw o rth Park
Q 1995 y ılın d a 1 4 0 .0 0 0 d o la r, 48. ilahi,
King D avid Arp, A ziz C ecillia Org çalarken

T üm zam anların en ünlü Ingiliz

ahşap oymacısıdır. Ailesinin yaşadığı
R otterdam ’da doğmuş, Ingiltere’ye
1670-71 yılları arasında gelmiştir.
Kendine özgü üslubuyla yarattığı
heykellerinde organik bir canlılık göze
çarpar. İşlediği konular sıklıkla meyveler,
yapraklar, çiçekler, kuşlar, balıklardır,
işleri m obilya, aynalık tahtaları, hatta
lam ba şişeleri ve duvar süslemelerinde
kullanılmıştır. Yandaki Venedik işi fular
öylesine gerçekçidir ki; bir yabancı bunun
İngiliz erkeklerinin standart elbisesi
olduğuna ikna olmuştur. Yazar Sir
H orace VValpole çoğu kez fuları şaka
amaçlı takmıştır. Sanatçının işleri, bugün
kraliyet ailesinden II. Charles, III.
VVilliams ve I. George’un saraylarında ve
diğer birçok ihtişamlı evde bulunabilir.
Oyma A ğaçtan F u lar GrinUng Gibbons, 1690'lar, limon
BAŞLIC A ESERLERİ Mermer kurna, 1680’ler civarı
ağacı, Londra: Victoria ve Albert Müzesi. Bu karmaşıkça
(Londra: Aziz James Kilisesi, Piccadilly); oyulmuş parça, bir zamanlar 18. yüzyıl koleksiyoncularından
Tavan, 1680 (Sutlblk: Petvvorlh House) Sir Horace VValpole'ye a it olup Venedik tarzı oyma işinin
titizlikle yapılm ış bir taklididir.

"Yeryüzünde İngiliz müziği BAŞLICA ESERLERİ Thetis, Vulcan’darı Aşil’in

kadar berbat bir şey daha Kalkanını Kabul Ederken, 1710 civarı (Londra:
Tate Koleksiyonu); ^ 'aman, Hakikat ve Adalet,
varsa o da İngiliz resmidir." 1716 (Manchester: Şehir Sanat Müzesi).
H E IN R IC H HEINE

Michael Dahi
Ç> 1 6 5 9 - 1 7 4 3 t« İSVEÇLİ/İNGİLİZ_________________

E l L o n d ra □ Y a ğ lıb o y a @ Lon dra:

Sir James Thornhill
Q 1 6 7 5 -1 7 3 4 f» İNGİLİZ
E ] İn g ilte re fi Y ağ lıb oya ; fre s k
G re e n w ic h , U lu s a l D e n iz c ilik G alerisi
Q 1 99 9 y ılın d a 4 2 .0 0 0 d o la r,
Aziz P aul'ün C apriccio'su (ya ğ lıbo ya)
Tutkulu ve başanlı bir ressamdır. K am u
binaları ve köşkler için (Londra,
G reenw ich’teki W ren and H awksm oor
askeri deniz hastanesinin resimli giriş
salonu dâhil olmak üzere) dönem in
m odasına uygun Barok tarzında
illüzyonlar yaratan duvar ve tavan
resimleri yapmış tek İngiliz’dir. 1728’de
parlam entoya girmek ve bir köy ağası
olmak için ressamlığı bırakmıştır. İyi
işlere im za atmışsa da, yapıtlarında
olması gerektiği kadar duygusallık ve
aşırılık bulunmam aktadır, (lngilizler her
zam an yabancıların bu tarz işlerde daha
iyi olduğunu düşünmüştür).
U lu sa l P o rtre G a le ris i; T a te K o le ksiyo n u
_____________ Q 1989 y ılın d a 8 8 .9 2 0 d o la r, V a ld re s , O lyo
ü L o n d ra : ç iftliğ i'n d e n G ö r ü n ü m (ya ğ lıbo ya)
Aslen isveçli olup 1689’da İngiltere’ye
Agrippa Ö nündeki
yerleşmiştir. Kraliyet m ensuplarına,
aristokrasiye ve eğitimliler sınıfına ait
tatm in edici portreleri vardır. Çekici, sade
am a sim gelemeden yoksun bir üslubu
vardır. K um aş süslemeciliğinde iyidir.
Dağınık ve yum uşak gümüşi tonları, kısa
fırça darbeleriyle kullanmıştır. Başarılı ve
üretken olan Dahi, Kneller’in baş
rakibiydi. Erken dönem işleri en iyileridir.
BAŞLICA ESERLERİ Otoportre, 1691 (Londra:
Ulusal Portre Galerisi); Tanınmayan bir Kadın,
Daha Önce Marlborough Düşesi Saralı Churchill
Olarak Biliniyor, 1695-1700 (Londra: Ulusal
Portre Galerisi)
 ROKOKO’DAN
NEO-KLASISIZME
1700-1800

17. y ü z y ıl d in s a v a ş la rı v e y ü z le ş m e le r le g e ç m iş tir. B u n a
k a r ş ılık , A k ıl Ç a ğ ı 18. y ü z y ıl, tü m s a n a t l a r ı n , id e o lo jile r i
d e s te k le m e k y e r in e in s a n s o y u n u n b a s i t ih tiy a ç v e
ö z le m le r in i k a r ş ıla m a k ü z e re k e n d in i g e liş tir d iğ i (k ü ç ü k
ç a p t a d a o lsa) n is p i b i r a r ın m a ve z a r if le ş m e s ü r e c in e
g ird iğ i s a k in b ir d ö n e m d ir .

8. yüzyıl düşüncesinin ve olarak algılanmadığı; tersine seçme

1 siyasetinin temelinde
Aydınlanma vardır. Bu görüş,
insan aklının siyasi ve dinsel ikilemleri
çözerek, dünyanın, evrenin işleyişi ile
insan doğasını açıklayabileceğine;
kurulacak olan uyumlu ilişkiler
aracılığıyla batıl inancın, zorbalığın,
köleliğin ve her türlü baskının ortadan
kaldırılabileceğine duyulan bir
inançtı. “Mutluluğun peşinden gitme”
ye yönelik bu vurgu birçok alanda
kendini açıkça göstermiştir: aile
yaşamı, çocuklar ve evlilik önem
kazanmış; aynı şekilde eğitim, seyahat,
çalışkanlık, şehir planlaması, bahçe
düzenlemeleri ve bahçıvanlık, eğlence,
müzik, okuma, tartışma, yemek,
konfor ve kişisel rahatlık ön plana
çıkmıştır. Aydınlanma, aynı zam anda
zihinsel ve duygusal ikiliklerin sadece
birbiriyle ölümüne çatışan ideolojiler
Abbey K ilisesi'nin İçi, Ottobeuren, Bavyera,
18. yüzyılda Alm anya'da kültürel bir iyileşm e
dönemi yaşanm ış, Barok m im arisi ve Rokoko
süslem elerinin birleşim iyle m uhteşem kilise iç
m ekânları tasarlanm ıştır.
eyleminin kendisinin insan var
oluşunu tamamlayan bir edim olarak
tanımlandığı bir dönemdi. Bu yüzden,
18. yüzyıl sanat, edebiyat ve
felsefesindeki göndermelerin çoğu,
duyu ve duyarlılık; havailik ve
ahlaklılık; akıl ve duygu; haz ve itidal;
şehvet düşkünlüğü ve özveri gibi
karşıtlar arasındaki farklılıklara
dayanır. Bu ikilik, dönemin önde
gelen iki sanatsal üslubunda da
somutlanmıştır: Bir yanda havailiği ve
zevk düşkünlüğünü vurgulayan
kaygısız ve neşeli konulan, açık
renkleri ve asimetrik kıvnmlanyla
Rokoko; diğer yanda ahlaklılık ve
özveriye öncelik tanıyan düz çizgileri,
kesin konturlan ve ciddi tarihsel
konuları ile Neo-Klasisizm.
F R A N S A VE İNGİLTERE
Aydınlanmanın temel ilkeleri
dönemin iki büyük gücü olan Fransa
ve İngiltere’nin politikalarında da
hayat bulmuş; am a şaşırtıcı bir
biçimde farklı yollarla ifade edilerek
 Egemenlik Çığlığı ve Sınıra Doğru
Yola Çıkış Le Sueurkardeşler, 1792, baskı,
De La Vılle Müzesi, Paris. Fransız Devrimi,
Fransa'yı 10 yıl süren siyasal bir kaosa
sürüklem işti. Bu dönem içerisinde. Kral ve
ailesi idam edilm iş ve savaş Avrupa'ya
sıçramıştı.

sistemin ilk örneklerinden

birine sahne oluyordu.
1763’te Yedi Yıl Savaşları
bittiğinde İngiltere belirgin
bir üstünlüğe sahipti. Fransa
güçleri, Hindistan ve Kuzey
farklı sonuçlar doğurmuştur. İngiliz Amerika’dan sürülmüş ve İngiltere’nin
düşüncesi orta sınıfa ait kaba deniz gücü üstünlüğü, yani deniz
pragmatizmin prizmasından geçerken; imparatorluğunun temeli, kesin bir
Fransız düşüncesi ise teori, felsefi şekilde tescillenmişti.
tartışma ve aristokrasiye ait öteki-
dünyacılığın filtresinden süzülerek
oluşmuştur.
Her iki ülke de bilimsel buluşlar,
nüfus artışı ve tarım devrimleriyle
gelişmeye devam ederken; özellikle
Hindistan ve Kuzey Amerika’da güçlü
kara ve deniz kuvvetleriyle korunan
büyük sömürge topraklarına sahipti.
Ancak Ingiltere-Fransa rekabeti
sadece kuvvet politikası üzerinden
şekillenmiyordu. Önemli bir ayrım
noktası da yönetim şekli ve
yaklaşımlarıydı. Katolik Fransa
XIV. Louis tarafından oluşturulan
mutlakiyetçi modele bağlı kalırken;
Protestan İngiltere, daha doğrusu
1707 yılında tskoçya ile resmi
olarak birleşmesinden bu yana
Britanya, ise hızla parlamenter
Jam es W a tt devirli buhar makinesi
18. yüzyılın ikinci yarısında, Ingiltere'nin teknolojideki
lider konumu, ona Avrupa'daki ticari rakiplerine karşı
köklü bir üstünlük sağlamıştı.
Sanayileşme, m aliyetleri
düşürerek üretimi
artırmıştı.

ZA M A N Ç İZ E L G E S İ: 1 7 0 0 - 1800

1703 St. 1751 D id e ro t, 1

P e te rs b u rg ’ un Büyük 1729 B ach'ın Aziz L 'E n cycIo p e d ie 'n in I
, 1714 İn g ilte re 'd e yayım ına b a ş la r ■
P etro ta ra fın d a n M a tth e w T u tkusu ilk
H anover h anedanlığı
k u ruluşu kez çalınır
| y önetim e g e ç e r

1700 1720 174 0

1704 M a lb o ro u g h 1715 XIV. L o u is'n in 1735 Polonya V e ra se t 1740 H indistan'daki

D ü k ü 'n ü n yö n e tim i
a ltın d a k i B ü y ü k İttifa k
g ü ç le ri, Fransa'yı
B le n h e im 'd a bozguna
u ğ ra tır
ölüm ü s o nrasında, Savaşları A vru p a Fransız ku vve tle ri
Fransa O rleans Dükü ça p ın d a ki b ir İn giltere ta ra fın d a n
II. P h ilippe ta ra fın d a n anla şm azlığa neden yenilgiye uğ ra tılır
y ö n e tilm e ye b a ş la r o lu r (1738'e kadar)
B A Ğ IM S IZ L IK VE DEVRİM Eşitlik, Kardeşlik” sözcükleri anlam larım
İngiltere’nin kendine güveni, Am erikan yitirecek; önce “T erör” ardından da
kolonilerince 1776’d a ila n edilen Napolyon zorbalık ve katliamı
Bağımsızlık Bildirgesi ile şiddetli bir beraberinde getirerek D evrim ’i kurm aya
sarsıntıya uğradı. Bildirge, Fransa ve çalıştığı A ydınlanm a ilkelerinin yolundan
İngiltere örneklerinden beslenerek saptıracaktı.
oluşturulmuş, Aydınlanm a’nm
felsefi ve siyasi ilkelerinin
m üm kün olabilecek en açık
ifadesiydi. Sonunda bir dünya
gücü haline gelecek olan yeni bir
ülkenin tem elleri atılmıştı.
İngiltere toparlanm ış,
Am erika’daki sömürgelerini
kaybedişinin ardından dünya
çapında güçlü, ikinci bir
im paratorluk inşasına yönelerek
ulusal kimliğini Anglo-İskoç
birleşimi üzerinden yeniden
tanımlamıştı. Z aten m odern tanm
teknikleriyle epeyce şişkinleşen
ülke ekonomisi büyümeye devam
Goethe Cam pagna'da Johann Heinrich VVİlhelm
edecek, kısa sürede sanayi devrim inin Tischbein, 1787, tuval üzerine yağlıboya, 164x206 cm,
ekonomik m ahsulünü toplamaya Frankfurt: Staedetsches Sanat Enstitüsü. Diğer birçok 18.
yüzyıl sanatçı ve yazarı gibi Goethe de İtalya'ya giderek
Klasik Dönemin kalıntıları arasında bir ilham kaynağı
Fransa ise, aristokratik imtiyazlar, aramıştır.

çürüm e ve borçların kıskacından Aynı anda A vrupa’nın diğer

ancak kısa sürelerle bölgelerinde, Avusturya-Habsburg
sıyrılabilen, sallanm akta (İmparatoriçe M aria Theresa), Prusya
olan bir ülkeydi. H e r şeyin (Büyük Frederick) ve Rusya (Büyük
temelinde beceriksizce Katerina); her ne kadar İngiltere ve
idare edilen monarşi Fransa gibi dünya çapında bir etki
bulunmaktaydı. En alanına sahip olm asalar da, nüfuz ve güç
sonunda bu ölümcül yönünden büyümekteydi. Polonya yok
çatlak büyüyerek 1789 olmanın eşiğindeydi; Latin Am erika’daki
Fransız Devrimi’nin muazzam söm ürge hâkimiyetine rağm en
karışıklığına dönüştü. Çok H absburg-İspanya ve İtalya da gerileme
geçmeden D evrim ’in şiannı dönemine girmişlerdi. Yüzyılın sonunda
oluşturan aciz bir seyirci konum una gerileyecek
“Özgürlük, olan O sm anlı Devleti ise güç ve toprak
kaybediyordu.

1776 A m erikan
1761 İn g iliz le r kolo nileri, 1788 İngiltere 1793 1799 Fransa'da
Fransızları İn g ilte re 'y e karşı A v u s tra ly a ’da ilk P olonya son Napolyon
H in d is ta n 'd a bağımsızlığını ye rle ş im i bölgelerini kez darbeyle y ö n e tim i
bozguna u ğ ra tır. ilan ed e r ku ra r p aylaşılır ele g e ç irir

1760 1780 1800

1762 1763 Paris 1777 W a tt, 1789 Fransız I 1798 N apolyon
R usya'da, A ntla şm a sı ile ilk g e rç e k I D evrim i. I M ısır'ı işgal eder
B üyük İn g ilte re 'n in bu h a r
K a te rin a 'n ın Kuzey m a k in e sin i 1784 Horatü'nin
ta h ta çıkışı A m erika'd a ki g e liş tirir Yemini, David. (Fransa)
ü s tünlüğü kabul
edilir.
 -«¿SK g
222 »
Jean-Antoine W a tte a u
g 1 6 8 4 -1 7 2 1 İP FRANSIZ________________________
El P aris P Y a ğ lıb o y a ; te b e ş ir
M ü ze si. L o n d ra : W a lla c e K o lle k s iy o n u
□ 2 00 0 y ılın d a 3 .2 3 4 .0 0 0 d o la r,
Conteur, Com m edia d e li A rte sanatçısı, (y a ğ lıb o ya )
18. yüzyılın ilk yarısındaki en önemli
Fransız ressamıdır. O dönem de fena
halde ihtiyaç duyulan, canlı ve alçak
gönüllü bir üslup geliştirmiştir.
YAŞAMI VE ESERLERİ
Fakir bir aileden gelen YVattcau’nun
sağlığı yaşamı boyunca hiç iyi olmamıştı.
İspanya H ollandası’ndan Fransa’ya
devredilmiş b ir Flam an kasabasından
Paris’e geçmiş ve 1702-07 yılları arasında
Paris O perası’n d a sahne ressamlığı
eğitimi almıştır. Bunu izleyen dönem de
ise Lüksemburg Sarayı’nın küratörlüğünü
yapmıştır. O ra d a inceleme şansı bulacağı
Rub(;ns’in M arie de M edici serisi, her nc
kadar kendi üslubu çok daha yum uşak ve
naif olsa da, W atteau’nun üzerinde
"Somut bir sanat ile sadece
müzikle uyandırılacağı
düşünülen bir alanı temsil
etme mucizesini
gerçekleştirdi."
W A T T E A U H A K K IN D A C A M IL LE M A U C L A IR
büyük bir etki bırakacaktır.
1717 ’de C ytheraÿa Yolculuk.
(sağda) adlı yapıtıyla Fransız
M P aris: L o u v re
Akademisi’ne kabul
edilmiştir. Eser, o dönem e
dek var olan herhangi bir
Manzara, Le kategoriye uymamış; böylece
W atteau’ya yeni bir unvan
olan ve de “féte
cham pétre”den türetilmiş
“peintre de fêtes galantes”
unvanı verilmiştir. Bu, aynı
zam anda O rtaçağ el
yazm alarında bulunan Aşk
Bahçeleri veya G iorgionc’nin
(bkz. Sayfa 140) 16. yüzyıl
açıkhava resimleri için
kullanılagelmiş “açıkhava
şöleni” kategorisinin bir
uyarlamasıdır.
İki yıl sonra, 1719’da,
m uhtem elen ünlü bir
doktora görünm ek için,
L ondra’ya gider; ancak vahşi
İngiltere kışı durum unu
daha da ağırlaştırır ve 1721
yılında tüberkülozdan
hayatını kaybeder. Son
büyük işi, Ü Enseigne de
Gersaint, 1721 (Berlin:
Staatliche Müzesi), olarak
bilinen bir dükkân tabelası
olmuştur.
ÜSLUP
“K ur yapma eğlencesi” olarak da bilinen
Jete galante’ yi geliştirmiş olmasıyla
ünlüdür. Bu üslup, gerçekliğin keskin bir
gözleminden beslenen ve insan sevgisi,
doğayla ahenk gibi temaları resmetmek
üzere oluşturulmuş bir çeşit sahne dekoru
ve hayal dünyasını temsil eder.
Eserleri, hiçbir zam an tam
anlamıyla duygusal olmasa da;
sanatçının kötü sağlığıyla
özdeşleştirilen bir melankoli
barındırm aktadır.
Kullandığı form lar sıklıkla yarım
kalmış ifadeler içerir, ancak
böylece bakan kişinin zihninde
tam amlanırlar. (Tıpkı yarım kalmış
bir cüm lenin veya ucundan
yakalanabilmiş bir bakışın her şeyi
anlatabildiği aşkta olduğu gibi).
Figürleri neredeyse ete kemiğe
bürünüp insan arasına karışacak
gibidir. Eserlerinin isimleri olan
Söyleşi, A ç ık H avada Kahvaltı, Taşra
fevkleri tam d a Rokoko’nun
P ie rro t: G ille s 1721, 185x 150cm, tuval
üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi. Pierrot:
Gilles karakteri commedia deli'arteo\arak bilinen
İtalyan doğaçlama komedisinden gelmektedir.
Maskara rolündeki bu palyaço karakteri acınası
bir budalayı ve reddedilmiş bir aşığı temsil eder.
Cythera'ya Y olculuk, 1717, 129x 194 cm, yağlıboya, lekeleri kullanarak geliştirdiği teknik,
Paris: Louvre Müzesi. VVatteau'nıın kompozisyonunda Delacroix ve d a h a sonraki Post-
görülen grubun Venüs'ün doğum yeri olan Cythera adasına Empresyonistler üzerinde önemli bir etki
gitmekte mi yoksa adayı terk etmekte mi olduğu bırakacaktır.
anlaşılamamaktadır.
NELER ARANMALI
ruhunu yansıtır: pervasız, gevşek ve Vücut hareketleri, yüz ifadeleri ve ışık
gamsız bir taşkınlık. Ölm eden önce, dolayımıyla, havailik ve melankoli
Flam an tarzı gerçekçilik ve neşeli bir arasındaki karşıtlığı ön plana çıkararak
üslup o \a n ftte gaİarıte nin daha dengeli bir insanlığın d ah a derin meselelerini
bileşimini geliştirmeye çalışıyordu
ortaya atıyor. Fırçasındaki
Bugünün küratörlerı VVattcau’nın
işlerinin oldukça kötü durum da hassasiyet ve pastel
olduğunu fark etmişlerdir, renkler tam da işlediği
özensiz tekniği ve kullandığı konuyla mükemmel bir
m alzemelerin yapısı bunun uyum içerisinde.
ana nedeni olabilir. Yine BAŞLICA ESERLERİ Aşkın
de birçoğunu gerçek Çapı, 1715 18 (Londra:
hayattan esinlendiği, Ulusal Galeri); Gaf, 1717
m uhteşem kırmızı-siyah (Paris: Louvre Müzesi);
tebeşir çizimleri, guaş İtalyan Komedyenler 1720
ve pastel işleri (Washington DC: Ulusal
mevcuttur. Büyük Sanat Galerisi)
ciltler halinde bir
araya getirdiği bu
çok sayıdaki çizim,
bugün önemli birer
referans niteliğindedir. B ir Z e n cin in Başı, 1710-21,
Fransız Devrimi ve kâğıt üzerine tebeşir, Londra: British
Müzesi. W atteau, Fransız tekniğinde
Neo-Klasisizm (trois crayons)usta idi. Kırmızı, siyah ve
akımıyla birlikte beyaz renkli tebeşirlerin hafifçe
itiban sarsılmış olsa boyanmış kâğıtlara ayrı ayrı uygulandığı
da; noktasal renk yöntemi Rubens'in çizimlerinden
öğrenmiş olması olasıdır.
 "S!®
Jean C hardin
C 1 6 9 9 -1 7 7 9 ¡n FRANSIZ________________________
El P aris 0 Y a ğ lıb o y a ü! P aris: L o u v re
□ 1989 y ılın d a 2 ,3 m ily o n d o la r, B ir Masa
Üzerinde Balıklar, Sebzeler, Kaplar ve şişele r
(ya ğ lıbo ya)
Üretken sanatçı, eşini kaybetmiş.
Düzenin uyum u, dengeli renkler,
sadelikte ve ilişkilerdeki keyfi gösteren çok
küçük n atü rm o rt ve tarz sahneleri
üreterek, Akıl Ç ağı’nın en iyi
niteliklerinin resim sanatındaki
örneklerini vermiştir.
Ustaca gözlemlediği ışığa ve boya
işleme tarzına dikkat edin. Konular ve
üslup onun zanaatkârlık sevgisi ile
alçakgönüllü, açık kişiliğini yansıtır.
N atürm ortlarının yüzeyleri ve dokuları
öylesine inandırıcıdır ki onlara dokunm ak
istersiniz her şeyin ne olduğunu ve
m ekânın neresinde bulunduğunu kesin
olarak bilirsiniz. Tarz sahneleri çocukça
zevkler, Gençlik’e ders veren Deneyim,
ev işlerindeki vakar, vb gibi sade, sakin
içtenlik anlarını billurlaştırır.
BAŞLICA ESERLERİ iskambil Kâğıtlarından Ev, 1735
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi); Genç
Okul Müdiresi, 1735-36 (Londra: Ulusal
Galeri)
Nicolas Lancret
C 1 6 9 0 -1 7 4 3 (« FRANSIZ________________________
El P aris Q Y a ğ lıb o y a ¡¡3 P aris: L o u vre
M ü ze si. L o n d ra : W a lla c e K o le ksiyo n u
Q 1997 y ılın d a 7 4 0 .0 0 0 d o la r, Avcı ve Uşağı
(yağlıboya)
Lancret, W atteau’nun üslubunun baş
izleyicilerinden biriydi, ancak onun tarzı
daha yavandı - Lancret sadece günlük
(gerçi zarif) gerçekliği resmederken,
N atürm o rt Jean Chardin, 1732civarı,
16,8X21 cm, panel üzerine yağlıboya,
Detroit Sanat Enstitüsü. Paris Kraliyet
Akademisi’nin itibar sahibi bir üyesi
olmasına karşın, Chardin, daha tutkulu
konular üzerinde çalışmamakla eleştirilirdi.
Usta bir marangozun oğlu ve basit zevkleri
olan bir adam olarak o daha çok en iyi
yapabildiği işi mükemmelleştirmeye çalıştı.
W atteau gerçekliği
dönüştürebiliyor, onu şiirin ve
rüyalann sihriyle
donatabiliyordu. O nun
eserleri W atteau’nunkilerden
d aha kaba bir renge sahiptir.
T iyatro konularını sevmiştir.
Aristokrat koleksiyonerler
arasında revaçtadır.
BA Ş LIC A ESERLERİ İnsanın Dört Çağı:
Olgunluk, 1730-35 (Londra: Ulusal Galeri);
Bir Çeşmenin Önünde Dans, 1730-35 (Los
Angeles: J. Paul Getty Müzesi)
M üzesi
Jean-Baptiste Pater
O 1 6 9 5 -1 7 3 6 f» FRANSIZ
El P aris O Y a ğ lıb o y a P P aris: L o u vre M ü z e s i
St. P e te rs b u rg : H e rm ita g e M ü z e s i Y2 2 00 3 y ılın d a
6 0 0 .0 0 0 d o la r, Yıkananlar, Salıncak, (ya ğ lıbo ya; ç if t
h a lin d e )
W atteau’nun öğrencisi. Benzer konuları
ve üslubu vardı, ancak çizimi vc renk
kullanımı güvenden yoksundu. Eserleri
W atteau’nun dam gası olan duygu
derinliği ve renk zenginliğine sahip
değildi.
BAŞLICA ESERLERİ hes Baigneuses (Tıkanan
Kadınlar), (St. Petersburg: Hermitage Müzesi);
Dans, (Londra: Ulusal Galeri); Çin Avı, 1736
(Paris: Louvre Müzesi)
François Boucher
e 1 7 0 3 -7 0 I» FRANSIZ
El P aris 1 1 Y a ğ lıb o y a @ P aris: L ou vre M ü z e s i.
L o n d ra : W a lla c e K o le k s iy o n u . S to c k h o lm : u lu s a l
M üze Q 1988 y ılın d a 2 .2 3 7 .0 9 4 d o la r,
Les Am usem ents de la Campagne. La M usique
Pastorale (ya ğ lıb o ya ; ç if t h a lin d e )
X V Louis’nin görkemli, hovarda, aşın
hoşgörülü ancien régime’inin baş
sanatçılanndan biri. M adam e de
Pom padour’un favorilerinden biri. T üm
nitelikleriyle Rokoko üslubunun tipik
örneğini oluşturur.
Narsist, kendi isteklerine düşkün lüksün,
yani 18. yüzyıl ortası Fransız kraliyet
sarayının cöm ert görüntülerinin yaratıcısı
(bu onların olağanüstü resimler olmasını
engellemez).
 En çok, (Boucher’e göre) benzer bir
yaşam tarzının keyfini süren klasik tarih ressamı olm ak istiyordu. Lüks ve
tanrıları tasvirleriyle muhteşemdir; aynca avareliği bir sanat biçimine çevirmiş,
ağırlıkla duygusal kır ve tarz sahneleriyle. Fransız Devrim i öncesindeki bir seyirci
Ek olarak, kraliyet resim dokumalı duvar kitlesine oynamıştır. Ç ok başarılı olmuş
örgüsü eserleri ve porselen fabrikalan için am a devrimle belirsizliğe düşmüş ve
tasarım lar yapmış; 1765’te KraPın yoksulluk içinde ölmüştür. Nahoş bir
Ressamı olmuştur. kişiliği vardır.
Köpüklü ve yapmacık bitkiler arasına Üstün olan özelliği duygunun aşırılığıdır
yerleştirilmiş yumuşak, pem be bedenlere - aşın dokunaklı yüzler ve aşın oyunsal
dikkat edin; portrelerdeki bol bol ipekler, (dramatize) jestler. H angi duyguyu
satenler ve dantellere - hepsi büyük taşımaya çalıştığım bilirsiniz (ya da
teknik beceri ve okşayan bir şehvet gerçekte, bilir misiniz?) ancak, kötü
düşkünlüğüyle resmedilmiştir; oyunculuk gibi bu da o kadar yanlış
patronlarının ihtiyaçları (esas konu) ile görünebilir ki gözyaşları yerine
üslup ve teknik arasında gözalıcı bir kahkahalara yönelebilirsiniz.
evlilik büyük resmin dam galanndan Çok sayıda kusur: yanlış duygu, kötü
biri. kompozisyon, silik eskiz, ilgi çekmeyen
BAŞLICA ESERLERİ Kahvaltı, 1739 (Paris: Louvre renkler. D oğruyu söylemek gerekirse, iyi
Müzesi); Diana Tıkanırken, 1742 (Paris: Louvre ve bakmaya değer birkaç çarpıcı portre
Müzesi); Uzanan K ız , 1751 (Münih: Alte yapmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Kırık Yumurtalar, 1756 (New
Pinakothek)
York: Metropolitan Sanat Müzesi); Ders
Kitabıyla Çocuk, 1757 (Edinburgh: îskoçya
Ulusal Galerisi); Çamaşıra Kadın, 1761 (Los
Jean-Baptiste Greuze Angeles: J. Paul Getty Müzesi); Şımarık Çocuk,
Q 1 7 2 5 -1 8 0 5 İP FRANSIZ________________________ 1765 (St, Petersburg: Hermitage Müzesi)
SÛ P aris H Y a ğ lıb o y a ® Paris: L o u v re M ü z e s i.
M o n tp e llie r: M u s é e F a bre. Lon dra:
W a lla c e K o le k s iy o n u E2 1998 yılınd a 9 0 0 0 0 0
Napoiitan Jestleri (Le Geste Napoiitain) Jean-Babtiste
d o la r, Benjam in Franklin'in P ortresi (y a ğ lıb o ya ) Greuze 1757, 73X94,3 cm, tuval üzerine Yağlıboya,
En çok, duygusal hikâye anlatım ına sahip Massachusetts: Worcester Sanat Müzesi. Greuze'ün
alıntıya dayalı sahneleri roman okurları arasında popülerdi
tarz resimleri ve daha sonraki eserlerinin
ve onların heveslerini eserlerinin gravürlerini satarak ve
parçası olan küçük çocukların gıdıklayan
temaları sergi kataloglarında detaylandırarak arttırırdı.
imgeleriyle tanınmıştır. Daha önceleri bir
 ROKOKO
18. yüzyılın ilk yıllarına gelindiğinde, Barok’un heybetli
kesinlikleri R okoko’nun (Fransızca “rocaille”ııden gelen “deniz
kabuğu görünüm ünde çalışm a” anlam ında, R okoko tarzı iç
dekorasyonda tekrarlanan bir motif) zarif karm aşıklıklara yol
veriyordu. Göze çarpan biçim de bir saray resim tarzı olarak çok
yönlü, çok kültürlü aristokrat patronlara hitap ediyordu.
Fevkalade kültürlü bir topluluğun yansıması olarak kısa bir
süreliğine hâkim oldu.
ÜSLUP

Ziyadesiyle tam am lanm ış,

parıldayan yüzeylerde hafif renkler
ve hünerli fırça Kullanımı
çoğunluktadır. Bu yüzeylerde - çok
defa aşın büyüyen, asla tehdit
etmeyen —göz kamaştırıcı kumaşlar,
eriyen ten tonları ve çok süslü
m anzara arka planlarının tasviri
kendi başına bir lezzet ve keyif
verir. Fransız ressam lar Boucher ve
Fragonard, Italyan Tiepolo gibi cıı
öne çıkan temsilcilerinin elinde
sonuç zarif ve görünüşte zahmetsiz,
büyüleyici, idealizc edilmiş bir
dünyadır. Süslü kum aşlar su gibi
akar, kollar bacaklar birbirine Son Yargı (tavan freski) Johann Baptist Zimmermann, 1746-54
dolanır, gülüm sem eler baştan civarı, fresk ve alçı, ZZies (Almanya): VZieskirche. Alman
sanatçılar, ışıkla dolu iç mekânlar yaratmak amacı ile süzülerek
çıkarır vc gözkapaklan titreşir.
cennete yükselir gibi görüntüler yaratarak mimari ve resmi birbiri
Çekicilik her şeydir.
içinde erittiler.

KONULAR
geçirme ve eğlenmeye yoğunlaşmıştı.
Eski zam an uygarlığı kaslı genç devler
tarafından kapıp götürülen az giyimli,
göğüsleri zarafetle sergilenen kadın
çobanlar için m alzem e olmuştu. Rokoko
seyrek olarak dinsel konulara eğilmişti,
am a Tiepolo başarılı bir şekilde ikisini
birbirine bağlamıştır.

B A Ş L IC A O L A Y L A R

1702 Flaman kökenli W a ttea u Paris'e gelir

1714 XIV. Louis'nin ölümü

1717 W a ttea u hüzünlü Cythera'ya Bir Yolculuk

"Aşk E ğ itim i" (Boucher'ı'n ardından Etienne Falconet resmini yapar (bkz. sayfa 223)
tarafından modellenmiştir), 1763civan, porselen. Seçilen
konu, işleniş biçim i kadar tipik olarak açıkça cinsellik 1750 Tiepolo üç yıl W ürzburg'da kalır. 1752-53
içeriklidir, erotizm parlatılmış yüzey uygulamasıyla birleşir. yıllarında d e ko ra tif döngüsünü dünyanın

K arm aşık 18. yüzyıl toplumu m ahrem en büyük resmi olan ana merdivenin

şeyler üzerine bir değer payı koymuştur. üzerindeki K ıtalar freski ile tam am lar

Bu Rokoko sanatıyla kesin olarak 1775 Boucher Fransız A kadem isi'nin yöneticisi
yansıyan haz d a bir değişiklik idi, her olarak atanır
şeyden önce Fransa’da. Barok’un geniş
1767 Fragonard havalı başyapıtı Salıncak'ı yapar
ölçeği yerine, antik ya da dinsel olsun,
(bkz: sayfa 228)
Rokoko resmi küçük ölçek ve son derece
incelikle işlenmiş, aristokrasiye ait vakit

NELER A R A N M A LI
Boucher Rokoko'nun göz alıcı renklerini
son derece tam am lanm ış yüzeyleri ve
teknik karmaşıklığım temsil eder. Bu,
kendinin bilincinde olarak keyif veren,
kendini ortaya çıkartan ayrıcalıklı
aristokrat dünyayı yansıtan bir sanattı.
18. yüzyıl ortası kadar erken bir
zam anda, Rokoko bu belirgin
Putti bu sahnenin hakiki
gerçekdışılığı kadar klasik
kökenlerini de vurgular.
Bacchus ve E rigone François Boucher
1745, 99x 134.5cm, tuval üzerine
yağlıboya, Londra: Wallace Koleksiyonu.
Boucher iğin klasik m itler, ırzına geçilen
masumların sahnelerine çevrildiğinde en
büyük anlamını kazandı. Baştan çıkarma,
burada şarabın (ölümcül) vaadinden yardım
almış bir durumda tekrarlanan temadır.
T E K N İK L E R
Koyulaştırılmış yapraklar
öyle aydınlatılmıştır ki
kenarlarında gölgelenmiş
güneş ışığıyla, oynadıkça
renk değiştirirmiş gibi
görünürler. Benzer ışık,
baştan çıkarır bir biçimde
genç kızların sergilenen
; göğüslerinde oynamaktadır.
1700-1780
anlamsızlıkları yüzünden eleştiriliyordu;
1789’daki Fransız Devrim i’ne
gelindiğinde, Rokoko duygusundan
geriye kalan ne varsa silinip gitmişti. Yine
de, en iyi halinde aristokrasiyle ilgili
değersiz süsten çok daha fazlasını
kapsamıştı.
Yumuşak arka plan ışığı dikkati bu Belirgin halde naturalist bir
resimdeki ana figürlere toplar. sahnenin kesin olarak resmedilmesi
manzaradaki yeni ilgiyi vurgular.
Erigone'yi baştan
çıkarmak amacıyla
Bacchus kendini bir
üzüm salkımına
çevirmiştir. Erigone,
kolu meyveye değince
baygınlık geçirir.
Vücut tonları Erigone mn
duyarlılıkla kavislenmiş ve
sergilenmiş güzel, zarif
bacakları örneğindeki gibi
keskin ve sevgiyle
yorumlanmıştır.

Jean-Honoré Fragonard
O 1 7 3 2 -1 8 0 6 I» FRANSIZ
É ] Paris; Roma; Fransa □ Yağlıboya; te b e şir
@ Paris: Louvre M üzesi. London: W allace
Collection E2 1999 yılında 7.776.000 dolar, Le
Verrou (Yıldırım) (yağlıboya)
Çok erken yaşta gelişmiş, başarılı -
kolayca beğenilir, hüner sahibi ve
içgıdıklayan özel resimleri nedeniyle
ancien régime tarafından çok rağbet görmüş
bir sanatçıdır. Resmî sanatın tuzaklarını
reddetmiştir. Fransız Devrim i’nden sonra
yoksulluk içinde ölmüştür.
Aşk ve baştan çıkarma konulu
resimlerindeki katılımcılar güncel giysiler
içinde, m itolojiden alınmış ya da tümüyle
çıplak olabilir. Pem be yanaklar ve
yükselip alçalan göğüslerden, yan yan
| bakışlar, tutkulu kucaklayışlar ve başarısız
direnmeden hoşlanır. Süslü kumaşları,
arka plan manzaraları, ağaç yaprakları ve
buludan bile benzer bir erotik yoğunluk
ile köpürür.
Heyecanlandıran, sinirli, ama kendine
güvenen üslubu konularına uygundur;
baştan çıkaran pem be ve yeşil paleti ile
yumuşak, alacalı ışığı R enoir’ın
habercisidir. Elleri, uzun ve duyarlı
parmaklarla resmeder. Eğlenceye
Salıncak (Bir çocuk salıncağının tatlı tesadüfleri! Jean-
HonorĞ Fragonard, 1767, 81X 65 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Londra: VVallace Koleksiyonu. Ağaçlarda Tivoli
Bahçelerinden esinlenmiştir.
 katılmaya hazır kucak köpekleri ve kanlı
canlı heykelleri inceleyin. Seyrek erken
dönem eserlerinde kısa bir süre sonra
karşı çıktığı “ doğru” resmî üsluba bakın.
B AŞLIC A ESERLERİ Yıkananlar, 1765 (Paris:
Louvre Müzesi); Okuyan Genç Kız, 1776
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Çalınmış Öpücük, 1788 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi)

Carle van Loo

© 1 7 0 5 -6 5 !» FRANSIZ

El Roma; Paris f i Yağlıboya ü Paris: Louvre

Müzesi Q 2000 yılında 250.000 dolar, volkan'dan
Silahlar Yapmasını isteyen Venüs (yağlıboya)
Fırtınadaki Gemiler Marco Ricci, 1705-08 civarı, 92 X
Charles-Andre van L oo olarak da bilinir. 124,5 cm, tuval üzerine yağlıboya, Indianapolis: Sanat
18. yüzyıl ortalarında Fransız resmine Müzesi. Riccl sıkça seyahat etti, Londra ve Venedik’te
lıâkım bir ailenin en başarılı üyesi, ancak sahne düzenlemeleri yaparak çalıştı.
şimdi, haklı olarak, unutulmuş
mitolojik parçalarda birlikte çalışmıştır.
başarısını nitelikten çok niceliğe borçlu.
Canlı, neşeli, aydınlık, fantazi ya da yarı
Kraliyet portreleri, muazzam mihrap
topografik m anzara resimleriyle kendi
parçaları, birkaç, yatak odası sahnesi.
çizgisini geliştirmiştir.
Yeğeni Louis M ichel (1707 71) bugün
BAŞLICA ESERLERİ Balıkçı Tekneleri, 1715 (Los
daha çok beğenilmektedir.
Angeles: J. Paul Getty Müzesi); Harabeler ile
BAŞLICA ESERLERİ Metresine Bir Konser Veren
Manzara, 1725 (Los Angeles: J. Paul Getty
Büyük Türk, 1727 (Londra: YVallace
Müzesi)
Koleksiyonu), Anchises’i Taşıyan Aeneas, 1729
(Paris: Louvre Müzesi)
Rosalba Giovanna C arriera
Sebastiano Ricci Ö 167 5-1 758 f» İTALYAN

O 1 6 5 9 -1 7 3 4 !«■ İTALYAN El Venedik; Paris; Viyana [1 Pastel

fil Dresden: G em âldegalerie. Londra: V ictoria &
E2 Venedik; Vienna; İngiltere □ Yağlıboya @
A lbert M üzesi E3 1998 yılında 105.000 dolar, Yaz
W indsor Şatosu (İngiltere): Kraliyet Koleksiyonu.
M evsim inin Kadın O larak K işileştirilm esi (kâğıt
Venedik: Q uerini-stam palia Galerisi }2 1991 üzerine eserler)
yılında 622.800 dolar, Azize M ary'nin M ısır'daki
Son Kom ünyonu (yağlıboya) D oğal olanla, zarafeti ve canayakmlığı
zekice birleştiren, bununla birlikte
En iyi düzeyde süsleme resimleri dürüstlük ve dalkavukluk arasındaki ince
yapmıştır. Standart mitolojik ve dinsel ayrımda düzenli olarak arabuluculuk
resimler. Çekici, göz dolduran kolay eden sağduyulu bir gerçekçilikte, son
kompozisyonlar, canlı renk ve dikkat derece başanlı pastel portreleriyle bilinir.
çeken kişiler. N e gösterişçi ve iddialı bir Avrupa’nın başkentleri boyunca sanatsal
ifade ediş ne de ahlak dersi. Venedik becerilerini beraberinde taşırken,
geleneğinde eserler vermiştir. zenginler ve m oda meraklıları tarafından
BAŞLICA ESERLERİ Sabine Kadınlarına Tecavüz, da m k aranmıştır. Maurice-Quentin de
1700 (Viyana: Liechtenstein Müzesi); La Tour pastel kullanma konusunda
Ahasuerus Önünde Esther, 1730 ondan esinlenmiştir.
Ulusal Galeri) BAŞLIC A ESERLERİ Kız
Kardeşinin Portresi iU
M arco Ricci Otoportresi, 1709 (Floransa:
Galleria delgi Uflizi); Bir
a 1 6 7 6 -1 7 2 9 1» İTALYAN
Papağan ile Genç Kadın, 1730
El İtalya:İngiltere i l
(Chicago Sanat Enstitüsü)
Yağlıboya: çizim pE] Windsor
Şatosu (İngiltere): Kraliyet
Koleksiyonu. W ashington DC:
Ulusal Sanat Galerisi Bernice" olarak Caterina
Q 2001 yılında 478.500 dolar, Sagredo Babarigo Rosalba
Giovanna Carriera, 1741 civarı,
B ir Opera Provası (yağlıboya)
44,5X31,8 cm, tuvale gerilmiş kâğıt
Sebastiano’ nun yeğeni. üzerine pastel boya, Detroit Sanat
1708-16 yıllarında Enstitüsü. Sanatçının ürettiği son
Ingiltere’de eserler vermiş eserlerden biridir, 1745'te görme
duyusunu yitirmiştir.
ve amcasıyla dinsel ve

Giovanni Battista Pittoni
w 168 7-1 767 I» İTALYAN_____________________
E3 Venedik O Yağlıboya ® Venedik: Gailene
d eli' Accadem ia Q 1990 yılında 443.500 dolar,
Omphale (yağlıboya)
Yoksulun T ie p o lo ’su. Gösterişli, zengin
renkli, gevşekçe resmediş tarzı, gerçekte
orijinal olmaktan ziyade daha önceki
Venedik sanatçıları ile T iep o lo ’dan
uyarlanıp alınmışların bir karışımıydı.
Dinsel, tarihsel ve mitolojik konulan
işlediği eserleri yaşamı sürecince hem
yurtiçi hem yurtdışında çok aranmıştı.
Bunun gösterdiği: ticari ve eleştirel başarı
kimi zaman (çoğunlukla?) yetenekten çok
gösterişle elde edilmektedir.
BAŞLICA ESERLERİ A ziz Prosdorimus Daniel’i Vaftiz
Ederken, 1725 (York: Şehir Sanat Galerisi); Sir
Isaac .Neıvton için Alegorik Bir Anıl, 1727-29
(Cambridge: Fitzwilliam Müzesi)
Anahtarların Aziz Peter'e Tesl
Battista Pittoni, 1710-67 civan, 82x42cm, t
yağlıboya, Paris, Louvre Müzesi. İsa, melekler tarafından
izlenirken, cennetin anahtarlarını havarisi Peter'e emanet eder.
Giovanni A ntonio Pellegrini
« 1675-1741 I» ITALYAN
E3 Venedik: İngiliz; Paris fi Yağlıboya
@ Paris: Louvre M üzesi Q 1998 yılında 489.000
dolar, Venüs, Cupid, veFaun (yağlıboya)
Çok gezen (Almanya, Viyana, Paris,
Hollanda, İngiltere) bir Venedik
ressamıdır Güncellenmiş haliyle Venedik
geleneğini yansıtan büyük ölçekteki
parlak, çekici, canlı, neşeli, göz yanıltıcı,
süsleme kompozisyonları özellikle
İngiltere’de bu tip eserlere dönük bir
moda ve talebin yaratımında etkiliydi.
BAŞLICA ESERLERİ Rebecca Kuyunun Başında,
1708-13 (Londra: Ulusal Galeri), Seçmen
Palatin’in Evliliği, 1713 14 (Londra: Ulusal
Galeri), Batchtıs ve Ariadrıe, 1720-21 (Paris:
Louvre Müzesi).
G iam battista Tiepolo
» 1696-1770 V İTALYAN _____________
E3 İtalya; W ürzburg (Alm anya); M adrid □
Yağlıboya; fresk H W urzburg: Residenz. M adrid:
Kraliyet Sarayı Q 2002 yılında 2.128.000 dolar.
Lam entation (yağlıboya)
Tam adı Giovanni Battista Tiepolo.
Rönesans geleneğinden gelen büyük
Venedikli süslemecileriıı sonuncusudur.
Uyumlu, Francesco Guardi’niıı kız
kardeşiyle mutlu bir evliliği olan, hızlı
çalışan ve hayret verici ölçüde yetenekli
biri. Başanlıydı, rağbet görmüş ve zengin
olmuştu, ancak eserleri bugün demodedir
ve hak ettiğinden az değerlendirilir.
M uazzam süsleme planları her zamanki
yerlerinde (Venedik, Veneto, Würzburg,
M adrid) fresk ve mimarinin çok büyük
ölçekte gerçekten olağanüstü bir
birleşimidir. Bu eserlerde duvarlar ve
tavanlar, epik bir fantazi dünyasında neşe
ve mutlulukla parlayan tanrıları, azizleri,
tarihsel ve alegorik figürleriyle İlahî,
berrak, parıldayan bir görm e gücünü
ortaya çıkarırken gözden kaybolur.
Bunlar, tüm zamanların en büyük
sanatsal deneyimlerinden birini
oluştururlar.
Parıldayan hikâye anlatımını ve
perspektif yanılsamalarını gözlemleyin.
Aydınlık renkler kullanır, güvenli, azimli
bir tekniği vardır. Büyük ölçekli resimleri
takım çalışmasının sonucudur (M imari
planların resmcdilmesi özellikle çok
önemlidir). Ö n taslakları, boyanın alt ve
üstünde dalgalanan, hayat ve tazelik
veren, titreşen koyu dışhatlarla birlikte
hünerli, za rif bir tekniği gösterir. Zengin
 projelerde çalışmış ve onun tarzını
başanyla taklit etmiştir. Günlük yaşamın
sahnelerini ve esprili anekdotlan tercih
ederek (ancak babasının İlahî
esinlenmesini ve görüş gücü olmaksızın)
hakkıyla zenginleşmiştir. Hünerli bir çizer
ve baskı sanatçısı.
BAŞLICA ESERLERİ Frederick Barbarossa’nın Evliliği,
1752—53 (Londra: Ulusal Galeri); Truva A li’nin
Yapılışı, 1760 (Londra: Ulusal Galeri);
Puncinello’larıyla Süvari, 18. yüzyılın ikinci
yansı (St. Petersburg: Hermitage Müzesi)

Pietro Longhi
a 1702 - 8 5 I» ITALYAN

EÜ Venedik 0 Yağlıboya; tebeşir ® Venlce:

Querini-Stam palla Galleria Q 2005 yılında
775.000 dolar, Venedik'te R idotto (yağlıboya)

Lancret ve H ogarth ’ın İtalyan benzeri

İbrahim ve Ü ç Melek Giambattista Tiepolo, 1720-70
civan, tuval üzerine yağlıboya, Venedik: Büyük San Hocco
Okulu. İncil, Hristiyanlıkta üçlülüğü temsil eden üç meleğe
İbrahim peygamberin nasıl yiyecek sunduğunu anlatır.
dokuları, büyük çekici gözlü kadınlan,
(bkz. sayfa 224 ve 238). 18. yüzyılın
küçük ölçekli günlük yaşam sahnelerine
yönelik beğenisini - kendi durumunda,
Venedik aristokrasisinden ayaktakımma
olup bitenleri - başanyla yakalamıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Teatral Sahne, 1752 (St.

kaslı erkekleri, oyunsal jestleri sever - Petersburg: Hermitage Müzesi); Filin Teşhiri,
ancak klişe ve hoppalıktan her zaman 1774 (Houston: Güzel Sanatlar Müzesi)
kaçınmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Askerlerine Seslenen Kraliçe
^enobia, 1730 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi); Ateş Arabasında Apollo (bkz. sayfa.
232-233); Olimpus, 1750’ler (Madrid: Prado
Müzesi); Rezzonico’nm Savorgnan’la Evliliğinin
Alegorisi, 1758 (Venedik, Ca’ Rezzonico:
Museo del Settecento)

"...göz yanıltıcı tavan

süslemeciliğinin en son ve
en zarif aşaması ustaların en
büyüğü Giovanni Battista
Tiepolo tarafından temsil
edilir."
H. W . JANSON

G iandom enico Tiepolo

C 1 7 2 7 - 1804 I« İTALYAN _________

E2 Venedik H Yağlıboya; fresk @ Vincenza:

Villa Valm arana □ 1995 yılında 874.000 dolar, Venedik'te bir Gergedan Sergisi Pietro Longhi, 1751,
Tiepolo Ailesi (yağlıboya) S0X 47 cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Ulusal Galeri.
Gergedan, içlerinden biri elindeki kesilmiş boynuzu sağa
Giambattista’nın oğlu. Babasıyla büyük sola sallayan eğlence düşkünlerini keyiflendirmek amacı ile
sergilenmektedir.
 S P^sS® J

232 # ' i J R O K O K O 'D AN N E O - K L A S t S lZ M E

___________ * -* y»»......................................................................................... .......... J

Gelini G e tire n A p o llo

G iam battista Tiepolo 1750-51
T ie p o lo 18. yüzyılın en ünlü fresk ressamıydı. Ü nünü, göründüğü
kadarıyla sonu gelm eyen buluşları, şaşırtıcı akıcılığı ve m uazzam
dekoratif resimleri rekor zam anlarda tam am lam a yeteneğinden
alıyordu. En çok hayret uyandıran eserleri arasında W ü rzbu rg
Pıens-Piskoposu’nun sarayındakiler yer alır.

V e rs a ille s ’ d a k i Fransız kraliyet sarayı

Avrupa’nın birçok yerindeki
Kural dışı bir
hükümdarlar tarafından geçilmeye
cesaretle parçalı
çalışılmıştır. Sadece Bavyera bulutlu gökyüzünde
W ürzburg’da bulunan saray, en büyük büyük alanlar
Rokoko mimarı Balthasar Neumann ve kahramanca taşkınlığı
onun en başarılı fresk sanatçısı artıracak biçimde boş
T iep o lo ’yu da cezbetmcsiyle bırakılmıştır
alışılmadıktır. İkisi birlikte şaşılacak
derecede görkem li bir dekoratif plan
yaratmışlardır. T iep o lo ’nun duvar
süslemelerinin yeri her zaman çok
önemliydi. O, göz yanıltan tekniklerdeki Diğer iki fresk, daha
ustalığını kendi zevki için bile yapmış az büyüleyici olmamak
olabilirdi. Fakat aynı önemde, bu kaydıyla, Emperyal
teknikler bu geniş dekorlann gerçek Salonu’nun dekoratif
döngüsünü tamamlar
mekânını kendi düşsel, boyalı dünyasına
yaymasına olanak tanıyordu. Tiep olo,
tarihsel kesinlik konusunda belirgin
olarak bir hüner gösterisi sayılacak türde
bir kayıtsızlık göstermiştir. O n ikinci
yüzyıl Alm anya’sında Burguııdi prensesi Sadece bir parçası
Beatrice’in İmparator Freaerick görünen bir bina ve
Barbarossa ile evlenmek üzere geliş hayli dik açılı bir
sahnesi, gökyüzünden doğan bir 16. perspektiften, güçlü
yüzyıl Venedik’inc dönüşür. biçimde hayal edilmiş
bir mimarî
düzenlemeye işaret
eder

Birleştiği yerde boya ve çerçeve,

freski özenle hazırlanmış mekânın
bir genişletmesiymiş gibi gösterir

Beatrice'e. at arabasıyla kendisini düğününe Gelini Getiren Apollo

götüren Güneş Tanrısı Apollo tarafından eşlik edilir.
Teknik Tavan freski
Tiepolo üzerinde temel bir etkisi olan, 16. yüzyıl
Venedikli ressam Veronese'in bir tablosundaymış Boyutlar 6.97 x 14.07 m (22 % x 46 %ft)
gibi giyinmiş Beatrlce, evlilik ihtişamı içinde ışık Bulunduğu yer Würzburg Sarayı:
saçarken görünür. Imperial Hall
 170 0 -! 8 0 0 L| jIV 233

"B ir resmi, başka bir T E K N İK L E R

ressamın boyalarını Fresk Tiepolo'nun tekniğine bilhassa

: iyi bir biçimde uymuştu. Sıva hızla
ezdiği süreden daha az kuruduğu için boyanın hızlı biçimde
uygulanması gerekir. Bu da üstün
sürede boyuyor.” olduğu hünerli, birden alevlenen tarzı
teşvik eden, kural dışı biçimde kend­
KONT CARL GUSTAV TESSIN inden emin bir dokunuş gerektirir.

Soluk, şeffaf renkler parlaklık Alegorik figürler prensesin Tiepolo gerçekliği ikna
ekler ve gökyüzünün şeffaf gelecekteki kocasına doğru edici paralel b ir dünya
görkemliliğini vurgular giderlerken Apollo ve Beatrice'e kurm ak adına İDtal eder

Bulutlar ve figürler freskin

çerçevesi üzerinden odanın
gerçek mekanına doğru dağılır

Tiep o lo orantılı küçültm e u s ta lığ ı ve bunun yansıttığı dram

ile heyecandan çok hoşlanır. Bu muhteşem atlar, onun açık
biçimde birçok konuda gösterebildiği hünerini kanıtlar. Öyle
ki, herhangi bir konu Tiepolo'nun epik biçimde zarif
kahramanlığının eşsiz damgasıyla süslenebilir.
 Kalıntılardaki Figürler, Giovanni Paolo Panini, 38.1 x
Giovanni Paolo Panini 27,9 cm, tuval üzerine yağlıboya, Wilton (Ingiltere): Wilton
O 169 1-1 765 t» İTALYAN______________________ Evi. Panini mimari resim öğrenimi almıştır. Bir Fransız'la
evliydi.
EH Bolonya; Roma n Yağlıboya Q 2004
yılında 3.843.000 dolar, Peters'in Içmekâm, Roma
(yağlıboya)

Panııini olarak da bilinir. Nco-Klasik

zevkleri önceleyen Canaletto’nun çağdaşı,
çok başarılı manzara ressamı. Piacenza’da
doğmuş ve Bolonya’daki sahne tasarımcıları
okulunda öğrenim görmüştür. Roma’da
çalıştı ve Fransızlar tarafından çok takdir
edildi. Resmi yapılacak kadar güzel kadim
harabeler, modern Roma’da manzaralar ve
olaylar konusunda iyi bir çizgisi vardı.
Vaktiyle çizimleri çok rağbet görmüştü.
BAŞLICA ESERLERİ Figürler ile Roma Kalıntıları,
1730 (Londra: Ulusal Galeri); Harabelerin
Ortasında A ziz Paul’ün Vaazı, 1744 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Bir Peygamber
ile Roma Harabeleri, 1751 (Viyana:
Liechtenstein Müzesi)

BÜYÜKTÜR 18. yüzyıl

Büyük sanat eserleri ve önemli yerleri

görmek; yaşam deneyimi kazanmak ve
ufkunu genişletmek için hayatta bir defa
yapılan türden bir Avrupa turu. Erken
dönem 18. ve 19. yüzyıllarda, özellikle
evlerine çok sayıda sanat eseriyle dönüp
taşradaki evlerini bunlarla dolduran genç
İngiliz beyefendilerce yapılırdı. Roma’da
İtalyan sanatçı Batoni’nin yaptığı zarif
portre, tipik bir Büyük Tur hatıra ve statü
sembolüydü.

Giovanni Antonio Canaletto
w 1 6 9 7 -1 7 6 8 ^ İTALYAN______________________
E l Venedik; Londra □ Yağlıboya; çizim ; gravür
0 Kraliyet Koleksiyonu. Londra: Ulusal Galeri.
Dresden: G em äldegalerie Q 1992 yılında 16
m ilyon dolar, Eski A t Bakıcıları, Londra, A ziz James
Parkı'ndan, G eçit Yapan Figürlerle (yağlıboya)
18. yüzyılın en ünlü Venedikli manzara
ressamı. Anında tanınabilir. İngiliz
turistleri tarafından çok sevilmiş ve
eserleri toplanmıştır. Aynca İngiltere
manzaralan da resmetmiştir.
Şaşırtıcı derecede ustalıklı ve şiirsel,
1720’ler ve 30’lardaki erken dönem
Venedik manzaraları en iyileridir (daha
sonraki eserleri mekanik ve yavan olmaya
meyleder). Perspektif ve kompozisyon
kullanımı sersemleticidir (bir camera
obscura kullanmış olabilir). M anzaralan
gerçek değil, beceriyle yaratılmış hayal
ürünleridir. Venedik’in sadece ışık ve
dokusunu değil, bir zamanlar büyük olan
bir imparatorluğun yıkılış döneminin
tarihini ve debdebesini de yakalayabilen
17 0 0 18 0 0 235
i t ® i.............
az sayıdaki ressamlardandır.
Perspektifi nasıl düzenli, titiz, mimarî
ayrıntılarla canlandırdığına ve eserde bir
sahneyi nasıl çok sayıda farklı bakışaçısı
kullanarak açtığına bakın. Işık ve gölgenin
zekice kullanımını örnekler: jilet
keskinliğinde gölgelerle, bir duvara düşen
heyecan verici, beklenmedik ışık
arasındaki sağduyulu denge. Son derece
tatlı, orijinal, fıkra türünde (figür)
ayrıntıları ve ilk elden gözlem; hemen
köşe başında (görülmeyen) bir şeyin
olduğuna dair bir his. A ynca heyecan
uyandıran, akıcı çizimler ve taslaklar
üretmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Duvarcının Bahçesi, 1726-30
(Londra: Ulusal Galeri); Roma: Konstantin’in
Kemeri, 1742 (Windsor Şatosu, İngiltere:
Kraliyet Koleksiyonu); Londra, St. Paul Katedrali,
1754 (New Haven: Yale İngiliz Sanatı
Merkezi); Venedik’teki Ducal Sarayı’nın Manzarası,
1755 öncesi (Floransa: Uffizi Galerisi)
Yükseliş Gününde San Marko Havzası, Giovanni
Antonio Canaletto, 1740, 122x 183 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Londra: Ulusal Galeri. Her yıl Yükseliş Gününde,
Venedik Dükası halka açık plaja gider ve Venedik'in
Adriyatik Denizi ile "evlendiği" bir töreni canlandırırdı.
Düka'nın altın mavnası sahilde hazır, halatlarla
bağlanmıştır.
 I: Z&r T

Francesco Guardi
Q 1 7 1 2 -9 3 m İT A L Y A N _______________________

E l Venedik P Yağlıboya; çizim

Q 1989 yılında 13.943.000 dolar, Guidecca ve
Zatare'nin G örünüm ü (yağlıboya)

Venedikli üretken bir manzara ressamı,

aynı zamanda ressamların yoğunlukta
olduğu ailesinin en tanınmış üyesidir. 18.
yüzyıl boyunca Guardi’ nin işleri geniş bir
rağbet görmüş; ancak yine de
Canaletto’ nunkilerin yarısı fiyatına
satılmıştır.
Büyüleyici Venedik manzara
resimlerinde, topografik kesinlikten
ziyade, ortamı ve genel havayı yansıtarak
şehrin ruhunu yakalamıştır. Küçük ölçekte
çalıştığı sakin, buğulu ve dinlendirici
üslubu, Canaletto’ nun büyük ölçekli,
yoğun, hareketli ve keskin üslubuyla taban
Kalıntılardan Görünüm Francesco Guardi, 1775, 72x
tabana zıttır, (ikilinin tabloları çoğunlukla 52 cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Victoria ve Albert
yan yana asılmaktadır). Müzesi. Işık ve gölge tekniğinden (cappriccio) hoşlanan
Perspektifteki kusurlara; insanların ve Guardi, fantezi dünyasında ait kasaba manzaraları çizerken
gerçek ve hayal ürünü binaları kullanıyordu.
binaların orantısız ölçülerinin yarattığı
kaygısızlık hissine dikkat edin. Ayrıntının Bernardo Bellotto
ört bas edilişi, gevşek, lekeleme tarzında
y 1 7 2 0 -80 t» İTALYAN _
boyama, puslu, sakin ve kasvetli renkler.
BAŞLICA ESERLERİ Deniz Limanı ve İtalya'daki Klasik
E] Venedik; Dresden; Varşova f i Yağlıboya
ü Dresden: G em äldegalerie. Varşova:
Diinem Kalıntıları, 1730’lar (Washington DC: Ulusal Galeri □ 1991 yılında 5.642.000 dolar,
Ulusal Sanat Galerisi); Aziz Mark Meydanı, Königstein Kalesi (yağlıboya)
1760-65 (Londra: Ulusal Galeri); Venedik:
Büyük KanaVda Riva del Vin ve Rialto Köprüsü, Bellotto, kendisine sanatını öğreten
1765 (Londra: YVallace Koleksiyonu); Venedik Canaletto’ nun yeğenidir. 1747’dc ailevi
problemler yüzünden terk ettiği İtalya’ya
Lagünü vc Malghera Kulesi, 1770’ler
bir daha geri dönmemiştir. Rcıık seçimleri
(Londra: Ulusal Galeri); Mimari Capriccio, genel olarak amcasından daha kasvetlidir.
1770 (Londra: Ulusal Galeri) Sipariş üzerine, eski kafalı aristokrat
patronlarca yönetilen Kuzey Avrupa
Kraliyet Kalesinden Varşova Manzarası Bernardo kasabalarına ait manzara resimlen yapmış
Beletto, 1772, tuval üzerine yağlıboya, Varşova: Ulusal ve maaşlı bir saray ressamı olarak
Müze. Beletto'nun Varşova manzara resimleri, 1945'ten
çalışmıştır. (Dresden, Viyana, Varşova).
sonrasında şehrin yeniden inşasında kullanılmıştır.
Etkileyici, büyük ölçekli işleri
ayrışır. Bununla beraber, Bellotto’ mm
daha sakin, mavi-yeşil ve gümüşi ağırlıklı
renkler kullandığı söylenebilir (Koyu astar
atılmış tuval üzerinde çalışmıştır).
Resimlerinde mekânı Canaletto kadar
yaratıcı kullanmamış; ancak ağaçları ve
diğer bitkileri daha titiz çalışmıştır.
Oyküsel ayrıntıları resmetmekte
başarılıysa da figür çizimleri Canaletto’ya
göre daha kabacadır.
BAŞLICA ESERLERİ Dresden, Fraııenkirche ve
Rampische Gasse, 1749-53 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi); Dresden’deki Neustadler
Marketi, 1750 (Dresden: Gamaeldegalerie);
Mimari Cappricio, 1765 (San Diego Sanat
Müzesi).
Francesco Zuccarelli
E] Roma; Venedik; İngiltere f | Yağlıboya
ü Kraliyet Koleksiyonu. Glasgow Sanat Galerisi
Q 1997 yılında 313.005 dolar, N ehirde Çamaşır
Yıkayan Kadınlar ve A ğaçlık Manzara (yağlıboya)
Venedik tarzı kaliteli işlere yaratan
Zuccarelli Floransa doğumludur. Fazla
nazik ve yumuşak renkler kullanarak,
serbestçe boyanmış kır ve şehir
manzaraları üretmiştir. Dönemin
koleksiyoncularının hayranlığını
kazanmıştır (yumuşak Rokoko tarzından
hoşlanan İngilizler, sanatçıyı Kraliyet
Akademisi’ nin kurucu üyeliğine davet
etmişlerdir). Bir zamanlar ismi Canaletto
ile birlikte anılırken bugün hemen hemen
hiç hatırlanmamaktadır.
105.3x 89.8 cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Christie's
Görselleri. Zuccarelli'nin eserleri çoğunlukla bir oda
dekorasyonu parçası olmak üzere yapılmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ İnek Otlatan Kadınla Manzara,
1740’lar (St. Petersburg: Hermitage Müzesi);
Manzara ve Bacchus’ün Eğitimi, 1744 (Los
Angeles: J. Paul Getty Müzesi); Manzara ve
Çobanlar, 1750 (Los Angeles: ]. Paul Getty
Müzesi)
Pompeo G irolam o Batoni
O 1 7 0 8 -8 7 i« İTALYAN
El Roma f | Yağlıboya E2 1993 yılında 625.008
dolar, S ir Charles W atson'un P ortresi (yağlıboya)
Genellikle Büyük Tur için İtalya’ya gelen
Ingiliz ziyaretçileri çizen çok başarılı bir
portrecidir. İncelikle boyanmış ve
cilalanmış resimlerinde en küçük
ayrıntılara bile özen göstermiş (elbise
yüzeylerindeki ilmik ve oyalara kadar),
çok güzel işler çıkarmıştır. Uyguladığı
formül, arka planına kalıntılar ve
ayaklarının dibine köpekler yerleştirdiği
figürlerin bakımlı giysiler içindeki
basmakalıp pozlarından ibarettir. Züppe
müşterilerinin ne istediğini tam olarak
kavramış ve onlara istediklerini
sunmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ. Yur İçindeki İsa ve Dört Aziz,
1736-38 (Los Angeles: J. Paul Getty Müzesi);
Zaman, İhtiyarlığa Güzelliği Bozma Emrini Veriyor,
1746 (Londra: Ulusal Galeri).
 7

238 ; '■ '% t, r R O K O K O ' 1) A X N E O - k I, A S İ S İ / M E

i ..... J L J L S é

W illiam H ogarth
* 169 7-1 764 i» İNGİLİZ
E2 Londra f i Yağlıboya; gravür ¡ ü Londra:
Ulusal Galeri; Tate Koleksiyonu; Sir John Soane
Müzesi a 1991 yılında 602.025 dolar, Kensington
Terasında Edward H am ilton A ile si (yağlıboya)

Hogarth “ İngiliz resminin babası” olarak

kabul edilir. Zorlu bir çocukluk geçiren
sanatçı, kurnaz, tartışmacı ve bir yabancı
düşmanıdır. Hayli yetenekli bir ressam ve
baskı sanatçısı olarak Reyııolds’un kurucu
başkanlığındaki Kraliyet Akademisi’nin
temellerini attığı söylenebilir.
En çok portre çalışmalarıyla (kişisel ve
gruplara ait) ve modern ahlak konularıyla
ünlenmiştir. Yaşadığı dönemin gündelik
hayatından parçalan, bir seri halinde
ürettiği (örneğin, Hovarda 'nın Gidişatı ve Son
Moda Evlilik) işlere yansıtmıştır. Hiç bir
eserinde eleştirel veya idealıze edici bir bakış
kullanmamış, insanları ve davranışları Otoportre William Hogarth, gravür, Özel Koleksiyon.
oldukları gibi resmetmiştir. Hogarth Londra'nın merkezindeki Foundling Hastanesinde
Parlak bir hikâye anlatıcısıdır. Boyayı İngiliz sanatı üzerine yapılmış ilk daimi halk sergisinin
kurulmasına destek olmuştur
titizlikle kullandığı cüretkar çizimlcrinde
renk açısından zengin dokular yakalamıştır.
Portrelerindeki apaçık yüzler göz alıcıdır. kusurlarıyla” birlikte aktarmaya özen
Çocuk figürleri yansıtmakta özel bir göstermiştir. Yine de yapıtlarından kcııdi
yeteneğe sahiptir. İşlerinde çekici öyküsel ahlaki derslerini çıkarmak seyirciye
ayrıntılara yer vermiş, gerçekliği “ bütün bırakılmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Strode Ailesi, 1738 (Londra:
Son Moda Evlilik: VI, Hanımefendinin Ölümü William Tate Koleksiyonu); Graham Çocukları, 1742 (
Hogarth, 1743, 70x91 cm, yağlıboya, Londra: Ulusal Londra: Ulusal Galeri); Karides Satan Kız,
Galeri. Talihsiz Bir Modern Evlilik Hikâyesinin Gaddarca
1745 civarı (Londra: Ulusal Galeri).
Komik Final Sahnesi.
A rth u r Devis Allan Ram say
O 1 7 1 3 -8 4 I» İNGİLİZ__________________________
İHI ı ondra; Lancashire O Yağlıboya Q 1989 EJ Londra; İtalya □ Yağlıboya; çizim
yılında 478.008 dolar, Stand fo rd Konağı'nın E2 1993 yılında 760.000 dolar, Sepet ve D antel
sakinleri Bay ve Bayan R obert N ottingham shire Tutan Bayan Turner ile S ir Edward'm o tu ru r
(yağlıboya) Haldeki P ortresi (yağlıboya)
( )yuncak bebeklere benzeyen (oyuncak İskoç asıllı ilginç ve başarılı bir portre
bebekleri model olarak kullanmıştır), ressamıdır. 1739’dan itibaren Londra’da
düzgünce giydirilmiş kişilerin, evlerinde çalışmaya başlamıştır. İlk dönemlerinde
veya parklardaki aile sohbetlerini yansıttığı özgün olmayan, zorlama işler üretmiştir.
kiiçük ölçek çalışmalan mevcuttur. Yeni Benzer biçimde, tam-boy portrelerindeki
oluşmaya başlayan orta sınıf hayatlarını figürler ifadesiz ve yapaydır. 1760’lardan
ustaca aktarmış; 18. yüzyıl toplumunun sonraki dönemlerinde ise daha iyi işler
sevimli ve bir o kadar da buyurucu bir yapmıştır. Yakından çizdiği, küçük ölçekli
kavrayışını sunmuştur. (üç-çeyrek-boyutunda) portreleri, özellikle
kadın portreleri, en başarılı olduğu alandır.
BAŞLIC A ESERLERİ Jacob Bacon ve Ailesi, 1742 -43
Bu yapıtlarında hoş bir yumuşaklık, çekicilik
(New Haven: Yale İngiliz Sanatı Merkezi); Bir
ve kırılganlık vardır.
Hanımefendinin Portresi, 1750-51 (Londra: Tate
Başın vücut üzerindeki dönük pozisyonu,
Koleksiyonu) yaratıcılıktan uzak, kendini tekrarlayan poz
seçimlerine karşın, figürlerine hayat
Sir Joshua Reynolds kazandınr. En iyi natürmort ressamlannda
bile zor bulunan keskin bir gözlem gücü
Q 1 7 2 3 -9 2 f« İNGİLİZ__________________________
vardır. Giysilerdeki ayrıntılara dikkat edin.
O Londra; Devon; İtalya f j Yağlıboya M Objeleri boyarkenki titizliğine, özellikle de,
Londra: Ulusal Sanat Galerisi; Tate Koleksiyonu iris renginin bile ayırt edilebildiği gözlere ve
E3 2000 yılında 13.348.000 dolar, Om ai'nin ışığın zarif kullanımına odaklanın.
B AŞLIC A ESERLERİ Richard Mead, 1740 (Londra:
Portresi, Cüppe ve Peruk He (yağlıboya)
Ulusal Portre Galerisi); Norman “Kırmızı
Yaptığı portre çalışmalarıyla tanınmıştır. Adam”, 22. Macleod Şeji, 1744 (isle o f Sky,
Portre ressamcılığının statüsünü ve genel İngiltere: Dunvegan Şatosu); Bayan lanet
olarak sanatın ve sanatçının toplumsal Shairp, 1750
duruşunu yükseltmiştir. Eski ustalara ait
çizim ve baskı çalışmalarının seçici bir
koleksiyoncusudur. Köklü bir aileden gelen
sanatçı aynı zamanda Kraliyet
Akademisi’nin ilk başkamdir.
En önemli özelliği, kendisine poz veren
kişilerin saygınlığını yükseltmek için
kullandığı imlemeler ve dipnotlar vasıtasıyla,
portrecilıği klasik mitolojiye, antik heykellere
ve mimariye göndermeler içeren bir tür
tarih ressamlığına dönüştürmekteki
zekâsıdır. Poz verenleri genellikle Yunan ve
Roma heykellerininkine benzer veya Meryem
ve Çocuk Isa gibi çok bilinen
kompozisyonlarda resmetmiştir. Çocuk
çizimlerinde iyidir; fakat berbat bir “ tarih”
ressamıdır.
Elleri ve vücut duruşlarını yenilikçi bir
tarzda kullanarak figürlerine canlılık
kazandırmıştır. 1871 yılında Flanders ve
Hollanda’ya gidişini takip eden işlerinde
Rubens ve Rembrandt’ın etkilerini görmek
olasıdır. Tekniği zayıftır. Resimlerinin
birçoğunun kötü durumda olmasının nedeni
bitumen ve karmen kırmızı gibi ucuz
malzemeler kullanmış olmasıdır.
BAŞLICA ESERLERİ Gözlerini Gölgelemiş Olduğu
OtoPortresi, 1747 (Londra: Ulusal Portre
Galerisi); Keppel Komodoru 1753-54
(Greenwich, Londra: Ulusal Denizcilik Efendi Thomas Lister (Kahverengi Çocuk) Sir Joshua
Müzesi); Bayan Caroline Howard, 1778 Reynolds, 1764,231 x 139 cm, tuval üzerine yağlıboya,
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi) Bradford(İngiltere): Sanat Galerileri ve Müzeleri. Bu
resimde verilen poz, antik Merkür heykelinin taklididir.
 . » R O K O K O ' D A N N E O - K L A S İ S İ Z M E
¡j_. o -------------------------

Bay ve Bayan Andrews Thomas Gainsborough, 1749

Thomas Gainsborough civarı, 71 x 120 cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Ulusal
« 1 7 2 7 -8 8 (« İNGİLİZ Galeri. Yeni evli çift, topografyası aslına uygun biçimde
yansıtılmış arsalarında.
E3 Londra; Ipsw ich; Bath E l Yağlıboya (53
Londra: Ulusal Galeri; V ictoria 8ı A lbert M üzesi;
ipeğin ışıltısını, rüzgârın dokunduğu
Kenwood House Q 2002 yılında 3.404.000 dolar,
ağaçların hışırtısını, bir kızın
A lbay John B ullock'un P ortresi (yağlıboya) yanaklarındaki doğal pembelikleri veya
Portreleriyle (istese satabileceği) yaşlı bir kadının rujunu bu şekilde yakalar.
tanınmaktadır; ama asıl alanı (satılması Erken dönem eserleri M ozart (1756 91)
zor olan) manzara resimleridir. M odaya ile paralellikler taşımaktadır: kaygısız bir
uygun, başarılı işler üretmiş, aşka eğilimli ciddiyet ve hayatta olmanın bedensel
birisidir. SulFolk, Sudbury’de doğmuş ve hazzı, ilk işlerinde, sonraki dönemlerine
1740’ta İngiltere’ye gitmiştir. 1752’de ait yumuşaklığı görm ek olası değildir.
portre ressamı olarak işe atılmadan önce Büyüleyicidirler; ancak portre kişileri
gravür eğitimi almıştır. Gainsborough’un oyuncak bebeklere benzer.
duyarlılığı, sezgisi, yaratıcı ve deneysel Manzaralarında genel atmosferden ziyade
zanaatkârlığı; Reynolds’un düşünce ayrıntılara yoğunlaşmıştır.
biçiminin ve kötü tekniğinin adeta Edebiyata özel bir ilgisi olmamış, resim
antitezidir. 1760’tan sonraki portreleri dışında ilgilendiği tek şey müzik olmuştur.
dramatize edilmemiş doğal pozlar Marn Çocuk, 1770 (San
BAŞLICA ESERLERİ
barındırır. G ö z kamaştırıcı elbise ve
Marino: Huntington Sanat Koleksiyonları);
şapkalar, karşısındakinin duygularını
Chesterfield Konim
kavramaya adanmış
Anne’nin Portresi, 1777
bir gözlem yeteneği,
bir yüzdeki karakteri (Los Angeles: J. Paul
tüm nitelikleriyle Getty Müzesi); Bayan
yaptığı işe yansıtma Richard Brinsley Sheridan,
tutkusu (özellikle 1785 (Washington DC:
güzel bir kadının Ulusal Sanat Galerisi)
yüzündeki).
M anzaralan hayal
ürünü, içli ve
şiirseldir.
Boyalan çok ince Ressamın Kızları
Kelebek Kovalarken
miktarlarda, özgürce
Thomas Gainsborough, 1759,
ve kabataslak
113,5 x 105 cm, yağlıboya,
kullandığı harika bir
Londra: Ulusal Galeri.
boyama tekniğine Gainsborough'un çok sevdiği
sahiptir. Satenin ve kızları 7 ve 11 yaşlarındaydı.
 ( ravin H am ilton
w 1 /2 3 -9 8 f» İNGİLİZ
IlJ Koma □ Yağlıboya 0 1 9 9 3 yılında 35.000
dolar, Hyglela (yağlıboya)
Iskoç doğumlu, R om a’da yaşamış bir
arkeolog, ressam ve tablo satıcısıdır. N eo-
Klasisizmin uluslararası, arkeolojik ve
aydın düşünce damarının
üncülerindendir. A m a kendinden daha iyi
ressamlarca geride bırakılmıştır.
Söyleşilerden parçacıkları betimleyen işler
vc süssüz bir çekiciliği olan portreler
üretmiştir
HAŞLICA ESERLERİ Palmira’nın Kalıntılarım Keşfeden
Dawkins ve Wood, 1758 (Edinburgh: Iskoçya
I Husal Galerisi); Patroclus’un Tasını Tutan
Achilles, 1763 ( Edinburgh: İskoçya Ulusal
<ialerisi); Germanicus’un Küllen ile Brundisium’a
inen Agrippina, 1762-72 (Londra: Tate
Koleksiyonu).
Johann Z offany
i 1 7 3 4 -1 8 1 0 (M ALMAN/İNGİLİZ
(¡2 Roma; Londra; Floransa; Hindistan O
Yağlıboya Q 2001 yılında 4.048.000 dolar, D utton
Ailesi Sherborne Parkı 'ndaki çizim Odasında,
clouchestershire (yağlıboya)
John ZofFanny olarak da bilinen Alm an
ressam, kariyerini 1760’tan itibaren R om a
vc Londra’da devam ettirmiştir. 1783-
1789 yılları arasında Hindistan’da
yaşamış, yerli prenslerin ve İngiliz
sömürgecilerin resimlerini yaparak bir
servet kazanmıştır. Çok fazla
ayrıntılandırmadığı grup portreleri en iyi
işlerindendir. Bu yapıtlarında, G eorgia
dönemi üst-sınıflannın bolluk içindeki,
rahat ve güvenli yaşantılarını çok iyi
yansıtmıştır. İşlerinde, giysilere, spora,
sanata ve edebi etkinliklere dair incelikle
yakalanmış öyküsel ayrıntılar bulmak
mümkündür.
BAŞLICA ESERLERİ raliyet Akademisi’nin Öğretim
Üyeleri, 1772 (Kraliyet Koleksiyonu); UJJuzi
Mahkemesi 1772—77 (Kraliyet Koleksiyonu);
Westminster, 7. Park Caddesindeki Charles
Toımeley’nin Kütüphanesi 1781-83 (Burnley,
İngiltere: Towneley Hall Sanat Galerisi)
James Barry
© 174 1-1 806 I» İNGİLİZ
S3 Londra; İtalya O Yağlıboya Q 1990 yılında
18.000 dolar, Venüs Anadyom ene (yağlıboya)
İrlanda doğumlu doğuştan yetenekli
biridir. Bir takım anlaşmazlıklar yaşadığı
Kraliyet Akademisi’nde 1799’da kovulana
kadar profesör olarak görev almıştır. En
yukarıyı hedeflemiştir: Raphael’in Vatikan
freskleri boyutunda tarihi resimler.
Öylesine kendini beğenmiş ve paranoyaktı
ki; hiçbir fırsatı değerlendiremeyip yalnız
ve sevilmeyen biri olarak öldü.
BAŞLICA ESERLERİ İnsanlık Kültürünün Gelişimi,
1777-83 (Londra: Kraliyet Sanat Akademisi);
Samuel Johnson’un Portresi, 1778-80 (Londra:
Ulusal Portre Galerisi)
Drum m ond A ile s i Johann Zoffany, 1789, tuval üzerine
yağlıboya. New Haven: Yale İngiliz Sanatı Merkezi.
Zoffany'nin yaptığı portreler, sonradan patronları olan III.
George ve Kraliçe Charlotte tarafından çok beğeniliyordu.
 R O K O K O 'D A N
Angelica Kauffm ann
0 174 1-1 807 H» İSVİÇRE
EH Roma; Londra Q Yağlıboya @ Devon
(İngiltere): Saltram Park 0 P hillip Tisdal'in Karısı
ve A ilesi He p o rtre si (yağlıboya)
İngiltere’de kaldığı döneme ait (1765-80)
işleriyle daha çok tanınır. Z a rif ve
yumuşak bir üslupla çalıştığı portreleri,
tarih resimleri ve A dam hanedanlığına ait
evlerde yaptığı Reynolds tarzı süslemeleri
vardır. Pembe yüzlü ve duygularını dışarı
yansıtan figürlere özel olarak
yoğunlaşmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Theseus’un Terk Elliği Ariadne,
1774 (Houston: Güzel Sanatlar Müzesi);
Müzik ve Resim Sanaünın Arasında Kalmış
Oto-Portre, 1775 (Yorkshire, İngiltere: Nostell
Priory)
Richard Cosw ay
O 1742-1821 f» İNGİLİZ
E l Ingiltere R Suluboya; yağlıboya M Londra:
Ulusal Sanat Galerisi □ 1998 yılında 49.005
dolar, Edm und B oyle'un Çocuklarının Grup
Portresi, 7th E arl o f C ork (yağlıboya)
18. yüzyılın en iyi minyatürcüsü olarak
bilinir. Dikkat çekecek büyüklükte
deliklere sahip gaga şeklindeki uzun
burunlara ve altlarındaki gölgelere dikkat
edin. Birkaç güçsüz, büyük ölçekli
yağlıboya iş üretmiştir. Başarılı bir ressam,
minyatürcü ve yansıtmacı olan İrlaııdalı-
İtalyan M aria H adfıeld’le (1759 1838)
evlenmiştir. G aller Prensi’nin (daha sonra
kral vekilliği yapacak olan) yakın
arkadaşıdır.
BAŞLICA ESERLERİ OtoPortre, 1770—75 (New York:
Metropolitan Sanat Müzesi); Uzmanlar Grubu,
1771 75 (Burnley, İngiltere: Towneley Hall
N E O -K L A SI SI Z M E
Sanat Galerisi); Bayan Marleyinin Portresi, 1780
(Washington DC: Hilwood Müzesi ve
Bahçeleri); Sotheby veya Isted Ailelerinden
Bilinmeyen Bir Kadın, 1795 (Cambridge:
Fitzwilliam Müzesi)
Sir Henry Raeburn
« 1756-1823 i» INGİLİZ
E3 Edinburgh; Londra □ Yağlıboya
Q 1995 yılında 270.000 dolar, Baronet S ir Geore
Steward M ackenzie (yağlıboya)
Tüm zamanların en iyi İskoç ressamıdır.
Gereksiz gördüğü işlerden uzak
durmuştur. Golftan ve arsa vurgunculuğu
gibi işlerden keyif almış, sonunda iflas
etmiştir. Şövalye ilan edilen ilk İskoç
ressamdır. Portreciliğinin matinée-idol
tarzına dikkat edin. Kahramanca ifadeler,
flu bir görüş, “ yalnız ama kendinden
emin” pozlar ve arka planda çarpıcı
gökyüzü ve manzara tasvirleri.
Yakışıklı, güçlü çehrelere sahip, belirsiz
bir şekilde dağınık görünen, haşin ve
dalgın bakışlı erkek figürlerini çok iyi
yansıtmıştır. Genellikle solgun ve yavan
görünüme sahip kadın figürlerde ise hiç
bir zaman rahat çalışamamış; ancak
çocukları başarıyla çizmiştir. Işıkla
yıkanan figürleri, yaratıcı bir dramatizm
ve ışığın suratlara, kostümlere temas
edişiyle kanlı canlı karakterlere dönüşür.
Pembe yüzlere ve zengin renklere dikkat
edin. K are fırçasını ön boyama yapmadan
kullandığı, kalitesiz tuval üzerinde geniş
darbelerle gezdirdiği, güçlü, kendinden
emin bir teknik. Dikkatle gözlemlediği
tonlar ve gölgelerde asıl esin kaynağı
gerçek hayattır. En iyi yapıdan, üzerinde
düzeltme yapılmamış olanlarıdır; çünkü
işleri üzerinde düzeltmeler yapmaya
zorlandığında her zaman hantal ve
pasaklı çalışmıştır. Gereksiz fazlalıklardan
arındırılmış, kendine güvenen tekniği,
portrelerini yaptığı insanlarda gördüğü
(veya onlara atfettiği) coşkuyla uyumludur.
15urunlar üzerine tekil fırça darbeleriyle
kondurduğu parlak vurgulara dikkat eden.
BAŞLICA ESERLERİ Hayan Elenor Urquhart, 1793
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
William Glendonwyn, 1795 (Cambridge:
Fitzwilliam Müzesi); Isabella M e l sod, Bayna
James Gregory, 1798 (Aberdeenshire: Fyvie
Şatosu); Bayan Scott Monm /f 1814 (Edinburgh:
İskoçya Ulusal Galerisi)
S ir W alter S co tt'u n P o rtre s i Sir Henry Raeburn, 1810,
75.5x59cm, yağlıboya, Û æ lKoleksiyon. Scott,
"Waverley" Roman serisi ile önde gelen İskoç
romancılarından biri olmuştur.
 NGI LIZ M A N Z A R A GELENEG I 18 . y ü z y ı l

1750 yılından itibaren İngiltere’de özgün bir manzara resim geleneği

ortaya çıkmaya başlamıştı. Kısmen, Claudc Lorrain gibi 17. yüzyıl
ressamlarına ait klasik manzara resimlerinden taklit edilerek, doğanın
aristokratça zevkler doğrultusunda yeniden düzenlendiği 18. yüzyıl
İngiliz bahçe manzaralarından esinlenen bir akımdı. Kural dışı bazı
ressamların öncülük ettiği gelenek, İngilizlere özgü doğa yaklaşımına
zengin bir övgü haline dönüşecekti.

KONULAR VE USLUP

M anzara resimlerinin kendi başına salt

The White House, Chelsea Thomas Girtin, 1800, kâğıt
üzerine suluboya, Ûzsl Koleksiyon. Turner, Glrtinin parlak
suluboya tekniğini çok beğeniyordu. Sonraları şöyle
diyecekti "Tom Girtin yaşıyor olsaydı, ben açlıktan
ölürdüm".
bir amaç oluşturması az görülür. Daha
çok, doğadaki ilahi uyumun, özellikle de
gittikçe refahı ve öz güveni artan bir
İngiltere’de doğanın ehlileştirilmesinin,
birer kanıtı gibidir. N e olursa olsun, 18.
yüzyılın egemen ruh durumu dinsellikle
ve dinginlikle yoğrulmuştur. Düzenli ve
mahrem olan, her zaman için coşku
uyandıran şeyden daha değerli
görülmüştür. Bu yüzden de, böylesi bir
döneme ait yapıdann büyük bir
bölümünün küçük ölçekli çalışılmış
olmasına şaşmamak gerekir.

NELER A R A N M A LI
Yakından gözlemlenerek birebir
aktarılmış ayrıntılarla, domık ve solgun
gökyüzü betimlemeleri karşıtlık
oluşturur. Avnı şekilde, manzara
düzenine sahip parklarla, binaların içine
yerleştirilmiş insan figürleri,
kompozisyonu bozan öğeler değil, tam
tersine doğanın bir bütünleyicisi olarak
görülür. Esas itibariyle, bu geleneğin
oluşturduğu manzara üslubu, içinden
çıktığı toplumun düzenli yapısını
yansıtan yumuşak huylu ve sakin
betimlemelere dayanır.
Greenwich Tepesinden Londra John Robert
Cozens, 1791, suluboya ve siyah mürekkep, New Haven:
Yale İngiliz Sanatı Merkezi. Cozens, resimlerinin
kopyalarını yapmış olan Girtin ve Turner'ın üzerinde
önemli bir etki bırakmıştır.

Richard W ilson
O 1 7 1 3 -8 2 t» İNGİLİZ
El Gaiier; Londra; İtalya □ Yağlıboya
Cardiff: Galler Ulusal Müzesi. Londra: Tate
Koleksiyonu. O xford: A shm olean M üzesi
yılında 286.009 dolar, Göl Kenarındaki K ulübeler ve
Galler M anzarası (yağlıboya)
İlk büyük İn giliz manzara ressamıdır.
HollandalI ustalardan etkilenerek
muhteşem topografık görünümler ve
eskizler üretmiştir. İdealleştirilmiş klasik
tarz ile gerçek mekânları birleştirdiği
yapıtlarıyla tanınır. İşlerinde, özellikle
İtalya’da kaldığı 1750-57 yıllarından
sonra, ışığa karşı öncelikli bir duyarlılık
göze çarpar. Ancak bu, bir süre sonra
seyirciye vasat ve aynı görünebilir.
Snowdon Richard Wilson, 1760'lar civan, tuval
üzerine yağlıboya, Nottingham: Şehir Müzeleri ve
Galerileri. Wilson her zaman hayranlık duyduğu Galler'in
kırsal bölgelerini klasik Arcadia tarzında resmetmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Caernarvon Şatosu, 1760
(Cardiff: Galler Ulusal Sanat Müzesi); Dee
Vadisi, 1761 (Londra: Ulusal Galeri); Albano
Gölü, 1762 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi)
Alexander Cozens
C 1 7 1 7 -8 6 in RUS/İNGİLİZ
E3 Rusya; Roma; İngiltere f j çizim Q 1997
yılında 631.008 dolar. Yağmurdan Sonra (yağlıboya)
Rusya’da doğup R om a’da eğitim alan
İngiliz manzara resimleri çizeridir.
Suluboya manzara ve oyma baskı işleri
vardır. Sistemlerin düzenliliği karşısında
büyülenmiştir. Sonradan manzara
betimlemelerine dönüşecek olan, lekelerin
kâğıt üzerine rasgele dağılımından ilham
aldığı (gerçeküstücülerin fark ettiği iizcre
hâlâ denemeye değer bir yöntemdir) *
özgün tekniğiyle ün yapmıştır.
M BAŞLICA ESERLERİ lihone Vadisi, 1746 {Londra:
Tate Koleksiyonu); Bir Lek£: Manzara
E2 1996 Kompozisyonu, 1770—80 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Çukur ve Dağ Manzarası, 1770
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
John Robert Cozens
e 175 2-9 7 I» İNGİLİZ
E3 İtalya; İsviçre □ Suluboya;
çizim □ 444.000 d o la r Cetera, Salerno Körfezi,
İtalya (kâğıt üzerine çalışm alar)
Alexander’m aynı zamanda manzara
ressamı olan melankolik oğludur. Çok
gezmiştir (Alpler, İtalya, Napoli). Daha
sonra Turner’da da etkisi hissedilecek olan
mükemmel, erken dönem
suluboya işlerinde
manzaranın, yenilikçi
teknikler ve hayal gücüyle
kaynaştığında nasıl duygu
ve ruh durumunu
aktarmak için bir araç
haline gelebildiğini
göstermiştir. Aydınlık
gökler, geniş boşluklar ve
ışık. 1793’te delirmiştir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Şeytan,
Birliklerine Emrederken, 1776
(Londra: Tate Koleksiyonu);
Campagna’nın Kasvetli
Kalıntıları, 1783 (Oxford:
Ashmolean Müzesi);
Paestum’daki iki Büyük Kule, 1783 (Oldham,
İngiltere: Lees Koleksiyonu)
Thomas G irtin
O 177 5-1 802 1« İNGİLİZ
G2İngiltere; Paris □ Suluboya; yağlıboya
□ 1990 yılında 468.000 dolar, Güneydoğu'da
Jedurgh M anastırı (suluboya)
Turner’a rakip olmaya aday bir
ressamken 27 yaşında veremden ölmüştür.
Görkemli bir güzelliğe sahip suluboya
resimlerinde manzaranın ve suluboya
tekniğinin, var olan yorumlanna, yeni
ufuklar açmıştır. D oğanın görkemli
yüceliğini kavrayan ve renklere dair
sezgisi özgündür.
BAŞLICA ESERLERİ Devon’da Nehir Ağzındaki Kasaba,
1797-98 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi); i indis/arne, 1798 (Cambridge:
Fitzwilliam Müzesi); Clıelsea’deki Beyaz Ev, 1800
(Londra: Tate Koleksiyonu)

W illiam M a rlo w
© 1 7 4 0 -1 8 1 3 f« İNGİLİZ
E3 İngiltere; Fransa; İtalya □ Suluboya;
yağlıboy; çizim @ Londra; Tate Koleksiyonu
□ 1989 yılında 92.960 dolar, Vatikan ve
Sant'Angelo şatosu ile uzaktan Roma Manzarası
(yağlıboya)
Suluboya ve yağlıboya teknikleriyle
başarılı topografik çizimler yapmıştır.
İngiltere, Fransa ve İtalya’da çok gezmiş,
Büyük T u r’a ait hatıra görünümleri
dışında, deniz ve nehir manzaralarıyla kır
evlerine ait resimler çizmiştir. İngiltere’nin
donuk ışığı ve düzenli görünümüyle;
İtalya’ nın yoğun ışığı ve daha düzensiz
topografyasını ustaca yansıttığı dengeli
kompozisyonlar kurgulamıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Pont Royal, Paris, 1765 -68
(Cambridge: Fitzwilliam Müzesi); Tiber ve
Repetta’mn Manzarası ve Uzakta Aziz Peter, 1768
(Northamptonshire, İngiltere: Boughton
House); Floransa Yakınlarındaki Bir Postane, 1770
(Londra: Tate Koleksiyonu)
Jacques P hilippe de
Loutherbourg
© 1 74 0-1 812 I» FRANSIZ/INGİLİZ
ES Fransa; İngiltere □ Yağlıboya; çizim
Q 264.793 dolar, Hyde Park Patinaj Sahnesi
(yağlıboya)
Strasbourglu ressam ve sahne
tasarımcısıdır. 1771’de İngiltere’ye
yerleşerek abartılı kır ve deniz
manzaralan yapmıştır. Klasik Arcadian
tarzı manzara resmi geleneği ile Turner’in
yeni gerçekçiliği ve Rom aııtizm ’i arasında
1 70 0 - 18 0 0 m . 245
Pont du Gard, /Vîmes William Marlow, I767,38x56
cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Charles Young Fine
Paintings. Marlow 1765—66 senelerinde Fransa ve
İtalya'yı gezerek Büyük Tur (Grand Tour) ile ilgili hatıra
resimleri yapmıştır.
bir bağlantı kurması açısından önemlidir.
A ynca savaş sahneleri ve İncil’le ilgili
konulan çok güçlü bir biçimde işlemiştir.
İngiltere’nin yerel doğa manzaralannın
verdiği hazza övgüler içeren resimler
yapmıştır.
B AŞLIC A ESERLERİ Kale Manzarası, 1767 (Londra:
Dulwich Resim Galerisi); Melodist Bir Papaz ile
Bir Yaz İkindisi, 1777 (Ottowa: Ulusal Kanada
Galerisi); Eşkıyaların Saldırısına Uğrayan Gezginler,
1781 (Londra: Tate Koleksiyonu);
SchaJJhausen’daki Ren Şelaleleri, 1788 (Londra:
Victoria ve Albert Müzesi)
Filistin 'de Aslan Yürekli Richard 11157-99! He
Selahaddin 'in (1137-93) Savaşı Jacques Philippe de
Loutherbourg, 1790, tuval üzerine yağlıboya, Leicester:
New Walk Müzesi. Ressam dramlardan hoşlanırdı ve
Londra'daki Drury Lane Tiyatrosu için sahne tasarımları
yapardı.
 W £SSf
Joseph W right
e 1734 - 9 7 l» INGİLİZ
E3 Londra; Derby; İtalya □ Yağlıboya
Londra: Ulusal Galeri; Tate Koleksiyonu. Derby
(İngiltere): M üze ve Sanat Galerisi Q 1984 yılında
1.625.000 dolar Bay ve Bayan Thomas Coltm an
A tla Yola çıkm ak Özere (yağlıboya)
“ Dcrby’ li Zanaatkar” olarak tanınan
yetenekli ve çok yönlü bir ressamdır. A n a
akımın dışında işler üretmiş, yeni vc
özgün konulara yönelmiştir. Bunlar
arasında, gece manzaraları, bilimsel
deneyler, eski sanayi demirhaneleri
bulunur. Resimlerinde alışılmışın dışında
ışık efektleri kullanarak Akıl Çağı’na ve
süregiden Sanayi D evrim i’ne yönelik
büyüleyici bir kavrayışı işlemiştir. G enelde
fena olmayan, hatta kimi zaman oldukça
etkileyici portreler üretmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ için Kavga Eden İki çocuk, 1767
(Özel Koleksiyon); Hana Pompasında bir Kuşa
Tapılan Deney, 1768 (Londra: Ulusal Galeri);
Bayan John Ashlon, 1769 (Cambridge:
Fitzvvilliam Müzesi)
David Allan
« 1 7 4 4 -9 6 (» INGİLİZ
El İtalya; Londra; Edinburgh I I Yağlıboya;
çizim E3 1992 yılında 109.120 dolar, W indsor
Üniform ası Giyen Üç çocuk (yağlıboya)
Onun için “ tskoçyalı Hogarth” denebilir.
Rom a’ya yaptığı gezi, üzerinde derin bir
iz bırakmıştır. Bir tarih ressamı olarak
anılmak istemiştir. Dönemin koşullarında
tarih ressamlığı neredeyse zorunlu bir
nitelik haline gelmişse de, Allan’ın en
kuvvetli yönü değildi. Başarılı bir
portreciydi. İskoç tarihi ve yaşamından
öyküsel yansıtmalar kullanmış ve Iskoç
tarzı resim geleneğinin ortaya
çıkışında öncül rol oynamıştır
BAŞLICA ESERLERİ .Napolitm Müzik Partisi,
1775 (Özel Koleksiyon); Connoisseurs, 1783
(Edinburgh: tskoçya Ulusal Galerisi);
Alholl ve Ailesinin 4.Dükü John, 1773 (Özel
Koleksiyon)
George Stubbs
a 17 2 4 -1 8 0 6 f» İNGİLİZ________
E3 Kuzey İngiltere; Roma; Londra
i l Yağlıboya □ 1995 yılında 4.611.000 dolar,
Kraliyet A slanının P ortresi (yağlıboya)
Gelmiş geçmiş en iyi at, at yetiştiriciliği, at
yanşı ve avcılık tabloları ona aittir. Ayrıca
kır yaşamından manzaralar da
betimlemiştir. Güçlü koruyulan sayesinde
başarıya ulaşmış am a her zaman yalnızlığı
® sevmiştir. Alırı Anatomisi (1766) adlı kitabı,
sanat ve bilimin kesiştiği ender
eserlerdendir.
Aslında, at anatomisinin ve karakterinin
onu bu kadar etkiliyor oluşu daha yaygın
vc derin bir şeye, insanın doğayla ilişkisine
(makine gücünün icadına kadar atlann
birincil belirleyici olduğu bir ilişki) ve 18.
yüzyılın ortalarına denk düşen bir inanç
sistemine denk düşmektedir: doğayı
anlamak vc güzelliğin niteliklerini
kavramak üzere geliştirilmiş bir araç olan
rasyonel gözlem e duyulan inanç. Sanatçı,
“ güzellik gerçek, gerçeklik güzeldir”
deyişini olumlayan tutarlı ve hesaplı,
muhteşem çizim ler yapmıştır.
Resimleri rasyonel güzelliğin örnekleri
niteliğindedir: etrafında kıvrımlı ritimler
oluşturan düşey ve yatay yapıların
incelikle ve dikkatlice kurgulanmış yan
"Güzellik gerçek, gerçeklik
güzeldir... Bilmeniz gereken
tek şey bu."
JO HN KEATS
örtük geometrisi (M ozart gibi); mekânın,
anatominin ve açığa vurulmayan insan-
hayvan ilişkisinin detaylı bir gözlemiyle
birleşen göz kamaştıncı bir çizim becerisi.
Sanatçının keskin, ahenkli ve asil renkleri,
kaba temizleme ve onarım işlemleri
nedeniyle acıklı bir şekilde zarar
görmüştür.
BAŞLICA ESERLERİ Kısraklar ve Taylan, 1762
(Londra: Tate Koleksiyonu); Büyük Meşe
Ağaçlarının Dibinde Kısraklar ve Taylan 176468
(özel Koleksiyon); Çita , Geyik ve İki Terli 1764
(Manchester: Şehir Sanat Galerisi)
Aslandan Korkan At Geroge Stubbs, 1770, 94 x 125
cm, tuval üzerine yağlıboya, Liverpool. Walker Sanat
Galerisi. Stubb’un bu resimdeki esin kaynağı gerçek hayat
değil, 1754’te Roma’da gördüğü antik döneme ait bir
heykeldir.

Thomas Rowlandson
» 17 5 6 -1 8 2 7 I» İNGİLİZ
E3 İngiltere; Fransa; Alm anya; Benelux fi ç iz im ;
baskı Q 91.800 Place des Victoires, Paris (kâğıt
üzerine)
Üretken bir çizer ve baskı sanatçısıdır.
Aynı zamanda 18. yüzyıl yaşamının ve
ahlakının tarihçisidir. Büyük bir teknik
yeteneği, hayata karşı duyduğu coşkun bir
hayranlığı, detaya ve karaktere odaklanan
usta bir gözü vardır. Gözlemlerini usta
çizgilerle aktarmıştır. Gözlem ve
karikatür arasındaki gergin ip üzerinde
beceriyle yürümeyi başarmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Boks Lobisi Aylaklan, 1785
(Los Angeles: J. Paul Getty Müzesi); Akşam
temeği, 1787 (St. Petersburg: Hermitage
Müzesi)
Fransız Kahvehanesi Thomas Rowlandson, 1790'lar,
23 x 33 cm. kâğıt üzerine suluboya, dolma kalem ve
mürekkep, Cambridge: FitzwiHiam Müzesi. Devrim
Fransası, İngiliz karikatür sanatçılarının popüler
hedeflerinden biriydi.
gözlemlerle ürettiği resimlerinde hayvan,
sahipleri veya bakıcılarına odaklanmıştır.
Büyük bir ressam olmasına rağmen çok
verimli olamamış; fakir ve ünsüz biri
olarak ölmüştür. Hayvanlar (bugün bile)
ciddi bir sanat konusu olarak kabul
görmemekteydi.
BAŞLICA ESERLERİ Uyuyan Tilki, 1794 (Özel
Koleksiyon); Nubian ¿jim/mı, 1827 (Windsor
Şatosu, İngiltere: Kraliyet Koleksiyonu)

Jacques-Laurent Agasse
« 1 7 6 7 - 1849 I« İSVİÇRELİ

EH İsviçre; Paris; İngiltere f | Yağlıboya

@ Cenevre: Sanat Tarihi Müzesi
E2 1988 yılında 5.81 m ilyon dolar, Exeter
Değişim H ayvanat Bahçesinde Oynayan İki
Leopar (yağlıboya)

İsviçre doğumludur. Paris’teki

eğitiminin (D avid J. 1.,’ nin yanında ve
bir veteriner olarak) ardından
Ingiltere’de çalışmıştır. Titizlikle yaptığı
Kır Al Üzerinde Bayan Casenova Jacques
Laurent Agesse, 180030,5x25,5cm, tuval üzerine
yağlıboya, Özel Koleksiyon. Ressam seçtiği konular ve
kullandığı teknikler açısından Stubbs'dan çok
etkilenmiştir.
248 t .J R O K O K O 'D A N N E O - K L A S lS lZ M E
________İ........ -,JL ..± W _______________________ ______________________________________________

Kâbus Henry Fuseli, 1781, 101 x

127 cm, tuval üzerine yağlıboya,
Michigan: Detroit Sanat Enstitüsü.
Kadın, Fuseli'nin kaybettiği sevgilisi
Anna Landolt'u temsil eder.

genellikle kâğıt üzerine

küçük (birçok) çizim ve
suluboya işler üretmiştir.
A ynca bütün bunlan baskı
teknikleri (gravür) ile
kaynaştırıp birleştirirdi.
Blake’in imgelem dünyası
ve simgeciliği, her ne kadar
kişisel olsa da, arka planda
bütün ezilmelere karşı
beslediği nefreti ifade etme
arzusunu taşır. H er zaman
Henry Fuseli için, yaratıcılığı aklın; aşkı, baskıların:
Q 174 1-1 825 (** İSVİÇRELİ/İNGİLİZ______________ bireyi, devletin üstünde tutmuş; insan
ruhunun özgürleştirici gücüne inanmıştır.
ful İngiltere; İtalya i l Yağlıboya; çizim
Idealize edilmiş insan figürlerindeki tinsel
Q 1998 yılında 1.162.000 dolar, ıth u rie fln
ifadelere bakın. Aynı derecede stilize ettiği
Mızrağının Dokunuşuyla Ortaya Çıkan Şeytan ateşin ve saçın büyüsüne kapılmıştır. Incil,
(yağlıboya) özellikle de Eski Ahit, beslendiği
kaynaklardan biridir.
İsviçre doğumludur ve Johann Heinrich
BAŞLICA ESERLERİAlbion'un Kızlarının Öngörüleri
Füssli olarak da bilinir. Kuraldışı bir
(önyüz), 1795 (Londra: Tate Koleksiyonu);
kişiliği vardır. M ichelangelo, Shakespeare
Newton, 1795 (Londra: Tate Koleksiyonu); Job
ve M ilton’dan esinlenmiştir. Derin bir
ve Kızlan, 1799-1800 (Washington DC: Ulusal
şekilde dramatize ettiği edebi
Sanat Galerisi); Pirenin Hayaleti 1819 20
yorumlamalarının temelini yüz ifadeleri
(Londra: Tate Koleksiyonu)
ve gereğinden fazla vurgu yaptığı vücut
dili oluşturur. Kusurlu bir teknik
kullanmış olduğundan yağlıboya
çalışmalarının çoğu harap olmuştur.
Fuseli muhteşem çizimler yapmıştır.
Kadınların acımasızlığını ve bağlanmış
erkek figürlerini işlemesi ustalıklı bir
çizgiyi gösterir. K adın saçına karşı özel bir
saplantısı vardır.
BAŞLICA ESERLERİ Indy Macbeth Uykusunda
Yürürken, 1784 civarı (Paris: Louvre Müzesi);
Oedipus Oğlu Polynices’i ihanetlerken, 1786
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)

William Blake
O 175 7-1 827 t» İNGİLİZ ___________________ __

M Londra; Sussex □ Gravür; suluboya; çizim

M Londra: Tate Koleksiyonu; Britanya Müzesi
U 2004 yılında 3,5 m ilyon dolar, iy i ve Kötü
M elekler B ir Çocuğa Sahip Olmak için M ücadele
Ederken (dolm a kalem ve suluboya)

Gerçek anlamda hayalci ve romantiktir.

Gaipten gelen seslerden ve görüntülerden
esinlenirdi. Yoksul ve bakımsız bir yaşam
sürmüştür.
Olağandışı özgünlükteki imgelemiyle,
simgecilik ve teknikten beslenerek,
Günlerin Atası William Blake, 1824,23x 17cm, kâğıt
üzerine suluboya, dolma kalem ve mürekkep ile oyma
baskı. Manchester: Withworth Sanat Galerisi. Blake'ın
Tanrısı, hayal gücünü sınırlayan, zalim bir kural koyucudur.
Giovanni Battista Piranesi
Q 1 7 2 0 -7 8 m İTALYAN________________________

E l Roma □ Gravür U 1999 yılında 310.000

dolar, Dört Figür Çalışması, Üçü Ayakta, B iri Sola
Doğru İşaret Ederek O turuyor {kâğıt üzerine)

Venedik doğumlu mimar, arkeolog ve

baskı sanatçısıdır (oyma baskı). 1740’da
Rom a’ya yerleşerek eski ve modern
Rom a’ya dair popüler baskı işleriyle isim
yapmıştır. H e r şeyden çok, ışık, gölge ve
perspektifteki ustalığıyla birleşen parlak
tekniği sayesinde, arkeolojik doğrulukla
dramatik bir eziciliği olan Romantik
ihtişam arasında gezinerek yaratıcı bir
imgelem yeteneği geliştirmiştir. En özgün
işleri, fantastik hapishanelere ait
gerçeküstücü (henüz gerçeküstücülük
akımından bahsedilemeyecek bir dönem e
ait olsalar da) resimleridir. O ym a baskı
tekniğiyle yaptığı işlerini oğlu Francesco
devam ettirmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Yuvarlak Kule, 1749 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Gotik Kemer,
1749 (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi); Carceri d'lnventzione (Hapishane) plaka Giovanni
Kuyu 1750-58 (Washington DC: Sanat Battista Piranesi, 1760, 54,5x41,5cm, gravür, Hamburg:
Kunsthalle. Piranesi ayrıca başarılı bir restoratör ve Roma
Galerisi)
sanat eserleri taciri idi.

A nton Raphael M engs kadifemsi kraliyet mavisi, loş pembeler ve

epeyce koyu yeşiller). Günümüzde
O 1 7 2 8 -7 9 fP ALMAN_________________________
ortreleri, tarih resimlerine göre daha iyi
E l Dresden; Roma H Yağlıboya; Roma abul edilmektedir.
E2 2003 yılında 275.745 dolar, Çobanların BAŞLICA ESERLERİ Parnassııs (tavan freskleri), 1761

Tapınması (yağlıboya) (Roma: Villa Albani); Noli me Tangre, 1771

Neo-Klasisizm ’in kurucularından ve
döneminin önde gelen sanatçılarından
biri olan M engs için “Alman Raphael”
denebilir. Alm anya, İtalya ve Ispanya’da
çalışmıştır. Faal bir stüdyoya sahip,
kendim işine adamış bir öğretmendir.
K alem e aldığı teorik incelemenin önemli
etkileri olmuştur.
İyi bir eğitime ve tüm gerekli evraklara
sahip olmanın; dahası resmi çevrelerce iyi
tanınmanın ve zamanının doğrulanmış
estetik ilkelerine uymanın kalıcı bir ün
kazandırmadığının canlı kanıtıdır. Dinsel
ve mitolojik resimlerinde, portrelerinde
Raphael’ın (anlatım), Correggioa’ nun
(zarafet) ve T itia n ’ın (renk) en iyi yönlerini
bilinçli bir şekilde yansıtmayı
hedeflemiştir. Bir bakıma bunu başarmış
ve yapıtlarında bu açıdan yeterli bir seviye
yakalamış olmasına Karşın, sonuçta işleri
cansız ve suni görünmekten öteye
dememiştir.
E oyalı yüzeylerin, cilalı vernik gibi duran
görünümüne dikkat edin. Kom pozisyonlar
ve pozlar neredeyse bir tiyatro sahnesi
gibi dikkatlice hesaplanmış.
Portrelerindeki kafalar bir yöne doğru
bakarken, eller ve gövdeler nasıl da başka
yöne bakıyor. Boyadığı bedenler vc yüzler
imkansız denebilecek kadar sağlıklı.
Zengin dokular ve renkler (özellikle
(Londra: Ulusal Galeri); The Immaculate
Conception, 1770-79 (Paris: Louvre Müzesi)
Franz Xaver
M esserschm id t
Q 173 6-1 783 t« AVUSTURYALI_________________
E ] Münih; Graz; Viyana; Bratislava ö Heykel
ü viyana: A vusturya Galerisi Q 2005 yılında
4.300.000 dolar, K aprisli Adam (yağlıboya)
Barok tarzındaki büstleriyle Avusturya
Sarayı tarafından onaylanmış,
amcalarının eğitiminden geçmiş bir
heykeltıraştır. Daha sonraları Rom a’ya
gidecek ve R om a Cumhuriyet’ine ait
büstlerden derin bir şekilde etkilenerek
üslup açısından daha Neo-Klasik bir
çizgiye yönelecektir. Bir seri büstten ve
otoportreden meydana gelen “ Karakter
Kafaları” adlı işiyle ünlenmiştir. Bu
çalışmalarında aynca, özellikle onu
etkilemeye başlayan hayali görüntüler ve
paranoyanın etkisiyle, buruşmuş ve
çarpıtılmış yüzleri işlemiştir. Ürettiği
işlerin, onu kötü ruhlardan koruyarak
iyileştirebileceğine inanmaktaydı.
BAŞLICA ESERLERİ Karakter Kafaları: Nazik; Sessiz
Uyku; Asılmış; Zampara; Kemerli İblis; 1770-83
(Viyana: Avusturya Galerisi)
 NEO-KLASİSİZM — —
Neo-Klasisizm, Rokoko tarzının dekoratif önceliklerine karşı
kasıtlı bir tepkidir. Antik çağa ait olduğu düşünülen mutlak ve sıkı
standartlara bilinçli bir geri dönüştür. Genel olarak, “ ilerlemeci”
tarihin konularını içeren muazzam kasvetli resimler ortaya çıkar.
Ama önemli bir temsilcisi olan David, radikal bir şekilde,
zamanın politik mevzularını yeni bir artistik dille kaynaştırarak
sunmuştur.
ÜSLUP

Alman kuramcı ve sanat tarihi uzmanı Venüs Kılığında Paulina Bonaparte

Johann VVinckelmann, antik sanatın, Borghese Antonia Canova, 1808, mermer, Roma:
'orghese Galerisi. 1779 yılında Roma'ya yerleşen
özellikle de Yunan sanatının asil
en etkili Neo-Klasik heykeltıraşlardan biri olan
sadeliğini ve sakin ihtişamını Canova, Yunan saflığına, eşi benzeri
ısrarcı bir şekilde savunarak olmayan usta bir teknik
Neo-Klasisizm ’i kazandırmıştır.
etkilemiştir. T ip ik olarak,
Neo- Klasik eserler kasvetli ve
kendine özgü asaletleri ile
değerlendirildiler. Renkler,
parlak vurgulara rağmen
genelde karanlıktır. Boya rahat ve
ahenk içinde uygulanır. Işık eşit
dağılır. Aksesuarlar sade ve basittir.
Pozlar ise her zaman
kahramancadır.

KONULAR

Baskıcı bir tavırla, Klasik tarih ve edebi

konular gündemdeydi. Klasik sanatın B A Ş L IC A O L A Y L A R

büyük bir çoğunluğunun pagan olması

nedeniyle, dinsel temalar Nco-
Klasisizim’e çok nadir eşlik ediyordu.
Yunanistan ve Cumhuriyetçi Rom a
(İmparatorluk değil) birçok konuyu
süslemiştir. Kendini kurban etme ve
özverili kahramanlık gibi konuları
tekrarlar. Eski zamanlardan kalma
sanatın varsayılan ahlaki değerlerinin,
üstünlüğünün vc gerçekliğinin altını çizer.
1738 Herculaneum'da kazı çalışmaları başlar.
1748’de de Pompey'de başlar.
1755 Wmckelmann'in Yunan Resim ve Heykel
Sanatındaki Yapıtların Taklit Edilmesi
Üzerine Düşünceler adlı kitabının
yayımlanması.
1775 Jacques Louis David Roma'ya gider ve
1780 yılına kadar orada kalır.
Fransız İhtilali başlar. Fransız rejiminin
1789
sembolü Bastille yok olur.
1806 Claude Michel Clodion tarafından Zafer
Anıtfnm çalışmaları başlar.
1815 Fransız monarşisini yeniden yapılandırma
çalışmaları ve Napolyon'a Waterloo'da
son saldırı.

Kedleston Salonu, Derbyshire 1760, mermer salonun

iç i Robert Adam tarafından tasarlanmıştır, kaymaktaşı
sütunlar ve sıvalama işleri ise Joseph Rose tarafından
yapılmıştır. 1754 yılında Roma'ya yaptığı bir seyahatten
sonra, İskoç Robert Adam, Roma antik evlerinin ihtişamını
Wiltshire, Bowood House, Hampstead ve Kenwood House
gibi bir seri gösterişli İngiliz evine uygulamıştır.
 NELER A R A N M A L I
Dönüm noktası olan bu resim Neo- (Horatii), R om a Cum huriyetine olan
Klasisizm’in ulaştığı zirvedir. Aynı bağlılıkları için yemin ediyorlar. Aynı
zamanda Cumhuriyetçi R om a’nın sanat, zamanda düşman aile Curattiler ile aşk
yaşam ve katı ahlaki değerlerinin ilişkileri vardır. Bireysel duygularının
kutlamasıdır. Otoriterdir, kahramancadır önüne devlete olan bağlılıklarını
ve kusursuzca tasarlanmıştır. Ahlaki ve koymuşlardır.
politik fikirleri de açıklar. Ü ç kardeş
Miğferler, kılıçlar ve Erkek grubundaki egemen renk, Üç Dorik kemerin her biri bir grup
togalar. Romanın bilinen tutku ve devrimin rengi olan, canlı figürü çerçeveliyor. Yalnızlıkları ve
örneklerinden kırmızıdır. birbirlerine olan bağları ima ediliyor.
kopyalanmıştır.

Horatii’nin Yemini Jacques Louis Erkeklerin saldığı Ölümün

David, 1784 330x425 cm, tuval üzerine Gölgesi, çocukların ve
yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi. Bu tablo kadınların üstüne çökmüş.
Fransız Devrimi için bir slogan haline
gelmiştir. İşin ironik yanı, resim, Louis
XVI tarafından ısmarlanmıştır.

T E K N İK L E R

Büyük ebatlarına rağmen

Horatii'nin Yemini,
HollandalIların ufak
natürmortlarında rast­
Sabina (sağda) Curatti kadınlarından biridir ancak
lanan zarif ve cilalı bir Horatii erkeklerinden birisi ile evlidir. Camilla (solda),
teknikle boyanmıştır. bir Horatii olarak, Curatti'lerden birine gönlünü
kaptırmıştır. Ölen aşkının yasını tuttuğu için kardeşi
tarafından öldürülecektir.
252
ÆJi
f .J R O K O K O ’D A N
____ I j fe-____________ __________________________
Jean-Antoine Houdon
© 174 1-1828 (»FRANSIZ
E l Paris; Roma; Kuzey Am erika. □ Heykel
0 Paris: Louvre M üzesi. Londra: Courtauld Sanat
Enstitüsü a 1996 yılında 2,65 m ilyon dolar,
Benjamin Franklin'in Büstü (mermer)
18. yüzyılın en önemli Fransız
heykeltıraşlarından biridir. Fransa’da
doğup büyümüştür. 1761 ’de Prix de Rome’ u
aldıktan sonra eğitimine Rom a’da devam
etmiştir. Avrupa ve Am erika’da tüm
hayatı boyunca ünlüydü. Fransız
İhtilalin’den sağ çıkmıştır. Eserlerinin
çoğunluğu portre büstleridir. George
Washington’ ın büstünü yapmak için
görevlendirilmiş ve bu sayede Kuzey
Amerika’ya gitme fırsatı Dulmuştur. N eo-
Klasikçi olmadan önce Barok’tan
etkilenmiştir. Eserleri antik Yunan ve
Roma büstlerinin etkilerini taşımaktadır.
BAŞLICA ESERLERİ A & z Bruno, 1767 (Roma: S.
Maria degli Angeli); Morpheus, 1777 (Paris:
Louvre Müzesi); Modern Cincinnatus kılığında
George Washington, 1788 (Richmond: Virginia
Eyalet Merkezi); Diana, Avcı^ 1790 (Paris:
Louvre Müzesi)
N E O - K L A S İ S İ Z M E
Louis-François Roubiliac
« 1 7 0 2 -6 2 t» FRANSIZ
E l İngiltere; Alm anya; Fransa □ Heykel
@ Cambridge: T rinity Koleji Q 1990 yılında 1.53
m ilyon dolar, papa Alexanderen Büstü (mermer)
Fransa’da doğdu ama çoğunlukla,
zamanının en büyük heykeltıraşı olduğu
Ingiltere’de çalıştı. M eşhur insanların
heykelleri ve gösterişli mezarları ile adını
duyurdu. Barok heykeltıraş Balthasar
Permoserin’in Alm anya’da öğrencisiydi.
Eserleri, çağdaşlarında nadir görülen bir
canlılıkla özdeşleştirilir oysa ki heykelleri
sadece hareketin ortasında dona kalmış
figürlerdir.
BAŞLIC A ESERLERİ George Frederk Handel, 1738
(Londra: Victoria ve Albert Müzesi); Sir isaac
Newton, 1755 (Cambridge: Trinity Koleji)
Comte Joseph-M arie Vien
Q 171 6-1 809 fw FRANSIZ
E2Fransa; Roma f i Yağlıboya ü Paris:
Louvre Müzesi Q 2004 yılında 450.544 dolar,
Flamamdan Çıkan Kadınlar (yağlıboya)
H er iki tarzda da belirgin olarak yer
almadan, iki tarzın arasında (Rokoko ve
Neo-Klasik) köprü kurmayı becerebilmiş,
mutlu mesut sanatçılardan biridir. Konu
ve sahne bakımından hafif Neo-Klasik
ama ruh haleti ve ciddiyet eksikliği ile tam
bir Rokoko tarzında hassas, kaprisli
eserler.
BAŞLICA ESERLERİ Dedalus Labirentin İçinde Icarus’a
Kanatlarını Takarken, 1754 (Paris: Louvre
Müzesi); Köleliği Kovan Aşk, 1789
(Toulouse: Musée des Augustins)
Jacques-Louis David
d 174 8-1 825 f» FRANSIZ
E3 Paris; Roma; Brüksel n Yağlıboya;
çizim; tebeşir l ü Paris: Louvre Müzesi
Q 1997 yılında 5.542.000 dolar, Suzanne
le Peletier de Sairit Fergeau'nun Portresi
(yağlıboya)
Tutkulu, dengesiz bir karakter,
artistik Napolyon (diktatör, zor
François-Marie Arouet Voltaire
Jean-Antoine Houdon, 1781, yükseldik
133.5 cm, mermer, Paris: Bibliothèque de
la Comédie Française. Yazara
tıpatıp benzeyen bu heykel
Voltaire'in yeğeni, Madam
Denis tarafından
ısmarlanmıştır.
 20 M ayıs 1800'de N apolyon un A lp le ri Geçişi
ve kalıplaşmış).
Jacques-Louis David, 1803,267x 223 cm, tuval üzerine
Fransız İhtilali’ nin politikası ve Napolyon yağlıboya, Versay Şatosu. Dört farklı versiyonu vardır. Tek
imparatorluğu ile çok ilgilidir. Brüksel’de farkları pelerinlerin rengidir.
sürgündeyken hayatını kaybetti. N eo-
Klasik resmin kurucusudur. Yaratıcı bir
ve taşlara. Vücutlar porselen gibi parlak,
dâhi olmanın yanı sıra sanat
ve tek bir tüy yok. Fransız İhtilali’nin
danışmanıydı.
kahramanlarının portrelerinde direkt ve
Sanatta otorite istiyorsanız doğru
kararlı bakışlar vardır. Işık ve gölgeler bile
yerdesiniz. M inyatür ressamının
disipline edilmiş ve hizaya sokulmuştur.
duyarlılığını devasa boyudarda sunuyor.
İlkçağ sevgisi ve arkeolojik doğruluk
Katı ahlaki ve artistik kurallar: sahnenin
(Heryerde Rom alı burnu vardır). Büyük
ve hikâye anlatımının arkasında, devletin
parçalarının fiziksel büyüklüğünü yerinde
hizmetinde kamusal ve politik bir bildiri
görmelisiniz.
işlevi gören sanata ideolojik bağlılık
BAŞLICA ESERLERİ Horatii’nin Temini, 1784-85
görülür. M im ikler ve vücut dili oyun
(Paris: Louvre Müzesi); Socrates’in Ölümü, 1787
(dram) olarak kullanılıyor. Belirsizliğe asla
(New York: Metropolitan Sanat Müzesi);
yer yok; gördüklerinizle hissetikleriniz
Marat’ın Ölümü, 1793 (Bruges: Royaux Güzel
olabildiğince açık ve net ortada.
Sanatlar Müzesi); Madam Récamier, 1800 civan
Ayrıntıya verdiği önemi inceleyin.
(Paris: Louvre Müzesi)
Özellikle ellere, ayaklara, püsküllere, zırha
 i& r ?

İL
eserlerinin iadesinde denetçi olarak
Antonio Canova Paris’e gitmiş, arada da Londra’ya
O 175 7-1822 f» İTALYAN uğramıştır. 1817 yılında değerbilir bir
E] İtalya; Fransa; A vu sturya H Heykel
papa tarafından Ischia M arkizi ünvanı
verilmiştir.
M Possagno (İtalya): Canova Müzesi.
Venedik: Correr M üzesi. St. Petersburg: H erm itage
BAŞLIC A ESERLERİDaedalus ve Icarus, 1779
Müzesi Q 1995 yılında 547.200 dolar, Kadın Büstü
(Venedik: Correr Müzesi); Theseus ve Minotor,
(mermer)
1781-83 (Londra: Victoria ve Albert Müzesi);
En önemli ve en meşhur Neo-Klasik Theseus Centaur’u Katlederken, 1780 (Viyana:
heykeltıraştır. Avrupa’ nın heryerinde Kunsthistorisches Müzesi);
müthiş bir ünü vardı. “ Kaybolan heykel Tövbekar Magdalena, 1796
sanatını” tekrar canlandırmakla adı
(Genova: Palazzo
anılmaktadır. Sıklıkla eskilerin en iyi
Bianca); Venüs Kılığında
sanatçıları ile karşılaştırılmaktadır.
Oldukça başarılı bir teknikle -en iyi işleri Pauline Borghese
mükemmeliyete ulaşmıştır- insan figürleri (bkz. sayfa 250)
-özellikle alımlı hoş pozlarda kadınlar-
üzerine olan az bulunur kabiliyetini
birleştirmiştir.
Birçok heykel grubu sadece içinde
bulunduğu alanda yani, farklı

"Canova...
Yunanlılarınkinden
çok bizim zevkimize
uygun yeni bir ideal
güzellik yaratmıştır."
STENDHAL, 1 8 2 4

bakış açıları ile anlaşılabilir ve artık

mimari düzenlemeden bağımsızdır.
Son dönemlerindeki birçok işini,
patronlardan ziyade müzeler için
yapmış olması da sanatçıların
değişen konumuyla ilgili altı
çizilmesi gereken önemli bir
konudur. Treviso’da doğmuş,
Venedik’c taşınmıştır. Burada
1774’te bir stüdyo kurmuştur. Nco-
Klasik döneme ilgisi arttıkça, 1780’de
Rom a ve N a poli’ye gitmiş ve 1781’de
temelli olarak R om a
Papa X I V Clem ent (
X III. Clement (1787-92)
anıtlarla ün
Fransız istila
zorlamıştır
yaptığı seyahat sonrasında Napolyon
tarafından verilen görevleri kabul
etmiştir. Canova’ nın en ünlü işi
Napolyon’un kızkardcşi Pauline
Borghese (bkz. sayfa 250) için 1808’de
yaptığı heykeldir. 1815’ten sonra
yağmalanmış İtalyan sanat

Eros ve Psyche Antonio Canova, 1796-

97, yükseklik 150 cm, mermer, Paris: Louvre
Müzesi. Canova el ve parmaklarına
hayrandı.
 Fırtına Claude-Joseph Vernet, 1777, tuval üzerine
yağlıboya, Avignon: Musée Calvet. Vernet ingliz bir
kadınla evlendi. Müşterilerinin çoğunluğu Avrupa
gezisi yapan İngiliz turistlerdir.

müze kurulmuştur (1839-48).

BAŞLICA ESERLERİ Büyük İskender’in Zaferi,

1810’lar (Preston, BK: Harris Müzesi ve
Sanat Galerisi); Hebe, 1806 (Kopenhag:
Thorvaldsens Müzesi)

Elisabeth Vigée-Lebrun
ö 175 5-1 842 f» FRANSIZ

E l Fransa; Rusya; İngiltere □ Yağlıboya

@ Paris: Louvre M üzesi Q I984yılında
735.347 dolar. La Duchesse de Gramont-
Caderousse en Vendangeuse (yağlıboya)

Ancien regime’in "Devrim öncesi eski

Claude-Joseph V ern et rejim" son yıllarında yaşayan başarılı bir
« 1 7 1 4 -8 9 m FRANSIZ portre ressamıdır. Fransız Akademisi
üyesidir. Şık kadınların, duygusal, gösterişli
E 1 Roma; Fransa 0 Yağlıboya P Paris: M usée
renklerde portrelerinde çok başarılıdır
de la M arine Q 2003 yılında 3.507.000 dolar, (söylentilere göre M aria Antoinette’i 25 kez
Balıkçılar Dönerken Günbatımı. Fırtınalı Denizde resmetmiştir). Avrupa’yı gezmek için, 1789
Gemi Enkazı (yağlıboya) senesinde Fransa’yı terk etmiştir.
Otobiyografisini yazmıştır.
İtalya manzaralannı ve sahillerini
B AŞLIC A ESERLERİ Hubert Robert, 1788 (Paris:
sahneleyen resimleri ile başarılı bir formül
tutturmuştur. Ö zellikle gemi enkazlarını Louvre Müzesi); Madam Perragaux, 1789
işlediği resimleri 18. yüzyıl (Londra: Wallece Koleksiyonu)
koleksiyoncuları tarafından
hayranlıkla karşılanmıştır. En büyük
projesi (Louis X V ’in ısmarladığı),
Fransa’nın en büyük 16 limanın
resimleridir (1753-65).
Napoli, 1748 (Paris:
BAŞLIC A ESERLERİ

Louvre Müzesi); filimi Kasabası ve IJmaııı,

I 756 (Paris: Louvre Müzesi); Gemi Enkazı,
1759 (Bruges: Groeninge Müzesi)

Bertel Thorvaldsen
» 1770-1844 S» DANİMARKALI
El Roma; Danim arka Q Heykel, yağlıboya
Esi Kopenhagen: Thorvaldsens
Müzesi. Stockholm : ulusal Müze
Q 2003 yılında 331.250 dolar. M itolojik
Figürleri,heykel)

Thorvaldscn, Danimarka’nın cn
önemli N eo-Klasik sanatçısıdır.
Eserleri, İtalyanların hassas
yüzeylerinden eksik olsa da Canova
ile aynı kategoride değerlendirilir.
Kariyeri Altın Post vejason adlı eser ile
yükselişe geçmiştir. R om a’da
Genç Bir Kadının Portresi
yaşamıştır. Canlı modeller ile
Elisabeth Vigöe-Lebrun, 1797civan, 82.2x70.5cm, tuval
çalışmaktansa kopyalar üzerinde çalışmayı üzerine yağlıboya, Boston: Güzel Sanatlar Müzesi. Sanatçı,
| tercih etmiştir. K openh ag’da anısına bir konuklarının Yunan kostümleri giydiği partiler düzenlerdi.
256
i ■: j M
* ....'■-..-■’a a l — J .....AâA
Benjamin W est
C 1 73 8-1 820 i» AMERİKALI____________________
0 ABD; İtalya; Ingiltere
Londra: Ulusal Sanat Galerisi. W ashington
DC: Ulusal Sanat Galerisi. Boston: Güzel Sanatlar
Müzesi. New YorK: M etropolitan Sanat Müzesi
Q 1987 yılında 2.6 m iyon dolar, S ir Joseph Banks'm
Portresi (yağlıboya)
Pensilvanya’da doğdu. Uluslararası çapta
tamııan ilk Am erikalı sanatçıdır. 1760’dan
sonra Avrupa’da çalışmalarına devam etti.
Londra K raliyet Âkademisi’nin ikinci
başkanı (Başkan Joshua Reynolds’tur)
oldu. (Amerikan Kolonilerini kaybeden)
III. George tarafından göreve alındı.
M odern gözlere hitap ediyordu.
Eserleri ikinci eldir, tam olarak kopya
edilmiş olmasa da başkalarından
türetilmiştir. Bir sonraki modanın
öngörüsüne sahipti ve böylece daima
başarılı ve göz önünde olan bir sanatçıydı.
Erken dönem büyük işleri muğlak, edebi
konulan işliyordu ve Neo-Klasikçilerin
ahşapvari katı, düz zevkine hitap
ediyorlardı. 1770’lerden itibaren, zekice
bir yaklaşımla, Neo-KIasisizm ’in
kahramanlık temasını modern tarih
anlayışı ile kendine uyarladı. Bu yaklaşım,
R O K O K O 'D A N N E O -K L A St Sİ Z M E
insanlar ve koleksiyoncular arasında
popülerdi ve daha az ilerici olan
sanatçılan şaşkına uğrattı. Daha sonralan,
□ Yağlıboya R güçlü ışık ve gölge kontrastları kullandığı
melodramatik ölüm ve yıkım temalan ile
Rom antizm’i önceden sezinlemiştir.
Aynca popüler bir portre sanatçısıdır.
BAŞLICA ESERLERİ Adonis’in Ölümüne Tas Tutan
Venüs, 18. yüzyılın sonlan (Pittsburgh:
Carnegie Sanat Müzesi); Albay Guy Johnson,
1775 civan (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi); Calais Sakinleri, 1789 (Windsor
Kalesi, In giltere: Krallık Koleksiyonu)
John Singleton Copley
« 1738-1815 I» AMERİKALI
0 ABD; Avrupa; İngiltere U Yağlıboya En]
W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi Q 2000
yılında 260.000 dolar, Bayan Elizabetth Coffin
A m ory (yağlıboya)
Koloni zamanının en büyük Amerikalı
ressamıdır. K en di kendini eğitmiştir. Bir
insan olarak yavaş, ciddi, utangaç ve
kararsızdır ancak bir sanatçı olarak
garantici, yetenekli ve öncülük yapmış bir
ressamdır, tskoçya’dan göçen fakir bir
ailenin oğludur ancak iyi bir evlilik

yapmıştır (Zengin bir T ory [Muhafazakar
Partili] tüccarının kızı ile evlenmiştir).
İki farklı başarılı kariyeri ve üslubu
olmuştur. 1774 öncesi Boston’da ünlü bir
portre sanatçısı olarak tanınırdı.
Kendisinin ve portresi yapılanların
ampirik gerçekliğini yansıtan kararlı,
yüksek kalitede dengeli işler. Tutarlı
çizgiler (belki fazlasıyla?), açık ayrıntılar,
koyu tezadar, seyrek ışık ve sıralı
materyalist nesneler. 1774 yılında, pasifıst
ve beleşçi T o ry damgası yememek için
politikalarından hoşlanmadığı Boston’u
terk eder.
İtalya’ya gittikten sonra kendisini nasıl
yüksek tavır portre resmine(daha
dekoratif, görkem li ve abartılmış)
adadığını görebilirsiniz. Portrelerine
hiçbir şey katmadı ancak Londra’da
büyük ebatlarda modern tarih resimleri
(İlkçağ Tarih i’ nden birer ahlak masalı gibi
betimlenmiş gerçek kahramanlık olayları)
ile büyük başan yakaladı. Sonunda
kendisinin modası geçmiş ve sürgünde
olduğunu hissederek (A B D ’ye bir daha
dönmez) melankolik bir düşüşe geçer.
BAŞLICA ESERLERİ Paul Revere, 1768-70 civan
(Boston: Güzel Sanatlar Müzesi); Copley Ailesi,
1776-77 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi); Walson ve Köpekbalığı, 1778
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi); III.
George’un En Küçük Üç Kızı, 1785
(Windsor Kalesi, İngiltere: Krallık
Koleksiyonu)
Ralph Earl
O 1 75 1-1 801 t« AMERİKALI
E3 ABD; İngiltere □ Yağlıboya
0 N ew York: M etropolitan
Sanat M üzesi E3 1996 yılında
210.000 d olar, John Phelps'in P ortresi
(yağlıboya)
Zanaatkar ve sanatçılardan
oluşan bir ailenin önde gelen
üyelerindendir. Krala sadık
olan sanatçı, 1778’de
İngiltere’yi terk eder ve
1785’de geri döner.
Connecticutlu müşterilerinin
portreleri ile tanınır. Bu
portreler sahne tasarımlan ile
büyük benzerlik gösterirler.
Lexington ve Concord’daki
savaş sahnelerinin çizimleri
popüler baskılara çevrilmiştir.
G eneral W olfe 'un Ölümü, Benjamin
West, 1771 civarı, 43.2x61 cm, panel
üstüne yağlıboya, Özel Koleksiyon.
Kubek'in fethinden bir bölüm, 1759. Wolfe
zafer anında hayatını kaybetmiştir.
17 0 0 - 1 8 0 0 t 257
................. MîX v :y
A M E R İK A N E K O L Ü ’ NÜN
YÜKSELİŞİ 18 . yüzyılın ortaları
18. yüzyılın ortalanndan itibaren,
Sömürge Amerikası’nda bir grup sanatçı
belirmiştir. Bu, Amerika’nın gelişmekte
olan refahı için bir kıstas olabilirdi ancak
hepsinin Avrupa’da eğitim görmüş olması
ve Neo- Klasisizm’in etkisi altında
olmalan, sömürgenin kültürel
güvensizliğinin altını çiziyordu. İçlerinde
en iyi tanınan Benjamin West temelli
olarak İngiltere’ye yerleşmiştir. 1784’ün
sonlarında, Virginia Eyaleti, Fransız Jean-
Antoine Houdon’a bir George Washington
heykeli ısmarladı. Ayırt edici bir Amerikan
ekolü 19. yüzyıla kadar kurulamamıştır.
İki kişiyle aynı anda evli olan, cümbüşü
seven başansız bir iş adamıdır.
BAŞLICA ESERLERİ Çekiç Kardeşler, 1787 (Ohio:
Butler Amerikan Sanatı Enstitüsü); Dr. David
Rogers, 1788 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi); Bayan Noah Smith ve Çocukları, 1798
(New York: Metropolitan Sanat Müzesi)
Gilbert S tu art
© 175 5-1 828 l» AMERİKALI “
E l ABD; Londra; Dublin ö Yağlıboya ¡¡¡1 Boston:
Güzel Sanatlar Müzesi. W ashington DC: Güzel
Sanatlar Müzesi. N ew York: M etropolitan Sanat
M üzesi f2 1986 yılında 900.000 dolar, JohnJay’in
P ortresi (yağlıboya)
Rhode Island’ll bir tütün satıcısının
meteliksiz ve eğitimsiz oğludur. Alkolik,
borçlu, asabi ve uyuşturucu bağımlısıdır.
Aynı zamanda çok başanlı bir portre
sanatçısıdır. Am erika’nın yüksek tavır
resimlerde başarılı olan ilk ressamıdır.
Sanatını Edinburgh’da (1772) ve
Londra’da Benjamin W est’in asistanı
olarak öğrendi (1775). D üz bir zemine
silüeti düşmüş, hafifçe modellenmiş,
kendinden emin ve özgür, Romantik asil
portreler üretmiştir. H em en hemen
zamanın tüm dikkat çeken çağdaşlarını
resmetmiştir, özellikle de Washington’i.
Washington’in 114 portresinden sadece
üç tanesi modelden çalışılmıştır; diğerleri
reprodüksiyondur.
Pembemsi-yeşil renkte bir palet, parlayan
bir burnun ucunda beyaz bir nokta,
alında parlayan ışıklar ve taslaksız hızlı
uygulamalar karakteristik özellikleridir.
BAŞLICA ESERLERİ Patenci, 1782 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); George Washington ve
Martha Washington, 1796 (Boston: Güzel
Sanatlar Müzesi)
 18 0 0 19 0 0 259
m,m. ... .-m ..... ».ini»,...

ROMANTİK VE
AKADEMİK SANAT
1800-1900

19. y ü z y ı l s a n a tı k a r m a ş ık v e ç o k k a t m a n lıd ır . B a z ıla r ın ı

m e m n u n e d e n , d iğ e r l e r i n e s a ld ır a n y e n i r a d ik a l ü s lu p la r
g e liş m iş tir . E s k i t a r z la r y e n ile n m iş y a d a h iç b e k le n m e d ik
y ö n t e m le r le b ir le ş t ir ilm iş t ir . B a z ı s a n a t ç ıla r p a r a ile
m o t iv e o lu p p a z a r d a k i y e r l e r i n i k o r u m u ş la r d ır . D i ğ e r l e r i
is e s a n a t la r ın ın s a flığ ı u ğ r u n a a ç k a lm a y ı te rc ih
e t m iş le r d i.

om antizm , sürekli değişen yayılmışlardı. Sadece İngiltere,

R dünyada, insansoyunun ve
sanatın yerini yeniden
tanımlamak isteyenler tarafından
benimsenmişti. Akadem izm ise,
Portekiz ve İskandinavya Fransız
kontrolünün dışında kalabilmiştir.

MİLLİYETÇ İL İK VE DE VRİM
değişime karşı çıkan, sanatın sosyal ve
N apolyon’un 18 15’teki yenilgisi,
kültürel konumunu koruması
Avrupa’nın devrim öncesi konuma
gerektiğini savunanlar tarafından
geri dönmesini sağladı fakat özgürlük
destekleniyordu. Sanata karşı alman
tohumlan bir kez ekilince kendi
bu tutumlar 19. yüzyıl politikasının
karmaşıklığını yansıtır. dayanıklılığını kanıtladı. Özerklik
talebinde bulunan baskı altındaki
azınlıklar Belçika,Yunanistan,
NAPOLYON DÖNEMİ
Sırbistan ve R om anya yüzyılın
Avrupa’da, yüzyılın ilk yarısında
sonlarına doğru kendilerini birer
gerçekleşen en belirgin gelişme,
özgür ulus ilan etmişlerdi. Popüler
Fransa’ nın N ap olyon ’un önderliğinde
milliyetçilik İtalya (1859 sonrası) ve
tekrar şaha kalkmasıdır. 1789
Alm anya’nın da (1866 sonrası) birer
senesinde, özgürlük için verilen
üniter ulus devlet olmalarını
mücadele, bir fetih savaşma
sağlamıştır. Başta çok uluslu
dönüşmüştür. 1812’de, N apolyon’un
Avusturya İmparatorluğu olmak üzere
başarısının en zirve noktasında,
muhafazakâr rejim ler tarafından
Fransız kuvvederi, Batı Avrupa’nın
özerklik taleplerine karşı şiddetli bir
hemen hemen tamamına
tepki vardı. 1848 yılında bütün bu
Türk Hamamı (detay! Jean-Auguste-Domlnlque Ingres, ideolojik fikirler Polonyalılann,
1863, tuval üzerine yağlıboya, çap 198 cm, Paris, Louvre Macarların ve Çeklerin, Avusturya
Müzesi. Ingres, Klasik akademik tarzına beslenen 19. yüzyıl
egemenliğine kafa tutmaları ile yerle
zevkini, egzotik Oryantalizm ile birleştirmiştir.
bir oldu. O rta ve D oğu Avrupa da
 Napolyon Austerlitz öncesi Emir
Veriyor Antoine Charles Horace Vemet,
1808, tuval üzerine yağlıboya, 380x 645
cm, Versay Şatosu. Napolyon'un
hatıraları, 19. yüzyıl boyunca Fransız
politikasını etkisi altına almıştır.

edildi.
1870-71 Fransa-Prusya
Savaşı’nda Fransa’nın
yenilgiye uğraması
Alm anya’nın birleşme
çabalarına hız vermiştir.
devrim in içine d o ğ ru çekildi. Alm anya’nın güney eyaletleri
kendilerini, Prusya egemenliğindeki
S A N A Y İL E Ş M E Alm an İmparatorluğu’na adamışlardır.
1830 yılında kralın tahttan çekilmesine Fransa’da III. N apolyon ’un düşüşü ile
tanık olan Fransa, ikinci bir kralın daha Üçüncü Cumhuriyet kurulmuştur.
tahttan çekilmesine ve yeni bir İngiltere, engin İmparatorluğu ve
cumhuriyetin ilanına zorlayan sanayileşmenin doğurduğu sonuçlar ile
ayaklanmalarla çalkalanıyordu. 1852’de fazlasıyla meşgul olduğundan,
Napolyon’un yeğeni III. Napolyon Avrupa’daki ilişkilerden ayrı kalmıştı.
tarafından İkinci İmparatorluk ilan

FOTOĞRAFÇILIK Q Q Q Q G 3S
Fotoğrafçılık ilk olarak 1839 yılında, Louis-
Jacques Mandé Daugerre tarafından dünyaya
S3 53 53 53 53 E
tanıtılmıştır. İlk zamanlarda, özellikle stüdyo
portrelerinde kullanılmıştır. Daha ucuza
53 SS S3 63 63 E*
zenginlerin resimlerini taklit etmiştir.
u cJ İ kmi
Zamanla en hızlı görsel kayıt olan
çizimlerin yerini almıştır. 1870’te Eadweard M U Y B R ID G E İN A T L A Y A N A T FOTOĞRAFLARI

Muybridge, hızlı enstanteneli akülü fotoğraf

makinası kullanarak, hareket halindeki insan
ve atların fotoğraflarını çekmiştir. Bıı sayede
insanlar ilk defa, dört nala giden bir atın
hareketlerini görmüşlerdir.

1840 I.ARDAN K A LM A ILK DAGUERRE

FOTOĞRAF M A K IN A L A R IN I)A N

Z A M A N Ç İZ E L G E S İ: 1 8 0 0 - 1900

1825 İlk b uharlı 1839 Louis D a g u e rre 'n in 1848 Orta A vrupa'da
ilk fo to ğ ra f se rg isi P a ris 'te m illiye tçi
y o lc u gem isi
(İn g ilte re ). açıldı. ayaklanm aların
1804 N a po ly on
bastırılışı; son
k e n d is in i Fransa
İm p a ra to ru ila n I 1812 N apolyon R usya'da 1837 K raliçe V ik to ry a 'n ın I Fransız kralının
ed e r. bozguna uğrar. ta h ta g e ç iş i (İn g ilte re ). ta h tta n in d irilişi.

1800 1820 1840

1 81 5 N apolyon 1830 X C harles'ın tahttan 1838 İlk 1852 III.

1805
in d iriliş i ve L ouis-P hillipe e le k trik li N a p olyon'un
İspanyol- V V a te rlo o'da hezim ete
y ö n e tim in d e daha lib e ra l bir te lg ra fın icadı ta h ta g e çişi.
Fransız filo s u u ğ ra r. Viyana
T ra fa lg a r'd a K o ng resi, devrim re jim in g e lişi. X. C harles'ın (İn g ilte re ).
ö n c e s i e m irleri ta h tta n in d iriliş i ve Louis-P hillipe
bozguna
y e niler. y ö n e tim in d e daha lib e ra l bir
uğrar.
re jim in gelişi.
İlk olarak İngiltere, daha sonra da Hyde Park taki Kristal Saray, Londra 1851'deki
büyük sergi için inşa edilmiştir. Metal ve cam yapının
Avrupa, 1850’den sonra hızla kırsaldan
uzunluğu 563 metredir. Dünyanın dört bir yanından
kentsel toplumlara geçiş yapmış ve büyük endüstriyel gelişmeler ve sanayi malları sergilenmiştir.
sosyal ayaklanmalar meydana gelmiştir.
İngiltere kendi rotasını çizmiştir ancak
değişikliği olmuştur. Başlangıçta amaç
Fransa ve özellikle Almanya, ne kadar
etkili rakip olduklarım kanıtlamışlardır. topraktan ziyade ticaretti. 1870’dcn sonra
Demiryolları, buharlı gemiler ve elektrikli imparatorluğun kendisi arzulanan bir şey
telgraf ile iletişimde büyük devrimler oldu. Böylece Avrupa devletleri, dünya
yaşayan, muazzam büyüklükte yeni genelinde çılgın bir toprak edinme
sanayi şehirleri kurulmuştur. 1861-65’teki yarışına girdiler. T ü m bu köklü
İç Savaş travmasından çıkan Amerika, değişiklikler Avrupa kıtası sanatını
kendisine yeni ve güvenilir bir kimlik
oldukça etkiledi. İngiltere ve Amerika
oluşturmuş, Batı’ya doğru genişleyerek
için olan etkileri daha azdır. 1870’den
Birlik’e yeni eyaleder eklemiştir. Am erika
itibaren, batı geleneklerini düzenleyen
da başlıca endüstriyel güçlerden biri
olmuştur. 400 yıllık prensipler kaybolmaya
başlamıştı. M odern tarz doğmak
A V R U P A VE D Ü N Y A üzereydi.
Aynı zamanda, Avrupa’nın, deniz aşırı
kolonilerine karşı önemli bir tavır

1863 Paris Salon,

1861 İta ly a 'n ın M a n e t'in Dejeuner
birleşm e si ve sur l'Herbe'ünü 1876 B e ll'in 1885 İlk
Rusya'da s e rtliğ in red de d er, ilk te le fo n 'u n otom obil
y ü rü rlü k te n S alon d es Refuses p a te n tin i alm ası g e liş tirilir
kaldırılm ası. düzenlenir. (İn g ilte re ). (Alm anya).

1860 1880 1900

1859 T ürle rin 1867 1 87 0-71 1884 B erlin 1895 Kablosuz
Köke ni'n in basım ı A v u s tu ry a - F ranco-P rusya K onferansı'n da te lg ra fın
(D arw in). M a c a ris ta n savaşı ve A frika 'yı g e liş tirilm e s i
ik ili m on arşisi A lm anya'nın " p a yla şm a " (M a rc o n i).
kuru ldu . b irleşm esi. kararı alınır.
 262 . ¿ g ;1
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _ _ IHI ıı r i i . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Francisco Goya
» 1746-1828
E2 ispanya; Fransa
çizim @ M adrid: Prado Müzesi.
Londra: British M üzesi (baskılar)
7.02 m ilyon dolar, Boğa Güreşi (yağlıboya)
Yalnız ve kendi yolunda ilerleyen G oya 48
yaşında işitme duyusunu yitirdi. Çok farklı
çeşitlilikte güçlü eserler üretti. Tüm
zamanların en başanlı portre
sanatçılarından biridir. Başta M anet (bkz.
sayfa 307) olmak üzere, 19 yüzyıl
sanatçılan için ilham kaynağı olmuştur.
YAŞAMI VE ESERLERİ
Saragossa’da doğmuştur. Tam adı
Francisco di G oya y Lucientes’tir. 1763
senesinde M ad rid ’e gitmiştir. 1770-71
civarında İtalya’ya gitmiş, 1772 yılında
katedralda çalışmak üzere Saragossa’ya
R O M A N T İ K
.............- .. .
geri dönmüştür. M ad rid ’te 1775-1776’da
Kraliyet ailesi için hayal kahramanları
1« İSPANYOL
çizmeye başlamıştır. Los Caprichos serisini
□ Yağlıboya; gravür;
tamamladığı 1779 senesinde mahkeme
ressamı olarak çalışmaya başlamıştır.
E2 1992 yılında
Napolyon’un İspanya’yı işgal ettiği
1808’den 1814’e kadar Fransız
egemenliğindeki İspanyol mahkemesinde
çalışmıştır. 1810-14 senelerinde Savaşın
Tahribatları serisini tamalamıştır. Görevine
yeniden dönen V II. Ferdinand tarafından
desteklenmiştir. 1824 senesinde
Bordeux’da emekli olmuştur.
ÜSLUP
Fransız Aydınlanmasından etkilenmiştir.
En çok ilgisini çeken görünüm ve tutum
olmuştur. Gençliği, yaşı, umudu ve
G iy in ik M aya 1800civarı, 95x 190cm, tuval üzerine
yağlıboya, Madrid: Prado Müzesi. Goya, bir giyinik bir de
çıplak Maya resmetmiştir. Bu durum onun müstehçenlik
temasından dolayı sorgulanmasına sebep olmuştur.
i hayalkırıklığmı, tatlı saflığı ve
I insanın insana yaptığı eziyetleri
kavramıştır. Sanatı İspanya ve
onun saplantıları hakkındadır.
İnsan davranışını olduğu gibi
yansıttığı ve yargılam adığı için,
ömür boyu anılan bir sanatçıdır.
Eserleri ne kadar ürkütücü olsa
da bakması her zaman keyiflidir.
Portreleri geleneksel değildir.
G oya’nın tablolarında, bakan ve
bakılan arasındaki ilişkide rollerin
değiştiği görülür. Bu durumun
vermiş olduğu rahatsız edici his
daima ön plandadır. Sizin resmi
incelediğiniz kadar onlar da sizi
Burada da değil, Kalıp 36, Savaşın Tahribatları
ve bakışlarınızı inceler.
1810-14, 1863 yılında basıldı, 15.8x 20.8cm, oyma baskı,
Özel Koleksiyon. Goya savaşın vahşetini yansıtan 82 adet
NELER A R AN M A LI baskı yapmıştır.
Yoğunluk ve iç gözlem ; drama;
geleneksel olmayan, özgür, dışavurumcu Wellington Dükü, 1812-14 (Londra: Ulusal
resimler; renklere karşı gri tonlar. Galeri); Mayısın Üçü 1808, 1814 (Washington
BAŞLICA ESERLERİ Therese Louise de Sureda, 1803 DC: Ulusal Sanat Galerisi)
-04 civan (Madrid: Prado Müzesi);
Antoine-Jean Gros
Q 177 1-1 835 [«FRANSIZ______________________
E l Fransa; İtalya Q Yağlıboya @ Paris; Louvre
Müzesi Q 1988 yılında 695.652 dolar, Napolyon
Eylau'da Savaş alanında (yağlıboya)
Erken Napolyon döneminin en başarılı
sanatçısı ve D avid ’in en ünlü öğrencisidir.
Neo-Klasik altyapısına rağmen
Romantizmin önem li habercilerinden
biridir. David gibi çok figürlü büyük
kompozisyonlarda başarılıydı ama
konularını İlkçağ’daıı değil modern
hayattan alırdı. En meşhur tablosu,
etrafında Fransız askerleri ile İsa benzeri
bir Napolyon’u betimlediği Yafa’da Veba
Evinde Napolyon'dur (1804). Rahat, parlak
bir boya kullanımı, güçlü ışık ve gölge
kontrasüarı ve D o ğu ’ya özgü egzotizm.
Son resimleri çok sadedir. Sonunda
intihara sürüklenmiştir.
başuca ESERLERİ Leaucate’de Sappho, 1801
(Bayeux: Musée Baron Gérard); Napolyon
Eylau’da Savaş Alanında, 1808 (Paris:Louvrc
Müzesi)
M adam B ru ye re 'in P o rtre s i Antoine-Jean Gros, 1796,
79x 65 cm, tuval üzerine yağlıboya, Bristol: Şehir Müzesi
ve Sanat Galerisi. Madam Bruyere'in kocasının Fransız
Ticaret Odası başkanlığı yaptığı Cenova'da resmedilmiştir.
Anne-Louis Girodet-Trioson
» 1767-1824 i» FRANSIZ___________ __________
E l Fransa; İtalya fi Yağlıboya; m ürekkep ve
dolm a kalem N Paris: Louvre Müzesi □ 1987
yılında 328.572 dolar. La Révolte du Caire
(yağlıboya)
Anne-Louis G irodet de Roucy ya da
Roussy olarak da tanınır. Napolyon I ile
ilişki içindeki aristokratların portrelerini
yapmıştır. Psikolojik olarak ilginç
bulmadığı yüzlerin portrelerini
yapmamakla tanınır. Yetenekli, kapasitesi
olan çok talep gören bir ressamdı. Yüklü
bir servete sahip olduktan sonra 40
yaşlarında resim yapmayı bıraktı. Bir
yazar olarak hayatına devam etti.
BAŞLIC A ESERLERİ Endymionun Uykusu, 1792
(Paris: Louvre Müzesi); Napolyon Bonaparte
Schloss Schönrunn’da Viyana’mn Anahtarını Alırken,
13 Kasım 1805, 1808 (Versay Şatosu)
Jean-A uguste-D om m ique
Ingres
C 1780-1867 in FRANSIZ______________________
E l Paris; Roma; Floransa 11 Yağlıboya;
çizim @ Paris: Louvre Müzesi.
M ontauban (Fransa): Ingres M üzesi
0 1989 yılında 2.132.492 dolar, Jupiter ve Thetis
(yağlıboya)
Fransız sanatının en önemli
kahramanlarındandır vc ağdalı akademik
illüzyonizmin ustasıdır. İtalyan
Rönesansı’na ve R aphael’e hayrandı.
Eziyet çekmiş, huzursuz karakterli bir
sanatçıydı.
İşleri kendinden emindir. Konulan
oturaklı ve resmi onaylıdır. Portreleri,
nüleri ve mitolojik eserlerinin hepsi
Akadem i’nin gerektirdiği gibi
“ perdalılanmıştır” . Sanat tarihindeki en
özenli resimleri yapmıştır, her şey titizlikle
düzenlenmiştir (saçlar, eller, pozlar,
kıyafetler, arka plan, yüzler, gülümseme,
ifadeler, ışık bile). T itiz bir gözlem vc usta
bir çizgi ile yapılmış en muhteşem
resimlerdir.
Yapay idealizm ile nasıl oynadığına ve
bozulmalarla gerçekçiliği resimlerine nasıl
aktardığına bakın (her zaman değil ama
genelde). Sonuç canlı, kıpır kıpırdır ve
asla ölü bir akademizm değildir: sivri
parmaklar ve dolgun eller (palet gibi),
tuhaf boyunlar vc düşük omuzlar.
Aynalara meraklıydı vc aynadan yansıyan
figürleri çizerdi. Belki onun (ve çevresinin)
tüm dünyası aynada yansıyan gerçeklik vc
ya gerçekdışılıktır.
BAŞLIC A ESERLERİ I m Grande. Odalisque, 18 14
(Paris: Louvre Miizesi); Homeros’un Tanrısı,
1827 (Paris: Louvre Miizesi); Madam Moitessier,
1856 (Londra: Ulusal Galeri)
V alpiçonlu Yıkanan Kadın Jean-Auguste-Dominique
Ingres, 1808, 146x98cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris:
Louvre Müzesi. Artistik uyumu sağlayabilmek için, vücut
deforme edilmiştir. Örneğin sırt uzatılmıştır.
 R O M A N T İZ M 1
Aydınlanm anın vaat ettiği rasyonalizm Fransız D e v r im i’nin kanlı
olayları ile yok olunca, sanatçılar gö zle görülür güvenlikten kaosa
sürüklenen bir dünya ile başbaşa kalmışlardı. T a h m in edilebilir ki,
sonuçlar karışıktı. Bireysel kahramanlıklar, R om an tizm akımını
tanımlamış, aynı zam anda geçm işin gelenek ve kurallarına uygun
davranışlardan kopm ak için kararlı bir adım olmuştur.

USLUP

Rom antizm’in toplu sınıflandırılmaya sanatçının insan ruhunu tam

karşı koyması şaşılacak bir şey değildir.
Tek bir tanım imkânsızdır. M odern
anlamda kendini ifade edebilme; yani
yansıtabilmek için eşsiz bir birikime sahip
olmasının bir zorunluluk haline gelmesi,
muazzam çeşitlilikte üslupların
oluşmasını sağladı. H e r şeyi yaşamdan
daha büyük görm e arzusu, resimlerin
cesur renklerinde, canlı fırça
darbelerinde, aşk, ölüm, kahramanlık ve
doğanın mucizeleri konularında fark
edilmektedir.

C ouvent du Bonhomme, Chamonix J.M.W. Turner,

1836-42,24.2x30.2 cm, suluboya, Cambridge: Fitzzvilliam
Müzesi. Sanatçı, 18. yüzyıl İngiliz manzaralarının
tartışmasız gerçeklerini tersine çevirmiştir. Renkler
patlamıştır ve fırça darbeleri sınırsızdır.

KONULAR

Yoğun duygular egemendir. Sanatçılar dünyasıdır. M anzara resimleri daha

kendilerini mantıklı ve rasyonel olandan
sıyırmış, bastırdıkları kaba duygularını
özgürce ifade etmişlerdir. Hareket, renk
ve dram savunulmuş, egzotizm üstün
tutulmuştur. Bu insanın kontrol
edemeyeceği engin saf güçlerin yıkıcı
büyük, daha düşündürücü ve daha
korkutucudur. İlk defa bilinçaltı, insan
aktivitesinin esas nedeni olarak kabul
edilmiştir. 18. yüzyılın iyimserliği ile zıtlık
içinde, insanlık doğa karşında zayıftır ve
boyun eğmiştir.

B A Ş L IC A O L A Y L A R

1789 Fransız Devrimi

1793 XVI. Louis nin idamı: yeni liberal Fransız
politikasının sözde başarısını terör olayları
izler.
1798 Wordsworth ve Coleridge'in Romantik
duyguların temel doktrini Lirik Baladlar
yayınlanır; Schlegel "romantik şiir" adını
koyar.
1799 Napolyon'un darbesi: Bonaparte İlk Konsül
olur (1804 İmparatorluğu).
1814 Constable'ın Stour Vadisi ve Dedham
Kilisesi ile Goya'nın pojemik yaratan savaş
D eniz Kenarında K eşiş Caspar David Friedrich, 1809,
karşıtı resmi Mayıs ın Üçü ile aynı anda
110x 172 cm, tuval üzerine yağlıboya, Berlin: Staatliche
ortaya çıkar.
Müzesi. Friedrich, engin gökyüzülerinin altında küçülen
insanları betimlediği amansız doğa tasvirlerinde çok
başarılıdır.
 18. ve 19. yüzyıl

NELER A R A N M A L I

Romantikler bireyin özgürlüğüne yolcuları ve mürettebatı geride bırakıp

inandılar. Uzlaşmadan yana değillerdi.
Ya bir kahraman olacaklardı ya da tam
bir fiyasko. Gericault’nun baş yapıtı bu
erdemleri kapsar ve sanatı politik
protesto seviyesine taşır. Eser yaşanmış
bir olayı teatral olarak tekrar
canlandırmaktadır. Batmak üzere olan
bir Fransız firkateyninin kaptanı,
kendi hayatını kurtanyor. Burada hayatta
kalanlar kendilerini kurtaracak olan
gemiyi görüyorlar. Hikaye ve resim
Fransız halkı için tam bir skandaldi.
David sanatında devlete olan hizmeti
yüceltirken (bkz. sayfa 252), Géricault
devleti, ona hizmet etmiş olanları
yüzüstü bırakmakla suçluyor.

Harap olmuş bir yelken. Duygular kasıtlı ola ra k abartılm ış. Dramatik bir gökyüzüne
yaklaşm akta olan hain b ir dalga ile Bitkin b ir baba, ölm üş o lan oğlu için karşı s ilü e t fig ü r, G âricault'un
zıtlık içinde. yas tutm aktadır. birçok eserinde yer alm aktadır.

M edusa nın S a lı Theodore GĞricault, 1819, 491 x

T E K N İK L E R
716 cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi.
Resmin karanlık ve kasvetli ruh hali Gericault'nun bu muazzam resmi, kendini beğenmiş
tamamıyla sanatçının niyeti değildi. burjuva kesimine olduğu kadar durumdan memnun
Gâricauit, renk yelpazesine ruh
yeni bir monarşiye de meydan okumaktadır.
katabilmek için, katran bazlı bir
pigment olan bitumen kullanır. Bu
pigment kuruduktan sonra
bozulmaya başlar. Resim sadece
solmakla kalmıyor, gözlerimizin
önünde parçalanıyor da.

Ölümün yüzü Géricault gerçekliği

yakalayabilmek için yerel hastane L'Höpital
BeaujoriĞa hasta ve ölüm döşeğindekileri
ayrıntılı olarak çalıştı. Hatta morgdan kopmuş bir
kafa ve birkaç kaburga alıp Faubourg du
Roule'6a\i\ stüdyosuna götürmüştür.
Eugène D elacroix
Q 179 8-1 863 i» FR ANS IZ________
E l Paris; İngiltere; Fas P Yağlıboya;
pastel; çizim is i Paris: Louvre Müzesi; Bourbon
Sarayı; Luxem bourg Sarayı;
Saint Sulpice; D elacroix M üzesi E2 1998 yılında
7.765.500 dolar, Choc de Cavaliers Arabes
(yağlıboya)

Görünüşte ufak tefekti ancak engin bir

ruha sahipti. Fransız Rom antizm i’nin
ünlü ve ateşli kahramanıdır. Söylentilere
göre aristokrat/diplomat Talleyrand’ın
gayri meşru oğludur. Canlı bir üslupla
güçlü konular işleyerek insanları sarsmak
istedi ve genelde başanlı oldu.
Büyük, romantik konular seçti.
Aralanndaki bağlantı seks, mücadele ve
ölüm üstünden verdiği yoğun duygulardır.
Edebiyattan (Dante, Byron), gündelik
politikadan, tarihi olaylardan, vahşi
hayvanlardan, K uzey Afrika’dan (1832’de
gitmiştir) etkilenmiştir. 1830’lardan önce,
resmi Salon için eserler yaptı (şu an
birçoğu Louvre Müzesinde). Karmaşık bir
çalışma yöntemine sahipti. Çoğunluğu
eskiz olan çok sayıda taslak üretmiştir. olmasını sağlar. Zengin malzemeler ve
Paris dışında görebileceğiniz işlerin dokular, gösterişli kırmızı vc yoğun
çoğunluğu bunlardır. bakirimsi yeşili severdi. Son dönem
Renkleri, ifadenin temel aracı olarak işlerinde renk teorisi azalmıştır vc
kullanırdı: renk ve ışık oyunları, herhangi tamamlayıcı renkleri vc renk tekeri
belirli bir noktaya odaklanmaya gerek kullanmıştır. 1833’tcn sonra, sadece
kalmadan, gözün hareket halinde yerinde görülebilecek set halinde resmi
komisyonlar almıştır (örneğin Bourbon
Sarayı için ). Journal’i mutlaka okunmalıdır.
BAŞLIC A ESERLERİ Mezarlıktaki Yelim Kız, 1824

(Paris: Louvre Müzesi); Sardanapalus’uıı Ölümü,

1827 (Paris: Louvre Müzesi); Odalisque, 1845-
50 (Cambridge: Fitzwilliam Müzesi); Darıte’nin
Barkası, 1882 (Paris: Louvre Müzesi)

Richard Parkes Bonington

© 1 8 0 2 -2 8 i» İNGİLTERE_______________________

E ] Paris; İngiltere; Venedik f | Yağlıboya; suluboya

[nü ı ondra: Wallace Koleksiyonu Q 1987 yılında
564.400 dolar, Büyük Kanarda Palazzi Manolesso-
Ferro, Venedik (yağlıboya)

İngiliz Delacroix’dir. Kendisi ile de çok

Sakız Adası K atliam ından Sahneler Eugène
Delacroix, 1824, 4l9x 139 cm, tuval üzerine yağlıboya,
Paris: Louvre Müzesi. Türklerin, Yunanlı Sakız adalılara
yapmış olduğu katliamdan etkilenmiştir.
yakın çalışmıştır. 26 yaşında
tüberkülozdan ölmüştür. Sevimli, ufak,
canlı ve parlak yağlıboyalar ve pitoresk
yerlerin (Normandiya, Venedik, Paris)
suluboya resimleri ve tarihi kostümler;
hepsini mükemmel bir yetenek vc
rahatlıkla yapmıştır. Eğlenmek ve tadını
çıkartmak için resim yapmıştır. Bir
 biçimde ilk defa üreten
Gericault, Medusa’mn Salı (bkz.
sayfa 267) ile sanat kurallarını
değiştirmiştir. Yeteneği sırf
bununla kalmıyor; aynı
zamanda çarpıcı, yenilikçi
litograflar da yapmıştır.
Gericault’ nun
kompozisyonları hatırda kalır
derecede sadedir. Dramatik bir
gökyüzüne karşı silüetler
kullanır ve gözü tek bir
noktaya, resmin yukarlannda
bir yere taşır. İnsanları ve
hayvanları ruhları ile yansıtır
(bir atın gözündeki ifade,
insanınki ile aynıdır). Dikkatli
bakarsanız insanların suratı bir
yöne, atların suratı diğer yöne
bakmaktadır. Güçlü renk
sezgisi ve canlı boya işleme
tarzı bazen, bitumen
kullanmasından ve zayıf
tekniğinden (tembel bir
öğrenci idi ve daha çok
çalışması gerekirdi) ötürü zarar
görmüştür.

BAŞLICA ESERLERİ Yıldırımdan Korkan

Kayalıkların Altı Richard Parkes Bonington, 1828, 13x
At, 1813-14 (Londra: Ulusal Galeri);
21.6 cm, kâğıt üstüne suluboya, Nottingham: Şehir
Müzeleri ve Galerileri. Yazın seyahat ederken yaptığı Hussarlann Subayı, 1814 (Paris: Louvre
suluboya eskizlerini kışın stüdyosunda kullanmıştır. Müzesi); Medusa’nın Salı, 1819 (Paris: Louvre
Müzesi); Deli kadın, 1822-23 (Lyon: Güzel
dâhinin üzücü erken ölümü. Sanatlar Müzesi)
BAŞLICA ESERLERİ Venedikli Kampanelli, 1826
civarı (Maidstone Müzesi ve Sanat Galerisi);
Verona, Prens Majfet’in Sarayı, 1826 (Londra:
Victoria ve Albert Müzesi); Venedik, Piazzo S.
Marco, 1828 civarı (Londra: Wallace
Koleksiyonu)

Théodore G éricault
W 179 1-1 824 t» FRANSIZ______________________

E l Paris; İtalya; İngiltere f | Yağlıboya; çizim

M Paris: Louvre M üzesi Q 1989 yılında 5.21
m ilyon dolar, Laure B ro'nurı P ortresi (yağlıboya)

Gerçek bir romantik; alışılmışın dışında,

tutkulu, (atlar, kadınlar ve sanat
konusunda), agresif, depresif, karamsar ve
ilham vericidir. Ç ok genç yaşta ölmüştür
(attan düşerek). Ç ok zengindi ve sadece
istediği zamanlarda resim yaptı.
Delacroix’yi çok etkilemiştir.
Géricault’ nun iki temel konusu vardı:
atlar ve tehlike ve belirsizlik anlan (ve
çoğunlukla ikisini bir arada kullanmıştır),
ilk dönem işlerinde Rubens’ten (hareketli
ve çok renkli) ve M ichelangelo’dan (kaslar
Kumar Bağımlısı Bir Kadının Portresi Theodore
ve heykel tarzı) etkilenmiştir. Fransız
Géricault, 1822 civarı, 77x 65 cm, tuval üzerine yağlıboya,
sanatında ve politik kurumlarda skandal
Paris: Louvre Müzesi. Bir psikiyatrisi, Gericault'ya deli
yaratmıştır. Çağdaş politik bir konuyu, insanların resimlerini yapmasını tavsiye etmiştir.
heybetli tarih resmi ile kıyaslanabilecek
Halka Yol Gösteren Ö zgürlük
Eugène Delacroix 1830
Fransız Romantik Akımının resimde lideridir. Baudelaire ve Victor
Hugo’nun samimi dostudur. Delacroix’nin hayatı romantik romanlardaki
kahramanların hayatına benzer. Tükenmek bilmeyen bir enerji ama sinsi
bir hastalık eşiğinde; birçok aşk ilişkisi içinde ama hiçbiri ile evli değil.
Sanatsal çalışmalarından bitkin düşmüş bir halde tek başına öldü.

B u h a y li t a r t ı ş m a l ı r e s im , Paris
halkının kral X .C h arles’in aç gözlü ve
zorba rejimine karşı üç gün sokaklara
döküldüğü 1830 yılının temmuz ayındaki
politik ayaklanmayı hatırlatır. Delacroix,
bu resmin alacağı tepkiler konusunda
büyük umutlan vardı ama
hayalkırıklığına uğradı. Proleter bakış
açısı o kadar tehlikeli görüldi ki resim,
1855 yılına kadar sergilenmedi.
Delacroix’ nin renkleri alışık olmadığımız
bir şekilde geri planda kalmıştır ama
bayrağın doygun tonlarda parlak rengini

R engini atm a yan m o n a rş is tle r hariç, toplumun her

kesimi, devrimi desteklemiştir. Delacroix bunu, sokak
savaşçılarına çeşitli şapkalar giydirerek belirtmiştir.
Yüksek şapkalar, bereler ve kumaş şapkaların hepsi
betimlenmiştir.

r v
T E K N İK L E R

Delacroix genellikle, Monet

(sayfa 3101 gibi sanatçıların
etkisinde kaimi; olduğu için
kesik ve kısa fırça darbeleri
kullanmıştır. Ayrıca her rengin
vuran oır ışiKia ayaınıanan, oım e*
kendi zenginliğini ve canlılığını
üzere olanları, ö lm ü şle ri, savaşın
arttırmak için renkleri gazilerini, onların y ü zle rin i ve

t
sıralamanın yollarını aramıştır. vücutlarını göste rm e kte d ir. Sağda iki
Günlüğünde renk teorileri ile asker d u rm aktadır. Birçok asker kendi
ilgili görüşleri mevcuttur. yurttaşlarına a te ş açm ayı reddetm iştir
ve h a tta isyan sa fla rın a katılanlar bile
olm uştur.

Halka Yol Gösteren Özgürlük
Malzeme yağlıboya
Boyut 260 x 325 cm
Bulunduğu yer Paris: Louvre Müzesi
Silahların dumanları
arasından beliren, Notre
Dame'ın kuleleridir. Kulelerden
birinde Fransız Bayrağı
dalgalanır. Delacroix, üç günlük
devrim süresince Paris'te idi
ancak devrimde aktif bir rol
oynamadı.

Üçrenkli bayrak, 1789 Devriminin bir sembolü idi

ve Delacroix, bunun erken Napolyon
Imparatorluğu'nda kazanılmış zaferleri akla
getireceğini biliyordu.

Özgürlük, Fransız
Devrimi boyunca
özgürlüğün sembolü olan
Frigya beresi takmıştır.
1830 devriminin sokak
savaşlarında kadınlar
başroldeydiler.

Delacroix, gerçekçi
ayrıntıları güçlü soyut
kompozisyonu ile
dengeledi. Özgürlük'ün
sağ elinden bir piramit
yükselir.

Genç vatansever,
Arcole, egemenliğin
sağında durur ve Hôtel
de Ville yakınlarında
öldürülen gerçek bir
kahramanı temsil
eder. Aynı zamanda,
Victor Flugo'nun
Sefiller adlı
romanındaki
Gavroche karakteri
için zemin
oluşturacaktır.

Ağır yaralı bir yurttaş, son nefesi Sanatçı'nın imzası,

vermeden Özgürlük'e son bir kez
bakar. Kemer şeklindeki pozu piramit
kompozisyon için önemlidir. Sanatçı
bayrağın üç rengini bu ölen yurttaşın
kıyafetlerinde de kullanır.
1830 tarihi ile beraber
sembolik kırmızı renkte
açıkça yazılmıştır. Kısa bir
süre sonra Fas'a gitmiştir.
Arap medeniyetini, ilkçağ
dünyasının ölü tarihinden
daha heyecan verici
bulmuştur.
 I

Caspar Davidj=riedrich
0 177 4-1 840 I» ALMAN

G3 Kopenhag; Dresden O Yağlıboya; çizim;

suluboya ® st. Petersburg: Herm itage Müzesi
Q 1993 yılında 3.213.000 dolar, Spaziergang
in d er Abenddäm m erung (Siste Yürüyüş)
(yağlıboya)

Şu an cn çok bilinen, Alm an Romantik

manzara ressamıdır am a zamanında
yeterinee değeri bilinmemiştir. Geç
kendine gelen Friedrich 19. yüzyıl sonu
Sembolisderini etkilemiştir. H ayatın S afhaları Casper David Friedrich, 1835 civarı,
Baltık sahilindeki Griefswald’da 72,5x94 cm, tuval üzerine yağlıboya, Leipzig: Bildenden
doğmuştur ancak daha sonra temelli Sanat Müzesi. Kıyıdaki beş gemi, sahildeki insanlara
Dresden’a yerleşmiştir. Dikkatli vc titiz, uyarlanmıştır, her biri hayatın değişik safhalarındadır.

ufak resimler yapmasına rağmen, büyük

içerisindedir. Bir mevsimden diğer
fikirlere sahipti. D oğayla olan Romantik
mevsime, bir günden diğer güne geçiş
ilişkisi oldukça ruhani ve Hıristiyanlıkla
zamanlarım yakalamıştır. Ruhani
bağlantılıdır ve simgecilikle yüklüdür.
dönüşüm ve yeniden diriliş ümidiyle
İşle ri ölümden sonraki yaşam, yücelik ve
gündoğumlan günbatımlanna, kışlar
yoğun deneyimler için özlem
baharlara dönüşüyor.
içermektedir. D o ğ a ’nın detaylarını
BA Ş LIC A ESERLERİ Dağdaki Haç, 1808 (Berlin:
incelemiştir ancak eserlerindeki tüm
manzaralar hayal ürünüdür ya da Staatliche Müzesi); Deniz Kıyısında Keşiş, 1809
uyarlamadır. D oğayı, karşısında oturarak (Berlin: Staatliche Müzesi); Kuzey Denizi, 1824
çizmemiştir. Kafasından çizmiştir. (Hamburg: Kunstlıalle)
Sembolizmine dikkat edin. Meşe
ağaçları ve Gotik kiliseler Hıristiyanlığı
temsil eder; ölü ağaçlar ölümü vc K ış M anzarası Casper David Friedrich, 1811 civarı, 33 x
45 cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Ulusal Galeri. Karın
çaresizliği; gem iler ise bu dünyadan diğer
içinden yeşilliklerin görüntüsü yeniden diriliş ümidini temsil
dünyalara geçişi simgeler. Gamdan dışarı
eder.
ufka doğru bakan figürler ise özlem
 Peter von Cornélius
Q 178 3-1 867 1« ALM AN_______________
E3 İtalya; Alm anya □ Yağlıboya; fresk
® Hamburg: Kunsthalle Q 1990 yılında
8,852 dolar, K artal ve Eros (yağlıboya)

19. yüzyılda freskleri tekrardan

gündeme getirmiştir. Başlarda
Neo-Klasisizm ’den etkilenmiştir
ancak daha sonraki çalışmalarında
Alman G otizm i’nin etkileri görülür.
Nazarenes’e (bkz. sayfa sonu)
katıldığı R om a’da birçok yıl
kalmıştır (181 l ’den itibaren).
Bavyeralı I. Louis tarafından, Leo
von K len ze’nin tasarlamış olduğu
antik çağ müzesi M ünih
Glyptothek’teki (1819-30) freskleri
boyamak için görevlendirilmiştir.
Parlementonun yeni binalarıyla
ilgili fresk tavsiyelerini vermek için
1841 yılında İngiltere’ye gitmiştir.
Berlin’de, Prusyalı Frederick IV
William için de fresk çalışmaları
yapmıştır fakat 1848 ¿evriminden
sonra proje iptal edilmiştir. Cornélius aynı Oto-Portre Philipp Otto Runge, 1802, 37x31.5cm, tuval
üzerine yağlıboya, Hamburg: Kunsthalle. Runge, eski
zamanda çok başarılı bir kitap
kuralların çökmesi ve devrim nedeniyle oluşan boşlukları
illüstratörüdür (en önemlisi Faust). kapatmak için yeni bir sanat yaratmayı ummuştur.
BAŞLIC A ESERLERİ Rabenstein’m Sezgisi, 1811

(Frankfurt: Stâdelsches Kunstinstitut); Yoğun (genellikle simgesel) renklerine;

Pharaoh’un Rüyasını Yorumlayan Joseph, 1816-17 dinsel ve tarz resimlerinde fon olarak
(Berlin: Ulusal Galeri); Joseph’in Kardeşleri kullandığı yerel A lm anya manzaralarına
tarafından Tanınması, 1816-17 (Berlin: Ulusal bakın.
Galeri) BAŞLIC A ESERLERİ Mghtingale’in Dersi 1804-05

(Hamburg: Kunsthalle); Hülsenbeck Çocuktan,

1805-06 (Hamburg: Kunsthalle); Çayırdaki
Philipp Otto Runge Çocuk, 1809 (Hamburg: Kusthalle); Harika
C 177 7-1 810 i» ALMAN_______________________ Sabah, 1809-10 (Hamburg: Kusthalle)

ES Alm anya; Danim arka H Suluboya; tebeşir;

dolm a kalem ve m üre kkep E3 Hamburg:
Kunsthalle Q 1995 yılında 151,773 dolar, Lily N A ZA R E N LE R 1 8 0 9 -1 8 3 0

çalışm ası (kâğıt üstüne)

Kısa ömrünün çoğunu geçirdiği
Almanya’da doğdu (33 yaşında öldü).
Kopenhag Sanat Galerisi nde iki sene
çalıştı. Freidrich’i (bkz. karşı sayfa)
önceden tanıyordu ve Goethe ile tanıştı.
Sanatı ona hayatı boyunca çok az iin
kazandırmıştır. A m a öldükten sonra sivri
hatta saf üslubu ve canlı renk kullanımı
ile tanındı. Renklerin özellikleri ile çok
ilgileniyordu. Renk araştırmalarında ve
eğitiminde başucu kitabı olan Die
Farbenkugel (Renk Küresi) çok etkili bir
incelemedir.
Runge, evrenin uyumunu yansıtmakla çok
ilgilenmiştir. Panteist ve mitolojik
konularda resim ve potreler yapıyordu.
Sanat öğrencileri Friedrich Overbeck ve
Franz Pforr tarafından 1809 yılında
Vıyana’da Lukasbrüder (Aziz Tuke Kardeşliği)
adı altında bir araya getirilen bir grup
Katolik Alman ve AvusturyalI sanatçıdır.
Genç Raphael, Dürer ve Perugino
tarzında, Alman dinsel sanatını yeniden
hayata geçirmek istemişlerdir. 1810'dan
itibaren Roma’da bir manastırda
çalışmalarını sürdürüp orada yaşamışlardır.
Yoğun ruhani konu ve ışığın dini özelliği
ideallerini paylaşan diğer sanatçıları da
ağırlamışlardır. Takma adlan Nazarenes
idi ve keşiş gibi giyinirlerdi. Raphael öncesi
akımlarda da dahil, bütün Avrupa’da
büyük etkileri olmuştur.
John Trum bull
S 175 6-1 843 (» AMERİKALI

G2 ABD; Londra f i Yağlıboya @ W ashington

DC; Başkent Koleksiyonu. Yale (ABD): Üniversite
Sanat Galerisi Q 1986 yılında 260,000 dolar, John
Adams 'in P ortresi (yağlı boya)

Hırslı, iddiali, şanssız (kötü zamanlama) ve

sonunda pes etmiş bir sanatçıdır.
Amerika’da profesyonel ressam olabilmek
için üniversiteye (Harvard) giden ilk
insandır (ailesi sanatın anlamsız ve işe
yaramaz bir aktivite olduğunu düşünse de).
Asıl hedefi tarih resimlerinde
uzmanlaşmaktı ama bunun modası
geçmek üzereydi. D evrim ci Amerikan
kolonilerinin zaferlerini konu olarak seçti.
13 tane olan serinin sekizini
tamamladıktan sonra hevessiz bir
Kongrc’den başkent VVashington’da 4
rotundanın boyanması işini aldı. Başarılı
olabilmek için çok mücadele verdi ve para
kazanmak için hiç sevmediği halde portre
resimleri yaptı.
Resimlerinde, sahneye konulmuş
kompozisyonlarına, teatral
ışıklandırmalarına, hayatın içinden gelen
iyi ve inandırıcı yüzlerine bakın. (Başka
bir çağda yaşasa ikinci sınıf filmler
çekmek için Hollyvvood’a gidebilirdi.)
Neden zamanlama yalnıştı? Washington
için çalıştı ancak daha sonra Londra’ya
gitti. Burada tutuklandı ve neredeyse
Am erika’daki bir İngiliz ajanının idamına
misilleme olarak idam edilecekti; bunun Emanuel Gottlieb Leutze
yerine hapis yattı. Am erika’ya döndü. C 1 8 1 6 -6 8 t» A MERİKALI/ALMAN _
Sonra 1808’dc tekrar Londra’ya gitti.
E l ABD; Düsseldorf i l Yağlıboya; çizim M New
1812 savaşı tüm başarı umutlarını yok
York: M etropolitan Sanat M üzesi. W ashington
etti. En son eseri 1841’de yayımlanan DC: Sm ithsonian Enstitüsü f2 2004 yılında
özyaşamöyküsüdür. 400.000 dolar, General Ulysses S. G rant çadırında
(yağlıboya)
BAŞLICA ESERLERİ Patrick Tracy, 1784-86 civan

(Washignton DC: Ulusal Sanat Galerisi); Alm anya’da doğup, Filadclfiya’da

Bağımsızlık Bildirgesinin Okunuşu, 4 Temmuz büyümüştür. 1841 yılında tarih resmi
1776, 1786-1820 (New Haven: Yale eğitimi almak için Düsseldorf’a dönmüş
Üniversitesi Sanat ve orada kalmıştır (burayı Amerikalı
sanatçıların K âb e’si
Galerisi); Gibraltar
yapmıştır). Amerika
Garnizonumun Taptığı Saldın,
tarihinden akılda kalan,
1789 (New York: kolay anlaşılır,
Metropolitan Sanat vatansever sahneleri ile
Müzesi); Bayan William tanınır. Çok iyi bir
Pinkney (Ann Maria Rogers), yönetmen olabilirdi.
1800 civan (San Irkçılığa ve köleliğe
Francisco: Güzel Sanatlar karşıydı.
BA Ş LIC A ESERLERİ Kraliçenin
Müzesi)
Huzurunda Kolomb, 1843
(New York: Brooklyn
A lexander H am ilton 'un
Sanat Müzesi); İmparatorluk
P o rtre si John Trumbull, 1806
Hah'ya Doğru Yolunu Alıyor,
civan, 77x61 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Washington DC: Beyaz 1861-62 (Washington DC:
Saray. Amerika Birleşik Başkent Koleksiyonu)
Devletlerinin ilk bankasını kuran
adam.
 v v a z u m y ıu n u c ı a v v a ı e ıv c ıllllll Ufçtvrtfcv/, ¿0
Aralık 1776 Emmanuel Gottlieb Leutze, 1851 (1848'de
"Hiçbir konu, eğer genel yapılmış orjinalinin kopyası/, 378.5x647cm, tuval üzerine
yağlıboya. New York: Metropolitan Sanat Müzesi. Orijinal
olarak ilginç değilse, tam resim 1850'de bir yangında zarar görmüştür.
değildir. Ya kahramanca bir
etrafına yazılmıştır), barışçıl birlikte
hareketin yüksek mertebede yaşama olan inancı tasvir ettiği resimleri
bir örneği ya da kahramanca Barışsever Krallık ile bilinir. Kuveykırlar
sanat yanlısı değillerdi ancak İsaiah’ı
bir ızdırap olmalıdır." betimlemek kabul edilebilirdi.
SIR JO SHUA REYNOLDS 1816 ve 1849 yılları arasında Barışsever
Krallık’ın en az 60 değişik versiyonunu
yapmıştır. Hayvanların yüzlerindeki
Edward Hicks gergin ve korkmuş ifadeler Kuveykırlann
O 1 78 0-1 849 1« A MERİKALI o dönemki politik fikir ayrılıklarını
yansıtarak üzgün ve uysal ifadelere
GÜ Pennsylvania H Yağlıboya @ W ashington
dönüşmüştür. Arka tarafta ise William
DC: Ulusal Sanat Galerisi □ 1990 yılında 900.000
Penn, kızılderililer ile anlaşma
dolar, Penn'nin K ızılderililer He Anlaşması
imzalamaktadır. Hicks hayatının
(yağlıboya)
sonlarına doğru Bağımsızlık bildirgesini
Hicks Pensilvanya’da Kuveykırlar ve Washington’un Delaware N eh ri’ni
arasında büyümüştür (181 l ’de Kuveykır geçişini betimlemiştir.
başkanı olmuştur), tik önce dekoratif BAŞLIC A ESERLERİ .Niagara Şelalesi, 1825 civarı

koltuk boyası ticareti öğrenmiştir. İlkel bir (New York: Metropolitan Sanat Müzesi);
stili olan, eğitimsiz bir sanatçıdır. En çok Nuh’un Gemisi, 1846 (Philadelphia: Sanat
Isaiah 11:6-9’u (sözler kimi zaman resmin < Müzesi); Cornell Çiftliği, 1848 (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi)
NORWICH OKULU 1 8 0 3 —1 8 8 0 'le r

Norwich Sanatçılar Cemiyeti’nin (kuruluş

1803) içinden yetişen John Crome’nin
kurduğu önemli İngiliz ekolüdür. Grup
Norwich ve Norfolk çevresindeki peyzajları,
sahilleri ve deniz kuvvetlerini resmetti.
Açıkhava resmini stüdyo resimlerine
yeğlemişlerdir. Hem yağlıboya (Crome
tercih ederdi) hem de suluboya (Crome’nin
ölümünden sonra başkanlığı devralanjohn
Seli Cotman severdi) kullanıyorlardı.
1805’ten 1830’a kadar her yıl (1826 ve 27
yıllan hariç) Norwich’te sergi düzenlediler.
Bu ekol birçok İtalyan örneğine kıyasla 19.
yüzyıl İngilteresi’nde bölgesel sanat ekolü
kurmada tek başarılı girişimdir. Ekol her
açıdan taşralıydı. Zengin yerli aileler
sanatçılara iş veriyor; onlann eserlerini satın
alıyor ve onları çizim hocası olarak
tutuyorlardı. Ekol sanatçılan 1880’lere Mar! Çukuru John Seli Cotman, 1809-10 civarı, 30x26
cm, kâğıt üzerine suluboya, Nonvich: Kale Müzesi ve Sanat
kadar çalışmayı sürdürmüştür.
Galerisi. Cotman'ın ilk suluboya eserleri sadeliği ve yarı
saydamlığı ile tanınır.

Normich
yakınlarında
Mousehold
Düzlüğü John
Crome, 1812civan,
54.5x81.2cm, tuval
üzerine yağlıboya,
Londra: Victoria ve
Albert Müzesi. "Yaşlı
Crome" kendisini
eğitmiş bir sanatçı idi
ve sadece yarı-
zamanlı çalışan bir
ressamdı.

Herefordshire, 1801 I .muİra: Tate Koleksiyonu);

John v a r le y
Yan Teneke f i , 1820 civan (Boston: Güzel
Q 177 8-1842 f» İNGİLİZ________________________
Sanatlar Müzesi)
E2 Londra O Suluboya Q 1996 yılında 79.040
dolar, Bamburgh Kalesi, N ottıum berland (suluboya)

Son derece Rom antik bir suluboya

ressamıdır. M anzaralan Turner’ınkilerle
aynı zamanda yapılmıştır. Turner gibi
topoğrafik çizimlerden suluboya resimlere
geçmiştir. Ç ok etkili bir öğretmendi
(Linnel, Cox, H olm an Hunt vs.
öğrencileridir).
BAŞLICA ESERLERİ Hodenham ve Mahern Tepeleri,
"Hiçbir iki gün aynı değildir
hatta iki saat bile; dünyanın
yaradılışından beri iki yaprak
aynı olmamıştır."
JOHN C0NSTABLE
 ■«*
dHfet /
1800-1900 277

John C onstable David Cox

I 1776-1837 m INGİLİZ © 1 78 3-1 859 (»İNGİLİZ
IQ] Suffolk; Ham pstead n Yağlıboya @ 52 Birm ingham ; Londra; H ereford
Londra: Ulusal Galeri; Tate Koleksiyonu; V ictoria ve □ Suluboya; yağlıboya ¡ ¡ i Birm ingham (İngiltere):
A lbert Müzesi Q 1990 yılında 19.306.000 dolar. ş e h ir Sanat Galerisi □ 1997 yılında 158.760 dolar,
Kana! Havuzu (yağlıboya) Lancaster Kumlarını Geçerken (suluboya)

I )oğa ile birebir gözlem e dayalı yeni bir
tiir açık hava resmine öncülük etmiş en
I lüyük manzara ressamlarından biridir.
Nemli tazeliği, ağaçlan, gün ışığı,
gölgeleri, ırmakları ile doğanın ruhani ve
ahlaki bir güzelliğe sahip olduğuna
inanıyordu. Ç ok iyi bir aile babasıydı.
Konulan sınırlıdır. Sadece çok iyi bildiği
yerlerin resmini yaptı. Toprağın her bir
santimetre karesinden ve bütün yerel
günlük olaylardan haberdar görünüyordu,
Çok gezmiştir (Fransa, Flanders, Galler).
Londra, Hereford ve Birmingham'da
yaşamıştır. Açık havada çalışırken
deneyimlediği sürekli değişen ışığın vc
meltemlerin anlık hareketliliğini
yakaladığı hünerli, küçük, rahat yağlıboya
ve suluboya resimler yaptı. Resme bakan
kişiye yağmuru ve rüzgân hissettirebilecek
ender ressamlardan biridir (Fransız
izlenim ciler bazen becerir, eğer amaçlan
buysa).
BAŞLIC A ESERLERİ Moorland Yolu, 1851 (Londra:

(îökyüzündeki ışıkla yeryüzündeki ışığın Tate Koleksiyonu); Rhyl Kumsalı, 1854 civan
(Londra: Tate Koleksiyonu)
nasıl birbirine bağlandığına bakın
I S Hollandalılann manzara resimlerinde
böyle bir şey yoktur). Eskizlerinde
kamuya açık değiller) direkt, spontane bir James W ard
özellik vardır. Ününü yaymayı umduğu, © 1 7 6 9 -1 8 5 9 i» İNGİLİZ

daha çok emek gerektiren perdahlanmış E3 İngiltere Q Yağlıboya; gravür g ] Londra:

resimlerinde (özellikle “ six-footers” ) bu Tate Koleksiyonu E3 1996 yılında 380.000 dolar,
özellik yoktur. Adonls, Kralını'. George’un Favori A tı (yağlıboya)
O nemli tazelik hissini nasıl veriyor?
G eorge M orland’in kayınbiraderidir.
Farklı yeşilleri nasıl yanyana kullandığına Büyük hayvan resimleri ve Romantik
(ince renk varyasyonlan ile dolu), onları dram ve duygu yüklü manzaraları ile
canlandırmak için nasıl ufak kırmızı hatırlanır. Kam bur gözlü kahraman sığırı,
(tamamlayıcı renk) vurgular yaptığına abartılı kayalıkları ve fırtınalı gökyüzü ile
bakın. Bulutların yerleşimi perspektifi geri Gordale Kayalığı ünlüdür. Gericault için bir
çekiyor. Figürler adeta peyzajda ilham kaynağı olmuş olsa da, kendi
gizlenmiştir. Son işleri çok daha duygusal, döneminde değeri hiç bilinmedi ve yokluk
içinde öldü.
karanlık vc kalın boyanmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Langham’den Dedham, 1813 BAŞLIC A ESERLERİ Güreşen Boğalar, 1804 (Londra:
civan (Londra: Victoria ve Albert Müzesi); Victoria ve Albert Müzesi); Gordak Kayalığı,
Weymouth Koyu, 1816 (Londra: Ulusal Galeri); 1811-15 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Wivenhoe Parkı, Essex, 1816 (Washington DC:
Ulusal Sanat
Galerisi); Hampstead
Düzlüğü, 1821
(Manchester: Şehir
Sanat Galerisi);
Saman Arabası (bkz.
sayfa 278,279)

S tour'da e s ki
F la tfo rd D eğirm en
K ulübesi John
Constable, 1811 civarı,
dolma kalem ve su,
Londra: Victoria ve
Albert Müzesi.
Constable, çocukluk
hatıralarının hayli kişisel
görüşü ile nesnel,
detaylı doğa
çalışmalarını
birleştirmiştir.
278
I & R O M A N T İ K VE A K A D E M İ K S AN A T

Saman Arabası
John Constable 1821
“ Constable’ın Ü lkesi” şim dilerde daha sık ziyaret edilm ektedir ve
bu imaj birçok turistin süs eşyasını süslemektedir. Constable bu
tabloya çok em ek verm iştir am a ilk gösterim inde satılmamıştır.
Constanble’ı, işinin reddedilm esi çok
üzmüştür.

B irçok in san a göre.

Constable’ın bu resmi, modern
zamanlann sanayi problemleri Dikkatlice
incelediği yüksek,
henüz belirmeden insanların doğa dalgalı bulutlar,
ile mükemmel bir uyum içerisinde kuzey İngiltere'nin
çalıştığı İngiliz kasaba hayatının özellikle bu
taraflarına özgü
nostaljik bir betimlemesidir. Eseri bulutlarıdır.
bu şekilde incelemek doğru olabilir Yakınlardaki Stour
ancak Constable resim sanatına nehir ağzından
yükselen su buharı
yeni bir konu getirmeye
ile oluşmaktadırlar.
çalışıyordu. Birkaç sanatçı dostu vc
koleksiyoncu haricinde bunu
ciddiye alan olmamıştır. Resmin
yapıldığı dönemde tarımda
Soldaki kulube,
ekonomik sıkıntı vardı, isyanlar bugün de Willy
çıkıyordu ve çiftlikler yakılıyordu. Lot'un kulübesi diye
bilinir. Kulübenin
sahibi sağır ve
eksantrik bir
çiftçiydi. Burada
doğmuştu ve 80 yılı
aşkındır burada
yaşıyordu. Tablonun
yapıldığı tarihte,
kulübenin sahibi o
olabilir.

T E K N İK L E R

Dikkatli bakıldığı taktirde, bu balık

Constable ağır kan lı birisiydi.
Resmin geçtiği bölgede açık havada
birçok küçük eskiz yapmıştır. Resmin alt
köşesindeki imzasından da anlaşılacağı
üzere, resim sanatçının Londra'daki
stüdyosunda tamamlanmıştır.
avlayan adam örneğinde olduğu gibi
yeşil alanların aslında birçok farklı
tonda yeşilin birleşmesinden ve ufak
kırmızı dokunuşlardan oluştuğunu
görebilirsiniz. Kırmızı, yeşilin
tamamlayıcı rengi olduğu için onun
etkisini arttırmaktadır. Benzer şekilde
suda kahverengi ve turuncu renkler
görebilirsiniz.
 W illy Lot'un kulubesinin dışında bir kadın ya çamaşır
^yıkamakta ya da nehir kıyısından su almaktadır. Yandaki detay
?Constable'ın toprak rengi geleneksel paletini ve kalın beyaz
boya vurgularını göstermektedir.

Constable bulutları sadece Yeryüzündeki ışık ve

bir fon olarak kullanmaktan gölge oyunları, ışığın
kaçınır ve bütünün bir parçası dokusu ve gökyüzündeki
olarak resme yansıtır. bulutlar ile uyumlu.

Su tekerleklerin çekmesini Uzakta tarlada, ellerinde

önlemiştir. Yoksa tekerleğin tırpanları ile saman işçilerinin
etrafındaki metal band saman taşıdıklarını görebilirsiniz.
gevşeyebilirdi.

Köpek, kompozisyonun önemli

bir parçasıdır. Dikkati resmin Saman Arabası
odak noktası olan saman
Malzeme tuval üzerine yağlıboya
arabasına yöneltmektedir.
Oldukça sonraları, resmin Ölçüleri 130 x 185 cm
geliştirilmesine geçildiği zaman Yer Londra: Ulusal Galeri
eklenmiştir.
Sir David W ilk ie hayalgücünü, mimari detaylar ve ufak
Q 1785-1841 f» İNGİLİZ
figürler ile birleştiriyor. Etkileyici
mezzotintalar.
İ Z Edinburgh; Londra □ Yağlıboya
BAŞLIC A ESERLERİ Ozan, 1817 (New Haven: Yale
ü Edinburgh: iskoçya Ulusal Galerisi E3 2003
İngiliz Sanatı Merkezi); Sel Arifesi, 1840
yılında 544,000 dolar, İspanyol Kız (yağlıboya)
(Windsor Kalesi, İngiltere: Kraliyet
İskoç, dolaysız, ayakları yere basan ve Koleksiyonu); Onun Gazabının Büyük Günü,
hırslı. Gündelik hayattan öyküleri anlattığı 1851-53 (Londra: Tate Koleksiyonu)
ve onları otantik ayrıntılarla
zenginleştirdiği kendine has üslubu tüm John Linnell
Avrupa’da etkili olmuştur. 1825-28 arası
« 1 79 2-1 882 I» İNGİLİZ
Avrupa’ya yaptığı seyahatten sonra tavn
E2 İngiltere □ Suluboya; yağlıboya
daha yapmacık ve romantik bir hal
E3 2003 yılında 241.500 dolar, U lysses'in Dönüşü
almıştır. İşleri N a ip Prens (IV George)
(yağlıboya)
tarafından tutulmuştur. Prens, Turner
veya Constable yerine W ilkie’nin T ica ri olarak çok başarılı, Romantik
resimlerini almıştır. manzara ressamıdır. Blake ve Plamer için
artistik ve fınansal destek sağlıyordu.
Linell eksantrik, tartışmacı, radikal
çıkışları olan, kırsal
manzaraları ile ünlü,
genellikle çalışanları
işte ya da dinlenirken
resmeden bir sanatçı
idi. M anzara
resimlerinin yoğun
görsel kaliteleri ve
tarzı ile dinsel
mesajlar
verebileceğine
inanıyordu.
B A Ş LIC A ESERLERİ Mavna
Kullanmak, 1806
(Londra:Tate
Koleksiyonu); Kensington
Çakıl Ocağı, 1811-12
Chealsea Emeklileri Waterloo Raporunu (Londra: Tate Koleksiyonu); öğle Arası, 1816
Okurken Sir David Wilkie, 1822, 97x 158 cm, ahşap (Manchester: Şehir Sanat Galerisi)
üzerine yağlıboya, Londra: Wellington Müzesi. Resim,
Wellington Dükü tarafından ısmarlanmıştır.

BAŞLICA ESERLERİ Tavsiye Mektubu, 1813 Samuel Palm er

(Edinburgh: İskoçya Ulusal Galerisi); a 1 80 5-8 1 I " İNGİLİZ _
OtoPortre, (Pau: Güzel Sanatlar Müzesi) EJ Londra; Kent Q S u lu b o ya ; gravür @
Londra: British Müzesi; Tate Koleksiyonu. Oxford:
Ashm olean Müesl E2 2000 yılında 1.02 milyon

John M artin dolar, Meşe ve Kayın Ağacı, Lulllngstone Parkı

(kâğıt üzerine)
Q 178 9-1 854 t» İNGİLİZ_______________________

Eil İngiltere; Fransa n Yağlıboya; gravür
@ Londra: Tate Koleksiyonu. Newcastle upon
Tyne: Laing Sanat Galerisi Q 2003 yılında
2.415.000 dolar, Cehennem (yağlıboya)
Yaşarken ünlüydü (ama daha sonraları
modası geçti). Kıyam et hikayelerini, Cecil
B. de M ille’in H ollyw ood filmlerini
aratmayacak nitelikte fazla dramatik ve
K entli (Ingiltere’nin Bahçesi) dâhi bir
çocuk. Güçlü kırsal ve lııristiyan görüşü
vardı. Doğayı cennete açılan bir kapı
olarak gördü. 1820’lerde mikroskobik
ayrıntılarla zarif, büyülü küçük resimler
yaptı. 1837’de evlendikten sonra daha az
güçlü, klasik, kırsal resimler yapmaya
başladı.
B A Ş LIC A ESERLERİ Oto Portre, 1825 (Oxford:

ayrıntılı resmetti. İçeriğinden ziyade, özel Ashmolean Müzesi); Sabahın Erken Saatleri,
efektlerinden dolayı ödül alabilirler. 1825 (Oxford: Ashmolean Müzesi)
M artin’in eserleri, büyük ebatları ve

n— ■ im
J. M. W T u rn er
O 1775-1851 f» INGİLİZ
EJ Londra; Fransa; İsviçre; İtalya; İskoçya □
yağlıboya; suluboya; g ra vü r ü Londra: Tate
Koleksiyonu; Clore Galerisi Q 1994 yılında
9,045,000 dolar, D eniz manzarası, Foiksestone
(yağlıboya)
Romantik deniz ve doğa manzaralarının
kralıdır. Şimdiye kadarki en başarılı İngiliz
ressamıdır (Constable’dan özür dilerim).
Doğayı en tatlı ve lirik anından en
kasvetli ve fırtınalı anlarına kadar
resmedebilme yeteneği vardı. Geniş
hayalgücünü (İskoçya’dan İtalya’ya kadar)
kullanarak doğaya yoğun ve derin bir
yanıt vermiştir. Ö zellikle suluboya
resimlerinde ve son dönem işlerinde
belirgin olan, olağanüstü teknik ve üslup
C richton K a le si J.M.W. Turner, 1818 civarı, 17,1 x 24
cm, yağlı kâğıt üzerine suluboya ve grafit, New Haven:
Yale İngiliz Sanatı Merkezi.
yenilikleriyle göze çarpan çeşitlilikte
çalışma yöntemi geliştirmiştir. Işığa karşı
bitmek bilmeyen bir ilgisi ve özellikle ilk
işlerinde eski ustalara karşı büyük bir
saygısı olduğu görülür.
Güneşe odaklanın: yerine, ne yaptığına,
ışık olarak fiziksel özelliklerine ve simgesel
değerine (doğuşu, batışı, gizlenmesi,
ısıtması, soğuk bir kuzey rüzganndan
ürkmesine, hoş bir Akdeniz yazına, vs.).
1819’da İtalya’ya yaptığı gezi sonrasında
“ eski ustalara” ait üslubu büyük bir
değişime uğrar (daha parlak renkler, özgür
bir üslup ve hayalgücü). Tamamlanmış
suluboya eserlerindeki ayrıntılara dikkat
edin. Kanşık, kişisel (bazen gizli)
simgeselcilik. Çalışma yöntemlerinin yer
aldığı eskiz defteri vardır.
BAŞLICA ESERLERİ Mortlake Terası, 1826 civan
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Norham Kalesi, Gündoğumu, 1835-40 civarı
(Londra: Tate Koleksiyonu); Kar Fırtınası, 1842
(Londra: Tate Koleksiyonu); Venedik’e
yaklaşırken, 1843 civan (Washington: Ulusal
Sanat Galerisi)
Yağmur, B uhar ve HizJ.M .W . Turner, 1840 civarı,
90,8 x 121,9cm, tuval üzerine yağlıboya, Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi. Turner yapmış olduğu buharlı tren
yolculuğundan ilham almıştır.
D en iz S avaşı (T e m e ra ire )
J. M. W. Turner 1839
Tu rn er devrim ci dönem lerde yaşadı. Ülkesinde Sanayi
D evrim i’ne ve buhar makinesi çağının doğuşuna tanık oldu.
Yurtdışında ise, Fransız D evrim i’ni ve N apolyon
İm paratoıiu ğu ’nun yükselişini ve çöküşünü gördü. Son dönem
işlerinde bu konu lan işledi ve doğan ın güzelliğine karşı rom antik
bir yanıt verdi.
6 E y lü l 1838’ d e , Margate'den kalkmış bir I
buharlı gemide heykeltraş W.KWoodingt<>n
ile yolculuk yaparken, Shccrncss’tan
Rotherhithe’e Tham es nehri üzerinde
çekilen Temeraire'in parçalandığını gördü.
Turner her zaman yanında ufak bir not
defteri taşırdı. Bu deftere gördüklerinin
eskizini çizdi ve daha sonra da eskizlerden
bu başyapıtı çıkardı. Bu ünlü gemi,
Nelson’ un filosuna hizmet etmişti ve 1805
Trafalgar Savaşı’nda ayrıcalıklı hizmeti ile en
görkemli anlarını yaşamıştı. Turner tarilı
kokan, zaman, kader ve doğa hislerinin
önünde sürüklendiği konulardan ilham
alınca en iyi resimlerini yapmıştır.

1877’de, Times'da muhabirleri, Turner'ın

yanlış tasvirlerine saldırdılar. Örneğin
yanlış arma, güneşin batışı ve gemi
direğinin buhar bacasının arkasında
gösterilmesi.

Ayın gümüş rengi

suda yansıyor ve
gemiyi aydınlatıp
ona hayaletvari bir
nitelik katıyor.

Téméraire. 98 adet topun dizilmiş olduğu

bir gemiydi. Adını, 1759'da Lagos
körfezinde el konulan bir gemiden almıştır.

Deniz Savaşı (Tém éraire)

M alzem e yağlıboya
Ö lç ü le ri 90.7 x 121.6 cm
Yer Londra: Ulusal Galeri

i
Tıırner'ın Temeraire'i, parıldayan bir
günbatımında gördüğü söylenir. Turner, batan
(liineşin hem simgeselliğini hem de
(jörüntüsünü öne çıkarıyor. Her iki etkiyi de
zarif yeni ay ile kontrast vererek yükseltiyor.
Geminin buhar bacasından çıkan yanıcı gazlar
gökyüzünün ateşli renklerine karışıyor.

Turner, yeni keşfedilen sentetik pigmentler

kullanıyordu. Örneğin paletine yoğunluk ve
parlaklık katan krom sarısı.

Resim, 1839 yılında

Kraliyet
Akademisi'nde
sergilenmiştir.
Katalogda Thomas
Campell'in Siz
İngiltere'nin
Denizcileriden şu
satırlar yer almıştır:"
Savaşa ve fırtınalara
göğüs geren bayrak
artık geminin sahibi
değil.”

1870'de Londra'da
çalışmalarını sürdüren
genç Monet, Turner'in
ışık ve boya
kullanımından
etkilenmiştir.

Turner, bu resmi
satmamayı tercih
etmiştir. Ulusal Galeri
1856 yılında Turner'ın
vasiyetiyle resmi
almıştır. Sanatçı
satılmamış bütün
eserlerini ulusa
bağışlayan tartışmalı
bir vasiyet bırakmıştır.

İlk çarklı buharlı Turner'ın son resimleri

gemi 1783'te, ilk
buharlı savaş gemisi
ise, 1815'te denize
açılmıştır. Her ikisi de
Turner'ın hayatta
olduğu zamanlardır.
sert eleştirilere maruz
kalsa da, bu T E K N İK L E R
kompozisyon göklere
çıkarılmıştır. The Turner, önceki suluboya
Morning Chronicle ! çalışmaları ile yağlıboya desen-
resmi yakıcı | lerindeki çeşitleme aralığını
simgeselliği ile birleştirmiştir. Böylece mükem-
"muhteşem ufuk" diye i mel akışkanlığı olan, farklı
nitelemiştir. i yüzeyler çağrıştıran sulu ve kalın j
j boya detayları ortaya çıkmıştır.
A K A D E M İL E R 1 5 6 2 -1 9 . yüzyılın s o n la rı

Akadem iler, sergiler düzenleyen ve destekleyen, sanat eğitim leri

o rgan ize eden , stan dartlan ve kuralları belirleyen, d evletin v e ya
soylu y ön eticilerin desteklediği resm i kuruluşlardır. 17. y ü zy ılın
ortaların dan 19. y ü zy ılın sonlarına k ad ar çok
etkili olm uşlardır. İlk akadem i 1562’de
F loran sa’da kurulmuştur.

FRANSIZ AKADEMİSİ
En mükemmel akademi 1648 senesinde İsviçre ve
kurulmuş ve X V I. Louis’ nin emriyle İtalya'daki birçok
kurulan ve LeBrun tarafından yönetilen prenslik ve
Fransız Kraliyet Akadem isi’dir. Sergi belediyelerde. Tek istisna
açılmasında, model kiralanmasında, burs özel ve bağımsız kalan
ödüllerinde, taşrada ve R om a’da yerleşik Lon dra’daki Kraliyet
kurumlar açılmasında tekeldi. Sanat Akademisi’dir ve halen
üzerinde merkezi bürokrasinin baskısına bu özelliğim
çarpıcı bir örnektir ve birçok ardılına korumaktadır.
örnek olmuştur; örneğin 1697‘de
Gloria Victis Marius Jean Antonin
Berlin'de, 1705’te Viyana, 1721‘de St. Mercie, 1874, yükseklik 140 cm, bronz,
Petersburg, 1735‘te Stockholm, 1752‘de Paris: Musée de ta Ville. Akademik
M adrid ve aynca Hollanda, Almanya, heykel örneği.

19. YÜZYIL
19. yüzyılın ikinci yansında, Akademiler
en aptal ve muhafazakâr dönemlerini
yaşıyordu. Özellikle, III. Napolyon ve
Kraliçe Eugenie’nin elinde tuttuğu yıllık
salon sergileri ile Fransız Akademisi
korkunçtu. Birçok açıdan en önemli
başarılan genç sanatçıları kendilerine
karşı harekete geçmeye kışkırtmalarıdır.
Ö rneğin, Courbet, M an et ve diğer
çeşitli Sezessionlar (bkz. sayfa 338).
Kraliçe Eugenie'nin (1826-1920j etrafında
Hizmetkarları Franz Xavier Winterhalter, 1855,300x
402 cm, tuval üzerine yağlıboya, Oise (Fransa): Château
de Compiegne.
 Kleopatra Ölüm
Mahkumlarının Üstünde
Zehir Denerken
Alexandre Cabanel, 1887,
tuval üzerine yağlıboya, Özel
Koleksiyon.

Alexandre Cabanel
© 1 8 2 3 -8 9 t» FRANSIZ
E3 Paris □ Yağlıboya ü Paris: D'Orsay M üzesi
Q 1993 yılında 400,000 dolar, Kleopatra Ölüme
M ahkum ların Üstünde Zeh 'ır Denerken (yağlıboya)
Geç 19. yüzyıl Paris sanat kurumunun
taşıyıcı sütunlarından biridir. Geleneksel,
döneminde moda olmuş, ardından da çok
talep görmüş bir ressamdır. Nüler,
alegoriler ve portreler yapmıştır. Şimdi
doğru ışıkta bakınca akademik resminin
en kötü ve sadece gösterişten ibaret
olanlarıdır. Z a y ıf teknik, solgun aşın süslü
renkler ve adi konular. Bir uyarı! Çok
övülen bir çağdaş sanat eseri aslında
korkunç bir şey olabilir (sonra da, şu an
da).
BAŞLICA ESERLERİ Venüs’ün Doğuşu, 1862 (Paris:
D’Orsay Müzesi); Francesca da Rimini ve Paolo
Malatesta’nın Ölümü, 1870 (Paris: D ’Orsay
Müzesi); St. Louis’in Hayatı, 1870 (Paris:
Panteon)
bu davetle çelişiyor
ya da onu
reddediyor. Bu kadar
yüce olmayı uman
bir sanatın konusu
ve üslubu arasında
inandıncı bir
bütünlük olması
gerekir.
Yumuşak, tüysüz,
diri vücutlar ve pembemsi meme uçlan
II.Dünya Savaşı veya Playboy dergisindeki
bol makyajlı seksi kızlan hatırlatıyor (ya da
onlara ilham veriyor?). Köylülerin gündelik
yaşamlannı anlattığı resimleri büyük
eserlerinden daha inandıncı çünkü o kadar
yüksek hedefleri yok (böylece aşağı da
düşemiyor) ve dolayısıyla bir güvensizliğe
de neden olmuyor. Yakın dönemde
resimlerine duyulan yeniden canlanmış
ilgi, müzayedelerdeki fiyatlanmn
olağanüstü artmasına neden oldu.
BAŞLIC A ESERLERİKendini Eros’tan Korumaya
Çalışan Genç Kız, 1880 civarı (Los Angeles: J.
Paul Getty Müzesi); Küçük Çoban Kız, 1891
(Londra: Christie’s Görselleri); Cupidon, 1891
(Londra: Roy Miles Resimleri)

VVİlliam-Adolphe
Bouguereau
S 1 82 5-1 905 m FRANSIZ

M Fransa; Roma O Yağlıboya

Q 2000 yılında 3.2 m ilyon dolar, La charité
(yağlıboya)

Bouguereau, Fransız akademisinin son

senelerinin tipik geleneksel direklerinden
biridir. Şimdiye kadar çoktan değerini
yitirmiş Klasik geleneğin dilini ve
âdederini bırakmayı reddediyordu.
Büyük resimleri ve göz alıcı başarılı
tekniği ile seyircilerine zevk veriyordu.
Ancak, şimdi eserleri tantanalı ve
inandırıcılıktan uzak gözüküyor; sanat
tarihinin bir dinozoru daha. Gururlu
retorik konuları (örneğin nü Venüsler), Venüs'ün Doğuşu William- Adolphe Bouguereau, 1879,
300x218 cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: D'Orsay
gerçekliğe olan güvensizliği askıya almaya
Müzesi. Bouguereau'nun mitolojik işleri hemen alınıyor ve
davet ederken fotoğrafı taklit eden üslubu
yüksek fiyatlara satılıyordu.

Franz Xaver W in te rh a lte r
O 1 8 0 5 -7 3 i» ALMANYA_______________________
E2 Paris 0 Yağlıboya @ London: Wallace
Koleksiyonu Q 1997 yılında 1.6 m iyon dolar,
Jeune fille de l'A riccia (yağlıboya)
Yumuşak mizaçlı, M ü n ih ’te eğitimini
almış çok ünlü bir portre ressamıdır.
Özellikle de altın çağında bulunan 19.
yüzyıl Avrupa m onarşisinin (İngiliz,
Belçikalı ve Fransızların) portrelerini
yapmıştır. M üşterilerinin kendilerine
uygun bulduğu imajı resmetti: burjuva
saltanatı. İşleri resmiyeti, içtenliği ve
anektodu çok başarılı bir biçimde
birleştirir. D oğrudan tuvali boyardı ve çok
seri çalışırdı. Zahm etsiz, kişiliksiz bir
üslubu vardı. Aynı zam anda litograf da
yapmıştır.
BAŞLIC A ESERLERİ Prenses Leonilla, 1844 (Los
Angeles: J. Paul Getty Müzesi); 1 Mayıs , 1851
(Windsor Kalesi, İngiltere: Kraliyet
Koleksiyonu); Prenses Tatyana Alexandrovna
Tusupova’mn Portresi, 1858 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi)
Hans M a k a rt
O 1 84 0-8 4 I» A V U S TU R YALI____ _____________
E2 M ünih; Viyana i l Yağlıboya ÜJ viyana:
Ö sterreichische Galerisi 12 2000 yılında 223.200
dolar, M ısırlı G iysiler İçinde B ir Kadının Portresi
(yağlıboya)
Çok başarılı Viyanalı bir ressamdır.
Venedik Rönesansı’nın ve 17. ve 18.
yüzyılın büyük ustalarının sanatını talan
ederek dekoratif alegoriler ve tarihi
resimler ile müşterilerini m em nun etti. Bu
işleri büyük yetenek ve duygusal içerik
vaat etmiştir (am a sonunda başarılı
olamamıştır). Klim t ve Schiele gibi
avangard sanatçılar onu hor görmüşlerdir.
BAŞLICA ESERLERİ Balo Sonrası Rüya, 1870’ler
(New York: Metropolitan Sanat Müzesi);
Ariadne’nin Z af e^ 1870’ler (Viyana:
österreichische Galerisi); Kraliçe Messalina
Kılığında Charlotte Wolter, 1875 civan (Viyana:
Şehir Tarih Müzesi)
Sir Thomas Law rence
a 1 7 6 9 -1 8 3 0 ta İNGİLİZ________________________
El Londra; Avrupa □ Yağlıboya ¡3 Oxford:
A sh m olean Müzesi Q 1988 yılında 1.092.000
dolar, Naip Prens'in Portresi (yağlıboya)
Bir hancının harika çocuğudur.
Zam anının cn ileri gelen portre
ressamıydı ancak aşırı üretim i kalitesinin
düşüşüne neden olmuştur.
Eserlerinde tarz, zarafet ve gururlu bir
güven bulunur. Dünya üzerindeki cn
güçlü ve cn zengin ulusun yönetici
sınıfının (buna inanıyorlardı ve Lawrence
da bunu onaylıyordu) portrelerini
yapmakla görevlendirilmişti. Aynı
zam anda, estetik bir deneyim
arzuluyorlardı. Portreleri insanların bu
yönünü dc açığa çıkarıyordu ve güçlü bir
estetik heyecan veriyordu (ki hâlâ veriyor).
Bunu nasıl başardığına bakalım:
yaratıcı, dramatik, kendinden emin
pozlar; kabarık elbiseler, uçuşan saçlar;
norm alden uzun boyunların üstünde
güvenle çevrilmiş kafalar; uzun kollar;
güzel şekil verilmiş yatık om uzlar; zengin
renkler; tam bir güvenle ve duyusal hazla
uygulanmış nefis, akışkan boyalar ve
bütün bunların ötesinde rom antik
deneyimin ve duygunun derinlemesine
biriktiği, canlı beyaz vurgulan ile koyu
renkte gözler.
BA Ş LIC A ESERLERİ Elizabeth Farren, 1790 (New
York: Metropolitan Sanat Müzesi); Bayan Isaac
Cuthbert, 1817 civarı (Paris: Louvre Müzesi);
Samuel Woodburn, 1820 civarı (Cambridge:
Fitzwilliam Müzesi); Sir John Julius Angerstein,
1823-28 civarı (Londra: Ulusal Galeri)
Derbi Günü William Powell Frith, 1856-58, 101.6x223.5
cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Bonhams, ilk
sergilendiğinde, aşırı heyecanlı kalabalığı engelleyebilmek
için barikatlar kurulmuştur.
 Lord Frederic Leighton

1 3 Frankfurt; Roma; Paris; Londra □ Yağlıboya;

heykel M Londra: Ulusal Galeri; Tate
Koleksiyonu. Wirral (İngiltere): Lady Lever Sanat
Galerisi Q 2000 yılında 1.812.000 dolar, Bilezik
(yağlıboya)

L ord ünvanını alan ilk ressamdır.

Avrupa’da eğitim gördü. “Günüm üzün
M ichelangelosu” olarak adlandırılmak
istiyordu ve adlandırıldı da. Sanat
politikasında ve diplom aside ustaydı. Çok
başarılıydı. Müşterileri arasında Kraliçe
Viktorya da vardı.
Eserleri her açıdan kusursuzdur.
M ükem mel bir teknik ve çizerlik
gösterirler. Işığı harikulade, incelikli ve
Wellington’un İlk Dükü Arthur Wellesley'in Portresi yaratıcı kullanırdı. D oğru akademik
(1769-1852) Sir Thomas Lawrence, 1814, tuval üzerine konular seçmiştir (portreler, dinsel ve
yağlıboya, Londra: Wellington Müzesi. Lawrence, mitolojik konular). Peki neden işleri
Napolyon'u yenen tüm Avrupalı liderlerin resimlerini genelde donuk, soğuk ve ruhsuzdu?
yapmıştır. Ç ünkü var olan durum u korum ak için
kaybedeceği çok şey olan insanların
desteğini almak gerekir. A m a kalıcı bir
W illiam Powell Frith
şöhreti yakalamak için gerçek bir yenilik
gereklidir.
E2 İngiltere f! Yağlıboya Ü I ondra: Tate M ichelangelo’dan (ve ona saygıyla),
Koleksiyonu. Surrey: Royal H ollow ay ve Bedford diğer Fransız ve Italyan ustalardan (Titian
Koleji E3 2003 yılında 3.701.300 dolar, İyi Günde ve Ingres gibi) aldıklarına bakın. Ayrıca işi
Kötü Günde (yağlıboya) oluruna bıraktığı, gururlu tanrıyı
oynam aktansa kendisi olduğu yerleri fark
Kraliçe Viktorya tarafından çok beğenilen
edin: doğadan eskizler yapan, arasıra
popüler bir ressamdır. Viktorya
abartılı yağlıboya uygulayan, beyaz
döneminin ayrıntılı panoram ik kayıtları desenler boyamaktan keyif alan birisi. İşte
ile ünlüdür (tren yolları, yarışlar, deniz böyle anlarda “resmi” işlerinde eksik olan
kenarlan). Resimleri dinlendirici, tazelik ve sıcaklık ortaya çıkmaya
iddiasız, hırssız ve ahlaki başlıyor.
herhangi bir m esajdan Cimabue
B A Ş LIC A ESERLERİ
uzaktır. Fotoğraf Meryem’i Floransa
kullanırdı am a bunu Sokaklarında Taşınıyor,
itiraf edemezdi. 1853-55 (Londra:
M antıksızca tarih Ulusal Galeri);
resimleri ve N il’de, 1868
ahlaki resimler (Cambridge:
yapmaya Fitzvvilliam
çalışmıştır. Müzesi); Piton’la
Mücadele Eden
B AŞLIC A ESERLERİ
Atlet, 1874-77
Othello ve
(Londra:Tate
Desdemona, 1840-
Koleksiyonu);
56 (Cambridge:
Nubyalı Genç Bir
Fitzwilliam Müzesi);
Adam, 1880’ler
Charles Dickens’ın (Londra: Bonhams);
Portresi, 1850’ler Çalışma, 1877 (Liverpool:
(Londra: Victoria ve Albert Sudley House)
Müzesi); Tren istasyonu, 1862
Hesperides'in Bahçesi Lord Frederic Leighton, 1892
(Surrey: Royal Holloway ve Bedford civarı, tuval üzerine yağlıboya, ZZirral (İngiltere), Lady
Koleji). Lever Sanat Galerisi. Viktorya döneminin örnek başarılı iş
adamı, sabun üreticisi Lord Leverhulme bu resmi satın
almıştır.

Sir Edwin Landseer
« 1 8 0 2 -7 3 i» İNGİLİZ
ESLondra; iskoçya ö Yağlıboya; heykel; gravür
@ Londra; Tate Koleksiyonu; V ictoria 8ı Albert
M üzesi Q 2003 yılında 1.851.500 dolar, Lord
Ossulston 'un P ortresi (yağl ıboya)
Kraliçe Viktorya’nın beğendiği çok
başarılı, üretken ressam lardan biridir.
Duygusal portreler, hayvan ve spor
resimleri yapmıştır (Highland sığırına,
erkek toplantılarına, aslanlara ve kutup
ayılanna ilgisi vardı). K endi dönemi ile
tam bir uyum içindeydi. H ayvanlan
Viktorya dönem inin erdem lerini
sergiliyordu: asalet, cesaret, gurur, başarı,
zafer, erkek egemenliği ve kadınlann
itaati.
Doğada yaptığı ufak, açık hava eskizleri
Constable ve ya herhangi bir Fransız
çağdaşımnki kadar iyidir.
BAŞLIC A ESERLERİ Yaşlı Çobanın Yas Tutanı, 1837
(Londra: Victoria ve Albert Müzesi); İtibar ve
Arsızlık, 1839 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Sir Lawrence Alm a-Tadem a
© 183 6-1912 i« İNGİLİZ_______
İÜ) Hollanda; Londra n Yağlıboya
[5i! Los Angeles: J. Paul G etty Müzesi
□ 1995 yılında 2.5 m ilyon dolar, M usa'nın
Bulunuşu (yağlıboya)
H ollanda’da doğmuş, sonradan İngiliz
vatandaşı olmuştur. Başarılı ilişkiler
kurdum Viktorva dönem i is adamları için
m odaya uygun, titizlikle boyanmış,
Yunanistan ve R om a’nın m udu azınlığının
erotik am a tehlikesiz fantezilerini, özellikle
çıplak kadınlan özel anlarında
resmetmiştir. Arkeolojiye çok meraklıydı.
Fotoğraflardan ve yerinde yaptığı
çizimlerden faydalanmıştır.
BAŞLIC A ESERLERİPhidias ve Parthenon, 1868
(Birmingham, (İngiltere): M üzeler ve Sanat
Galerileri)\ Heykeltıraşın Modeli, 1877 (Özel
Koleksiyon)
Sir Luke Fildes
» 1843-1927 i» İNGİLİZ
E3 Liverpool; Londra; Venedik □ Yağlıboya
0 1992 yılında 462.500 dolar, Kasaba Düğünü
(yağlıboya)
Viktorya döneminin bayatlam ış akademik
geleneğini, kabul edilebilir yeni Fransız
fikirlerinin esintisi (rahat boya kullanımı,
m odern konular ve ışığa ilgi) ile tazelemiş
başarılı, popüler ve öncü bir ressamdır.
Portreleri, m anzaraları ve sosyal içerikli
konulan vardır. Doktor adlı resmi, 19.
yüzyılın sonlannda uluslar arası ün
kazanmış bir eserdir.
Venedikliler, 1885 (Manchester:
BA Ş LIC A ESERLERİ
Şehir Sanat Galerisi); Doktor, 1891 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Müptela, 1908
(Manchester: Şehir Sanat Galerisi)
Tepidaryum Sir Lawrence Alma-Tadema, 1881,24x33
cm, panel üzerine yağlıboya, Wirral, /İngiltere): Lady Lever
Sanat Galerisi. Alma-Tadema'nın resimleri, eski
ustalarınkine kıyasla daha pahalıya satılıyordu.
 John F rederick Lewis
W 1 8 0 5 -7 6 [DİNGİLİZ
|£3 Londra; Kahire 0 Suluboya; yağlıboya; gravür
f2 1996 yılında 1,26 m ilyon dolar, LiHum Auratum
(suluboya)
11retken bir sanat hanedanlığının en
bilinen ressamıdır. Anlaşılması güç bir
suluboya tekniği (guaş kullanımı çok
zekice) ve takıntılı ayrıntıları ile M ısır’daki
| >azar yerlerinin, çarşıların ve harem lerin
ı ı kilcyici resimlerim yaptı. Yağlıboyaları
bu kadar iyi değildir. İlk dönem
ı serlerinde spor, vahşi hayat ve topografı
konulan vardır. İspanya ve Fas’a gitmiştir
(1832-34). M ısır’da yaşamıştır (1841-51).
BAŞLIC A ESERLERİ Suriyeli Şeyh, Mısır, 1856
(Cambridge: Fitzwilliam Müzesi); Kahve
Taşıyan, 1857 (Manchester: Şehir Sanat
Galerisi); Kahire’dekı Bir Kafenin Kapısı, 1865
(Londra: Kraliyet Sanat Akademisi)
Ev Dedikodusu John Frederick Lewis, 1873,304 x 20.2
cm, panel üzerine yağlıboya, Manchester: Whitworth
Sanat Galerisi. Lewis, Mısır göllerinin ıssızlığını Kahire'nin
çuvallamış sosyal hayatına tercih etmiştir.
Christen K ebke
© 1 8 1 0 -4 8 I» DANİMARKA
[Lü Copenhagen n Yağlıboya ID Copenhagen:
Devlet Sanat Müzesi Q 2000 yılında 322.712
dolar,Eckersberg'ln Stüdyosunun Penceresinden
Bir Manzara (yağlıboya)
Kısa ömürlü (zatüreden ölmüştür), çok
Emilliekilde'de Nehir Boyu Christen Kabke, 1836
civan, 19x31 cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: Louvre
Müzesi. Kebke'nin ünlü göl manzaraları, stüdyosunda,
birçok gizim ve eskizden yapılmıştır.
yetenekli bir ressamdır. H âkim konumdaki
Biederm eier orta sınıfının kendilerine
olan güvenini tazeleyen kendi evlerindeki
portrelerini yapmış ve onların ilgisini
kazanmıştır. En canlı işleri, doğa
eskizleridir (bunlardan sergileri için
resimler yapmıştır). 1838-40 arasında
İtalya’yı gezmiştir. Akadem i tarafından
reddedilmiştir.
Resimlerindeki apaçık dinginlik ulusal
gururu ve güçlü ahlaki erdem leri
gizlemektedir. H er ikisi de Biederm eier’in
önemli nitelikleridir ve ayrıntıya verdiği
önem de, temizliğinde ve düzenliliğinde
(pek gerçekçi değil hatta abartılı) ve hafife
aldığı simgesel ayrıntılarda görülebilir.
BA Ş LIC A ESERLERİ Frederik Sodring’in Portresi, 1832
(Kopenhag: Hirschsprungske Samling);
Kopenhag’da Bir Sokak; (Kopenhag: Devlet
Sanat Müzesi); Kopenhag’da Kaleye Giden Asma
Köprü, 1837 (Londra: Ulusal Galeri);
Kopenhag’daki Gölkrden Biri, 1838 (Kopenhag:
Devlet Sanat Müzesi)
Richard Dadd
© 1 8 1 7 -8 6 lü İNGİLİZ
E3 Bedlam , Broadm oor (İngiltere) □ Yağlıboya
M London: Tate Koleksiyonu 0 1992 yılında
2.775.000 dolar, Çelişki: Oberon ve Titanla
(yağlıboya)
“Deli D add” 1843’te babasını öldürmüş
ve hapse atılmıştır am a doktorları resme
devam etmesi için cesaret vermiştir. Yakın
zam anda, 1850’lerde yaptığı titiz, takmtilı
ayrıntıları ve masal konuları olan resimleri
ile ünlü oldu.
BA Ş LIC A ESERLERİ Mısır’dan Uçuş, 1849-50
(Londra: Tate Koleksiyonu); Merhamet: David
Saul’un Hayatını Kıırteırdı, 1854 (Los Angeles: J.
Paul Getty Müzesi); Feller Perisinin Usla İşi ,
1855-56 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Thomas Cole
Q 1801-48 i« AMERİKALI______________________
O Pennsylvania; N e w York; Catskill Dağları;
Avrupa □ Yağlıboya ü N ew York: M unson-
W illiam s-Proctor Sanat Enstitüsü Q 2003 yılında
1,3 m ilyon dolar, C atskill Dağ E vleri (Yağlıboya)
Cole İngiltere’de doğm uştur (Bolton,
Lancashire) am a ailesi 1818 ’de
Am erika’ya göç etmiştir. Amerikan
sanatında temel bir figürdür. Hudson
River O kulu’nun ve büyük m anzara
geleneğinin kurucusudur. Romantik,
muhafazakâr, m elankoliktir ve hızlı bir
değişime uğrayan m ateryalist dünya
karşısında genelde yabancı kalmıştır.
Erken dönem H udson Nehri
peyzajlarında (1920’lerde yapılmış)
Amerika’nın kırsal kesimini Avrupa’nın
güzel ve yüce alışkanlıkları ile yorumlar.
D aha sonraki işleri d a h a büyüktür ve
şiirleri ve günlüklerindeki gibi edebi ve
ahlaki fikirlerle kaplıdır. M anzaraları,
dinsel ve tarihsel konular ile birleştirmiştir.
M odern izleyiciler için kötü bir opera ya
da Hollywood filmi seyretmekle aynı şey.
İlk dönem işlerinin nedeni turizm,
kalkınma veya sanatsal yorumlarla
(Avrupa’nın aksine) kirlenmemiş ABD’nin
görece bakir doğasına verilen yanıttır.
Sonraki işlerinin nedeni ise bu doğa ile
saldırgan m addi kültürün çarpışm asından
ve maddi dünyanın galip gelmesinden
duyulan korkudur. “ İm paratorluğun
Seyri” ve “H ayat Yolculuğu” Amerikan
kültürünün iniş çıkışlarını öngörmektedir.
BAŞLICA ESERLERİ Mağara Şelalesi, 1830 (Şikago
Sanat Enstitüsü); İmparatorluğun Seyri: Vahşi
HUD SO N RIVER EKOLÜ
Thomas Cole tarafından kurulmuş
Amerikalı ressamlardan oluşan gevşek
yapıda bir gruptur. Thomas Cole, Yukarı
New York Eyaleti’ndeki Hudson Nehri
Vadisi’niıı pitoresk resimlerini yapmıştır.
Böylece Amerika’da yeni bir manzara resmi
geleneği kurmuştur. Ekole bağlı birçok
ressam ABD’yi boydan boya gezmiştir ve
New York’ta çalışmıştır. Genellikle Hudson
Nehri peyzajlan yapmışlardır. Ülkenin geri
kalanından topladıkları manzaraları da bu
resimlerin içine serpiştirmişlerdir. Grubun
gücü İç Savaş (1861-65) sonrası azalmıştır.
Ancak peşi sıra gelen Luminist Ekol için
çok iyi bir ilham kaynağı olmuşlardır.
Devlet, 1836 (New York Tarih Toplumu); Erken
Sonbahar, 1837 (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi); Schroon Dağı, 1838 (Ohio: Cleveland
Sanat Müzesi); Beyaz Dağlar’ın Boğazı, 1839
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
Frederic Edwin Church
C 1 82 6-1 900 i» AMERİKALI____________________
El ABD; Kanada; Güney A m erika O Yağlıboya
Hi New York; M etropo litan Sanat Müzesi.
Hudson (New York Eyaleti): Olana State Historic
Site E2 1989 yılında 7.5 m ily o n dolar, Göl
Kenarındaki Ev, (yağlıboya)
E n büyük Amerikalı m anzara ressamıdır.
Ayrıntılı doğa gözlemlerini T urner gibi
rom antiklerin ulvi, heybetli görüşleri ile
birleştirmiştir. T anrı’dan korkardı ve bir
vatanseverdi (aleni olarak).
Güney ve Kuzey A m erika’nın büyük,
etkileyici m anzaraları ve panarom aları,
doğal harikalara (Niyagara Şelalesi),
dağlara ve dram atik ışıklara (kan kırmızısı
gün batım lanna) sahiptir. İstediğiniz yere
gidebildiğiniz bir kuşbakışı sağlayan
yükseklikte bakış açısı vardır. Bu bakış
açısını sanki bilimsel, mikroskopik
ayrıntılar ile birleştirir. Sonuçta D oğa’nın
ahlakına ve T an n ’nın varlığına olan derin
inancım en büyük nitelikten en küçüğüne
kadar hepsinde görebilirsiniz.
Heyecanlı ışık dem etlerinin m anzaranın
üzerine düşüşüne bakın. U zakta enfes
dağlık alanlar ve şelaleler. Keskin, parlak
renkler (yeni, yoğun, metalik pigmentler
kullanmıştır). 1860’lardaki en parlak
dönem inden sonra uzun ve yavaş bir inişe
1820'ler-1870'ler
"Son Mohikan "dan bir sahne Thomas Cole, 1827,
tuval üzerine yağlıboya, New York: Fenimore Sanat
Müzesi. Bu resim, James Fenimore Cooper’ın
romanından etkilenerek yaptığı dört eserden biridir.
 C otopaxi Frederic Edwin Church, 1862, 122x216cm,
tuval üzerine Yağlıboya, Michigan: Detroit Sanat Enstitüsü.
Church, Alman kaşif Alexander von Humboldt'un izinden
Güney Amerika'ya iki kez gitmiştir, 1857'de Ekvador'un
Cotopaxi volkanının eskizini yapmıştır.
Günbatımı, 1861 (Detroit Sanat Enstitüsü); Rio
de Janeiro Körfezi, 1864 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi)

geçmiştir (ellerindeki ağır rom atizm adan

çok çekmiştir).
Fitz Hugh Lane
© 1 8 0 4 -6 5 i» AMERİKALI
BAŞLIC A ESERLERİ Güney Amerika, 1856 civan

(New York: Berry-Hill Galerileri); E3 Boston; Maine; G loucester (ABD) f j Yağlıboya

Kalbi, 1859 (New York: Metropolitan Sanat Q 2004 yılında 5 m ilyon dolar, M anchester lim anı
Müzesi); Aurora Borealis, 1865 (Washington (yağlıboya)

1)C: Ulusal Sanat Galerisi); M yagara Şelalesi, Luminist Ekolü’nün öncü ressamıdır.
1867 (Edinburgh: Ulusal iskoçya Galerisi) Z am anın durduğu donuk anların
ustasıdır. Altın rengi bir ışığın kapladığı
ürkütücü ıssızlıkta dingin sahneler
Martin Johnson Heade yaratmıştır. Aynca epey ayrıntılı gemi ve
O 181 9-1 904 (M AMERİKAN sahil şeridi resimleri yapmıştır.
0 ABD; Avrupa; Güney A m erika U Yağlıboya Edebiyattaki deneyüstücülüğün görsel
ü N ew York: Brooklyn Sanat Müzesi eşdeğeri; sığ görüntünün altındaki
Q 1987 yılında 1.750.000 dolar. Tartışan ik i Sinek
gerçeklik cevherinin arayışı.
Kuşu ile İk i Orkide (yağlıboya) BA Ş LIC A ESERLERİ Altın Çağ Mew York Umanına
Girmek Üzere, 1854 (New York: Metropolitan
Heade çok önemli bir Luminist’tir. Sanat Müzesi); İssız Adaya Çıkış, 1856 (New
1859’da Frederic C hurch ile tanıştıktan York: Brooklyn Sanat Müzesi)
sonra başarıyı elde etmiş, uzun soluklu bir
portre sanatçısıdır. Unutulm ası güç, ulkun
alçakta olduğu düz arazi resimleriyle "Gerçek keşif
ünlüdür. H er unsurun geniş ve açık
boşluklara azami duyarlılıkla yolcuğu yeni yerler
yerleştirildiği, basit ve temiz aramak değil, yeni
kompozisyonlar yapmıştır. Fırtına
öncesinin mistik, uğursuz ışığını gözlere sahip
yansıtabilme kabiliyeti vardır. Sinek
olmaktır."
kuşlannı ve orkideleri resmettiği
Brezilya’ya yaptığı gezilerle de hatırlanır. MARCEL PROUST
BAŞLIC A ESERLERİ Yaklaşmakla Olan Fırtına, 1859

(New York: Metropolitan Sanat Müzesi);

 M
Albert Bierstadt
« 183 0-1 902 0) ALMAN/AMERİKALI
E2 ABD □ Yağlıboya @ N ew York:
M etropolitan Sanat M üzesi. Boston: Güzel Sanatlar
M üzesi Q 2003 yılında 6,4 m ilyon dolar, Yosemite
Vadisi (yağlıboya)
Bierstadt Alm anya’da doğm uştur ancak
Massachusetts’te büyüm üştür. Tren
yollarının ilk yapıldığı zam anlardaki Batı
Am erika’nın büyük m anzara resimlerini
yapmıştır. Alçak bakış açısı, inandırıcı
am a hayalperest kompozisyonları, güzel
esprili ayrıntıları, tem iz ışık ve gölge
kullanımı vardır. C analetto’nun Venedik
için yaptıklarını Batı Am erika için
yapmıştır. İsviçre ve B erm uda’da
çalışmıştır. M ükem m el yağlıboya eskizleri
bulunmaktadır.
BAŞLIC A ESERLERİ Yosemite Vadisi, 1863 civan
(New York: Berry-Hill Galerileri); Kayalık
Dağları iıda Fırtına, 1866 (New York: Brooklyn
Sanat Müzesi); Sierra Nevada Dağlarının
Arasında, 1868 (Washington DC: Ulusal
Amerikan Sanatı Müzesi)
Thomas M oran
O 1837-1926 f " AMERİKALI
0 ABD; Avrupalı; M eksika H Yağlıboya lal
Bolton (BK): M üzeler, Sanat Galerisi ve Akvaryum
a 2004 yılında 4,4 m ilyon dolar, Yellowstone'da
Sis (yağlıboya)
Kendi kendisini eğitmiştir. Philadelphia'da
Yellowslone'daki Büyük Kanyon Thomas Moran,
1872,245.7 x 427,8 cm, tuval üzerine yağlıboya, New York:
Smithsonian Enstitüsü. Yellowstone'a yaptığı resmi bir
ziyaretten etkilenmiştir.
Îngiliz-İrlandalı göçmen ailesi tarafından
yetiştirilmiştir. Yellowstone’a yapmış
olduğu bir seyahatten sonra T u rn er’ın
Rom antik üslubunda Yellovvstone’un
doğal devasalığını betimlediği işleri ile üne
kavuştu. Eşsiz suluboyalan kurşun kalem
çizimlerin üstüne yapılmıştır ve ilham
kaynağı T urner’dır. Venedik (yine T urner
etkisi), Long Island ve Kaliforniya
m anzaraları da çizmiştir.
BAŞLIC A ESERLERİYukarı ¡Colorado Nehrinde Akşam
Vakti, 1882 (Bolton, BK: Müzeler, Sanat
Galerisi ve Akvaryum); Yankılanan Deniz, 1884
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Schuylkill Nehri, 1890’lar (Özel Koleksiyon)
George Caleb Bingham
» 1 8 1 1 -7 9 t» AMERİKALI
ES M issouri n Yağlıboya ® N ew York:
M etropo litan Sanat M üzesi f2 1978 yılında
980,000 dolar, Neşeli G em iciler No. 2 (yağlıboya)
Virginia’da doğdu ve M issouri’de yaşadı.
O rta Batı’dan yetişmiş ilk önemli
ressamdır. Amerikan sınır bölgelerini ve
“neşeli gemicileri” çizdiği 18 4 5 -5 5 arası,
on yıllık müthiş başarılı bir dönem
geçirmiştir. Altın sarısı ışıkla yıkanan basit
kompozisyonlar üretmiştir. Poussin kadar
resmi ve 17. yüzyıl HollandalI ustalar
kadar gururlu, yeni C um huriyeti’ni
belgelemiştir.
Denizciler Kart Oynarken, 1847
BA Ş LIC A ESERLERİ
(Missouri: St. Louis Sanat Müzesi); Taşra
Politikacısı, 1849 (San Francisco: Güzel
Sanatlar Müzesi); Sığır’a Nişan, 1850 (New
York: Brooklyn Sanat Müzesi); işgaldin, 1850
(Boston: Güzel Sanatlar Müzesi)

Frederic Remington
Q 186 1-1909 l» AMERİKALI
E3 ABD; Avrupa; Kuzey A frika H Yağlıboya;
heykel ü New York Eyaleti: Rem ington Sanat
Abidesi Q 1999 yılında 4.7 m ilyon dolar, Keşif
(yağlıboya)
Kovboyların diyarı Batı’nın cn ünlü
ressam ve heykeltıraşıdır. Gerçek bir
sanatçıdan ziyade, sadece bir illüstratör
olduğu düşüncesinden kurtulamıyordu (ki
gerçeklik payı vardır). Son işleri başarısız
izlenimci denem eler ve sanatsal
düşüncelerle doludur. Amerikan
süvarilerini tutuyordu ve Kızılderilileri
sevmezdi. Bağnaz bir insandı ve
T hcodore Roosevelt’in dostuydu.
Remington m ükem m el efsaneler
uydurur ve bunları yayardı. Eski bir
kovboy ve ya Am erikan süvarisi olduğunu
söylüyordu oysa ki Yale mezunu ve New
York’ta yaşayan birisiydi. İyi “beyazların” ,
vahşi “yabancı” K ızılderililerden
topraklarını korum asını konu ettiği
resimleri, Hollywood kovboy filmi
yönetmenleri tarafından benimsenmiştir.
Harper’s Weekly ve diğer popüler
m agazinler için yaptığı illüstrasyonlar onu
ABD içinde bilinen bir isim yaptı.
Remington gazetecilik de yapmıştır. 1890-
91 Kızılderili savaşlarını ve Ispanya-
Amerika (Küba’da) savaşını izlemiştir.
Keskin bir yazardı; sekiz tane kitap
yayımlamıştır.
Örtü S in y a li Frederic Remington, 1896
civarı, tuval üzerine yağlıboya, Houston:
Güzel Sanatlar Müzesi. Amerikan
yerlilerinden birisi Birleşik Devletler
Ordusu'na usule aykırı olarak alınmış.
1890'larda Remington bu askeri eğilimi çok
güçlü savunuyordu.
"Sanat bir metresin
dişi şeytanıdır ve
eğer ilk başlarda
benim düşünce
tarzıma boyun
eğmemiş olsaydı,
ısrar ederdim ve
devam edeceğim
de."
FREDERIC REMINGTON
BAŞLIC A ESERLERİ Meksikalı Binbaşı, 1889 (Şikago
Sanat Enstitüsü); Bir Yoldaşa Yardım, 1890
civarı (Houston: Güzel Sanatlar Müzesi); öncü
veya Askeri Fedakârlık, 1890 (Şikago Sanat
Enstitüsü); Rye\ Atlatanlar, 1902 (New York:
Metropolitan Sanat Müzesi)
Charles M. Russell
C 1 8 6 4 -1 9 2 6 i« AMERİKALI____________________
E l M ontana H Suluboya; yağlıboya; heykel
@ M ontana: C. M. Russell M üzesi Q 2001 yılında
2,1 m ilyon dolar, Tartışmalı Dava (yağlıboya)
Rem ington ile birlikte, Batı Am erika’nın
ilk ressam larındandır am a Rcmington’dan
çok farklıdır. Russel kendi kendini
yetiştirmiş bir sanatçı idi, gerçek bir
kovboy olarak çalışmıştı, Kızılderilileri
severdi ve m izah gücü kuvvetliydi.
Yağlıboyada gayet iyiydi am a asıl
suluboya resimleri muhteşemdir. 1900’lü
yıllara kadar sıçrama yapam am ıştır fakat
sonraları hep daha iyiye gitmiştir. Çok
kaliteli birçok heykeli vardır.
BAŞLIC A ESERLERİ Cesur Kızılderililer, 1899 (New
York: Metropolitan Sanat Müzesi); Yalnız
Kurt’un ölüm Şarkısı, 1902 (Minnesota:
Minneapolis Sanat Enstitüsü); Yukarı
Tüttürmek , 1904 (New York: Metropolitan
Sanat Müzesi); Vagonlar, 1910 (New York:
Kennedy Galerileri)

Winslow H o m er
Q 1836-1910 f*» AMERİKALI
ABD; Paris; İngiltere f | Suluboya; yağlıboya
P I New York: M etropo litan Sanat Müzesi.
Boston: Güzel Sanatlar M üzesi Q 1999 yılında
4.4 m ilyon dolar, Kırmızı Kano (çizim)
H om cr 19. yüzyılın cn başarılı
ressamlarından biriydi. Doğayı, Amerikan
öncü ruhunu inandırıcı bir şekilde
yansıtarak yorumlamıştır. ABD, Ingiltere
ve Baham alar’ı dolaşmıştır. Kendi kendini
eğitmiştir.
H om er hayli tatm inkâr ve güçlü
resimler yaratmıştır. Atlantik kıyısının
deniz m anzaralarını; özellikle güçlüklerle
başa çıkan, pratik, ayağı yere basan
insanlan; m odern kadınları; güçsüz
çocukları konu olarak seçmiştir. Pragmatik
ışık ve renk araştırm aları yapmış ve güçlü,
iyi tasarlanmış cesurca boyanmış resimler
yapmıştır. Ayrıca, zarif, canlı akıcı
suluboya resimleri de vardır. Eserlerinin
çok kuvvetli öykü içermesi (magazin
resimleyicisi olarak işe başlaması tesadüf
değil) ve sanatının altına içten, ahlaki bir
mesaj ve kurnaz bir anlam belirsizliği
sokması onu sıradan olmaktan
kurtarmıştır.
S e kiz Çan Winslow Homer, 1886, 64.5x77.2cm, tuval
üzerine yağlıboya, Andover (ABD): Addison Amerikan
___
Sanatı Galerisi. Homer yıllarca Maine'de Atlantik kıyısında
yaşamıştır.
H içbir anlamsızlığa yer vermeyen pratik
boyam a tarzı konu, zam an ve mekan ile
tam bir uyum içindedir. İnsanı
kıskandıran, yalınlaştırm a ve gereksiz
ayrıntıları atabilme yeteneğine sahiptir.
G üvenle güçlü ışık ve gölge kontrastları
kullanır. Dimdik, tereddüt etmeyen
çizerliğinc ve genelde kahram anca bir
edayla sık sık kullandığı siluet figürlerine
bakın. Çocukları Am erika’nın geleceği
için bir m etafor olarak kullanmıştır.
Yaşlandıkça vc deneyim kazandıkça
üslubundaki vc konularındaki gelişime,
onlann nasıl daha da büyüdüğüne,
güçlendiğine, kendinden em in ve özgür
bir hale geldiklerine bakın.
BA Ş LIC A ESERLERİ Kırbaçî Şaklat, 1872 (Ohio:
Butler Amerikan Sanatı Enstitüsü); Koyunlara
Bakan, 1878 civarı (özel Koleksiyon); Balık
Ağı, 1885 (Şikago Sanat Enstitüsü); Kaplumbağa
Darbesi, 1898 (New York: Brooklyn Sanat
Müzesi); Keskin Nişancılar, 1900 civan (Londra:
Christie's Görselleri)
William Sidney M o u n t Thomas Eakins
© 1 8 0 7 -6 8 fw AMERİKALI O 1 8 4 4 -1 9 1 6 (M AMERİKALI
( 2 New York U Yağlıboya; çizim Ü D etroit E3 Philadelphia; Paris □ Yağlıboya ¡¡i
in stitute o f A rts Q D e tro it Sanat Enstitüsü Philadelphia: Sanat M üzesi □ 2003 yılında 4, 8
1983 yılında 800.000 dolar. Yaylı Kapan (yağlıboya) m ilyon dolar, Çorak A razideki Kovboylar
(yağlıboya)
19. yüzyıl ortalarının ilk Amerikalı tarz
ressamıdır. Long Island’da yaşamıştır. D oğm a büyüme Philadelphialıdır. Paris ve
Kırsal hayatı anlattığı resimleri New York Ispanya’da eğitim almıştır. Pcnsilvanya
şehri sakinlerine çekici gelmiştir. Çiftlik Akademisi’nde becerikli bir öğretm endi.
Bazıları tarafından Amerikalı sanatçıların
hayatı, at yetiştirme, müzik yapma
en iyisi olduğu söylenir am a yaşarken çok
resimleri ve Afrikalı-Amerikalı çiftçilerin az saygı görmüştür. Pragm atik am a zor ve
duygusal portreleri, ulusal farkındalık ve boyun eğmeyen bir karakteri vardı.
bilinç arzusu içindeki halk tarafından Hevesli bir kayıkçıydı.
büyük ilgi görmüştür. Temiz ve keskin Son derece kısıtlı bir sosyal çevrenin
çizerlik ve renklen içten ve dürüst portrelerini yapmıştır.
BAŞ LIC A ESERLERİ Meyhane, 1835 (Şikago Sanat Karakterden ziyade statü, başan ve
Enstitüsü); Piyango, 1837 (New York: toplum daki konum gibi konulara ilgisi
Metropolitan Sanat Müzesi) vardı. Başanlı olanlan (kendisi dc
onlardan biridir) daha iyi
karşılayabilmiştir. 1896’dan sonra hayale
kapılmayan başanlı profesyonel işler
Albert Pinkham Ryder üretmiştir. Son dönem lerinde ise daha
Q 184 7-1 917 t» AMERİKALI hayalperest olmuştur. Bilime, tıbba ve
şeylerin nasıl işlediğine dair ilgisi fazladır..
New York H Yağlıboya M Ohio: Cleveland
İşlerinin başansı için insan anatomisi,
Sanat Müzesi Q 2004 yılında 180.000 dolar, hareket ve perspektiften yararlanmıştır.
M anzara (yağlıboya) Hayal ürünü pozlanna vc hareketlerine,
Kararsız, bohem bir karakter. Jonah ve işçilerinki gibi ellere, zengin koyu renk
Balina, Siegfried ve Riıinemaidens gibi ahenklerine, atmosferik 19. yüzyıl
düşündürücü, rom antik sahneler ve içm ekanlanna bakın. Bir portrenin
ayışığında aydınlanan fırtınalı denizlerde arkasındaki hikayeyi anlatabilm ek için
tekneler resmetti. M ücevher benzeri fazladan nesneler ve olaylar kullanırdı.
renkler ve kalın, kullanışsız boyalar Kom pozisyonlanna hayat vermek için
kullandı. Kötü bir tekniği vardır. Bitumen ışıktan faydalanırdı. Renk ve heyecanı
kullanmış olması, resimlerinin tamir severdi am a en çok gölgelerle ilgilenmiştir.
edilemeyecek kadar kötü durum da Boşluklar yaratm ak için gölgelerden nasıl
olduğunu faydalandığına bakın. Başka hiçbir ressam
gösteriyor. Şiirsel gölgeleri bu kadar
duyarlılığın doruk gerçekçi
noktasını temsil gözlemlemiş midir?
ettiği farz
BA Ş LIC A ESERLERİ Biglin
edilmektedir.
Hartley ve Pollock Kardeşler Yarışırken,
gibileri için bir 1872 (Washington
gurudur. DC: Ulusal Sanat
BAŞLIC A ESERLERİ Galerisi); Toplu Klinik,
Siegfried ve 1875 (Philadelphia:
Rhinemaidens, 1888-91 Thomas JeiTerson
(Washington D C : Üniversitesi); William
Ulusal Sanat Rush Schuykill Nehri
Galerisi); A r den Alegorik Figürünü
Ormanı, 1888-97 Kazırken, 1877
(New York: (Philadelphia Sanat
Metropolitan Sanat Müzesi); Yüzme
Müzesi); Yan§ Pisti, Havuzu, 1884-85
1896-1908 (Ohio: (Teksas: Port Worth
Yol Kenarında Buluşma Albert Pinkham Ryder, 1901,
Cleveland Sanat Modern Sanat
38.1 x 30,5 cm, tuval üzerine yağlıboya, Ohio: Butler
Müzesi) Amerikan Sanatı Enstitüsü. Birçok sembolist ressam gibi Müzesi)
Ryder da şair Edgar Ailen Poe'nun hayranıydı.

John Ruskin
© 181 9-1 900 I» INGİLİZ
E] İngiltere; Avrupa O Suluboya @ Venedik:
Scuola di S. Rocco FJ 2003 yılında 408.000 dolar,
Kuzeye St. G otthard G eçidine Bakarken (suluboya)
Bir eleştirmen ve yazar olarak önemliydi.
Doğaya karşı gerçeğin üstünlüğüne
inanıyordu (doğanın tıpatıp taklidi değil).
1858’den sonra bu inancını terk etti.
Sürekli gözlemlediği detaylı suluboya
resimleri, jeoloji ve m im arlığa olan
tutkusunu ve bilgisini yansıtmaktadır.
BAŞLIC A ESERLERİ J.M . W.Turner, 1840 civan
(Londra: Kraliyet Sanat Akademisi); Bologna,
1845-46 civan (Londra: Tate Koleksiyonu)
Ford Madox Brow n
« 1 82 1-9 3 <o INGİLİZ
El Antw erp; Paris; Roma; İngiltere 13 Yağlıboya;
suluboya; çizim İÜ M anchester: Şehir Sanat
Galerisi Q 2004 yılında 334.800 dolar,
İngiltere'nin Sonu (yağlıboya)
Fransa’da yetişmiştir ve Pre-Rafaelit
taraftandır. Çok aynntılı çalışırdı. Açık
havada yaptığı m anzara resimleri ve
figüratif işleri çağdaş yaşam hakkında
entelektüel politik aktivistlere kadar
uzanan sosyal eleştirilerini içerirdi. O
dönem de başanlı olm ak için fazlasıyla
özel durum larla ilgileniyordu.
BAŞLIC A ESERLERİ İngiliz Şiirinin Tohumları ve
Meyveleri, 1845-51 (Oxford:
Ashmolean Müzesi);
/ // ’.Edward’in Mahkemesinde Chaucher, 1851
(Sydney: New South Wales Sanat Galerisi)
Dante Gabriel Rossetti
O 1 8 2 8 -8 2 (P İNGİLİZ
E l Londra n Yağlıboya; suluboya; çizim
0 Londra: Tate Koleksiyonu. Birm ingham ,
(İngiltere): Şehir Sanat Galerisi. M anchester: Şehir
Sanat Galerisi Q 2000 yılında 3.624.000 dolar.
Pandora (kâğıt üzerine)
Ressam, şair ve öncü bir Prc-Rafaelit idi.
Ç ok karmaşık bir aşk hayatı vardı. Alkol
ve uyuşturucu kullanım ından öldü.
1860’lardan itibaren yapmış olduğu
erotik fem m es fatales resimleri ile ünlüdür.
Aynı zam anda rom antik ortaçağ konulan
da işlemiştir. Pre-Rafaelit erken dönem
işleri biraz biçimsiz ve zam an zam an
kabadır. Femmes fatales işleri lezzetli
dudaklar, günahkar eller ve kalın parlayan
saçlarla özdeşleşmiştir. Ç ok iyi bir çizerdi
am a boyama tekniği biraz şüphelidir.
İşlerinde yoğunluk aram ıştır (o zam anın
sanatla ilgilenen insanları için en çok
arzulanan varoluş durum u). Güzel, detaylı
ve çok çalışılmış suluboya resimleri vardır.
BA Ş LIC A ESERLERİ Hakire Meryem’in Kızlık Çağı,
1849 (Londra: Tate Koleksiyonu); Mary
.Nazamu, 1857 (Londra: Tate Koleksiyonu)
İş Ford Madox Brown, 1852-65, 137x 197.3 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Manchester: Şehir Sanat Galerisi.
Brown farklı sınıflardan insanların hareketlerini ve
görünüşlerini kavramaya çalışmıştır.
 PRE-R AFAELİT LER 19. yüzyıl

Pre-Rafaelit Kardeşliği’nden (PRB Pre-Raphaelite Brotherhood)

doğmuş, yaşları 19-23 arasında değişen hırslı ve kendine güvenen yedi
erkek sanatçıdan oluşan sanat akımıdır. Raphael döneminde sanatın
“yanlış yöne” doğru gittiğine karar verip, Raphael öncesi dönemin
ideallerine geri dönmeyi amaçlamışlardır. Kardeşlik 1848 yılında
kurulmuştu ve 1853 civarına kadar devam etti. Akım daha uzun soluklu
olmuştur ve daha geniş kitlelere ulaşmayı başarmıştır.

KONULAR VE ÜSLUP

Pre-Rafaelitler ilham larını edebiyattan,

özellikle de İncil’den, Shakespeare’den,
Romantiklerden, Tennyson ve Browning Kurtarma Sir
gibi çağdaş şairlerden alıyorlardı. John Everett
O rtaçağdan da etkilenmişlerdir; özellikle M illais, 1855,21,5
de M alory’nin M orte d ’A rthur' undan. x 83,6 cm, tuval
üzerine yağlıboya,
Kendi renklerini ürettiler ve arka planı Melbourne:
“ıslak beyaz” ile boyayıp renklerin daha Viktorya Ulusal
canlı parlamasını sağlayan bir teknik icat Galerisi. Işığı nasıl
ettiler. K adın figürünü ağırlıklı olarak kontrol ettiğine
bakın. Yüzler
kullanmışlardır; özellikle de Dante
ateşle
Gabriel Rossetti ve Edward Burne-Jones. aydınlanıyor.

NELER A R A N M A L I

Canlı renk kullanımı; bazen nazik,

bazen de aşın süslü. Yücelik sahneleri ve
yoğun duygular, aşırı duygusallık, güçlü
edebi gönderm eler ve değişik sanatçılar
tarafından resmedilen aynı sahneler,
zengin ve çok belirgin bir sembolizm.
Genelde birbirlerini m odel olarak
kullanmışlardır. Tarz resimlerinde
portrelerini fark edebilirsiniz. İlk
işlerinde, sahnenin bir yerinde “PRB”
damgalarını görebilirsiniz.
Isabella ve Fesleğen Saksısı William Holman Hunt,
1867, 60,7x38.7 cm, tuval üzerine yağlıboya,
Wilmington: Delaware Sanat Müzesi. Keats'in şiirinden
esinlenilmiştir. Model, Holman Hunt'ın hamile karısıdır.

B A Ş L IC A O L A Y L A R

1848 Pre-Rafaelit Kardeşliği Londra'da 7 Gower

sokağında ilk toplantısını gerçekleştirir.

1850 "PRETnin anlamı yanlışlıkla bir

gazeteciye ifşa edilir.

1855 Pre-Rafaelit işler Paris Sergisi'nde

gösterilir.

1857 Rossetti, Pre-Rafaelitler'in yeni kuşağı

W illiam Morris ve Burne-Jones ile tanışır.
William Holman Hunt
Q 182 7-1 910 I« İNGİLİZ________________________
El İngiltere; Mısır; Filistin □ Yağlıboya; suluboya
EÜ Londra: Tate Koleksiyonu Q 1994 yılında 2,72
m ilyon dolar, Ölümün Gölgesi (yağlıboya)
H unt, Pre-Rafaelit Kardeşliği’nin
kurucularından ve en tutarlı
takipçilerindendir. İnançlı, takıntılı ve
inatçıdır. Israrla ahlaki ve didaktik konular
işlemiştir. Gerçek bir Viktoryandır.
Mükemmeliyetçilikte tutuklu kalmıştır
am a ayrıntıya ve renklere olan takıntısı
tatsızlık derecesine varmıştır.
BAŞLIC A ESERLERİ İngiltere Kıyılarında, 1852
(Londra: Tate Koleksiyonu); Günahkeçisi, 1854
(Wirral, İngiltere: Lady Lever Sanat Galerisi)
Sir John Everett M illais
Q 1 8 2 9 -9 6 i« İNGİLİZ ~ öykünen, bunların sonucunda teknik ve
E3 Londra f i Yağlıboya; çizim 0 Londra: Tate
Koleksiyonu. Birm ingham (İngiltere): şehir Sanat
Galerisi. Liverpool: W alker Sanat Galerisi.
M anchester: şehir Sanat Galerisi Q 1999 yılında
3,04
m ilyon dolar, Uyku (yağlıboya)
Şık, zengin, ünlü ve çocuk yaşta dahi.
Pre-Rafaelit Kardeşliği’nin
kurucularından ve Kraliyet Akademisi’nin güçsüzlerdir.
öncülerindendir (1896’d a başkanı oldu).
İlk dönem işleri (1850’lere kadar)
"Bazen resim yaparken,
işimin yorucu olmaya
başladığını görüyorum.
Bu yorgunluğun herhangi
bir izini fark ettiğim anda
bütün her şeyi boya ile
örtüyorum."
SIR JOHN EVERETT M İLLAİS
gerçekten Pre-Rafaelit’tir: dikkatli doğa
gözlemleri ve ahlaki konular. Sonraki
eserleri zam anının m odasını yakalamak
için kasten tasarlanmış konuları ile daha
özgürce boyanmıştır ve duygusal
sahneleri, tarihi rom ansları ve portreleri
ile daha kolay satılmışlardır (8 çocuğunu
büyütmek ve lüks hayatım sürdürmek
için paraya ihtiyacı vardı).
Hünerli zanaatkârlığı ve ayrıntıya verdiği
önem (doğal ve tarihi) her şeyi çok basit
gibi gösterir. Sihirli, genellikle esprili
eskizlerine bakın. Bugünün rock
gruplarının albümleri kadar çok satan
resimlerinin ticari baskılarını gözden
kaçırmayın.
B A Ş LIC A ESERLERİ Ophelia, 1851-52 (Londra:Tate
Koleksiyonu); Kör Kız, 1856 civan
(Birmingham, BK: Müzeler ve Sanat
Galerisi); Fidye, 1860-62 (Los Angeles: J. Paul
Getty Müzesi)
John B rett
a 1831-1902 H» İNGİLİZ________________________
E l İngiltere; İtalya; Avrupa □ Yağlıboya ü
Liverpool: W alker Sanat Galerisi Q 1989 yılında
1.848.000______________________________________ dolar
Ruskin’e düşkün, H olm an H u n t’a
gözlemin tour de force olduğu, aşırı ayrıntılı,
çok renkli m anzaralar yapan bir
ressamdır. Alplere ve İtalya’ya resim
yapm ak için seyahatler yapmıştır (Ruskin
tarafından onaylandığı gibi). Son dönem
işleri ticari olarak d aha başarılıdır
(özellikle panoram ik okyanus resimleri)
am a önceki eserlerine kıyasla daha
BA Ş LIC A ESERLERİ Rosenlaui Buzulu, 1856
(Londra: Tate Koleksiyonu); Bellosguardo’dan
Floransa, 1863 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Sir Edward Coley Burne-Jones
a 1 8 3 3 -9 8 i» İNGİLİZ__________________________
El İngiltere □ Yağlıboya; suluboya
0 Birm ingham : Şehir Sanat G alerisi Q 2001
yılında 1,47 m ilyon dolar, Prens B riar Ormanına
G irerken (yağlıboya)
Sessiz, utangaç, öbür dünya işleriyle
ilgilenen, kurnaz bir d a m a n olan bir
ressamdır. 1877 yılından sonra ünlü ve
başarılı olmuştur.
Eserleri karakterini ve yaşadığı zam anın
bir yüzünü yansıtır. İlk döneni O rtaçağ ve
mitolojik konuları, “altın” çağa bakan
yoğun mistisizm ve simgecilik ile yüklüdür.
M odern şehir hayatından ve sanayileşme
gerçeğinden kaçabilmek için bu yolu
seçmiştir. Ama resimlerinin büyük
ebatları, kusursuz tekniği, m alzemelerden
büyülenmesi ve gerçekçi aynntıları
oldukça dünyevidir ve onun kişisel (tipik
Viktoryan) ikiliğini gösterir.
2 boyutlu tasanm da çok gelişmiştir
(kilisedeki kariyeri yerine sanatçı olması
yönünde destekleyen William Morris
Aziz George ve Ejderha Sır Edward Coley Burne-
Jones, 1868, kâğıt üzerine guaş, Londra: William Morris
Galerisi. 1855-59 yılları arasında Burne-Jones ve William
Morris çok yakın çalışmışlardır. Bu resim 1862'de Ruskin
ile İtalya'ya yaptığı bir gezinin tarihini taşımaktadır.
sayesinde) ve titiz zanaatkârlığa olan
aşkını gösteren bir tekniğe sahiptir
(Ruskin ile olan yakınlığı sayesinde).
Rönesans sanatından (Boticelli gibi)da
etkilenmiştir. Goblen ve vitray için çok
başarılı tasarımlar; klasik ve ortaçağ
efsanelerinin m etinleri için illüstrasyonlar
üretmiştir.
BAŞLIC A ESERLERİ Müzik, 1880’ler (New York:
Roy Miles Tabloları); Kral Kofıetua ve Yalvaran
Hizmetçisi, 1880 (Londra, Tate Koleksiyonu)
George Frederick W a tts
» 1 8 1 7 -1 9 0 4 m İNGİLİZ
EH İngiltere; İtalya O Yağlıboya; heykel
H G uildford (İngiltere): w a tts Galerisi
E l 1986 yılında 1.121.800 dolar, u m u t (yağlıboya)
T itian ve M ichelangelo’nun ihtişamını ve
başarılarım taklit etmeye çalışmıştır.
Dönem inde “İngiltere’nin
Michelangelosu” olarak bilinirdi. İki
idolünün etkilerini taşıyan portreler,
alegoriler ve m anzaralar üretmiştir.
G ünüm üzde bu resimler fazlasıyla süslü
ve hırslı gözükmektedir. En başanlı işleri
portreleridir.
BA Ş LIC A ESERLERİ Şeçim, 1864 (Özel Koleksiyon);
Sir Galahad, 1880’ler (Liverpool: Walker Sanat
Galerisi)
GERÇEKÇİLİK
19. yüzyılın ortalarında, özellikle F ransa’da, sanat ve edebiyatta
görülen ilerici akım . T am anlam ıyla ilk kez 1855 yılında, Gustave
C o u rb et’in işlerini sunduğu bir sergi ile başladı. C o u rb et’nin
Evrensel Sergi tarafından reddedilen, Sanatçının Atölyesi adlı
resmi, sergi m ekânının yakınında b ir çadırda açtığı kendi
sergisindeki en önem li eseri oluşturuyordu. Sanatçı sergi ile
berab er Le R éalism e adını verdiği m anifestosunu d a yayınladı.
ÜSLUP

Irgatlar; Jean-François M illet, 1857, 83x 1,1 cm, tuval

üzerine yağlıboya, Paris: D'Orsay Müzesi. 1857 yılında bir
eleştirmen, Millet'yi "takunyalarla Michelangelo'nun
yolunda yürüyen muhteşem ressam" olarak tanımlıyordu.

alması, demokratik düşünüş

Gerçekçilik, sosyal gerçeklerle ilgiliydi.
İdeal ve estetik olanın yerine gerçek olanı
göstermek istiyordu. Akademik sanatı
çok yapay olması; R om antizm ’i ise hayal
gücüne çok fazla yer vermesi nedeniyle
reddediyordu. Gerçekçiler, sadece
sanattaki değil, toplum daki yapaylığı da
sona erdirm ek istiyorlardı. Öyle ki, akım,
politik duruşu, yeninin yanında yer
tarzı, kurulu düzen karşıtı
am açlan ve bireysel hakları
savunması sayesinde sosyal
değişimin mekanizması haline
geldi. Akım çok etkiliydi.
Alm anya, Rusya, H ollanda ve
A m erika’ya kadar yayıldı.
Gerçekçilik; Tolstoy, Balzac,
Zola, Dickens ve Flaubert gibi
edebiyatın devlerini de etkiledi.
K a y b e d e n le rin içinde bir Çinli,
bir Yahudi, İr la n d a lI bir k a d ın , bir
kaçak avcı, bir savaş gazisi ve bir
işçi bulunuyor
içinde, 2. Fransız
A v c ı k ıy a fe ti
İmparatorluğu'nun güçlü diktatörü
III. Napolyon

KONULAR

K onular çok çeşitliydi: portreler, B A Ş L IC A O L A Y L A R

m anzaralar, gruplar, gündelik hayattan
1848 Fransa'da ihtilal; III.
sahneler. Tarihsel ve pastoral konulara Napolyon'un tahta çıkışı.
geri dönmeyi reddeden Gerçekçilik,
1850 Courbet'nin sosyal
toplumdaki yozlaşma ve yoksulluk gibi gerçekçekçilğiyle ünlü
hayatın zorluklarını, insan duygularını ve Taşkırıcılar resmi Salon\da
doğal m anzaraları kendine konu olarak gösterilir.
seçti. Geleneksel olarak sanatçıların, 1855 Evrensel Sergi. Courbet
yoksullan ve onların acımasız hayatlannı rakip sergide Sanatçının
romantikleştirerek tasvir etmesine karşın, Atölyesini sergiler
Gerçekçiler bizzat gerçeği anlatmak 1863 Manet'nin Kırda Kahvaltı
istiyorlardı. Gündelik hayatta (Le dejeneur sur l'herbe)
resmi Reddedilenler
gördüklerini resmediyor, bu hayatın Salonu'nda sergilenir
ikilemlerinde kendilerini buluyorlardı.
Gerçekçilik, farklı geleneklerden gelen 1867 Emile Zola'nın ilk büyük
gerçekçi romanı Therese
am a bu akımın dilinden ve fikirlerinden Raquiri\w basımı
etkilenen sanatçılara ve güçlü takipçilere
sahipti.
 1 8 5 5 -1 9 0 0

NELER A R A N M A L I
C ourbet’nin başyapıtı olan bu eser
kariyerinin erken zam anlarında yapılmış
olmasına rağm en, kendi fikir ve
inançlarını ortaya koyduğu, bir
Gerçekçilik manifestosudur. Resim,
sanatçının Paris’teki atölyesini, içindeki 3
grup figürle gösterir. Sanatçı ortadadır.
Sağında “hayatta başarılı” olan
arkadaşları vardır. Solunda “ecelde
başarılı” olan, sadece düşm anlan
(özellikle devlet başkanı, III. Napolyon)
değil, savaştığı şeytanlar ve bu şeytanlar
tarafından sömürülmüş, ezilmiş yoksullar,
kimsesizler ve kaybedenler vardır,
them , represented as the poor, the
destitute, and the losers in life.
Sanatçının Atölyesi Gustave Courbet, 1855, 381 x 598
cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: D'Orsay Müzesi. Bu eser
hakkında epey ayrıntı içeren bilgi bulunmaktadır çünkü
Courbet resim üzerinde çalışırken onu ayrıntılı olarak
anlatmıştır.

Bir figür çarmıha gerilmiş
pozisyonda. Bu manken,
Courbet nin reddettiği akademik
sanatı sembolize ediyor
Bir kadın profilinin alçıdan
yapılmış madalyonu. Atölyede
betimlenen ender
aksesuarlardan biri
Işık, "hayatta başarılı”
olanların bulunduğu taraftaki
bir pencereden içeri giriyor.
Ayrıca tepeden gelen bir ışık
atölyeyi aydınlatıyor

Şövalede, sanatçının Geniş, zarif, tüylü bir Bu kadın,

memleketini tasvir eden bir
manzara resmi. Yerleşik
sanat kuranları. Myleşi. bir
şapka, pelerin, hançer ve Courbet'nin fırçasına T E K N İK L E R
Romantik sanatçıların tipik kılavuzluk eden
enstrümanı bir gitar çıplak gerçeği temsil j Çocuk, kurallara ve ince teknik-
ediyor i lere aldırmadan kabataslak bir
| çizim yapmaktadır. Courbet,
Sanatçının solundaki masanın üstünde, | kendi sanatının da aynı özellik-
■ :,ölümün en ilkel sembolü olan bir I lere sahip olmasını istiyordu.
kafatası. Kafatası bir gazetenin
\ üstündedir. Courbet'nin, 19.
t; yüzyıl sanat düşüncesinin
şekillenmesinde çok etkili
■ olan eleştirmenlere karşı net
'* : : tavrını gösteriyor
 ijSfe-
\J§f

Henri Fan tin-Latour özgürce boyanmış resimler üretmiştir.

Fransız Empresyonistleri’nin m odern
» 1 8 3 6 -1 9 0 4 I " FRANSIZ______________________
gökkuşağı rengindeki paletleri yerine, eski
o Fransa ö Yağlıboya; baskı En] Paris:
ustaların toprak rengi paletlerini
D'Orsay Müzesi Q 2000 yılında 3,2mllyon dolar,
kullanmıştır.
Çiçek Buketi (Bouquet de fleurs) (yağlıboya)
BA Ş LIC A ESERLERİ Kedili Yaşlı Kadın, 1878 (Los

M üzikten (özellikle W agner’den) ilham Angeles: J. Paul Getty Müzesi); Kaiser Friedrich
alan alegorilerin, natürm ortların, belirgin için Kösen’de Anma Töreni, 1888-89 (Londra;
bir şekilde rahatsız ve sıkkın bakan, Ulusal Galeri); Edam ’da İp Cambazlığı, 1904
cansız, ruhsuz portrelerin ressamı. Meyve (New York: Metropolitan Sanat Müzesi)
ve çiçekler üzerinde çok çalışılmış am a
sonunda yapay gözükmüştür. D aha
yetenekli çağdaşları ile olan yakın James Tissot
ilişkilerinden faydalanmıştır. O 1 8 3 6 -1 9 0 2 f» FRANSIZ______________________
BAŞLIC A ESERLERİ Çiçekler ve Meyve, 1865 (Paris:
E] Fransa; Londra; Filistin ö Yağlıboya; baskı;
D ’Orsay Müzesi); Edouard M anet’rıin Portresi,
ç izim [ ı | Londra: Güzel Sanatlar Topluluğu
1867 (Chicago Sanat Enstitüsü); Natürmort:
M anchester: şehir Sanat Galerisi Q 1994 yılında
Masanın Köşesi, 1873 (Chicago Sanat Enstitüsü)
4, 8 m ilyon dolar, Bahçe Bankı (Le banc de jardin)
(yağlıboya)

Max Lieberm ann Fransa’da doğdu. 1871-1882 yıllan

O 184 7-1935 fM A L M A N ______________
arasında yaşadığı L ondra’da, oyun
oynayan insanları (özellikle ince belli
ES Alm anya; Fransa f i Yağlıboya; baskı ü
kadınlan) tasvir ettiği ufak ve parlak
Londra: Christie's G örselleri Q 2003 yılında 1, 4
resimleri ile başarı ve ün kazandı.
m ilyon dolar, Sanatçının W annsee'deki Bahçesi
Derinlik ve anlayıştan yoksunluğunu
(yağlıboya)
olağanüstü tekniği ile telafi etti. Sıkça
17. yüzyıl H ollanda resmi ve Biedermeier
Sanatı’nın güncellenmiş tekran olarak, Bir Kır Yemeği, Brannenburg, Bavyera Max
Liebermann, 1894, 70x 100cm, tuval üzerine yağlıboya,
orta sınıfın gündelik yaşam lannı ve Paris: D'Orsay Müzesi. Liebermann, Kaiser tarafından
m ekanlannı konu alan başanlı bir ressam. kültürel düşman edilmişti. Çünkü Liebermann modem
Müşterilerine güven veren, m odern yabancı sanatlara (Fransız Barbizon Okulu ve
Empresyonistler gibi) hayrandı ve Alman ulusal ve
zam anın nostaljisine uygun, basit ve akademik geleneklerini reddediyordu.

resmini yaptığı metresinin ölümünden
sonra yaptığı dinsel konuşmalar, onu Incil
illüstrasyonlanna yöneltti.
BAŞ LIC A ESERLERİ Ijondra Ziyaretçileri, 1874 civan
(Ohio: Toledo Sanat Müzesi); Haberleri
Okurken, 1874 civan (Londra: Christie’s
Görselleri); İç Sesler (Göçebeleri Avutan İsa), 1885
(St. Petersburg: Hermitage Müzesi)
Cari Larsson
O 1 85 3-1 919 f« İSVEÇLİ_______________
M İsveç n Suluboya; yağlıboya; baskı
¡2] Stockholm: Ulusal M üze Q 1989 yılında
1.345.714 dolar, K attegat Yakınında (suluboya)
Matmazel LL’nin Portresi James Tissot, 1864,
124x100 cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: D'Orsay
Müzesi. Tissot'un sanatı, yeni zenginlere hitap ettiği
gerekçesiyle Oscar Wilde, Henry James ve John Ruskin
tarafından sertçe eleştirilmiştir.
K asaba kulübesinin idealize edilmiş
illüstrasyonlan (kaba mobilyalar, kazınmış
yer zeminleri, kansınm dokum a
kum aşlan, basitlik) ile uluslar arası
tanınm ış, İskandinav üslubu fikrini
kurmuş, isveçli önemli bir ressam. Genç
yaşlarında büyük çapta dekoratif ve
alegorik duvar resimleri boyadı. Portre ve
otoportreleri de vardır. 1906’dan sonra
m anik depresif tanısı konmuştur.
Bitkileri Sulama, Oturma Odan
B A Ş LIC A ESERLERİ
İkinci Görüntü, 1899 (Özel Koleksiyon);
Kışortası Kurbanı, 1914-15 (Stockholm: Ulusal
Müze); Kızılderili Tazı, 1915 civarı (Özel
Koleksiyon)

Jean-Baptiste-Camille Corot
« 1 7 9 6 -1 8 7 5 i» FRANSIZ
E3 Fransa; İngiltere; İsviçre; İtalya P Yağlıboya
0 Paris: Louvre Müzesi B 1984 yılında 3,
m ilyon dolar, Büyük Eşarplı ve M andolini! Kadın (La
fem m e a la grande toque a t a la m andoline)
(yağlıboya)
19. yüzyılın başlıca m anzara
rcssamlarındaııclır. İngiliz m anzara resmi
geleneği ile Fransız Empresyonistliği
arasında köprü işlevi görmüştür. Kibar,
yumuşak ve bir sanatçıya göre bencil
sayılamayacak bir kişiydi.
En çok bilinen geç dönem (1860 sonrası)
resimleri, hatırlanan duygulara (“hatıra
eşyaları”) ve doğa eskizlerine dayalı gümüş
yeşili, bulanık, lirik m anzara resimleridir.
Ama erken dönem, yapay ve daha
geleneksel (akademik ve bazen gülünç)
m anzara resimleriyle büyüleyici figür
resimlerini de göz önünde tulmak gerekir.
Çokça taklit edilmiş ve sahtesi üretilmişlir;
söylendiğine göre ABD’de, Corot’nun ömrü
boyunca yaptıklarından fazla, ‘gerçek’ Corot
resimleri bulunmaktadır.
Tartışmasız en iyi resimleri açıkhavada ve
yerinde yaptığı, poşat adı verilen, ufak
eskizleridir. Bunlar, olağanüstü ışık ve bulut
gözlemleri, mekân araştırmaları içerirler.
Hafif bulanıkları, koyu boya tonlarıyla nasıl
dengelediğine özellikle dikkat edin.
BAŞLIC A ESERLERİ Farnese Bahçelerinden Görünen
Meydan, 1826 (Paris: Louvre Müzesi); Ville
d ’Avray, 1867-70 civarı (New York: Brooklyn
Sanat Müzesi)
İncili Kadın Jean-Baptiste-Camille Corot, 1842 civarı, 70
x 55 cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: Louvre Müzesi.
Corot, kadının pozunu - eller birbirinin üstüne kenetli, baş
bize doğru dönük-Leonardo da Vinci'nin başyapıtı Mona
/İsa'dan almıştır.
Théodore Rousseau
Q 1 8 1 2 -6 7 I» FRANSIZ________________________
E l Fransa n Yağlıboya ® C hantilly (Fransa):
C ondé M üzesi E3 2004 yılında 485,000 dolar
P a risli Jean Kumluğunda Günbatımı (Soleil coucha­
n t s u r les sables du Jean-de-Paris) (yağlıboya)
Açıkhava resminin önemli öncülerinden
ve Barbizon O kulu’nun başlıca
figürlerinden (Constable ile M onet’yi
birbirine bağlayan) biridir. Doğayı
canlandırm ak ve yorum lam ak için resmin
içine insan figürleri konulması geleneğini
bıraktı. Doğanın kendi için konuşmasına
izin verdi. Rom antizm ’le gerçekçilik
arasında zor ve hep başanlı olmayan bir
yolda yürüdü.
O rm a n la r ve ağaçlar onu
heyecanlandırıyordu. Yaşayan ve büyüyen
doğanın ruhunu (Romantizm) ve
görünüşünü (Gerçekçilik) beraber ifade
etmeye çalıştı. Yerinde yaptığı ufak
çizimler ile atölyede yaptığı ayrıntılı işler
arasındaki farka dikkat edin. Dram atik
5gökyüzleri, tıpkı sonbahar gecelerinde
bulabileceğiniz gibi. Bazı işleri zam anla
kararmıştır.
BA Ş LIC A ESERLERİ Auvergne’de Günbatımı, 1830
(Londra: Ulusal Galeri); Panaromik Peyzaj,
1830-40 (Cambridge: Fitzwilliam Müzesi);
Boisrémond’da Orman; Kulübe, 1842 (Los
Angeles: J. Paul Getty Müzesi)
Eugène Boudin
W 1824 98 I» FRANSIZ
fljJ Kuzey Fransa H Yağlıboya; suluboya
f ü Le Havre: Güzel Sanatlar M üzesi
□ 2003 yılında 1.467.000 dolar, P laj Sahnesi
(Scène de plage) (yağlıboya)
En çok, N orm andiya kıyılarındaki
(Trouville), tel çemberli etekli ve boneli
tatilcilerin bulunduğu, bulutlu ve esintili,
kumsal resimleri ile tanınır. Resimleri
küçük am a çekicidir. Eskiz benzeri bir
üslubu vardır. Açıkhava resm inin
savunucularından ve E m presyonizm in
öncülerindendir (genç M onet’den
etkilenmiştir). Venedik, H ollanda ve
Fransa’da da m anzara resimleri yapmıştır.
E ğer esintiyi fark edemiyorsanız, büyük
ihtimalle Boudin değildir.
B A Ş LIC A ESERLERİ Yaklaşan Fırtına, 1864 (Chicago
Sanat Ensütüsü); Tourgeville-les-Sablons’daki
Kumsal, 1893 (Londra: Ulusal Galeri)
Jean-François M ille t
C 1 8 1 4 -7 5 ;<< FRANSIZ________________________
0 Paris; İngiltere; Hollanda O Yağlıboya, gravür
gl Londra: Ulusal Galeri. Paris: D'Orsay Müzesi
□ ____________________________________________ 1996Oyılında
rm am3’mn
,1 m çevrelediği Yün Tarakçısı
(yağlıboya)
Fransa’da endüstrileşm enin başlaması ile
yok olmaya başlayan kırsal yaşamın son
karelerini resmeden bir sanatçıydı.
Norm andiyalı bir çiftçinin oğluydu.
Küçük çaptaki işleri arazide çalışan
mütevazı insanların hayatlarını anlatır.
Bakış açısına göre, köylü işgücünün ya
haysiyetini ya da sertliğini betimler.
D ram a veya simgelerle yüklenmemiş,
sihirli bir sakinlik, sessizlik ve dinginlik
gösterir.
Alçak görüş noktasına dikkat edin. Bu açı
sayesinde, resimde gördüğünüz insanlarla
aynı seviyede duruyorm uşsunuz hissine
kapılırsınız. Taptaze gözlemlenmiş bir
ışık. Arazi, ışık ve atmosferle bire bir
tem as hissi. D oğrudan tuvalin üzerine
çalıştığı için genellikle, pentim entoyu
(değişiklikleri), boyayı nasıl kullandığını,
dikkatle çektiği çizgileri görebilirsiniz.
(Sanki üslubu ve çalışma m etodlan,
A n je lu s D uası Jean-Fronçois M illet, 1857-59, 55.5x66
cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: D'Orsay Müzesi. Bu
resim 1867 Paris Dünya Fuarı'nın gözde parçasıydı ve bir
çok röprodüksiyonu satıldı.
AÇIKHAVA RESMİ VE
BARBİZON OKULU 1 8 4 0 -1 8 7 0
Paris’in yakınında, Fontainebleau
ilyon dolar, Barbizon Köyü
civarında yaşayan bir grup ilerici 19. yüzyıl
ressamı. Lideri, manzaranın ve doğanın
insan etkisi ya da varlığı olmadan, kendisi
için konuşmasına izin veren Theodore
Rousseau’dur. Bu grup, m anzara resmini,
portre ya da janr resmi kadar önemli kılmış
ve Empresyonizm’in yolunu açmıştır.
Barbizon ressamlan, “açık hava” resmi
kavramını desteklemişlerdir. Açık hava
resimleri, atölye yerine dışarda başlanıp
bitirilen ya da atölyede, tuvale bilinçli olarak
dışarda resim yapmanın özelliklerinin ve
duygularının aktarıldığı resimlerdir.
arazide çalışan köylülerinkiyle bir
paralellik gösterir.)
BA Ş LIC A ESERLERİ Harman Savuran, 1847-48
(Londra: Ulusal Galeri); Tohum Eken, 1850
(Boston: Güzel Sanatlar Müzesi); Çalılık ve
Köylü Kızlar, 1852 (St. Petersburg: Hermitage
Müzesi)
Gustave^Courbet
Q 1 81 9-7 7 I» FRANSIZ_________________________
E2 l ransa; İsviçre f i Yağlıboya ü l Paris:
D'Orsay. Müzesi: Fabre M üzesi E211998 yılında
2 , 7 ___________________________________________ m ilyon dolar, İrlandalI Genç Kız, Jo'nun P ortresi
(P ortrait de Jo, la Belle Irlandaise) (yağlıboya)
Courbet, kokuşmuş İkinci Fransız
İm paratorluğu’nun ve zevksiz Fransız
Akademi geleneğinin asi baş belasıydı. 19.
yüzyıl gerçekçiliğinin belli başlı
temsilcilerindendi.
Büyük çapta konular seçti (yaşam, ölüm,
kader, okyanus, o rm an gibi) ve ebat
olarak da büyük resimler yaptı. Parlak,
cesur bir tekniği; kalın ve yoğun bir boyası
vardı. Katı ve gerçek olanı, insanların
büyüleyici olmayan günlük hayatlarını
portreledi. Resmini yaptığı her olay, insan
ve yer hakkında samimi bilgiye sahipti.
Gerçekçi taşra hayatına, Paris’in şık ve
büyüleyici hayatından daha çok değer
verdi.
İşleri, parlak ve dahiyane olanlarından
cılız, kıt ve kötü olanlarına kadar çeşiüilik
gösterir. Resimlerindeki doğal olmayan,
son derece zengin yeşile dikkat edin;
"Denizin sesi muazzam ama
benim adımı tüm dünyaya
duyuran Şöhret'in sesini
bastırabilecek kadar yüksek
değil."
GUSTAVE COURBET
özellikle de peyzaj resimlerinde. Bu
sanatsal bir tavır değildir. Ç ok sevdiği
m emleketindeki (Ornans, Besançon
yakınlarında) toprakta bulunan bakırın
bitki örtüsüne verdiği bir renktir bu. Bu
topraklar enfes güzelliği ile görülmeye
değerdir; üstelik C ourbet’ye neyin ilham
verdiğini ve onun “gerçekçiliğinin” ne
kadar gerçek olduğunu görebilirsiniz.
Ü nlü kırmızı imzasına dikkat edin; ne
büyük bir ego!
BA Ş LIC A ESERLERİ Sanatçının Atölyesi, (bkz. sayfa
301); Aşkın Kaynağı, 1864 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Fırtınadan sonra
Etretat’daki Uçurum, 1869 (Paris: D’Orsay
Müzesi); Deniz, 1872 (Caen: Güzel Sanatlar
Müzesi)
 F o lies-B ergere 'd e k i B a r Edouard
Manet, 1881-82, 97x 130cm, tuval
üzerine yağlıboya, Londra: Courtauld
Sanat Enstitüsü. Manet gibi üst sınıf
züppeler, Folies-Berger'de işçiler ve
fahişeler ile omuz omuza duruyordu.
Şişeler (biradan şampanyaya) bu
etkileşimi simgelemekte.
Edouard M an et
© 1 8 3 2 -8 3 fo FRANSIZ
E2 Fransa; A vrupa n Yağlıboya;
baskı; gravür @ Paris: D’Orsay
Müzesi Londra: C ourtauld Sanat
M üzesi Q 1989 yılında 24 milyon
dolar, Bayraklı M osnier Sokağı (La
rue M osnier aux drapeaux)
(yağlıboya)
19. yüzyıl Parisi’nin çok
önemli, çok etkili, kilit
ressamı. Resmi sanat
çevrelerince reddedildi.
Genç avangard’lar için bir
baba figürüydü.
C ourbet’niıı gerçekçiliğini
bir adım ileriye taşıdı.
Anlaşılması hayli güç
konu ve üslubu ile ya
m odern (bazen tatsız) şehir
ve varoş hayatını,
insanlarını portreler ya da
akademik sanatçıların
gönlüne taht kurmuş
geleneksel konulara
alaycılıkla yaklaşırdı. Form da olduğunda
her ikisini birlikte de yapabilirdi. Parlak,
göze hitap eden ve eskiz benzeri bir
tekniği, geniş alanlarda düz renk
kullanımında kendine özgü bir tarzı vardı.
Başka hiç bir sanatçı, siyah rengi, bu
kadar lezzetli ve görsel etkiye sahip şekilde
kullanabilmiş midir?
Sanatı samimiyet ve mesafeliliğin
çelişkili bir bileşimidir (M anet’nin kişisel
özelliklerinden biri resmî sanat
çevrelerinde kabul görmeye can atmasıydı
ancak sanata ve sanat çevrelerindeki
otoritelere karşı tavn bunun
olamayacağını garantiledi). Birçok
resminde, samimi veya oyunsal(dramatik)
bir sahne içinde yer alan bir ya da daha
çok insan bulunur am a genellikle bu
insanlardan biri, olup bitenle ilgilenmez
ya da başka bir şeyle meşgul görünür.
BAŞLIC A ESERLERİ Olympia (bkz. sayfa 308-309);
Kavun ve Şeftalilerle Natürmort, 1866 civarı (Paris:
D’Orsay Müzesi), Saint-Lazare Garı, 1873
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi); Mavi
Kanapede Oturan Bayan Manet, 1874, 1874 (Paris:
D’Orsay Müzesi)
Honoré D aum ier
© 1 8 0 8 -7 9 FRANSIZ
Fransa □ Baskı; çizim ; yağlıboya; heykel ®
Londra: C ourtauld Sanat Enstitüsü Q 1993
yılında 2.235.000 dolar. Yük - Çam aşırcı Kadın (Le
Fardeau - la Blanchisseuse) (yağlıboya)
“ 19. yüzyılın en büyük karikatüristi” denir
am a d aha fazlası var. İnsanoğlu hakkında
evrensel gerçekleri ortaya çıkarır.
K onulan; yozlaşmış, açgözlü, burjuva
rejim inde (ikinci Fransız İm paratorluğu)
yaşayan Fransız kadın ve erkekleridir.
A m a verdiği mesaj evrenseldir.
İnsanı zorlayan çizimleri; karıların-
kocaların, avukatların, politikacıların,
sanatçıların, aktörlerin absürdlüklerini ve
takıntılarını inceler. Çok üretkendi:
baskılar (litografınin öncülerindendi),
suluboya resimleri, eskizler ve 1860’dan
sonra az sayıda yağlıboya resimleri (bu
teknik ve büyük boyutlarla pek rahat
değildi daha küçük, doğal boyutlarda ve
basit malzemelerde daha iyiydi). Eserleri
sansürlenmiş olmasına karşın, hiçbir
zam an kaba veya yargılayıcı değildi.
1870’te görm e yetisini yarı yarıya yitirdi.
Büyüleyici yüz ifadelerine, vücut diline,
ellere tüm konuşan kısımlara - dikkat
edin. Işık, gölge kullanışı ve verdiği
atm osfer Rem brandt kadar iyidir. İşlerinin
araştırıcı ve canlı bir çizgisi vardır. Kilden
modellediği küçük fakat şahane politikacı
karikatürleri yapmıştır. Ünlülere,
zenginlere önem vermedi ve ticari olarak
hiç başarılı olamadı. G ündelik hayatı
görkemli ve etkileyici kılmayı başardı.
BA Ş LIC A ESERLERİ Çamaşıra Kadın, 1860 civarı
(Paris: D ’Orsay Müzesi); Koleksiyoncu, 1860
civan (Glasgow Müzesi); Genç Bir Sanatçıya
Öğüt, 1860’dan sonra (Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi); Atölye, 1870 civarı (Los
Angeles: J. Paul Getty Müzesi)
Ü çüncü S ın ıf Vagon Honoré Daumier, 1864,20.3x29,5
cm, kâğıt üzerine suluboya, mürekkep yıkama ve füzen,
Baltimore: Walters Sanat Müzesi. Demiryolları, iş ve yeni
bir hayat arayan fakir köylüleri Paris'e taşıyor.
Olympia
Edouard M anet 1863
E douard M anet, eski ustaların gerçek m odern varisi olarak resmi
biçim de onurlandırılm a arzusunu hiçbir zam an gerçekleştiremedi.
Aslında böyle b ir rol için dünyaya gelmişti. Hali vakti yerinde
Parisli bir aileden geliyordu. Yakışıklı, çekici,
güçlü, zeki ve hünerliydi. Toplum içinde her
zam an rahattı.
B u r e s i m , 1865 yılında resmi Paris
Salonu’nda sergilendi. M anet resmin
nasıl karşılanacağından endişeliydi Manet, genellikle
ailesi ve
çünkü ünlü Kırda Kahvaltı adlı resmi bir arkadaşlarını model
skandal yaratmıştı. Olym pia hakaretler olarak kullanmıştır.
içeren bir yığın protestoya sebep oldu. Bu resimde ise
Resim, saygın bir tem anın m odern bir profesyonel bir
yorumu olarak değil, T itian ve Goya modeli, 30 yaşındaki
gibi (bkz. sayfa 143 ve 262-263) büyük Victorine Meurent'le
çalışmıştır. 0 da
ustalara kadar giden kutsal bir sanat daha sonraları
geleneğinin kaba bir parodisi olarak ressam olmasına
algılandı. Yatakta uzanan kadının bir rağmen hayatını bir
tanrıça değil de bir fahişe olduğunun alkolik olarak
herkes farkındaydı. tamamlamıştır.
Sonu gelmeyen eleştiriler ve resminin
reddedilişi M anet’yi 1871 yılında sinir
krizine sürükledi. O lym pia 'yı en iyi işi
olarak kabul etti ve kimseye satmadı.
Ö ldüğünde, resim müzayedeye çıktı
am a alıcı bulamadı. 1888’de Sargent
(bkz. sayfa 326), M an et’nin dul eşinin
resmi Amerikalı bir koleksiyoncuya
satmak üzere olduğunu öğrendi ve
M onet’ye haber verdi. M onct, resmi
Louvrc’un satın alması için kamuoyu
baskısı oluşturdu.

Açık yürekli üslubu Manet'yi en iyi şekliyle yansıtır.

Formları çevreleyen koyu konturlarla cesur bir kompo-
sizyon kurmuştur. Yumuşak ışıkla modle edilmiş her­
hangi bir öğe veya gölge yoktur. İnce ayrıntılar olma­ ¡. Siyah, bir sanatçı için
sa da renk harmonileri çok zariftir. Bazı eleştirmenler, ¿çalışılması en zor
Ingres (bkz. sayfa 264) ile karşılaştırıldığında bu üslu­
fa e n tle rd o ıı biridir çünkü |
bu düpedüz yetersiz olarak görmüş, resmi kaba olarak
taylıkla diğer renklen ele i
tanımlamışlardır.
öçirip kaliteyi düşürebilir. I
anet siyah renk
||ta d ır. Siyahı I
Zengin bir
ve zarafet katmak I
kullanabiliyordu
J p k dikkat eden I
Sürekli siyah bir
ve zamanında I
ü n ipek silindir I
takardı
Hizmetçi içeri çiçek getirir —
geçmiş bir hayrandan hediye -
■una Olympia onun varlığının
l. ırkında değildir. Bir sonraki müşterisini yani i
n iş im in seyircisi için hazır beklemektedir. '$ |l

Manet natürmortta tam bir ustaydı ve genellikle kendi

zevki için natürmort resim yapardı. Çiçek buketi Olympia
tarafından sunulan tatlı hazları simgelemektedir.

Uzanmış nü imgesi, eski ustaların en çok
yücelttiği imgelerden biridir. Manet,
Giorgione'nin Uyuyan Venüs'üne (bkz. sayfa
140) verdiği referansı, seyircilerinin
anlayacağından emindi.
Manet'nin yarattığı, tanrıça Venüs değildi. Tanıması
kolay bir roldeki genç bir kadındı. Terlikleri sabırsızca
ayaklarında sallanmaktadır. Tamamıyla çıplaktır. Boynanda
ve kulaklarında

O lym pia

M alzeme tuval üzerine yağlıboya

Boyutlar 130 x 190 cm
Bulunduğu Yer Paris: D'Orsay Müzesi
 1,
if
Claude M o n e t
d 1 8 4 0 -1 9 2 6 f» FRANSIZ
E l Fransa; Londra; İtalya; N orveç
H Yağlıboya ü Paris: D'O rsay
Müzesi; M arm ottan Müzesi
M o n e t'n in evi, atölyesi ve bahçe­
si için G iverny (Paris yakınlarında)
Q 1998 yılında 29.520.000 dolar,
Kıyısında Patika Olan N ilü fe rli
Havuz (Bassin aux nym phéas e t
se n tie r au bord de l'eau)
(yağlıboya)
Empresyonistlerin gerçek lideri. Sürekli
olarak “Ben ne görüyorum ve bunu resme
nasıl aktarırım ?” soruları üzerine
araştırm alar yapmıştır.
M onet’nin, gözlenmesi ve resmedilmesi
en zor şey olan ışık üzerine bitip
tükenm ek bilmeyen bir ilgisi vardı. Öyle
ki, “Seriler” resimlerinde, aynı nesneyi,
farklı ışık şartlarında defalarca
resmetmiştir (Rouen K atedrali, saman
balyaları, L ondra’dan görünümler). Son
Giverny’de Japon Köprüsü Claude Monet, 1918-24,
89x 100 cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: Marmottan
Müzesi. Yaşlılığında Monet'nin gözleri katarakt yüzünden
bozuldu. İçgüdüsüne ve hafızasına dayanarak resimlerini
yapmaya devam etti.
Nilüfer Havuzu Claude Monet,
1899, 88.3x93,1 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Londra: Ulusal Galeri.
Monet'nin su bahçesinde bulunan
Japon köprüsünün tasvir edildiği 18
resimden biri.
40 yılını G iverny’deki
bahçesini baştan yaratarak
geçirdi. Bu bahçe, ışık
hariç her ayrıntıyı kontrol
edebildiği bir mekândı.
Bahçenin ortasına oturur
ve onu resm ederdi. Biraz
uzaktan bakarak
görüntülerin tadını çıkarın. Bize şu anda
alışılmış ve nostaljik görünse de bunlar
zam anında ilginç ve m oderndi. Ya da
kompozisyonlara yaklaşın ve
karmaşıklığın, dokuların ve boya ve
renklerin birbiri içine girişlerini zevkle
izleyin. Işığın daha ilgi çekici olduğu
kısımlarda, özellikle de nesnelerin
kenarlarına değdiği yerlerde gittikçe
yoğunlaşan, kaim ve kabuğumsu boyaya
dikkat edin.
BAŞLIC A ESERLERİ Seine’nin Argenteuü’deki Küçük
Kolu, 1872 (Londra: Ulusal Galeri); İzlenim:
Gündoğusu (bkz. sayfa 312); Saman Balyalan veya
Giverny’de Yaz Sonu, 1891 (Paris: D’Orsay
Müzesi); Meclis Binalan, Londra, 1904 (Paris:
D’Orsay Müzesi); Nilüferler, 1908 (Londra:
Christie’s Görselleri

"Resim sanatında
anlatılamayan bir şey
var ve aslolan şey de
o. Doğaya teorilerinizle
gelirsiniz ve doğa tüm
teorilerinizi yıkar."
PIERRE-AUGUSTE RENOİR
Pierre-Auguste Renoir
» 1 8 4 1 -1 9 1 9 ^ FRANSIZ______________________
m Fransa; İtalya H Yağlıboya M Filadalfiya:
Barnes Koleksiyonu. Paris: D'O rsay Müzesi
□ 1990 yılında 71 m ilyon dolar, G alette D eğirm eni
(L e M oulin de la Galette) (yağlıboya)
Renoir ilk Empresyonistlerden biriydi
am a kısa sürede kendine has ve
Empresyonist olmayan bir üslup geliştirdi.
En çok; pembe, balık eti genç kızları
betimlediği lirik resimleri ile hatırlanır.
Ç ok üretken bir sanatçı.
Alaca ışıklı resimlerin en büyük
üstadıdır. Bu ışık tüm işlerine yayılmıştır
ve onlara baştan çıkarıcı, tensel vc hafif
bulanık bir özellik kazandırır. Erken
dönem işlerinde keskinlik ve gözlem
vardır. Geç dönem işleri bazen kendini
tekrarlar. Yumuşak tüylü döşekleri ve
Banyo Sonrası Saçlarını Düzelten
Kız Pierre-Auguste Renoir, 1893, 92x74
cm, tuval üzerine yağlıboya, Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi. Renoir, Delacroix
ve Ingres'ten çok etkilenmişti. Sosyal
olarak muhafazakâr görüşteydi ve yetersiz
gördüğü birçok işini yok etmişti.
T ürk lokumunu hatırlatan
konforlu, pem be, kadın
teninden hiç sıkılmadı mı
acaba?
Tekniğinin tenselliği ile
konusu arasındaki sıkı ilişkiye
bakın: sıcak renklerle tuvali
okşayan uzun ve serbest fırça
darbeleri. Yanaklardaki pembe
kızarıklıklara ve küçük, diri
göğüslere olan takıntısına
dikkat edin. Erken dönem
işlerinde daha soğuk renkler,
daha çok siyah ve daha az
duygusallık göze çarpar.
BAŞLICA ESERLERİ Kuvvetli Rüzgâr,
1872 civan (Cambridge:
Fitzwilliam Müzesi); Parisli Kadın,
1874 (CardifT: Wales Ulusal
Müzesi); Tekne Partisi (bkz. sayfa
Tarayan Kız, 1907-08 (Paris:
D ’Orsay Müzesi)
Gustave C a ille b o tte
w 1 8 4 8 -9 4 H» FRANSIZ________________________
EH Fransa H Yağlıboya @ Paris: D'Orsay
M üzesi E2 2000 yılında 13 m ilyon dolar,
Haussmann Bulvarı, Balkondaki Adam (L'homme
au baleon, Boulevard Haussmann) (yağlıboya)
Yeteneğin ne olduğunu bilen (büyük
Empresyonist resimlerin ilk
koleksiyoncularındandır) ve kendi
işlerinde dc zam an zam an gösterebilen,
ikinci derece bir ressamdı .
Tipik Empresyonist konu ve teknikleri
kullanm ıştır (Monet ve M an et’ninkilere
çok benzer). Abartılı ve içine çeken bir
perspektifle Paris’in m odern hayatını,
özellikle sokaklarını resmetmiştir. İlginç
eserleri vardır am a genelde çok
tekrarlanm ış ve fazlaca anekdot tarzında
resimlerdir. O kadar ki, 19 yy.
rom anlarında, metindeki b ir deyim ya da
cümleyi görselleştirmek için kullanılan
açıklayıcı resimlerden biri olarak da
kullanılabilirler.
H em en fark edilebilen pembe-yeşil-
m avi-m or bir palet - bazen fazla keskin
ve aşın m orumsu. Fotoğraf etkisinde,
kırpılmış kompozisyonlar.
B A Ş LIC A ESERLERİ Paris Sokağı, Yağmurlu Hana,
1877 (Chicago Sanat Enstitüsü), Çatılann
Görüntüsü (Kar), 1878 (Paris: D ’Orsay Müzesi);
Kafe, Rouen, 1880 (Rouen: Güzel Sanatlar
Müzesi)
 E M P R E S Y O N İZ M (İZLENİMCİLİK) ]
Em presyonizm m o d ern resmin doğuşuna dam gasını vurm uştur.
Asla bilinçli olarak devrimsel olmayı hedeflem em iştir; tek am acı
dünyanın dolaysızlığını m üm kün olduğunca aslına uygun biçim de
anlatm aktı. R astlantısal ve geçici ışık durum larının ü rü n ü olarak
görülse de, R önesans ile yerleşmiş olan doğalcı geleneklerin
yıkılmasını başlatan, çarpıcı ve farklı b ir görsel dil ortaya
koymuştur.
ÜSLUP

Bir an için görüleni yakalam aya çalışan,

İzlenim: Gündoğuşu Ctaude Monet, 1872, 48x 63 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Paris: Marmottan Müzesi. Monet,
hızla boyayarak, akıp giden anları yakalamaya çalıştı.
Geçici ışıklar ve atmosfer, onun gerçek odak noktaları
olmuştur.
zarif, açık ve parlak renkler, mozaik
benzeri fırça darbeleri Em presyonizm ’i
tanımlar. Sanatçılar spontanlıktan daha
fazlasını amaçlamışlardır.
Empresyonistler, dereceli ton geçişleri
gölge ve derinlik vermek için bir rengin
derece derece koyultulması ya da
açılması - yerine, küçük renk lekeleri
uygulayarak yeni bir görm e yolunun
önünü açtılar. Dönem in neredeyse bütün
belli başlı Fransız avangard ressam lannın
Em presyonizm ’den etkilenmesine karşın,
sadece Pissarro, Sisley ve akım ın devi
M onet am açlarına tutarlı biçim de sadık
kaldı.

KONULAR

Şimdi ve burası konulan hâkimdir. üstüneydi. M odern dünya başlıca konu

Piknikler, tekne partileri, natürm ortlar,
tren istasyonları, şehir görüntüleri ya da
cıvıl cıvıl renklerle canlı, güneşin taştığı
m anzaralar olsun hepsinde vurgu,
sanatçıyı o anda çevreleyen dünyanın
B A Ş L IC A O L A V L A R
1869 Monet ve Renoir, Seine üzerinde
Bougival'da resim yaparken
Empresyonizm'in ana hatlarını
oluştururlar
1870 Monet ve Pissarro, Fransız-Prusya
savaşından kaçarak Londra'ya gider;
1871'de Sisley onlara katılır
1874 İlk sergide eleştirmenler alaycı bir
şekilde "Empresyonizm" adını
ortaya atar
1881 Roma' yı ziyaret eden Renoir,
Empresyonizm'den artan şekilde uzaklaşır
1886 Son Empresyonist sergi yapılır
1890 Monet aynı konuyu farklı koşullarda
boyayadığı büyük dizilerine başlar
haline geldi. Önem li bir gelişme olarak,
yerinde, doğrudan tuvale resim yapm a
eğilimiyle atölyeler terkedildi. P lan
air, açık hava resmi (bkz. sayfa
305), sadece ressamın hızlı -
Em presyonizm ’in parçalı, titrek
ışıklı görsel dili için hız a n ah tar
kelimeydi - ve her an hazır
olmasını sağlamadı aynı zam anda
m anzara ve dış mekân
görüntülerine bir rağbet
fj kazandırdı. Akadem i’nin
1
I yücelttiği, hantal, “resmi” ,
['¿¡d
tarih resmi ja n n n ın kararlı
bir reddiydi.
^
On Dört Yaşındaki Küçük Dansçı
EdgarDegas, 1880-81, yükseklik 97,8 cm,
poiikrom bronz ile kumaş, saten kurdela ve
ahşap kaide, Özel Koleksiyon.
Empresyonizm gündelik hayatta kendini
bulmuştur. Degas, hayatın incelikli ve
rastgele görünen anlarında
mükemmelleşmiştir.
 Æk
. JKs
18 0 0 - 1 9 0 0 313

NELER A R A N M A LI
çekinm eden, gençliğin ve yazın hazlannı
Empresyonist eserler neredeyse herkes
tarafından “bitm emiş” olarak görülüp, kutlar. A m a en büyük başarısı,
E m presyonizm in görsel kurallarını,
küçümsenmiştir. Eleştirmenler, Akademik
özellikle titrek, tüy gibi hafif fırça işinde,
resmin kabul edilmiş kurallarını açıkça
Avrupa figüratif resim gelenekleri ile
savunarak, bu yeni akım ın konularının
birleştirmiş olmasıdır. B una rağmen
önemsiz ve uygulamasının kaba
spontan görünen resimleri, itinalı ve
olmasından yakındılar. R enoir’in Tekne
yoğun bir çalışmanın ürünüdür.
Partisi, E m presyonizm in serbest joie de
vivre’ini (yaşam keyfi) özetler. Resim hiç

Mösyö Fournaise (hasır Baron Raoul Barbier, Renoinn Paul Lhote (kelebek gözlük takan) aktris
şapkalı olan) restoranın yakın arkadaşıdır. Restoranın Jeanne Samary ile flört ediyor.
sahibidir sahibinin kızı ile konuşmaktadır. Çapkınlığıyla tanınırdı.

Tekne Partisi Pierre-Auguste Renoir, 1881, 129,5x173 cm, Sohbete dalmış, hasır şapkalı
tuval üzerine yağlıboya, Washington DC: Phillips Koleksiyonu. adam yetenekli bir sanatçı olan
Renoir, Empresyonist teknikleri hünerli biçimde kullanarak Gustave Caillebotte'dir (bkz. sayfa
karmaşık, ritmik figür kompozisyonları yaratmıştır. 311)

Reııoir usta bir

T EK N İK LER natürmort
ressamıydı.
Empresyonistler her zaman Yemekten arta
beyaz fonlu tuvaller kalanlar, göz ça
kullanmışlardır. Sonuç, ren­ bir başarısıdır.
kleri canlandıran ve hünerli Spontanlık
fırça işini güçlendiren, daha
aldatıcıdır çünk
önce görülmemiş şekilde
eserlerden yayılan bir resim üstünde
parlaklıktır. tekrar tekrar
Berthe M oriso t
W 1 8 4 1 -9 5 i*» FRANSIZ________________________
E3 Paris H Yağlıboya; suluboya EU Paris:
M arm otta n Müzesi; D'Orsay M üzesi Q 2000
yılında 4 m ilyon dolar, Saklambaç (Cache-cache)
(yağlıboya)
Empresyonistlerin bir üyesi; yazarlar,
şairler ve ressamlar arasında etkili bir
aracı ve evsahibesi. M an et’den türetilmiş
(M anet’nin kardeşi Eugène ile evliydi)
çekiçi, özgür ve titiz bir üslubu vardı.
Eserleri aslında otobiyografik bir
günlüktür.
BAŞLIC A ESERLERİ Lorient’deki Liman, 1869
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Sanatçının Annesinin ve Ablasının Portresi, 1869-70
(Londra: Ulusal Galeri)
Camille Pissarro
© 1 8 3 0 -1 9 0 3 F» FRANSIZ
M Fransa; İngiltere H Yağlıboya; Suluboya;
çizim ü î Paris: D'O rsay M üzesi. Oxford:
A sh m olean Müzesi Q 2004 yılında 8 m ilyon
dolar D ört Mevsim (Les quatre saisons) (yağlıboya)
Münzevi, huysuz ve kararsız bir
sanatçıydı. Buna rağm en belli başlı
Empresyonist ve Post-Empresyonist
sanatçılar arasında yerini almıştır. H er
zam an anarşist ve yoksuldu.
Pissarro birçok farklı konu seçmiştir:
M anzaralar(Seine vadisi), m odern şehir
m anzaralan (Paris, R ouen fabrika
b acalanna dikkat edin), natürm ortlar,
portreler, köylülerin görünüm leri (özellikle
çam aşır yıkayan kadınlar). Geç dönem
işlerinde kendine daha güvenli olmasına
rağm en, kendine has ve içinin rahat ettiği
bir üslup oturtam adı. Erken dönem
karanlık m anzara resim lerinden
Em presyonizm ’e ve Divizyonizm’de
denem elere, oradan tekrar
Em presyonizm ’e sıçradı.
Genelde yüksek bakış
noktalannı tercih etmiştir
(pencereden görünüm
üzerine yapılmış şehir
resimleri gibi). Yeşil ve
mavilerin hakim olduğu
paleti tebeşirsi ve soluktur.
Yüzeyler kalın boya ile
boyanmıştır (bazen yam alar
şeklinde) ve eskiz
görünüm ündedir. Sanki
M o re t'd e k i Köprü Alfred Sisley,
1893, 73,5x92,5cm, tuval üzerine
yağlıboya, Paris: D'Orsay Müzesi.
Sisley, 1870'de aile işi batınca, geçimini
ressam olarak sağlamak zorunda kaldı.
bunlarla ne yapacağına k arar verebilse
üzerinde daha çok çalışacakmış gibi
durm aktadır (kararsızlığının bir belirtisi
olabilir mi?) İçerikteki zıtlıkların oyununa
dikkat edin: endüstriyel karşısında kırsal,
fani karşısında bâkî, doğal karşısında
yapay, eski karşısında yeni, sıcak
karşısında soğuk.
BAŞLIC A ESERLERİ Louveciennes’ten Görünüm, 1869-
70 (Londra: Ulusal Galeri); Sonbahar, 1870
(Los Angeles: J. Paul Getty Müzesi); Tırmanan
Patika, L ’Hermitage Pontoise, 1875 (New York:
Brooklyn Sanat Müzesi)
Alfred Sisley
© 1 8 3 9 -9 9 İP İNGİLİZ/FRANSIZ_________________
E l Paris; İngiltere 0 Yağlıboya ® Londra:
C ourtauld Sanat Enstitüsü; Tate Koleksiyonu Q
2000 yılında 3 ,2 m ilyon dolar, Louveciennes'de
Bahçe Patikası (Un ja rd in â Louveciennes, ehem in
de l'E tarche) (yağlıboya)
“U nutulm uş Empresyonist” —yaşarken de
şimdi de grubun en az değer verilmiş
ismi.
M ekânlar, binalar ve bağlantıları arayın.
Constable gibi, sadece bildiği yerlerin,
özellikle Seine ve Tham es vadilerinin
resmini yaptı. İyi planlanmış
kompozisyonları severdi (dikey, yatay ve
çapraz çizgilere dikkat edin). İzleyiciyi
m anzaranın bir yanından öbür yanm a
taşım ak ve tüm parçaları birleştirmek için
yollar ve köprüler gibi yapısal ayrıntıları
çok zekice kullandı.
Işık hissi vermek için kullandığı ilginç
renk birleşimlerine (özellikle pem be ve
yeşil, mavi ve mor) dikkat edin.
BAŞLIC A ESERLERİ Ormana Giden Kadınlar, 1866
(Tokyo: Bridgestone Sanat Müzesi); Marly
Limanında Su Taşkınlan, 1876 (Paris: D ’Orsay
Müzesi); Yürüyüş, 1890 (Nice: Sanat ve Tarih
Müzesi)
 Kurulanan Kadın Edgar Degas, i 888-92 civarı, 103,8x
98,4 cm, pastel, Londra: Ulusal Galeri. Degas görme yetisi
giderek bozuldukça, yumuşak mumlu pastel boya ile,
dokunuş ve hislerine bağlı olarak çalışmaya başladı.

kapılmıştı. Pastel, baskı, heykel gibi birçok

m alzemeyle çalıştı. Fotoğrafla d a ilgiliydi -
kesme efektini başarıyla kullandı. Aynı
konu veya nesneyi tekrar tekrar ele alarak,
d a h a iyi bir kavrayışa ve kusursuzluğa
ulaşm aya çalıştı. Uzaklaşan köşegeni,
kompozisyonlarının ana iskeleti olarak ne
kadar sık kullandığına dikkat edin.
İlerleyen yaşına ve neredeyse kör olmasına
rağm en hayret verici bir renk
duyarlılığına sahipti.

"25 yaşında herkes

yeteneğe sa h ip tir. Zor
olan 50 yaşında yeteneğe
sahip o lm a k tır!"
Edgar Degas
Q 1 8 3 4 -1 9 1 7 W FRANSIZ______________________ EDGAR DEGAS

Ea Fransa; İtalya n Yağlıboya; pastel; baskı;

heykel M Paris; D'Orsay M üzesi. New York:
Madam René de Gas, 1872-73
BA Ş LIC A ESERLERİ
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
M etropo litan Sanat M üzesi E2 1999 yılında 25,28
Şapka Dükkanı, 1884-90 (Chicago Sanat
m ilyon dolar, Dinlenen Dansçı (Danseuse au repos)
Enstitüsü); Küvet, 1886 (Paris: D ’Orsay
(pastel) Müzesi)
Degas tüm zam anların en iyi
çizerlerinden biriydi. Eski
ustaların gelenekleri ile
m oderniteyi başarılı biçim de
birleştirdi. U tangaç, kibirli,
m uhafazakâr ve bekârdı.
Konusu ne olursa olsun her
resmi, kendi kendine yeten,
sadece kendisiyle ilgilenen bir
dünyayı gösterir. Portrelerindeki
figürler seyirci ile göz tem asında
bulunsa bile kendinden sır
vermezler. Bale ve yarış
sahneleri, karmaşık m ekân ve
hareketi incelemek için vesile
olurlar. Tekniği, inanılm az çizim
yeteneği ve ayrıntılara verdiği
önem in hepsi aynı derecede ilgi
çeker. K onu ve anlatım arasında
ender ve kusursuz bir birliktelik
sunarlar.
Degas, titiz ve yaratıcı bir
zanaatkârlığın cazibesine

Yıldız veya Sahnedeki Balerin Edgar

Degas, 1876-77civarı, 60x44 cm, kâğıt
üzerine pastel, Paris: D'Orsay Müzesi. Tekniği,
klasik bale ile aynı dikkat ve denge özelliklerini
gösterir.
 Childe Hassam
Q 185 9-1 935 in AMERİKALI____________________
ES ABD; Paris P Yağlıboya; baskı @ New
York: M etropolitan Sanat M üzesi Q 1998 yılında
7 , 2 ___________________________________________ m ilyon dolar, Bayraklar, caddede Öğleden
Sonra (yağlıboya)
A m erika’nın önde gelen Empresyonist
sanatçısı olan Hassam, 4 000’den fazla
yağlıboya ve suluboya resim yapmıştır. En
çok, geç dönemde (1917 sonrası) yaptığı
“bayrak resimleri” ile hatırlanmaktadır.
Parlak ve zengin renklerle boyanmış
bayraklar, savaş zam anın törenlerinde
heyecan verici bir görsel m otif ve
vatanseverliğin sembolü olmuşlardır.
D aha önceki işlerinde ışığa-karşıfconirc-
jo u r) etkisi ağırlık taşır.
Fransızlardan sonra nitelik ve nicelik
bakım ından en büyük Empresyonist
grubu Amerikalı sanatçılar oluşturuyordu.
Am a 20 yıl geriden takip ediyorlardı;
çünkü 1880’lere kadar Paris’e pek gidip
gelmiyorlardı. 1880’lerden önce sanat
eğitim ve bilgisini A lm anya’da alıyorlardı.
BAŞLIC A ESERLERİ Grand Prix Günü, 1887 (Boston:
Güzel Sanatlar Müzesi); New Tork’ta
Akşamüstü, 1890 civan (Boston: Güzel
Sanatlar Müzesi); Manhattan 'm Puslu
Günbahmı, 1911 (Youngstown, Ohio:
Butler Amerikan Sanatı Enstitüsü);
Müttefikler Günü, Mayıs 1917 (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi); Müttefikler
Caddesi, Büyük Britanya, 1918 (New York:
Metropolitan Sanat Müzesi)
Mary Cassatt
Q 1 84 4-1 926 i» AMERİKALI_______________
El Paris Q Yağlıboya; baskı @ N ew
York: M etropo litan Sanat M üzesi Q 1996
yılında 3 , 7 m ilyon dolar, Locada (yağlıboya)
Pittsburgh’lu zengin bir ailenin kızı
olan Cassatt, Paris’e yerleşmişti.
Avangardlarla samimi oldu ve
Amerikalı koleksiyoncuların
servetlerini harcam alarına yardımcı
oldu (çok H enry Jam es’vari).
D egas’nın arkadaşıydı ve
Empresyonistlere de yardım etti.
Güçlü tasarım lara, cesur renklere,
hali vakti yerinde olanların anlam lı ve
kişisel anlarım yakalayan, kırpılmış açılı
görüş noktasına sahip, çekici işler yaptı.
D egas’dan, Japon baskılarından ve
Ingres’den etkilenmiştir.
BA Ş LIC A ESERLERİ M üzik Partisi, 1874 (Paris: Petit
Palais Müzesi); Uykulu Çocuğunu Tıkamak Üzere
olan Anne; 1880 (Los Angeles Eyaleti Sanat
Müzesi); Saçını Düzelten Kız, 1886 (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi); Banyo, 1891
(Chicago Sanat Enstitüsü)
W illiam M erritt Chase
Q 1 8 4 9 -1 9 1 6 in AMERİKALI____________________
M ünih; N ew York □ Yağlıboya ® Houston:
Güzel Sanatlar Müzesi Q 1993 yılında 3,6 m ilyon
dolar, şakayıklar (kâğıt üzerine çalışma)
Chase, İndiana’lı refah dolu bir geçmişe
sahip, üretken ve çok yönlü bir sanatçıydı.
Başarılı, arkadaş canlısı, esprili, şık,
Avrupa kültürü ile yetişmiş birisiydi
(W histler’in arkadaşı). İkisi de dolaysız ve
spontan olan farklı üsluplar geliştirmiştir:
Erken dönem işleri karanlık, ağır ve zarif
portrelerdir (M ünih’te öğrendiği üslup),
1890’lardan sonra aydınlık, Fransız
Empresyonizmi üslubunda Long Island
(Shinnecock) sahneleri resmetmiştir.
Siyahlar içinde bir Kadının Portresi William M erritt
Chase, 1895 civan, 182,9x91,4 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Detroit Sanat Enstitüsü. Chase en çok, yağlıboya
natürmortları ve canlı portreleri ile bilinir.

Piyano Başında Theodore Robinson, 1887, 41,8x64,2
cm, tuval üzerine yağlıboya, Washington DC: Smithsonian
Enstitüsü. Birçok resimde belirmesine karşın, sadece Marie
olarak anılan Robinson'un gizemli modelinin gerçek kimliği
bilinmemektedir.
BAŞ LIC A ESERLERİ Deniz Kenarında, 1892 civan
(New York: Metropolitan Sanat Müzesi);
Moses Swaim’in Portresi, 1867 (Indianapolis:
Sanat Müzesi); Pirinç Kâse, 1899 (Indianapolis:
Sanat Müzesi)
Julian Alden W e ir
O 1 85 2-1 919 (» AMERİKALI
Paris; ABD H Yağlıboya; suluboya; çizim M
N ew York: M etropolitan Sanat M üzesi Q 1987
yılında 400.000 dolar, Nassau, Baham alar
(yağlıboya)
Weir, akademik olarak en başarılı olmuş
Amerikalı Empresyonisttir. Paris’te eğitim
gördü. Tekniğinde ve yaradılış olarak
muhafazakârdı. Erken dönem işleri
M anet’den etkilenmiştir. Geç dönem işleri
ise M onet’ye yakındır. Küçük boyutlu
eserlerde, özellikle suluboya ve gümüş uç
resimlerinde başarılıydı. Ulusal Tasarım
Akademisinin başkanlığını yapmıştır.
BAŞ LIC A ESERLERİ i/morc Meydanı, 1879 civan
(New York: Brooklyn Sanat Müzesi);
Willimantic İplik Fabrikası, 1893 (New York:
Brooklyn Sanat Müzesi); Kırmızı Köprü, 1895
(New York: Metropolitan Sanat Müzesi)
J »
Iw
Theodore Robinson
C 1 8 5 2 -9 6 f» AMERİKALI______________________
[£ l ABD; Fransa H Yağlıboya @ N ew York:
M etro p o lita n Sanat Müzesi ES 1994 yılında 1,9
m ilyon dolar, İsketede Tekneler (yağlıboya)
Robinson, Amerikan Em presyonizm inin
öncü sanatçılarındandı. 1876 ile 1892
yılları arasında Fransa’ya birçok kez gidip
geldi. 1887’de Giverny’de tanıştığı M onet
ile yakın arkadaştı. M anzaralar, köy
hikâyeleri ve çiftlik hayatını resmetti.
Fransa’daki ışığa kıyasla D oğu Amerika
kıyılarındaki ışığı çok parlak buldu ve
resm ini yapm akta zorlandı. Son yılları
hastalıkla ve yoksullukla geçti. G enç yaşta
öldü.
A m erika’da bir öncüydü am a
Empresyonist üslubunun Fransız
standartlarına göre daha ihtiyatlı olduğu
söylenebilir. Kompozisyonları durağandır
ve fırça darbeleri fazla dikkatlice
düşünülmüştür. Bazen fotoğraflardan,
karelere bölerek çalışmıştır —tuvallerin
üzerine çizdiği ızgaraların izleri arasıra
fark edilebilir.
BA Ş LIC A ESERLERİ Otoportre, 1884-87 civan
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
İneklerin Tanında, 1892 (Youngstown, Ohio:
Butler Amerikan Sanatı Enstitüsü), Bayan
Motes ve Köpeği Shep, 1893 (Londra: Christie’s
Görselleri); Cezir, Nehir Kıyısı Tat Klübü, 1894
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
Auguste Rodin
» 1 8 4 0 -1 9 1 7 0« FRANSIZ
ES Fransa; İtalya O Heykel @ Paris: Rodin
Müzesi. San Francisco: Palace o f th e Legion o f
H onor E3 1999 yılında 4, 4 m ilyon dolar, A rife
(heykel)
Donatello ile başlayan heykel geleneğinin
görkemli finali. M ichelangelo ile benzer
oldukları bile söylenebilir (farklı yönlerine
rağmen: Michelangelo yontucuydu, Rodin
kalıba dökerek üretm eyi tercih etmişti).
Utangaç, işkolik, başarısız başlangıçları
olan, düzensiz, şairlerle arkadaş, iri yapılı.
Uluslararası şöhrete sahip oldu. Zeki
kadınlar tarafından çok çekici bulunurdu.
Entelektüel ve sanatsal yaratıcılık
arasındaki ilişkide ve sanatının oluşum
sürecinde, olağanüstü ve zenginleştirici bir
araştırıcılık sürdürmüştür. En ünlü
projeleri yıllar içinde değişerek gelişmiştir
(örneğin Cehennemin K apılan). Ayrıca
fikirlerin evrimleşmesini gösteren
portreler, nüler, ufak m odeller de
yapmıştır. Figürlerini, insan duygularını ve
doğadaki bilinmeyen güçleri ortaya
çıkarm ak için kilin ve alçının (bronz
dökülse bile) akışkanlığım nasıl
kullandığına dikkat edin. Biyolojik
doğurganlık onu büyülemekteydi. Hayret
verici güzellikteki (büyük) elleri,
kucaklaşmaları, öpüşmeleri ve tam beden
pozlarını, insan libidosu ve ruhunun bir
ifadesi olarak yaratışına dikkat edin (antik
ve klasik dönem den alıntılar yaptığında
bile her zam an canlı m odellerden
çalışmıştır). Kaideleri önem lidir çünkü
figürlerini onların içinden ortaya çıkarır.
Figürlerini doğal ışıkta görm eye gayret
edin. O rijinal kalıplarının, büyük
versiyonlarını yaptırm ak için stüdyo
asistanları veya ticari şirkeder tuttu
(işlerinin geniş çapta yayılmasını
istiyordu). Gördüğünüz eserlere, R odin’in
parm ağı bile değmemiş olabilir.
1917 yılında, 77 yaşında, Paris
M eudon’da, hayat boyu yoldaşı olan Rose
Beuret ile evlendi. Rose iki hafta sonra;
R odin 9 ay sonra öldü. Düşünen A d a m 'm
dökm e bir kopyası M eudon’daki m ezarı
üzerinden bakmaktadır.
BAŞLIC A ESERLERİ Düşünen Adam, 1880-81 (Özel
Koleksiyon); Cehennemin Kapılan, 1880-1917
(Paris: D ’Orsay Müzesi); Andromeda, 1885
civarı (Özel Koleksiyon); Günahkâr, 1885 civarı
(St. Petersburg: Hermitage Müzesi)
Calais Burjuvaları Auguste Rodin, 1884-89, yükseklik
201,7 cm, brom Washington DC: Hirshhorn Müzesi.
Rodin'in orijinal alçı modelinden dökülmüş birçok kopyadan
biri. Calais şehri tarafından, 14. yy'da yaşamış yerel
kahramanlarını anmak için ısmarlanmıştır.
Öpüşme
Auguste Rodin 1888-89
G elm iş geçmiş en güçlü heykellerden biridir. Etkileri Erkek kadına doğru
eğiliyor, ama
20. yüzyılda da devam etmiştir. R odin’in, heykelin durduğunuz yere göre
her iki âşık da
m addeselliği yoluyla yoğun duygulan ifade öpücüğün ilk
ışkırtıcısı olabilir.
edebilm e becerisinin en güzel örneğidir.
Cinsel aşkın en güzel tasvirlerinden biridir.

A s l ı n d a R o d i n ’i n devasa Cehennemin
K apıları'n\n bir bölümü olan bu heykel,
şair D ante Alighieri’nin başyapıtı İlahi
Komedya'da (1321) yer alan yasak
aşıklar Francesca da Rim ini ve Paolo
M alatesta’yı betimlemektedir.
Francesca, kardeşi Paolo’ya çılgınca
aşık olup onunla ilk defa öpüşmesinden
sonra kocası Giovanni tarafından
bıçaklanarak öldürülmüştür. Heykel
kendi başına bir eser haline gelmiştir,
çünkü içindeki erotizm ve saf
mutluluk, Cehennemin K apılarC nm
lanetlenm e temasına uygun
düşmemiştir.

Rodin'in engin anatomi

bilgisi, figürün iç
duygularını kas
hareketleri aracılığıyla
anlatabilmesi için gerekli
ufak tefek abartma ve
çarpıtma becerisini
sağlamıştır.

Öpüşme nin, 3 farklı

mermer versiyonu vardır,
pürüzsüz ve imzasız yüzeyden
anlaşıldığı kadarıyla hiçbiri
Rodin tarafından
oyulmamıştır. Bu versiyon,
İngiltere'de yaşayan
Boston'lu zengin bir
koleksiyoncu tarafından
ısmarlanmıştır.

Öpüşme

Malzem e mermer
Yükseklik 182 cm
Bulunduğu yer Paris: Rodin Müzesi
Londra: Tate Koleksiyonu (kopya)
Figürler, işlenmemiş halde taştan fışkırıyor gibi
görünür. Rodin, kadın ve erkeğin cinsel aşkla
birleşmiş tek bir varlık olduğuna inanmaktadır.

D IV IZ Y O N IZ M 1 8 8 0 'l e r
Divizyonizm, renk etkilerinin, boyanın
palet üstünde karıştırılması yerine, optik
efekt ile verildiği bir resim türüne verilen
addır. Yani, küçük saf renk alanları tuvalin
üzerinde yanyana konur, böylece uzaktan
bakan bir göz alan farklılıklarını
algılayamaz ve bu renk gruplarını
birleştirerek başka bir renk görür (optik
karışım). Teoride, pratikte olduğundan
daha inandırıcıdır. Bu tekniği icat eden
Seurat idi ama genç yaşta ölünce bu
tekniğin adını Signac duyurdu. Puantilizm;
küçük renk noktalarının kullanıldığı,
Divizyonizm’in Seurat tarafından
uygulanan biçimidir.
Georges Seurat
Q 185 9-9 1 i« FRANSIZ________________________
El Fransa ö Yağlıboya; çizim EÜ N ew York;
M etropo litan Sanat Müzesi. Chicago Sanat Müzesi
E3 1999 yılında 32 m ilyon dolar, La Grande Jatte
Adasında Pazar Akşam üstü (yağlıboya)
Seurat, çok önemli eserler üretmiş, 31
yaşında aniden m enenjitten ölmüş,
utangaç ve münzevi bir sanatçıydı.
Puantilizm ve Divizyonizm akımlarını
yaratmıştır.
Konuları m odern hayat ve mekânlardı.
Eserleri katı ve fazla ciddi görünebilir
çünkü gördüklerine ya da hissettiklerine
göre değil, çalışılmış teorilere göre resim
yapmıştır. Renk ve optik karışım
konusundaki en yeni tezleri uygulamıştır.
Saf renkleri yanyana nokta nokta
boyamıştır (Puantilizm). Bu renklerin
seyircinin gözünde birleşip tek renk
olacağını, ışığın verdiği gibi bir etkiyi
vereceğini düşünmüştü. Duyguları
anlatabilmek için çizgisel bir formül
kullanmıştır: yukarı giden köşegen =
mutluluk; aşağı giden köşegen = hüzün;
yatay = sakinlik.
Renk teorileri pratikte işe yaram az
çünkü pigm entler parlaklıklarını
kaybederler ve sonunda görünen tek şey
gri renkli bir karışım olur. N eden dikey
çizgilerin önemini göz ardı etmiştir?
Yumuşak siyah m um boya kullanarak
dokulu kâğıt üzerine harika çizimler ve
büyük işlerinin küçük, serbest eskizlerini
yapmıştır. Renk alanlarını tam am lam ak
için renk bordürleri kullanır. Kurgulanmış
figür resimlerinde, gizli bir sembolizm ve
eski ustaların eserlerine gönderm eler
vardır.
BA Ş LIC A ESERLERİ Arkadan Görülen Model, 1887
(Paris: D ’Orsay Müzesi); Gravelines Kanalı
Limanı, 1890 (Indianapolis: Herron Sanat
Enstitüsü); Sirk, 1891 (Paris: D ’Orsay Müzesi)
Paul Signac
C 1 8 6 3 -1 9 3 5 i» FRANSIZ______________________
E l Fransa □ Yağlıboya ® St. Petersburg:
H erm itage M üzesi Q 1998 yılında 4 m ilyon dolar,
Concarneau, Sabah D inginliği (Concarneau, calme
du M atin) (yağlıboya)
Signac, Seurat’nm sabırlı bir takipçisi ve
taraftarıydı, işleri ve yazılarıyla
Divizyonizm akımının teori ve pratiğini
ortaya koymuştur. Dış mekan
sahnelerinden atölye objelerine; küçük
noktalardan geniş fırça darbelerine
geçmiştir. Güzel açıkhava suluboya
resimleri vardır. Kendi eserleri,
gereğinden fazla teorik ve düzenlidir am a
diğer sanatçıları (mesela Matisse)
etkilemiştir. Dogmatik bir insandı.
Hevesli bir yatçı olan Signac, Akdeniz
ve Atlantik kıyılarında çok zam an
geçirmiştir. Resimlerinin en gözde konusu
limanlardır.
b a ş l i c a ESERLERİ Cliclıy’deki Gaz Tankları, 1886
(Melbourne: Victoria Ulusal Galerisi);
Groix’dehi Fener, 1925
(New York:
Metropolitan Sanat
Müzesi); Concarneau
Limanı, 1925 (Tokyo:
Bridgestone Sanat
Müzesi)
La Grande Jatte Adasında
Pazar Akşamüstü Georges
Seurat, 1884-86.207,5x308
cm, tuval üzerine yağlıboya,
Chicago Sanat Enstitüsü.
Seurat, bu eserin hem orjinali
üstünde hem de sayısız gizim ve
yağlıboya taslaklarında çok
çalışmıştır.

James Abbott McNeill
W h is tle r
© 1 8 3 4 -1 9 0 3 fM AMERİKALI____________________
E ] İngiltere; Fransa f j Yağlıboya; gravür
¡ 1 Londra: Tate Koleksiyonu. G lasgow: Hunterian
M üzesi □ 2000 yılında 2, 6 m ilyon dolar, Gri
Ahenk, Chelsea Buzlar İçinde (yağlıboya)
ABD’de doğmuş ve A vrupa’d a yaşamıştır
(Fransa ve İngiltere). Ufak tefek, bencil,
kavgacı, hazırcevap ve züppe bir
sanatçıdır. Estetik akım ının önde gelen
isimlerinden biri olarak yeni bir resim
tekniği ve sanatçı için yeni bir rol icat
etmiştir. O scar Wilde’in çağdaşıdır.
Resme, estetik bir nesne ve deneyim
olarak bakmış; renk ve biçim in görsel
hazzı karşısında konuyu ikinci plana
atmıştır. Yumuşak renklerdeki zarif
ahenge, dikkatlice yerleştirilmiş şekillere
ve ayrıntıların bastırılışına dikkat edin.
Ruh durum larını ifade eden basit konular
seçti. Portreleri, resmi yapılan kişinin
karakteri hakkında pek az şey söyler.
N eden bu kadar kararsızdı? Resim
yaparken rahat değil miydi? M uhtemelen
en iyi işleri, kendine güveninin hiç
eksilmediği baskılarıdır.
K endi kusursuzluk fikrine ulaşana dek
resimlerini silerek tekrar tekrar boyadığı
gerçeğini (modelleri için ıstırap verici
mm
'
Kanepede Anne ve Çocuk James Abbott McNeill
Whistler, 1870'ler, suluboya, Londra: Victoria ve Albert
Müzesi. Whistler sanatının zahmetsizce yapılmış gibi
görünmesini isterdi. Gerçek ise çok başkaydı.
olmalı) ince boya yüzeyi gizler. Bazı
resimleri halen, W histler’in resimle
uyum lu olacak şekilde tasarladığı orijinal
çerçeveleri içindedir. 1870’den sonra
kullanm aya başladığı “kelebek” imzasına
dikkat edin. Japon sanatından, Velasquez
ve M an et’den etkilenerek, D oğu sanatına
ve genel anlam da süslemeye m erak
duydu. İngiliz sanatına m odern fikirleri
sokm akta önemli rol oynadı.
BA Ş LIC A ESERLERİ Beyaz Kız, 1862 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Mavi ve Altın Sarısı Noktürn,
1872-77 (Londra: Tate Koleksiyonu); Gri ve
Siyahla Düzenleme: Ressamın Annesinin Portresi,
1871 (Paris: D’Orsay Müzesi); Siyah ve Altın
Sarısı Noktürn: Düşen Füze (bkz. sayfa 323); Dikey
Venedik, 1879-80 (özel Koleksiyon)
"Eğer, sadece karşısında
gördüğünü çizen kişi sanatçı
olsaydı, fotoğrafçı
sanatçıların kralı olurdu."
JA M E S ABBOTT M cNEILL WHISTLER
SEM BOLİZM VE ESTETİZM
19. yy. ortaların d an itibaren Fransa’da, mistik, ruhani ve m arazi
şeyleri araştıran edebi bir kült gelişmeye başladı. Görsel
sanatlardaki çıkış noktasını, ressam O dilon R edon’un
“bilinm eyenlerin m uğlak dünyası” diye tanım ladığı Sem bolizm ’de
buldu. Denizin öteki yakasında
İngiltere’de ise Estetizm ’de
yankılandı.
SEM BO LİZM

Geleneksel ahlakı ve “ saf duyu”nun

birincil önemini reddeden şair Théophile
G autier’in öncülüğünde, Fransa’daki bir
grup şair ve yazar, hayal gücünün
serbestçe egemen olduğu bir dünya
kuram ını geliştirmeye başladılar. Gustave
M oreau’ya ve bir dereceye kadar, daha
Klasik düşünceye sahip Puvis de
C havannes’e göre, Akadem ik figür resmi
ile imalı ve zengin yaratıcılığa sahip yeni
resim dilinin kaynaştırılması için bir
araçtı. Geç dönem resimlerini sadece
rüyalarına dayandıran O dilon Redon,
d aha da ileriye gitti. Yarı insan figürlerin
Tek Gözlü Dev Odilon Redon, 1914 civarı (tuval
yer aldığı fantastik m anzaraları, soyuta üzerine yağlıboyaI: Otterlo, Hollanda: Kröller-Müller
varan fırça darbeleri ile d aha da gizemli Müzesi. Redon'un hayli kişisel vizyonu, onun daha
hale geliyordu. sonra Gerçeküstücüler için bir kahraman olmasını
sağladı.

S AN AT İÇİN S A N A T

Sanatın kendi başına bir am aç olduğu,
saf “sanatsal duygu”yu aram aktan
başka; ahlaki, ruhani veya politik her
hangi bir yüksek am acı olmadığı fikri 19
yy. sonlarına doğru iyice yükseldi.
İngiltere’de Estetizm akımı ile yayıldı.
Edebiyatta O scar Wilde en bilinen
temsilcisi oldu. Görsel sanatlardaki
başlıca ve (kötü şöhretli) destekçisi ise,
akım ın doğruluğunu savunm ak için
m ahkem eye kadar çıkan Amerikalı
ressam YVhistler’dı. O n a göre bu
“güzellik adına çıkılmış bir haçlı seferi”
idi. Faydacılığı güzellik uğruna tümüyle
reddeden “şiirsel bir tutku”ydu.

JAPO N S A N A T I

19. yy. ikinci yansında, Avrupa’da görsel sanatlann

dönüşümünde Japon baskılarının etkisi göz ardı edilemez.
Gündelik konuları ele almalan, alışılmadık bakış
noktaları, yamuk perspektifleri, belirgin, düz renkleri ve
güçlü konturlarıyla, Batı’mn bütünüyle yabancı olduğu
bir görsel dile sahiptiler.
Japon Hayalet Katsushika Hokusai, 1830'lar, ağaç blok baskı, Londra:
Victoria ve Albert Müzesi. Yüz Hikaye serisinden olan bu baskı, ölünce
yılana dönüşen bir adamı gösteriyor. Ruhani dönüşüm konusunda takıntılı
olan Sembolistler'de yankı bulacak bir tema.
 19. yüzyılın sonları

NELER A R A N M A LI

Renk ve biçimin, konudan bağımsız şekillerin karşılıklı etkileşimlerinden

olarak, kendi içinde anlam lı olabileceği başka bir şey kalmayana dek erir. Sonuç,
fikri Delacroix zam anından beri çekici ve rahatsız edici bir yüzey
yaygındır. Ama W hisder d ah a ileriye desenidir.
gitmiştir. Ö nem taşımayan konu, renk ve
Siyah ve Altın Sarısı
Noktürn: Düşen Füze
James Abbott M cneill
Whistler, 1875 civarı, 60 x
47 cm, panel üzerine
yağlıboya, Detroit Sanat
Enstitüsü.

Resim, bir havai fişek

füzesinin patlayıp gecenin
içinde kıvılcımlar saçtığı o
kısa anın heyecan ve
güzelliğini yakalamıştır.

Whistler, Japon
baskılarından hayli
etkilenmişti. Özellikle de,
mekanı doğalcı olmayan
biçimde ele almaları ve
hareketli yüzey
biçimlerinden.

Empresyonistler gibi,
Whistler da ışığın anlık
ve sürekli değişen
doğasını yakalayabilmek
için yollar aradı

Gerçekte itinalı bir çalışma sonucu ulaşılan

hızlı fırça işi, geçiciyken kalıcı kılınmış, aniden
yakalanmış bir an hissini taşırlar.

W histler'm olağandışı
T E K N İK L E R
imzası, Çin sanatında
Clstüste boya katları yaratmak görülen koleksiyoncu
yerine, Whistler hatalarını siler mühürleri ile benzerlik
ve geriye ince, saydam bir boya göstermektedir. Oryantal
tabakası bırakırdı. Seyrek, hafif mavi ve beyaz
fırça işi ve zarif renk ahengi porselenlerin ilk meraklı
Velasguöz'in etkileridir. koleksiyoncularındandır.,
Gustave M oreau
C 1 8 2 6 -9 8 in FRANSIZ_________________________
ı a Fransa Q Yağlıboya; suluboya; çizim
® Paris: Gustave M oreau M üzesi U 1989 yılında
2, 5 m ilyon dolar, Siren ve ş a ir (Le poète e t ta
sirène) (yağlıboya)
Yoğun, yetenekli, üretken, işkolik ve
başarılı bir sanatçı. T am am en yok olmaya
yüz tutm uş tarih resmi geleneğini yeniden
canlandırm aya ve eski büyük ustalara
rakip olmaya niyetliydi.
Ö zel ilgi gerektiren, hayal gücüne
dayalı, edebi ve mitolojik konularla
ilgiliydi. Bosch’un garip fantezi
dünyasıyla, M ax E rnst’ün gerçeküstü düş
dünyasının arasında, kendine has bir
üslubu vardı.Eserleri bazen karanlık ve
gizemli, bazen aydınlık ve parlaktır. Ama
her zam an izleyicinin içine korku ve
şüphe salan, romantik düşkünlüğün
(dekadans) ve sembolizmin içine sızdığı
işlerdir. Hayal gücünü açığa çıkaran
yaratıcı impasto, sır ve renkleriyle
derinlemesine çalışılmış yüzeyler ve
dokular kullanmıştır.
Ç ok sayıda eskiz ve suluboya resim
üretmiştir. Yağlıboya resimlerine
başlam adan önce ürettiği bu eskiz ve
resimler, ya denem e yapm ak için ya da
nihai tasanm ı ve ayrıntıları çalışmak için
yapılmıştır. Geç dönem suluboya resimleri
(ve bazı bitmemiş yağlıboya resimleri)
m odern soyut resim kadar özgür ve eskiz
havasındadır. Kendisinin tam zıttı sanat
anlayışına sahip Empresyonistler ile
çağdaştır. Yetenekli bir hoca olarak, kendi
üslubuyla ilgisi olmayan birçok sanatçıyı
(Matisse gibi) etkilemiştir. İtalya’ya yaptığı
bir yolculuktan (1857-59) çok
etkilenmiştir.
BAŞLIC A ESERLERİ Atlar Tarajindan Tutulan
Diomedes, 1851 (Los Angeles: J.Paul Getty
Müzesi); Orpheus, 1865 (Paris: D’Orsay
Müzesi); Salome, 1876 (Paris: Gustave Moreau
Müzesi); Hesiod ve İlham Perisi, 1891 (Paris:
D’Orsay Müzesi)
Pierre Puvis de
Chavannes
w 1 8 2 4 -9 8 m FRANSIZ________________________
E l Fransız Q Yağlıboya @ Paris: Hotel de Ville
(duvar resmi); Sorbonne Ü niversitesi; Panthéon;
D'O rsay Müzesi. Boston: Halk Kütüphanesi (duvar
resm i) B 1998 yılında 850.000 dolar, Azize
G eneviève'in çocukluğu (L'enfance de Sainte
Geneviève) (yağlıboya))
Külliyatı 1894 öncesi ve sonrası diye ikiye
ayrılır. Erken dönem ufak, siyah-beyaz
çizim ve baskılan nevrotik, iç dünyaya ait
konulara sahiptir (klasik Freudyen, mutsuz
bir çocukluk geçirmişti). 1894’ten sonra
nevrozlarını yendi, ışık ve neşe saçan yeni
konularla ortaya çıktı. İlham ı dış
dünyadan değil; iç dünyasından geliyordu.
Bugün d aha çok bu geç dönem eserleri ile
bilinir.
Şiirsel ve derin düşüncelere sürükleyen
işlerinin belirli bir anlamı yoktur.
Büyüleyici erken dönem konulan
G erçeküstücülüğün gelişini haber
vermektedir. Hayal gücünün
derinliklerinden (Poe ve Baudelaire gibi
Sembolist yazarlardan) gelen, yüzen
kafalar, tu h af yaratıklar, garip birleşimler.
H arika çizim ve baskı tekniklerine, çok
güzel tonal uygulam alanna dikkat edin.
D ah a sonralan zarif bir pastel tekniği
geliştirdi ve şaşırtıcı zenginlik ve kesinlikte
doygun ve gerçekdışı renkler üretti.
BAŞLIC A ESERLERİ Ağaçlar, 1890’ler (Houston:
Güzel Sanatlar Müzesi); Çiçekler Arasında
Ophelia, 1905-08 civarı (Londra: Ulusal
Galeri); Denizkabuğu, 1912 (Paris: D ’Orsay
Müzesi); M avi Vazoda Anemon ve Leylaklar, 1914
(Paris: Petit Palais)
Odilon Redon
Q 1 8 4 0 -1 9 1 6 H* FRANSIZ_______________________
Fransa H Yağlıboya; pastel; baskı; çizim
P W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi
Q 2004 yılında 3,4 m ilyon dolar, Japon Savaşçılı
Vazo (Vase au G uerrier Japonais) (kâğıt üstüne
çalışma)
R edon yüzyıl sonunun {fin de siècle) önde
gelen Sembolist sanatçılarm dandı ve
zam anından önce bir Gerçeküstücüydü.
Külliyatı 1894 öncesi ve sonrası diye
ikiye aynlır. Erken dönem ufak, siyah-
beyaz çizim ve baskıları nevrotik, iç
dünyaya ait konulara sahiptir (klasik
Freudyen, mutsuz bir çocukluk geçirmişti).
1894’ten sonra nevrozlannı yendi, ışık ve
neşe saçan yeni konularla ortaya çıktı.
İlham ı dış dünyadan değil; iç
dünyasından geliyordu. Bugün d aha çok
bu geç dönem eserleri ile bilinir.
Şiirsel ve derin düşüncelere sürükleyen
işlerinin belirli bir anlam ı yoktur.
Büyüleyici erken dönem konulan
G erçeküstücülük’ün gelişini haber
vermektedir. Hayal gücünün
derinliklerinden (Poe ve Baudelaire gibi
Sembolist yazarlardan) gelen, yüzen
kafalar, tu h af yaratıklar, garip birleşimler.
I larika çizim ve baskı tekniklerine, çok
güzel tonal uygulam alarına dikkat edin.
I )aha sonralan zarif bir pastel tekniği
gidiştirdi ve şaşırtıcı zenginlik ve kesinlikte
doygun ve gerçekdışı renkler üretti.
BA Ş LIC A ESERLERİ Ağaçlar, 1890’ler (Houston:
( iüzel Sanatlar Müzesi); Çiçekler Arasında
Opfıelia, 1905-08 civarı (Londra: Ulusal
( ialeri); Denizkabuğu, 1912 (Paris: D ’Orsay
Müzesi); M avi Vazoda Anemon ve Leylaklar,
1914 (Paris: Petit Palais)
Maurice Deniş
Q 1 8 7 0 -1 9 4 3 I» FRANSIZ______________________
ı a Fransa; İsviçre n Yağlıboya; fresk
M St. Petersburg: Heritage M üzesi
E ] 2000 yılında 467.087 dolar, A yine Katı/anlar,
Bahçede Gezinti (Les com m uniantes, la
Prom enade au Jardin) (yağlıboya)
Empresyonizm karşıtı harekette lider,
Sembolist sanatçılardan biridir. Teori ile
uğraşmıştır. N abier’in kurucu üyesidir.
Deniş için, gerçekçi bir temsilin
olmadığı, önemsiz konulara sahip, küçük
şövale resimleri öncelik taşır. Sonuç:
Bilinçli biçimde düz, dekoratif, stilize ya
da A rt Nouveau görünüm , garip renkler,
sıradan, gündelik konular. Sahne ve
kostüm tasarım ında ya d a kitap
illüstrasyonlannda da (hatta belki daha
çok) etkilidir. Sanatını kilise
dekorasyonuna adayan inançlı bir
Katolikti.
BAŞ LIC A ESERLERİ İki Kızkardeş, 1891
(Amsterdam: Van Gogh Müzesi); Koyun ve
Sığırların Galyalı Tanrıçası, 1906 (Münih: Neue
Pinakothek); Orpheus ve Eurydice, 1910
(Minnesota: Minneapolis Sanat Enstitüsü)
Arnold Böcklin
» 1827-1901 J P İSVİÇRELİ_____________________
ES İsviçre; Almanya; İtalya □ Yağlıboya
Basel (İsviçre): Kunstm useum
E2 1993 yılında 168.300 dolar, Kentaurenkam pf
(yağlıboya)
Ö nde gelen Alman Sembolist
ressamlarındandır. İsviçre’de doğmuş,
D üsseldorf’ta eğitimini almış am a İtalyan
sanatından (özellikle R aphael’den)
etkilenmiştir. Rüya benzeri tahayyülleri
harekete geçirmeyi am açlayan, yoğun
karam sar m anzaralar içinde Klasik ve
mitolojik figürleri titizlikle işlemiştir.
Kasvetli yüzyıl sonu {fin de siècle) m odasına
uygun. Şimdiyse bıktırıcı ve biraz suni
görünür.
BA Ş LIC A ESERLERİ Sazlıktaki Pan, 1857 (Münih:
Neue Pinakothek); Dolandırıcı Kılığındaki Ölümle
Otoportre, 1871-74 civarı (Berlin: Ulusal Müze);
Ölüler Adası, 1883 (Berlin: Ulusal Müze)
Aubrey Beardsley
© 1 8 7 2 -9 8 i» İNGİLİZ__________________________
EJ İngiltere O ; çizim; baskı Q 2004 yılında
135.000 dolar, The S avoy'un dörd ü n c ü sayısının
ön kapak tasarım ı (kâğıt üzerine çalışma)
K endi kendini yetiştirmiş, veremli, işkolik,
kıvrımlı, tensel ve erotik (bazen
pornografik) siyah-beyaz çizim ve
baskıların ustası. Çok parlak am a aykırı.
A rt Nouveau illüstratörlerinden. Yüzyıl
sonu {fin de siècle) ruhunu yakalamış, hayli
orijinal ve yetenekli bir sanatçı. O ldukça
sıkıcı bir özel hayatı vardı - erotizm
sadece kafasının içindeydi. 25 yaşında
verem den öldü.
BAŞLIC A ESERLERİ Salome, 1892 (New Jersey:
Princeton Üniversitesi Kütüphanesi); Kral
Arthur İ z i Sürülen Canavarı N asıl Gördü, 1893
(Londra: Victoria ve Albert Müzesi); Bir
Gece Parçası, 1894 (Cambridge: Fitzwilliam
Müzesi)
Thomas Wilmer D e w in g
© 1 8 5 1 -1 9 3 8 i» AMERİKALI____________________
E l ABD f l Yağlıboya |5 i W ashington DC:
Sackler ve Freer Galerileri Q 2002 yılında 3,1
m ilyon dolar, Şarkı (yağlıboya)
Zevkli döşenmiş iç m ekânlarda ya da
yemyeşil, rüya gibi m anzaralar içinde
zarif, görkemli, mesafeli kadınlan
betimleyen başanlı resimler yaptı. Çoğu
büyük boyutludur ve Jap o n stili
paravanlara dönüştürülmüşlerdir. Küçük
boyutta, pastel ve gümüş uçla işler de
yapmıştır. Pre- Rafaelitler’in, W histler’m,
Japon sanatının bir derlemesi -
Estetizm ’in iyi bir örneğidir. Çerçevelere
dikkat edin.
B AŞLIC A ESERLERİ Mektup, 1895-1900 (New
York: Metropolitan Sanat Müzesi); Lavtalı
Kadın, 1886 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi); Dedikodu, 1907 civan (Minnesota:
Minneapolis Sanat Enstitüsü)
 m
VValter Richard S ickert
a 1 8 6 0 -1 9 4 2 m İRLANDALI____________________
ES İngiltere; Fransa; İtalya □ Yağlıboya; baskı
İÜ Londra: Tate Koleksiyonu Q 1993 yılında
286.000 dolar, Brighton P ierrots (yağlıboya)
Empresyonist ve Post-Empresyonist
dönem lerin ileri gelen İrlandalı
ressamıdır. Degas gibi Fransız sanatçılarla
kişisel ilişkileri vardı. Ü slubu belki de en
iyi şekilde, çok güçlü İngiliz aksanıyla
konuşulan Fransız lehçesi olarak
tanımlanabilir.
Basit ve gerçekçi konular seçti. Sokak
sahneleri, ucuz iç mekânlar, müzikholler
ve fahişeler. Hepsini incelik ve cazibeden
uzak, m odaya aldırm adan, bulanık
renklerde ve kalın, koyu boyayla resmetti.
Fotoğrafçılığın özelliklerinden olan
doğrudan ve samimi gözlemle işlerini
üretti. Geç dönemde kullandığı birçok
imge gazete fotoğraflarından alınmıştır -
tüm samimilik duygusunu yıkan bir hata!
Yüksek kalitede bir zanaatkârdır -
öncesinde çok çalışma ve taslak
gerektiren, zam an zam an sıradışı veya
çarpıcı bakış noktaları seçtiği
kompozisyonları çok dikkatle
düzenlenmiştir. Özenli ve dikkatli boya
uygulamasına; olağandışı renk
bileşimlerine ve ilgi çekici ışık oyunlarına
dikkat edin. Son dönem işlerinde,
fotoğrafları büyütmek için çizdiği
ızgaraları fark edebilirsiniz. Aynı
zam anda iyi bir gravürcüydü (aside oyma
tekniğiyle).
BAŞLIC A ESERLERİ Venedik, San Marco Kilisesinin içi,
1896 (Londra: Tate Koleksiyonu); HollandalI
Kız, 1906 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Kanndeşen Jack’in Yatak Odası, 1906 civan
(Manchester: Şehir Sanat Galerisi)
John Singer Sargent
« 1 8 5 6 -1 9 2 5 fa AMERİKALI____________________
E3 Fransa; Ingiltere; ABD □ Yağlıboya; çizim
@ W ashington DC: ulusal Sanat Galerisi
E3 2004 yılında 21 m ilyon dolar, Şemsiyen Grup
(yağlıboya)
Sargent, yüksek tavır portre resm inde
E dw ard D arle y B o it 'in K ızla rı John Singer Sargent,
1882,221 x 221 cm, tuval üzerine yağlıboya, Boston: Güzel
Sanatlar Müzesi. 1883 yılında Henry James bu resim
üzerine kapsamlı bir eleştiri kaleme almıştır.
 m

başarılı olmuş son ressamdı. Floransa’da B A Ş LIC A ESERLERİ Yadigâr, 1893 civan (Bilbao:

i loğmuş; çoğunlukla A vrupa’d a yaşamıştır. Güzel Sanaüar Müzesi); Yaralı Ayak, 1909 (Los
Çok yetenekli, başarılı ve zengin bir Angeles: J. Paul Getty Müzesi); Dans Meydanı,
sanatçıydı. I. Dünya Savaşı’n d a yok olan 1910 (Los Angeles: J. Paul Getty Müzesi)
altın çağın ruhunu yakalamıştı.
1880 ve 1890’larda, İngiltere, ABD ve
Fransa’daki yeni zenginlerin rahat ve
şaşaalı anlarını resmettiği büyük portreler
ile başarıya ulaştı. 1900’den sonra İngiliz
aristokrasisini resmetti am a onları daha
resmi ve soğuk betimledi. Yüzlerden ve
şımarık m üşterilerinden sıkıldı. Küçük
açıkhava m anzara eskizlerine, ailesi ve
arkadaşlarının samimi anlarına ve çabuk
yapılmış füzen eskizlerine özellikle bakın.
Boston’daki kamu binaları için (1890-
1921) yavan ve zam an tüketici duvar
resimleri de yapmıştır.
Yağlıboya tekniği çok iyiydi. Akışkan
boyası ve cesur kompozisyonları,
müşterilerinin kendinden em in bakışları
ve pahalı giysileri ile uyum içindedir. Asıl
ilgi alanı ışığı (Empresyonistlerle özellikle
M onet ile yakındı) ve tam tonu
yakalamaktı. Paris’te, “au prem ier coup”
tekniğini düzeltmesiz, tek fırça darbesi
öğrenmişti. Suluboya tekniği daha
güvensizdir. Velasquez’den etkilenmişti.
Eserleri, eski ustalarla Empresyonizm
arasında başarılı bir köprü görevi görür.
BAŞ LIC A ESERLERİ Madam X (Madam Pierre
Dalarna'lı Kızlar Banyoda Anders Zorn, 1908, 86x53
Gautreau), 1883-84 (New York: Metropolitan cm, tuval üzerine yağlıboya, Stockholm: Ulusal Müze. Zorn,
Sanat Müzesi); Bayan Adrian Iselin, 1888 doğduğu yer olan Dalarna'nın yerel folklörünü koruyabilmek
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi); İç için çok çalışmıştır.
Çekmeler Köprüsü, 1905 civarı (New York:
Brooklyn Sanat Müzesi) Anders Zorn
« 1 8 6 0 -1 9 2 0 in İSVEÇLİ_______________________
O İsveç; Avrupa; ABD □ Suluboya; yağlıboya;
Joaquin Sorolla y Bastida baskı @ N ew York: M etropo litan Sanat M üzesi Q
O 18 6 3 -1 9 2 3 W İSPANYOL_____________________ 1990 yılında 2.608.000 dolar, Yıkananlar (Les
Eü ispanya; ABD n Yağlıboya; baskı ü New Baigneuses) (yağlıboya)
York; A m erika Hispanik Cem iyeti (duvar resmi)
Açıkhava dekorlar içinde yer alan,
Q 2003 yılında 5,61 m ilyon dolar. Banyo Zamanı
dünyevi, şişmanca nüleri ile ünlenmiş,
(yağlıboya)
üretken, yetenekli ve popüler bir ressamdı.
V alencia’da doğdu ve büyüdü. R ahat ve Ü nlü ve zenginlerin zarif portrelerini de
akıcı üslubu ile başarılı, üretken ve yapmıştır. Hünerli, serbest bir boyam a
uluslararası üne sahip bir ressamdı. tekniği vardı. M anet’de olduğu gibi şu iki
Sargent ve Z orn’un yaptığı gibi, eski şeye işaret ediyordu : 1) eski ustalarla
ustalarla M odernler arasında köprü (Titian) ve m odernlerle (Empresyonistler)
kurdu. Plaj sahneleri, m anzaralar, sosyete eşdeğerlik; ve 2) (sahte) spontanlık. H arika
portreleri ve ja n r resimleri yaptı. suluboyalar, gravürler (asitle oym a
Kıskanılacak derecede iyi ışık efektleri tekniğiyle) ve tuhaf heykeller yapmıştır.
becerisine sahipti. İdealizm ile (sosyal) B A Ş LIC A ESERLERİ Bayan Walter Rathbone Bacon,
gerçekçilik arasında güzel bir denge 189 7 (New York: Metropolitan Sanat Müzesi);
tutturdu. Doğrudan tuval üzerine, hızlı Hugo Reisinger, 1907 (Washington DC: Ulusal
şekilde çalışmıştır. Sanat Galerisi); Bayan John Crosby Brown, 1900
civarı (New York Metropolitan Sanat Müzesi)
P O S T -E M P R E S Y O N İZ M 19. yüzyılın sonları 20. yüzyılın başlan

Em presyonizm ne k ad a r özgürleştirici olsa da, yüzey görünüm ü ve anlık

olan a verdiği aşırı ön em ister istemez duygusal kapasitesini kısıtlıyordu.
Yaklaşık 1880’lerden itibaren, bir grup ressam E m presyonizm ’in yeni
görsel diliyle, biçim ve içeriğe d ah a fazla vurguyu birleştirmeyi
am açlam ışlardır. Post-Em presyonist d önem in d ö rt büyük devi C ézanne,
G auguin, Seurat ve V an G o g h ’dur.

KOMU VE ÜSLUP

K onulara m odern Pont Aven M anzarası Paul

hayat hâkimdir. Seurat, Gauguin, 1888, tuval üzerine
divizyonizm olarak yağlıboya, Özel Koleksiyon.
Gauguin, Bröton'da Pont Aven'de
bilinen teknikle, geçirdiği süre boyunca doğalcı
kusursuz boya olmayan bir üslup geliştirdi.
noktalarıyla büyük
ölçekte figür grupları gerçeği açığa çıkardı.
resm ederek yeni bir Gauguin ve Van Gogh
çığır açtı. Cézanne ise daha çok rüya
d aha farklı araçlar benzeri, huzursuz
kullanarak aynı ağır sükûnet hissini duyguları ifade etmenin yollarını aradı.
yakaladı. Resimleri üstünde özenle tekrar G auguin düz renk ve bozulmuş
tekrar çalışarak dünyanın altında yatan perspektif, Van Gogh ise sert renkler ve
kuvvetli konturlar kullandı.
NELER A R A N M A LI
Post-Empresyonizm adı altında birçok “gerçek” , m utlaka “dünyayı olduğu gibi
farklı üslubun bulunması, bu dönemin gösterm ek” çabasında olan doğalcılık
çok önemli bir özelliğine işaret eder: Batı anlam ına gelmez. Kaçınılmaz olarak
Sanatı’na Rönesans’ta yerleşen mutlak inanılm az çeşitlilikte üslubun ortaya
standartlar artık uygulanm amaktadır. çıkm asına neden olan bu yaklaşım
Geçerlilik kazanan, sanatçının sanat nedeniyle, Post-Empresyonizm terimi
olduğunu ileri süreceği her şeyin sanat belirli bir üsluptan çok bir dönem i ifade
olacağı fikri günüm üzde de halen eder. C ezanne’ın eserleri en ince
dim dik ayaktadır. D ahası, sanattaki ayrıntısına kadar gözlemlenmiş ve
düşünülmüşken, Van G ogh’un
resimlerinde biçimler bozulm uştur
ve dışa vurum önemlidir.

B A Ş L IC A O L A Y L A R

1886 Van Gogh Paris’te erkek kardeşiyle

buluşur. Cézanne Provence'a taşınır.
'Post-Empresyonizm' terimi ortaya atılır.

1888 Van Gogh Arles'e taşınır. Sinir

krizleri geçirdikten sonra 1890'da
kendini vurur.

1889 Norveçli Edvard Munch Paris'tedir.

Çığlık( 1893) adlı eserinde kuzeyin
düşünce dünyası ile Sembolist
imgeleri birleştirir.
Van Gogh'un A rieste k i Odası Vincent van Gogh, 1889, tuval 1891 Gauguin Tahiti'ye gider. 1893'te Paris'e
üzerine yağlıboya, Chicago Sanat Enstitüsü. Bu resim, Van ve 1895'te yeniden Pasifik'e döner.
Gogh'un ürettiklerinin üçüncü versiyonudur. Ruhsal bir çöküş
1895 Cezanne'ın ilk büyük sergisi
sonrası düzelirken annesi için yapmıştır.
 B ir Daha A sla Paul Gauguin, 1897, 60.5x 116 cm, tuval
Paul Gauguin üzerine yağlıboya, Londra: Courtauld Sanat Enstitüsü.
Q 1 8 4 8 -1 9 0 3 fö FRANSIZ Gauguin'in, unutulması güç, muğlak ve melankolik
duyguları uyandırma konusunda şairane bir yeteneği vardı.
E l Fransa; Tahiti n Yağlıboya; heykel; baskı
0 W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi. St.
doğal olmayan renklere; karm aşık, bazen
petersburg: Herm itage M üzesi. Paris: D'Orsay
Incil’den alınmış simgeselliğe dikkat edin.
M üzesi U 2004 yılında 35 m ilyon dolar, Annelik II
Görsel kaynaklan arasında; Güney
(M aternité II) yağlıboya
Am erika sanatı, Mısır sanatı, ortaçağ
G auguin 35 yaşında ailesini ve kariyerini, sanatı, K am boçya heykeli, Ja p o n baskıları
sanatçı olmak için bırakm ış başarılı bir ve M anet sayılabilir.
bankerdi. Basit bir hayatın özlemini BA Ş LIC A ESERLERİ Manzara, 1873 (Cambridge:

çekmiş, tanınm ayan bir sanatçı olarak, Fitzvvilliam Müzesi); Vaaz Sonrası Görüngü, 1888
G üney Pasifik’te frengiden ölmüştür. Yeni (Edinburgh: İskoçya Ulusal Galerisi);
nesil üzerinde önemli bir etkisi olmuştur Ayçiçekleri, 1901 (St. Petersburg: Hermitage
(Matisse ve Picasso da dahil). Müzesi); îlkel Öyküler, 1902 (Essen: Folkvvang
E n iyi işlerini Bröton’d a Pont Aven’e Müzesi); Deniz Kıyısında Atlılar, 1902 (Essen:
(özellikle 1888) ve 1890’larda T ahiti’ye Folkwang Müzesi)
yaptığı gezilerde yapmıştır.
G üçlü konular, sağlam bir
tasanm hissiyle
anlatılmıştır: Belirgin, düz,
basit formlar; yoğun,
doygun renkler. Kişisel ve
ruhsal tatmini için sürekli
bir arayış içindeydi. Tahitili
kadınların güzelliğine
hayran kalmıştır. Birçok
eseri ruhsal ihtiyaç kadar
tensel özlem de
içermektedir. Ayrıca ilgi
çekici, ahşap oymalar,
çanak çömlek ve heykel de
yapmıştır.
İyi bir doğa gözlemcisi
olmasına rağmen, ilham ın
kaynağının dışarda değil,
Yemek Paul Gauguin, 1891, 73x 92 cm, tuval üzerine
sanatçının içinde olduğuna yağlıboya, Paris: Müze D'Orsay. Zengin renkler ve bozuk
inanm ıştır (Van Gogh ile büyük bir perspektif, hem natürmort, hem de Tahitili üç çocuğun
tartışm a konusu olmuştur). Simgesel, esrarengiz portresinden oluşan resim için bir araya
getirilmiş.
Vincent van Gogh
© 1 8 5 3 -9 0 (»HOLLANDALI
G2 Hollanda; İngiltere; Fransa O Mayısında Arles'te geçirdiği
Yağlıboya; çizim ; gravür
¡SJ A m sterd am : Van Gogh M üzesi.
O tterlo (Hollanda): Kröller-M üller
M üzesi Q 1990 yılında 75 m ilyon
dolar, Dr. G achet'in P ortresi
(yağlıboya)
M utlu bir çocuktu. Neşesiz,
yoksul, melankolik, sevilmesi
zor ve intihara yatkın bir
insana dönüştü. Am a şu anda dünyanın
en çok tanınan, en çok sevilen ve en
pahalı resimlerini yaptı. 27 yaşında resme
başladığında, sanatının m odern hayatın
stres ve gerginliklerine teselli getireceğini
um uyordu. Konulan tam am en
otobiyografiktir ve hayatının her anın,
yaşadığı tüm duyguların izlerini taşır. Van
G ogh’un popüler imajı, ızdırap çeken
O toportre 1889, 65x54.4cm,
tuval üzerine yağlıboya, Paris:
D'Orsay Müzesi. 1889'un
şiddetli sinir krizinden dört ay
sonra St. Remy'deki akıl
hastanesinde bu resmi yapar.
dâhi olsa da, öte
yandan eğitimli ve
kültürlü bir insandı.
Çok hızlı eser
vermesine rağm en
sanatına derin düşünce
ve plan hakimdi.
Y A Ş A M I VE ESERLERİ
Van G ogh sanata, yıllar boyu sürdürdüğü
tatm in etmeyen meslekler, başarısız aşk
ilişkileri, yoksulluk ve ruhsal krizlerden
sonra gecikmeyle başladı. İsa’nın dünyevi
malların yoksullara verilmesi em rini
fazlasıyla düz anlamıyla yorum lam ası
sebebiyle vaizlik görevinden atılan Van
G ogh, kendisine sanatta yeni bir misyon
edindi.
Erken dönem işlerinde konuları, onurlu
yaşam mücadelelerini betimlemeye
çalıştığı HollandalI köylü ve işçilerdir. Bu
ahlakçı ton daha sonraki işlerinde yok
olur. Paris’e gittiğinde karşılaştığı
Empresyonizm ve Ja p o n ağaç baskılarının
etkisiyle daha dışa vurum cu ve kıvrımlı
üslup geliştirmiştir. G auguin ile Arles’te
gerçekleştirmeye çalıştıkları sanatsal
işbirliği başarısızlığa uğrayınca sinir krizi
geçirir (bir tartışm ada sol kulağının bir
parçasını keser) ve 1889’da bir süreliğine
akıl hastanesine girer. Ç ok üretken bir
dönem de olmasına rağm en sonunda akıl
hastalığına yenilir ve geride henüz sanat
dünyasının haberdar olmadığı, 200’ünü
son 15 ay içinde tam am ladığı 800 resim
ve 850 çizim bırakarak kendini öldürür.
Vefalı kardeşi T h eo ’ya yazdığı ve
Ayçiçekleri 1888,92.1 x 73 cm, tuval üzerine yağlıboya,
genellikle işlerini Londra: Ulusal Sanat Galerisi. Çoğunluğu Arles'te yapılmış
ayrıntılıca açıklayan 12 farklı ayçiçeği resminden biri.
saplantılı m ektupları,
çevresinde hem en ortaya
çıkan ve hâlâ büyümekte doğru kaydı. Kıvrımlı fırça işi enerji ve
olan kült için kaynak duygusal yoğunlukla yüklüdür.
malzemeyi sağlamıştır. Cansız nesnelere insan kişiliği
kazandırm ayı başarıyordu (gözde yazan
ÜSLUP Charles Dickens gibi). Böylece sarı
iskemlesi Van G ogh’un kendisinin bir
Van G ogh’un hemen
sem bolü ya da bir imgesi halini aldı.
farkedilebilen, içgüdüsel, Birinci elden gözlemin önem ine tutkulu
kendi kendine öğrenilmiş bir inancı vardı ve bu çok heyecan verici
ve telaşlı b ir üslubu olabiliyordu. Aynı zam anda renk
vardı. Boyayı doğrudan sembolizmine de başvurdu; özellikle san
tüpten, saban izleri gibi rengi resimlerinde öne çıkan renktir.
kalınca uygulardı. Garip C ézanne ve Gauguin ile birlikte en büyük
perspektifler, bir çocuğun Post-Empresyonist sanatçılar arasında
sayılır.
çizimleri gibi keskin
BA Ş LIC A ESERLERİ Fransız Sokağı, 1887
konturlar, kendi kendine (Amsterdam: Van Gogh Müzesi); Armand
hayat bulan heyecanlı Roulin'in Portresi, 1888 (Essen : Folkwang
renkler. İç duygularını Müzesi) ; Sanatçının Arles’deki Odası 1889 (Paris:
yansıtabilm ek için renk Louvre Müzesi); Egzersiz Tapan Tutuldular 1890
ve biçimleri çarpıttı. (Moskova: Puşkin Müzesi); Buğday Tarlasının
G örüntüleri olduğu gibi Önünde Oturan Hasır Şapkalı
yeniden üretmeklense, Genç Köylü Kız, 1890
daha simgesel ve dışa (Özel Koleksiyon)
vurum cu bir senteze
Yıldızlı Gece 1889, 73x92 cm,
tuval üzerine yağlıboya, New Dr. Gachet'nin
York: Modern Sanat Müzesi. Van Portresi, Pipo/u
Gogh, Yıldızlı Gece tablosunu Adam 1890, 18x 14
planlarken, benzer görüntüleri cm, gravür (asitle
kullanan Amerikalı yazar Walt oyma tekniği), Paris:
Whitman'in şiirlerini okuyordu. Ulusal Kütüphane.

Emile Bernard
« 186 8-1 941 (»FRANSIZ
E l Fransa H Yağlıboya @ M adrid.Thyssen-
B ornem isza Müzesi □ 1998 yılında 450.000
dolar, M adeleine Bois D 'A m our Koruluğunda
(yağlıboya)
G auguin, Van Gogh ve C ezanne’ın yakın
arkadaşı olan Bernard, G auguin’in
üslubunun kendine has başarılı bir
versiyonunu oluşturm uştur (belirgin
konturlar; kesiksiz, düz renkler).
Başarılıdır am a kendisinin düşündüğü
kadar iyi değildir (yine de N abiler’i
etkilemiştir). Şimdilerde d aha çok
yazılarıyla, özellikli! C ézanne ile yaptığı
röportajlarla ve Van G ogh’un
m ektuplarının editörlüğüyle tanınır.
1920’lerde resim yapmayı bıraktı ve
yazm ak üzere Venedik’e çekildi.
BA Ş LIC A ESERLERİ Karabuğday Haşatı, 1888 (New
York: Josefowitz Koleksiyonu); Bretonlu
Kadınlar için Eskiz, 1888-90 civan (Quimper,
Fransa: Güzel Sanatlar Müzesi); Duvarda
Bretonlu Kadınlar, 1892 (New York: Josefowitz
Koleksiyonu)
Paul Sérusier
« 1864 -1 9 2 7 f» FRANSIZ ______________________
fü] Fransa H Yağlıboya ® Boston: Güzel
Sanatlar Müzesi □ 2003 yılında 550.000 dolar,
Çağlayan kenarında ik i Çamaşıcı Kadın (Deux
lavandières au bord de la cascade) (yağlıboya)
T ılsım Paul SĞrusier, 1888,270x 215 cm, panel üstüne
yağlıboya, Paris: D'Orsay Müzesi. Simgeselcilik'in
gelişiminde bu manzara resmi o kadar etkiliydi ki Tılsım
adını aldı.
Katı ve dekoratif üslubunu (keskin
konturlar, parlak, düz renkler,
basitleştirme) en çok G auguin’e, az da
olsa M ısır ve O rtaçağ sanatlarına
borçludur. Sérusier’in en gözde konusu
Bretonlu çalışan kadınlardı. G auguin’in
sıkı bir takipçisiydi. O nun fikirlerini yaydı.
Aynı zam anda Nabiler’in kurucu üyesiydi.
Hali vakti yerinde, diğer sanatçılarla iyi
geçinen am a teoriye fazla takılmış
birisiydi. Sanatını biraz daha
rahatlatmalıydı.
BAŞLICA ESERLERİ Pouldu'daki Çiftlik, 1890
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Yalnızlık, 1891 (Rennes: Güzel Sanatlar
Müzesi); Breton Manzaran, 1895
(Boston: Güzel Sanatlar Müzesi)
Félix V allotton
» 1 86 5-1 925 (» İSVİÇRELİ______________________
El Fransa f i Yağlıboya; ağaç baskı; heykel
ü St. Petersburg: Herm itage M üzesi
0 2000 yılında 1.473.577 dolar, Sahilde
(yağlıboya)
Kısa bir dönem boyunca yeni fikirlerle ön
plandaydı (1890-1901). O rijinal, basit
form larla (düz çizgilerden nefret ederdi;
kavisli, yuvarlak masa üsderi vb. tercih
etti) gündelik hayattan sahneler boyadı.
Fransız Simgecilerden ve Jap o n
baskılarından etkilenmiştir. Güzel, sıklıkla
hiciv içeren baskılar üretmiştir. Bunlar
dışında geleneksel, gerçekçi eserleri
unutulmuştur.
BAŞLIC A ESERLERİ Oturan Kadın, Nü, 1897
(Grenoble Müzesi); İç mekân, 1903-04 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Siyah Şapkalı
Kadın, 1908 (St. Petersburg: Hermitage
Müzesi)
Henri Rousseau
« 1 8 4 4 -1 9 1 0 (» FRANSIZ
El Fransa H Yağlıboya; ağaç baskı; heykel
(U Paris: D'O rsay Müzesi Q 1993 yılında
4.023.000 dolar, Joseph Brum m er'ın P ortresi
(yağlıboya)
Düşük rütbeli bir gümrük m em uruydu.
Emekliliğinde ek gelir sağlamak için
resime başladı. Resimlerinin çocuksu
özelliği yüzünden genç avangardlar
(Picasso ve diğerleri) tarafından kahram an
ilan edildi.
Eserlerinin bilinçli olmayan (sahici) bir
toyluğu vardır. Bir çocuk gibi am a daha
büyük boyutlarda resim yaptı. “ Sanat
benim en gözde konum dur” hevesi de
dahil bir çocuğun bütün niteliklerine
sahipti: K ararsız perspektiflere,
gülümseyen yüzlere, Rugby O yuncuları Henri
büyük imzalare, keyfi Rousseau, 1908, 100.5x80.3 cm,
ayrıntılara saplantı (bir tuval üzerine yağlıboya, New York:
ağaçtaki her yaprak ya da Guggenheim Müzesi. 1908'de
her bir çimen) ve Picasso diğer avangard
m em nun etme isteği. sanatçılarla birlikte, Rousseau
Genellikle basit bir fikir onuruna ziyafet düzenledi.

etrafında, tek bir ana

nesne üzerinde dünyasını yansıtıyor
çalışmıştır. gibidir. O n u n sadece bir
Birçok çocuğun gözlemci değil, o
büyüdükçe bıraktığı ya dünyanın bir parçası
d a yapmam ası öğretilen olduğunu hissedersiniz.
şeyleri yaptı. Sadece Fırça darbelerinin
kendimiz olur ve ekonomik kullanımı ve
olmadığımız birisi olmak m alzemelerinin basitliği,
için sürekli çaba konuları gibi temel ve
harcam azsak, beklenmedik bir dolaysızdır. Boyası, ince ve hızlı darbeler
kabullenme gerçekleştirebileceğimizi ve en vurm asını sağlayan terebentin ile
iyi bu şekilde gelişebileceğimizi hatırlatır. inceltilmiştir. Astarlanmamış kartona
BA Ş LIC A ESERLERİ Otoportre, 1890 (Prag: Ulusal
resim yapmış ve bunu gizlemeye
Galeri); Topçular, 1893-95 (New York: çalışmamıştır. Bu m alzem enin hamlığı,
Guggenheim Müzesi); Çocuk ve Kukla; 1903 rengi ve inceltilmiş yağlıboyayı içine
civan (Winterthur, İsviçre: Kunsthalle) ; Jaguar çekme özelliğinden faydalanmıştır.
BA Ş LIC A E S E R L E R İ , Yapan Kadın, 1891
Ata Saldırırken, 1909 (Houston: Güzel Sanatlar
Müzesi) (Paris:D’Orsay Müzesi), Kırmızı Değirmende
Kadril Dansı, 1892 (Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi); Kırmızı Değirmen’de, 1892-95
Henri de Toulouse-Lautrec (Chicago Sanat Enstitüsü); Değirmenler Sokağı,
ö 1 86 4-1 901 f» FRANSIZ 1894 (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
EJ Paris H Yağlıboya; baskı ü Paris: D'Orsay
M üzesi, Albi: Toulouse-Lautrec
M üzesi Q 1990 yılında 13,2 m ily­
on dolar, Pembe Çoraplı O turan
Dansçı (Danseuse Assise aux Bas
Roses) (kâğıt üstüne çalışma)

Toulouse Lautrec bohem

sanatçı figürünün en iyi
örneğiydi: Paris’in kafe ve
genelevlerinde dolaşan,
buraların sakinlerini üstün
sanatına taşıyan, topal
aristokrat. Eserlerinde, konu
ve teknikteki ustalığından
kaynaklanan, olağanüstü bir
dolaysızlık ve gerilim vardır.
Fahişe ve sarhoşları, bazen
karikatüre yaklaşarak olsa
da, herhangi bir duygu veya
eleştiri yansıtmaksızın
betim lem iştir onları anlıyor
ve seviyordu. Parlak, sırım
gibi çizerliği ve ince,
heyecanlı boya tekniği,
onların belirsiz ve değişken
Japone D ivan Henri de Toulouse-
Lautrec, 1892, 76.2x59.7cm, Htografi,
Paris: Ulusal Kütüphane. Litografi
konusuna çok meraklı olan Toulouse-
Lautrec. Montmartre gece yaşamı için
birçok poster hazırlamıştır.
Paul Cézanne resimde tutarlı bir yol bulmak
için verdiği uğraşlar, M odern
O 1 8 3 9 -1 9 0 6 f» FRANSIZ
Sanat üzerinde kilit rol oynayan
[ 2 Paris; Aix-en-Provence O Yağlıboya;
işlerinin ortaya çıkmasını sağladı.
suluboya; çizim ¡$j Philadelphia: Barnes Vakfı.
1895’teki ilk kişisel sergisi Matisse
Paris: D'Orsay Müzesi Q 1999 yılında 55 m ilyon
ve Picasso gibi geç sanatçılarda
dolar, Perde, Toprak Sürahi ve M eyve Tabağı
büyük heyecan yarattı.
(Rideau, Cruchon e t Com potier) (yağlıboya)
Son yılları yalnızlık ve
Cézanne m odem sanatın Anası ve Babası hastalıklarla geçmiştir. Şeker
olarak kabul edilir. Yalnız, öncü, zorlu hastalığı olan Cézanne, dışarda
işkolik. Hayatının ve eserlerinin başarısız resim yaparken sağanak altında
olduğunu düşünüyordu. sınlsıklam ıslanmasının ardından
zatüreeden ölmüştür.
Y A Ş A M I VE ESERLERİ
Aix-en-Provence’li hırslı ÜSLUP
bir işadam ı olan babası C ézanne’m
C ézanne üzerinde korku resimlerinin
kalbinde,
yaratmış; kararlı sanatçı
Poussin’in temsil
duyarlılığı sayesinde bu ettiği, disiplinli
korkularından Fransız Klasik
kurtulabilmiştir. Sonunda geleneğini devam
babası Cézanne’m sanat ettirme, am a
eğitimi almak için Paris’e bunu dışanda ve
gitmesine razı olmuş, ‘doğadan’
kendisine başta ufak çalışarak yapm a
harçlıklar vermiş daha kararlılığı yatar.
Bütün
sonra bir servet
Otoportre Paul Cézanne, 1873-76 resimlerinde
bırakmıştır. Cézanne civarı, 64x53 cm, tuval üzerine gözlemlediği şeye
yaşam ak için asla yağlıboya, Paris: D'Orsay Müzesi. karşı belli bir
resimlerim satmak zorunda Picasso tarafından "benim tek ustam sadakatle, ona
kalm amıştır - çok ender ... hepimizin babası" diye karşı verdiği
selamlanmıştır.
rastlanan bir ayrıcalık! duygusal tepkiyi
1870 yılında Hortense Fiquet ile evlendi. birleştirir. Paleti genelde toprak
Paul adında bir oğullan oldu. tonlarından (yeşil, kırmızı ve mavi) oluşur.
Sanki kompozisyonu bir arada tutm ak ve
C ézanne’m ilk sanatsal çabalan, sosyal
farklı alanları tanım lam ak için, resmin
davranışlan kadar beceriksizceydi. Güzel
altında yatan içgüdüsel, ızgara benzeri bir
Sanatlar O kulu’ndan “yetersiz” diye yapı vardır.
reddedildi. D aha sonra yaşamı boyunca
C ézanne yeni konular icat etmedi.
O n u n yemliği, görm e ve boyam a
şeklindeydi. Ö rneğin, m anzara
resimlerini yapmak genellikle
haftalannı, bazen aylannı alırdı. Işık
değiştikçe ve hatta kendisi yer
değiştirdikçe aynntılar değişiyor,
o n lan yakalamak zorlaşıyordu. Başka
bir ifadeyle, hiçbir zam an hiçbir işini
bitmiş olarak kabul etm edi. Başarısız
olduğu fikrinin ve çok az resmine
im za atmasının nedenlerinden biri
budur.

NELER ARANM ALI

Sepetli Natürmort Paul Cézanne, 1883-90, 65x81 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Paris: D'Orsay Müzesi. Cézanne o
kadar yavaş çalışıyordu ki, bazen meyveler çürüyordu ve
bunları alçıdan kopyalarıyla değiştirmek zorunda
kalıyordu.
Eserleri çok katmanlı önem e sahiptir.
G ördüğünü doğru kaydedebilmek,
hissettiklerini ifade edebilmek, estetik
bakım ından tatm inkâr resimler üretm ek
için devamlı bir çabayla tekrar tekrar ele
alm an aynı (geleneksel) konular Cézanne
için merkezi önem taşır.
H iç kolay değildi; zira bu am açlar sürekli
değişiyordu ve birbiriyle çelişiyordu. Ama
1885-1901 yıllları arasında yaptığı işlerde
Büyük Yıkananlar Paul Cézanne, 1900-05 civarı, 208x
249 cm, tuval üzerine yağlıboya, Philadelphia: Sanat
Müzesi. Sanatçı asla çıplak modellerden çalışmazdı. Onun
yerine nü kompozisyonlarını fotoğraflardan oluştururdu.
Ağaçlar ve Bir Evle Sainte-Victoire Dağı Paul
Cézanne, 78x99 cm, tuval üzerine yağlıboya, Moskova:
Modern Batı Sanatı Müzesi. Sainte-Victoire dağı,
Cézanne'in sık sık gittiği, Aix-en-Provence yakınlarında, iyi
bilinen bir coğrafi noktadır.
bunu başarmıştır. C ezanne’ın işleri,
sanki onun gözünden
görüyorm uşsunuz gibi inanılm az bir
güce sahiptir.
Koyduğu işaredere dikkat edin:
Ufak, kesin, güzel, hepsi bir neden
için bulunduğu yerde. Sadece bir şey
gördüğünde ya da hissettiğinde bir
işaret koymuştur. Bu işarederi, bir
renk ve tasarım uyumu yakalam ak
için birbiriyle dokur. H e r resim
yüzeyi, onun içten gözleminin,
duygularının ve icrasının heyecanı ve
tedirginliği ile titreşmektedir.
BA Ş LIC A ESERLERİ Sanatçının Babası, 1866
(Cambridge: Fitzwilliam Müzesi); Kız
Kaçırma, 1867 civan (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Elma ve Portakallarla
Natürmort, 1895-1900 civarı (Paris:D’Orsay
Müzesi); Kara Şato (Le Chateau Noir) 1900-04
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
 T Æk
336 --¿ M B ROMANTİK VE AKADEMİK SANAT

Pierre Bonnard
Q 1 8 6 7 -1 9 4 7 i» FRANSIZ_____________________
ES Fransa H Yağlıboya; çizim Q 2003 yılında
6 232 000 dolar, C annet'de Sabah (M atinée au
Cannet) (yağlıboya)

E n iyi renk ustalarından biriydi. Eğer

M atisse rengin kralı ise, B onnard da
kraliçesidir. Matisse’den daha az
entelektüel olmasına rağm en, onunla
sanatın yaşamın bir kutlam ası ve görsel
haz kaynağı olduğu görüşlerini
paylaşıyordu.
Bildiği yerlerin, odaların, en yakından
tanıdığı insanların resmini yaptı; özellikle
de banyo takıntısı olan, nevrotik karısı
M a rth e ’mn. Erken dönem işleri ilericidir.
D aha sonraki resimleri giderek
kişiselleşmiş, ana akım dan ayrılmıştır.
Birer gözlem harikası olan, güzel, serbest
çizimler yapmıştır. Resim len atölyede,
hafızasından, siyah beyaz not ve
eskizlerden yapılmıştır. B ütün o yanıp
sönen renkleri aklından türetmiştir.
Biraz geride durun ve nasıl heyecan
verici m ekânlar yarattığına bakın (zengin,
dokulu ön planlar ve puslu mesafeler).
Biraz ilerleyin ve görkemli renk Çiçeklenmiş Badem Ağacı Pierre Bonnard, 1947, 55x
uyum larının nasıl öne çıktığına bakın 37.5cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: Ulusal Modem
(maviler, morlar, yeşiller ve parlak Sanat Müzesi. Bonnard'ın ölümdöşeğinde
pem beler vc turuncular). D ah a da kusursuzlaştırmak için çalışmaya devam ettiği son resmi.
yakınlaştığınızda titreşen fırça işinin
aynntısının ve zarif renk örgülerinin
gözünüze dolmasına izin verin. Zam an Edouard Vuillard
geçtikçe eserleri parlaklaşm aktadır 0 1 8 6 8 -1 9 4 0 («FRANSIZ
(olağandışı).
E3 Fransa il Yağlıboya; baskı □ 1989 yılında 7
BA Ş LIC A ESERLERİ Mektup, 1906 civan
m ilyon dolar, Tuvalet Masası (Le table de to ile tte )
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
(yağlıboya)
Bahçede Masa, 1908 civarı (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Arkası Dönük Tıkanan Vuillard 1900’lere kadar yeni fikirlerin
Kadın, 1919 civarı (Londra: Tate Koleksiyonu) öncüsü olan, utangaç, hayli yetenekli bir
ressam ve baskı ustasıydı. D aha sonraları
kendi rahat, özel hayatına çekildi.
O rta sınıf hayatında görüntüler,
özellikle kalabalık ev içlerini betimlediği
resimleriyle tanınır. Işık ile parlayan sıkışık
yüzeyler veya mozaik gibi yapılanm asına
izin verdiği imgelerin yer aldığı, heyecanlı
bir üslubu vardı. Ö rgüler veya duvar
kâğıtlarındaki gibi tekrarlayan desenlere
meraklıydı. Zengin ve toprak tonlarında
paleti, sıcak bir renk hissi vardır.
Basit tasarım , güçlü renkler ve enerji
dolu fırça işinde öncüdür. Hevesli bir
fotoğrafçıdır. Resimlerindeki şipşak
fotoğraf benzeri özellik buna işaret eder.
BAŞLICA ESERLERİ Manzara: Ormana Bakan Pencere,
1899 (Chicago Sanat Enstitüsü); Şöminenin
Üstündeki Vazoda Çüçekler, 1900 civan
Anne ve Çocuk Edouard Vuillard, 1900, 51.4x50.2cm,
tuval üzerine yağlıboya, Öze! Koleksiyon. Vuillard hiç (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
evlenmedi ama bir terzi olan dul annesine derin bağlılık Théodore Durel'nin Portresi, 1912 (Washington
duydu. DC: Ulusal Sanat Galerisi)

Sir William Nicholson
W 1 8 7 2 -1 9 4 9 >" İNGİLİZ________________________
IQ İNGİLTERE □ Yağlıboya; baskı
t2 2001 yılında 246 750 dolar, Sainte-Geneviéve
Dağı Sokağının Açılışı (Le D ébut de la Rue
M ontagne Sainte-Geneviève) (yağlıboya)
Nicholson m anzara, portre ve natürm ort
resimlerinin başanlı bir ressamıydı. Basit,
akıcı, içten bir üslubu, gözlem,
k( >mpozisyon, renk ve ışık konularında
muhteşem bir gözü ve fuzuli şeyleri
cleyebilme kabiliyeti vardı. Başanlı olmuş,
bu sebeple ünvanla ödüllendirilmiştir.
Poster, tiyatro tasanm ı ve ağaç blok
baskılan da vardır. Ben Nicholson’ın
babasıdır.
B A Ş LIC A ESERLERİ lieerbohm, 1905 (Londra:
Ulusal Portre Galerisi); Lowestoß Kasesi, 1911
(Londra: Tate Koleksiyonu)
Ferdinand Hodler
a 185 3-1 918 i» İSVİÇRELİ________________ ____
E l C enevre H Yağlıboya fs ! Bern:
Kunstm useum 1998 yılında 2.705.727 dolar,
Silvaplaner Gölü (yağlıboya)
Anıtsal figür resimlerinin, portrelerin ve
m anzaralann yetenekli ressamı. M odern
hikâye ve alegorileri kendinden emin
çizim tekniği ve güçlü konturlarla
betimledi. Güçlü, yoğun renkler: ince
taram a şeklinde lirça darbeleri ve kırık
renkleri optik bir titreşim yaratır. Kendine
güveni tam dı am a bazen fazla ciddi
beyanlar yapm a hatasına düştü. Silüetli
figürleri vc gökyüzüne karşı dağ
m anzaralarını seviyordu.
BA Ş LIC A ESERLERİ Hayal İbrgunu, 1892 (Münih:
Neue Pinokothek); Akşamın Sessizliği, 1904
civan (Winterthur, İsviçre: Kunstmuseum)
Lovis Corinth
8 1 8 5 8 -1 9 2 5 I» Al MAN
İÜ] Alm anya; Paris; f ] Yağlıboya; suluboya;
baskı N Berlin: Ulusal M üze E32004 yılında
1.310.400 dolar, Walchensee, saöa /ıs/s/ftrağlıboya)
Alm anya dışında işlerine çok az rastlanır.
Eski ustaların geleneğini, M odern üslupla
yeniden keşfetmeye çalışan önemli bir
figürdü. Hırslı, yetenekli, Prusyalı.
T oprak tonlarının hakim olduğu paletiyle,
özellikle R em brandt ve Hals gibi eski
ustalann etkisinde, yerleşik konulan
(portreler, natürm ortlar, mitolojiler)
geleneksel üslubuyla resmetti. M odern
üslubuyla da dürüst, doğrudan
yorum lam alar resmetti. Serbest ve dışa
vurum cu boya kullanımı vardı. Resmi
kişisel ve duygusal bir rahatlam a aracı
olarak kullanırdı. 191 l ’deki bir inm eden
sonra gevşekleşen işleri, fiziksel engelini,
ölüm ün farkındalığım, yalnızlığım
(M odernizm ’den hoşlanmıyordu) ve
Alm anya İm paratorluğu’nun 1918 ’deki
yenilgisinin yarattığı melankoliyi yansıttı.
Eli h e r işe yatkındı. Hastalığından sonra
uğraşm ası d aha kolay olan, etkileyici
duygusal ve teknik buluşlar gösteren nefis,
küçük suluboya resim ve baskılar yaptı.
Açıkhava m anzara resimleri (özellikle
W alchensee, Bavyera’daki evi
etrafındakiler) Empresyonizm ile
D ışavurum culuk arasında gidip
gelmektedir. Bu resimler Berlin’de
olağanüstü bir ticari başan sağlamıştır.
Son dönem işlerindeki kompozisyonlan
garip b ir şekilde sola yatıktır. H e r yıl
doğum gününde otoportresini yapm ıştır
(1887’den sonra).
BAŞLIC A ESERLERİ Çıplak Kız, 1886 (Minnesota:
Minneapolis Sanat Enstitüsü); Sanları Senlorlar,
1911 (Londra: Courtauld Sanat Enstitüsü,);
Kör Edilen Samson, 1912 (Berlin: Ulusal Müze);
Saçında İncilerle Magdalen, 1919 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Hasır Şapkalı Otoportre, 1923
(Basel, İsviçre: Kuntsmuseum)
Cari M illes
a 1 8 7 5 -1 9 5 5 m İSVEÇL İ ________ ____________
E l İsveç; Avrupa; ABD n Heykel
@ (İsveç): M illesgârden D 1989 yılında 540.567
dolar, Küçük Su P erisi (bronz)
En büyük îsveçli heykeltıraştır ve
Rodin’den sonra gelen en ünlü
heykaltıraşlardan biridir (Rodin ilk dönem
ilhamıydı). E n çok, güçlü m im ari
anlayışını sergileyen büyük çeşmeleri ile
tanınır. A vrupa’nın birçok yerini
gezdikten sonra ABD’ye sanat dersleri
vermeye gitti. En iyi işlerini burada yaptı.
Gezilerinde kazandığı eklektik etkileri
kendi üslubunda birleştirdi. Klasik ve
İskandinav kültürlerini enerjik ve
olağandışı gruplar oluşturmak için
kaynaştırdı. Figür heykelleri canlılık
doludur. Çeşmeleri m im ari bir bütünlük
içinde tasarlanm ıştır: Figürler gökyüzü
veya su fonunun önünde görülmelidir.
BAŞLIC A ESERLERİ Folke Filbyter (Efsanevi Şövalye),
1920’ler (Lidingö, İsveç: MillesgârdenJ; Çeşme,
1936-40 (St.Louis, Missouri: Pazar Caddesi);
Orpheus Çeşmesi, 1930’ler (Michigan:
Cranbrook Sanat Müzesi); Pegasus ve
BelUroplıon, 1940’ler (Iowa: Des Moines Sanat
Merkezi)
SEZESSİON GRUBU VE ART N O U V E A U I 9 . y y s o n la n / 2 0. y y b a ş la n
1
18 9 0 ’larda, V iyana, M ü n ih ve Berlin’de birçok sanatçı grubu resm i
akadem ilerden ayrılm aya ve yeni fikir ve üsluplar geliştirmeye başladılar.
Yeni gruplaşm alarına bölünm e, ayrılm a anlam ların a gelen Sezession
adını verdiler ve avangard sergileri çok sert tepkilere ve skandallara yol
açtı. S o n unda bu g ru p lar iç çekişm eler sonucu parçalandı ve d a h a fazla
g ru b a bölündü.

V İY A N A S EZE SS İO N GRUBU

A vrupa’daki diğer ilerici sanatçılar ile

tem as halinde, yeni avangard fikirleri ileri
sürerek, Viyana’yı uluslararası sanat
sahnesine çıkarmak isteyen Gustav Klimt
tarafından kurulmuştur. Klim t, resim,
heykel ve mimari gibi güzel sanatlarla
tasarım ve dekorasyon gibi uygulamalı
sanatlar arasında bir birlik kurm ayı
istiyordu.

Sezession B inasının Ün C ephesi, Viyana Sanatın

yeni evi olan bu bina, 1898'de 6 ay içerisinde tasarlanıp
inşa edilmiştir. Bina, Avusturya-Macaristan impartorluğu
geleneksel mimarisinin reddidir.

ART NOUVEAU

Fransızca “Yeni sanat” anlam ındadır. uygulamalı sanatlarda görülmüştür.

Avusturya’da Jugendstil veya Sezessionslil,
İtalya’da Liberty stili olarak bilinir. Hayli
dekoratif olan Art N ouveau d aha çok
m im aride ve 1890’lerda çok m oda olan
Tarihsel etkileri reddetmiş ve tüm
san ad an kapsayacak tek bir tarz
önermiştir. Fransızca konuşan
bölgelerdeki tarz organik ve akışkandır,
A lm an/İskoç versiyonu ise geometrikür.

B A Ş L IC A O L A Y L A R

1892 Berlin Sanatçılar Derneği Munch'un ilk

işlerini reddeder. Alman sanatçılar Münih
Sezessionu'nu başlatır.

1897 Klimt Avusturya'nın başlıca akademisi ve

işvereni Künstlerhaus’tan kopar. Çok
başarılı bir sergi (57.000 ziyaretçi) açar ve
Ver Sacrum dergisini kurar.

1898 Alman Empresyonizmi'nin önde gelen

isimlerinden Max Liebermann Berlin
Sezession akımını başlatır

1900 Hector Germain Guimard'ın Paris Metrosu

için hazırladığı Art Nouveau tasarımlardan
ilki

Sarah B ernh a rd t Alphonse Mucha, 1896, renkli

litografi, Prag: Mucha Vakfı. Mucha Paris'te yaşayan bir
Çek ressam ve tasarımcıydı, işleri Fransız Art Nouveau'nun
gelişiminde önemli rol oynamıştır.

Gustav Klimt
Q 1862 -1 9 1 8 I» AVUSTURYALI
O A vusturya f i Yağlıboya; karışık m alzem e,
çizim ü Viyana: Avusturya Galerisi Q 2003
yılında 26 m ilyon dolar, A tterse e 'd eki Villa
(Landhaus am A ttersee) (yağlıboya)
Klim t cn önemli Viyanalı ressamdır.
Herkesçe kabul edilmiş uygulam aları
bırakarak Viyana Sezessionu’nu kurdu.
Hayli orijinal ve duygusal bir üslup
geliştirdi. En etkileyici projelerinin bazıları
iç m ekân süslemeleridir.
Yoğun, içedönük konuları K lim t’in
kişiliğini (cinsel isteği yüksek, işkolik) ve
yüzyıl sonu {fin de siècle) Viyanası’m
(nevrotik, aylak, günahkâr, dedikoducu,
derin şekilde m uhafazakâr am a Freud,
R ichard Strauss, M ahler gibi orijinal
yetenek ve taze fikirlerle dolu) yansıtır.
Aynı zam anda Klim t’in m odern
duyarlılığı inceleme; eski, boğucu
Öpücük Gustav KHmt, 1907-08, 180x180cm yağlıboya,
Viyana Österrichische Galerisi. Aşkın gücünü ifade eden
altın bir bulut tarafından sarılmış çiftler resmedilmiştir.
tabulardan ve kısıtlamalardan kopm a ve
sanatçı ile zanaatkâr arasındaki yapay ve
kibirli ayrım ı yok etme isteğini ifade eder.
K lim t’in parlak ve yaratıcı tekniği, onun
eğitimini (zanaat tekniklerini öğrendiği
D ekoratif Sanatlar Okulu) ve M ısır (düz
ve dekoratif) ve Bizans (altın ve mozaik)
sanatlarına olan tutkusunu gösterir.
Duyarlı ellere, gizlenmiş yüzlere ve özel
simgeciliğe dikkat edin. Dış görünüm
yerine d ah a derin duygulan ele alabilmek
için işlerinde betimleme yerine im a ve
çağrışım lan kullanmayı seçmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Judith, 1901 (Viyana:
Avusturya Galerisi); Umut II, 1907-08 (New
York: Modern Sanat Müzesi); Bebek (Beşik),
1917-18 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi)
 MODERNIZM
1900-1970

B a tı A v r u p a ’d a k i g e n ç s a n a tç ı v e y a z a r la r , 2 0 . y ü z y ılın
g e liş in i h e y e c a n la v e b ü y ü k u m u t la r l a k a r ş ıla d ıla r .
T e k n o lo jik ile r le m e ve d e m o k r a tik id e a lle r in in s a n s o y u
iç in e k o n o m ik v e s o sy a l ile r le m e n in k a y n a ğ ı o la c a ğ ı y e n i
b i r ç a ğ a in a n d ıla r .

ah a önce eşi benzeri korkunç b ir şekilde yok

D görülm em iş b u cesur yeni

dünyanın yaratılm asında
sanatçılar, m im arlar ve
m ühendisler başı çekecekti. Birçok
edilebileceğini öngörem em işlerdi.

y önden hayallerinin gerçekleştiği
söylenebilir. Birbirini izleyen yeni
üslupların ve teknik icatların
bolluğu, sanatı ve sanat ortam ını
kökten değiştirdi. G enişliği ve
çeşitliliği ile herkesi şaşkına çeviren
d üşünce ve ifade özgürlüğü sağladı.
REA KS İYO N
Ö te y an d an idealistlerin
kestirem ediği şey, bu yeni
özgürlükleri bastırm aya çalışacak,
neredeyse yok edecek güçlerin
etkinliğiydi. Politik çekişm elerin bu
k ad a r azgınlaşacağını ya da
hayatların ve m addi m irasın
G enç Bayan ve S ü iti Alexander Calder, 1970,
boyanmış çelik, 10 m yüksekliğinde, Detroit, Michigan, ilk
kuşak Modern sanatçı ve mimarların hayallerinden biri de
ideal şehri yaratmaktı.
D Ü N Y A SA VAŞLARI
Politik mücadelelerin en korkunç
tezahürü patlak veren iki Dünya
Savaşı (1914-18 ve 1939-45) idi. 1919
yılı itibariyle Batı Cephesi’nde, güçsüz
düşüren dört yıllık bir savaştan sonra,
savaşın galipleri ve dünyanın ileri
gelen sömürgeci güçleri Ingiltere ve
Fransa, giderek büyüyen ABD
ekonomisi ve politikasına karşın
dünyadaki egemen konumlarını
sürdürebilir görünüyorlardı. Almanya
tam tersine yıkılmıştı; politik ve
ekonomik olarak kargaşa içindeydi.
Avusturya-Macaristan imparatorluğu
dağılmıştı. Rusya milyonlara ölüm ve
sefalet getirecek bir komünizm
deneyine girişmişti. 1929’dan sonra,
kudretli ABD ekonomisi de dahil
olmak üzere Batı ekonomileri yıkıcı
bir buhrana girdiler.
Bu sırada Almanya ve Sovyetler
Birliği, totaliter rejimlerini kurmakla
Kahraman Sovyet işçilerini gösteren friz, Moskova
Y E N İD E N C A N L A N M A
Sovyet sanatı, Nazi sanatı gibi anıtsal ve koyu biçimde
muhafazakârdı. Her iki rejim de bireysel ifadenin her Fransa ve İngiltere’nin savaştan sonra
türlüsünü insafsızca bastırmıştır. imparatorluklarını ayakta tutm a
gayretleri boşa çıktı. Avrupa kemer
meşguldüler. Politik ideolojilerinde
sıkma ve gözden geçirme dönemine
uzlaştınlamayacak derecede zıt olsalar
girdi. 1940’lann sonlarından itibaren,
da ortak çok yanlan vardı.
ABD ile Sovyetler Birliği arasındaki
Nihayet 1939’da Hitler II. Dünya
çatışma tehdidi uluslararası ilişkileri
Savaşı’nı başlatınca, Fransa utanç
belirleyen ana unsur oldu. 1949’dan
verici bir geri çekilmeye, İngiltere ise
sonra güçler dengesine yeni bir unsur
Churchill tarzı bir meydan okumaya
eklendi: nükleer savaş ve tüm
zorlandı. Sonunda ABD üretim gücü
insanlığın yok olması tehdidi.
ve Sovyet insan gücünün, ihtimal
dahilinde olmayan ittifakı ile Nazi Yıl 1970 olduğunda görüntü çok
Almanya’sı karşısında zafere farklıydı. Almanya 1945’te yerle bir
kavuşuldu. olmuş ve düşmanları tarafından işgal
1945’ten sonra Avrupa, Batı edilmişken, Batı Almanya şimdi
dünyasındaki ABD üstülüğünü Avrupa’nın en büyük ekonomisi
tanımak zorunda kaldı. İngiltere ve haline gelmişti.
Fransa, Avrupa’da savaş öncesi Aynı süre zarfında, Avrupa’daki
faşizmin büyümesini sınırlayamadığı birçok ülke eşi benzeri görülmemiş
gibi, komünizme karşı da güvenilir bir ekonomik büyüme gösterdiler. Bu
alternatif sunamamıştı. büyümenin kökleri 1950 ve 60'larda

ZAMAN Ç İZ E L G E S İ: 1 9 0 0 -1 9 7 0

1936 S S C B 'de S ta lin ist

ta s fiy e le r; İspa n ya İç
1919 V e rsa y barış
Savaşı (1939'a kadar)
1900 Freud'un antla şm a sı A lm anya'yı
Rüyaların Yorumu 1 9 1 4 -1 8 k ü ç ü ltü r ve
adlı kitabı | B irin c i Dünya A v u s tu ry a - 1933 H itle r A lm an I
V iya n a 'd a basılır Savaşı M a c a ris ta n 'ı yok eder şa n s ö ly e s i s e ç ilir

1910 1920 1930

1907 P ic a s s o 'n u n 1917 Rus 1929 W a ll
Avignonlu Kızlari I D evrim i S tre e t'te k i
d ü şü ş küresel
çökü şü te tik le r
ABD ekonomisindeki gözle Rusya, Hollanda ve az da olsa İtalya
görülür canlılıkta yatmaktadır. ve İspanya sanata belli başlı katkılarda
Amerika’nın Batı Avrupa’ya olan bulunmuşlardı ama konuşma ve
(inansal desteği, 1947’de düşünme özgürlüğünün doğal
başlatılan ve Avrupa’nın savaş karşılandığı İngiltere ile ABD’de
yorgunu ekonomilerine acil M odern Sanat ilgi
çözüm getiren Marshall Planı görmüyordu. 1945’ten sonra ABD,
ve Amerika’nın dinamizmi Batı demokrasilerinin hamisi
dünyanın her yerinde durum una geldikçe, çekim merkezi
kalkınmayı destekledi. H atta de New York’a doğru kaydı. Ama
Sovyet etkisi altındaki Doğu belki de işin en ilginç yanı,
Avrupa ülkeleri de gelişti. M odern Sanat ve onun Amerika
195 7’de temelleri atılan ve Avrupa’daki gelişimi ile
Avrupa Ekonomik demokratik özgürlükler için
Topluluğu, artık verilen savaşın birbiriyle bu
herhangi büyük bir derece bağlantılı olmasıdır.
ideali gerçekleştirmek
yerine, var olan refahı
koruyabilmek için
stratejiler geliştirdi.

B A Ğ L A N T IL A R
C hrysle r B inası, N e w York 20. yy.
T üm bu fırtınalı mimarisinin dönüm noktası olan bu Art
altyapıya rağmen, Deco gökdelen refah zamanında
tasarlanmış ama Büyük Buhran
işgal altında döneminde kullanıma açılmıştır.
kalmış, ifade
özgürlüğünün en
çok kısıtlandığı veya yeni
keşfedildiği ülkelerde sanatsal
yenilikler inanılmazdı. 19.yy.
sonunda bu Fransa anlamına
geliyordu ve Paris, 1939’a kadar
avangard sanatın başkenti olma
ünvanını koruyabildi. Almanya,

S o vie t P ostcard from W orld W ar I I

II. Dünya Savaşı 'ndan kalma Sovyet Kartpostalı
Hitler hem dolu gibi yağan mermilerden, hem de
K A M M AT . A,«. l o r - K > w » >
Rusya'nın soğuğundan kaçıyor. Savaşta tüm ülkeler
sanatı propaganda aracı olarak kullandılar.

1939 A lm a n y a ’nın P olanya'yı

1947 N e w York,
iş ga l etm e s i ile II. Dünya a v a n g a rd sanatın
Savaşı p a tla k v e rir 1956 1962 Andy
b a ş k e n ti ünvanını
P a ris 'te n alır M a c a ris ta n 'd a 25
W a rh o l'u n 1969 A B D aya ilk
I 1941 A lm a nya 'n ın S ovyet karşıtı Renkte Marilyn’i, adım ını a ta r
S o v y e tle r B irliğ i'n i işga li ayaklanm a b a s tırılır New York

1940 1950 1960 1970

19 3 8 H itle r
A v u s tu ry a ve
Ç ekoslava kya 'n ın
sın ır ke s im le rin i
to p ra k la rın a k a ta r
1945 A lm a n y a 'n ın te slim 1957 Roma Antlaşması: 1962 1967 "Çiçek
olm ası ile A v ru p a 'd a savaş I Avrupa Ekonomik Küba Ç o c u k la r" yılı ve
b iter; H iro s h im a 'y a atom Topluluğu kurulur füze V ie tn a m Savaşı karşıtı
b om bası a tılır; J a p o n la r teslim krizi y ü kse le n p ro te s to la r
1955 V arşova Paktı k u ru lu r
o lu r
 a

Henri M atisse
» 1 8 6 9 -1 9 5 4 ta FRANSIZ_____________________
EJ Fransa; Vence (Güney Fransa) O Yağlıboya;
heykel; kolaj; çizim Eü Paris: Modern Sanatlar
Müzesi. Pennsylvanla: Barnes Vakfı Q 2000
yılında 17 milyon dolar, La Robe Persane (İran
Elbisesi) (yağlıboya)

Renklerin Kralı - yaşamı renkler

aracılığıyla kutladı. M odern akımın
kurucularından vc kahram anlarından.
Profesyonel ve sosyal olmasına rağmen
pek neşeli sayılmazdı ve yalnızlıktan
hoşlanırdı.

Y A Ş A M I VE ESERLERİ
Matisse önce Paris’te hukuk okudu ve
kâtip olarak çalıştı. D aha sonraları önemli
Julian Akademisi’nde ve gelecekte Fovlar
grubunu oluşturacağı sanatçılarla tanıştığı
Güzel Sanatlar O kulu’nda M oreau’dan
eğitim aldı. Aslında sanata 21 yaşında,
apandisit ameliyatı sonrası dinlenirken
kendisine hediye edilen bir kutu boya ile
şans eseri başladı. 1890’lan n sonuna
doğru Divizyonizm’le ilgilendi ve
derinlem esine renk teorisi öğrendi.
1899’d a Cczanne’a yöneldi. Beş parasız
olmasına rağmen, Vollard’dan, tüm hayatı
boyunca saklayacağı, kariyerinin zor ve
kritik dönemlerinde ilham alacağı
Otoportre Henri Matisse, 1918, 65x 54 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Nice: Matisse Müzesi. Ressamın bütünüyle
görüldüğü ender resimlerden biri. Matisse başkalarının
portrelerinde genellikle kendi küçük görüntüsünü de bir
yerlere yerleştirir.
C ezanne’nın küçük bir Tıkananlar resmini
satınaldı. Kuzey Avrupa’nın gri, soğuk
renklerinden gelen Matisse’e, ilk defa
1904’ün yazında Fransız-Ispanyol
sınırında Collioure’de deneyimlediği
Akdeniz’in parlak ve sıcak renkleri bir
Geniş Uzanan Nü Henri Matisse, 1935, 66x 92.7 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Marylarıd: Baltimore Sanat
Müzesi. Bu resmi, arka fon ve modelin boyutlarından
memnun olana dek tam 22 kez değiştirmiştir.
" Ben doğayı kölelik edercesine kopyalayamam. Ben doğayı
yorumlamaiı ve onu resmin ruhuna sunmalıyım."
HENRİ MATISSE
aydınlanm a sağladı.
1905-07’den itibaren, en önemli Fov
ressam olarak genç avangardların
kahram anıydı ve genç sanatçılar için bir
okul açtı. B ir Ressamın N o tla n (1908’de
basıldı) adlı kitabı, m odern sanatın
prensiplerini anlatan en önemli
kitaplardan biridir. Bu dönem de Fas’ı
ziyaret etti. Motifin, güçlü ve incelikli
rengin vurgulandığı İslam ve İran
sanatından etkilendi. 1920’lerde yan
zam anlı olarak Nice’e taşındı. Burada,
yatağa bağlı bir durum a gelmesine
rağm en, sanatı, birkaç eseri hariç, renk ve
ışıkla giderek daha da zenginleşen
büyüleyici bir hal aldı. Birçok yönden
bu rad a geçirdiği son yıllar onun en
verimli ve yaratıcı olduğu dönemdir.
K âğıttan kesilmiş şekiller ve kolajla
denemeler, J a z z ve La Cirque için
illüstrasyonlar, Nice yakınlarında Vence’de
bulunan Rosary Şapeli için vitray
pencereler ve cüppeler yapmıştır.
KONULAR VE ÜSLUP
K endi başına yaşayan ve doğayı taklit
etm eden istediğini yapm akta özgür
şahane renklerle, konuları (özellikle açık
pencereler, natürm ort ve nüler) arasındaki
m utluluk verici, neşeli uyum a bakın.
Rengi, konudan bağımsız olarak inccleyip
ve dokutıulabilecek, hissedilebilecek bir
şey haline getirmiştir. Sonucunda, egzotik
olanı, özellikle güçlü dekoratif hissi ve
parlak renkleriyle doğulu kum aş ve
seramikleri clc almıştır. Bu 1920-25 yıllları
arasında yaptığı Odalık nülerinde en iyi
şekilde anlaşılır. Geç dönem kesilmiş kâğıt
şekiller üzerine yaptığı guaş resimleri,
onun renkleri parçalayabilmesini
sağlamıştır. Aynı zam anda parlak ve
yenilikçi bir baskı sanatçısı (1952 yılında
bastığı mavi nüler hala bir çok öğrencinin
duvarlarında poster olarak asılıdır) ve
heykeltıraştır. Heykelleri genellikle
resimlerinin keşif uzantılandır.
NELER ARANM ALI
İşleri, renklerle, doldurarak, bitiştirerek,
şiddetini arttırarak, azaltarak,
saflaştırarak, ısıtarak, soğutarak neler
yapılabileceğini araştınr. Parlak renklerin
etrafındaki nefes alm alannı ve görsel
potansiyellerinin doruğuna ulaşm alarını
sağlayan beyaz alanlara bakın. Fırça işi,
renge hareket ve canlılık vermek,
M atisse’in varlığını ve etkinliğini
ispatlam ak için kasıtlı olarak belirgin
bırakılmıştır. Matisse şunun hayalini
kurduğunu söylemiştir: “denge, saflık ve
sükunet içinde, tüm can sıkıcı ve iç
Lüks, Huzur ve Haz Henri Matisse, 1904,98x 118 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Paris: D'Orsay Müzesi. Cezanne'ın
Yıkananla/ını hatırlatan bu resim ilk gösterimde sergiye
damgasını vurmuştu.
karartıcı konulardan uzak, iyi bir koltuk
kadar ruhu dinlendirici bir sanat” .
Picasso’yu şaşırtan da işte bu zıtlaşm a ya
da m ücadele isteksizliğidir. Gençlik
yıllannda avangard liderliği için
yanşm ışsalar da, daha sonralan birbirleri
ile hep mesafeli kalmışlardır. H e r ikisi de
birbirinin yeniliklerinden hab erd ar olmuş,
birbirlerinden etkilenmiş ancak asla
birbirleri ile rekabete girmemişlerdir.
M atisse’in asıl derdi her zam an renkti ve
onunla formlar, duygular ve hisler
yaratm aktı. Kendi sözleri ile “ hayat için
hissettiklerimle bu hisleri ifade etm e
şeklim arasındaki farkı ayırt
edem iyorum .”
b a ş l i c a ESERLERİ Yaşama Sevinci, 1905-06
(Pennsylvania: Barnes Vakfı); Oryantal H alı
üstünde Biblo ve Vazolar, 1908 (Moskova:
Puşkin Müzesi); Siyah 1 I V 1909- 1929
civan (Londra Tate Koleksiyonu); U zanm ış
N ü, Sırt, 1927 (Özel Koleksiyon); Salyangoz,
1953 (Londra: Tate Koleksiyonu)
 Akım a ismi, 1905 yılında Paris’te
düzenlenen Sonbahar Salonu’nda
verilmiştir. G il B ias dergisinin sanat
eleştirmeni Louis Vauxcelles,
resimlerdeki oldukça parlak renk
üslubunu aşağılama maksadıyla bunun
vahşi yaratıklar (fauves) tarafından
yapıldığını yazmıştı. A m a yüzyıl sona
ererken, gevşek biçimde sanatçılar
arasındaki ilişkiler etrafında kurulu olan
grup bu terimi sevdi.
M aurice de V lam in ck
« 1 8 7 6 -1 9 5 8 f» FRANSIZ
E3 Fransa □ Yağlıboya; çizim @ st. Petersburg:
Hermitage Müzesi Q 1990 yılında 10.721.805
dolar, N anterre Balıkçıları (Les Pecheurs â
N anterre) (yağlıboya)
1905-1906 civarında avangard Fovist
sanatçı olarak kısa bir ün sağlamış,
değişken vc kibirli yapıda bir karakter.
Gençken yarış bisikletçisi ve orkestra
kemancısı olarak geçimini sağladı. Resim
o zam anlar ikincil işiydi. R om an ve
anılarını da yazmıştır.
İlk dönem m anzara resimleri, renk dolu,
kalın tabakalarla, özgürce boyanmış,
sağlam ve basit tasarımlı eserlerdir.
Z am anın ilerici Fransız sanatçılarının
hayal güçlerini yakalamış olan m acera ve
deneyim ruhunu anlatırlar. Sonraki
m anzara resimleri sıkıcı b ir formüle
dönüşm üştür; yüzeysel olarak m odern
görünürler am a öyle değillerdir.
Konuyu (bir yenilik içermez) resmetme
yöntem inden ayırın ve yeni ile eski
arasındaki bu dengenin nedenini
kendinize sorun. Pek de incelikli olmayan,
d ört renkli bir palet kullanmış - kırmızı,
mavi, san ve yeşil - am a o n lan güçlü bir
Matisse ve D erain 1898’de beraber
eğitim almışlardı, D erain’in arkadaşı
Vlam inck de iki yıl sonra onlara katıldı.
Van G ogh ve C ezanne’dan, Seurat’nın
Puantilizm inden oldukça etkilendiler.
N oktalarla boyam a stili yerini düz
m otifler halinde özgürce uygulanan,
çarpıcı saf renklerde, geniş kesik fırça
darbelerine bırakmış olsa da, renk
uyumu merkezi bir temaydı. D erain’in
“renk için renk” ideali böylece
somutlaşmıştır. Artık bir nesne kendi
parlaklığını yaratabilirdi. G rubun başlıca
üyeleri Matisse, Dufy, D erain, Vlam inck
vc B raque’tı. İlham kaynağı olan önemli
yerlerden biri Güney Fransa’daki
Collioure’ydi. 1907’yc gelindiğinde
birçok sanatçı yeni kişisel idealler
üzerinde çalışmak için farklı yönlere
ilerledi.
Charing Cross Köprüsü Andre Derain, 1906, 81.2 x
100.3 cm, tuval üzerine yağlıboya, Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi. Derain, Monet'nin Thames nehri
resimlerinden etkilenmiştir.
görsel “canlılık” yaratmak için güzelce
dokumuştur.
BAŞLIC A ESERLERİ Mavi Ev, 1906, (Minnesota:
Minneapolis Sanat Enstitüsü); Sane üzerinde
Römorkör, Chatou 1906 (Washington DG: Ulusal
Sanat Galerisi); Seine Görünümü, 1906 civan
(St. Petersburg: Hermitage Müzesi);
Natürmort, 1910 civarı (Paris: D ’Orsay
Müzesi); Nehir, 1910 civan (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi)
Chatou'da Römorkör Maurice de Vlaminck, 1906, 50x
65 cm, tuval üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon. Vlaminck
ve André Derain, beraber resim yaptıkları Paris banliyösüne
atfen "Chatou Çifti” olarak anılırdı.

A lbert M arq u et
Q 1 8 7 5 -1 9 4 7 FRANSIZ______________________
Fransa H Yağlıboya; suluboya; çizim
[53 Paris: Modern Sanatlar Müzesi
Q 1989 yılında 1.309.549 dolar, Fêcam p Karnavalı
(Le carnaval à Fêamp) (yağlıboya)
Matisse’in takipçisiydi. Çckiçi ve şiirsel bir
üslup geliştirmişti: güçlü, basit tasanm lar;
parlak, uyumlu renkler; gereksiz
ayrıntıların ayıklanması (Matisse onu
Ja p o n sanatçı Hokusai ile kıyaslamıştır).
Küçük boyutlu yağlıboya ve suluboya
resimler yapmıştır. En etkili ve popüler
olanlan, Paris’in Seine çevresi ve Fransız
lim anlarından görünümlerdir.
BAŞ LIC A ESERLERİ André Rouveyre, 1904 (Paris:
Musée d’Orsay); Le Pont-Neuf, 1906
(Washington DC: National Gallery of Art);
Winter on the Seine, c.1910 (Oslo: National
Gallery)
André Derain
» 1 8 8 0 -1 9 5 4 1»' FRANSIZ______________________
12] Paris; Londra □ Yağlıboya; heykel; çizim
fül St. Petersburg: Hermitage Müzesi f2 1989
yılında 8,79 milyon dolar, C ollioure Limanında
Tekneler (Bateaux dans le Port, C ollioure)
(yağlıboya)
20.yy. başlarında Güney Fransa’da
beraber Fovist resimler ürettiği Matisse’iıı
arkadaşı olarak hatırlanır. Afrika
Paris'te Seine Albert Marquet, 1907 civarı, 65x81 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon. Fovist Marquet en
çok, Seine ve muhtelif Fransız limanlarından, iskeleler,
vinçler, römorkörler ve rıhtımdaki gemiler içeren panoramik
görünümleri ile tanınır.
heykellerine ilgi duyan ilk sanatçılardan­
dır.
D erain’m ilk işleri M odern sanatta renk
kullanımının gelişimini çok etkilemiştir.
1906’d a yaptığı Londra (Tham es Nehri)
resimleri serisi de dahil olmak üzere
genellikle geleneksel m anzara resimleri
üzerinde durmuştur. Sonra bir anda renk
üstüne çalışmayı bırakmış ve form üstüne
eğilmiştir. Son dönem eserleri vasattır ve
şimdilerde gereğinden fazla değer
kazanmıştır.
Erken dönem resimleri çekici boya
kullanımı, gevşek fırçası ve kendinden
emin, güçlü kompozisyonları ile ilgi çeker.
Duyarlı bir renk kullanımı vardır; renk
uyum larından ve zıtlıklarından yararlanır;
yarım ve tam tonlan birlikte uygular.
Lokal renkleri yoğunlaştırır am a
M atisse’in tersine, asla onlardan tam am en
uzaklaşmaz. O yüzden, gökyüzü her
zam an mavi, yapraklar her zam an yeşildir
(Matisse’de gökyüzleri sarı, yeşil...her renk
olabilir).
BAŞLIC A ESERLERİ Matisse’in Portresi, 1905
(Londra: Tate Koleksiyonu); Charing Cross
Köprüsü (bkz. sayfa 346); Londra Gölcüğü, 1906
(Londra: Tate Koleksiyonu); Güney Fransa,
1927 (Özel Koleksiyon)
(Private Collection)
 fil
348 MODERNİZ M

A v ig n o n lu K ızlar
Pablo Picasso 1907
Bu ünlü resim şu a n d a sanat tarihinin en önem li resmi olarak
kabul edilmektedir. A m a unutulan gerçek şu ki, resim yaklaşık 30
yıl boyunca, 1938 yılında New York M oM A tarafından satın
alm an a dek, Picasso’n un birkaç arkadaşı dışında kimse tarafından
görülm em işti.

R e s i m , tam olarak
çözümleyemcse de, çok çeşitli
yeni fikirleri araştırmaktadır.
Ö nem i, bu resimle Picasso’nun
tüm Batı sanatı geleneklerinden
ve kendi geçmişinden kopması,
avangard sanatının liderliğine
oturm ası ve hayret verici bir
yaratıcılık bir dönemine adım ını
atmasıdır. Büyük bir figür resmi
planlanlıyordu ve daha sonra bu
resme dönüşen bir genelev
sahnesi üzerinde çalışmıştı.
Resm in adı (Picasso’nun seçimi
değildir ve bu isimden
hoşlanmamıştır) Barselona’da
kötü şöhretli bir geneleve
gönderm e yapmaktadır.

1907'de, Paris Montmartre'da, tavşan

yuvasına benzeyen bir binada yer alan
sanatçı kolonisi Bateau Lavoir'da, iki karanlık
odalı dar ve sıkışık bir mekânda
çalışmaktaydı. Bu büyük tuval, mekânın bir
duvarını tamamen kaplamış olmalı.

Picasso sanat ve insan

Picasso daha figürünün, kötü ruhları defeden
sonraları, bu tür veya insanı kurtaran bir gücü
natürmort imgeleri olduğuna inanmaktaydı. Burada
küçük parlak renklerle
boyalı heykellere hedef fahişelik ve cinsel
dönüştürecektir. hastalıklardır.

Avignonlu Kızlar

Bu, Picasso'nun natürmort ile ilgilendiğinin ilk belirtisidir. M alzem e tuval üzerine yağlıboya
Erken dönem Kübist resimlerinde ve tüm hayatı boyunca
Boyutlar 244 x 233 cm
tekrarlayacağı bir konu olacaktır. Ayrıca bu tema onu
Cözanne'a ve İspanyol sanatına bağlar. Picasso bir Bulunduğu Yer New York: Modern
putkırıcı olarak değil, gelenekleri tekrar keşfeden bir kişi Sanat Müzesi
olarak görülmek istemiştir.
 ■
(■ .. ......
¡ÜS
1 9 0 0 - 1 9 70 349

TEKNİKLER

Picasso, 1906 sonbaharında Cezanne'ın

nserlerini gördükten sonra, mekân ve Picasso figürlerin
form hissi (yanılsaması değil) yaratmak yüzlerini 1907 yılında
için yuvarlak hacimler yerine düz, Paris Etnografya
parçalanmış düzlemler ve açık / koyu Müzesi'nde Afrika
heykelleri ile ilgili bir
motiflerle uzamsal denemeler yapmaya
"aydınlanma"
başlamıştır. yaşadıktan sonra tekrar
boyar.

Erken İberya heykelleri figürlerin Bu figürde. Kübizme damgasını

yüzlerini etkilemiştir. Picasso Mart 1907'de, vuracak olan farklı bakış açılarının ve
Louvre Müzesinden çalınan böyle iki profillerin tek bir figürde birleştirilmesi
parçayı satın almıştı. yaklaşımını araştırmaya başlamıştır.
Kübizm, 20. yy. sanat ve tasarımının en önemli yeniliğiydi.
Etkileri ve sonuçları açısından, hemen hem en ayııı zam anlarda
geliştirilen içten yanmalı motorun, insanlı uçuşun ve kablosuz
iletişimin icadına benziyordu. Kübizm’in ilkeleri 1907-1914
yılları arasında ortaya konmuştur.
PICASSO VE BRAQUE
Akımın kurucuları Picasso
ve B raque’tır. İlk Kübist
işleri geleneksel konulara
sahip, ufak natürm ort,
m anzara ve figür
resimleridir. En büyük
yenilik, parçalı ve kesilmiş
form ların, yanlış
yerleştirilmiş bir yap-boz
etkisi yapacak şekilde bir
arad a kullanılmasıdır. 1910—
1 1 yıllan arasında, tuval
üzerine m onokrom boyayla
yaptıkları işlere “Analitik
İLKELER
K übizm resim ve heykelin nasıl
yapılacağı ile ilgili kural ve beklentileri
değiştirmiştir. Resimler artık birer
pencere değil, her şeyin olabileceği bir
forum gibiydi. Heykellerse katı ve m asif
|H Kübizm ” adı verilir.
1912’den sonraki, işe
yaram az kâğıt parçalarını
tuvale yapıştırdıklan işleri ise
“Sentetik Kübizm ” olarak
bilinir.
Gitarlı Kadın Pablo Picasso, 1911, 100
x 65 cm, tuval üzerine yağlıboya, New
York: Modern Sanat Müzesi. Eserin
isminde anılan kadın, Picasso'nun
metresi Eva Gouel'dir (Marcelle Humbert
diye de tanınır).
objeler olm ak yerine açık ve şeffaf
olabilecekti. H er türlü malzeme, ne
kadar mütevazı veya gündelik olursa
olsun sanat için kullanılabilirdi.
K übisder için sanat gözlemden ziyade,
deneyim lerin birikiminden oluşuyordu.
B A Ş L IC A O LA Y LA R
1907 Picasso'nun Avignonlu Kızlan (bkz. sayfa
348-349) bozulan form ve figür çarpıtma
ilkelerini tanıtır
1909 Braque ve Picasso ilk "Analitik Kübist"
işlerini yaratmak için beraber, takım
halinde çalışır
1911 Picasso'nun Gitar heykeli, azaltma yerine
parçalarla yapılandırma yöntemiyle yapılan
ilk heykeldir.
1913 "Sentetik Kübizm"in gelişimiyle kolaj ve
yapıştırılmış kâğıtın (papier collés) ortaya
çıkışı
1918 Kübizm, İtalyan ve Rus Fütüris t / Orfik
akımlarını etkiler
Pablo Picasso'nun Portresi Juan Gris, 1912, 93x 74
cm, tuval üzerine yağlıboya, Chicago Sanat Enstitüsü.
Gris, Picasso'yu yeni sanatsal çağın babası olarak kabul
etmek istiyordu.
Georges Braque
W 1 88 2-1 963 g» FRANSIZ

IQ Paris □ Yağlıboya; karışık

m alzem e Q 1986 yılında 8,64
m ilyon dolar, Okuyan Kadın
(Femme Lisant) (yağlıboya)

li raque 20. yy.’ın en

ye nilikçi ve büyük
ressam larından biridir.
( lezanne vc 18.yy örnekleri
üzerine eğilmiş ve dekoratif
resmi (özellikle
natürm ortlar) daha ileri
seviyelere taşımıştır.
Avangard sanatın ilk kilit
öııderlerindendir. Önem li
Fovist resimler üretmiş,
d aha sonra Picasso ile
Kübizm ’i ortaya
çıkarmıştır. Sonraki işleri natürm ortlar,
insan figürleri ve stüdyo içi üzerine
yoğunlaşır. Braque’in K übizm ’in dilini
geliştirme yöntemlerinin; renk, doku ve
boya sezgisinin tadına vann. Rom antik
m üziğin kulağa zevk verip, akıl yerine
kalbe dokunduğu gibi, onun resimleri de
göze hitap eden eserlerdir.
Kübist yenilikler arasında harfler,
yapıştırılmış kâğıtlar (papiers collés), kum
karıştırılmış boya ve trompe-l’oeil damarlı
ağaç dokusu kullanımı da vardır. Braque
zengin, toprak renkler kullanmış ve
imgelerini katman katm an oluşturmuştur.
Lirik renk, çizgi ve şekil arm onileri (müzik
severdi ve resim yaparken müziğin
kafasında dolaştığını hissedebilirsiniz)
yaratm ak için, imge ve ayrıntıları oradan
oraya taşıdığından, resimleri harika bir
kontrollü özgürlük hissi gösterir. Son
dönem eserleri, insansoyunun ruhsal
özlem lerinin sembolü olan kuş imgeleri ile
ünlüdür.
BAŞLICA ESERLERİ Antwerp Yakınında Manzara,
1906 (New York: Guggenheim Müzesi); Caf'e-
Bar, 1919 (Basel, İsviçre: Kunstmuseum); Tek
Ayaklı Masa, 1921-22 (New York: Metropolitan
Sanat Müzesi); Natürmort: I j Jour, 1929
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
Juan Gris
» 188 7 -1 9 2 7 m İSPANYOL_____________________
El Paris H Yağlıboya; heykel; kolaj
İÜ Londra: Tate Koleksiyonu Q 2002 yılında 7,7
m ilyon dolar, Sardunya Saksısı (Pot de Géranium)
(yağlıboya)
K übizm in kurucuları sıralam asında
üçüncü sanatçıdır (Picasso ve B raque’tan
sonra). Çoğunlukla natürm orta
odaklanmıştır. 1906’da Ispanya’dan Paris’e
Stüdyo V Georges Braque, 1949, 145x 175cm, tuval
üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon. Sanatçı konu aramak
için stüdyosunu çok nadiren terk etmiştir. Gitar, masa
üstleri ve meyve kâseleri gibi gündelik eşyaları, renk ve
şekil başyapıtlarına dönüştürmüştür.
taşındı ve ilk yıllarında dergilere esprili
çizimler üretti. 1910’a kadar resmi ciddi
bir iş olarak görmedi.
Geleneksel natürm ort resimlerini ustaca
tekrar yorumlamıştır. Biraz uzaklaşın ve
bu özenli, ustalıkla yapılmış, şık, hayli
dekoratif resimlerin birer pahalı
mücevhere nasıl da benzediğini fark edin.
Genellikle (ve çok etkili biçimde), broş
bordürlerine benzer çerçevelerde
sergilenirler. Resimlere yaklaşın, parçalı
imgelerden ve ipuçlanndan, son
görüntüyü elde etmek için Kübist
birleştirm e oyununu oynayın.
Koyu renklerin, özellikle siyah ve
mavilerin, hâkim olduğu paletini çok etkili
biçim de kullanmıştır. Resimlerinde,
imgelerin farklı düzlemlere girip çıktığı,
karmaşık geometrik tasanm lar ve yatay
dikey hatlar sistemi vardır. Harflerle
benekli motiflerin neşeli kullanımı. Parlak
ve yaratıcı yapıştırılmış kâğıtları {papier
collés) zam anla daha güzel, daha
kahverengimsi olmuş, antika görünüm ü
kazanmışlardır. Bir şekilde, 18. yy. kakma
m obilyalannı ve bunlann ince
zanaatkârlığını hatırlatmıyorlar mı?
BAŞLICA ESERLERİ Keman ve Oyun Kâğıtları, 1913
(New York: Metropolitan Sanat Müzesi); Rom
Şişesi ve Gazete, 1914 (New York: Guggenheim
Müzesi); Fantômas, 1915 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Natürmort, 1917
(Minnesota: Minneapolis Sanat Enstitüsü)

Fernand Léger
© *1 8 8 1 -1 9 5 5 1» FRANSIZ
El Fransa; ABD H Yağlıboya @ Philadelphia:
Sanat M üzesi. New York: G uggenheim Müzesi.
Londra: Tate Koleksiyonu Q 2003 yılında 20
m ilyon dolar, Kırmızı ve Yeşilli Kadın (La Femme en
Rouge e t Vert) (yağlıboya)
Léger M odern akımın devlerinden biridir.
Sanat ve m im arinin ahlaki ve sosyal
işlevleri olduğuna içten inanıyordu. Neşeli
ve dışadönüktü.
Hayali, sıradan insanlar için ve onlar
hakkında yeni demokratik bir sanat
yaratm aktı. Bunu güçlü, dolaysız
tasvirleri, üslubu ve tekniği ile başardı:
Çalışan, eğlenen m odern mavi yakalı işçi
ve ailesi, etraflarında dünyalarının
m akineler tarafından üretilmiş nesneleri.
Çalışm a ve eğlencenin bir olabileceği
(çocuklar için oluyorsa yetişkinler için niye
olmasın?) ideal bir dünya içinde, adaleli
m utluğu ve ruhsal m em nuniyeti gösterir.
Basit bir insandı am a basite indirgeyen
birisi değildi. M odern, sahip olduğu
m odern, ahlaki mesajın, rom antik, idealist
ve meydan okuyan (“insan herşeyin
ölçütüdür” sözünün yeni bir yorumu) bir
yönü vardı. Sofistike m ekân ve renk
ilişkileri içeren basit imgeler ve tasarım lar
üretti. Aynca güçlü ve güzel çizimler,
sahne dckorlan, goblenler, duvar
resimleri, filmler, kitaplar ve posterler
Bir Saksı Çiçek Tutan İki Kadın Fernand Léger,
19201er, tuval üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon.
Léger gen ellikle iki kadını beraber resm etti. Onların
form larını inceledi. Çiçekleri doğurganlık sem bolü
olarak kullandı.
yaptı. Sanatın gündelik hayatın her
köşesine dokunup, dönüştürm esi
gerektiğine inanıyordu. Elleri m akine
p arçalan olarak betimledi. Erken dönem
Kübist eserleri öncü niteliğindeydi.
BAŞLICA ESERLERİ Sigara İçenler, 191112 (New
York: Guggenheim Müzesi); Düğün, 1912
(Paris: Ulusal Modem Sanat Müzesi); Tamirci,
1920 (Ottawa: Kanada Ulusal Sanat Galerisi);
İki Kızkarde), 1935 (Berlin: Ulusal Müze)
Julio G onzález
© 1 8 7 6 -1 9 4 2 i» İSPANYOL
E2 ispanya; Fransa O Heykel; çizim ; yağlıboya
N A m sterd am : Stedelljk Müzesi. Paris: Ulusal
M odern Sanat M üzesi E2 2002 yılında 3 ,1 m ilyon
dolar, G otik Adam (Homme Gothique) (heykel)
Dem iri heykel malzemesi olarak kullanan
ilk sanatçılardandır. Kuyum cu/heykeltıraş
babasından metalleri nasıl kullanacağını
öğrendi ancak ilk yıllarında genellikle
resimle uğraştı.
Barselona’da Picasso ile tanıştıktan
sonra Paris’e taşındı. Burada vatandaşı ile
hayat boyu sürecek bir arkadaşlık
kurdular. 1920’lere kadar zam anını
m ücevher ve metal işleri ile geçirdi.
Ancak 50 yaşına geldiğine tümüyle
heykele geçti, malzeme olarak da özellikle
kaynak yapılmış metalleri seçti.
Picasso’nun kaba mizahını kapsayan,
büyük yarı-soyut işlerine dikkat edin.
BAŞLICA ESERLERİ Topuz Saçlı Kadın, 1929-34
(Chicago Sanat Enstitüsü); “Tavşan” adlı Kafa,
1930 (Madrid: Reina Sofia Müzesi); Daphné,
1937 (Madrid: Reina Sofia Müzesi)
Jacques Lipchitz
Q 1 8 9 1 -1 9 7 3 I» FRANSIZ_______ ____________
E l Fransa; ABD I I Heykel E l N ew York:
M useum o f M odern A rt Q 1989 yılında 1 ,4 m ily­
on dolar, Figür (heykel)
Eitvanya kökenli yetenekli bir
heykeltıraş. 1909’da Paris’e yerleşti,
1941 ’de A B D ’ye göç etti.
1920’lerde Kübizm ’e geleneksel
malzemelerle (alçı, taş, pişmiş toprak ve
bronz) duygusal ve kişisel yorum unu kattı.
Bu onu daha figüratif, arabesk bir üsluba;
oradan Gerçeküstücülük ile yakınlaşmaya
vc sonunda karışık bir Sem bolizme
sürükledi. Ciddi ve heybetli eserleri her
/a m a n orijinallik taşır.
BAŞ LIC A ESERLERİ Gitarlı Adam, 1916 (New York:
Modern Sanat Müzesi); Oturan Figür, 1917
(Ottawa: Kanada Ulusal Galerisi); Anne ve
Çocuk, 1949 (Alabama: Birmingham Sanat
Müzesi)
Frank Kupka
» 1 8 7 1 -1 9 5 7 tn FRANSIZ/ÇEK__________________
Fransa f j Yağlıboya; çizim ü Prag: Ulusal
Galeri Q 1990 yılında 1 029 657 dolar, Gotik
K ontrastlar (Contrastes Gothiques) (yağlıboya)
Kupka, 24 yaşında Paris’e yerleşmiş ve
ölene kadar orada yaşamış, doğuştan
anarşistti. Katı, geometrik renk kalıplan
ile ilk gerçek soyut resim yapanlardandır.
Soyut resmin öncüsü olmak için gerekli
potansiyeli vardı am a ihtiyacı olan felsefi
dürtüden ve bunu gerçekleştirecek kararlı
bir adanmışlıktan yoksundu. Çok fazla
fikir kafasını meşgul ediyordu.
BAŞLIC A ESERLERİ Renk Düzlemleri, Büyük JVü
1909-10 (New York: Guggenheim Müzesi);
Dikey ve Diyagonal Düzlemler, 1913-14 civarı
(New York: Metropolitan Sanat Müzesi);
Renkli, 1919-20 civan (New York:
Guggenheim Müzesi)
Raoul Dufy
Q 1 8 7 7 -1 9 5 3 i» FRANSIZ______________________
El Fransa O Yağlıboya; suluboya; çizim
@ Paris: Paris M odern Sanat M üzesi □ 2004
yılında 2 , 8 m ilyon dolar, Saint-Adresse Festivali
(Fête â Sainte-Adresse) (yağlıboya)
Yetenekli bir ressamdı. Gençken Matisse
ve B raque gibi büyük işler üretebilirdi
am a onların kararlılığına sahip değildi.
1920 ve 30’ların popüler beau monde’u
(yüksek sosyete) tarafından sıkça rağbet
gören, yetkin, rengârenk, süslü işleri ile
tanınır. Serbest ve düz çizimler; parlak,
uçuşan renkler, at yarışı ve yatçılık gibi
keyifli konular. Baskı ve goblen tasarım ları
da vardır.
BAŞLIC A ESERLERİ Suzanne Dujÿ’nin Portresi
Sanatçının Kız Kardeşi, 1904 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi); The Saint-Jeannet Tepesi,
1923 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Cowes'da Tekne Yarışı Raoul Dufy, 1934, 82x 100
cm, kâğıt üzerine suluboya, Özel Koleksiyon. Dufy sanat
teorileriyle ya da hayatın anlamını sorgulamakla
ilgilenmiyordu. Kitap ve sahne tasarımı da içeren hayat
dolu eserleri, 1930'lar ve 1950'ler arasında çok beğeni
toplamıştır.

Maurice Utrillo
0 1 8 8 3 -1 9 5 5 V» FRANSA_______________________
E l Paris □ Yağlıboya ||jj Londra: C hristie's
G örselleri Q 1990 yılında 1.296.612 dolar,
M ontm artre Kafe La Tourelle (Le café de la Tourelle
â M ontm artre) (yağlıboya)
Özellikleri keskin perspektifler ve boş
sokaklar olan, pek zorlayıcı olmayan,
karanlık tonlarda boyanmış M ontm artre
görüntüleriyle tanınan popüler bir ressam.
En iyi işlerini 1908- 1916 yıllan civannda
üretmiştir. Sonraki işleri d aha az iç
karartıcıdır ve küçük figürler içerir. Ruhsal
dengesizlik yaşamıştır.
BA Ş LIC A ESERLERİ Sainl-Denis Kanalı, 1906-1908
(Tokyo: Bridgestone Sanat Müzesi); Marizy-
Sainte-Genevieve, 1910 civan (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi)
Georges Rouault
W 18 7 1 -1 9 5 8 (« FRANSIZ
E l Fransa □ Yağlıboya; çizim
İ Ü St. Petersburg: Herm itage M üzesi
E3 1990 yılında 1 ,6 m ilyon dolar, Sirk Kızı (Fille de
cirque) «yağlıboya)
R ouault çok kişisel bir üsluba sahip
önemli bir Fransız ressamdır. M odern
sanatın ana akımının dışında durm uş,
m utsuz ve yalnızlığı seçmiş bir sanatçıdır.
K onu olarak kaybedenleri ve
söm ürülenleri seçmiştir. O n la r üzerinden
kendi kasvetli dünya görüşünü ve yaşam
mücadelesi içinde birbirine zara r veren
insanlann yaptıklarını ve ritüellerini
anlatmıştır. 20. yy’da kendini
Hıristiyanlığa adamış ender
sanatçılardandır.
K oyu renkteki paleti karam sar
konulannı yansıtır. İfadeleri nakletmek
için yüzleri kullanır. R enk seçimleri ve
siyah konturlar resimlerine bilinçli bir
vitray görüntüsü verir. Figürlerinde ikona
benzeri bir nitelik vardır.
B A Ş LIC A ESERLERİ Fahişeler, 1904 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi); Kolunu Kaldırmış Nü; 1906
(St. Petersburg: Hermitage Müzesi); İsa
Varoşlarda, 1920 (Tokyo: Bridgestone Sanat
Müzesi)
Kees^van Dongen
e 1 87 7-1 968 f» FRANSIZ
e i Paris □ Yağlıboya ¡ü M oskova:
M üzesi E2 2004 yılında 5 ,3 m ilyon dolar.
Ö lüm cül Kadın (Femme Fatale) (yağlıboya))
H ollanda doğumlu am a fahri Fransız
(1897’de Paris’e yerleşti) kabul edildi.
1905’tcn 1913’c kadar yaptığı resimlerle
tanınır. Gerçekten orijinal, doygun, canlı
renklerle cesurca boyanmış resimlerdir. Bu
resimler onu başlıca Fov ressam lar arasına
sokmuş, hatta neredeyse Matisse ile aynı
seviyeye koymuştur. Sonraki resimleri
hayat dolu olmasına rağm en, tekrara
düşer ve hayal gücünden yoksundur.
BAŞLIC A ESERLERİ Kırmızı Dansçı, 1907 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Siyah Şapkalı
Kadın; 1908 (St. Petersburg: Hermitage
Müzesi)
Robert Delaunay
C 188 5-1 941 I» FRANSIZ______________________
0 _Fransa; ispanya; Portekiz □ Yağlıboya
İÜ N ew York: Guggenheim Müzesi
Q 1991 yılında 4 ,7 m ilyon dolar, B irin cil Disk
(Prem ier Disque) (yağlıboya)
D elaunay m odern sanatın
öncülerindendir. Yeni tarz konular aramış
ve soyut resme erken bir geçiş yapmıştır.
Kendisi kadar yetenekli ve benzer
resimler üreten, aynı zam anda tiyatro ve
tekstil tasanm cısı olan, Rusya doğum lu eşi
Sonia tarafından da çok desteklenmiştir.
Erken dönem işlerinde şehirler, Eyfel
Kulesi, insanlı uçuş ve futbol gibi m odern
konuları işlemiştir. Delaunay serbest ve
hayli yaratıcı yöntemlerle renk
kullanmıştır. En m eşhurlan olan, soyut,
lirik, ışık ve haz dolu diskleriyle, saf
rengin duygusal ve neşe dolu etkisini
kutlamayı amaçlamıştır.
BA Ş LIC A ESERLERİ Kırmızı Eyfel Kulesi, 1911 (New
York: Guggenheim Müzesi); Eşzamanlı Açık
Pencereler, 1912 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Blériot’a Saygı, 1914 (Basel, İsviçre:
Kuııstmuseum)
Marc Chagall
» 1 8 8 7 -1 9 8 5 m RUSYA/FRANSIZ_______________
E l Fransa; Rusya Q Yağlıboya ¡U Nice: M arc
Chagall M üzesi □ 1990 yılında 1 3 ,5 m ilyon dolar,
Yıldönüm ü (Anniversaire) (yağlıboya)
Rusya doğum lu Hasidik Yahudidir. İlham
kaynağı kültürel kökleridir.
K onulan ile tuhaf kişisel üslubunun
kendine özgü birleşimi, çocuksu bir
masumiyet ve m erak havası verir. Çok
Puşkin
üretkendi - farklı kalitelerde resimler,
baskılar, seramikler, vitraylar ve duvar
resimleri üretmiştir. En iyi resimleri erken
dönem ve 1950 öncesi işleridir. K ötü işleri
1 aşırı şekerli, duygusal ve zayıftır (yine de
popülaritesini kaybetmemiştir). 1950’den
!
sonra vitray projelerine ağırlık vermiştir.
G arip uçan kafa ve vücutları, bir
resimde eşzamanlı birçok olayı
birleştirmesi, onun tuhaf, gezginci
hayatını ve sonucu olan kültürel
eklektizmini mi yansıtmaktadır?
BAŞ LIC A ESERLERİ Kemana, 1912-13
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Pencereden Paris, 1913 (New York: Guggenheim
Müzesi); Horoz, 1929 (Madrid: Thyssen-
Bornemisza Müzesi); Savaş, 1917, 1964-66
(Zürih: Kunsthaus)
Hokkabaz Marc Chagall, 1942, 132x 100 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Özet Koleksiyon. Chagall 1914'te
Fransa'ya yerleşti. Sanatı Rus halk sanatını, Kübist
parçalara ayırma yaklaşımını ve Dışavurumcu rengi
birleştirir.
M
356 p MODERNİZM
................. .........«S__________________
Boşluktaki Kuş
C o n sta n tin Brancusi 1923
Biçim in harikulade yalınlaştırılm ası
ve eserine kutsal bir yaklaşım
gösteren Brancusi, sadece 20. yy.
heykel sanatının değil, genel olarak
soyut sanatın gelişim inde çok etkili
b ir rol oynadı.
Brancusi’nin işlerinin doruk noktası
olarak görülen bu parlak, cilalı, 1,5 m ’ye
yakın bronz heykel, uçan bir kuşun
zerafetini basit am a çok hoş yakalamıştır.
Bazıları yerden kalkan bir kuşa benzetir,
bazıları tüm uçm a devinimini ifade eden
devasa bir altın tüye. M inim alist duruşu
ve akıldan çıkmayan görüntüsü düşünce
dolu bir sessizlik yaratır. Paris’e yerleşmiş
bir R um en olan Brancusi yaşam ve
bereketin evrensel simgelerinin
hayranlığını duyarak, hep mistik bir
sembolizmin peşinde olmuştur. Bu eserin
28 versiyonunu yapmıştır.
B oşluktaki Kuş
M alzem e bronz
Yükseklik 144 cm
Bulunduğu yer New York:
Metropolitan Sanat Müzesi
Constantin Brancusi
C 1 8 7 6 -1 9 5 7 W RUMEN/FRANSIZ______________
SU Paris | | Heykel ü Paris: Ulusal M odern
Sanatlar M üzesi (yeniden oluştu ru lm u ş atölyesiyle
beraber) Q 2002 yılında 16, 5 m ilyon dolar,
Danaide (heykel)
Brancusi heykel ve tasanm da derin
etkilere sahip, 20. yy. sanatının önemli bir
figürü idi. Rum en köylü bir ailenin
çocuğudur. 1904’te Paris’e yerleşmiştir.
R odin’in öğrencisidir. Şan vc şöhrete ilgi
duymamıştır.
Eserleri yorulmak bilmeyen
mükemmeliyetçiliğini ve saflık arayışını
gösterir. Seçtiği konular (çocuklar, insan
kafalan, kuşlar, m odüler sütunlar) üstüne
tekrar tekrar çalıştı. Saflık, ilkel (basit)
form lar gibi soyut ideallerle ilgiliydi. Ama
asla soyut bir sanatçı olmadı. İşlerinde her
zam an doğaya belirgin bir gönderm e
Hiçbir şeyin simetrik
veya geometrik
olmaması bu nazik bronz
heykelin uçuş benzeri doğal
bir hissi yakaladığı
anlamına geliyor.
Heykel genişleyip
daraldıkça ışık sarı
bronzu zarifçe ele geçiriyor
"Yalınlık sanatta
bir amaç değildir
ama kendimize
karşın yalınlığa
varırız."
CONSTANTIN BRANCUSI
Taş kaide, doku ve renk
bakımından metalin
hafifliği ile harika bir
zıtlık oluşturuyor.
vardır. M alzemelerin kendine has
özelliklerine vurgu yapmaktadır. İnsan
doğasındaki en temel noktaya dokunur.
Denizdeki dalgaların sesi kadar
dinlendiricidir.
Kusursuz h a d an n tasarım ından,
form lann yalınlığından (mesela yum urta
şekli), yüzeyden yayılan ışıktan, süssüz ve
saflığı bozulm am ış m alzem eden inanılmaz
hazlar alabilirsiniz. Kaidelerin eserin
bütünün bir parçası olduğuna dikkat edin.
Işık yansım alarını ve ilişkilerini ortaya
çıkarm ak için atölyesindeki işlerini
gruplamıştır. Böylece atölye başlı başına
bir sanat eseri haline gelmiştir.
BAŞLIC A ESERLERİ Öpüşme, 1909 (Paris:
Montparnasse Mezarlığı); Prenses X , 1916
(Paris: Ulusal Modern Sanat Müzesi);
Matmazel Pogani, 1920 (Paris: Ulusal Modern
Sanat Müzesi); Sonsuz Sütun için Maketler, 1937
(Paris: Ulusal Modern Sanat Müzesi)
 m
:
19 0 0 - 1 9 7 0 357

am a yetenekli bir öncü. Eski ustalar ile

PARİS
OKULU 1900-1950
I900’den 1950’ye kadar Paris sanatsal
yeniliklerin merkeziydi ve sanatçıları,
koleksiyoncuları, sanat tacirleriyle
uzmanlarını kendine çekiyordu.
Kübizm’den Gerçeküstücülük’e kadar
bütün büyük akımlar Paris atölyelerinde
ortaya çıkmıştı ve ilk olarak Paris’teki
avangard sergilerinde görülebiliyordu. Bu
üsluba, sanatçı ve eylem çeşitliliğine gevşek
bir tanımlamayla “Ecole de Paris” (Paris
( )kulu) adı verilmiştir.
Chaîm Soutine
y 1893-1943 P» FRANSIZ_______________________
[2 Fransa f i Yağlıboya ® Pennsylvania:
Barnes Vakfı Q 2005 yılında 8.460.001 dolar,
Pastacı Çırağı (Le Pâtissier de Cagnes) (yağlıboya)
m odern sanat arasında gerçek, başarılı bir
sentez oluşturmuştur.
M odigliani, hem en tanınan portreler ve
gösterişli nüler yaptı. Hepsi de stilize,
yalın, resimsi, şiirsel, dekoratif ve
hüzünlüdür. U zun boyunlann üstünde,
uzun başlara ve yana yatmış yüzlere, uzun
burunlara, donuk uzaklara bakan badem
şeklinde gözlere dikkat edin. Hepsi
yetenekli, orijinal yontm a taş
heykellerinden, Afrika ve O kyanusya
sanatı üzerine olan çalışm alarından etkiler
gösterir. İyi heykeller. Hassas çizimler.
Birçok şeyden etkilenmişti: Afrika
Sanatı, A rt Nouveau, Matisse benzeri
sadeleştirme, figürlerin etrafında Cezanne
ve Kübist benzeri parçalanm ış boşluklar,
Picasso benzeri yoğunluk, güvenli ve akıcı
çizgiler. D aha iyi şeyler yapabilir miydi
yoksa tükenm iş miydi? M uhtem elen erken
ölümü şöhretini kurtardı.
BAŞLICA ESERLERİ Baş, 1911-12 civarı (Londra:

Paris’te çalışan, Litvanya doğum lu Yahudi Tate Koleksiyonu); Paul Guillaume, 1916
sanatçıdır. Disiplinsiz, trajik ve depresifti. (Milano: Modern Sanat Galerisi); Chaim
Birkaç özverili kolcksiyoner dışında Soutine, 1917 (Washington DC: Ulusal Sanat
yaşarken kimse tarafından tanınm adı ve Galerisi); M avi Kanepede Nü, 1917 (Washington
desteklenmedi. Portreleri, m anzaralan ve DC: Ulusal Sanat Galerisi)
derisi yüzülmüş hayvan etleri meşhurdur.
Meleksi kilise korosu çocuklarından,
kesilmiş etlere kadar geniş bir konu
yelpazesi vardı. Uzaktan, resimleri
kontrollü ve düzgün görünür. A m a
yaklaşınca altüst eden biçim bozum lan ve
boya kullanımı belli olur.
Keskin bir renk duyusuna sahipti ve çok
güzel renk armonileri elde etmişti.
Resimleri kontrolsüz biçim bozum lan
gösterir am a bu nedensiz değildir.
Çatlam ış boya yüzeyleri onun ne kadar
hızlı çalıştığını kanıtlar. Alttaki katm an
kurum adan üstüne boya vurmuştur.
C ézanne ve El Greco gibi çok sanatçıdan
etkilenmiştir.
BA Ş LIC A ESERLERİ Otoportre, 1916 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi); Ceret’te Manzara, 1920
civan (Londra: Tate Koleksiyonu); Sığırın
Böğrü, 1925 (BulTalo: Albright-Knox Sanat
Galerisi)

Amedeo M odigliani
Q 1 8 8 4 -1 9 2 0 I» İTALYAN______________________
[ 2 Fransa H Yağlıboya; heykel M Milano:
M attio li Koleksiyonu Q 2004 yılında 28 m ilyon
dolar, Kapı Önünde Jeanne H ébuterne (Jeanne
San Kazakh Jeanne Hebuterne Amedeo Modigliani,
H ébuterne Devant une Portre) (yağlıboya)
1918-19, 100x65cm, tuval üzerine yağlıboya, New York:
Nevrotik, şım ank, veremli, uyuşturucu Guggenheim Müzesi. J.Hebuterne sanatçının resmi
bağımlısı, kadın döven, yoksullukla ezilmiş nikâhsız eşi ve sık kullandığı modeliydi.
 D IŞ A V U R U M C U L U K VE S O Y U T L A M A
M o d ern sanatın gelişiminde D ışavurum culuk ve Soyutlam a kilit
önem e sahip akım lardır ve etkileri, birbirinden farklı birçok
üslupta günüm üze k ad a r devam etmiştir. İlk uygulayıcıları,
sanatın d aha çok m üzik gibi olmasını isteyip form ve görüntüleri
ta rif etm ek yerine, duygu ve anlam ı im ayla, yüksek sezgiyle ve
serbest çağrışım yoluyla iletmeyi tercih etmişlerdir.

D IŞAVURUM CULUK

Yüksek duyarlılığı, renk, çizim,

mekân, boyut ve form bozum u
ve/veya yoğun konular yoluyla
ileten üsluptur. Dışavurumculuk,
I.D ünya Savaşı sırasında ortaya
çıkan, ruhsal ve sosyal krizlerle
yüzleşmek için, özellikle
Alm anya’da, güçlü bir eğilim
olmuştur.

Hamburg'ta Fırtına Oskar Kokoschka,

1962, 90x118 cm, tuval üzerine yağlıboya,
Hamburg: Kunsthalle. Tate Galerideki
retrospektif sergisinin düzenlendiği yıl
yapılmıştır.

SO YUTLAM A

G erçek bir soyut eser entelektüel ve
duygusal anlam a sahiptir, am a herhangi
görülebilir nesne veya figürü temsil ya da
taklit etmez. İyi bir soyut eseri kavramak
kolay değildir am a uğraşm aya değer.
Sanatçının ortaya ne koyduğunu tam
anlam ıyla görüp kavrayabilmeniz için
B A Ş L IC A O L A Y L A R
belki de o kişinin birçok eserini b ir arada
(mesela sadece o sanatçıya ayrılmış bir
sergi) görm eniz gerekir. K arm a bir
sergide göreceğiniz tek bir eser, dürüst
olmak gerekirse, çoğu zam an
anlamsızdır. Ç ünkü fark etmeyi
umabileceğiniz tek şey işin göz alıcı ve
yüzeysel nitelikleridir.

1910 Kandinsky ilk soyut resimlerini yapar

1911 Kandinsky soyut sanatçıların ana tezi olan

Sanatta Ruhsallık Üzerineyi yazar ve Mavi
Süvari (Blaue Reiter) grubunu kurar.

1914 I. Dünya Savaşı başlar. Franz Marc ve

August Macke gibi birçok sanatçı cephede
ölür.

1919 Weimar Cumhuriyeti Almanya'da kontrolü

ele geçirir. Kültürel ve sanatsal çeşitlilik
dönemi. Egon Schiele grip salgınında ölür
Tembel hayvan Franz Marc, 1912, 14,3x21,4 cm, ağaç
1934 Dışavurumculuk Nazi partisi tarafından
baskı, Hamburg: Kunsthalle. Marc 1911'de hayvan resmi
"dejenere sanat" olarak ilan edilir.
serisine başladı. Bu resimler onun şöhretinin simgesi
olmuştur.
 20. yüzyıl başları

NELER A R A N M A LI

Figüratif resimlerle kariyerine başlayan duygusal nitelikleri ile ilgili teorilerini

VVassily Kandinsky, renk ve form un kendi
anlam larını taşıdığı gerçek soyut sanatın
ilk yaratıcılanndandır. Yaratıcılığının
zirvesinde olduğu dönem de üretilmiş bu
resimler, onun şekil, çizgi ve rengin
Kırmızı, "güçlü bir davul vuruşu etkisi"
veriyor diye tarif ediliyordu. Yeşil ise " zayıf
bir keman sesi" idi
kapsar. Alm anya’ya ikinci kere
yerleşmesinden sonra yapılmışlardır. Rus
Devrim i’nin sonuçlarından düş
kırıklığına uğrayıp, oradaki akadem ik
kariyerini bırakmıştır.
Kandinsky için yatay çizgiler "soğuk ve düz",
dikey çizgiler "sıcak, güçlü ve sarı", dik açılar
"soğuk, kontrollü ve kırmızı" idi

Siyah Çerçeve
Wassily Kandinsky,
1922, tuval üzerine
yağlıboya, Paris:
Ulusal Modern Sanat
Müzesi. Kandinsky
Bauhaus'ta
öğretmenlik yapmaya
başladıktan kısa süre
sonra yapılmıştır

Sanatçı, "olgun"
kavisli çizgileri,
"genç" açısal
çizgilerle karşılaştırır.

Böyle bir resim

akıl yürütmeyle
analiz edilmemeli,
beynin müzik ile
iletişim kuran
kısımlarına
ulaşmasına izin
verilmelidir.

Kandinsky'nin teorilerine göre sarı

"gözün ve ruhun katlanamadığı bir Kandinsky müzik ve
yükseklik"e ulaşmak için yeterli sanat arasındaki
kapasiteye sahiptir. bağlantılarla
ilgileniyordu. Sinestezi
adıyla bilinen renkleri
T E K N İK L E R gerçekten "duyabilme"
özelliğine sahipti.
Bu tür işler Kandinsky tarafından
azami dikkat ve hassaslık ile
planlanıp uygulanıyordu. Renkler,
açılar, çizgilerin bağlantı noktaları
ve üst üste binen düzlemlerin yeri
tamı tamına doğru olmalıydı.
îPf
 MODERNİZM
I________________
Egon Schiele
Q 1 8 9 0 -1 9 1 8 i» ALMAN_______________________
E2 Viyana H Yağlıboya; suluboya; çizim
® W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi
Q 2003 yılında 18 871 000 dolar, Krumau
Manzarası, Kasaba ve N ehir (yağlıboya)
Yoğun, trajik, kısa öm ürlü bir dâhi.
Sanatı, kendi kendini m ahveden kişiliğini
ve Sigm und Freud’un Viyanası’nın
klostrofobik iç gözlemini yansıtır. Hamile
eşi ile birlikte büyük grip salgınında öldü.
Eserleri, cinselliğin yoğun olduğu konuları
içeren portreler, otoportreler ve (hayatının
sonunda) dinsel resimlerdir. Genelde siluet
olarak görünen izole edilmiş, tek figürlere;
yüksek gerilimli ilişkiler içindeki çiftlere
veya gruplara; çarpılmış pozisyonlardaki
vücutlara; iç dünyasına dalmış perişan
yüzlere; A rt Nouveau tarzında şehir
m anzaralannı arayın. Değerli ve yetenekli
bir çizer olarak, birçok çizim ve suluboya
resim de yapmıştır. Resimlerine aciliyet ve
zorunluluk hissi veren, içleri süratle renkle
doldurulm uş, gergin, sinirli, arayış içinde
konturlan vardır. İşleri 100 yıl öncesinin
şok veya dehşetini vermese de hâlâ
N ü O toportre Egon Schiele, 1910, 110 x 35.5 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Viyana: Albertina Çizim Koleksiyonu.
Schiele bazen figürlerini tahlil masasındaki numunelere
benzer şekilde, düz bir fon önünde izole eder.
heyecan vericidir. M uhafazakâr toplum un
şiddetli tepkisini çekmiş ve çocukların
ahlakını bozm ak suçuyla tutuklanm ış ve
hapse atılmıştır. İnsan figürünü veya
ruhunu ahlaki olmaktan çok hayvani
olarak görmüştür. Bireysel yaratıcılık ve
kendi geleceğini belirleme konularında
mutlak özgürlükte ısrar etmiştir.
B AŞLIC A ESERLERİ Yas Tutan Kadın, 1912 (New
York: Modern Sanat Müzesi); Nehir kenarında
Evler (Eski Kent), 1914 (Madrid: Thyssen-
Bornemisza Müzesi); Kucaklaşma, 1917
(Viyana: Österreichische Galerisi)
Edvard M unch
C 1 8 6 3 -1 9 4 4 f** NORVEÇLİ_____________________
EJ Oslo; Paris; Berlin f | Yağlıboya; baskı; ağaç
baskı M Oslo: M unch Müzesi; Ulusal Galeri
Q 2002 yılnda 6.627.000 dolar,
Aasgaardstrand'daki Ev (yağlıboya)
Dışavurum culuğun öncülerinden, en çok
tanınan Norveçli ve İskandinav ressamı.
H ayatının ilk yıllan hastalık, ölüm , akıl
hastalığı, reddedilm e, mutsuz aşk ilişkileri
ve suçluluk ile geçmiştir - Freud için
örnek vaka olabilirdi.
Nevrozlarını resimlerinde nasıl ifade
ettiğine bakın. En iyi, en yoğun
resimlerini 1908’dcki sinir krizinden önce
yapmıştır. Bu resimler, tecrit, reddedilm e,
cinsellik ve ölüm ün hemen ayırt edilebilen
(neredeyse klişeye varan) imgelerini taşır.
Am a bu m ahrem duyguları evrensel bir
yolla anlatabilecek, ender bulunan bir
yeteneği vardı. Öyle ki, onun korkularına
dokunabildiğimiz gibi, derinlerde yatan
kendi korkularımızın da farkına vanp,
onlarla yüzleşebiliriz. M unch, kaygıyı
güzel kılmıştır.
Eskiz benzeri tam am lanm am ış üslubu,
dağınık boya kullanımı (fırçasının sapıyla
yapılmış çizik izleri ile), basit dengeli
kompozisyonlarıyla beraber, iç
kararsızlığını, huzur ve istikrar arayışını
ortaya çıkarır. Yoğun renk
kom binasyonlarına, tuhaf ten renklerine,
göz ve göz boşlukları takıntısına ve fallik
sembollerine bakın. Ahşabın dam arlannı
kullanan ağaç baskıları en yetkin işleri
arasındadır.
BAŞLICA ESERLERİ Hasta Çocuk, 1885-86 (Oslo:
Ulusal Galeri); Yıldızlı Gece, 1893 (Los Angeles:
J. Paul Getty Müzesi); Meryem, 1893-94 (Oslo:
Munch Müzesi)
ç ığ lık
Edvard Munch 1893 civarı
D ün y an ın en çok ta n ın an resim lerinden
Çığlık
biri olan Çığlık, M u n c h ’un “hayat, aşk ve
ölüm üstüne bir H ay a t Frizi serisinin M alzem e mukavva üstüne
yağlıboya, tempera ve pastel
b ir parçasıydı. Bu proje onu, tüm hayatı
Boyutlar 91 x 73 cm
b o y u n ca meşgul etm iştir: içindeki karm aşa Bulunduğu yer Oslo: Ulusal Galeri
ve korkuları ifade edebilecek resimsel yollar
a ra m a teşebbüsü.
Ç o k ç a e tk ile n d iğ i V an G o g h gibi Çığlık ’in (iki versiyonunu yapmıştır) en
M unch de, hayatı boyunca peşini önemli özelliği, bu derin yabancılaşm a
bırakm ayan ncvrozlannı (umutsuzluk, ve kâbus hissini şok edici bir
reddedilm e ve yalnızlık) anlatabilm ek dolaysızlıkla vermesidir.
için ürkütücü bir görsel dil geliştirmiştir.
Dehşetli kırmızı, yeşil ve
sarılar gökyüzünü doldurur
Renklerin doğaya
aykırılıkları, ana figürün
umutsuzluğu için çarpıcı bir
metafor oluşturur.

Kompozisyon basittir:
köprü ve tırabzanın
güçlü, tedirgin edici
köşegeni, suyun ters
köşegeni ile zıtlık
içindedir. Ufuk çizgisi
nispeten yüksektedir ve
güçlü vurgulanmıştır.
Ana figür sağlam şekilde
resmin merkezine
oturtulmuştur.

TEK N İK LER

Boya, potansiyel bir

huzursuzluk ve çarpıtma
hissi yaratacak şekilde
sert hareketlerle
uygulanmıştır (bazen
fırçanın sapıyla).
Resmin çarçabuk
yapılmış gibi gözükmesi
yanıltıcıdır çünkü büyük
bir titizlikle planlanıp,
gerçekleştirilmiştir.

Neredeyse şekilsiz bir Kurukafaya benzeyen

manzara, kaosa sürüklenen
dünyayı çağrıştırır. Hareketli
gökyüzü gibi bu motifler de, tam
anlamıyla soyut resmin
habercisidir.
yüzlerde, sabit bakan, oyuk
ve çökük gözler, Munch'un
rahatsız edici figürlerinin
sürekli tekrarlayan bir
özelliğidir.
 Emil Nolde
W 18 6 7 -1 9 5 6 P* ALMAN_______________________
E2 M ünih; Paris; Almanya; Asya
□ Yağlıboya; suluboya; baskı; gravür
El Seebüll, Alm anya: Ada ve Emil N olde Vakfı
Q 2002 yılında 2 , 9 m ilyon dolar, Ç içekli Bahçe
(Blum engarten) (yağlıboya)
Ö ncü bir Dışavurumcu ve K öprü (Die
Brücke) grubunun üyesi. N olde’nin sanatı,
kendine özgü bir radikal gerici
karm aşayı içinde saklar. Avrupa dışından
“ilkel” sanaüa ilgileniyordu. A m a aynı
zam anda ırksal saflığa ve üstün ırk
kavram ına inanıyordu.
N olde’ninki içgüdüsel bir
Dışavurumculuktu. Dışavurum culuğun
güçlü yanlarını (spontanlık, tutku, görsel
m eydan okuma) ve zayıf yanlarını (fazla
keskinlik, bir süre sonra enerjisini
kaybetme) paylaşmaktaydı. M anzara,
deniz m anzarası (en iyi resimleri) ve figür
resimleri yaptı. Parlak, çatışan renkler,
resme basitlik ve bilinçli bir kabalık katan
kalın boya kullandı. Renk içgüdüsü
kuvvetliydi: özellikle eserlerine belli bir
m esafeden bakılınca bu farkedilir.
Erken dönem işleri avangardın ön
saflarındadır am a daha sonra kendini hiç
geliştirmemiştir. 1940’ta da 1910 yılında
yaptığı resimleri yapıyordu (sadece
Beckm an 40 yaşını geçtikten sonra bile
Dışavurum cu yaratıcılığını ve tazeliğini
aynı orijinal seviyesinde tutabilmiştir).
D a n sçıla r Emil Nolde, 1920, tuval üzerine yağlıboya,
Stuttgart: Staatgalerie. Nolde 1913'te Yeni Gine'ye yaptığı
ziyaretten çok etkilenmiştir. İlk e l ve basit olan herşey
hayal gücümü ele geçiriyor" demiştir.
KÖPRÜ (DIE BRÜCKE) GRUBU 1910-13
Kirchner, Schmidt-RottlufT, Heckel ve Fritz
Bleyl tarafından Dresden’de kurulmuş
önemli avangard Alman Dışavurumcu
sanatçılar grubudur. Modern, kentsel
konular veya manzara ve figür resimleri
üzerinden, radikal politik ve sosyal
görüşlerini belirtmişlerdir. Daha sonra
Nolde, Pechstein ve Van Dongen de bu
gruba katılmıştır. Paris’teki en son fikir
akımlarından ve ilkel, Avrupa dışı sanattan
etkilenmişlerdir. Parlak renklere, belirgin
konturlara ve kasten kullandıkları sofistike
olmayan tekniklerine (grubun birçok üyesi
düzgün bir eğitim almamıştı) dikkat edin.
Ağaç baskının etkileyici bir malzeme olarak
tekrar canlanmasında etkili olmuşlardır.
Çok iyi bir suluboya sanatçısıdır. Kayıtlı
bir Nazi partisi üyesiydi. Nazilerin neden
sanatını reddettiklerini hiç anlayam adı.
Belki de sanatta ve politikada, gelişimini
tam am layam ış nadir örneklerden biridir.
BAŞLICA ESERLERİ Genç Siyah Atlar, 1916
(Dortmund: Ostwall Müzesi); Orkideler, 1925
(özel Koleksiyon); Sanatçı ve Karısı, 1932 civan
(Detroit Sanat Enstitüsü)
Otto M ü lle r
Q 1 8 7 4 -1 9 3 0 W GERMAN ___
E3 Alm anya □ Baskı; yağlıboya @ Berlin:
Berlin: B rücke M üzesi Q 1997 yılında 1,62
m ilyon dolar, Kamp ateşindeki çingeneler
(Zigeunerinnen am Lagerfeuer) (yağlıboya)
M üller A lm an avangardma (Köprü
Grubu) önemli am a kısa öm ürlü (1906
1914) katkısı olmuş bir sanatçıdır. Başarılı,
m anzara içinde nü resimleri vardır.
Matisse ve Kubisüerdcn türetilmiş “ilkel”,
kaba dokular, belirgin konturlar ve
renkler. 1920’den sonra çingenelerle ilgili
resimler yaptı.
BAŞLICA ESERLERİ î/d Yıkanan, 1920 civan
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi); Adem
ve Havva, 1920-22 (San Francisco: Güzel
Sanatlar Müzesi)
Ernst Ludwig Kirchner
Q 1 8 8 0 -1 9 3 8 i» ALMAN_______________________
El Dresden; Berlin; Frauenkirch (İsviçre)
n Baskı; yağlıboya; heykel [g Davos (İsviçre)
Kirchner M üzesi. Berlin: Brücke Müzesi
□ 2003 yılında 4.704.000 dolar, Güneşlenen
Çıplaklar, M oritzburg (Akte in d er Sonne,
M oritzburg) (yağlıboya)
Köprü G ru b u ’nun önemli bir üyesi olan
Kirchner, ruhsal ve fiziksel çöküşlere
meyilli (korkunç savaş deneyimleri), hassas
bir insandı. Çağının şizofrenik ruh halini,
 "Yaratmak için kendisini neyin harekete geçirdiğini,
doğrudan ve dürüstlükle betimleyen herkes bizdendir."
ERNST LU D W IG KIRCHNER, KÖPRÜ GRUBU M ANİFESTO SU

yüklü, gergin, Dışavurumcu bir

ııslupla anlatmıştır. Abartılı ve
yoğun renklerin kullanıldığı, eskiz
benzeri, çizgisel bir tekniği vardı.
İntihar etti.
BAŞLIC A ESERLERİ opçular, 1915 (New
York: Guggenheim Müzesi); Asker
Kıyafetli Otoportre, 1915 (Ohio: Ailen
Memorial Sanat Müzesi)

Max Pechstein
Q 1 8 8 1 -1 9 5 5 E” ALMAN______________

Dresden; Berlin; Palau Adaları

(Güneydoğu Asya) Q Baskı; yağlıboya;
gravür ¡U Berlin; Brücke M useum
Q 1997 yılında 1.261.600 dolar, Oturan
Kız (yağlıboya)

K öprü G rubu’nun ileri gelen

üyelerindendir. Ressam ve
gravürcüydü. Dekoratif projeler
ve vitraylar da üretmiştir.
''Z am anım ızın G iotto’su” olarak
anılırdı. M anzara içinde nüler ve
hayvanlan, lirik figürlü konularını,
karıştırılmamış, saf renkleri
kullandığı karakteristik düz bir
üslupla ele almıştır. Matisse’den
ve Okyanusya sanatından
etkilenmiştir. T icari olarak başarılı
olmuş am a kendi avangard
sanatçı arkadaşlarından uzaklaşmıştır. B e rlin S okak M anzarası Ernst Ludwig Kirchner, 1913,
121 x 95 cm, tuval üzerine yağlıboya, Berlin: Brücke
BAŞLIC A ESERLERİ Ve//); 1910 (San Francisco:
Müzesi. Kirchner 1911'de Berlin'e taşındı ve şehrin gerilim
Modern Sanatlar Müzesi); Oturan N ü, 1910 dolu sokak hayatından çok etkilendi.
(Berlin: Staatliche Müzesi)
Kari S c h m id t-R o ttlu ff
Erich Heckel O 1 8 8 4 -1 9 7 6 i» ALMAN_______________________
C 1 8 8 3 -1 9 7 0 [>■ ALMAN_________________
E3 Dresden; Berlin d Yağlıboya; baskı; ağaç
E l Dresden; Berlin; Flaman Bölgesi; Constance
baskı; heykel @ Londra: Victoria 8ı A lb e rt Müzesi.
Gölü n Baskı; gravür g i Berlin: Brücke Müzesi
Leicester: Leicestershire Müzesi Q 2001 yılında
Q 2000 yılında 1.584.000 dolar, Dangast,
3,6 m ilyon dolar, Okuyan Kadın (Die Lesende)
(yağlıboya)
(yağlıboya)
Heckel önde gelen Alman
Ö nde gelen Alm an D ışavurum cularından
D ışavurum cuları’ndandır (Köprü Grubu
ve K öprü G rubu üyelerindendir. Bilinçli
üyesidir). Eğitimsizdi. G üçlü renkler olarak kullandığı kaba renkleri ve agresif
kullandığı, ateşli, açısal bir üslupla güçlü sadeleştirm e yöntemiyle, içgüdüsel,
ve karam sar nü, portre, hastalık ve ızdırap kuvvetli, açısal ve anıtsal bir üslubu vardır.
imgeleri üretmiştir. M anzara resimleri Geç dönem işleri (1945 sonrası) daha
d aha dekoratiftir. yumuşak ve daha akıcıdır am a yine de
BA Ş LIC A ESERLERİ Koy Göleti, 1910 (Hannover: yoğun renkler içerir. Çok etkileyici ağaç
Sprengel Müzesi); Masada İki Adam, 1912 baskı ve litografîler üretmiştir. Sanatı
N aziler tarafından hakarete uğramıştır.
(Hamburg: Hamburger Kunsthalle)
BAŞLICA ESERLERİ Siperdeki Delik, 1910 (Berlin:
Brücke Müzesi); Parktaki Kırmızı Kule, 1910
(Frankfurt: Stâdel Müzesi)
 P em beli Vurgu Wassily Kandinsky, 1926, 100 x8 0 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Paris: Ulusal Modern Sanat
Müzesi. Bu resim, Bauhaus'un sanatçının, Nokta ve
Çizgiden Düzleme isimli bilimsel eserini yayınlandığı yıl
yapılmıştır.

Gabriele M ü n te r
Q 1 8 7 7 -1 9 6 2 DALM AN

D üsseldorf; M ünih f j Yağlıboya @3 Münih:

Lenbachhause E2 2000 yılında 600.000 dolar,
Oyuncak B ebekli Çocuk (Kind m it Puppe)
(yağlıboya)

Fovizm’den çok etkilenen M ünter, Mavi

Süvari (Der Blaue Reiter) G rubu’nun
lideri, K andinsky’nin arkadaşı ve 1903’ten
1914’e kadar da sevgilisiydi. Bu zam an
boyunca cesur, dışavurumcu, orijinal ve
bol renkli natürm ortlar ve m anzaralar
üretmiştir. 1917’de Kandinsky’den kesin
olarak ayrılmış ve resim yapmayı
bırakmıştır.

Wassily Kandinsky BAŞLICA ESERLERİ iç Mekân, 1908 (New York:

Q 1 8 6 6 -1 9 4 4 m RUS__________________________ Modern Sanat Müzesi); Erkek Kardeşinin
Bonn'daki Evinden Görünüm, 1908 (Madrid:
E3 M ünih; Rusya; W eim ar (Almanya); Paris M
Thyssen-Bornemisza Müzesi); Gelecek
Yağlıboya; baskı [g] New York: G uggenheim
(Stockholm'deki Kadın), 1917 (Ohio: Cleveland
M üzesi. M ünih: Städtische Galerisi Q 1990 yılında
19 m ilyon dolar, F tg(yağlıboya)
Sanat Müzesi)

M odern akımın öncülerindendir ve ilk

soyut resmi yapan sanatçı olarak bilinir.
1896-1914 ve 1923-33 yıllan arasında
A lm anya’da yaşamış, 1920’lerde
B auhaus’ta öğretmenlik yapmıştır.
A rtan derecelerde basitleştirilmiş tigür
resim lerinden, eskizimsi soyut resimlere,
o radan da sert-kcnar soyut resme
geçmiştir. Karm aşık, çok yönlü bir kişiliğe
sahipti. Ö rneğin sanata karşı içgüdüsel bir
yaklaşım yerine çok fazla teoriyle ile
beslenen entelektüel bir yaklaşım
geliştirmişti. Am a aynı zam anda renklere
karşı çok güçlü fiziksel duyarlılığı vardı.
Renkleri görm enin yanında duyabiliyordu
(sinestezi adı verilen durum).
G örüş alanınızı tam am en kaplayana
kadar resimlere yaklaşın. Gözlerini ve
zihninizi sakinleştirin. Böylece renkler ve
şekiller beyninizin müziğe tepki veren
bölüm üne ulaşacaktır. O nları analiz
etmeyin, içine doğru süzülün vc kendinizi
bırakın. Eğer bir resme d ah a önce hiç
böyle bakmadıysanız sizin için ilginç,
heyecan verici, ruhani bir deneyim
olabilir ancak zam an ve sabır gerektirir.
BA Ş LIC A ESERLERİ A ziz George I, 1911 (St.
Petersburg: Hermitage Müzesi); Doğaçlama
3 ¡(Deniz Savaşı), 1913 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Siyah Çerçeve, 1922
(Paris: Ulusal Modern Sanat Müzesi); Muhtelif
Çemberler, 1926 (New York: Guggenheim
Müzesi)
Franz M arc
M A Vİ SÜVARİ GRUBU 1 9 1 1 -1 4
I 1 8 8 0 -1 9 1 6 fO ALMAN

IQ M ünih; Paris □ Yağlıboya ü N ew York: Münih’te, ayn ayrı avangard Alman

CıUggenheim Müzesi Q 1999 yılında 7 , 59 m ilyon Dışavurumcu grupların oluşturduğu önemli
dolar, Şelale: Şelalenin A ltındaki Kadınlar (Der bir birlik. Kandinsky ve Marc gibi kurucu
W asserfall: Frauen u nte r einem W asserfall) isimlerin yanında Klee, Macke ve Miinter
(yağlıboya) de bu birliğin içindeydi. “Mavi Süvari”
M ünih’li bir ressamın oğlu olan M arc, anlamına gelen isimleri, almanaklarının ön
Mavi Süvari grubunun önemli bir yüzündeki Kandinsky’e ait resimden
üyesiydi. Hayvanların ve doğanın geliyordu. Ruhani değerleri sanatın içine
m ükemmel bir uyumla birlikte yaşayacağı yerleştirmek
lıir dünya vizyonu üzerine çalışan, zengin istiyorlardı. Bunu
kaynaklara sahip, çok kişisel b ir sanatın başarmak için
yaratıcısıdır. İlerlemeci Kübist yapıyı, soyutlama,
Matisse benzeri etkileyici renkleri, yalınlaştırma ve
K andinsky’niıı ruhsallığını ve eski Alman
renklerin gücünü
Rom antik doğa kavram lannı
kullanmışlardır.
birleştirmiştir. I914’e gelindiğinde daha
soyut işler yapm aya başlamıştır. Verdun’de 1912 Almanağı,
cephede ölmüştür. Mavi Süvari
BAŞLIC A ESERLERİ Kaplan, 1912 (Münih: sanatçılarının ve
Städtische Galerisi); Hayvanlar, 1913 besteci Arnold
Schoenberg'in
(Moskova: Puşkin Müzesi); Maymun, 1913 makalelerini,
(Münih: Ulusal Modern Sanat Galerisi) illüstrasyonlarını ve
hatta Kandinsky'nin
Küçük Mavi A t Franz Marc, 1912, 58x 73 cm, tuval
bir tiyatro oyununu
üzerine yağlıboya, Saarbrüken (Almanya): Saarland
içeriyordu.
Müzesi. Marc hayvanların, insanlardan daha büyük
gerçeklere ulaşmalarını sağlayan, doğuştan bir
masumiyete sahip olduklarını ve kaderlerinin, insanların "Sanat eseri bir kıssadır,
felaketle son bulacak kaderi ile benzer olduğunu
düşünüyordu. insanın düşüncesidir, bir
sanatçının özerk fikridir."
AUGUST MACKE

August M acke
Ö 1 8 8 7 -1 9 1 4 f» ALMAN

O Berlin; Paris; M ünih: Tunus n Yağlıboya;

suluboya M Bonn: Kunstm useum
EJ 2000 yılında 3.744.000 dolar, Tunus'ta Pazar
Yeri (yağlıboya)

H üzünden çok neşeli bir gündem i olan

(Renanya Alm anları daha mı neşelidir?),
Mavi Süvari grubunun öncü Alm an
D ışavurum culan’ndandır. G rubun
sanatçıları arasında, dış görünüşte ve
ifadede en çok Fransız tavrında olanıdır.
Canlı, parlak renkleri ve figüratif konuları
lirik bir şekilde kullanmıştır. M uhtem elen
büyük bir yetenekti am a 27 yaşındayken,
I.D ünya Savaşı’nda Almanya’nın ilk
saldırısında öldü.
BAŞLIC A ESERLERİ Thun Gölündeki Bahçe, 1913
(Bonn: Städtisches Kunstmuseum); Yeşil Cekelli
Kadın, 1913 (Köln: Ludwig Müzesi); Parktaki
Kadın, 1914 (New York: Modern Sanat
Müzesi); Gezinti Yeri (Beyazlar İçindeki Kız), 1914
(Stuttgart: Staatsgalerie)
 366 MODERNtZM

İsa nm Brüksel'e Zalerle Girişi James Ensor. 1888,

James Ensor 258x 431 cm, tuval üzerine Yağlıboya. Los Angeles: J. Paul
C 1 8 6 0 -1 9 4 9 İP BELÇİKA__________ Getty Müzesi. Hıristiyanlık'tan çok Sosyalizmin gelecekteki
EHO stend; Brüksel 11 Yağlıboya; gravür zaferine olan inancın doğurduğu erken dönem bir başyapıt.

[51 O stend: Güzel Sanatlar M üzesi

E3 2004 yılında 705.600 dolar, iyi Yargıçlar (Bons
Juges) (yağlıboya)
Ç oğu çocukluk anılarına yer etmiş
ailesinin hediyelik eşya dükkanındaki
nesnelerden türetilmiş, eksantrik, parlak
renkli, asabi şekilde boyanmış, ürpertici
imgeleri (kurukafalar, iskeleder,
otoportreler, acı çeken Isa) ile hatırlanan
yetenekli, yalnız bir ressam. E n iyi işlerini
1885-1891 yıllan arasında yapm ıştır
(daha sonraki işlerinde kendini tekrarlar).
Geç tanınmıştır. Çok kaliteli çizimleri ve
gravürleri vardır.
BA Ş LIC A ESERLERİ Natürmort, 1892 (Bruges:
(muazzam bulurdu) gücüne vurgu yapmış,
ifade taşıyan el ve yüzlere önem vermiştir.
Kişisel tem alar seçti: anne ve çocuk,
oğlunun ölüm ü (I. Dünya Savaşı),
otoportreler. Politikayla yakından
ilgilenmiş, sosyal reformcu (ama devrimci
değil) ve yüceltilmiş (Naziler tarafından
değil) bir sanatçıdır.
BAŞLICA ESERLERİ Dokumacıların İsyanı Serisi,
1895 98 (Berlin: Käthe Kollwitz Müzesi);
Köylülerin Savaşı Serisi, 1902-08 (Berlin: Käthe
Kollwitz Müzesi); D ul I, Anneler ve Gönüllüler,
1922 - 24 (New York: Modern Sanat Müzesi)

Kraliyet Güzel Sanatfar Müzesi); Deniz

Kabuklarıyla Natürmort, 1923 (Boston:
Güzel Sanatlar Müzesi)

Käthe K ollw itz

0 1 8 6 7 -1 9 4 5 («A LM A N ___________________

El Berlin; Flaman Bölgesi; Rusya □ Baskı;

heykel; ağaç baskı; suluboya; gravür @
Berlin: Käthe Kollw itz Müzesi Q 2003
yılında 149.063 dolar, O toportre (suluboya)

Güçlü ahlaki ve sosyal inançlara sahip

bir aileden gelen Kollwitz, en büyük
DIE ÜBERLEBENDEN KRIEG OEM KRIEGE!
baskı ustalanndan biri olm uştur
Hayatta Kalanlar; Savaşa karşı Savaş; Savaş
(özellikle siyah beyaz ağaç baskı).
Karşıtları Günü 21 Eylül 1924 Käthe Kollwitz, 1924,
Aynı zam anda heykeltıraştır. Güce, baskı, Florida: Soykırım Müzesi Poster Uluslararası
duygulann ve insan vücudunun Sendikalar Federasyonu, Amsterdam tarafından basılmıştır.
 Oskar Kokoschka
w 1 8 8 6 -1 9 8 0 («A LM A N
HU Viyana; Dresden; Prag; Londra; İsviçre [ ]
Y.ığlıboya; baskı; suluboya @ Londra: C ourtauld
%anat Enstitüsü □ 1989 yılında 2,7 m ilyon dolar,
Dresden, N eustadt/(yağlıboya)
Sigm und Freud ile aynı kuşaktan ve
Viyana’h olan Kokoschka, çok serbestçe
boyanmış, zengin renklere sahip, güçlü
1 )ışavurumcu portreleri ve otoportreleri
ile tanınır. D oğa ve kasaba m anzaraları
da yapmıştır. En çok, güçlü, ünlü yüzler
vc görünüm lerde başarılı olmuştur. Derin
düşünen, derin hisseden bir hümanistti.
BA Ş LIC A ESERLERİ Rüzgârın Gelini, 1914 (Basel,
İsviçre: Kunstmuseum); Kudüs, 1929—30
(Detroit Sanat Enstitüsü)
Francis Picabia
O 1 8 7 9 -1 9 5 3 f® FRANSIZ
O Paris; ABD; Barselona; Cöte d 'A z u r 0
Yağlıboya; karışık m alzem e @ N ew York:
M odern Sanat Müzesi E2 1990 yılında 4,15 m ilyon
dolar, Küçük Udnie (Petite Udnie) (yağlıboya)
Don Kişot tavırlı, anarşist bir karakter
(>larak d aha çok D ada’yla olan ilgisiyle
anılır. Kübizm, Dışavurumculuk vc
Gerçeküstücülük ile flört etmiştir. En
etkili işlerini “makine üslubu” evresinde
(1913-1920’ler) yapmıştır. Teknik
çizimlerden aldığı ilhamla, insanın
makinelerle olan ilişkisi üzerine ironik
eleştirilerini (sıklıkla erotik im alar içeren)
ifade ettiği imgeler üretmiştir.
BA Ş LIC A ESERLERİ line Sevgili Udnie’mi Hatırladım,
1914 (New York: Modern Sanat Müzesi);
Dünya Üzerinde Çok Ender Bulunan Resim , 1915
(New York: Guggenheim Müzesi)
DADA
İlk modern, sanat karşıtı akımdır. Avrupa ve New
York’ta ortaya çıkmıştır. Başlıca figürleri (Arp,
Duchamp, Ernst, Man Ray ve Picabia) sanat, hayat
ve toplumla ilgili yerleşik tüm fikirleri, sarsmak ve
onlara meydan okumak için absürd, adi, itici,
ucuz ne varsa kullanmışlardır. İsim (Fransızca
“sallanan oyuncak at”) büyük ihtimalle
; sözlükten rastgele bir sayfa açarak seçilmiştir.
Çeşme (P isuar) (replika, orijinali kayıp), Marcel
Duchamp, 1917 (1964‘le tekrar yapıldı), yükseklik d İ
cm, porselen, Londra: Tate Koleksiyonu.
Amerika'daki bir sergi için yapılmıştır. Sanatçı 1915'te
Amerika'ya kaçmıştır.
Marcel Ducham p
O 1 8 8 7 -1 9 6 8 t** FRANSIZ
El Paris; N ew Y ork □ Yağlıboya; heykel; karışık
m alzem e Esi Philadelphia: Sanat M üzesi
Q 2002 yılında 1,6 m ilyon dolar, B isiklet Tekerleği
(heykel)
Kavram sal sanatın babası olan
D ucham p, M odern Akımın kahram anlan
ve büyük gurulan arasında yer alır. A m a
işleri belki de en sıkıcı olanlanndandır
(aynı a n d a ikisini de başarm ak
m üm kündür).
Keşmekeş görünüm lü birkaç işi şu anda
M odern Akımın ikonlandır (özellikle
pisuar; bkz. bu sayfa). Hiçbiri sadece
bakılmak üzere ilgi çekici değildir am a
bir sanat eserinde ilgi çeken, uyaran şeyin
sadece kavram ında veya zihinsel
içeriğinde (mesajını alabildiğin sürece
neye benzediği önemli değildir)
yatabileceğim ilk öne süren D ucham p’dır.
D ucham p’tan kötü söz etmek, tüm
m odern sanat kurum unun gazabına ve
alay konusu olmaya davetiye çıkarmaktır.
Fakat zam anında önemli olmasına
rağm en, açıkçası işleri çok kısırdır ve şu
anda belirgin bir şekilde eski ve yorgun
görünm ektedir. ‘K ral çıplak’ gibi bir vaka
değil am a artık kostüm ünün de yıpranm ış
ve eski m oda olduğu söylenebilir. Zeki,
çekici am a küstah ve entelektüel bir
haydut olan Ducham p, yattığı m ezardan
hâlâ sanat dünyasını büyülemeye ve
sindirmeye devam ediyor.
BAŞLIC A ESERLERİ Merdivenden İnen Nü, No.2,
1912 (Philadelphia: Sanat Müzesi); Gelin,
1912 (Philadelphia: Sanat Müzesi); Çeşme
(Pisuar) (replika), 1917 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Kol Kırılmadan Önce, 1945 (New
Haven: Yale Üniversitesi Sanat Galerisi)
1915-22
 rolünde sanatçı). En büyük (manik) projesi
Kurt S ch w itters bütün bir binayı buluntu nesnelerle (objets
Q 1 8 8 7 -1 9 4 8 f« ALMAN trouves) doldurm asıdır (çılgın boyutlarda
EH H anover; Norveç; İngiltere 0 Kolaj; yağlıboya; bir kolaj). Müttefiklerin 1943’teki
heykel ü Hanover: Sprengel M üzesi 01993
bom bardım anı sırasında yıkılmıştır; Oslo
yakınlarında bir ardılı ise 1951 ’de
yılında 327.800 dolar, M um lu M erzbild (M erzbild
yangında yok olmuştur. Alm anya’nın
m it Kerze) (heykel) kültürel kalıntılarından, dokunaklı yeni bir
Şairane, romantik, yalnızlıktan hoşlanan güzellik yaratm a çabası.
öncü bir sanatçı.Politik, kültürel ve sosyal BAŞLICA ESERLERİ M erzbild 5 B (Resim -K ırm ızı-
Kalp-Kilise); 1919 (New York: Guggenheim
Müzesi); M e rz 163, Terleyen Kadın,
1920 (New York: Guggenheim
Müzesi); M e r z Resmi 3 2 A (Kiraz Resmi),
1921 (New York: M odern Sanat
Müzesi); Uçuş, 1946 (Kendal,
C um bria,İngiltere: Abbot H all Sanat
Galerisi)

Jean (Hans) Arp

d 1 8 8 6 -1 9 6 6 fw FRANSIZ

Fransa; Alm anya; İsviçre

□ Kolaj; heykel; yağlıboya 0 2003 yılında 2
671 233 dolar, Femme (heykel)

Şair, ressam ve heykeltıraşlığının

yanında deneysel bir sanatçıdır. En
çok, ahşap rölyefleri, m ukavvadan
kesilmiş şekilleri, yırtık kâğıt kolajları
ve (1931 sonrasında) taş heykelleri ile
tanınır. İlk işleri boyut ve görünüm
itibariyle alçak gönüllüdür. Yalınlığı,
biyomorfik şekilleri ve raslantısal
yaratım ları severdi. Doğal form ları
YMCA Bayrağı, Teşekkürler, A m bleside Kurt
aldı ve onların şekillerini ve özlerini
Schwitters, 1947, karışık malzeme, Kendal, Cumbria
(İngiltere): Abbot Hall Sanat Galerisi. Başlık, sanatçının
mükem m elleştirmenin yollarını aradı.
1945'te yerleştiği İngiltere Göller Bölgesi'ne atıfta D ada ve Gerçeküstücülük’ün
bulunuyor. kurucularındandır.
olarak tam am en alt üst olmuş 1914—1945
A lm anya’sını anlam landırm ak için
kimsenin uğraşmadığı fragm anları
kullanmıştır. 1924’ten 1930’a kadar
başarılı ve öncü bir reklam ajansı
yürütm üş, İngiltere’de sığınmacı olarak
ölmüştür. Özellikle 1960’la rv e 1970’lerde
etkili olmuş bir sanatçıydı.
Kompozisyon, içerik ve düzenlemesine
çok dikkat ettiği küçük ölçekli
“M erzbilder” kolajlarından çok sayıda
üretmiştir. Memleketi H anover’de, gerçek
anlam da sokaklardan topladığı
m alzem eleri kullanmıştır. 1922 30 arası
yaptığı işleri daha bilinçli biçimde
yapılandırılmıştır. (Rus
Konstrüktvizm i’nden ve H ollandalı De
Stijl’den etkilenmiştir). Avangard
çalışm alan ile bilinçli bir zıtlık oluşturan
çok kaliteli geleneksel resim ve heykeller
de yapmıştır.
Kökleri D ada’ya dayanm aktadır am a Kafa Jean (Hans) Arp, 1929, 67x56,5cm, rölyef, Özel
asla politik, tartışmacı veya yerici Koleksiyon. Arp basitleştirilmiş şekillerini doğal gelişmenin
olmamıştır. İşleri her zam an kişisel veya ve formların amblemi olarak gördü. Bitkilerden,
otobiyografiktir (kurban veya ruhani lider hayvanlardan ve insandan neşeyle ilham aldı.
KAŞLIC A ESERLERİ Rastlantısal Kurallara göre
Köln’de D ad a hareketinin liderliğini yaptı.
I >ıı mlenmiş Kareler, 1916-17 (New York:
Esprili ve yaratıcı denem elerinde konu
Modern Sanat Müzesi); Akvaryumdaki Kuşlar,
ile tekniği çok etkili biçimde birleştirmiştir.
1920 civan (New York: Modern Sanat
Gerçeküstücüler’in bilinçaltını araştırm a
Müzesi) ve yaşadığımız dünyanın dışından
gelmişcesine rahatsız edici bir gerçeklik
hissi yaratm a çabalarının öncüsüydü.
John H e artfield
Deneysel teknikleri kendi hayal gücünü
(H elm ut Herzfelde) (ve dolayısıyla da bizim) canlandırm anın
v 1 8 9 1 -1 9 6 8 f» ALMAN ve özgürleştirmesinin aracı olmuştur.
nü Berlin; Londra □ Fotom ontaj 0 N ew York İşlerine çok ciddi, analitik ve tarihsel bir
( îoorge Eastm an House Q 2000 yılında 7.920
yaklaşımla bakm aya çalışmayın.
dolar, A ile, Pazar Yürüyüşü (suluboya)
Rahatlayın ve hazırladığı hayal dünyasına
girin.
Sanatçı, gazeteci, Berlin’de 1910’da
I )ada’m n kurucularından. Belki de en O rm anlar, küçük kuş “Loplop” gibi
Cazla, 1920’lerv e 1930’larda Berlin’de çocukluk hatıralarına dikkat edin.
geliştirdiği politik fotomontajlarıyla Olağandışı tekniklerinin keyfine vann:
tanınır. 1938’den 1950’ye kadar
kolajlanmış (tekniği ilk kullananlardandır)
Ingiltere’de sığınmacı olarak kaldı.
1950’de D oğu Almanya’ya yerleşti. imgelerle espirili bir oyun; frotaj (silinmiş
Yoğun sosyal ve politik bağlılığa sahipti desenler) ve dekalkomani (sıvı boya izleri).
(solcu, N azi karşıtı).
Alman milliyetçiliğini
protesto etm ek için adını
İngilizce b ir isimle
değiştirdi. M edya
imgelerini ve yazılarını,
kendine has biçimde
değiştirerek iğneleyici,
lıicivli ve zam anını iyi
şekilde ifade eden işler
yaptı.
A raçların ekonomik
kullanımına dikkat edin:
Heartfield ne
söyleyeceğini tam olarak
biliyordu ve işin
(lam arm a basit bir
unutulm az imge ile
ulaştı - d aha az daha
fazladır.
BAŞLIC A ESERLERİ Süperman
Adolf: Altın Tutuyor Hurda Püskürtüyor, 1920 Tüm Ş e h ir Max Ernst, 1935, 60x81 cm, tuval üzerine
(Berlin: Akademie der Künste); Bir E lin Beş yağlıboya, Zürih: Kunsthaus. Sanatçı, yağlıboya ve frotaj da
Parmağı, 1928 (New York: Smithsonian dâhil birçok farklı malzeme kullanarak şehir manzaları
Cooper-Hewitt Ulusal Tasanm Müzesi) betimlediği seriler üretmiştir.

Bu teknikler rastlantının bilinçaltındaki

Max Ernst imgeleri özgürleştirdiği yöntemlerdir.
Q 1 8 9 1 -1 9 7 6 fM ALMAN______________________
Erken dönem eserleri arasında rüya
betim lem elerine benzeyen garip figüratif
E3 Bonn; Köln; Paris; New York □ Baskı; kolaj;
resimler vardır. Eserleri her zam an
heykel; yağlıboya M Bruhl, Alm anya: M ax Ernst
yaratıcı özellikler taşısa da, sonraki işleri
M üzesi □ 2002 yılında 2 , 2 m ilyon dolar,
daha soyut, lirik ve daha yumuşaktır.
K raliçe'yle Oynayan Kral (Le R oiJouant avec la
Küçük boyutlardaki işleri daha başarılıdır.
Reine) (heykel)
BAŞLICA ESERLERİ Masumların Katledilişi, 1921

G erçeküstücülüğün öncülerinden biridir. (özel Koleksiyon); Fil Celebes, 1921 (Londra:

1921 ’den sonra Fransa’da yaşadı (1941 Tate Koleksiyonu); Bir Meleğin Düşüşü, 1922
1953 arasında ABD’de). I. D ünya (Özel Koleksiyon); Orman ve Güvercin, 1927
Savaşı’n d a görev aldıktan sonra, yaşam (Londra: Tate Koleksiyonu); Gelinin Giydirilişi,
boyu arkadaşı Jean Arp ile birlikte 1940 (Venedik: Peggy Guggenheim Galerisi)
Alexei von Jaw lensky
Q 1 86 4-1 941 I« RUS__________________________
ES Alm anya; Paris; İsviçre n Yağlıboya; çizim
[51 C alifornia: N orton Simon M üzesi. Londra:
C h ristie's Görselleri E3 2003 yılında 7,4 m ilyon
dolar, Geniş Kenarlı Şapkalı Schokko (Schokko m it
Tellerhut) (yağlıboya)
Jawlensky M odernizm ’in küçük
ustalarından biridir. M atissc’le
K andinsky’den etkilenmiştir. Basit
formlar, saf renkler ve güçlü mavi
konturlar kullanarak duygusal, mistik,
küçük boyutlu işler yapmıştır. Doğum
tarihine dikkat edin - düşündüğünüzden
de erken olabilir - Matisse ve Kandinsky
ile aynı yaşlardaydı.
BAŞ LIC A ESERLERİ Kırmızı Damlı Manzara , 1911
civan (St. Petersburg: Hermitage Müzesi);
Alexander Sacharojf’un Portresi, 1913 (Wiesbaden:
Städtisches Müzesi); Baş: Kırmızı Işık, 1926
(San Francisco: Modern Sanadar Müzesi)
Kadın B a şı Alexei von Jawlensky, 1911, 52x 50 cm,
kontrplak üstüne yapıştırılmış mukavva üzerine yağlıboya,
Edinburgh: Ulusal Modern Sanat Galerisi. Jawlensky 35
yaşındayken sanatçı olmak için askerlik kariyerini
bırakmıştır.
Mikhail Larionov
Q 1881-1 9 6 4 1« RUS
E] Rusya; İsviçre; Paris H Suluboya; yağlıboya;
çizim @ Paris: Paris M odern Sanat M üzesi
2004 yılında 420.000 dolar, Uzanan N ü (yağlıboya)
Nesneleri ışık prizm alan ile kırılmış
gösteren Rayonizm ’in (1914’ten önceki
kısa öm ürlü alt-Kübist akım lardan biri)
kurucusu olarak bilinir. Bunun dışında
sanatı pek hatırlanmaz. H ayatının son
yılları hastalık ve yoksullukla geçmiştir.
BAŞLIC A ESERLERİ A t üstünde Asker, 1911 civan
(Londra: Tate Koleksiyonu); Rayonist
Kompozisyon, 1912-13 civan (New York:
Modern Sanat Müzesi)
Natalia Goncharova
a 1 8 8 1 -1 9 6 2 (M RUS I
im Moskova; Paris n Yağlıboya; Suluboya;
çizim; baskı f ü New York: G uggenheim M useum
Q 2003 yılında 664.200 dolar, Yıkanan Oğlanlar,
Eşzamanlı Algı (yağlıboya)
Yağlıboya; suluboya; çizim; baskı
2003 yılında 664 200 dolar, Tıkanan
Oğlanlar, Eşzam anlı Algı (yağlıboya)
Goncharova önde gelen Rus avangard
sanatçılarındandır. Köklü bir aileden
geliyordu ve iyi bağlantıları vardı
(soyağacı Puşkin’c kadar uzanır).
Avrupa’d a çok gezmiş, açık vc radikal bir
hayat sürmüştür. 1915’te (hayat boyu
dostu ve birlikte çalıştığı Larionov ile)
Paris’e yerleşti. Erken Kübizm, Fovizm ve
Fütürizm hakkında bilgi ve deneyim
sahibiydi. Güçlü, Rus köylüsü, dinsel
ikonalar vurgusuna sahip, ilerici görsel bir
dil kullanmıştır. Çarpıcı, güçlü, toprak
tonlarında, erkeksi renkler kullanmıştır.
b a ş l i c a ESERLERİ Çamaşırhane, 1912 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Rayonizm, Mavi-Yeşil Orman,
1913, 1911 olarak tarihlendirilmiş (New York:
Modern Sanat Müzesi); Şapkalı Kadın, 1913
(Paris: Ulusal Modern Sanat Müzesi)
"Hayal gücü bilgiden daha
önemlidir çünkü hayal gücü
sonsuzdur."
ALBERT EINSTEIN
Alexandra Exter
Q 1 8 8 2 -1 9 4 9 t» RUS _
E3 Rusya; Paris H Baskı; heykel; çizim Q 1989
yılında 1, 78 m ilyon dolar. Kompozisyon (kâğıt
üstüne çalışm a)
Rus avangardının önemli isimlerindcndir.
Kievlidir am a çok seyahat etmiştir. Rus ve
Batı avangard akım lan arasında etkili bir
E3
elçi olmuştur. 1924’te Rusya’yı terk etti.
Güçlü Fransız-îtalyan görünüm ünde ve
duyarlılığında, sofistike işler yapmıştır.
K itap illüstrasyonları, tiyatro, film,
seramik ve tekstil tasarımları vardır.
BAŞLICA ESERLERİ Tapı, 1922 23 (New York:
Modern Sanat Müzesi); Amerikan Polisi, 1926
(Washington DC: Hirshhorn Müzesi)

Kasimir M alevich
Q 1 8 7 8 -1 9 3 5 i*« RUS
E3 Rusya; Berlin □ Yağlıboya; Kolaj
ED A m sterd am : Stedelijk Müzesi. N e w York:
M odern Sanat Müzesi Q 2000 yılında 15,5 m ilyon
dolar, Süprem atist Kompozisyon (yağlıboya)
M odern akımın en önemli Rus avangard
ressamı kabul edilir.
1913’ten 1920’lerin sonuna kadar, yeni
bir tarz soyut sanat ve Süprem atizm
estetiği ve sosyal felsefesini geliştirdi. Bu
yeni sanat, eski alışılmış değerlerin yeni
sosyal organizasyonlar ve yeni inançlar ile
değiştirileceği bir ütopya arayışını
yansıtıyordu. Yeni Sovyet dünyası, sosyal
ve m ekanik mühendisler tarafından ve
onlar için tasarlanacaktı. Basit, soyut
şekilleri düz anlam ları veya m addesel
yöntem lerle okumaya çalışmayın. O nlan,
S üprem atist Kom pozisyon No. 56 Kazimir Malevich,
1911, 80x71 cm, tuval üzerine yağlıboya, St. Petersburg:
Rus Devlet Müzesi. Malevich saf duyguların nesnel
olmayan üstünlüğünü, saf beyaz bir uzayda uçuyor hissi
veren geometrik formlarla ifade etmek istedi.
uzayda süzülen, yer çekiminden bağımsız,
bir araya gelmeye veya dönmeye ya da
ters yüz olm aya her an hazır, sonsuzlukta
kaybolabilecek şekiller olarak görün. Eğer
bunu başarabilirseniz, bilinmeyen bir
gelecekle cesurca yüzleşen devrimci
dönem in heyecanını ve iyimser
karasız lığı m deneyimleyebilirsiniz.
BAŞLICA ESERLERİ Bıçak Bileyicisi, 1912 (New
Haven: Yale Üniversitesi Sanat Galerisi);
Süprematist Kompozisyon, 1915 (Amsterdam:
Stedelijk Müzesi); Dinamik Süprematizm, 1916
(Köln: Ludwig Müzesi); Siyah Kare, 1929 civarı
(St. Petersburg: Rus Devlet Müzesi)
Naum Gabo
© 1 8 9 0 -1 9 7 7 [»RUS

El Rusya; Oslo; Berlin; İngiltere; ABD □ Heykel

@ C am bridge Üniversitesi: Kettle's Yard
E3 1999 yılnda 458.2CK) dolar, D ikey Yapı
No.1 (heykel)

N aum N eem ia Pevsner olarak da bilinir.

Sürekli gezmiş ve kendi kendini eğitmiş,
Rus Konstrüktivizmi’nin öncüsüdür.
Rusya, Almanya, Paris, L ondra ve
A BD’de yaşadı. Ağabeyi A ntoine Pevsner Evrenin D oğuşu Antoine Pevsner, 1933, 75x 105cm,
ile birlikte çalıştı. Uç boyudu işleri, tuval üzerine yağlıboya, Paris: Ulusal Modern Sanat
m odern m alzem eler (örneğin pleksiglas), Müzesi. Pevsner'in geç dönem işlerinde sarmal üç boyutlu
uzay, ışık ve kinetik enerji üzerinde durur. formlar öne çıkar.
Sofistike estetik değerlerin yanında sosyal
ideallerini de ifade etmiştir - A n to in e Pevsner
transandantal düzen tasavvuru.
O 1 8 8 6 -1 9 6 2 t» RUS/FRANSA ____________
BA Ş LIC A ESERLERİ KafaNo.2 , 1916 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Uzayda Kristal Merkezli Tapı, E l Rusya; Paris; Oslo □ Yağlıboya; karışık
i 938-40 (Londra Müzesi) m alzem e; heykel @ Paris: Ulusal M odern Sanat
M üzesi Q 2001 yılında 240.000 dolar,
G e liştirileb ilir Yüzey (heykel)

Rus avangardm ın ve nesnel olmayan

sanatın önde gelen temsilcilerindendir. İki
ve üç boyutlu eserler yaratmıştır. M odern
teknoloji ve mühendislikten etkilenmişti ve
bu nedenle perspeks, cam ve dem ir gibi
m odern malzem eler kullanmıştır. Küresel
yüzeylerin dinamiklerindeki ustalığına,
uzayda izdüşüm ler kullanmayı ne kadar
sevdiğine, teknolojinin şiirselliğini özellikle
de uçmayı nasıl ifade ettiğine bakın. 1921
yılında (kardeşi N aum Gabo ile birlikte)
Rusya’yı terk etti. 1923’te Paris’e yerleşti.
Saygıdeğer birisi olarak öldü.
BAŞLICA ESERLERİ Uzayda Yapı, 1929 (Basel,

İsviçre: Kunstmuseum); Demirimmiş Haç, 1933

Uzayda Ç izg isel Yapı No. 1 Naum Gabo, 1944-45,
yükseklik 30 cm, plastik ve naylon iplik, Cambridge
Üniverstiesi: Kettle's Yard. Gabo formlarını, kütleden
ziyade boşluğu tanımlayarak yarattı.
(New York: Guggenheim Müzesi); Gezegenlerin
Buluşması, 1961 (Paris: Paris Modern Sanat
Müzesi)

KONSTRUKTIVIZM 1 9 1 7 -2 1

Önemli Rus avangard akımıdır. Vladimir Tatlin, ona

katılan Rodchenko ile Antoine Pevsner ve Naum
Gabo kardeşler modern dünyayı yansıtmak üzere,
“yapılandırılmış”, mimari bir sanat geliştirdiler.
Soyutlama, uzay, yeni malzemeler, üç boyutlu şekiller
ve sosyal reform ile ilgileniyorlardı. Sovyet rejiminin
onaylamaması ile grup Avrupa’ya dağıldı ve burada
mimariyi, dekorasyonu, Bauhaus ve De Stijl
akımlarını etkiledi.
3. E nternasyonel A n ıtı iç in M o d e liatlin'in
gerçekleştiremediği hayali projesi Devrime adanmış çelik ve
camdan oluşan, Eyfel Kulesi'nden daha yüksek bir anıttı.
Petrograd'a yerleştirileceğini ve Kuzey Yıldızını işaret ederek dünya
ile evreni birbirine bağlayacağını düşlüyordu.

El Lissitsky
W 189 0-1 941 m RUS__________________________
E ] Rusya; Alm anya; İsviçre H Baskı; heykel;
karışık m alzem e Q 1990 yılında 550.000 dolar,
Proun No. 95 (kâğıt üstüne çalışma)
Ö ncü M odern m im ar ve sanatçıdır.
Sanat, tasanm ve mimari arasında
bağlantıları geliştiren ve sanatı maddesel
ve ruhani bir deneyim olarak gören
Konstrüktüvüst soyutlamanın yaratıcısıdır.
BAŞ LIC A ESERLERİ isimsiz, 1919-20 civan (New
York: Guggenheim Müzesi); Proun, 1923 civan
(New York: Guggenheim Müzesi)
Vladim ir Tatlin
Q 1 8 8 5 -1 9 5 3 I« RUS__________________________
G3 Rusya; Paris H Karışık m alzem e; heykel;
yağlıboya ¡ 9 Moskova: Tretyakov G alerisi Q
1987 yılında 28.980 dolar, Yapı için Proje (çizim)
Rus Konstrüktivizmi’nin kahram anı ve
efsanevi kurucusudur. 1913’te Paris’te
yaşadığı sırada Picasso ve F ütürizm ’den
çok etkilendi. Rölyef yapıları, özellikle de
D e n izci (O toportre) Vladimir Tatlin, 1911—12,71.5 x
71.5 cm, tuval üzerine tempera, St. Petersburg: Rus Devlet
Müzesi.
köşe rölyefleri ve gerçekleştiremediği
kulesi (3. Enterm syonel A nıtı) ile tanınır.
1920’lerde sahne tasarımları ve
endüstriyel tasarım lar yaptı. D evrim ’in
hizm etinde bir sanata inandı. M alevich’in
amansız b ir rakibidir. Ö ldüğünde adı
çoktan unutulm uştu.
BAŞLICA ESERLERİ Balık Satıcısı, 1911 (Moskova:
Tretyakov Galerisi); Anne ve Çocuk, 1912—13
civan (Özel Koleksiyon)
Aleksandr Rodchenko
Q 1 8 9 1 -1 9 5 6 i» RUSYA________________________
E3 Rusya n Fotoğraf; yağlıboya; baskı; heykel
ü M oskova: Tretyakov Galerisi
E3 1988 yılında 504.000 dolar, Çizgi (yağlıboya)
Güçlü idealleri olan aktif bir Bolşeviktir.
Sanatın, düzenli ve teknolojik bir toplum
yaratm ak için D evrim ’in hizm etinde
olması gerektiğine inanıyordu, izleyiciden
her zam an aktif katılım beklemiştir. Stalin
tarafından reddedilmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Çizgi ve Pergel Çizimi, 1915
(New York: Modern Sanat Müzesi);
Kompozisyon, 1916 (özel Koleksiyon); Siyah
üstüne Siyah, 1918 (New York: Metropolitan
Sanat Müzesi)
Giacomo Balla
» 1 8 7 1 -1 9 5 8 m İTALYA

EÜ Roma □ Yağlıboya; heykel;

karışık m alzem e ü Roma:
Ulusal M odern Sanat Galerisi
t2 1990 yılında 4,4 m ilyon dolar,
A yrılık M erdiveni - Selamlama (La
Scala d eg li add ii - salutando)
(yağlıboya)

1912~ 1916 yıllan arasında

kısa am a önemli ve
yenilikçi bir dönemi olmuş,
başlıca İtalyan
Fütüristlerindendir.
D uyum larla ilgileniyordu:
parçalam a ve renkleri
kullanarak temsil ettiği hız,
uçuş, hareket ve ışık. Divizyonizm’den
K übizm ’e, oradan da keskin bir
Soyutlam a’ya ilerlemiştir. 1916’da
dekoratif figürlere dalmıştır. T iyatro
tasanm ları yapmış ve şiir yazmıştır.
BA Ş LIC A ESERLERİ Balkonda Koşan Kız, 1912
(Milano: Belediye Modern Sanat Galerisi);
Güneşin Önünden Geçen Merkür, 1914 (Özel
Koleksiyon)
Umberto Boccioni
O 1 8 8 2 -1 9 1 6 f» İTALYAN
E l İtalya il Yağlıboya; heykel
M M ilano: Riccardo and Magda
Jucker Koleksiyonu; Belediye
M odern Sanat Galerisi Q 1988
yılında 1,38 m ilyon dolar, D ikişçi
Kadının H ikâyesi (Romanza d i Una
C ucitrice) (yağlıboya)
M odern hayatın canlılığını ve
zıtlıklarını seven, önde gelen
Fütürist ressam ve
heykeltıraştır. I.Dünya
Savaşı’n d a bisikletli birliklere
katıldı. 34 yaşında attan
düşerek öldü.
Eserleri konu ve üslup
olarak öncüdür. Dinamik,
kollektif deneyim
(kalabalıklar ve isyanlar); hız
ve hareket; kesintisiz zam an
şeklinde gösterilen zihin
durum ları ve anılar yer ve
zam anın önemsiz ayrıntıları
ötesinde duygular ve deneyim ler
gibi gerilimli modern
konularla ilgilenmiştir.
Fransız Kübizmi’nin
birbirine geçen
Tasmalı köpeğin Dinamizmi Giacomo Balla, 1912, 89
x 109 cm, tuval üzerine yağlıboya, New York: Albright-
Knox Sanat Galerisi. Balla bu resminde hızı, birçok imgeyi
üst üste koyarak tekrar yaratmıştır.
düzlem lerini ve fragmanlarını
uyarlamakta, d aha sonra tutkulu
konularını anlatm ak için renk eklemekte
oldukça yenilikçiydi.
İşleri her zam an küçük boyutludur
ancak her zam an başarılı olduklan
söylenemez. Teknik becerisi ve
elinin altındaki araçlar genelde
hırsına yetişemez. Geriye sadece
dört tane kalan heykelleri için
de aynısı geçerlidir. Je t
uçakları için Bleriot’un
uçan makinesi ne ise
ondan sonra gelen
sanatçılar için de
Boccioni odur.
BAŞLICA ESERLERİ Sokağın
Gürültüsü Evin İçinde, 1911
(Hanover: Niedersâchsische
Landesmuseum); Bvdkletçinin
Dinamizmi, 1913 (Milano:
Gianni Mattioli Koleksiyonu);
İnsan Kafasının Dinamizmi,
1914 (Milano: Belediye
Çağdaş Sanat Müzesi);
Mızraklı Süvarilerin Saldırısı,
1915 (Milano: Ricardo
Jucker Koleksiyonu)
Uzayda Sürekliliğin
Benzersiz Formları
Umberto Bocdoni, 1913,
Yükseklik 111 cm, bronz, New
York: Modern Sanat Müzesi.
Heykel ilk olarak 1913'te
Paris'te alçı halinde
gösterilmiştir. Daha sonra
bronzdan dökülmüştür.
 J ___ J B
19 0 0 19 7 0 ] 375

Carlo Carrâ
v 1 8 8 1 -1 9 6 6 'm İTALYAN___________________

(Q İtalya H Yağlıboya ¡ ¡ I N ew York: M odern

Sanat M üzesi Q 1990 yılında 739.000 dolar,
sonbahar, E m ilio Colom bo'nun P o rtre si (Autunno,
ritra tto d i Em ilio Colombo) (yağlıboya)

ö n c ü bir Fütürist ressamdı. D aha

sonraları Metafizik akımının ileri gelen
sanatçılarından biri olmuştur. İlk işleri
Fütürizm ’in dinamizmiyle K iibizm ’in
yapısal hissini birleştirir. C hirico’nun etkisi
altında Metafizik resim yapm aya başladı.
D aha sonraları avangardı tüm den
reddederek, daha doğalcı bir yaklaşımda
resimler üretmeye başladı. Etkili bir sanat
eleştirmeni ve yazandır.
BAŞLICA ESERLERİ Mahşerin Atlıları, 1908
(Chicago Sanat Enstitüsü); Anarşist Galli’nin
Cenaze Töreni, 1911 (New York: Modern Sanat
Müzesi)

Gino Severini
O 1 8 8 3 -1 9 6 6 i»' İTALYAN______________ _ ____
M ü d a h a le ci G ö ste ri Carlo Carrâ, 1914, 38.5x30cm,
ISI Italy; Paris [ J Yağlıboya; guaş; çizim
kolaj, Venedik: Peggy Guggenheim Koleksiyonu. Sarmal
[Ü Roma: Ulusal M odern Sanat Galerisi kolaj, Piazza del Duomo'nun üstünde broşürler atan bir
Q 1990 yılında 3 , 3 m ilyon dolar, Deniz=Dansçı uçaktan esinlenilerek yaratılmıştır.
(yağlıboya)

Severini Fütürizm ’in yaratıcılarından "Sanat, insanileştirilmiş

biridir. Ressam, sahne tasarımcısı, yazar bilimden başka bir şey
ve entelektüel. U zun bir öm ür sürdü ve
kendini zam ana uydurdu. değildir."
Em presyonizm ’i keşfedene kadar (Paris,
1906) yaptığı işleri ilgi çekici değildir. En G IN 0 SEVERİNİ

önemli eserleri, 1911 16 arasında yaptığı, hale gelmiştir. 1920’lerde duvar

Kübist fragm anlarla ve güçlü renklerle
canlandırılm ış, trenler, otobüsler, şehir
sokakları, dansçılar, savaş m akineleri gibi
dinam ik konulara sahip Fütürist
resimleridir. 1916’dan sonra işleri
geometrik kurallara sıkı bir bağlılıkla daha
az dinam ik ve biçimsel anlam da d aha saf
F Ü T Ü R İZ M
İtalya’da ortaya çıkan (Rusya’da da
taraftarları olmasına rağmen) Fütürizm
erken avangard sanat akımları içinde en
önemli olanlanndandır ve Paris merkezli
olmayan tek akımdır. Ana figürleri Bocconi,
Balla, Carrâ, Severini, Wyndham Lewis ve
Joseph Stella’dır. Geniş çapta etkileri
olmuştur. Amaçlarını, geçmişle kesin bir
kopuşun gerekliliğini savunan bir dizi
manifestoda dile getirmişlerdir. Fütürizm,
Kübizm gibi en son avangard üsluplan
kullanarak, makinelere, hıza, moderniteye ve
devrimci değişimlere tapınmayı, gürültülü
biçimde teşvik etmiştir.
süslemeleri (özellikle kiliselerde mozaikler)
ve 1930’larda büyük Faşist anıtlar
yapmıştır.
İşlerinin kalitesi değişkendir - Fütürist
resimleri bazen çok iyi, bazen de çok
formüle dayalı ve sıkıcı olabilir. Son
dönem eserleri İtalya dışında çok az
bilinir. Erken avangardın diğer parlak
1 9 0 9 -1 5
kıvılcımları gibi (örneğin Derain) kısa bir
dönem için gerçekten önem taşıyan bir
figürdü, ism inin devam edebilmesi,
yetenekten çok uzun öm ür ve fazla eser
üretmeyi mi gerektirir? Faşist İtalya
(Almanya ve Rusya’daki eşdeğerlerinin
aksine) m im ari ve kamusal sanatta çok iyi
eserler vermiştir. Neden? Ve şeytani
politik hamilik, sanatı geri
döndürülem cyecek şekilde lekeler mi?
BAŞLICA ESERLERİ Otobüsteki Kafanın Dinamik
Ritmi, 1912 (Washington DC: Hirshhorn
Müzesi); K ızıl Haç Treni bir Köyden Geçiyor, 1915
(New York: Guggenheim Müzesi); Banliyö
Treni Paris’e Yaklaşıyor, 1915 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Balıklı Natürmort, 1958 (San
Francisco: Güzel Sanatlar Müzesi)
 V O R T İS İZ M 1 9 1 3 -1 5

Kısa süreli ancak Ingiliz sanatında soyut

sanata yönelen ilk örgütlü hareket olması
nedeniyle önemli bir İngiliz avangard
akımı. Vortisizm kibirli İngiliz sanat
dünyasını ve toplumunu sarsmak için
Kübist ve Fütürist fikirleri uyguladı. Kilit
isim Vortisist eleştiri dergisi B last'm
editörü YVyndham Levvis’ti. Başka önemli
bir figür de zor bir karaktere sahip olan,
İngiliz avangardının ileri gelen
üyelerinden biri olarak kısa bir süre
parlayan ve en iyi işlerini I. Dünya
Savaşı’nda resmi savaş sanatçısı iken
yapan Richard VVynne Nevinson’dur.
Akım 1915’teki tek sergisinden sonra
dağıldı ama İngiliz modernizminin
gelişimi açısından önemli bir miras
bıraktı.

Blastın Savaş Sayısının Ön Kapağı’nda

VVyndham Lewis'in bir ağaç baskısı kullanılmıştır.
Bu sayının içinde Ezra Pound (akıma ismini
vermiştir) ve T.S. Elliotun makaleleri de vardır.

çizimleri vardır (resmi savaş sanatçısıydı).

(Percy) Wyndham Lewis
Q 1 8 8 2 -1 9 5 7 m İNGİLİZ____________ __________
E l Paris; İngiltere i l Yağlıboya; çizim; karışık
m alzem e @ Londra: Victoria & Albert Müzesi
Q 1993 yılında 73.350 dolar, A tin a lI Timon
-T hebaiü (suluboya)
Ressam, yazar vc gazeteci olan Lewis,
arkadaşlarıyla birlikte İngiltere’ye M odern
sanatı getiren sinirli, genç b ir adam dı.
D a h a sonraları, faşizm hayranı ve
D aha sonraları ilginç portreler de
yapmıştır.
Yetenekli ve keskin çizerliğinc, Kübist
ve Fütürist üslupla iîkirleri, kişisel ve
yaratıcı biçim de kullanışına dikkat edin.
Çok yüzlü, kesik alan ve figür kullanımı
oldukça yaratıcıdır, tnsan-makine
birlikteliği kavramı üzerine ilginç
gözlemleri vardır. Kelimelerle, imgelerle
olduğundan daha mutludur.
BA Ş LIC A ESERLERİ ftaxitella, 1921 civarı (Ixcds:

uyum suz bir sağcı olmuştur.
Eserleri her zam an açısal ve sanatçının
kendisi gibi zor ve tuhaftır. Sağlam ve
orijinal ilk resimleri Avrupa’daki ilk soyut
işlerdendir. Ayrıca çok etkileyici I.Dünya
Savaşı m uharebe alanı resimleri ve
Şehir Sanat Galerisi); Otoporlre, 1921
(Manchester: Şehir Sanat Galerisi); Çamur
Kliniği, 1937 (New Brunswick, Kanada:
Beaverbrook Sanat Galerisi)

Bombardıman
altında Topçu
Bölüğü (Percy)
Wyndham Lewis,
1919. 182,9x317,8
cm, tuval üzerine
yağlıboya, Londra:
imparatorluk Savaş
Müzesi. Lewis,
hükümet tarafından,
ön cephelerdeki
deneyimleri
kaydetmesi için işe
alınmış profesyonel
genç sanatçılardan
biriydi.
 Edward W ad sw o rth Sir Jacob Epstein
Q 1 8 8 9 -1 9 4 9 (» İNGİLİZ_______________________ 0 1 8 8 0 -1 9 5 9 (»AMERİKALI/İNGİLİZ ~

E3 İngiltere i l Yağlıboya @ te m p e ra Q sa Fransa; İngiltere □ Heykel; yağlıboya; çizim

1992 yılında 274.500 dolar, The C attewater,
Plym outh Körfezi (yağlıboya)
Z am anın rağbet gören üslupları arasında
dolaşmış (1914’ten önce geom etrik ve
Kübist, 1920’lerde temsili resimler,
1930’larda figüratif Gerçeküstücü,
1940’larda soyut) başarılı avangard
sanatçı. Biraz türetilmiş olsa da iyi işler
üretmiştir. Kübist bölümlere ayırm adaki
becerisi onu tasarım a ve I.D ünya Savaşı
sırasında gemi kamuflajları boyamaya
yöneltmiştir.
BAŞ LIC A ESERLERİ Soyut Kompozisyon, 1915
(Londra: Tate Koleksiyonu); Gezegen
Kümeleşmesi(Satellitium), 1932 (Nottingham:
Castle Müzesi); Aylaklığın Perspektifi, 1940
(Bolton, İngiltere: Müzeler, Sanat Galerisi ve
Akvaryum)
David Bomberg
O 1 8 9 0 -1 9 5 7 (P İNGİLİZ
E2 Londra; Filistin; ispanya □ Yağlıboya; çizim ;
baskı @Londra: Victoria & A lb e rt M üzesi E2
1998 yılında 240.700 dolar, San M iguel, Toledo,
Öğleden Sonra (yağlıboya)
@ Londra: Tate Koleksiyonu. Leeds: Şehir Sanat
Galerisi Q 1998 yılında 102.920 dolar, Teneke
Şapka (heykel)
M uhafazakâr eleştirmenler tarafından
ahlaksızlıkla suçlanmış, cüretkâr ve özgün
bir heykeltıraş. 1902-05 yıllan arasında,
Paris’te okudu. Paris’te daha sonraki tüm
işlerine esin kaynağı olan antik ve ilkel
heykellere bitip tükenmeyen tutkusu
gelişti. 1905’te İngiltere’ye yerleşti ve
eleştirm enler tarafından uygunsuz
bulunan tartışm ak birçok sipariş aldı.
Paris’te O scar W ilde’in m ezan üzerine
çalışırken Picasso, Modigliani ve
Brancusi’den etkilendi. L ondra’da
W yndham Lewis ve diğer Vortisistler ile
beraber anıldı. Sonraki dönem lerinde
tanınm ış saygıdeğer kişilerin bronzdan
büstlerine yoğunlaştı ve bu işleriyle geniş
hayranlık kazandı.
BAŞLICA ESERLERİ Kaya Delgisi, 1913-14 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Rima, 1922 (Londra: Hyde
Park); Oscar Wilde’in Mezan, 1912 (Paris: Père
Lachaise Mezarlığı)

Bom berg Polonyalı Yahudi göçm en bir

ailenin oğluydu. İngiltere’de K übizm ve
Vortisizm’e öncülük ettiği kısa süre
boyunca (1914 civan) avangardın en
önemli sanatçılanndaııdı. Sonra üslubunu
değiştirdi ve kasvetli, önemsiz
Dışavurum cu resimler yaptı.
BAŞLIC A ESERLERİ Gemi Ambarında, 1913 14
(Londra: Tate Koleksiyonu); Çamur Banyosu,
1914 (Londra: Tate Koleksiyonu)

William Roberts
© 1 8 9 5 -1 9 8 0 (»İNGİLİZ

(¡3 Fransa; İtalya; İngiltere H Yağlıboya; çizim ;

suluboya EÜ London: Bonham s
Q 1990 yılında 124.500 dolar, Venüs'ün Doğumu
(yağlıboya)

Léger tarafından başı çekilen çalışan

adam / şehir hayatı / makine çağı
imgeleri ile üslubunun, ilginç ve şaşırtıcı
şekilde yalın versiyonlarını geliştiren
bireysel m odernist. İlk yaratım
deneyim inin reklam poster tasarım ı
konusunda olduğu (fazlasıyla?) belli.
Sürekli kendini tekrarlayan b ir formül
oturtm ası sanatının zayıf yönüdür. Ö ncü
Vörtisistler’den birisidir (1914 civarı).
BAŞLIC A ESERLERİ Ulysses’in Dönüşü, 1913 Aziz Michaet Şeytanı Mağlup Ediyor Jacop Epstein.
1958, yükseklik 600 cm, bronz, Coventry Katedrali
(Londra: Tate Koleksiyonu); Oyun Oynayan Iİngiltere). Epstein "gelecek için yeni bir umut"
| insanlar, 1920 civan (Londra: Christie’s yaratabilmek ümidiyle, İncil'den alınmış konularda devasa
Görselleri) heykeller yapmıştır.
 "Perilerin eline, kılıç yerine fırça verdiği büyük eylem
adamı."
(PERCY) W Y N D H A M LEWIS AUGUSTUS J O H N ÜZERİNE
Augustus John
« 1 87 8-1 961 i» İNGİLİZ
E3 Ingiltere □ Yağlıboya; çizim ; te b e ş ir @
Londra: Ulusal Portre Galerisi Q 2003 yılında
180.000 dolar. Kırmızı Elbiseli D orelia (yağlıboya)
T üm zam anların en iyi ve gerçekten en
yetenekli çizerlerindenir. R om antik
bohem mizacı çevresine uyum unu
zorlaştırdı. 20. yy. yerine 19. yy’ın ilk
yarısında yaşamalıydı. Erken dönem
harikulade eserleri onuıı olağanüstü
yeteneğini ve özgünlüğünü gösterir.
1918’den sonra işleri enerjisini kaybetti,
iyice fakat sıradan işler yapm aya başladı.
A m a h e r zam an Jo h n ’a ait olduğu belli
olan eserler.
En iyi eserleri erken dönem çizimleri ve
Post-Empresyonizm’in kişisel b ir yorum u
M anzara iç in d e Dorelia Augustus John. 1916 civan 62
x41 cm, tuval üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon. Çingene
hayatı John'u çok etkiledi. Dorelia (Dorothy McNeil)
sevgilisiydi, karısının ölümünden sonra hayat boyu eşi oldu.
olan duyarlı, yalın, yoğun renklerde
m anzara resimleridir. Sosyetenin tarz ve
gösteriş sahibi portrelerini yaptı. M aalesef
hak ettiği değeri görm üyor itibarını iade
etmek gerekli.
BAŞLICA ESERLERİ William B ulla reats, 1907
(Manchester: Şehir Sanat Galerisi); Gülümseyen
Kadın, 1908 civarı (Londra: Tate Koleksiyonu)
Gwen John
» 1 8 7 6 -1 9 3 9 (»İNGİLTERE
E3 Ingiltere; Paris; M eudon (Fransa) O Yağlıboya
N c a rd lff (Ingiltere): Galler Ulusal M üzesi. Londra:
Tate Koleksiyonu Q 1990 yılında 265.650 dolar,
Oturan Kadın (yağlıboya)
Augustus J o h n ’un kardeşi ve R odin’in
metresiydi. G ergin, fazla yoğun
(nevrotik?), en ince ayrıntısına kadar
çalışılmış, m onokrom a yakın portreler ve
I iç m ekân resimleri yapmıştır.
Kardeşiyle karşılaştırıldığında sınırlı
ve çok abartılm ış olsa da duyarlı bir
yeteneği vardı.
BAŞLIC A ESERLERİ Gül Tutan Kız, 1910—
1920 civan(New Haveıı: Yale İngiliz
Sanatı Merkezi); İç mekân (Rue Terre
Neuve), 1920’ler civan (Manchester:
Şclıir Sanat Galerisi)
Robert Polhill Bevan
« 1 8 6 5 -1 9 2 5 i» İNGİLİZ
SU Ingiltere Fransa H Yağlıboya; çizim
® Londra: Agnevv & Sons E2 1992 yılında
173.850 dolar, Barbican'da A t Satıcıları
(yağlıboya)
Bevan hak ettiği değeri görememiş,
ilginç bir ressamdı. 1890’larda
Paris’te okudu ve Bröton, Pont-
Aven’de G auguin ile tanıştı. Başarılı
am a kısıdı, kendine has M odernist
üslupta, açısal, yalın ve parlak
renklerde geleneksel konular
resmetmiştir. Çağdaşı Bloomsbury
g rubundan (Bell, Fry ve Grant) biraz
daha iyidir.
B A Ş LIC A ESERLERİ: Haıvkridge, 1900 (Özel
Koleksiyon); FayUm Atı, 1910 civan
(Londra: Tate Koleksiyonu); Aldridge’te Şenlik,
1914 (Boston: Güzel Sanatlar Müzesi)
 L O O M S B U R Y GRUBU
Adlannı Londra’da kendilerine merkez
seçtikleri bölgeden alan, yazar, sanatçı, şair
ve tasanmcılardan oluşan, çok sıkı bağları
olmayan bir grup. Viktorya dönemi
mırlamalarına karşı başkaldıran bu
entelektüel elitler, cinsel özgürlükleri ile
urur duymuşlar ancak sıklıkla züppelikle
suçlanmışlardır. İşin sanatsal
\ anında, modern I'Vansı/JH İ
■ıııaUnı uygulamış ve
Sir Alfred M unnings
0 1 8 7 8 -1 9 5 9 f» İNGİLİZ
E2 İngiltere H Yağlıboya; çizim l ü Dedham
(İngiltere): Sir A lfred M unnlngs Sanat M üzesi;
Castle House E2 2004 yılında 7 m ilyon dolar,
Prens Kısrağı (yağlıboya)
Parlak ve başarılı bir sanatçı olan
M unnings (müşterileri gibi) “m o d ern ”
olan herhangi bir şeyin korkunç bir hata
olduğunu düşünüyordu. Tek gözü
görm ediği halde çok keskin bir görüşü
vardı. Sosyal konularda ne görm ek
istiyorsa onu görürdü. Kraliyet
Akademisi’nin başkanıydı.
Özellikle, avlanan, yanşan insan ve at
resimleri ile tanınır. Ârasıra ilham
ışıldam aları yaşamış olsa da, genelde
hazır bir formüle saplanıp kalmıştır: resmi
ortalayan ufuk çizgisi, buludarla kaplı bir
gökyüzüne karşı silüet insan gövdeleri vc
kafaları, at başlan ve kulakları. Bu
resimleri sosyal bir belge olarak çekicidir
ancak yapıtları arasında sanatsal açıdan
cn az ilgi çekici olanlarıdır. H e r zam an iyi
bir “tablo” boyamıştır tıpkı bazı
yazarlann hep iyi bir “hikâye” yazm aları
gibi.
En çok yaratıcı ve en az resmi olduğu
zam anlarda yaptığı at fuarlan, yerel
yarışlar, m anzaralar ve çingeneleri konu
olan resimleri başarılıdır. Belli bir ışık
etkisini yakalam adaki üstün yeteneğine,
1 9 2 0 'le r —1 9 3 0 'la r
desteklemişlerdir. Önde gelen sanatçılan
arasında Vanessa Bell, Duncan Grant ve
Roger Fry vardı. Eserleri değişkendi ama
kendilerine olan güvenleri sarsılmazdı.
B ir grup " B lo o m s b e rry " Vannessa Bell in Sussex
bahçesinde. Grant sağdan üçüncü; Fry diz çökmüş ve
büste kolunu atmış.
m anzara içinde veya atların
böğürlerindeki ışık oyunlarına, harekete,
beklenmedik görüş noktalanna ve spontan
hayat kesiderine bakın. M unnings kendi
yeteneğinden veya yücelttiği değerlerden
Kızıl
asla şüphe duym adı (ki bu da belli oluyor).
BAŞLICA ESERLERİ Kanm, Atım ve Ben, 1910 civan
(Dedham, İngiltere: Castle House); Beyaz Gal
Midillisinin üstündeki Bücür, 1911 (Dedham,
İngiltere: Castle House); Friesian Boğası, 1920
(Wirral, İngiltere: Lady Lever Sanat Galerisi)
Mark G e rtle r
Ö 1 8 9 1 -1 9 3 9 I» İNGİLİZ
E3 İngiltere; G üney Fransa □ Yağlıboya @
Leeds: şe h ir sa n a t Galerisi Q 1997 yılında
90.750 dolar, B oksörler (yağlıboya)
Fakir, göçm en, Yahudi bir aileden gelen
yetenekli bir sanatçıydı. Züppe
Bloomsbury grubunun saçaklarına sığındı.
O nlar gibi Fransız sanatına ilgi duydu
am a onlardan daha iyi resim yaptı. Figür
çalışmaları (arkadan görünen nüler) ve
n atürm ortlan vardır. İyi bir tasarım ve
boya işleme tarzına sahipti. İntihar etti.
BAŞLICA ESERLERİ Sanatçının Annesinin Başı, 1910
(Londra: Victoria ve Albert Müzesi);
Atlıkannca, 1916 (Londra: Tate Koleksiyonu)

ASHCAN OKULU 1 8 9 1 c iv a r ı - 1 9 1 9
Sloan, Bellows, Glackens, Lüks ve
H enri’den oluşan ilerici Amerikalı ressam
ve illüstratörler grubu. Sanatın, bazen acı
olan gündelik hayatın gerçeklerini, özellikle
de New York’un şehir yaşantısını
yansıtması gerektiğine inandılar. Resmen
kabul görmüş sanatı (“etrafı püsküllü
iplerle çevrili ve bronz levhalarla
ağırlaşmış” diye niteledikleri) reddettiler.
Genellikle gerçekçi, fakir, şehirli sahneleri
spontan, cilasız bir üslupla resmettiler.
Robert Henri
Q 1 8 6 5 -1 9 2 9 F« AMERİKALI____________________
E l Philadelphia; Paris; New York H Yağlıboya;
çizim ü W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi
E2 2003 yılında 420.000 dolar, Berna Escudero
(yağlıboya)
H enri karizmatik, çok içen, isyankar ve
anarşik bir adam dı. İyi bir öğretm endi ve
gençlere inanırdı. Gerçekçi şehir konulan
(“benim insanlanm ” adlı portrelerine
bakın Irlandalı köylüler, Çinli hamallar,
Am erikan yerlileri) seçti. Koyu ton
kontrastları, sınırlı renk, ıslak fırça
darbeleri kullanarak dolaysız, “gerçek” bir
üslup tutturdu.
Ashcan O kulu’nun lideridir. 1908’de,
Küçük D ansçı Robert Henri, 1916-18 civarı, 102,8 x
82.5 cm, tuval üzerine yağlıboya, Ohio: Butler Amerikan
Sanatı Enstitüsü. Henri çok sayıda dansçı resmi yaptı. Kimi,
bu portrenin modeli gibi, tanınmamaktadır. Bilinenler
içinde Isadora Duncan gibi starlar vardır.
ABD’de ilk defa sanatçılann
küratörlüğünde bağımsız sergi
gerçekleştiren Sekiz G rubu’nu kurdu.
Henri, Eakins (Pennsylvania
Akademisi’nde okudu), M anet(1888’den
1890’a kadar Paris’teydi) ve kendi
öğrencilerini; George Bellows, S tuart
Davies, E dw ard Hopper, Rockwell Kent,
M an R ay ve Troçki’yi (evet, Troçki)
birbirine bağlar.
BAŞLICA ESERLERİ Antonio Banos, 1908 (Houston:
Güzel Sanatlar Müzesi); Irlandalı Kız, 1910
civan (Arizona: Devlet Üniversitesi Sanat
Galerisi); Kendisi (otoportre), 1913 (Chicago
Sanat Enstitüsü)
George Lüks
Q 1 86 7-1 933 I» A MERİKALI___________________ _
E l Avrupa; Philadelphia; New York H Yağlıboya;
suluboya; çizim ü W ashington DC: H irshhorn
Müzesi E2 1990 yılında 600.000 dolar, Örgücüler,
High Bridge Parkı (yağlıboya)
Lüks, vodvil komedyeniydi. Aynı zam anda
kavgacı, palavracı ve çok içen birisiydi (bir
kavgada aldığı yaralar sebebiyle öldüğü
söylenir). New York aşağı sınıf hayatının
Ashcan O kulu resimlerini yaptı. A m a
yoksulluk, aşırı kalabalıklaşma gerçeğini
göz ardı etti. Bunun yerine insanoğlunun
bereketinin rom antizm ini, erkek
üstünlüğünü ve macerayı tercih etti.
Hünerli fırça işine bakın. Kendi
memleketi Penn madencilik bölgesinin
dikkate değer suluboya resimlerini yaptı.
BAŞLICA ESERLERİ Kafe Francis, 1906 civan (Ohio:
Butler Amerikan Sanatı Enstitüsü); Keskin
Nişancılar, 1918 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi)
William James Glackens
O 1 8 7 0 -1 9 3 8 f« AMERİKALI____________________
E l Philadelphia; N e w York; Fransa ö çiz im ;
yağlıboya 0 Fort Lauderdale: Sanat M üzesi
Q 1998 yılında 1.55 m ilyon dolar, Eve Yolculuk
(yağlıboya)
Philadelphia’da doğdu; Paris’te okudu.
Robert H enri tarafından himaye edildi.
M anet’den ve Ashcan O kulu’ndan açıkça
türettiği, gündelik New York yaşantısının
(iç ve dış m ekânlar) çekici ve iyi
sayılabilecek resimlerini yaptı. İşleri sanat
seviyesine ulaşm aya çabalayan popüler
imgeler ya d a illüstrasyonlardır.
BAŞLICA ESERLERİ Mayıs Günü, Central Park, 1905
civan (San Francisco: Modern Sanat Müzesi);
Italyan/Amerikan Kutlaması, Washington Meydanı,
1912 civan (Boston: Güzel Sanatlar Müzesi)

John Sloan
© 1 87 1-1 951 [» AMERİKALI
E l Philadelphia; New York; Santa Fe
0 ç iz im ; yağlıboya Esi W ashington DC: Ulusal
Sanat Galerisi E2 2,7 m ilyon dolar; Paskalya
A rife si (yağlıboya)
Ashcan O kulu’nun bir üyesiydi.
İlliistratör/çizgi filmci olarak kariyerine
başladı. Sosyalizme sempati duym asına
rağm en sanatın propaganda aracı olarak
kullanılmasına karşıydı. İşçi kesiminin
New York m anzaralarını resmetti. Am a
acı gerçeği dürüstlük, içtenlik, belli
belirsiz bir erotizm ve kentsel m utluluk
idealleri ile yumuşattı. Ç abuk geçen anları
çok iyi yakalamıştır. 1914’ten sonra Santa
Fe’de çalıştı. 1928’den sonra aklım
kaybetti. H arika gravürleri vardır.
BAŞLIC A ESERLERİ Feribotun Dümen Suyu, 1907
M cS o rle y'n in B a rı John Sloan, 1912,66 x 81.2 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Detroit Sanat Enstitüsü. Sloan,
erkeklere özel işçi sınıfı İrlanda barının devamlı
müşterisiydl ve bazı eskizleri barın duvarlarını süslüyordu.
(Washington DC: Phillips Koleji)3 Union
Meydanı’nda Askere Alınananlar, 1909 (Ohio:
Butler Amerikan Sanatı Enstitüsü);
Avustralyalı-İrlandah Kız, 1920 civan
(Washington DC: Hirshhorn Müzesi)
George Wesley Bellow s
w 1 8 8 2 -1 9 2 5 (» AMERİKALI
El New Y ork □ Yağlıboya; baskı; çizim
0 W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi
Q 1999 yılında 25 m ilyon dolar, Polo Kalabalığı
(yağlıboya)
Ashcan O kulu’nun ileri gelen üyelerinden
biriydi. İnşaat alanları (Penn İstasyonu),
kenar m ahalle sakinleri, boks m açları
(ham enerji betimlemeleri) gibi zor ve
gerçekçi konulan ele aldığı 1913 öncesi
dönemi en iyi olduğu zamanlardır.
Sonraki işleri fazlaca kendine dönüktür;
simetri ve Altın O ra n teorilerinin etkisi
altındadır.
BAŞLICA ESERLERİ Büyük Apartmanlarda Oturanlar,
1913 (Los Angeles: Eyalet Sanat Müzesi);
Krem Rengi İpekliler içinde Bayan T, No. 2, 1920
(Minneapolis Sanat Enstitüsü)
S harkey de B oks M a ç ı George Wesley Bellows,
1909'da resmedilmiş, 47x60.4cm, George M ille rin
lltografisi (19171 Houston: Güzel Sanatlar Müzesi.
Bellows'un kanunsuz bir boks maçını akla getirmesi,
zamanında gerçekçiliğin dönüm noktası olarak görülmüştür.
 ■
r MODERNISM
Marsden H artley
Q 1 8 7 7 -1 9 4 3 f« AMERİKALI____________________
E3 ABD; A vrupa □ Yağlıboya; baskı; çizim
M San Francisco: Güzel Sanatlar M üzesi.
W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi
Q 2002 yılında 2,5 m ilyon dolar, Resim No.6
(yağlıboya)
20. yy’ın ilk yansının en iyi Amerikalı
sanatçısıdır: özgün, mistik ve
homoseksüel.
E rken dönem Empresyonist işlerini,
tanıştığı A lm an D ışavurum cularının
(1913’lerde Berlin ve M ünih’te Kandinsky
ve Jawlensky ile tanıştı) etkilerini taşıyan
eserleri izler. Soyutlamayla deneyler
yapmıştır. “Bir Alman Subayının Portresi”
serisi (erkek sevgilisinin hatırasına) erken
A m erikan M odernizm i’nin en büyük
anıtıdır. D ah a sonraları Provence (Fransa);
New M exico ve M aine’de önemli resim
serileri üretmiştir. Kuvvetli fırça darbeleri,
pas ve asit yeşili gibi tırmalayıcı renk
kontrastları kullanmıştır.
Soyutlama Marsden Hartley, 1914 civan, 61,5 x 50,8 cm,
panele yerleştirilmiş karton üstüne yağlıboya, Houston:
Güzel Sanatlar Müzesi. Hartley'in bu döneminin tipik
işlerinden biri olan bu resim, şeritlerin, çemberlerin
geometrik düzenlemeleri ve renk ilişkileri ile Delaunay ve
Kandinsky'nin etkisini yansıtır.
BAŞLICA ESERLERİ Havacılık, 1914 (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi); Katahdirı Dağı,
Maine, 1942 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi)
Max W e b e r
C 1881 -1 9 6 1 i« RUS/AMERİKALI_______________
El New York; A vrupa P Ağaç baskı; yağlıboya;
tebeşir M W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi.
Boston: Güzel Sanatlar Müzesi. Q 2002 yılında
1,5____________________________________________ m ilyo
Rusya doğum lu, yetenekli bir sanatçıdır.
Matisse ile birlikte çalışmış (Paris 1905-
08) ve önem li Kübist resimler üretmiştir.
M odern tavn ilk kullanan
Amerikalılardandır. D aha sonraları
Dışavurum cu (Soutine tarzında)
eserlerinde, Rusya anılarına dayalı,
Yahudilerle ilgili konuları resmetmiştir.
Yerleşik üsluplar arasında kolaylıkla gidip
gelirdi. T atm in edici sonuçlar ortaya
çıkarmış olsa da, özgünlükten yoksundur.
BAŞLICA ESERLERİ Dördüncü Boyutun İçi, 1913
(WashingtonDC: Ulusal Sanat Galerisi); îş
Çıkışı gamanı, N ew York, 1915 (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi)
Patrick Henry Bruce
W 1 8 8 1 -1 9 3 7 I» AMERİKALI____________________
ED N e w York; Paris □ Yağlıboya; çizim
M W ashington DC: Hirshhorn M üzesi
E2 2000 yılında 1.1 m ilyon dolar, N atürm ort
(yağlıboya)
Bruce, Virginia’li köklü bir aileye
m ensuptu. Erken Amerikan
M odernistleri’ndendir. 1904’te Paris’i
ziyaret etti. Matisse, Steins ve
Delaunay’den etkilendi. D ar geometrik
şekiller, temel renkler, ateşli pem beler ve
pasta kreması kıvamında kalın boyasıyla
güzel, y a n soyut natürm orüar yapmıştır.
Fazla tanınm am ış, işleri pek satmamıştır.
Resim yapmayı bıraktı, eserlerini yok etti,
antikalarını sattı ve sonunda intihar etti.
BAŞLIC A ESERLERİ Resim, 1922-23 (New York:
Whitney Amerikan Sanatı Müzesi); Natürmort:
Çapraz Işınlar, 1928-32 (Washington DC:
Hirshhorn Müzesi)
Stanton M acdonald-
w rig h t
w 1 8 9 0 -1 9 7 3 i» AMERİKALI____________________
E l ABD; Paris; Londra H Yağlıboya ü akım ından (bkz. sayfa 389) çok
W ashington DC: Smithsonian A m erikan Sanatı
Müzesi Q 1990 yılında 440.000 dolar, Senkrom i
Kavramı (yağlıboya)
Avangard Amerikalı ressam. Los
Angeles’te eğitim gördü ve 1913’te
Paris’te yaşamaya gitti. D elaunay gibi
Fransız sanatçılardan türettiği
Senkronizm ’i - kıvrılan, parçalı gökkuşağı
renklerinin soyut, kaleydoskopik senfonisi
- geliştirdi. ABD’ye döndükten sonra
aklını kaybetti.
BAŞLIC A ESERLERİ Ejderha Kuyruğu, 1930
(Washington DC: Hirshhorn Müzesi); Santa
Monica Kütüphanesi için Duvar Resmi, 1934—35
(Washington DC: Smithsonian Amerikan
Sanaü Müzesi)
Arthur Garfield Dove
Q 1 8 8 0 -1 9 4 6 i« AMERİKALI____________________
E l ABD; Avrupa H Çizim; yağlıboya; karışık
m alzem e 0 W ashington DC: Ulusal Sanat
Galerisi Q 2003 yılında 1,1 m ilyon dolar, Kar
Fırtınası (yağlıboya)
Utangaç, münzevi bir çiftçi olabilecekken
"İnsanların Matisse ya da Picasso'dan etkilendiklerini açıkça kabul
etmeleri tamamen uygun olsa da, onların Matisse ya da Picasso'yu
kopyalamasını istemiyorum. Ben onlarınkine benzeyen resimler
yapmıyorum. Ben kendiminkilere benzeyen resimler yapıyorum."
STUART DAVİS
olmamış, hevesli bir denizci. Soyut
resim( 1907-09) yapan ilk Amerikalı
sanatçıdır. T oprak ve denize olan
tutkusundan türettiği, doğal şekiller,
ritimler ve doğanın özüyle dolu, küçük
boyutlu, lirik eserler üretmiştir. Esprili
kolaj ve asamblaj işleri de vardır. Yaşarken
kıymeti bilinmemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Sis Düdükleri, 1929 (Colorado
Springs: Güzel Sanatlar Merkezi); Kum
Mavnası, 1930 (Washington DC: Phillips
Koleji); Yansımalar, 1935 (Indianapolis: Sanat
Müzesi)
Burgoyne Diller
Q 1 9 0 6 -6 5 f« AMERİKALI______________________
E l ABD n Yağlıboya; heykel M W ashington
DC: H irshhorn M üzesi Q 1995 yılında 95.000
dolar, İlk Tema 1959-60 (yağlıboya)
Amerikan soyut resminin en önemli
isimlerindendir. U ç boyutlu, soyut,
boyanmış rölyefler ve geometrik resimler
yaptı. Basit şekiller, siyah veya beyaz
üstüne tem el renkler ve hafif görünüm lü
fırça işi. G örüntüde, sosyal ve ruhsal
reform lara duyduğu istek anlam ında,
M ondrian ve Hollandalı De Stijl
etkilenmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ İsimsiz (Sokakta Şapkalarıyla Üç
Adam), 1932 (Ohio: Cleveland Sanat Müzesi);
İkinci Tema, 1949 (New York: Metropolitan
Sanat Müzesi)
Stuart Davis
C 1 8 9 4 -1 9 6 4 |M AMERİKALI____________________
E l New YorK; Paris □ Yağlıboya ü
W ashington DC: H irshhorn Müzesi E3 1997
yılında 2, 2 m ilyon dolar, O do/(yağlıboya)
Davis Am erikan Kübizm i’nin önde gelen
temsileilerindendir. Reklamcılık eğitimi
almıştır (avantaj sağladığı görülüyor) ve
Robert H enri (bkz. sayfa 380) ile birlikte
okumuştur. 1924’ten sonra canlı renkleri,
hareketli ritimleri ile dikkat çeken, çarpıcı,
kendine has soyut resimler ve kolajlar
geliştirmiştir. Popüler kültürden m otifler
almıştır. Pop A rt’m atalarından biri olarak
kabul edilir. Şehir m anzaraları ve reklam
posterlerinden etkilenmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Ev ve Sokak, 1931 (New York:
Whitney Amerikan Sanatı Müzesi); Yumuşak
Yastık, 1945-51 (Özel Koleksiyon)
 Max Beckm ann
0 1 8 8 4 -1 9 5 0 («ALM AN

Isı Frankfurt; Amsterdam; ABD Q Yağlıboya;

ağaç baskı; çizim ® Minnesota: Minneapolls
Sanat Enstitüsü Q 2001 yılında 20,5 milyon
dolar, Korno/u O toportre

20. yy’ın en iyi ressam larından biridir.

M odernist “çete”den biri olm adığından
genelde gözden kaçmıştır. Şu an bile,
kurum sal sanatın onu sınıflandırması
çok zordur. Bu derece Dışavurum cu bir
yoğunluk ve kaliteyi sürdürebilm ek çok
ender (tek?) bir başarıdır.
Z engin renkleri ve güçlü çizimleri
olan güzel, dışavurumcu, kasvetli
resimler yapmıştır. Birçok portresi,
otoportresi ve alegorileri sembolizm
yüklüdür. Beckmann’ın resimleri kendi
dönem inin resimleridir am a hiçbir
ekole veya “izm ”e bağlı değildir. Altta
yatan tem a insanlık durum udur ve
insan ruhunun zaferiyle ilgili duyulan
kaygıdır. (Otoportre) Yeşil ve Kahverengi Max Beckmann,
Beckm ann’ın siyah kullanımı (en zor 1945,50.3x49.8 cm yağlıboya, Detroit Sanat Enstitüsü
pigm entlerden biridir) M anet’ye yakışacak otobiyografisini yazarken resmetti.
kadar başarılıdır; insanlık durum unu
kavrayışı ise R em brandt’a. işleri, 20. yy.
Avrupası’nın ruhsal acılarının ana göç edip orada eğitmenliğe ve resme
dam arını gösterir. 1880’lerin yetenekli, devam etti.
iyimser kuşağında dünyaya gelen
BAŞLICA ESERLERİ Rüya, 1921 (Missouri: St.
Beckm ann, I. Dünya Savaşı’nm dehşetine
ve 1920’le rv e 1930’larda A lm anya’daki Louis Sanat Müzesi); Ayrılış, 1932-33 (New
m edeni değerlerin çöküşüne tanık oldu. York: Modern Sanat Müzesi); Balık üstünde
1937’de N aziler tarafından “dejenere” Yolculuk, 1934 (Stuttgart: Staatsgalerie);
olarak sınıflandırıldı. A m sterdam ’a kendi Karnaval, 1942-43 (Iowa Üniversitesi Sanat
isteğiyle sürgüne gitti. 1947’de A BD ’ye Müzesi)

NAZİLER VE YOZ SANAT 1 9 3 0 'la r

Nazi ideologları, burjuva ideallerine uygun insanların ve sapık zihinlerin ürünü

ustalıkla yapılmış, idealize kahramanlığın
betimlendiği figüratif imgelerin veya
^konforlu günlük yaşamın konu edildiği
pN eserlerin dışında kalan sanatın, yozlaşan
olduğuna inanıyorlardı. Almanca entartete
Kunst terimi bizzat Hitler ve partinin baş
fikir sözcüsü Alfred Rosenberg tarafından
ortaya atılmıştı. “Yozlaşan” modern
sanatçılar sergi yapamıyor,
g« çalışamıyorlardı. Birçok el
konulmuş eser yakıldı. Yozlaşmış
sanatın ne kadar berbat olduğunu
göstermek amacıyla, 1937’de
modern ve soyut işlerin olduğu
(Beckmann, Dix, Grosz,
Kandinsky, Mondrian ve Picasso)
Naziler tarafından desteklenen bir
sergi açıldı. Plan tutmadı ve sergi
ijbüyük kalabalıklara modern sanatı
tanıttı.
AdolfHitler ve Herman Goering
muhtemelen 1937 yılı sergisinde. Hitler
iktidarı ele geçirmeden önce, resim yaparak
geçiniyordu. Tüm hayatı boyunca resim
yapmaya devam etmiştir.
 BAŞLICA ESERLERİ İntihar, 1916 (Londra: Tate
Otto Dix Koleksiyonu); Gri Gün, 1921 (Berlin: Ulusal
O 1891- 1 969 fc ALMAN________________________ Galeri); Toplumun Direkleri, 1926 (Berlin:
E l A lm anya □ Baskı; çizim; karışık m alzem e Staatliche Museum)
H San Francisco: Güzel Sanatlar M üzesi. N ew
York: M odern Sanat Müzesi. E2 1999 yılında
5.445.000 dolar, Avukat Dr. F ritz G /aser'in P ortresi Christian Schad
(yağlıboya) w 1 89 4-1 982 D A L M A N ______________________

E I M unich; Berlin; Zürih □ Yağlıboya; baskı;

Dix, I. D ünya Savaşı’nı, 1920’ler ve
1930’larda ahlaki ve sosyal değerleri
çöken A lm an toplumunu alaycı ve acı bir
ifade ile gözleyen ve kaydeden birisiydi.
Nazi karşıtı. Çirkinliğe hayranlık
duyuyordu - arkadaşlarının portrelerinde
ve güçlü gravürlerinde ifade edilmiş, güçlü
yoğun çizgiler, ayrıntılar ve asit renklerle
gerçekçi gözlemlerin kuvvetli çarpıtm aları
olarak yansımıştır. Ancak 1955’ten sonra
tanınmıştır.
BAŞLIC A ESERLERİ Kâğıt Oynayan Savaş Gazileri,
1920 (Özel Koleksiyon); Sanatçının Anne ve
Babası; 1921 (Basel, İsviçre: Kunstmuseum)
George Grosz
y 1 8 9 3 -1 9 5 9 [»A LM A N ________________
kolaj 0 Londra: Tate Koleksiyonu Q 1998
yılında 492.200 dolar, M eçhul Kadının P ortresi
(Bildnis e in e r Unbekannten) (yağlıboya)
Aslında ressam dır am a kolajları, baskılan
(ağaç baskı) ve M an Ray (bkz. sayfa 394)
tavnnda fotoğraflan da vardır. Soğuk,
çelik gibi portreleri ile 1920’lerdeki
Alman burjuva toplum unun soğukkanlı,
uzlaşmaz ve eleştirel bir tasviri olan Yeni
Nesnellik üslubu ile tanınır. Abartılı
vurgular, a ynntılann boşluğunu öne
çıkarır. Yabancılaşmış mekânlar, şeylerin
ve insanlann kopukluk ve ilgisizliğini
gösterir.
BAŞLICA ESERLERİ Agosta, Çıkık Göğüslü Adam ve
Rasha, Siyah Güvercin 1929 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Ameliyat, 1929 (Münih:
Städtische Galerie)

E l Berlin; N ew York n Baskı; çizim ;

yağlıboya 0 San Francisco: Güzel
Sanatlar M üzesi. New York: M odern Sanat
M üzesi Q 1996 yılında 2.041.000 dolar,
Vahşi Batı (yağlıboya)

1918 ile H itler’in yükselişi

arasındaki acıklı ve yıkıcı Alm anya
tarihinin, iğneleyici ve özgün bir
biçimde kaydeden sanatçı.
Küçük boyuttaki işleri (özellikle
baskı ve çizimleri) açıksözlü, açısal
ve m odern (rahatsız, tahrik edici ve
anarşik anlam larında) üsluptadır.
Saygın burjuva yüzünün
arkasındaki rahatsız edici gerçeği
belgelerler. Sokak yaşantısına
hayranlık duyuyordu. Bütün
görünürdeki eleştirilerine rağm en
sonunda kaydını tuttuğu çirkin
çürüm üşlüğü sever gibidir.
T ekrar eden belli hazır tiplere,
yüzlere; dengesizlik ve tehdit hissi
veren zehirli renklerle, dolaysız
üslubuna dikkat edin. Fotomontajı
ilk kullananlardandır. I. Dünya
Savaşı’ndaki korkunç deneyimleri
onu karam sar, insanlan sevmeyen
ve politik aktivist (Komünist) yaptı. Model He Otoportre Christian Schad, 1927, 76x62 cm,
1924 civarında, evliliği ve baba tuval üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon. Yeni Nesnellik
olm asından sonra üslubu yumuşadı. (Neue Sachlichkeit) 1925'ten sonra Almanya'da
1933’te A B D ’ye göç ederek grafik Dışavurumculuk'tan uzaklaşmayı amaçlayan bir eğilimi
tanımlar. Schad Nazi döneminde resim yapmayı
sanatçısı olmayı tercih etti. bırakmıştır.
386 I1 İlP MODERNtZM
Lâszlö M oholy-N agy
Q 1 8 9 5 -1 9 4 6 1« MACAR/ALMAN_______________
E2 Avrupa; Chicago O Kolaj; fo to m o n ta j; çizim;
baskı | ü Los Angeles: J. Paul G etty M üzesi Q
2000 yılında 981.500 dolar, A X I (yağlıboya)
Avukadıktan sanata dönmüş, teorisyen ve
sanatçı. G eom etrik Soyut eserler
üretmiştir. Bauhaus’un önde gelen
üyelerinden ve öğretm enlerindendir. Yeni
Fotoğrafçılar akımı için temel
oluşturmuştur. Tasarım, soyutlama,
m im ari, tipografı, yapılar ve fotoğraf
kullanarak düzen ve açıklık yaratm aya
çalışmıştır. 1937’de C hicago’ya yerleşti.
BAŞLICA ESERLERİ Fotogram, 1923 (Los Angeles: J.
BAUHAUS
Mimari ve tasarım alanlannda oldukça etkili, en ünlü
modern sanat okuludur. Diğer birçok okul için örnek
oluşturmuştur. Eğitmenleri arasında Albers,
Feininger, Klee, Kandinsky, Moholy-Nagy ve
Schlemmer vardır. 1919 yılında Almanya’da açıldı ve
1933’te Naziler tarafından kapatıldı. 1937’de
Moholy-Nagy tarafından Chicago’da Yeni Bauhaus
kuruldu. Bauhaus basit, temiz tasanmın erdemlerini,
soyut sanatı, seri üretimi, iyi düzenlenmiş bir çevrenin
ahlaki ve ekonomik yararlarını, demokrasiyi ve işçi
katılımım öğretmeye çalıştı.
Joost Schmidt'in Weimar daki Bauhaus Sergisi için
hazırladığı poster, Temmuz-Eylül 1923. Bauhaus sanatçıları
okulun kurumsal kimliğini ve imajını ifade etmede grafik tasarımının
önemini çok erken fark ettiler.
Kahvede Lâszlo Moholy-Nagy, 1926 civarı, 28.3x20.6
cm, jelatin gümüş baskı fotoğraf, Houston: Güzel Sanatlar
Müzesi. Moholy-Nagy hem deneysel tekniklerle hem de
yenilikçi kompozisyonlarla, fotoğrafçılığın alanını
genişletmeyi deniyordu. İlham verici bir öğretmen olarak
sanat ve tasarım eğitimi üzerine etkileri çok büyüktür.
Paul Getty Müzesi); A II , 1924 (New York:
Guggenheim Müzesi); Krom Çubuklarla İkili
Form, 1946 (New York: Guggenheim Müzesi)
Lyonel Feininger __
O 1871 -1 9 5 6 m AMERİKALI/ALMAN_____________
E3 Berlin; N e w Y ork f i Ağaç baskı; çizim ;
suluboya [ ü san Francisco: Güzel Sanatlar
M üzesi E3 2004 yılında 4,03 m ilyon dolar, Gazete
Okuyucuları //(yağlıboya)
Bir konser kemancısının oğlu olan
Feininger N ew York doğumluydu am a
hayatının çoğunu Almanya’da geçirdi
(1887-1937). Binaların ve deniz
m anzaralarının ana konusu olduğu, kırık
bir cam düzlem e benzeyen sakin, kişisel
bir üslubu vardı. Kübist parçalara
ayırm ayla (Paris’te eğitim görmüştü)
R om antizm ’in puslu ışığını ve düşselliğini
harm anladı. Bauhaus’un
kurucularındandır ve kurum 1933’te
kapanana kadar da burada kalmıştır.
Yetenekli b ir baskı ustasıydı (aside oyma
tekniğinde gravürler). Max R einhardt’ın
Doktor Caligari’nin Odası gibi erken dönem
filmlerin set tasarım larını etkilemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Bisiklet Yarın, 1912
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Yelkenliler, 1929 (Detroit Sanat Enstitüsü);
Akşam Çarşı Kilisesi; 1930 (Münih: Alte
Pinakothek)

Paul Klee
© 1 8 7 9 -1 9 4 0 m ALMAN
H2 Alm anya; Bern (İsviçre) il Karışık m alzem e;
çizim la l Bern: Paul Klee Centre
f2 1989 yılında 4.788.000 dolar, Kalkıp Uzaklaşan,
Planör (A uftrieb und Weg, Segelflug) (yağlıboya)
Klee çizimler, suluboyalar ve gravürler
yapan çok üretken bir sanatçıydı. Özverili
bir öğretm en (Baulıaus), yetenekli bir şair
ve müzisyendi. Başka bir dünyaya aitmiş
hissi veren, ruhani bir karaktere sahipti ve
M odern akımın en özgün öncülerinden
biriydi.
M odern sanatın oda müziğini yarattı:
birçok farklı malzemeyle, zarifçe işlenmiş,
ortaçağ süslemeli elyazmalarını (belki bu
geleneği devam ettirdi?) anım satan küçük
işler. D olam baçlı kişisel tasvirlerine ve
narin, iddiasız soyut işlerine bakın. İşleri
her zam an duygusaldır, görsel ve zihinsel
olarak sihirli ve şairane bir tuhaflığa
sahiptir Ü stün bir renk sezgisi vardı.
M untazam , çok dikkatli çalışılmış yüzeyler
yaratmıştır.
A ltın B a lık Paul Klee, 1925-26,28.3x 20.6 cm, tahta ve
kâğıt tilerine yağlıboya ve sluboya, Hamburg: Kunsthalle
Klee 1925'te Bauhaus kadrosuna katıldı. Pedagojik Eskiz
Defteri isimli çalışmasını yayımladı ve işlerini Paris'te bir
Gerçeküstücü sergide gösterdi.
Klee’nin işlerini anlam aya veya üstüne
akıl yürütmeye çalışmayın. Sadece
işlerinin tadını çıkann ve o sizin gözünüzü
ve hayalinizi nereye götürmek istiyorsa
oraya gidin (çok iyi bilinen yazılarından
birinin adı “Bir çizgiyi gezintiye
çıkarm ak” tır). Sizi çocukluk zam anının
imgelerine, hayallerine ve tabiatına
götürm esine izin verin. Yetişkinliğinize,
son derece tazelenmiş, zenginleşmiş ve
canlanmış biçim de döneceksiniz.
BAŞLICA ESERLERİ Tarihi Ses, 1925 (Basel, İsviçre:
Kunstmuseum); A d Parnassum, 1932
(Hamburg: Kunsthalle); Sonbahar Rüzgârında
Diana, 1934 (Bern, İsviçre: Kunstmuseum);
Ölüm ve Yangın, 1940 (Bern; İsviçre:
Kunstmuseum)

"Dünya ne kadar korkunçlaşırsa...sanat da o kadar

soyutlaşıyor; oysa dünya barış içindeyken gerçekçi sanat
üretir."
PAUL KLEE
Josef Albers
O 1 8 8 8 -1 9 7 6 f» ALMAN/AMERİKALI_____________
El W eim ar; ABD □ Baskı; ağaç baskı; yağlıboya
@ Esse: A lbers Müzesi, Bottrop Koleksiyonu. New
Haven: Yale Üniversitesi Sanat Galerisi
yılında 600.000 dolar, Sise Rağmen, “Kareye Saygı"
için çalışm a (yağlıboya)
M odern akımın en büyük sanatçı
eğitm enlerinden biridir. 1923 1933 arası
B auhaus’un yapı taşıdır. 1933’te ABD’ye
göç etmiştir.
Oldukça özgün işleri, algı üzerine
araştırm alarla basit bir güzelliği bir araya
getirir. Işık değerlerini, kontrast renklerin
ve tonların ısı derecelerini incelediği kare
küm elerinden oluşturduğu “Kareye
Saygı” serisi (1949—70) ile hatırlanır. En
statik geometrik şekil kare olduğundan
kare kullanır. Renk ilişkilerinin önemini
vurgulayabilir ve hareketsizdir. Ayrıca
DE STIJL 1 9 1 7 -3 1
De Stijl (Hollanda dilinde “üslup”) bir
grup HollandalI sanatçının ve onların
yayımladıkları, 1920’lerde çok etkili olan
avangard sanat dergilerinin adıdır. Üyeleri
ve katkıda bulunanları arasında Piet
Mondrian, Theo van Doesburg ile mimar
ve tasarımcı Gerrit Rietveld vardır. Grup,
hayata ve sanata aynı derecede
uygulanabilecek uyum yasaları arayarak,
geometrik soyut sanaü, yalınlığı, sosyal ve
manevi formu savundu.
K ırm ızı M a v i Sandalye Gerrit
Rietveld, 1918. Sert yüzeyler ve
güçlü renkler, aşinalığın ve
duygusallığın dinamik rasyonellik
uğruna reddidir.
başarılı bir fotoğrafçı ve vitray
tasanmcısıydı.
“Kareye Saygı” sıkıcı bir çağnşım
yapabilir am a görsel olarak büyüleyicidir
çünkü Albers bilimsel olarak hangi rengin
E3 1996
ne yapacağının tahm in edilemeyeceğini,
renklerin insanı nasıl habersiz
yakaladığını ve insana nasıl haz verdiğini
kavramıştı. “Kareye Saygı” bunun en
güzel kanıtıdır ancak tadına varm ak ve
değerini anlam ak için içine girmeli ve
denemelisiniz (örneğin gözlerinizi yan
kapatarak).
BAŞLICA ESERLERİ Cam, Renk ve Işık, 1921 (New
York: Metropolitan Sanat Müzesi); Kareye
Saygı, Tatlı Koku için Çalışma, 1965
(Hamburg: Kunsthalle)
Oskar Schlem m er
S 1 8 8 8 -1 9 4 3 i» ALMAN______________________
El W eim ar; Breslau; Berlin H Yağlıboya; baskı;
heykel 0 San Francisco: Güzel Sanatlar M üzesi.
Basel (İsviçre): Kunstm useum □ 1998 yılında 3,08
m ilyon dolar, Büyük Oturm a Grubu t (Grosse
Sitzendengruppe i) (yağlıboya)
Bauhaus’un ileri gelen üyelerindendir.
Ressam ve heykeltıraştır. Bale ve tiyatrolar
için duvar dekorasyonları tasarım ında çok
başarılıdır. Anlatım ve dram atik etki
yerine yalınlığı, şekil ve formla zihnin iç
durum ları arasındaki oyunları yansıtmayı
tercih etti. Sakin araştırm aları ve
denem eleri sevdi.
BAŞLICA ESERLERİ Siyah Konturlu Baş Profili, 1920—
21 (San Francisco: Güzel Sanatlar Müzesi);
Hayali M imari içinde On dört Figürlü Grup, 1930
(Köln: Wallraf-Richartz Müzesi); Bauhaus
Merdiveni, 1934 (New York: Modern Sanat
Müzesi)
Piet Mondrian
O 1872-1944 l» HOLLANDALI
El Hollanda; Paris; Londra; New Y ork
□ Yağlıboya; karışık ÜJ Yağlıboya; karışık
m alzem e a 2004 yılında 18,75 m ilyon dolar, N ew
York, Boogie Woogie (yağlıboya)
Saf soyut sanatın öncülerindendir.
D oğanın yeşil dağınıklığından nefret eden,
zor, m ünzevi bir karakter. Hayatı boyunca
teorik ve entelektüel olarak etkili olmuştur.
T icari bir başarı sağlayamamıştır.
En bilinen işleri 1920’ler ve 1930’larda
yaptığı soyut resimleridir. Basit öğeleri
 „■L
■■

■
■ ■ t
■ ■

■
■
1■
■ I
1
1
•

■■ 2 >
■
ü
■sm ■ ■ ■

■■ ■ 1 ■
1 ■ ■

■ ■ ■

■ ■
■ ■ 1 ■

m ¡■
1
■ İH
■
ı ■

■■ ■ ■ ■ ■

■ ■ ■■ ■■
■ ■
i l i■
■ ■ ■

■ ■ ■■
m 1 ■ ■

B roadw ay B oogie W oogie Piet Mondrian, 1942-43,
127x 127 cm, tuval üzerine yağlıboya, New York: Modern
Sanat Müzesi
vardır: siyah, beyaz ve temel renklerde
yatay ve dikey çizgiler. Amacı evrensel bir
ruhani kusursuzluğu bulmak ve ifade
etmekti am a imgeleri 20. yy. reklam
tasarım ının sıradan bir unsuru halini aldı.
New York’ta tamamladığı neşeli ve renkli
son dönem işlerine bakın. Sem bolizm ’den
K übizm ’e, oradan Soyut sanata olan
yavaş, özveri gerektiren ilerleyişi sabırlı
çalışmasının karşılığını verir.
M ondrian’ın eserlerini anlam ak için
onların orijinallerini görm eniz gerekiyor.
Lekesiz, anonim yüzeylerdeki
reprodüksiyonlan, soyut işlerini lezzetsiz,
mekanik ve basit gösteriyor. Gerçekte fırça
darbelerini, değişiklikleri, tereddütleri,
fena halde istediği am a elde etm enin çok
zor olduğunu anladığı saflığı ve uyumlu
dengeyi yakalam ak için verdiği çabayı
görebilirsiniz (görmelisiniz). Bilinçli olarak
küçük boyutlu tutulmuş resimlerine ve
bütün işlerindeki samimiyete dikkat edin.
BAŞLICA ESERLERİ Gri Ağaç, 1912 (The Hague:
Gem eentem useum); Pier ve Okyanus, 1915
(Otterlo, Hollanda: Kröller-Müller
Müzesi); K ırm ızı, M avi, S a n ve Siyah ile
Tablo No. IV, 1924-25 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); K ırm ızı ve M a v i ile
Kompozisyon, 1939-41 (Özel Koleksiyon)

"Soyut sanat... şeylerin doğal temsiline karşıdır... doğaya

karşı değildir... İnsanoğlunun ham, ilkel, hayvani doğasına
karşıdır ama insan doğasının yanındadır.”
PIET MONDRIAN
GERÇEKÜSTÜCÜLÜK (SÜRREALİZM)
Gerçeküstücülük, iki savaş arasındaki dönem in en etkili avangard
akımıydı. A na am acı, kurucusu ve lideri A ndré B reton'un ileri
t
sürdüğü gibi yeni bir "süper gerçeklik" —surréalisme - yaratm ak
için bilinçaltıyla bilinci birbirine karıştırm aktı. Kübizm , D ad a ve
Freud çıkış noktalarıdır. H â lâ devam eden etkileri bugünkü
reklamcılık ve avangard m izahında görülebilir.

USLUP

Kökleri edebiyata dayanan vc anarşiyi

Salvador D ali ve Luis Bunuel'in gerçeküstü film i
"Un Chien Andalou" (1929) bir sahne.
Film, sürrealizm için ideal bir ortamdı. Dali'yle birlikte
çalışan Bunuel, şaşırtıcı ve bilinçli olarak anlaşılmaz bir
başyapıt yaratmıştır.
aktif olarak savunan bir akımın, görsel
sanatlarda kısa bir sürede hayret verici
derecede çok çeşit geliştirmesine
şaşmamak lazım. Çok ayrıntılı çalışılmış,
bitmiş, abartılı bir gerçekçiliği am açlayan
bir üslup olabilir (örneğin Dali) veya
yelpazenin diğer ucunda, tam am ıyla
soyut bir üslup da olabilir (örneğin
Miró). H angisinde yapılmış olursa olsun,
genellikle şaşırtmayı hatta bazen şok
etmeyi, sıklıkla rahatsız etmeyi ve her
zam an rüya benzeri, bazen çok belirli
diğer zam anlar belirsiz ve imalı bir
atmosfer, yaratm ayı amaçlamışlardır.

KONULAR
Bilinçaltının kendine özgü doğası herhangi
bir sınıflandırmaya direnir; Gerçeküstücü
konular tam anlamıyla sınır tanımaz
çeşitliliktedir. Ernst bilinç akışı yazılarının
görsel eşdeğerini denedi: frotaj - aşınmış
yüzeylerin üzerinden sürtme yoluyla şans
eseri motifler elde edilmesi. Magritte
duygusuz resimlerinde, nesneler ve figürleri,
birbiriyle ilgisiz, sıklıkla cinsel çağrışımları
olan, esrarengiz sonuçlar elde etmek üzere
yanyana getirdi. Ressam ve heykeltıraş olan
Arp ise rastgele biraraya gelmiş gibi
gözüken, belirgin ve düz renklerde, basit,
biyomorfik sayılabilecek biçimleri tercih
etmiştir.

B A Ş L IC A O LAYLAR

1919 André Breton ve Philippe Soupault

Manyetik Alanlar't Ues Champs
Magnétiques) yazar
1924 Büyük bölümü Breton tarafından
yazılan, ilk Gerçeküstücü
Manifesto Paris'te yayınlanır
1930 Breton Gerçeküstücülük'ü Proleter
Devrimi'yle resmen birleştirir
1936 Londra Uluslararası Gerçeküstücü
Sergisi yapılır.
1938 Leon Troçki ve Breton, Bağımsız Devrimci
b ir Sanat için Manifestomu yazar Nesne M eret Oppenheim, 1936, çap 23,7cm yükseklik
7,3 cm, kürk, porselen ve metal, New York: Modern Sanat
1939 II. Dünya Savaşı'nın patlak vermesi İle
Müzesi. Oppenhelm'ın kürkle kaplı fincanı, tabağı ve kaşığı
Gerçeküstücü sanatçıların New York'a
Gerçeküstücülük'ün gündelik dünyayı altüst etme
kaçışı
kararlılığını özetler.
 1920'ler—1930‘lar

Ernst en bütünlüklü Gerçeküstücü ayak” anlam ına gelen Oedipus, Yunan

sanatçıdır çünkü bütün tekniklerle
denem eler yapmıştır: figürasyon,
soyutlam a ve kolaj. Ernst bu öncü sayılan
( serinde, d aha sonralan Gerçeküstücü
resimlerde yaygınlaşan imgeleri
yaratm anın m etodlannı araştırır.
Özellikle Freud’un fikirleri üzerine
yaptığı incelem e ve anlayışını, rasyonel/
irrasyonel, yapıcı/yıkıcı, ö lü/canlı gibi
zıtlıkları kendi deneyimleri ve arzularıyla
yanyana getirerek sentezler. “Şişmiş
mitolojisinde istemeyerek babasını
öldüren, kendi annesiyle evlenen ve ne
yaptığını öğrenince gözlerini oyan bir
kahram andır. Freud’un “Oedipus
Kompleksi” anne babaya çocukluk
bağımlılığını kesemeyerek ve tam olarak
olgunlaşam am a durumudur.
K ra l O edipus Max Ernst, 1922,93x 102 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon. Ernst, akademik bir
ressam ve sofu bir Katolik olan babasının hâkimiyetinden
kaçıp kurtulması gerektiğini biliyordu.

Freudyen
analizlerde,
balon ve kuşlar
kaçma ve özgürlük
arzusunu temsil
eder.

Cevizi kıran el
cinsel birleşme
için bir
metafordur. Çivi
ve ok acıyı, bozuk
ölçek ise cinsiyet
ilişkilerindeki
çekişmeyi temsil
etmektedir.

Ernst'in,
kızkardeşinin
doğduğu gün ölen
kuşu cockatoo'dan
beri kuşlara,
ölüme ve cinsiyete
takıntısı vardı

T E K N İK L E R
Boya dikkatli ama anonim bir
tavırla uygulanmış, imgeler
magazin ve dergilerden
kopyalanmıştır. Ernst kendi
kendini eğitmiş bir ressamdı
ve kolajın öncülerindendi.
Psikoseksüel
yoruma göre ceviz
dişiyi temsil
etmektedir
(ortasındaki çatlak da
vulvayı)
Parmağı delip geçen
mekanik alet, yaşlarını
belirlemek üzere
tavukların perdeli
ayaklarında delik açmak
için kullanılırdı. Burada
acı, içine girme ve cinsel
birleşmeyi çağrıştırıyor.

k ; t ........

Salvador Dali
O 1 9 0 4 -8 9 i» İSPANYOL_______________________
ı a ispanya; Paris; New York H Karışık m alzem e;
yağlıboya; heykel fa i Figueras (Ispanya): Salvador
Dali M üzesi. St. Petersburg (Florida): Salvador Dali
M üzesi Q 2000 yılında 3, 77 m ilyon dolar. Çıplak
Karım Kendi Görüntüsünün Uzaklaşmasını izliyo r
(Ma fem m e Nue Regardant son propre Corps
D evenir M arches) (yağlıboya)
D ali, a ş ın davranışlarıyla k en d i reklam ını
kendisi y ap m ış b ir san atçıd ır ve 20. yy.’ın
en p o p ü le r ressam ların d an biridir.
G erçek ü stü eü lü k ’e kısa süreli a m a önem li
b ir katkı sağlam ıştır.
A şın titiz ve hü n erli b ir tekniğe sahipti.
H e m e n h e m e n h e r üslu p ta çok başarılıydı
(erken d ö n e m işlerine bakın). S o n u n d a
ayrıntılı, “g erçekçi” 17. yy H o llan d alI
u sta la rın k in i tem el alan b ir ü slu p ta k a ra r
kıldı. H e m e n p o p ü ler o ldu ve “ çok
yeten ek li” o larak tan ın d ı (optik
y a n ılsa m a la n nefes kesicidir). N eticed e
şişkin egosu ve u zu n bıyığıyla göz
b o y ay an b ir şovm endi - tıpkı şa h a n e bir
y o ru m la b irb iri ard ın a p o p ü le r ary a la r
okuyan, an c a k b u n u gerçek h e rh a n g i b ir
H aşlanm ış F a su lye li Yumuşak Yapı: İç Savaş
Öngörüsü Salvador Dali, 1936, 110x83 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Philadelphia: Sanat Müzesi. Resmin adının ikinci
yarısı İspanya İç Savaşı'nın patlak vermesiyle eklenmiştir.
d uygudan, a n la m d a n ve tazelikten yoksun
y ap an b ir şarkıcı gibiydi. Fakat b u n u n b ir
istisnası d a vardır. 1928-33 arası yaptığı
büyük ve yetkin işlerine bakın. K ısacası,
G erçek ü stü cü akım ın gerçek b ir ön cü sü
olarak D ali, kendi “paranoya-eleştirel
y ö n tem i” ni a ra ştırm a k üzere işler ü retti.
R üyalar ve delilik hakkında F reudyen
fikirleri k u lla n a ra k etraflı gerçekliğin b ir
a n d a farklı, dolam baçlı ve rahatsız edici
im gelere d ö n ü ştü ğ ü takıntılı resim ler
yaptı. T eknik ve hayal gücü b a k ım ın d a n
harika eserler. B unu sürdürebilm iş
olm alıydı.
BAŞLICA ESERLERİ Arkadan Görülen Oturan Kız,
1925 (Madrid: Reina Sofia Müzesi); Belkğın
İnadı, 1931 (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi); Görünmez Figürlerle Gerçeküstücü
Kompozisyon, 1936 civan (Özel Koleksiyon); San
Juan de la Cruz’un İsa’sı, 1951 (Kelvingrove,
Glasgow: Sanat Galerisi ve Müzesi)
Joan M iró
0 Barselona; París; Mayorka □ Karışık
malzeme; çizim; gravür; heykel f i Barselona:
Joan Miró Vakfı. Mayorka: Pilar ve Joan Miró Vakfı
ve Müzesi E3 2001 yılında 11,5 milyon dolar,
Bayan K'nın P ortresi (kâğıt üzerine çalışma)
Ö n d e gelen G erçeküstücü b ir ressam ve
heykeltıraştır: deneysel, geleneklere
u y m ay an ve etkili. Eski a n la m la rd a n
tem izlen m iş ve d u y u lara h ita p e d e n yeni
b ir görsel dil aradı.
M iró o ldukça yapısal, şiirsel ve rüya
benzeri, soyut ve y an soyut işleriyle tanınır.
R enk alan ları üzerinde u çuşan basit
form lar. B u form ların h erh an g i b ir şey im a
etm esine izin verin (özellikle biyolojik,
cinsel ve ilkel çağrışımlı). E depsiz fikirlerin,
aptallığın, rengin, güzelliğin, ışığın ve
sıcaklığın keyfine varın.
S ınırlı sayıda biçim k u llan ır a m a onları
tek rarlay a rak b ir ritim yaratır. B u şekilleri,
d o ğ ad ak i ü retk en gücü çağ rıştıran
hafızasın d ak i d o ğ a ve m a n z a ra fo rm ları
b a n k a sın d a n (bilinçaltı) çekip çıkarır. 1924
civ arın d a yeni b ir üsluba g eçm ed en önce
“sihirli gerçekçilik” ile d en em eler
yapm ıştır.
Liman, 1945 (Özel
BAŞ LIC A ESERLERİ
Koleksiyon); Kızıl Güneş Örümceğe Eziyet Ediyor,
1948 (Özel Koleksiyon); Ayıcığında Kadın ve Kuş,
1949 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Palyaçonun Karnavalı Joan Miró, 1924, 66 x 93 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Buffalo: Albright-Knox Galerisi.
Miró İmgelerinin bazen aşırı açlıktan kaynaklanan
halüsinasyonların sonucu ortaya çıktığını iddia etmişti.
André M asson
« 1 8 9 6 -1 9 8 7 I» FRANSIZ______________________
E3 Fransa; ispanya; ABD P Karışık malzeme;
çizim; gravür; heykel @ New York: Modern
Sanat Müzesi Q 1989 yılında 883.945 dolar. F elçli
Kadın (La Femme Paralytique) (yağlıboya))
Nam ı ve etkileri eserlerinden d aha çok
bilinen bir sanatçıdır. I. D ünya Savaşı
y aralan n d an derinden etkilenmiştir. Yoğun,
incelikle işlenmiş çizim ve resim lerinde
irrasyoneli ve bilinçaltını araştırm ış önem li
bir G erçeküstücü’diir. D üzenden
hoşlanmazdı; denem e yapm ayı ve spontan
harekederi severdi. 1940’tan sonra A B D ’de
yaşadı. Soyut D ışavurum cular üzerinde de
büyük etkisi olmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ Atölyedeki Masa, 1922 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Kâğıt Hilesi, 1923 (New
York: Modern Sanat Müzesi)
Yves Tanguy
« 1 9 0 0 -5 5 i» FRANSIZ________________________
M Paris; New York; Connecticut 0 Yağlıboya
M New York: Modern Sanat Müzesi
Q 2005 yılında 6.77 milyon dolar. Son G ünler
(Derniers Jours) (yağlıboya)
K en d i k en d in i yetiştirm iş bir
G erçek ü stü cü sanatçıdır. R esim leri
1927’lerd en itib a re n , garip, şaşırtıcı
şekilde çekici y a n bitki, y a n hayvan
fo rm la n ile d o lu hayali m a n z a ra la ra (veya
deniz dibi?) d o ğ ru evrim leşm iştir (am a hiç
gelişm em iştir).
BAŞLICA ESERLERİ Kehribarın Bakışı, 1929
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Burundaki Saray, 1931 (New York: Guggenheim
Müzesi)

M an Ray
© 1 8 9 0 -1 9 7 6 P» AMERİKALI
E3 N e w York; Paris; Hollywood
Q Fotoğraf; baskı; karışık m alzem e
IH Los A ngeles; J. Paul Getty M üzesi
Q 2003 yılında 1, 5 m ilyon dolar,
Olanaksızlık Dansçı/Tehlike (im possibilité
Dancer-Danger) (yağlıboya)
U nutulm az, avangard Gerçeküstücü
imgelerin yaratıcısı. Genellikle
fotoğrafla çalıştı. Yaratıcı
(hayalgücü ve teknik açısından),
esprili ve anarşist ruhlu bir
sanatçıydı. M üm kün olan en az
çabayla en büyük eseri üretm e
ilkesini benimseyerek, kaygısız bir
sanatçı kişiliği geliştirdi. D ada ve
Gerçeküstücülük akımlarının
kahram anlarının belge
niteliğinde portrelerini yaptı.
BAŞ LIC A ESERLERİ Siluet, 1916 (New
York: Guggenheim Müzesi);
Değirmenli Duchamp, 1917 (Los
Angeles: J. Paul Getty Müzesi)
"Bir fikri ifade etmek
için kullanılan malze­
meyi bîr miktar
aşağılama, o fikrin en
saf şekilde
gerçekleştirilebilmesi
için zorunludur."
M AY RAY
Eskimiş Emak Bakia Man Hay, 1970,
1924 yapımı orijinali ardından,
yükseklik 46 cm, gümüş, Özel
Koleksiyon. Heykelin adı, Man
Ray'in 1927 tarihli Gerçeküstücü
filmi Emak Bakia nın ardından
verilmiştir. Emak Bakia Baskça
"beni rahat bırak" anlamına
gelir.
M eret O ppenheim
© 1 9 1 3 -8 5 t» ALMAN
E2 Berlin; Paris Q Heykel; karışık m alzem e
¡Ü Boston: Güzel Sanatlar M üzesi
74.592 dolar, Hep, Dalma (Tout, Toujours)
(yağlıboya)
H er zam an Gerçeküstücü, kürk kaplı çay
fincanı Nesne (bkz. sayfa 390) ile
hatırlanacak. O ppenheim birçok farklı
konu, m alzem e ve üslupta çekici, zarif,
tuhaf işler yaptı. Tek başlanna zayıf
olm alarına rağmen bir aradayken
sanatçının sınıflandırılma ve
tespiti reddedişini ifade ederler.
Ö zgür bir ruha sahipti.
Biçilmiş rollerden özellikle de
kadınlar için önerilenlerden
hoşlanmıyordu. C adılar ve
yılanlar tekrarlaryan
imgeleridir.
BA Ş LIC A ESERLERİ Nesne (Kürklü
Temek), 1931 (Houston: Güzel
Sanatlar Müzesi); Parmaklarım
Birleştirmiş Oturan Figür, 1933
(Bern, İsviçre: Kunstmuseum);
Kırmızı Kafa, Mavi Vücut, 1936
(New York: Modern Sanat
Müzesi)
Sir Roland Penrose
© 1 9 0 0 -8 4 I» İNGİLİZ
E l Londra f i Karışık m alzem e; kolaj;
heykel 0 Londra: Tate Koleksiyonu
Q 2003 yılında 26.884 öo\ar,B irlik N oktürrıü
(yağlıboya)
Zengin ve eksantrik ressam, yazar,
sanat aşığı, uzmanı, koleksiyoncusu.
İngiliz “yetenekli am atörleri” için
parlak b ir örnek daha. Picasso’la
E rnst’in arkadaşı ve
G erçeküstücülüğün
savunucularındandı. İyi (türetilmiş
olm alarına rağmen) Gerçeküstücü
işleri vardır.
BA Ş LIC A ESERLERİ Gece ve Gündüz, 1937
(Özel Koleksiyon); Kaptan Cook’un Son
Yolculuğu, 1936— 67 (Londra: Tate
Koleksiyonu)
Paul Delvaux
f» BELÇİKA
El Belçika □ Yağlıboya R Bruges:
Palais des Beaux-Arts. St. idesbald
(Belçika): Paul Delvaux Vakfı v e M üzesi
Q 1999 yılında 4.698.000 dolar, Ayna
^ (yağlıboya)
Çıplak kadınlar, ıssız
^ tren istasyonlan veya
m anzaralarla klasik
binalar gibi tem alar
üstüne ayrıntılı, belli
belirsiz erotik ve sembolik gece
zam anı veya düşler diyarı imgeleri
kullanarak sınırlı, kendini tekrar eden bir
Q 2002 yılında külliyata sahip, yalnız bir sanatçı.Hakiki
Gerçeküstücüler tarafından beğenilirdi
am a onlardan destek alamadı. M agritte
ve De C hirico’nun 1926 sergisinden
etkilenmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Dolunayda Siren, 1940 (New
Haven: Yale İngilliz Sanatı Merkezi); Kırmızı
Şehir, 1941 (Özel Koleksiyon)
René M a g ritte Modern Sanat Müzesi); Reprodüksiyon Taşaktır,
1937 (Rotterdam: Boymans-van Beuningen
W 1 8 9 8 -1 9 6 7 m BELÇİKALI
Müzesi); A şk Şarkısı, 1948 (Özel Koleksiyon);
O Brüksel; Paris 0 Yağlıboya; guaş; baskı Golconde, 1953 (Houston: Menil Koleksiyonu)
N ew York: M odern Sanat M üzesi M innesota:
M inneapolis Sanat Enstitüsü Q 2003 yılında 11.5
M a tta
m ilyon dolar, Işık im paratorluğu) Em pire des
0 1 91 1-2 002 i» ŞİLİLİ__________________________
lum ières (yağlıboya)
E] Paris; Rome; N ew York f i Yağlıboya; baskı;
Melon şapkalı, ucuz takım elbiseli çizim San Francisco: M odern Sanat M üzesi
taşralılığını erdem olarak sunan öncü Q 1995 yılında 1.5 m ilyon dolar, M istisizm in
Gerçeküstücü ressamdır. Gündelik
Felaketleri (yağl ıboya)
eşyaları kullanması ve rüyaların
karmakarışık dünyasını akla getiren, Roberto Sebastián Echaurren,
hafifçe rahatsızlık veren imgeler yarattığı Santiago’da doğan am a 1933’te Fransa’ya
duygusuz ve donuk üslubu ile tanınır. yerleşen devrim ci ruhlu erken
Küçük(çe) yağlıboya resimler yaptı. Gerçeküstücü. Birçok diğer sanatçı gibi II.
Estetik erdem leri bir kenara bırakarak, Dünya Savaşı’nın paüak vermesi ile
bilinçli biçim de bayağı bir teknik ABD’ye göç etti am a 1954’te Paris’e geri
kullanmıştır - tek önem taşıyan imgelerdi. geldi. K arm aşık mekanları ve totem
T u h af b ir araya getirmelerle, boyut ve görünüşlü figürleri ile garip, rüya benzeri
dokuları değiştirerek ve beklentilerin resimler yaptı. Hayal gücü ile dolu bir
tersine giderek alışılmış olanı alışılmamış gündemi vardı: kozmos, insan vücudunun
yaptı. Eserlerinin isimleri (bazıları erotizmi ve insanın psişik alanı arasında
arkadaşları tarafından konulmuştur) bağlanülar aramıştır. Eserlerinin,
özellikle kafa karıştırmak ve belirsizliği özgürlüğü yüceltmesini ve insan soyunun
artırm ak için tasarlanmıştır. En iyi işlerini zulüm ler karşısındaki mücadelesinde
1920’le rile 1930’larda yapmıştır. 1943’ten yardımcı olmasını amaçlamıştı.
sonra üslup değiştirmiştir. 1924—1967 BAŞLICA ESERLERİ Psikolojik Morfoloji, 1939
arası serbest reklam sanatçısı olarak (Toronto: Ontario Sanat Galerisi); Güller, 1943
çalışmıştır. (Ohio: Cleveland Sanat Müzesi)
Klasik Freudyen
semboller ve göndermeler
kullanmıştır - ölüm ve
çürüm e (tabut, gece); seks
(çıplak kadınlar, pubik
kısımlar); fallik semboller
(tabancalar, sosisler,
mumlar). Klostrofobi
tem aları (kapalı odalar,
hapsolmuş alanlar=cinsel
bastırm a?); özgürlük
arzusu (mavi gökyüzü,
yeşil m anzaralar). 13
yaşında annesinin
intiharına tanık oldu.
Evlendi. İşlerinin çok
kullanılmış bir formüle
dönüşm e riski vardı (en
son işleri böyledir) ama
aktif hayal gücü ve
absürdlük sezgisi onu
kurtardı.
BAŞ LIC A ESERLERİ Tehdit Edilen
Suikastçı, 1926 (New York:

İn sa n lık Durum u René Magritte,

1933, 100x81 cm, tuvai üzerine
yağlıboya, Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi. "Sihirli gerçekçilik"
terimi, Magritte'in sanatındaki,
olanaklı ve olanaksız arasındaki
kavramsal gerilimi tanımlamak üzere
ortaya atılmıştır.
Pablo Picasso derinden bağlı olmasına rağmen, Paris
O 1881 -1 9 7 3 fo İSPANYOL___________________
O kulu’nun (bkz. sayfaa 357) odak noktası
haline geldiği Paris’te ve daha sonralan
E l Barselona; Paris; Roma; South o f France
Fransa’nın güneyinde gönüllü sürgünde
□ Yağlıboya; heykel ® Paris: Ulusal Picasso
yaşadı. Franco’nun politik rejimine ateşli
Müzesi. Barselona: Picasso M üzesi 0 2004
biçimde karşı çıktı. Sanatında ona saldırdı
yılında 93 m ilyon dolar, Pipo/u Oğlan (Garçon â la
ve Franco yaşadığı sürece doğduğu
Pipe) (yağlıboya)
topraklara ayak basm am ak için yemin
Picasso M odern akımın tartışmasız en etti. D iktatör ondan 32 ay daha uzun
büyük ustası ve öncüsüdür. yaşadı.
O n a eş yetenek ve çapta
birisini ararsanız RESİMLER
M ichelangelo’ya kadar Resimlerinin teknikleri ve
geriye gitm eniz gerekir. üslupları şaşırtıcı derecede
Neşeli ve enerjikti. geniş bir özgünlük gösterir.
Çalkantılı, hararetli ve çoğu Klasisizm, Sembolizm,
zam an m utsuz bir kişisel D ışavurum culukta ustaydı.
hayat sürdü (birçok aşk K übizm ’in yaratıcısıydı ve
ilişkisi efsanevidir). Çok G erçeküstücülük’ün gelişini
sayıda eser üretti. Resim, önceden haber vermişti. Am a
heykel, baskı, seramik ve saf soyutlama asla ilgisini
tiyatro tasarım ında aynı çekmedi. Sanatının
derecede yaratıcıydı. m erkezinde, insan figürüne ve
Otoportre 1901,81 x 60 cm,
tuval üzerine yağlıboya, Paris:
insanlık durum una verilen
Y AŞ A M I VE ESERLERİ Ulusal Picasso Müzesi. 20 yaşında geniş kapsamlı Freud sonrası
Barselona’d a yaşayan sanatçı beş parasız sanatçı. Paris'te "Mavi tepki vardı. Seks ve ölüme
bir ailenin çocuğu olan Dönem"i sırasında resmedilmiş. bazen neşe bazen acı yüklü
Picasso erken yaşlarda içten göndermeler. Bütün
olağanüstü yeteneğini sergilemeye başladı. işleri bir bakım a çok benmerkezciydi am a
Paris’i ilk defa 19 yaşında ziyaret etti. İlk özeleştirisini evrensel gerçeğe
yılllarını Fransa ve İspanya arasında dönüştürebilm e konusunda kendine has
geçirdi. Ö lüm ve yoksunluk tem alı “Mavi bir yeteneğe sahipti.
D önem ”ini geliştirdi. 1904’te kalıcı olarak
Paris’e yerleşti. Sirk ve palyaço tasvirleri
ile “Pem be D önem ”ine girdi. 1907’ye “Sanat gerçeği fark etmemizi
gelindiğinde avangardın savunucusu ve sağlayan bir yalandır."
K übizm ’in öncüsüydü (bkz. sayfa 350).
İspanya’ya, sanatına ve insanlarına PABLO PİCASSO

Birçok konu içinden ikisi bizi hem en

araştırm aya davet eder. Birincisi hırslı, beş
parasız, um ut vaat eden gençten, bir eş ve
kadın düşkününe, oradan da cinsel
yönden hayal kırıklığına uğramış yaşlı bir
adam a ilerleyen neredeyse günü gününe
tutulmuş otobiyografisi. İkincisi, her
zam an konusu ve ruh hali için cn uygun
olan üslup, imge ve tekniğin bilincinde
olması ve bunları rahatça değiştirebilmesi.

Minotor Uyuyan Kızı Okşuyor 1933, 33,6x43,9 cm,
kuru kazıma gravür, Özel Koleksiyon. Boğa Picasso'nun
kendisi için bir metafor. Gizli, genç ve hamile sevgilisiyle
ilişkisi sırasında, hayal kırıklıkları içinde bitmesini istediği
bir evlilikle bağlıydı.
HEYKEL
Picasso’yu resimleri ile değerlendirm e gibi
bir eğilim vardır am a onun gerçek gücü
üç boyutlu işlerinde ortaya çıkar.
Yaşlandıkça bu eserlerinin sayısı arttı ve
daha ilginç bir hal aldılar (1939’dan sonra
resimlerinin kalitesi düşmeye başlamıştır).
Bu alanda da geleneksel tekniklerin ustası
A ğlayan Kadın 1937, 55x 46 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Melbourne: Victoria Ulusal Galerisi. Tipik Kübist
biçim bozumunu gösteren, bir kadının kederinin tasvirinde
kullandığı modelin, o zamanlar Picasso'nun sevgilisi Dora
Maar olduğu söylenir. Bu resim, 1937'de İspanyol şehrinin
Almanlar tarafından bombalanmasına tepki olarak yaptığı
Guernica (Î337) için bir ön çalışmadır.

ayrıca lehimleme, yapılandırm a ve

seram ikler aracılığıyla şaşırtıcı bir
yenilikçiydi. Aslında, birçok iki boyutlu
işi sadece üç boyutlu olmayı arzulayan
fikirlerdir.
BAŞ LIC A ESERLERİ Güvercinli Çocuk, 1901 (Londra:

Ulusal Galeri); Akrobat Ailesi, 1905

(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Topun Üstündeki Kız, 1905 (Moskova: Puşkin
Müzesi); Sevgililer, 1923 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Guernica, 1937
(Madrid: Reina Sofia Müzesi)
Boğa 1950 civarı, seramik tabak, Londra: Bonhams.
Savaştan sonra Picasso, Françoise Gillot ile birlikte
Antibes'e taşındı. Burada resimden ve heykelden özellikler
taşıyan, seramik üzerine tasasız ve yaratıcı çalışmalarına
başladı.
Paul Nash
© 1 8 8 9 -1 9 4 6 f» INGİLİZ
E3 Kent; Sussex; Dorset f | Yağlıboya; karışık
m alzem e; fo to ğ ra f ¡¡¡Londra: Tate Koleksiyonu
Q 2004 yılında 146.400 dolar. Sonbahar Manzarası
(yağlıboya)
1950 öncesinin en iyi İngiliz
sanatçılarından biridir. İngiliz pastoral
görüşünü, Avrupa m odern sanatı üzerine
bilgisiyle harm anladı. “Öncelikle
İngilizim, Avrupalıyım am a A vrupa’da
değilim” sözünün sahibidir.
Küçük yağlıboya, pastel ve suluboya
işleri m anzaraya, deniz kıyılarına, güneşe,
aya ve doğadaki nesnelere karşı birinci
elden derin kişisel tepkiler taşır. H er
anlam da dikkatliydi ve tipik bir İngilizdi:
kendine yeten, ciddi, kibar, kilise
cem aatinden, romantik, nazik, kendine
güvenli, bağımsız am a çok ilerici değil.
Zayıf, kuru, iyi odaklanmış imgeler ve
üslup. T oprak tonlannda İngiliz paleti.
H e r iki dünya savaşında d a savaş
sanatçısı olarak çalıştı. I. Dünya
Savaşı’nda siper görünüm lerine ve
siperlerin yok oluşuna; II. Dünya
Savaşı’nda uçuşlara ve uçaklara
odaklandı. Beklenmeyenleri yan yana
getirm esi ve çağrışımla, bir nesneyi diğeri
yerine koyması onu Gerçeküstücüler’e
bağlar. D oğadan yaptığı soyutlam alara ve
algı, duygu ve resimlerini, bir yerin
özündeki hissi mekânın ruhu denen şeyi
- yakalam ak üzere düzenleyişine dikkat
edin.
BAŞ LIC A ESERLERİ Mineral Nesneler, 1935 (New
Haven: Yale İngiliz Sanatı Merkezi); Monolit
Çemberi; 1937-38 (Leeds: Şehir Sanat
Galerisi); Canavar Tarlası, 1939 (Güney Afrika:
Durban Sanat Galerisi); Totes Meer (Ölü Deniz),
1940 41 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Sir Stanley Spencer
© 1 8 9 1 -1 9 5 9 fw INGİLİZ
E l Berkshire H Yağlıboya; çizim ü Cookham
(İngiltere): Stanley Spencer Galerisi. Londra: Tate
Koleksiyonu; İm paratorluk Savaş M üzesi
Q 1990 yılında 1.992.000 dolar, Çarm ıha Gerilm e
(yağlıboya)
K endine özgü bir vizyon sahibi, çok
yetenekli, zor, tartışmacı am a ilham dolu
bir karakter. Cinsel özgürlük konusunda,
böyle şeylerin “yapılmadığı” bir zam anda,
telkinde bulundu, uygulam alar ve
örneklem eler yaptı.
İşleri İngiliz eksantrikliğini en iyi ve en
inandırıcı şekilde gösterir. Yerleşik
geleneklere (sanatsal, ayrıca sosyal ve
Atlılar Yaralıları Pansuman Merkezine Taşıyor,
Smol, Makedonya Sir Stanley Spencer, 1916, 183x
218,5 cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: İmparatorluk
Savaş Müzesi. Spencer orduda sıhhiye emir eri ve piyade
olarak görev aldı.
ahlaki) aldırm adı. Kendine has bir
gündemi vardı.Vizyonu ve yeteneği
konusunda sarsılmaz bir inanca sahipti.
Hayatının ve eserlerinin odak noktası,
dünya üzerinde bir cennet olarak
gördüğü, m emleketi Cookham köyü
civandır. Burası aynca, İsa’nın sıradan
insanlar için, onlann arasında geri
döneceğine olan derin inancına d a ortam
sağlıyordu
İnsaniyetini, mizahını ve huysuz zekâsını
gözlemleyin. Erken İtalyanlar, Prc-
Rafaelitler, HollandalI ve Flaman
ressam lardan ilham alan, kuru, dikkatli ve
bilinçli olarak eski m oda bir tekniği
kullanıyordu. U sta ve ilham dolu bir
çizerdi. En iyi işleri dinsel ve I. D ünya
Savaşı ile ilgili olanlardır. Ticari m anzara
resimleri ona para kazandırdı. T üm
hayalci eksantrikler gibi o da,
zam anından ve devrinden ayn kalmayı
başarırken bütünüyle o zam ana ait
olmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ Yüzbaşının Yaveri, 1914
(Londra: Tate Koleksiyonu); Diriliş: Cookham,
1924 26 (Londra: Tate Koleksiyonu); Patricia
Preece ile Otoportre, 1936 (Cambridge:
Fitzwilliam Müzesi); Cennette bir Koy, 1937
(Manchester: Şehir Sanat Galerisi)
Ivon H itchens
© 1 8 9 3 -1 9 7 9 F» INGİLİZ
E2 Londra; Sussex H Yağlıboya; çizim
® Londra: Tate Koleksiyonu Q 2003
yılında 255.000 d o la r Kahvaltı Eden
Oğlan (yağlıboya)
Figür resim lerinden
soyut resimlere yavaş
ve kademeli bir geçiş
yapmış, duygusal bir

ressamdır. Başlıca teması, renk ve
şekillerin giderek soyut unsurlar halini
aldığı, genellikle uzun ve yatay form atta
m anzaralardır. Ingiltere’de post-Kübist
resmin gelişimine destek veren ilk
ressamlardandır. N atürm ort ve nüleri de
vardır.
BAŞLIC A ESERLERİ Cambridge’te Balkon, 1929
•I.ondra: Tate Koleksiyonu); Kış Sahnesi, 1936
(Londra: Tate Koleksiyonu)
Henry M oore
W 1 8 9 8 -1 9 8 6 f« İNGİLİZ _
[£2 Leeds; Londra; Hertfordshire □ Heykel; çizim
® W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi
Q 2004 yılında 7, 5 m ilyon dolar, ü ç parçalı
Uzanan Figür: Ö rtülü (heykel
M oore sert, dayanıklı, hırslı bir
Yorkshire’lıydı. En iyi tanınan Ingiliz
m odern ustalardandır. Eserleri
uluslararası heykel anıüar konusunda
popüler bir tercihtir ancak bir m anzara
içinde, galeride olduğundan d ah a iyi
görünürler.
Doğaya ve insan figürüne karşı verdiği
rom antik tepki sıklıkla bu ikisinin
sentezinde ifade bulmuştur. Form lan aynı
anda hem organik doğa biçimleri (kayalar,
uçurumlar, ağaçlar) olarak hem de insan
figürleri olarak okunabilir. Bilinçli olarak
Rönesans’ın ideal güzellik kavram ını
reddetm iş am a Meksika, Mısır ve Ingiliz
O rtaçağ heykel sanatından çokça
etkilenmiştir Doğrudan yontm aya ve
Uzanan F ig ü r (LH 175) Henry Moore, 1936, yükseklik 64
cm, karaağaç, Batı Yorkshire: Wakefield Sanat Galerisi.
Moore İngiliz Gerçeküstücü Grubunun
1936'daki kurucularındandı.
j.__ mm
19 0 0 19 7 0 H 399
malzemeye sadakat ilk dönem işlerinin
olmazsa olmazlarıdır. Bu, zam anla yerini
anıtsallık arzusuna bırakmıştır.
Farklı kısımların birbirleriylc olan ve
sürekli değişen ilişkilerini görm ek için
heykellerin etrafında yürüyün. M oore
uzanan nü ve anne-çocuk imgelerine
hayrandı. Fikirlerini çizimler yoluyla
araştırmıştır; çok iyi bir heykel çizeridir.
1930’larda Gerçeküstücülük ile flört
etmiş, 1940’larda önemli savaş çizimleri
yapmıştır. Son dönem lerinde kamusal
alanlar için yaptığı anıtlarda asistanlar
kullanm aya başlayınca gerilemiştir.
_ _
BAŞLICA ESERLERİ Anne ve Çocuk, 1936-37 (Leeds:
Şehir Sanat Galerisi); UNESCO Uzanan Figür,
1957 (UNESCO merkezinin ön avlusu, Paris);
Ayna Bıçak Köşe, 1976-77 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi)
"... bir eserin öncelikle,
hapsedilmiş bir enerjisi, tem­
sil ettiği nesneden bağımsız
olarak kendine ait yoğun bir
hayatı olmalıdır."
HENRY MOORE
Dame Barbara H e p w o rth
Q 1 9 0 3 -7 5 f» İNGİLİZ
E j İngiltere; İtalya; St. Ives Q Heykel
ü St. ives: Barbara Hepvvorth M üzesi ve Heykel
Bahçesi E2 2004 yılında 1 m ilyon dolar, İnsan
Fam ilyası: 1. Figür, 1. Soy (heykel)
H epw orth, İngiliz m odern ustalarının ilk
kuşağının öncü bir üyesiydi. İngiliz
R om antik m anzara resmi geleneğini ilk
kez heykelde ifade eden H epw orth,
yaşamı boyunca ve sonrasında daim a
onurlandırılıp saygı görmüştür.
D oğaya ve m anzaraya verilen duygusal
karşılığa ve onlarla sağlanan özdeşleşmeye
dikkat edin. İlhamını ışıktan,
m evsim lerden, doğal malzem elerden,
doğanın gizem inden almıştır. Temel
nitelik ve unsurları aradı (ve buldu da).
Bunlar, örneğin Matisse’teki gibi
basitleştirilmiş formlarla saf renk halini
alacak şekilde damıtılmış ve soyutlanmıştı
(Hepworth 1932 yılında Fransız
avangardıyla ilişki içindeydi). Ancak
Hepvvorth’un çıkış noktası insan figürü
değil doğaydı. 1930’larda bazı geometrik
yontular ve güzel çizimler de yapmıştır.
"Doğayı dikkatle seyredip
düşündüğümüzde sürekli
olarak yenileniriz."
DAME BARBARA HEPWORTH
H ele zo ni 1 Dame Barbara Hepvvorth, 1946, yükseklik 45.7
cm, beyaz taş, Özel Koleksiyon. Delikli soyut form,
Hepvvorth'un malzemelerin fiziksel esasını ve içsel şiirini
keşfetmesine olanak sağlayan, ayırt edici bir özelliği oldu.
Bu türde ilk eseri 1931-32 tarihlidir.
ST. IVES GRUBU i940-i960'LAit
1939’da heykeltıraş Barbara Hepworth ve
o sırada kocası olan Ben Nicholson’un
(kenti daha önceki bir ziyaretinde emekli
balıkçı ressam Alfred Wallis’ı keşfetmişir)
gelmesiyle CornvvalPdaki St. Ives, İngiliz
sanatçılar için yaratıcı bir koloni haline
gelmiştir. WaHis’in naif resimleri daha
sonraları grubun birçok sanatçısına ilham
vermiştir. Bu gruba ressamlar Terry Frost,
Patrick Heron ve heykeltıraş Henry
Moore da dahil olmuştu.
Tate St. Ives, C o rnw all 1993'te açılmış, Porthmeor
Sahiline tepeden bakan galeride, modern ve çağdaş sanal
eserleri sergilenmektedir.
M alzemelere sadakat konusunda hayat
boyu devam etmiş bir inancı vardı - taş,
ahşap ya d a bronzu (1950’den sonra) alıp,
her bir parçanın kendine özgü niteliğini
ortaya çıkarm ak ve en son formu
m alzem enin kendi özelliklerine
uyarlamak. M alzemeleri araştırm ak,
doğanın gizemini ve organik büyümesini
çağnştırm ak üzere delikli formu sundu ve
geliştirdi. Duygusal tepki ve gerilimi ifade
etmek için ipler kullandı. Yunanistan’a
yaptığı geziden sonra (1953) eserlerine
verdiği Yunanca isimler, Klasik geleneğe
bir saygıyı işaretidir.
BAŞLIC A ESERLERİ Güvercinler, 1928
(Manchester: Şehir Sanat Galerisi); iki
Form, 1933 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Soluk M avi ve Kırmızı Renklerle Heykel (Oval
Form), 1943 (Özel Koleksiyon); Minoa
Başı, 1972 (Cambridge: Fitzwilliam
Müzesi)
Ben Nicholson
Ö 1 8 9 4 -1 9 8 2 F» İNGİLİZ
EJingiltere; Paris; İsviçre, O Yağlıboya; heykel
Ê2| Londra: Tate Koleksiyonu
□ 1990 yılında 1.936.000 dolar, Fantastik B utik (La
Boutique Fantastique) (yağlıboya)
St. İves O kulunun duayeni Nicholson,
İngiltere’de soyut sanatın öncüsü ve
ülkenin ilk m odern sanatçılarından biridir.
Sir William Nicholson’un oğludur;
E ylül 1963 Ben Nicholson, 1963, fibrobeton üzerine
yağlıboya ve kolaj, Özel Koleksiyon. Nicholson soyutlamayı
yontma rölyef heykellerle keşfetmiştir. 1950'lerde, kesip bir
araya getirdiği ve boyadığı tahtadan yapılarla konuya geri
dönmüştür.
1934’te B arbara Hepworth ile evlenmiştir.
Resim, rölyef ve çizimleri için geleneksel
konular (m anzaralar ve natürm ortlar)
seçmiştir. M alzem eler ve gerilmiş dokuları
ilginç şekilde kullanarak, basit form lu
fıgürasyon ile saf soyutlama arasında
kolaylıkla hareket etmiştir. Zayıf, atletik
görünüşü ve doğallıktan çok hesapçılık
hissi, oyun oynam aktan hoşlanan (top
oyunları ve psikolojik oyunlar) rekabetçi
karakterinin merkezindeydi. Eserleri
Avrupa sanatına borçluluğunu gösterir -
özellikle Kübizm , M ondrian ve B raque’a.
Kibarlık veya hafifseme gibi İngiliz
erdem lerini, Avrupa avangardınm kuralsız
görünüm ü üzerine, tıpkı bir Savile
Caddesi takım ı gibi iyi dikilmiş ve
centilm en kriketi gibi nazik tavırlı,
uygulam a şekline dikkat edin. Eserlerinin,
m odern veya geleneksel, taşralı ya da
kentli, İngiliz veya Avrupalı ortam larda
eşit derecede yerine uygun görünm esi
yumuşak başlı olduklarını mı gösterir,
yoksa uluslararası yol yordam bilirliğin
esasının bu olduğu anlam ına mı gelir?
BAŞLIC A ESERLERİ St. Ives Koyu: Deniz ve Botlar ,
1931 (Manchester: Şehir Sanat Galerisi);
Beyaz Rölyef, 1935 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Şubat 1 9 5 6 (taş anıt), 1956 (New York:
Guggenheim Müzesi)
John Piper
Q 1 9 0 3 -9 2 i« İNGİLİZ__________________________
G2 Londra □ Yağlıboya; baskı ü Londra: Tate
Koleksiyonu Q 2001 yılında 131.200 dolar,
Kayalıklı Vadi, Kuzey G aller (yağlıboya)
Çok kişisel, stilize, romantik m anzara ve
mimari görüntüleriyle tanınan, ciddi,
itibarlı ressam ve özgün baskıcı. Aynı
zam anda b ir kitap illüstratörü ve sahne
tasanmcısıydı. Bir dönem geçerli
m odernliğin ideal örneği kabul edilmiş,
şimdilerde eserleri biraz eskimiş görünse
de bir gün tekrar rağbet görecektir.
BAŞLICA ESERLERİ Deniz Yıldızlı Sahil, 1933-34
(Londra: Tate Koleksiyonu); Stourhead’de
Sonbahar, 1939 (Manchester: Şehir Sanat
Galerisi)
Graham Sutherland
© 1 9 0 3 -8 0 W İNGİLİZ__________________________
E2 İngiltere; Fransa □ Gravür; yağlıboya
ü San Francisco: Güzel Sanatlar M üzeleri
Q 2004 yılında 247.050 dolar, Kara Kurbağası
(yağlıboya)
Eserleri, İngiliz geleneğinin ve m odern
üslubun birlikte yaşayabilirliğinin
büyüleyici örnekleridir. Sutherland
m anzaraları, organik form lar ve
başkalaşmaya duyulan hayranlığı açığa
çıkanr. Portreleri (belki en iyi eserleri?)
daha içteki kişiliği (bir kaya içindeki fosil
gibi) b a n n d ıra n yüz form lanna olan ilgi
ve beğenisini gösterir. Hak ettiği değeri
görmemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Somerset Maugham, 1949
(Londra: Tate Koleksiyonu); İhtişamlı Isa, 1962
(Coventry Katedrali)

David A lfa ro Siqueiros
Q 1896-1974 m MEKSİKALI_______ "
Hû Meksika; Avrupa fi Yağlıboya; akrilik @
Mexico City (kamu binaları için duvar resimleri)
Q 1989 yılında 330.000 dolar, Nina Mac/re (kâğıt
üzerine)
1920’ler ve 1930’larda Meksika’d a ilerici,
politik davalara derinlemesine dâhil olmuş
üretken bir ressam ve yazar. Meksika’nın
en büyük ressamı olarak saygı duyulur.
G üçlü politik bağlılığı olan, ağırbaşlı
(kasvetli?) eserler üretti sanat halk
devrim inin hizmetinde. Anıtsal, heykelsi
köylülerle yüzlerine; direkt ve kaba saba
öznelerine dikkat edin. Teknik olarak
gelişmiş, alttan alta deneysel (çok erken
bir dönem de endüstriyel boyaları ve
dam latm a tekniği kullanmıştır), üslup ve
inancında sarsılmaz şekilde istikrarlıydı.
En büyük başarıları, Meksika’daki
orijinal yerlerinde duran, her biri kendi
başına birer devrimci manifesto
niteliğinde, sinemadan esinlenilmiş, cesur
açı ve perspektiflerin kullanıldığı, çok
büyük duvar resimleridir.
BAŞLICA ESERLERİ Oturan M , 1931 (San
Francisco: Güzel Sanatlar Müzeleri); £apata,
1931 (New York: Metropolitan Müzesi)
Diego Rivera
Q 1886-1957 1« MEKSİKALI___ _____________
(İHMeksika; Paris; İtalya; ABD O Yağlıboya; fresk
M Mexico City (kamu binalarındaki fresk
dekorasyonları) Q 1995 yılında 2 ,8 milyon dolar,
Baile en Tehuantepec (yağlıboya)
Rivera, en ikna edici şekliyle toplumsal
gerçekçiliği temsil eden bir devdi fiziksel
olarak (1,83 m, —133 kg); karizmatik
kişiliğiyle (siyasi devrimcilik ve çalkantılı
aşk hayatı); eserlerinin nicelik ve
Latin Amerika'da İnsanlığın
Yürüyüşü DavidAlfaro Siqueiros,
1964, alan 4,645 metrekare, duvar
resmi, Mexico City: Polyforum
Siqueiros. Siqueiros bunu en büyük
başarısı ve bütün keşiflerinin bir
bileşimi olarak görmüştür.
boyutlarıyla. Bir Marxist
olmasına rağmen ABD
mega-kapitalistleri
tarafından sevilmiş ve
iinansal açıdan
desteklenmiştir.
1920’ler ve 1930’larda
yarattığı eserler, kamusal
alanlar için tasarlanmıştır
ve ütopyacı toplum sal bir bakışı ifade
ederler. Bu resimler toplumun hizm etine
verilmiş sanatın politik bildirileridir.
Vizyonu, içinde geçmişin, şimdiki
zam anın ve geleceğin, doğanın, bilimin,
insanlığın, kadın ve erkeğin, tüm ırkların
ve kültürlerin ahenkle birlikte varolduğu,
Meksika’nın Kızılderili tarihi ve m akine-
çağı geleceği arasındaki bir bileşimdi.
Anıtsal, tam fresk sanatını, fiziksel ve
kavramsal olarak eski gücüne
kavuşturmuştur.
Bakışını geniş, kalabalık imgelere
yönlendirm e şekli gerçekten mucizevîdir.
Kolomb öncesi sanat, M odernizm (Kübist
mekan), gerçekçilik ve erken Rönesans
freskleri (Giotto, Masaccio, Piero’nun
anıtsal, basitleştirilmiş formları)
konularındaki dolaysız bilgisini, zekice
düzenlenmiş ve kontrollü dekoratif geçit
törenleri içine, b ir hikâye anlatıcısının
önemli ayrıntılardaki sezgisiyle
sentezlemiştir. Aynı zam anda çekici, d aha
küçük ölçekli şövale resimleri ve eskizler
de üretmiştir: portreler, figürler, öyküsel
sahneler ve natürm ortlar.
BAŞLICA ESERLERİ Natürmort, 1913 (St. Petersburg:
Hermitage Müzesi); Bir Kafe Terasında Masa, 1915
(New York: Metropolitan Müzesi); Aztek Dünyası,
1929 (Mexico City: Ulusal Sarayı)
José e le m e n te Orozco
w 1883-1949 i» MEKSİKALI
Meksika; ABD f | Yağlıboya; suluboya
^ Guadalajara: Orozco Atölye-Müzesi, Mexico
City: Carrillo Gil Müzesi
Q 2004 yılında 883.200 dolar, AT/Ze/- (yağlıboya)
Orozco, Diego Rivera vc David Alfaro
Siqueiros ile birlikte en büyük Meksikalı
duvar ressam larından biridir. Soğuk ve
ciddi bir üslupla yapılmış, insanların
mücadele ve fedakârlıklarını ve boşuna
çekilen eziyetlerin acısını gösteren, kamu
binası duvar resimleri, sanatçının Meksika
1)evrimi ve İç Savaş deneyimlerine
dayanır
BAŞLICA ESERLERİ Fresk serileri, 1926 (México
City: Casa de los Azulejos); Quetzalcoatl’un
Gelişi ve Dönüşü, 1932-34 (New Hampshire:
Dartmouth Koleji)
Fr¡da Kahlo
W 1907-54 i» MEKSİKALI_____________________
[ 3 Meksika 0 Yağlıboya @ Coyoacan
(Meksika): Frida Kahlo Müzesi □ 1995 yılında 2,9
milyon dolar, Autorretrato con Chango y Loro
(yağlıboya)
En ünlü MeksikalI ressamlardan biri olan
Kahlo, fiziksel (15 yaşında, bir arab a
t * " -
rh ".:;:
. ¡ y <- »- ?
kazasında sakatlanmıştır) ve duygusal
(Diego R ivera’yla fırtınalı evlilik) acılarını,
Meksika siyaseti ve kimlik tem alarıyla
sentezlediği güçlü, figüratif imgeleri
yaratmıştır. Sanatı dar bir bakış açısına mı
sahiptir, yoksa d aha derin duygusal
seviyelere mi dokunm aktadır?
BAŞLICA ESERLERİ Maymunla Otoportre, 1938
(Buffalo: Albright-Knox Sanat Galerisi); İk i
Frida, 1939 (Mexico City: Modern Sanat
Müzesi); Kırpılmış Saçlı Otoportre, 1940 (New
York: Modern Sanat Müzesi)
Dorothy Hate'in İntihan, Frida Kahlo, 1939,59,7x
49,5 cm, boyanmış çerçeveli masorıit üzerine yağlıboya,
Arizona: Phoenix Sanat Müzesi. Sosyetik bir güzel olan
Dorothy Hale, kocasını ve finansal güvencesini
kaybettikten sonra, New York'taki apartman dairesinin
penceresinden ölüme atlamıştır.
G iorgio de Chirico
© 1888-1978 I» İTALYAN_________
E2 Yunanistan; İtalya; Paris; ABD
P Yağlıboya , heykel 0 New York:
Modern Sanat Müzesi E2 2004
yılında 6,4 milyon dolar, Büyük
M etafizikçi (yağlıboya)

De C hirico metafıziksel resmin

mucididir. 1910-20 yıllan
civannda gerçekten parlak kısa
bir dönem i olmuş, melankolik
huysuz ihtiyar. Abartılı
perspektifli, m antık dışı
gölgelerin, trenler, saatler,
büyütülm üş nesnelerin
bulunduğu, örtülü bir kötülük
ve çözülemeyen anlam hisleri
taşıyan, terkedilmiş İtalyan
usulü m eydanların rahatsız
edici resimleri yapmıştır.
N ietzsche’den büyük ölçüde
etkilenmiştir. Son dönem işleri
zayıftır.
BAŞLICA ESERLERİ Şairin Kararsızlığı,
1913 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Ressamın Ailesi, 1926 (Londra: Tate
Koleksiyonu)

G iorgio M orandi
© 1890-1964 f» İTALYAN şiirsel İmaları Gerçekiistücülere esin kaynağı olmuştur.

0 Bolonya fi Yağlıboya , gravür (Bonnard ve Rilkc aile dostlandır) bir

H San Francisco: Güzel Sanatlar Müzeleri
Q 1990 yılında 1,35 milyon dolar, Ölü Doğa
(yağlıboya)
1920 sonrası basit nesnelerle (örneğin şişeler)
oluşturduğu, çok hassas ve çekici, şiirsel
yalınlıktaki natürmortlarıyla tanınan,
münzevi, izole ve yetenekli sanatçı. Küçük
boyutlu, mütevazi; neredeyse monokrom ve
soyut, sessizlik içinde tadına vanlması
gereken eserler. 1920 öncesi iyi metafıziksel
resimleri ve güzel oyma baskıları vardır.
BAŞLICA ESERLERİ Natürmort, 1948 (Parma:
Magnani-Rocca Vakfı); Natürmort, 1957
(Hamburg: Kunsthalle)
Balthus
a 1908-2001 («FRANSIZ_____________ _______
[¿J Fransa; İtalya; İsviçre EJ Yağlıboya
IH New York: Modern Sanat Müzesi
E2 2004 yılında 3, 4 milyon dolar, Altın Akşamüstü
(yağlıboya)
Tam ismi Balthasar Klossowski de Rola
Balthus’tur. Polonya asıllı bir aileden,
kendi kendini eğitmiş ve erken gelişmiş,
entelektüel olarak iyi bağlantılan olan
sanatçı. M ünzevi. Bilinçli biçimde m odern
çizgiye zıt yönde çalışmıştır - soyut sanata
ideolojik olarak karşı olmuş,
zanaatkârlığın önemini kabul ettirm ek
konusunda kararlılık göstermiştir.
M anzaralar ve portreler resmetmiştir.
Eserleri, masumiyetle sapkınlık, gerçeklik
ve hayal arasındaki alanı inceler. Yavaş,
dikkatli bir işçiliği vardır, ö zen li çizim,
yağlıboya, hayattan gözlem, bilinçli
güzellik yaratım ı, yumuşatılmış tonlar,
nazik renkler, ışık ve insan figürünün
önceliği gibi zam an içinde geçerliliğini
yitirmemiş faziletler sanatı tarafından
tasdik edilmiştir.
BAŞLICA ESERLERİOturma Odası, 1941-43
(Minnesota: Minneapolis Sanatlar Enstitüsü);
Uyuyan Kız, 1943 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Kırmızı Masada Japon Kız , 1967-76 (özel
Koleksiyon)
Hans Hofm ann
© 1880 -1966 yo ALMAN/AMERİKALI____________
Paris; Münih; ABD [ ] Yağlıboya, çizim
® vvashlngton DC: Ulusal Sanat Galerisi
□ 2 0 0 3 yılında 980 000 dolar, Yukarı Bölgelerde
(yağlıboya)

Ö ncü, ancak sadece kısmen başan
sağlamış, soyut ressam (üslubu hiçbir
/am a n tam olarak çözülememiştir - esas
olarak, kalın boya ve parlak renklerle
modifıye edilmiş büyük kareler). Çok
yetenekli ve bir öğretm en olarak etkili bir
sanatçıdır. Pek yakında Am erikan Soyut
Dışavurum cuları olacak daha genç
jenerasyona, Picasso gibi Avrupalı
devlerin haberlerini getiren kilit bir
figürdür.
BAŞLICA ESERLERİ Sonbahar Şansı, 1957
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Şehrin Ufku, 1959 (San Francisco: Modern
zengin bir m irasçıyla evlenmiş ve öncü bir
halk sanatı koleksiyoneri olmuştur.
Kendisi de çekici, halk sanatından
esinlenmiş ahşap heykeller (Helenistik
im alar taşıyan) üretmiştir. Bir on yılını
zenginlik içinde geçirdikten sonra, 1929
Wall Street Ç öküşü’nü takip eden
ekonomik buhran dönem inde tüm parasal
varlığını yitirmiştir.
Heykelleri sıklıkla Seurat’nın
resimlerindeki figürlerin silüetlerini
taşırlar. Sanatı, antik ve m odernin, ortak
paydası form ve m alzem ede saflık arayışı
olan, ilginç ve başanlı bir sentezde
bileşimidir.
BAŞLICA ESERLERİ Başlıklı Klasik Baş, 1908-09

Sanat Müzesi) (Wisconsin: Milwaukee Sanat Müzesi); Ayakta

Nü, 1909 (Washington DC: Hirshhorn
Müzesi); Açık Havada Adam , 1915 (New York:
Elie N adelm an Modern Sanat Müzesi); Dansçı, 1920-22
Q 1882-1946 i» POLONYALI/AMERİKALI (New York: Yahudi Sanat Müzesi)
SÛ Paris; Londra; ABD H Heykel
@ Washington DC: Smithsonian Amerikan
Sanat Müzesi a 1987 yılında 2,6 milyon
dolar, Tango (heykel)

"Nesnel
gerçekliğin
taklidi yaratım
değildir...
sadece
entelektüel
performanstır,
bilimsel ve
steril..."
HANS HOFMANN

Büyük bir çekiciliğe sahip,

yetenekli Polonyalı heykeltıraş
N adelm an 1904 yılında Paris’e
taşınmıştır. Parisli üslubu Klasik
Yunan geleneğinde eklektiktir.
1.D ünya Savaşı’nın hemen
öncesinde New York’a göç
etm eden önce, 1914 yılı
civannda L ondra’ya
taşınmıştır. Oradaki
koruyuculan
arasında kozmetik
kraliçesi H elena
Rubinstein da
bulunm aktadır ve
N adclm an’a güzellik
salonları için bir dizi
m erm er baş siparişi
vermiştir. 1919’da
Louise Nevelson Joseph Cornell
Q 1899-1988 i« ALMAN/AMERİKALI__________ d 1903-1972 t» AMERİKALI
E] ABD; Münih □ Heykel; karışık malzeme; [Q] ABD □ Heykel; karışık malzeme; yağlıboya
yağlıboya ü San Francisco: Güzel Sanatlar İÜ Washington DC: Smithsonian Amerikan Sanat
Müzeleri □ 1989 yılında 230.000 dolar, Dawn'm Müzesi E2 2005 yılında 2,3 milyon dolar, isimsiz
Düğün Şapeli l (heykel) (Medici Prensesi) (karışık malzeme)

Kiev’de (ailesi 1905’te ABD’ye göç
etmiştir) Louise Berliawsky olarak doğan
Nevelson, çevresinde ağaçlarla büyümüş
(aile işi kerestecilik) ve heykeltıraşlığa
kendini adam ıştır (eşini ve çocuğunu
terk etm e pahasına). Kendi özgün
üslubunu ancak 1950’lerde bulm uştur
her biri, m onokrom , genellikle de siyaha
boyanmış, tahta parçalarından yapılmış
form çeşitlemeleri içeren, rölyef halinde
düzenlenm iş kenarları açık kutular.
Heykelleri en çok, büyük ölçeklerde
etkileyicidir, içinde, ilerleyen yaşla
birlikte gelen türden gizemli bir ağırlık
ve deneyim birikimi taşıyan seçkin
eserlerdir. Eskilerin bilgeliği ve eşliği gibi
ağır ağır sindirilmelidir. Bu, kimsenin
yaratıcı olm ak için çok yaşlı
olam ayacağının sevindirici bir
hatırlatmasıdır. Nevelson en iyi işlerini
70’li ve 80’li yaşlannda üretmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Beyaz Dikey Su, 1932 (New
York: Guggenheim Müzesi); Gökyüzü
Katedrali, 1958 (Buffalo: Albright-Knox
Sanat Galerisi)
Ayna İm gesi 1, Louise Nevelson, 1969, yükseklik
534cm, boyanmış ahşap, Houston: Güzel Sanatlar Müzesi.
Nevelson daha önce heykelleri için kaide olarak kullandığı
kutuları alıp, içlerine yontma ahşap formlar yerleştirerek,
sanat eserine dönüştürmüştür. Bu ilham onu duvar
boyutunda asamblajlar yaratmaya
götürmüştür. '
Tuhaf, küçük boyutlu, yaratıcı kutulan
yapan sanatçı. Sıklıkla Sürrealist olarak
klasifıye edilseler de, Freud’çu rüya
alemlerinden çok şiirsel hülyalara
yakındırlar. Annesi ve sakat kardeşiyle
Flushing, New York’ta yalnız ve içine
kapanık bir yaşam sürmüştür. Eski eşya
dükkanlarını, ufak tefek şeyler için baştan
başa dolaşmış, bulduklarını itinayla
sınıflandırmıştır.
Birçok fantezi düzenlemesi, hiç
gitmediği seyahatlerle (örneğin Paris
harita ve görüntüleri) veya hiç tanışmadığı
film yıldızlarıyla ilgilidir. Sıklıkla her bir
kutunun içeriği ve görüntüsüyle yıllarca
uğraşmıştır. K utuların camlı kısımları
sembolik olarak gerçek dünyayı rüyadan
ayırır. Cinsel imgeler yer almaz -
G erçeküstücülüğün karanlık, ‘sağlıksız’
yönlerini onaylamamıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Tılly Losch, 1935 (Özel
Koleksiyon); İsimsiz (Cennet Oteli), 1945
(Ottawa: Canada Ulusal Galerisi)
Grant W ood
ö 1892-1942 F» AMERİKALI
EJ lowa il Yağlıboya; tempera ü Chicago
Sanat Enstitüsü □ 1985 yılında 1,25 milyon dolar,
Ağaçlandırma Günü (yağlıboya)

4f T
II À 1 ı u
T
rai
!r1 U m 1
Hr t
L «m ı
X T 'IISTTf r
TPF J.LTJIf L Ir HH I
IV! L ı

Fantastik, çocuksu manzaralann ressamıdır.
Ayrıca portre, duvar resmi ve vitraylar da
yapmıştır. İlginç eserleri eski moda faziletleri
yansıtır: ölçülülük, sıkı ana-baba ve cinsel
ahlakçılık. Zahmetli, katı, eski m oda bir
üslubu vardı ve sıklıkla temperayla çalışırdı.
Iowa’da yetişen Wood, Amerikan
bölgeselciliğinin, (gizli eşcinsel) papaz
yamağıdır.
Am erikan Gotiği resmi Am erikan sanatı
içinde, M o n a Lisa ’nın İtalyan sanatında
olduğu kadar m eşhur ve aynı ölçüde de
gizemlidir. Resim, ilan ettiği iffetli vc
ağırbaşlı erdem lerin parodisini mi
yapm akta yoksa bunları takdir mi
etm ektedir? Eserleri bu sorunun yanıtını
asla açığa vurm az, kendisi de kimseye
itiraf etmemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Amerikan Gotiği, 1930 (Chicago
Sanat Enstitüsü); Paul Revere’in Geceyansı Sürüşü,
1931 (New York: Metropolitan Sanat Müzesi);
Devrimin Kızlan, 1932 (Ohio: Cincinnati Sanat
Müzesi)
Charles Sheeler
9 1883-1965 t» AMERİKALI
ABD; Avrupa U Yağlıboya; fotoğraf
ü Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi □
yılında 1 ,7 milyon dolar, Peyzaj (yağlıboya)
Buhar Türbini Charles Sheeler,
1939, 5Bx45.5cm, tuval üzerine
yağlıboya, Ohio: ButlerAmerikan
Sanatı Enstitüsü. Fortune dergisi
tarafından sipariş edilmiş altı
parçalık 'Enerji' serisinden beşinci
resim.
dikkatlice hesaplanmış,
kesin ve insan
mevcudiyetinden yoksun
şekilde, sanat eserlerine
dönüştürm üş, aksi,
rom antik bir ressam ve
fotoğrafçıdır. H enry Ford
için çalışmış ve onuıı
fabrikaların tapınm a
m abedleri olduğu inancım
paylaşmıştır. Vahşi
doğanın yüceliği yerine
kent m anzarasının
haşmetini koymuştur.
1959’da felç geçirmiş,
resim ve fotoğrafı
bırakm ak zorunda
kalmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Füg, 1940
(Boston: Güzel Sanatlar
Müzesi); Hava Burgulun, 1953
(San Francisco:Modern
Sanat Müzesi); Bacaların
Kutlaması, 1954 (New York:
Berry-Hill Galerileri)
Charles D em uth
© 1883-1935 m AMERİKALI
ISI ABD; Avrupa □ Yağlıboya; suluboya lü
New York: Memorial Sanat Galerisi, Rochester
Üniversitesi Q 1992 yılında 750 000 dolar.
Şehrimize Hoş Geldiniz (yağlıboya)
Cepheden görünüşlü ve basitleştirilmiş
geometri vurgusu olan, titizlikle boyanmış,
küçük boyutlu, endüstriyel m im ari
(fabrikalar, su depolan ve silolar) imgeleri
üretmiş, 1920 ve 1930’larm önde gelen
Presizyonisti. Hassas renklerine, keskin
ışık gölge gözlemciliğine ve insan
varlığının tam am en silinmiş olmasına
dikkat edin.
BAŞLICA ESERLERİ Renim M ısır’ım, 1927 (New
York: Whitney Amerikan Sanatı Müzesi); Altın
Rengi 5 Sayısını Gördüm, 1953 (New York:
Metropolitan Sanat Müzesi)
"Resimlere sadece bakmak,
bakmak ve bakmak gere­
kir...Hiçbir yazı, konuşma,
1983
şarkı, dans onları

Endüstriyel görünüm ü, herhangi bir seri

açıklayamayacaktır."
im alat ürününün olabileceği kadar CHARLES DEMUTH
 ■ ■
408 MODERNİZM
■ ------------- ----- -----
Edward Hopper
© 1882-1967 I» AMERİKALI
Eü ABD; Avrupa □ yağlıboya; gravür; suluboya
E! Whitney Amerikan Sanatı Müzesi
□ 2005 yılında 12, 5 milyon dolar, Koltuklu vagon
(yağlıboya)
Sessiz, konuşm aktan hoşlanmayan,
püriten küçük kasaba terbiyesine sahip,
New York’ta yerleşik, başanlı ve
m ükem m el Amerikan ressamı.
Am erikan kent m anzaralarının, bu
m ekânların sakinlerinin ve C ape C o d ’un
tasvirleri çoğunluktadır. Işığın (belki de en
dikkat çekicisi sert, elektrik ışığı)
harikulade gözlemi ve kaydı. K ıt, ince ve
katı teknik (tıpkı çoğu resminin özneleri
gibi). G üçlü renk hissi ve gerilimli,
sınırlandırılmış m ekânlar yaratm a
yeteneği. Fotoğraftan, filmlerden (hevesli
bir sinem a seyircisidir) ve
Em presyonizm ’den (1906-07 ve 1909-
10’d a Paris’i ziyaret etmiştir) etkilenmiştir.
Sıradan ve banal olanı nasıl bu kadar
huzursuz, anlam lı ve unutulm az
yapabilmektedir? Bu onun ışığı kullanm a
sihirbazlığı mıdır? Basiüeştirme ve
genelleştirme yeteneği - sadece ele aldığı
hikâyeyi değil evrensel bir ruh halini ifade
etmesi? Bir şeylerin yolunda gitmediği
veya olm ak üzere olduğu hissini yaratan,
ince m ekân çarpıtm aları? Benzer
hünerler, Hitchcock gibi harika siyah
beyaz film yapımcıları tarafından da
gösterilir. H o p p er’in birçok resmi aslında
bir filmden kareler de olabilirdi.
BAŞLICA ESERLERİ Erken Pazar Sabahı, 1930 (New
York: Whitney Amerikan Sanatı Müzesi);
Cape Cod Akşamüzeri, 1939 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Gece Kuşlan, 1942
(Chicago Sanat Enstitüsü)
Grandma M oses
« 1860-1961 (M AMERICAN
ES ABD H Yağlıboya (ü Vermont: Bennington
Müzesi E3 1993 yılında 180.000 dolar, Kır Panayırı
(yağlıboya
Vermont Virginia’daıı bir çiftçinin karısı
olan Née A nna M ary Robertson, kendi
kendini eğitmiş, 1930’larda 70’li
yaşlarında şöhret olmuştur. K adınlar ve
çocuklarla dolu, nostaljik pastoral taşra
hayatını tasvir eden resimleri naif bir
üslupla yapılmıştır. Popüler basım lardan
ayrıntılar kopyalamıştır; kendi eserleri de
kumaşlar, tebrik kartlan ve duvar kâğıtlan
halinde sayısız kez çoğaltılmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Köyümün Tepeleri, 1941 (New
York: Rochester Üniversitesi); Siyah Atlar, 1942
(Özel Koleksiyon); Elma Marmeladı Taparken,
1958 (Chicago Sanat Enstitüsü)
Chop Suey Restoran EdwardHopper, 1929, 81 x 96.5
cm, tuval üzerine yağlıboya, Bay ve Bayan Barney A.
Ebsworth Koleksiyonu. Başarılı olduktan sonra bile,
Hopper ucuz restoranları, ikinci el arabaları ve eski
giysileri tercih etmiştir.

Ç iftlikte Kış Grandma Moses, 1945, 49.5x60 cm,
masonit üzerine yağlıboya, Tokyo: Fuji Müzesi. Grandma
Moses, önceleri ücretli yardımcı daha sonra bir çiftçinin
karısı olarak, ömrünün çoğunu bir çiftlikte geçirmiştir.
Birçok resmi de o döneme ait anılarını betimlemektedir.
Georgia O 'K eeffe
» 1887-1986 t« AMERİKALI___________________
E3 ABD n Yağlıboya @ Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi □ 1997 yılında 3,3 milyon
dolar, Ovalardan (yağlıboya)
Etkili ancak m odern sanatın an a akımının
dışında kalmış, ardılı olmayan bir sanatçı.
Sanatı, şu an rağbet gören veya fazlaca
övülen diğer 20. yüzyıl isimlerinden çok
daha uzun süre hatırlanacak ve değer
verilecektir.
Yoğun ve egzotik imgeleri, figürasyon ve
soyutlama arasındaki m erak uyandırıcı
alanda durur. 1920’ler, 1930’la rv e
1940’laı ın dönem hissini kuvvetle
yansıtan, çok etkili doğa ve m im ari
imgeleri yaratmıştır. Rengi, hareketi ve
deseni basitleştirme ve yoğunlaştırm a
yeteneğinde, en iyi klasik Disney çizgi
filmleriyle, özellikle çağdaşı Fantasia ile
ortak yönler vardır (Walt Disney: 1901-
66 ).
Birçok resmi, gökyüzünde bulut
şekillerinde görülen, değişken ve fantastik
niteliklere sahiptir. Bitkiler ve çiçekler
(çoğunlukla yakın plan), dağlar, hayvan
kemikleri karakteristik imgeleridir.
Hepsini güçlü gerçekdışı, hatta sürreel ve
şiirsel hayatları olan varlıklara nasıl
dönüştürdüğüne dikkat edin: dağlar insan
bedenleri; bitkiler deniz anem onu gibi
organizm alar olur; kurukafalar canlanır
ve etrafa bakınır. Sıradışı ve yoğun renk
kombinasyonları; belirgin basit şekiller.
BAŞLICA ESERLERİ Siyah Süsen, 1926 (New York:
Metropolitan Sanat Müzesi); Ranchos Kilisesi,
1929 (Washington DC: Phillips Koleji);
Yılanyastığı No. IV, 1930 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Beyaz Deniz Kabuklu
Kırmızı Tepeler, 1938 (Houston: Güzel Sanatlar
Müzesi); Beyaz Süsen No. 7, 1957
(Madrid: Thyssen-Bornemisza
Müzesi)
Thomas Hart Benton
» 1889-1975 m AMERİKALI_________
E3 Paris; ABD □ Yağlıboya Es!
Missouri: Jefferson City, Capitol
Binası'ndaki duvar resimleri Q 1989
yılında 1,4 milyon dolar, Eve dönüş)
(yağlıboya)
Am erikan Bölgeselciliği’nin
babası sayılan Benton milliyetçi,
politik bir aileden gelmiştir. Geçimsiz,
homofobik, M odern karşıtıydı ve enerjik
bir biçimde kendi reklamını yapmıştı.
Orta-batılı, şehirli olmayan Amerikan
hayatının otantik faziletlerini öne çıkaran
konuların kararlı ressamıydı - kabaran
girdaplı m ekânlar içinde şişkin, kıpır kıpır
figürler. Çok popüler olmuştur. Eserleri
Jackson Pollock’u etkilemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Martha’s Vineyard’ Adası, c.1925
(Washington DC: Corcoran Sanat Galerisi);
Sığır Yüklemesi, Batı Teksas, 1930 (Andover,
Massachusetts: Addison Amerikan Sanat
Galerisi); Közlenmiş Mısırlar, 1930 (New York:
Metropolitan Sanat Galerisi)
Jacob Law rence
C 1917-2000 E» AMERİKALI _______________
E2 ABD □ Yağlıboya M Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi E2 2003 yılında 290.000
dolar, On Kaçak (yağlıboya)
Lawrence, Afrikalı-Amerikalılar
tarafından ve onlar için üretilen özgün bir
sanatın ilk sesiydi. A tlanta’da doğmuş,
H arlem ’e yerleşmiştir. Büyük Göç ve Ku
Klux K lan zulm ünü araştırmış ve
öğrenmiştir. En çok “Göç” serisi ile
tanınır - kaba vurgu veya herhangi bir
nefret ifadesi taşımayışlannın
güçlendirdiği, yoğun renklerle serbest,
ince, m odern bir üslupta, 60 küçük etkili
resim.
BAŞLICA ESERLERİ Kaçak Kölelerin
Yakalanmasına Direnmek için Adirondack
Woods’un Siyahı İnsanlarıyla bir
Organizasyon Kuran John Brown, 1941
(Detroit Sanat Enstitüsü); Düğün, 1948
(Chicago Sanat Enstitüsü); Mbari’y e giden
Sokak, 1964 (Washington DC: Ulusal Sanat
Galerisi)
M ark Tobey
S 1890-1976 I» AMERİKALI
EJ ABD; İngiltere; Uzakdoğu; İsviçre
il Yağlıboya @ San Francisco: Güzel Sanatlar
Müzeleri E3 1999 yılında 130.000 dolar, isimsiz
(yağlıboya)
Tobey, küçük kaligrafik işaretler vc jestler
kullandığı, çok kendine özgü, dingin ve
ışık dolu soyut bir üslup yaratmış, duyarlı
bir sanatçıydı. Bu üslubu 1940’lan n
ortasına, 50’li yaşlanna (Pollock’tan çok
Picasso’nun çağdaşıdır) gelene kadar
geliştirememiştir. Manevi inançlılıktan
(Bahailik’e geçmiştir), Uzakdoğu
kaligrafisinden, Amerika yerlilerinin
sanatından ve Jap o n ahşap baskılarından
etkilenmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ £ 'aman ve Mekânda Parçalar,
1956 (Washington DC: Hirshhorn Müzesi);
Tarihin ilerlemesi, 1964 (New York:
Guggenheim Müzesi); Kompozisyon, 1967 (San
Francisco: Güzel Sanatlar Müzeleri)
Jackson Pollock
Q 1912-56 t« AMERİKALI____________________
G2 ABD I I Yağlıboya; emaye boya; karışık
malzeme ü New York: Modern Sanat Müzesi.
Venedik: Peggy Guggenheim Koleksiyonu Q
1989 yılında 10,5 milyon dolar, 8 Numara, 1950
(suluboya)
New York O kulu’nun ‘Dam latan Ja c k ’
(‘J ack the D ripper’) lakaplı bu öncü soyut
ressamı, hassasiyet ve maçoluk, sevinç ve
üzüntü arasında savrulan, azap çeken bir
alkolikti.
Sanatı, başarısının anıtsal, tutkulu ve
gözüpek özelliklerinin görünür hale
Numara 6 Jackson Pollock, 1948, 57x 78 cm, tuval
üzerine gerilmiş kâğıt üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon.
Pollock damlatma resimlerini ilk kez 1948'de New York,
Betty Parsons Galerisinde sergilemiştir.

David Sm ith
O 1906-65 fP AMERİKALI________________
0 ABD n Heykel H Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi a 1994 yılında 3,7 milyon dolar,
Kübi V (heykel)

Sm ith, demir, çelik ve bulunmuş nesneleri

lehimleyip işleyerek büyük orijinallikte
yapılar haline dönüştürdüğü, güzel,
yaratıcı ve şiirsel işler yaratmıştır. Sakin
tevazusu, dürüst inançları, derin duygusu
sanatına, temel vc evrensel güçler ve
insani değerler ile ilgili sezgileriyle
yansımıştır. Kendi kuşağının en etkili ve
orijinal m odern heykeltıraşlarından
biridir.
BAŞLICA ESERLERİ Hudson Nehri Manzarası, 1951
(New York: Whitney Amerikan Sanatı
Müzesi); Kitaplar ve Elma, 1957 (Harvard
Üniversitesi: Fogg Sanat Müzesi); Kübi X X V II,
1965 (New York: Guggenheim Müzesi)

"Resim bir varoluş halidir...

Resim kendini keşfetmektir.
Her iyi ressam, olduğu şeyi
resmeder... Ben resmimin
içindeyken ne yaptığımın
farkında olmuyorum."
JACKSON POLLOCK
 19 0 0 - 1 9 7 0 411

geldiği, örneğin 4 x 7 m gibi büyük

ölçeklerde, en etkili halini alır. (Beş
yaşında bir çocuk bu ölçekte düşünem ez
veya yaratam az.) Tuvali yere koyar ve
ortasında büyük bir duvar boyası kabıyla
durur bilinçli şekilde resmin “içinde”
olmak ve onun fiziksel bir parçasına
dönüşm ek istemiştir.
İnce boya çizgileri içindeki ritim ve
akışlara dikkat edin (içgüdüsel olabilirler,
am a keyfi veya baştan savma değillerdir).
Resimde kaç ayrı boya katmanı
görebiliyorsunuz? Hareketlerini tekrar
yapmak ve böylece ikinci kere resmin
‘içine’ girm ek m ümkün değildir. Peki am a
neden hiç ayak izi yok?
BAŞLICA ESERLERİ Mani Direkler: 11 Numara,
1952 (Canberra: Avusturalya Ulusal Galeri); Ay-Kadın Çemberi Kesiyor Jackson Pollock, 1943,
FJlatun Sis: 1 Numara, 1950 (Washington DC: 109.5x 104 cm, tuval üzerine yağlıboya, Paris: Ulusal
Ulusal Sanat Galerisi); Derinlik, 1953 (Paris: Modern Sanat Müzesi. Kuzey Amerika yerlilerine ait ay ve
Ulusal Modern Sanat Müzesi) kadın üzerine bir efsaneden etkilenmiştir.
 S OYUT D IŞ A V U R U M C U L U K
Soyut D ışavurum culuk Büyük B uhran ve II. D ünya Savaşı’nın
yarattığı insani trajedilerden doğmuş, Soğuk Savaş dönem inin
başlarında olgunluğa erişmiştir. İfade özgürlüğünün inkârı ve
insan ırkının yok olm a olasılığıyla yüz yüze kalan sanatçılar,
harekete geçme ve bu meseleleri ele alan bir sanat üretm e
zorunluluğu hissettiler.

ÜSLUP
Gerçeküstücülük içinden doğmuştur ancak
hiçbir zaman tutarlı bir akım halini almamış
ve bir programı olmamıştır. Üsluplar
tamamen kişiseldir. Aynca bütünüyle bir
Amerikan akımıdır ve New York sanatsal
yaratıcılığın başkenti olarak Paris’in yerini
almıştır. Liderleri arasında yer alan Pollock,
boyanın nasıl düşeceğini tesadüflerin
belirleyiciliğine bırakmak ve resmin son
haline karar verebilmek arasında bölünerek,
devasa tuvallerinin üzerine boya damlatıp
fırlatmıştı. Rothko’nun geniş, incelikle
ayarlanmış renk alanları, kusursuz, meditatif
amaçlar taşımaktaydı.
Ballantine Franz Kline, 1948-60, Los Angeles: Eyalet
Sanat Müzesi, tuval üzerine yağlıboya. Kline'nın ilk işleri
siyah beyazdır; daha sonra renk kullanmaya başlamıştır.
Kendiliğindenlik hissi aldatıcıdır: her bir "jest" yavaşça
ve tasarlanarak boyanmıştır.

KONULAR

Jackson Pollock’unkiler gibi bazı enerjik figüratif im geler ya da saf, ayarlanmış

formlar, sanatçının tuvalle direkt
karşılaşmasındaki yaratm a
m ücadelesinin neredeyse belgesel bir
hikâyesi olmak üzere ortaya çıkmıştır.
D iğer sanatçılar, en derin ve evrensel
insani duyguları ve endişeleri, çarpıtılmış
veya zıt renklerle ifade etmeyi
amaçlamıştır. Yine de tıpkı müzikte
olduğu gibi, tüm Soyut Dışavurumcu
eserler eninde sonunda, anlaşılmaktan
ziyade sezgisel olarak hissedilebilir.

B A Ş L IC A O LA Y LA R

1943 Rothko, Still ve Gottlieb sanatlarının temel

amaçlarını The New York Times'a
yazdıkları bir mektupla duyururlar.
1946 New Yorkerdergisi sanat eleştirmeni
Robert Coates "Soyut Dışavurumculuk"
kavramını ortaya atar.
1947 Pollock, Gerçeküstücü etkiler taşıyan
"otomatik" resim üslubunu, yere yatırılmış
devasa tuvaller üzerine boya damlatarak
geliştirir
1956 Pollock'un bir araba kazasında ölümü
Kum Tepesi Üzerindeki Adam ZVillem de Kooning,
1971, yağlıboya, Özel Koleksiyon. Resimlerinin cesur
1970 Rothko, içinde bulunduğu derin bunalım renkler ve gazete kâğıtlarıyla sıvanan boya katmanlarının
sonucu stüdyosunda intihar eder coşkulu bir karmaşası halini aldığı 1970'lerden, sanatçının
tutkulu taşkınlığına ait bir parça.

NELER A R A N M A LI
Soyut D ışavurum culukla gözüpek
zorunluluklar baskındır. Değişimli olarak
cesur ve iddialı, dalgın ve sorgulayıcıdır.
Etkisi büyük ölçüde boyutlarından gelir.
İzleyicide paralel bir evren hissi
yaratarak içine çeken büyük tuvaller
‘taşınabilir duvar resimleri’- ezici ve
göz kamaştırıcıdır. Pollock’un boya
dereleri ve nehirleri, Still’in kalın,
1 9 4 0 'la r s o n u -1 9 5 0 'le r
neredeyse rölyef benzeri renk blokları
veya R othko’nun ince uygulanmış renk
katm anlarında olsun, doku da önem
taşır Fakat R othko “...eğer sadece renk
ilişkilerinden etkileniyorsanız esas
meseleyi kaçınyorsunuzdur... Ben sadece
temel insani duygulan araştırmakla
ilgileniyorum” dediği zam an aslında
hepsi adına konuşmuştur.
Siyah ve Beyaz, Mark
Rothko, 1956,238x 136 cm,
tuval üzerine yağlıboya,
Harvard: Fogg Sanat Müzesi.
Soyut Dışavurumcu işler
çerçevesiz olarak
sergilenmiştir, böylece elle
tutulur bir nesneden çok bir
"mevcudiyet" olarak
algılanabilmişlerdir..
Sınırlı bir aralık içinde
Rothko’nun renkleri, sonsuz
gibi görünen renk
derecelemeleriyle sıradışı
bir zenginliğe sahiptir.
T E K N İK L E R
Tipik bir motifte Rothko,
üsttekinin ağırlıksız
biçimde alttakinin üzerine
yerleştiği, her ikisinin de
hassas kırmızı bir taban
üzerinde salınır
göründüğü, puslu,
yumuşak kenarlı iki blok
boyar. Eserin etkisi, nere­
deyse bir çeşit yarı-dinsel
duyguyu harekete
geçirecek şekilde kasti
olarak haşmetlidir.
Rothko’nun ellerinde
siyah yumuşak bir
ışıltıya ulaşır; bir
"sonsuz boşluk" hissi
belirgindir.
M ark Rothko
0 1903-70 i*> AMERİKALI_____________________
E ] ABD O Yağlıboya @ Londra: Tate
Koleksiyonu; Houston: St. Thomas Üniversitesi;
New York: Modern Sanat Müzesi Q 2003 yılında
14,6 milyon dolar, Beyaz ve Beyaz üzerine Siyah
(yağlıboya)
ABD’ye 10 yaşında yerleşmiş melankolik
bir Rus göçmeni olan Rothko, New York
O kulu’nun önde gelen üyesi ve Renk
Alanı soyut resminin öncüsüdür. İntihar
etmiştir.
Aldatıcı bir şekilde basit görünen soyut
resimlerinin, tasarlanmış düz, yumuşak
kenarlı şekilleri ve aydınlık, parlak renkleri
vardır. Eserleri en iyi şekliyle, Tate
M odern’deki Rothko odası veya St.
T hom as Üniversitesi’ndeki şapel gibi bir
mekânı tümüyle doldurduğu geniş ölçekte
görülür. Bu son, çok kişisel ifadeye ne
kadar dikkatli ve yavaş yavaş ulaştığını
görm ek için erken dönem işlerine bakın.
Eserlere, yaratılm a süreçlerinde
kendilerine verilen saygı ile özeni gösterin
ve size ulaşabilmeleri için gereken süreyi
tanıyın. D aha iyi tanıyabilmek için
etraflarında dolaşın; işlerin yakınında
durup, rahatlayın, bekleyin, böylece
rengin görüş alanınızı tam am en
doldurm asına, gözlerinizden ruh halinize
ve duygularınıza süzülmesine izin verin.
Rothko eserlerinin “trajedi, kendinden
geçme ve kaçınılmaz son” hakkında
olduğunu söylemiştir temel (ve
romantik) duygular ve tutkular hakkında.
BAŞLICA ESERLERİ Çoklu/orm, 1948 (Canberra:
Avusturalya Ulusal Galerisi); isimsiz (Beyaz ve
Kırmızı üzerine Mor, Siyah, Turuncu, San), 1949
(New York: Guggenheim Müzesi); Yeşil ve
Kızıl-kahverengi, 1953 (Washington 1)C: Phillips
Koleji)
Willem de Kooning
Q 1904-97 P» HOLLANDALI/AMERİKALI
E ] ABD f i Yağlıboya; heykel @ Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi £2 1989 yılında 18,8
milyon dolar, Takas (yağlıboya)
R otterdam doğumlu, 1926’d a New York’a
gitmiş, en tutarlı ve uzun öm ürlü Soyut
D ışavurum cu sanatçı ve dekoratör.
En iyi işlerini 1950 -1963 arasında
üretmiştir. Figürasyon ve soyutlama
arasında gerçek bir senteze ulaşabilmiş
birkaç sanatçıdan biridir imge (en
ünlüsü kadın figürü) ve soyut dışavurumcu
jest eşit ortaklar olarak bir arad a yaşar ve
etkileşirler. 1963’ten sonra, kontrol ve
yönünü kaybetmiş, gelişi güzel jestler,
cansız renkler ve lekesel dekorasyonlu
işler üretmiştir. En son resimleri üzücü
şekilde zayıftır (Alzheimer hastasıydı).
Heyecan verici ve sıradışı renk
birliktelikleri yaratabilen harika bir renk
duygusu, bakm anın başlı başına bir zevk
olduğu karm aşık dokular ve boya örgüsü.
Kontrolsüz özgürlük ve bilinçli kontrol;
saldırganlık ve güzellik; soyutlama ve
figürasyon arasında gerçek anlam da bir
denge ve gerilim yaratır bir ip cam bazı
kadar m aharetli, cesur ve nefes kesicidir.
Boya ve imgelerin karmaşıklığı içerisinde
ince anlam katm anları gizlidir. Biçimi
tam am en bozum uş kadın figürünü
açıklayabilecek veya açıklayacak birilcri
çıkacak mı?
BAŞLICA ESERLERİ Kadın ve Bisiklet, 1952-53 (New
York: Whitney Amerikan Sanatı Müzesi);
Marilyn Monroe, 1954 (Özel Koleksiyon); Nehre
Açılan Kapı, 1960 (New York: Whitney
Amerikan Sanat Müzesi)
Barnett N e w m an
O 1905-70 f» AMERİKALI____________________
El ABD n Yağlıboya; heykel E22002 yılında
3,5 milyon dolar, Beyaz Ateş 7 (yağlıboya)
Ö nde gelen bir Soyut Dışavurumcu olan
Newman, kelimelerin ifade etmekte
zorlandığı duygular ve arzulara
değinmeye çalışan, kişisel bir büyük
ölçekli Renk Alanı resmi üslubu
geliştirmiştir.
Herşeyi arayın veya hiçbir şey aram ayın.
Sadece ve sadece basit dikey çizgili, yoğun
renk alanlarına bakarsanız fazla bir şey
göremezsiniz.
Vir Heroicus SubI i mis (Kahraman Yüce İnsan) Barnett
Newman, 1950-51,242.2x 513.6 cm, tuval üzerine
yağlıboya, New York: Modern Sanat Müzesi. Aslen bir
sanat eleştirmeni olan Newman, düşüncelerini iyi ifade
edebilen bir Soyut Dışavurumculuk savunucusuydu.
A m a örneğin, kırmızı arka planın,
sonsuz mavi bir uzam (mavi çizgi) içine
açılan büyüyen bir aralığı ortaya
çıkarm ak üzere kenara çekildiğini
görürseniz her şeyi görmüşsünüz
demektir.
BAŞLICA ESERLERİ An, 1946 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Dionisos, 1949 (Washington
DC: Ulusal Sanat Galerisi)
Franz Kline
Q 1910-62 ^ AMERİKALI _________________
E3 ABD n Yağlıboya @ Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi U 2005 yılında 5,7 milyon
dolar, Karga Dansçısı (yağlıboya)
Kline Pennsylvania’nm endüstriyel köm ür
m adenciliği bölgesinde büyümüş, önde
gelen Soyut Dışavurum culardan biridir.
Boston vc L ondra’da eğitim gördü. New
York’ta yalnız bir hayat yaşadı ve genç
yaşta öldü.
1950’ler ve 1960’larda yaptığı büyük
siyah-beyaz soyut resimleri, ilk bakışta
büyütülm üş Çin kaligrafisine benzer.
Z am anlan için hayli kendine özgü
işlerdir: jestlere dayalı, kişisel, spontan,
karamsar, varoluşsal kaygılarla dolu. Am a
daha fazla tanıyınca bunun tam tersi
oldukları görülür.
Kline spontan değildi. Kompozisyonları
çalışır ve fırça izlerini oldukça dikkatli
yerleştirirdi. H ayret verici beyinsel ve
duygusal uyum a sahip, iyi dengelenmiş,
sakin resimler yapmıştır. Bir Kline
sergisinin ziyaretçileri, fark edilir şekilde
eserlerle ve birbirleriyle derinlemesine
ilgili hale gelir.
BAŞLICA ESERLERİ Ballantine, 1948-60 (Los
Angeles: Eyalet Sanat Müzesi); Şef, 1950 (New
York: Modern Sanat Müzesi)
Robert M o th e rw e ll
Q 1915-91 [« AMERİKALI_____________________
ABD n Yağlıboya; kolaj @ San Francisco:
Güzel Sanatlar Müzeleri Q 2004 yılında 2,6 milyon
dolar, İspanyol Cumhuriyeti'ne Ağıt No.71
(yağlıboya)
Motherwell önde gelen bir Soyut
Dışavurum cu ve kibar, engin bilgili, akıcı
konuşan, etkili bir ressam, yazar ve
felsefeciydi. H elen Frankcnthaler’le
evlenmiştir.
Soyut resimleri, ç.izimleri ve kolajları her
zam an zariftir. İşleri küçük ölçekli, kişisel
kolajlardan, çok büyük ölçekli resimlere
uzanan bir çeşitliliktedir. Boyayı,
tesadüfleri, beklenm edik olanı, hesap
edilmiş yalınlığı sever. Kısıtlı renk
kullanımı vardır.
En önemli başarısı, “İspanyol Ağıtları”
resim serisi (hayatı boyunca yaptığı
150’den fazla tuval) İspanyol İç Savaşı’na
verilen çok duygusal bir karşılığı ve
M otherwell’in medeniyetin nasıl
ilkelleşebileceğinin farkına varışını yansıtır.
Şarap etikederi, sigara kâğıdarı ve müzik
etrafında inşa ettiği kolajlar, bir
özyaşamöyküsü değil, çağrışımlar
günlüğüdür.
BAŞLICA ESERLERİ Şahsiyet (Otoportre), 1943 (New
York: Guggenheim Müzesi); Beyaz üzerine
Siyah, 1961 (Houston: Güzel Sanatlar Müzesi)
A dolph G ottlieb Sam Francis
Q 1903-74 f» AMERİKALI
E2 ABD; Fransa; Japonya □ Akrilik; suluboya;
E3 ABD □ Yağlıboya M Washington DC:
baskı; heykel EÜ Washington DC: Ulusal Sanat
Ulusal Sanat Galerisi Q 2003 yılında 850.000
Galerisi E2 1999 yılında 3,1 milyon dolar,
dolar; Patlama //(yağlıboya)
Kaybolmaya Doğru l (yağlıboya)
Gottlieb tanınm ış bir Soyut Dışavurum cu
Francis, II. D ünya Savaşı sırasında savaş
olm asına rağm en büyük sanatçılardan biri
pilotuyken aldığı belkemiği yaralannm
olmak için fazla şematiktir. İki farklı
tedavisi sırasında sanata terapi olarak
üsluba sahiptir: 1941-51 - piktogram lar
başlamıştır. Beyaz bir fon üzerinde
(resimyazılar), şematik ve sembolik
ağırlıksız bir rahatlıkla yüzen, sıçratılmış
şekillerle dolu gevşek bölm eler (Freud ve
ve damlatılmış saf yansaydam rengin,
Gerçeküstücülükle ilgileniyordu); 1950’ler
büyülü, açık ve ışık dolu bir uzam
ve sonrası —tipik olarak, serbestçe
yarattığı büyük ölçekli soyutlar.
boyanmış b ir dünyevi bir kaos üzerinde
BAŞLICA ESERLERİ Kırmızı ve Pembe, 1951 (San
gezinen basit, yuvarlak göksel bir cismin
Francisco: Modern Sanat Müzeleri); Maviler
bulunduğu hayali yarı soyut m anzaralar.
Etrafında, 1956-57 (Londra: Tate Koleksiyonu)
BAŞLICA ESERLERİ Romanesk Fasad 1949
(Champaign, Illinois: Krannert Sanat
Müzesi); Yükseliş, 1958 (New York: Adolph ve
Esther Gottlieb Vakfı)

C lyfford Stili
d 1904 -8 0 t» AMERİKALI
E2 ABD □ Yağlıboya ü Guggenheim Müzesi
□ 2004 yılında 2,8 milyon dolar, 1960-F
(yağlıboya)

Başlıca Soyut Dışavurumcu ressam lardan

biri olan Stili, hararetli, ciddi, resimsi
üsluba sahip, cesur, rom antik ve beraber
yaşaması zor biriydi. Alberta, K an ad a ve
W ashington’un geniş açıklıklarında
yetişmiş, sert dış görünüm ü içinde
duygusal bir entelektüeldir.
İlk figüratif işleri, insanla m anzara
arasındaki ilişkiyi araştırır. D ah a sonraki
geniş ölçekli (zam anlarına göre) ağır
biçimde çalışılmış soyut resimleri, kalın
boya tabakalı, pütürlü yüzeylere sahiptir.
Yoğun renkler ve tek renk alanı üzerinde
renk ‘alevleri’ veya ‘parlam aları’ndan
oluşan basit ‘imgeler’ kullanmış, ‘im ge’ ve
resimleri dikey form atta oluşturmuştur.
Eserleri, hem sanatçının karakterini hem
de diğer Soyut Dışavurum cular tarafından
paylaşılan gündemi yansıtan, kasıtlı bir
sertlik, uzlaşmazlık ve tuhaflığı ortaya
koyar.
Resimlerle zam an harcam alı ve yan
yolda sanatçıyla karşılaşmaya hazır
olmalısınız. Konform izm çağında sanatı
ahlaki bir güç olarak görm üştür; doğaya -
özellikle yeryüzü ve gökyüzüne - karşı
koyan b ir güç olarak hayat. Böylece dikey
olan “hayat gereksinimi” yatay olandan
doğar. 19. yüzyıl Romantik m anzara
geleneğini devam ettirmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Hiçbir ^aman, 1944 (New York: Güzel M a v ilik İçinde, Sam Francis, 1955-57, 300x
Guggenheim Müzesi); 1953, (Londra: Tate 700 cm, tuval üzerine akrilik, Paris: Ulusal Modern Sanat
Koleksiyonu) Müzesi. Francis hastane tavanındaki ve Pasifik
gökyüzündeki silik desenlere ait anılarından ilham almıştır.

A rshile Gorky
Q 1904-48 [M ERMENİ/AMERİKALI_____________
E l ABD f i Yağlıboya @i Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi Q 1995 yılında 3,6 milyon
dolar; Tarlalardaki Kayısıların Kokusu (yağlıboya)
Gorky 1920’de, Türkiye’den A BD ’ye göç
etti. İlham ını m anzara ve doğadan alan,
özgün lirik, yumuşak ve şiirsel, soyut
resimsi üslup.Doğal renkler, biyomorfık
form lar (Miro ve Gerçeküstücülük etkisi).
Trajik, erken ölüm (tıpkı diğer birçok
Soyut Dışavurum cu arkadaşı gibi); kanser,
araba kazası ve korkunç bir atölye
yangınından sonra intihar etmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Sanatçı ve Annesi, 1926-29 (New
York: Whitney Amerikan Sanat Müzesi);
Kucaklama / Good Hope Caddesi II, 1945
(Madrid: Thyssen-Bornemisza Müzesi)
Richard D iebenkorn
Q 1922-93 I» AMERİKALI_____________________
E l ABD n Yağlıboya ® Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi Q 2001 yılında 3,2 milyon
dolar, Okyanus Parkı No.67 (yağlıboya)
Bir Batı Kıyısı Matisse’i olarak görülen
D iebenkorn, yetenekli, etkili, hayli görsel
am a ustalık erim inden ve azimli
kararlılığından yoksundu.
1948-56’ya ait ilk soyutları (doğadan
soyutlama) belirli alanlara (renk,
topografya, ışık) tepki mahiyetindedir.
1956’dan itibaren koyu, basit tasarımlar,
parlak renk ve zengin boya kullanımıyla
etkin figüratif eserler. Soyutlamaya,
Okyanus Parkı serisiyle (1966’dan
İsim siz Arshile Gorky, 1946, 53.3x73.6 cm, karışık
malzeme, ÖzelKoleksiyon. Gorky yılın bir bölümünü,
karısının ailesinin çiftliğinin bulunduğu Virginia'da, kırda
çizimler yaparak ve sonra da gözlemlediği çok çeşitli
şekillerle renklerin versiyonlarını araştırarak geçirirdi.
itibaren) döner; bu işler geniş ölçekli,
yansaydam , araştırm acı ve heybetlidirler.
Eserlerin doğal ışıkla görülmesi önem lidir
- sert, yapay ışık inceliklerini öldürür.
Acele etm eden, gözün tadını çıkararak ve
oyalanm asına izin verin.
En kendinden emin işleri figüratif
olanlarıdır. Soyutlan, her zam an tu h af
biçimde denem e niteliğindedir —hassas,
duyarlı vb. olarak açıklansa da,
Matisse’deki ayırt edici o son damıtılmış
duyguya bir türlü erişememiştir. İlk soyut
işleri, tekrara düşen ve yapılandınlm am ış
bir özelliktedir, çoğu kez rengi öldürür
(belki de figürasyona geçmiş olması bu
yüzdendir?). Işığa şaşırtıcı bir duyarlılık
(Hopper’mki kadar iyi). Şirin, küçük
ölçekli işleri (sigara kutusu kapakları
1976—79) ve son dönem eserleri (kalp
rahatsızlığı büyük ölçekli çalışmasına
engel olduğundan yine küçük) önemlidir.
BAŞLICA ESERLERİ Oturan Nü, Siyah Arka Plan,
1966 (Özel Koleksiyon); Şapkalı Oturan Figür,
1967 (Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Natürmort: Sigara İzmaritleri ve Kadehler, 1967
(Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi);
Okyanus Parkı No. 64, 1973 (Pittsburgh:
Carnegie Sanat Müzesi)
Jean Tinguely
Q 1925-91 I« İSVİÇRELİ______________________
E] İsviçre Q Heykel; karışık malzeme
M Basel (İsviçre): Jean Tinguely Müzesi
Q 1997 yılında 265 600 dolar, İsimsiz, Lehimlenmiş
Heykel Çeşme (heykel, 1968)
Tuhaf, tahm in edilemeyen, şangırdayan
ve bazen kendini yok etme noktasına
kadar hareket eden ve vızıldayan,
hurdadan yapılmış makinelerin yaratıcısı.
Eserleri oldukça orijinal ve çok esprilidir.
Değişimin hayattaki tek kesinlik olduğunu
düşünm üştür. Anarşik bir özgürlüğü
(düzenli, temiz bir İsviçre karşısında?)
ifade etm ekten zevk almıştır. Niki de
Saint-Phalle ile evlenmiş ve birlikte en
ünlü eseri Beaubourg Çeşmesi üzerine
çalışmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Büyücü Kadın, 1961
(Washington DC: Hirsbhorn Müzesi); Döküntü
kolaj, 1970 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Beaubourg Çeşmesi, 1980 (Paris: Pompidou
Merkezi)
KOBRA 1948-51
İlk olarak Paris’te Belçikalı şair ve metin
yazan Christian Dotrement tarafından
kurulan grup, çoğunlukla Marxist
inançlarından ilham almıştır. Karel Appel,
Asger Jorn ve Pierre Alechinksy’nin de
aralarında bulunduğu grubun deneysel
sanatı, Dışavurumculuk ve Gerçeküstücülüğe
yakın olmakla beraber, en büyük ilgiyi halk
sanatına, çocuk sanatına, Paul Klee ve Joan
Miro’nun eserlerine göstermiştir. CoBrA’nın
adı, asıl üyelerinin ülkelerinin üç
başkentinden gelmektedir: Ko
Kopenhag’taıı, Br Brüksel’den ve A
Amsterdam’dan.
Asger Jorn ___
a 1914-73 H» DANİMARKALI_______
Danimarka; Paris 0 Yağlıboya; çizim
[5İJ san Francisco; Güzel Sanatlar Müzeleri Q
2002 yılında 1,9 milyon dolar; Başlangıçta imge
Vardı (yağlıboya)
KoBrA’nın kurucu üyelerinden biri.
Bazen soyut, bazen figüratif imgeler
içeren, koyu ve özgürce boyanmış,
yoğunlukla renklendirilmiş, jestlere dayalı
eserler. 1960’ların ortasına, Pop sanatın
revaçta olduğu dönem e kadar Avrupa
sanatının ön planında yer almıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Ispanyol Şatom, 1953 (Boston:
Güzel Sanatlar Müzesi); Üç Bilge, 1955
(Bruges: Kraliyet Güzel Sanatlar Müzesi)
Karel A ppel
Q 1921 - i« HOLLANDALI_____________________
El Danimarka; Fransa; ABD H Yağlıboya;
heykel; çizim; baskı; seramik ® san Francisco:
Güzel Sanatlar Müzeleri Q 2002 yılında 680 000
dolar, Kadınlar, çocuklar, Hayvanlar (yağlıboya)
Önem li bir savaş sonrası sanatçısı ve
KoBrA’m n kurucu üyesidir. Çocuk
resimlerinin spontanlığını yakalamaya
çalıştığı, kalınca boyanmış, parlak renkli
Dışavurum cu resimleriyle tanınmıştır.
Aynı zam anda büyük ölçekte yaratm a
yeteneğiyle birlikte, yetişkin yetkinliği/
organizasyonu ve estetik hassasiyetinden
de faydalanır. Appel bir bale için sahne
dekoru da yapmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ tanmış Tül, 1961 (Özel
Koleksiyon); Yayaya Şa şa şal, 1949
^
(Londra: Tate Koleksiyonu)
Amerika ve Fransa 'nın Arkadaşlığının
Dönüşü Jean Tinguely, 1961,204 cm, karışık
malzeme, Özel Koleksiyon. Sanatçı 1960'ta
New York'ta göstermiştir.
Pierre A lechinsky
C 1927- I»' FRANSIZ_____________________
EÜ Belçika; Paris; Uzakdoğu P Yağlıboya;
akrilik; baskı @ San Francisco: Sanat Müzesi
Q 1990 yılında 440 100 dolar. Kalıntı
(yağlıboya)

Spontanlıklan, dokunuşun hafifliği ve

parlak yansaydam rengiyle tanınm ış,
dekoratif, neşeli, soyut resimler üreten
bir ressam ve özgün baskıcı.
Çoğunlukla, küçük kaligrafık
imgelerin oluşturduğu tamamlayıcı
sınırla çevrelenmiş merkezi panel
form ülünü kullanır. İçgözlem veya
derin anlam gösterişçiliğine
kaçm ayan, zevk verici eserler.
BAŞLICA ESERLERİ Oyun Dışı, 1962 (Roma:
L’Arehimede-Sanat Galerisi); Cehennem
Sıcağı Gününe, 1964 (San Francisco: De
Young Müzesi)

N icolas de Staël
C 1914-55 I« FRANSIZ__________________
Oktav Pierre Alechinsky, 1983, baskı, Özel Koleksiyon.
E3 Belçika; Avrupa; Fransa H Yağlıboya
KoBrA grubunun bir ara üyesi olmuş Alechinsky, 1951'de
@ Londra: Tate Koleksiyonu Q 1990 yılında 1, 9 Japon kaligrafisine ilgi geliştirdiği sırada Paris'e yerleşti ve
milyon dolar, Syracuse (yağlıboya) Uzakdoğu'yu ziyaret etti.

1948’de Fransız vatandaşlığına giren,

yetim bir aristokrat Rus göçmeni olan de
Staël, M odernizm ’e değil eski ustalara
duyduğu hayranlıkla sanata başlamıştır.
Fıgürasyon ve soyutlama arasında bir
köprü niteliğinde olan, kalın, dokulu
boya, zengin renkler ve basit form lar
(m anzara veya natürm ort çağrışımlı)
kullandığı başarılı bir üslup geliştirmiştir.
Kendini öldürm üştür (sinirsel yıpranm a
veya fazla çalışma nedeniyle mi?). Sanaü
fazlaca ilgi görmemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Kompozisyon, 1950 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Le Parc des Seceaux, 1952
(Washington DC: Phillips Koleji;; Akdeniz
Manzarası, 1953 (Madrid: Thyssen-
Bornemisza Müzesi)
Jean D u b u ffet
0 1901-85 (° FRANSIZ_______________________
E l Fransa f J Yağlıboya; heykel; baskı
@ Perigny-sur-Yerres (Paris): Dubuffet Vakfı
2002 yılında 4,3 dolar, Paris Montparnasse
(yağlıboya)
Aynı zam an da bir şarap tüccarının oğlu
olan ressam, heykeltıraş, özgün baskıcı,
koleksiyoner ve yazar. Hayatının erken
dönem ini, şarap ticareti, askerlik,
boşanm a ve am atör sanat meraklısı olarak
geçirdikten sonra, 1945’te tam zam anlı
olarak sanata dönmüştür. M eydan okuyan
ve bilinçli olarak estetik karşıtı, sanat
karşıtı, sanat kurum lan karşıtı bir üslup
geliştirmiş, am a sonunda kurumsal
sanatın en favori radikal şıklık örneği
haline gelmiştir.
Sanatı birbirini izleyen döngülerden
geçmiştir. H e r birinde, daha sonra
sergiler aracılığıyla tanıttığı düşünülmüş
bir gündem i ve farklı malzeme deneyleri
vardır: 1942^50 portreler ve grafiti;
1950’lerin başları sıvanmış yağlıboyayla
obez nüler; 1950’ler sonu “Yeryüzü”
tem aları ve çakıl kumu dokuları; 1960’lar
siyah konturlu “yapboz” tarzı ve
polistiren heykeller. Güzelliğin değil,
yoğunluğun peşindeydi. Art B rut’ü tanıttı
ve destekledi. Çocukların ve psikoz
hastalarının eğitim görmemiş
yaratıcılığına ilgi duydu.
Dubuffet naifliği en üst kültürel seviyeye
yükseltmiş, ne yaptığının tam anlamıyla
ayırdm da olan bir sanatçıdır - bu
“oyunun” işe yaradığı çok ender
Q
durum lardan b ir tanesidir. Sahte naif
işlerin çoğundaki sorun, eserin
eğitilmemiş ve m asum bir göz tarafından
yapıldığı için mi takdir görmesi gerektiği
yoksa bunun fazlasıyla eğitim almış bir
yapmacığın bizi ne kadar ‘basit’
olabileceği konusunda şaşırtma çabası mı
olduğunu (söylenmedikçe) hiçbir şekilde
bilemeyecek oluşumuzdur.
BAŞLICA ESERLERİ Etrafında Dönüş, 1961 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Galip, 1973 (Perigny-sur-
Yerres, Paris: Dubuffet Vakfı)

A lfre d O tto VVolfgang
Schuize Wols
W 1 91 3 -5 1 f» ALMAN/FRANSIZ__________
El Alman; Fransız n Yağlıboya; suluboya; çizim
Q 1990 yılında 932 800 dolar, İsimsiz (yağlıboya)
Bu dönem de O rta Avrupa’daki politik ve
sosyal çalkantıların kurbanı, yoksun,
m uhtaç ve mutsuz birçok insan gibi Wols
da kayıp bir ruhtu. Teselliyi sanatsal
aktivite ve içkide buldu. Alm anya’da
doğdu, Fransa’da yaşadı.
Yağlıboya ve suluboya küçük boyutlu
eserler yaptı. Yağlıboyaları çoğunlukla
takıntılı dökme, sıvama, püskürtm e ve
kazım alardan oluşur. Suluboyalarında,
ayrıntılara saplantılı bir ilgisi vardır.
Wols’u d a h a önemsiz çiziktirme veya
karalam a yapanlardan ayırt eden şey,
sanatındaki nicelik, tutarlılık ve
bütünselliktir. Hayatı süresince ilgi
görm em iş olsa da, yeni bir dışavurumcu
soyutlam a üslubunun öncüsü olmuş ve bu
üslupta devam etmiştir.
Ayrıntıya olan özeni dikkate değerdir.
H er bir işaretin bulunduğu yerde olması
için nedeni vardır. (Bu gerçek anlam da
bütünlüktür). Bir grup eserini bir arada
görm eye çalışın: sonuç, tek tek veya toplu
halde, gerçek anlam da veya ruhsal olarak
birçoklarını öldüren zorluklann
üstesinden gelmek için sanatı kullanan
birinin ilgi çekici kaydıdır. Eserleri birlikte
bakıldığında garip şekilde güzel ve
etkileyicidirler.
Kompozisyon Alfred Otto Wolfgang Schulze Wols,
c. 1950,24.8x 15.9cm, kâğıt üzerine guaş, Özel Koleksiyon.
Sanatçının Lekeci evresinden bir eser. Lekecilik (Taşizm),
tuval üzerine sıçratılmış renk lekelerini içeren bir
yöntemdir.
BAŞLICA ESERLERİ Resim, 1944-45 (New York:
Modern Sanat Müzesi); Kayık, 1951 (Boston.
Güzel Sanatlar Müzesi)
Pierre Soulages
O 1919- t« FRANSIZ_________________________|
EJ Fransa; ABD; Japonya □ Yağlıboya; baskı
@ Paris: Ulusal Modern Sanat Müzesi
0 1990 yılında 387.200 dolar, Resim 41-58
(yağlıboya)
içinde siyahın baskın olduğu, geniş
ölçekli, ağır biçimde dokulu, jesdere
dayalı, resimsi anlayışta soyutlar
üretmiştir. Duygusaldan çok görsel etkiyi
önemsemiştir siyahı, ışıkla rengi d aha
görünür ve canlı kılmak için bir araç
olarak kullanmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ 23 Mayıs 1953 (Londra: Tate
Koleksiyonu); 6 Ağustos 1956 (Canberra:
Avusturalya Ulusal Galerisi)
César (César Baldaccini)
w 1921-1998 P» FRANSIZ_____________ _______
El Fransa f l Heykel; karışık malzeme M New
York: Modern Sanat Müzesi Q 1999 yılında
513.655 dolar. Özgürlük İnşam (heykel)
César genellikle, araba parçalan gibi
sıradışı malzem eleri kullandığı yapıları ve
metal kompresyonlanyla ilgi toplamıştır.
Hayli görsel, insani, esprili, aktif
eserlerdir. H ayvan iskeletleri, kemikleri,
yapılan ve yarasa kanatlan gibi
yüzeylerden lıoşlanmıştır. Kâğıt ve plastik
işleri güç ve gerilimden (malzemeden
sıkılmışçasına?) yoksundur ve hatta hiç
olabilirler. R ahatsız edici otoportreleri
vardır.
BAŞLICA ESERLERİ İtalyan Bayrakları, 1960’lar
(Özel Koleksiyon); Başparmak, 1965 (Martigny,
İsviçre: Pierre Gianadda Vakfı)
Yves Klein
O 1928-62 i« FRANSIZ_______________________
El Fransa; Japonya Hi Karışık malzeme; heykel
ü Hamburg: Kunsthalle Q 2000 yılında 6,1 mily­
on dolar, Re / (kâğıt üzerine çalışma)
Kısa, dikkat çekici ve etkili bir varlığı
olmuş, eğitim alm amış (judo hariç),
m egaloman bir hayalperest. Resimleri,

nesneleri ve “happenning” kayıtlarının
(özellikle kendi markası YKB “Yves Klein
Blue-Yves Klein Mavisi” ile dolu olanlar)
benzersiz, yoğun bir parlaklığı vardır.
Kendisi ve destekleyicileri büyük bir
retorik kullanmaktaydı: mavi, ccnnetin
sonsuz maddesizliğidir; mavi, nesne ve
izleyici arasındaki boşluğu ruhani bir
enerjiyle doldurur; mavi, Zen
transandantal tecrübesine götürür vb.
Kendisininkine benzer bir hayal gücü
sıçramasıyla bu m ümkün olabilir. Klein
aynı zam anda, kısa süreli kariyeri
boyunca skandala yol açan davranışlarıyla
iinlenmişti.
Nesnelerinin çekiciliği, nakletmeye
çalıştıkları estetik ve ruhsal deneyim
midir? Ya da Gucci mokasenler veya
C hanel N o.5 gibi hemen tanınan şıklıklar
olarak mı kalacaklardır? bu nesnelerin
hepsi kendine sahip olanların, uluslararası
sanat erbaplığı ve yol yordam bilirlik
kulübünün bir üyesi olduğunun belirtisi
midir? Bu, sanatın yüksek sınıf bir m oda
aksesuarı oluşunun ilk örneği m idir? Eğer
öyleyse, sırf bu yüzden daha mı az
iyidir?
BAŞLICA ESERLERİ IKB 79,
1959 (Londra: Tate
Koleksiyonu); isimsiz
Mavi Monokrom (IKB
82), 1959 (New York:
Guggenheim Müzesi);
Ölüm ilahisi Mavisi, 1960
(Houston: Menil
Koleksiyonu)
Ofis Fetişi Armand
FernandezArman, 1984,
76.2x76.2cm, çevirmeli
telefonlar, metal
kutuplar, Detroit Sanat
Enstitüsü. Arman, Yves
Klein ve Jean Tinguely
ile birlikte, resmi
reddederek gerçek
malzemeler kullanan,
Yeni Gerçekçilerin bir
üyesiydi.
19 0 0 - 1 9 7 0 421
Arm and Fernandez A rm an
O 1928- [M FRANSIZ_________________________
E] Fransa; ABD O Heykel; kavramsal sanat 0
Hamburg: Kunsthalle f2 1989 yılında 330.000
dolar, Gökyüzüne Yükseliş (heykel)
A rm an, heyecan verici ve esprili bir nesne
düzenleyicisiydi. Sanaü kavramsal
olmaktan çok görseldi. Çocukluğundan
beri hevesli b ir koleksiyoner olan
A rm an’m babası bir eşya ve biblo alım
satımcısı, büyükannesi saplantılı bir atık
birikti ricisiydi.
Eserleri biriktirm e, yakma ve kesme
yoluyla dönüşür. İm al edilmiş nesnelere
(anahtarlar, a rab a parçaları, makineler,
oyuncak bebekler veya boya tüpleri gibi)
saplantılı düşkünlüğü vardır. Tekrar eden
birikimleri, şaşaalı ve bağlam dışı (örneğin
pleksiglas kutular, reçine yataklar ve duvar
monteleri) tu h af sunumları bu nesnelere
bir çeşit şiirsellik kazandırır. Kesilmiş
müzik aletleri veya yakılmış m obilyalar
izleyiciyi şoke ederken, nesnelerin
gerçek fonksiyonlarının
yeniden gözden
geçirilmesine de sebep
olur.
BAŞLICA ESERLERİ Kesilmiş
Çaydanlık Tığını, 1964
(Minncapolis: VValker
Sanat Merkezi);
Diana ÇNolı me
langere), 1986
(Toronto:
Miriam Shiell
Galerisi); Otoportre-
Robot, 1992
(Floransa: Uffizi
Galerisi)
Henri M ichaux
w 1KW 19X4 (»BHÇIKAI I
E3 Belçika: l unsa; Alı ka; Asya
n Suluboya, baskı R Paris Ulusal
Modern sanat Müzesi
Q 1990 yılında 65 910 dolar,
Kompozisyon (kâğıt üzerine) ■

( lldukça özgün. cIciham'I. ire

donuk resimlerin \ aram ısıdır.
M iclıau x san alı m addi
d ü n y a d a n b ir kaçış olarak
k ullan m ay a ve peşin
h ük ü m leri olm aksızın çok lıı/lı
çalışm ıştır: d ü zeltm e vc
yeniden ele alm aya izin
vermedikleri için
suluboyalannda yıkama ve
sulandırılmış mürekkep kullanmıştır.
1956’dan sonraki eserlerini ara sıra
halüsinasyonlara yol açan meskalin
ilacının etkisinde yaratmıştır..
BAŞLICA ESERLERİ Meidosems, 1948 (Boston:
Güzel Sanadar Müzesi); Altın Mahmuzların
Savaşı (La Bataille des Eperons d ’Or), 1960
(Bruges: Kraliyet Güzel Sanatlar Müzesi)
Marcel B roodthaers
Q 1924-1976 H» BELÇİKALI___________________
E l Belçika; Almanya; İngiltere H Heykel;
fotoğraf; enstalasyon; video Q 1992 yılında
687.600 dolar, Beyaz Dolap ve Beyaz Masa
(Armoire Blanche et Table Blanche) (heykel)
Broodthaers, tuhaf nesneler,
enstalasyonlar veya gerçek nesneler ve
gerçek sanat eserlerinden oluşan sergiler
yaratmış, sanat eğitimi almamış bir
sanatçı (1964’ten itibaren), başarısız olmuş
bir şairdir. Amacı? Sanatın anlamı;
sanatın tanım ı; sanat kurum lan ve güç
yapılan; sanat piyasası ve estetik gibi
meseleleri araştırm ak ve bu şekilde hazır
fikirlere m eydan okumaktır. Zarif, esprili,
etkili, başanlı.
BAŞLICA ESERLERİ Kömür Dolabı (.Armoire a ’
charborı), 1966 (Bruges: Kraliyet Güzel
Sanaüar Müzesi); Siyah Bayrak. Sınırsız Basım
(Le Drapeau Noir. Tırage illimite), 1968 (Bruges:
Kraliyet Güzel Sanatlar Müzesi)
Henri van Hervvegen
P anam arenko
8 1940- m BELÇİKALI________________________
E2 Belçika H Heykel; enstalasyon
E2 1998 yılında 120.000 dolar, Uçan cisim - Roket
(heykel)
L eonardo-benzeri makineler tasarlayan,
eksantrik bir hayalcidir. Gerçekte
Andes C ordillera Henri Michaux, 1958, 40x30 cm,
kâğıt üzerine guaş, Özel Koleksiyon. Uyuşturucu
kullanmaya başlamadan önce bile, Michaux resmi, psişik
doğaçlama sanatı olarak kabul etmiştir.
işlemezler am a hayal gücü için inanılm az
olanaklar yaratırlar. Teması, daha ileriye
sıçramak, uçm ak, yerçekimine m eydan
okumak, zam an ve mekânı yeniden
keşfetmek vb. için yollar önererek,
insanlığı fiziksel kısıtlamalardan
kurtarm aktır. Güzel makineleri vardır.
BAŞLICA ESERLERİ Feltra, 1966 (Ghent: Stedelijik
Güncel Sanat Müzesi); Uçak, 1967 (Wolfsburg:
Sanat Müzesi); Uçak Modelcisi 1969-71 (New
York: Dia:Chelsea)
"Kişi kendine hiçbir şeyi
yasak etmemelidir. Ayrıca
geri dönmeyi becerebilmeli,
her zaman
değişebilmelidir..."
HANS HARTUNG
Hans H artung
a 1904-89 in ALMAN/FRANSIZ _________
E l Almanya; Fransa □ Yağlıboya; akrilik; baskı
0 Paris: Ulusal Modern Sanat Müzesi
Q 1990 yılında 1.424.497 dolar, T47-10 (yağlıboya)
H artung jestsel soyutlamanın ilk
ressam lanndan biri olarak tanınmıştır.
Kâğıt üzerinde kıvnlarak ilerleyen
kurşun kalem çizgileri ve asla denetimsiz
veya rastgele olmayan Çin kaligrafisinin
kimi özelliklerine sahip fırça darbeleriyle,
spontan, m untazam ve özgür bir üslubu
vardır. G üçlü (karmaşık) kompozisyon ve
renk hissi onun Amerikalı olmaktan
ziyade Avrupalı olarak tanımlar.
Amacı, en içerideki varoluşunu ifade
eden im geler üretmekti. Resimleri
her zam an göründükleri kadar
spontan değildirler: bazıları, küçük,
aSsSSs
özgür eskizlerin, jesüerini veya ottJl^İİİIr
i »
raslantısal işaretlerini tekrarladığı ^ ^ tjp n a rın n n ^
büyütülm üş versiyonları olabilir
(ama böyle olması sonuçtaki üretim i
daha az geçerli mi kılar?)
BAŞLICA ESERLERİ T-1954-20, 1954
(Canberra: Avusturalya Ulusal Galerisi); (T i '
Çizgiler ve Kıvrımlar, 1956 (San Francisco:
Güzel Sanatlar Müzeleri)

Fritz Hun d e rtw a s s e r

W 1928-2000 i» AVUSTURYALI__________
El Avusturya Q Yağlıboya; karışık
malzeme g ] Viyana: KunstHauswien E3
2004 yılında 441.600 dolar, Babil Kulesi (La
Tour de Babel Perfore te Soleil - un spi-
raloid) (yağlıboya)
Friedrich Stowasser olarak
doğmuştur. Çoğunlukla organik ve
labırentimsi özellikte (kendini
yeniden üreten hayatın süreçleri
üzerine düşünülm üş bir metafor)
spiral motifli, küçük, ayrıntılı, zengin
renkli, süslemeci ve mücevherimsi
soyut işler üretmiştir. Kanşık
malzeme, altın, gümüş, ambalaj
kağıdı ve jü t kullanmıştır. İlginç
biçimde rom antik ve lirik. 686 Günaydın Ş ehir Frisdenscreich Hundertvvasser,
BAŞLICA ESERLERİ 460 Taşizme Saygı, 1961 1969-70,85x55.5cm, ipek baskı.Sanatçı 1972 Münih
(Viyana: Kunst Haus Wien); Büyük Toi, olimpiyatları için poster tasarımları yapmıştır. Daha sonra
1955 (Viyana: Avusturya Galerisi) k dünyanın çeşitli yerlerinde şehir planlama projeleri
i üzerine çalışmıştır.

FLUXUS 1 9 62 -1 9 7 0 1 Günther U ecker

© 1930- (»ALMAN
Kelime anlamı ‘akış’ olan, Almanya’da El Almanya H Heykel M Venedik: Peggy
ortaya çıkmış Fluxus hareketi sanatsal Guggenheim Koleksiyonu E2 2004 yılında
değerlerde estetikten etiğe geçişin 97.415 dolar, Geniş Alan (kâğıt üzerine
savunuculuğunu yapmıştır. Dadacılığın çalışma)
benzeri bir tavırla, sanatsal
araştırmacılığı ve sosyo-politik aktivizmi 1955’ten sonraki tipik eserleri, bir
yüceltmiştir. Üyeleri, sanat teorilerini tahta üzerine, elektromagnetik
bir tarafa bırakarak, buluntu alanlan anım satacak düzenlemelerle
malzemeleri kullandıkları kanşık çakılmış çivilerden oluşur. T ekrar ve
malzeme işleri üretmiş, Aksiyonlar’ m onotonluk bilinçli yöntemlerdir,
veya ‘Happeningler’ adı verilen işlerinin aynlm az parçalandır. Zen,
performans sanatı akımını geliştirmiştir. saflık ve sessizlik görüntüleriyle
Fluxus sanatçıları için, sanatçının ne m otivasyonunu sağlamıştır; kişisel
ürettiğinden çok sanatçının eylemleri, inancı, insanlar ve doğa arasında
fikirleri ve duyguları önemlidir.
uyum u sağlaması gerektiğidir.
BAŞLICA ESERLERİ Dokunulabilir Döner Tapı,
Edebiyat Sosisi Dieter Roth, 1967, 63cm,
1961 (Venedik: Peggy Guggenheim
karışık malzeme, Hamburg: Kunsthalle. Eser,
Hegel'in 20 ciltlik külliyatının, ince ince kıyılarak Koleksiyonu); T V 1963, 1963 (Venedik:
sosis tulumlarına doldurulmasından oluşur. Peggy Guggenheim Koleksiyonu)
Renato Guttuso
a 1912-87 I" İTALYAN_____________
G2 İtalya □ Yağlıboya; suluboya
E ! St. Petersburg: Hermitage Müzesi
E3 2004 yılında 174.195 dolar, Spagetti Yiyen Adam
(yağlıboya)
Guttuso, 1950’lerde birçok sol görüşlü
eleştirmen tarafından, avangardm en yeni
temsilcisi olarak görüldüğü dönem de, çok
övgü toplamıştır. Toplumsal gerçekçi
eserleri, Am erikan jestsel soyutlamasına
karşı bir panzehir olarak görülmüş, savaş
sonrası Avrupa sanat ve politikasıyla ilgili
özel bir şeyler yakaladığı düşünülmüştür.
Faşizm karşıtı Corrente (Akım) birliğinin
kurucularındandır. 1950’lerin sonlarından
sonra, türetilm iş biçimlere (Picasso ve
G oya’da çok fazla alıntıyla) fazlaca
yöneldiğinden hızla inişe geçmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Çarmıha Gerilme, 1941 (Roma:
Ulusal Modern Sanat Galerisi); Sülfür
Madendim, 1949 (Londra: Tate Koleksiyonu)
B ir Kahramanın Ölümü Henato Guttuso, 1953, 88x
103cm, tuval üzerine yağlıboya, Londra: Estorick
Koleksiyonu. Sanatçı sağlam bir anti-Faşist ve direnişçiydi.
Savaştan sonra Komünist bir politikacı oldu.
A lb e rto Burri
a 1915-95 m İTALYAN __________
E3 ABD; İtalya □ Kolaj @ Roma: Ulusal
Modern Sanat Galerisi E3 1989 yılında 2,62 mily­
on dolar, Umbria Vera, 1952 (kâğıt üzerine
çalışma)
1950’lcrde, ciddi görünüm lü kolajlar
üretm ek üzere, çuval bezi ve diğer sanat
dışı m alzem eleri kullandığı, zam anına
göre orijinal sayılabilecek işleriyle belli
bir başarıya ulaşmış, tıp doktorluğu
geçmişi olan sanatçı. (Hastalarını
bandajlayan ve kırıklar için alet kullanan
doktorlarla bir bağlantı kurulabilir mi
kırmızı boya sıçratmalarıyla kan
görünüm ü canlandırm aktan
hoşlanmıştır? Avrupa’nın savaş sonrası
durum uyla ilgili bir yorum olabilir mi?)
BAŞLICA ESERLERİ Kahverengi Çuval Beziyle
Soyutlama (Çuval), 1953 (Torino: Modern ve
Çağdaş Sanatlar Şehir Galerisi); Kompozisyon,
1953 (New York: Guggenheim Müzesi)
Lucio Fontana
» 1899-1968 i” ARJANTİNLİ/İTALYAN_________
ÎÎÜ İtalya n Yağlıboya; heykel; seramik; ensta-
lasyon @1 Roma: Ulusal Modern Sanat Galerisi
Q 2002 yılında 1.862.500 dolar. Concetto
Spaziale, il Cielo di Venezia (yağlıboya)
O rta yaşlarına kadar tanınm am ış bir
sanatçı olan Fontana, dönemin ruh
haliyle uyum gösteren sınırlı ancak
başarılı bir ‘form ül’ geliştirmiş,
savaş sonrası Avrupa sanatında
önem li bir yer edinmiştir.
E n çok, üzerlerine tek veya
çoklu kesikler atılmış m onokrom
ve delinm iş veya yırtılmış
tuvalleriyle tanınmıştır. G erçekten
de çok iyi olabildikleri gibi
korkunç sıkıcı da olabilirler.
Birden fazla eserin bir arada
görülm esi daha iyidir, tek bir iş
oldukça yüzeysel veya saçm a
görünebilir.
BAŞLICA ESERLERİ Mekânsal Kavram,
1958 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Mekânsal Kavram: Beklentiler, 1959
(New York: Guggenheim Müzesi);
Doğa, 1959-60 (Londra: Tate Koleksiyonu)
M ario M e rz
a 1925-2003 İTALYAN ~~
ES İtalya f i Enstalasyon; heykel; kavramsal
sanat Eü Berlin: Ulusal Galeri Q 2005 yılında
1.323.000 dolar, Eskimoevi nesnesi cache-toi
(heykel)
Arte Povera’nın öncülerinden olan M erz,
1960 ve 1970’lerde coğrafi ve çevresel
meselelere değinen özellikle kil, balm um u
budakları, kırık cam lar vb. ile örtülü,
metal çerçeveli ‘eskimo evleri’ yaratmıştır.
Sanatı bir değişim süreci (doğanın kendisi
gibi) ve sanatçıyı da göçebe olarak ortaya
koymak üzere, kalıcı olmayan, süreli işler

T tP '
r'-
Ne Yapmalı? Mario Merz, 1969, 1991 'deki bir sergiden,
karışık malzeme, Bordeaux: CAPCÇağdaş Sanat Müzesi.
Merz'in 'eskimo evlerinden bir tanesi; resim ve heykel
içeren daha büyük bir enstalasyonun parçası.
üretmiştir. Fibonacci sayılarına referanslar
taşır (her bir sayının kendinden önce
gelen iki sayının toplam ına eşit olduğu
sonsuz sayılar dizisi).
BAŞLICA ESERLERİ Geceleyin Timsah , 1979
(Toronto: Ontario Sanat Galerisi); Eskimoevi,
1983 (Londra: Coutauld Sanat Enstitüsü);
Gerçek Olmayan Şehir, Bin-Dokuz-Yüz-Seksen-
Dokuz, 1989 (New York: Guggenheim Müzesi)
M ic h e la n g e lo P isto letto
Q 1933- W İTALYAN _________
E] İtalya f i Kavramsal sanat; heykel; perform­
ans; video Q 2004 yılında 184.690 dolar, Yürüyen
Kadın (yağlıboya)
Pistoletto, ziyaretçinin sürekli kendi
imgesini gördüğü ayna düzenlemeleriyle
tanınm ış b ir kavramsal sanatçıdır. Bunu
genellikle, gerçek boyutlu insan
fotoğraflarını cilalanmış çelik levhalar
üzerine yapıştırarak ve böylece imge ile
izleyici arasında bir ilişki kurarak yapar.
m
19 0 0 - 1 9 7 0 425
Etkili, kafa karıştırıcı ve eğlendiricidir
ancak iddia edildiği kadar derinlikli
değildir.
BAŞLICA ESERLERİ Aynanın Mimarisi , 1990
(Torino: Castello di Rivoli Çağdaş Sanat
Müzesi); İlk olarak , 1997 (Torino: Castello di
Rivoli Çağdaş Sanat Müzesi)
ARTE POVERA 1970-
İtalyanca ‘Yoksul Sanat’ veya ‘Fakirleşmiş
Sanat’ anlamlarına gelen terim. İtalyan
sanat eleştirmeni Germano Celant
tarafından verilen isim, ilk kez 1970’lerde
Torino’da ortaya çıkan, şimdilerde çağdaş
sanat içinde sıradan sayılabilecek bir sanat
çeşidini tanımlar. Doğal veya ucuz ve
uyduruk malzemelerden yapılmış, mütevazı
malzemelerin sanat statüsüne
yükseltilmesinin, yoksul sosyal sınıfların
yükseltilmesi dileğine tekabül edeceği
önermesiyle, güçlü bir politik içerik taşıyan
eserlerdir. Ayrıca bu şekilde, sanatın ticari
olarak sömürülme olasılığına karşı
koyabilmeyi de umar.

Jannis Kounellis
» 1936- I" YUNAN/İTALYAN__________________
ED İtalya □ Heykel @ Hamburg: Kunsthalie □
1990 yılında 1.058.940 dolar, isimsiz (yağlıboya)
Kounellis, battaniyeler, şilteler, çuvallar ve
kan gibi farklı m alzemelerden tu h af
nesneler ve yapılar üreten, alev ve dum an
izlerini görünür kılmaktan hoşlanan, öncü
Arte Povera sanatçılarından biridir. Amacı
20. yüzyıl deneyiminin karanlık tarafına,
özellikle sosyal yoksunluk ve ruhsal açlık
konularına dikkat çekmek ve bunlar
üzerine düşünülm esini sağlamaktır.
BAŞLICA ESERLERİ Kömürlük, 1967 (Londra:
Courtauld Sanat Enstitüsü); İsimsiz, 1987
(New York: Guggenheim Müzesi)
Piero M anzoni
O 1933-63 t« İTALYAN_______________________
E2 İtalya n Kavramsal sanat; heykel; karışık
malzeme @ Hamburg: Kunsthalle E3 1998
yılında 840.000 dolar; Renksiz (heykel)
K araciğer sirozundan genç yaşta ölen,
sanatı geleneksel fikirler, süreçler ve
form lardan kurtarm a konusunda deneysel
bir sanatçı olarak ön saflarda yer almış,
bebek yüzlü bir aristokrattı.
Şimdilerde ana akım, kurumsal sanat
için sıradan görünebilecek, ancak 1950’ler
ve 1960’larda gerçekten cesur sayılan
nesneler ve fikirler yaratmıştır: K aolin
veya alçıya batırılarak yapılmış, özel bir
anlam taşım ayan tuhaf beyaz nesneler;
uçucu olanı (sanatçının nefesi gibi)
saklamak ve alıp satılabilir bir m al olarak
sanat fikriyle mücadele etmek için
aygıtlar veya stratejiler; insanlar ve
evrenin sanat işinin içine dahil edilmesi,
şleri provokatif olsa da kendisi nezaket
ve espri doluydu.
BAŞLICA ESERLERİ Sanatçının Nefesi, 1960
(Londra: Tate Koleksiyonu); Sahiciliğin İlanı
No. 025, 1961 (Boston: Güzel Sanatlar
Müzesi)
Luciano Fabro
Q 1936- m İTALYAN________________________
0 İtalya □ Heykel E2 2002 yılında 223.300
dolar, A ltın İtalya (heykel)
Fabro şu sıralar, m erm er gibi geleneksel
m alzem eler kullanarak seçkin, zarif,
yontm a heykeller üzerinde çalışmaktadır.
M alzem enin görsel ve fiziksel
özelliklerinden zevk alır. El işçiliği ve
estetiğe ilgi duyar Klasik Yunan’a
kadar uzanan bir geleneğin çağdaş bir
yorumu. Eserleri, canlanm ak için güneş
ışığına ihtiyaç duyar.
Eserlerini olduklan şeyler yapan
özelliklerin keyfini çıkarın. Sanatının,
kendi gözleriniz aracılığıyla hayal
gücünüz üstünde özgürce oynamasına
izin verin.
Sanat eserlerinden çok klavyelere bakan
ve kelimelerle oynam aya zam an
harcayan katalogculann ve küratörler
topluluğunun kullandığı kalabalık
jargona kulaklarınızı kapayın. Bu eserler
haute couture’ün tüm görkemli biçimde
rafine özelliklerine sahiptirler: göz ve
hayal gücüne, gerçek anlam da doyurucu
özel bir ziyafet için davet niteliğindedirler.
BAŞLICA ESERLERİ Altın İtalya, 1971 (Los Angeles:
Çağdaş Sanat Müzesi); İkonografi, 1975 (Özel
Koleksiyon); İtalya Yol Haritası, 1979 (Torino:
Castello di Rivoli Çağdaş Sanat Müzesi)
Alighiero Boetti
a 1940-94 m İTALYAN______________________
E3 İtalya 13 Heykel; kavramsal sanat; karışık
malzeme □ 2002 yılında 431.200 dolar, zamanla
Birlikte Zamanın içinde Zaman (Tempo in tempo
col tempo) (kâğıt üzerine çalışma)
Boetti Arte Povera’nın öncü üyelerinden
biriydi. Renklendirilmiş ahşap eserlerde
uzmanlaşmıştı. ‘Parçalanmış am a her şeyi
kucaklayan dünya’ya bir anlam verm ek
girişimi sırasında aşınıp giden,
asamblajlar, nakış işleri, çizimler gibi ufak
tefek şeyler üretmiştir. İzleyicinin şifresini
çözmesinin beklendiği naif sistemler.
R ağbet gören, basit sayılmasa da son
derece önemsiz. Eğitim alm amış (öyle
görünüyor).
1990’ların genç ve öncü sanatının
önceliklerinin, fikir ve görünüşünün, en
azından 30 yıldır ortalarda olduğunu
hatırlatan faydalı bir örnektir.
BAŞLICA ESERLERİDünyanın En Uzun Bin Nehri,
1977-85 (New York: Modern Sanat Müzesi);
Uçaklar, 1984 (New York: Gagosian Galeri);
Harita , 1993-94 (Özel Koleksiyon)
Mimmo Paladino
a 1948- i» İTALYAN_________________________
EÜ İtalya □ Yağlıboya; baskı; heykel
@ New York: Metropolitan Sanat Müzesi
E2 1990 yılında 225.000 dolar, Kahramanlar Kuyusu
(Pozzo d! Erol) (heykel)
Yerinden çıkmış hayvan parçalan, ölüm
maskeleri ve bedenlerden oluşan figüratif,
büyük boyudu, çok renkli ve dışavurumcu
tarzda boyanmış, kişisel ve gösterişli
eserlerin yaratıcısıdır. Sanatsal olarak
m erak duyduğu konular, m uhtem elen (ve
kasten?) çözülmesi olanaksız, kişisel,
efsanevi ve mistik olanlardı. Sandro C hia
ve Francesco C lem ente’nin de aralan n d a
bulunduğu İtalyan Transavangard
akımının önemli üyesidir.
BAŞLICA ESERLERİ Savaşçının Şarkısı, 198I
(Indiana: Ball Eyalet Modern Sanat Müzesi);
İsimsiz, 1985 (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi); Yedi, 1991 (Buffalo: Albright-Knox
Sanat Galerisi)
Dünyayı Dünyaya Getirmek Alighiero Boetti, 1973-79,
135x 178cm ve 132x201 cm, kumaş üzerine monte
edilmiş kâğıt üzerine tükenmez kalem, Ûzel Koleksiyon.
Alfabe sanat eserinin parçasıdır.
 ht
428 MODERNİZM

Kompozisyon LXIV
Antoni Tapies, 1957, 97x
162cm, tuval üzerine
karışık malzeme, Hamburg:
Kunsthalle. Tapies, savaş
sonrası İspanyasının
entelektüel durgunluğuna
karşı gelen, Dada ve
Gerçeküstücülükten ilham
alan bir sanatsal ittifak olan
İspanyol DaualSet'm
(Katalan dilinde "zarın
yedinci tarafı") kilit bir
üyesiydi. Tapies özellikle
boyanın maddeselliği
üzerine yoğunlaşmıştır.

A n to n i Tâpies duyguları baskındır.

© 1923- i« İSPANYOL_______________________
EJ İspanya H Karışık malzeme; yağlıboya; baskı
@ Barselona: Antoni Tapies Vakfı
□ 1990 yılında 753.608 dolar, Tahta ve D elikli kah­
verengi (Bois e t Marron Troue) (karışık malzeme)
Kendi kendini yetiştirmiş, yetenekli bir
sanatçı olan T âpies’in en iyi işleri, Soğuk
Savaş Avrupası’nın belirsiz, stres dolu ruh
halini ifade eden, kasvetli, ağır dokulu
tuvaller üretm ek için kaba m alzem eler
kullandığı 1950’ler ve erken 1960’lara
aittir. D ah a sonraları, sanatı zam anıyla
daha az uyum lu hale geldiğinden, ikna
ediciliğini biraz yitirmiştir. Övgüyle söz
edilen, avangard olarak adlandırılan
1970’lcr ve 1980’ler sanat akım lannın
çoğu T âpies tarafından öngörülmüştür.
BAŞLICA ESERLERİ Büyük Oval veya Resim , 1955
civarı (Bilbao: Güzel Sanatlar Müzesi); Ters
Dönmüş Şapka , 1967 (Paris: Ulusal Modern
Sanat Müzesi)
Eğer yeni m odern ve çağdaş sanat
müzeleri artık bireysel, ruhsal ve estetik
canlanm a yerleri değilse ya da gerçekten
göz açıcı sanatsal ve politik meydan
okumayı tercih etmiyorlarsa, bunun
yerine giriş ücretleri, bütçeler, hediyelik
dükkânı satışlan, fon toplam a ve ticari
sponsorluk konularındaki işletme hedefleri
tarafından yönlendirilen (ki neden
olmasın? herkes ve herşey zam anına
uygun hareket etmelidir), etkileyici
yetişkin m acera oyun parkları haline
gelmişse, bunlar (ve diğer benzeri işler) bu
kurum lar için uygun kalitede
içeriklerdir.
BAŞLICA ESERLERİ Son Sohbet Eseri,
1984-85 (Washington DC:
Hirshhorn Müzesi); Kutuyla
Cüce, 1988 (London: Tate
Koleksiyonu); ikilem , 2001
(Londra: Tate Koleksiyonu)

E duardo Chillida
Juan M uñoz © 1924-2002 m ISPANYOL
© 1953-2001 E» İSPANYOL___________________ ispanya □ Heykel H Bilbao:
E] İspanya; İngiltere; ABD □ Heykel; enstalas­ Guggenheim Müzesi Q 2001
yon Q 1997 yılında 125.000 dolar, Birden Beşe, yılında 644.000 dolar, Besaka
/Ar/' (heykel) (heykel)

M adrid’de doğmuş, L ondra ve New Çeşitli İspanyol etkilerini -

York’ta eğitim görmüştür. Bütün bir
galeriyi dolduran geniş ölçekli
enstalasyonların yaratıcısıdır - aşın
derecede perspektif hatası olan parke yer
kaplam aları, bozulmuş ölçekli m im ari
unsurlar (örneğin dem ir balkonlar) taşıyan
yapılar ve anlaşılmaz sessiz ilişkiler
içindeki heykel figür grupları gibi.
Dengesizlik, tehlike ve absürdlük
Picasso gibi m odern ve eski
tarım aletleri gibi geleneksel
Berlin Eduardo Chillida, 2000, demir
heykel, Berlin-Tiergarten:
Bundeskanzleramt. Chillida’nın heykelinin,
Berlin Federal Mahkemesi Şeref
Salonu’nuna yerleştirilişi, doğum yeri
Hernani’de kendi adına hazırlanmış,
Chillida-Leku Müzesi'nin açılışıyla aynı
zamana rast gelmiştir.
 ft

"İyi bir kaleci olmak için gerekli olan şartlar, iyi bir
heykeltıraş olmak için gerekenlerle aynıdır! Her iki mesle­
kte de, zaman ve mekânla çok iyi bir bağlantıya sahip olmak
gerekir."
EDUARDO CHILLIDA

olanları- bir araya getiren, özellikle
dövülmüş veya kaynak yapılmış dem irden
soyut yapılarıyla dikkati çeken, Basklı bir
sanatçıydı. Kim i heykelleri anıtsal olsa da
her zam an zariftirler - çoğu zam an bir
kaide üzerine oturm adan yere bir
dansçının hafifliğiyle dokunurlar. Çoğu iç
içe geçen ve kucaklayan motiflere sahiptir.
BAŞLICA ESERLERİ Şimşek, 1957 (Washington DC:
Hirshborn Müzesi); Mekânın Modülasyonu, 1963
(Londra: Tate Koleksiyonu); Sessiz M ü zik II,
1983 (New York: Metropolitan Sanat Müzesi)
Jaume Plensa
8 1955- t» İSPANYOL_______________________
İspanya n Kavramsal sanat; enstalasyon;
heykel Q 1990yılında 27 209 dolar, Lau //(karışık
malzeme)
İspanyol Jau m e Plensa, kurum sal sanat
bir örneğidir. Ö nem li, mucizevi ve
derinlikli görünm esi için izole bir şekilde
ya da büyük beyaz duvarlara m onte
edilmiş olarak sergilenen, büyük boyutlu
endüstriyel üretim nesnelerle çalışır. Çelik,
cam ve neon ışığı ‘kullanır’ am a sanatçı
burada sadece b ir tasarımcıdır: fiziksel
yaratma, büyük olasılıkla bir fabrikada,
anonim olarak gerçekleşir.
Eğer işleri süsleyen kelimeleri ortadan
kaldırırsanız (‘R em brandt’, ‘rahim ’,
‘arzu’, ‘G iotto’, ‘bir aptal, bir bilginin
gördüğü aynı ağacı görm ez’) geride ne
kalır? Derinlik veya banallik? Bu, derin
anlam içeren bir sanat m ıdır yoksa akıllı
bir pazarlam a ve pakedemedeki çalışması
mı? Sanat kuram larının büyük, parlak
m akinelerden büyülenm e şekillerinin iyi
bir örneği olabilir mi?
BAŞLICA ESERLERİ Tak Tak, 1999 (Kirishima,

dünyası tarafından oldukça teşvik gören Japonya: Kirishima Açık Hava Müzesi); Taç
yeni akadem ik m odern ortodoksluğun iyi Çeşmesi, 2004 (Chicago: Milenyum Parkı)
L a u re n ce S tephen Low ry
O 1887-1976 W İNGİLİZ____________________
E] Kuzey Batı İngiltere, □ Yağlıboya ü Salford:
Lowry Merkezi Q 1999 yılında 2,8 milyon dolar,
Maça Giderken (yağlıboya)
Lowry, hem en tanınabilen kasvetli Kuzey
İngiltere sahneleriyle (koşuşturan ‘çöp’
adam larla dolu endüstriyel m anzaralar),
eleştirel ve ticari olarak başanlı olmuş,
ilginç bir ressamdı. ‘Spontan naifliği’
eleştirm en ve entelektülleri, gündelik
doğrudanlığı popüler zevke hitap eder.
Gerçekten de, en yetkin işleriyle her
seviyede oldukça iyidir.
BAŞLICA ESERLERİ / \aternaci, 1934 (Manchester:
Şehir Sanat Galerisi); Ambulans, 1935
(Liverpool: Walker Sanat Galerisi)
V ic to r Pasm ore
O 1908-98 FM İNGİLİZ________________________
E l İngiltere H Yağlıboya; heykel [S]
Southampton: Şehir Sanat Galerisi E2 1997 yılında
330.000 dolar, Ingres'in Atölyesi (yağlıboya)
İngiliz soyut resminin ilgi çekici
öncülerindendir. Boş zam anlarında resim
yaparak başlamış (1927-37), d aha sonra
tam zam anlı figüratif ressam olmuş,
1948’den itibaren de, kendisi için zor bir
karar vererek, soyuta geçmiştir. Çizgi
ve form u oldukça hassastır (yoksa
fazla hassas ve yapmacık mı?).
Soğukkanlı, hesaplı, bilinçli biçimde
yapay işleri şimdi biraz demode
görünm ektedir
BAŞLICA ESERLERİ Parizien Kafe, 1936-37
(Manchester: Şehir Sanat Galerisi);
Chiswick Açıklığı, 1943 (Ottawa: Kanada
Ulusal Galerisi)
anlamıyla soyuttur. Doğal dünyadan
esinlenmiştir. D oğada karşılaştığı coşkulu
ve şiirsel deneyim leri nakletmek istemiştir.
Bir Sir Terry Frost sergisini, m odern sanat
etkileri ve renk teorilerini bulmak (onlar
bulunmak için oradadırlar ve bazı
insanların tek yaptığı budur) için
dolaşabilirsiniz am a bu şekilde çok büyük
bir fırsatı kaçırm ış olursunuz. Eğer gün
ışığı, su, yapraklar ve ağaçlan, onlarla
ilgili anılannızı ve çağrışımlarınızı, onların
sizinle, görüşünüz veya duygularınızla
etkileşimini yakalam ak için dolaşırsanız, o
zam an kendinizi kırda harika bir gün
geçirmiş kadar iyi hissedebilirsiniz.
BAŞLICA ESERLERİ Kahverengi ve San, 1951-52
(Londra: Tate Koleksiyonu); Yeşil, Siyah ve
Beyaz Hareket, 1951 (Londra: Tate
Koleksiyonu); M avi Ay, 1952 (Londra: Tate
Koleksiyonu)
Sir S id ne y Nolan
0 1917-92 I» AVUSTRALYALI________________
E l Avustralya; İngiltere P Yağlıboya N
Lanyon (Avustralya): Nolan Galerisi. Londra: Tate
Koleksiyonu f j 2000 yılında 19.048 dolar, Polis
Memuru Scanlon'un Ölümü (yağlıboya)
Çok seyahat etmiş ve beğenilmiş bir
sanatçı olan N olan, özellikle “N ed Kelly”
(romantik AvustralyalI kanun kaçağı)

Sir T e rry Frost

© 1915-2003 i» INGİLİZ
E l Cornwall, İngiltere, H Yağlıboya
0 Londra: Tate Koleksiyonu
□ 2004 yılında 70.030 dolar, Sarı Rıhtım
(yağlıboya)

Frost önde gelen bir St. Ives G rubu

ressamıydı. Erken dönem işleri,
çoğunlukla hareket, uçuş veya dalga
duygularını çağrıştıran, doğadan
soyutlanmış yumuşak, temel şekiller
ve renklerle oluşturulmuş duyarlı
resimlerdir. Sonraki işleri tam

serileriyle, anlatımsal, mitolojik resm e bir
konum sağlamış az sayıda çağdaş
sanatçıdan biridir. Ayırt edici üslubu,
soyudam a ile fıgürasyonu birleştirir ve
uçsuz bucaksız Avustralya coğrafyasına ait
sıcaklık ve boşluk hissini güçlü biçim de
aktarır. Dışavurum cu fırça işi ve rengin
temsilcisidir.
BAŞLICA ESERLERİ Duruşma, 1947 (Canberra:
Avustralya Ulusal Galerisi); Baharda Kelly,
1956 (Londra: Hayward Galeri)
Patrick Heron
O 1920-99 t« İNGİLİZ________________________
EJ İngiltere H Yağlıboya; baskı M Londra:
Tate Galerisi E2 2001 yılında 364.000 dolar, Ebedi
Işık (Lux Eterna) (yağlıboya)
Heron, büyük boyutlu, savaş sonrası soyut
sanatın İngiltere’deki öncülerinden biri
olarak çok saygı gören bir sanatçıdır. Z or
ve m ücadeleci bir kişiliğe sahipti. Son
yıllan hastalık ve kişisel trajediyle
geçmiştir.
Yoğun biçim de görsel, renkli, kişisel
duygular ve görülen şeylerden esinlenmiş
verimli ve etkileyici bir külliyatı vardır.
Avrupa estetik duyarlılığı ve Am erikan
dolaysız hamlığı arasındaki boşlukta
Kırmızı ve M avi Sir Terry Frost, 1959, 127x76cm,
tuval üzerine yağlıboya, Leicester: New Walk Müzesi.
Frost, 1941'de Girit'teki Alman işgali sırasında esir
düştükten sonra resim yapmaya başlamıştır.
köprü kurm aya çalışmış ender
sanatçılardan birisidir. Mümkünse
eserlerini gün ışığında —tercihen güneş
ışığı altında - görün, böylece her bir renk,
renk kontrastı ve birbirleriyle etkileşimleri
Akdeniz yoğunluğunun tam potansiyeline
ulaşır.
En güçlü işleri 1960’lardan ve erken
1970’lerden gelir yoğun renk duyum ları
ve titreşimli m ekânlar oluşturan basit,
keskin renkli form lann bulunduğu büyük
resimler. G özünüzde oluşturacak tam
etkiye ulaşmak için resimlere yakın durun.
D aha erken dönem eserleri, m anzara,
deniz m anzarası ve Cornwall ışığının
etkilerini gösterir. Yine de yarattığı her
şey, üstün am a her zam an belirgin
olamayan, teknik kusursuzlukla
yapılmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Geceleyin Botlar, 1947 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Dikey: Ocak 1956 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Kırmızı ve San imge, 1958
(Londra: Tate Koleksiyonu)
Alan D avie
a 1920- i» İNGİLİZ__________________________
0 İngiltere; Avrupa, □ Yağlıboya; baskı İH
Londra: Tate Koleksiyonu Q 1989 yılında 85.000
dolar, Seni Daha Fazla Sevebilmem için b ir Yılan
Olsan (yağlıboya)
Davie bugün tam am en kişisel bir tavırla
çalışan, sıradışı am a saygı gören bir
ressamdır. Yetenekli bir adet ve caz
müzisyenidir. Üretken. Sihirli. Sanatı,
ifade edilemezi ifade etme ve
insanoğlunun ilkel ve mistik
güçlerine (hippi jenerasyonunun
aradığı deneyim çeşidi) ulaşılabilirle
çabalarından ibarettir. Eğer
büyünün m üm kün olabileceğini
kabul etm ez veya onunla seyahat
etmeye isteksizseniz, sanatı anlamsız
kalır ve H int mistisizmi üzerine bir
el kitabının kapak tasarım ından
öteye gidemez.
Çabasının büyüklüğünü tam olarak
ifade edebilmek için geniş ölçeğe
ihtiyaç duyar. İlk işleri Soyut
D ışavurum cu üslupla, kalın bir
şekilde boyanmıştır. 1960’lardan bu
yana, işaretler ve sembollerle dolu,
büyük ölçüde H int sanatı ve
süslemeciliğini anım satan figüratif
bir tarzda çalışmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Devasa bir Kuş üzerine
Düşünceler, 1940’lar (Londra:
Bonhams); Cennete Giriş, 1949 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Peggv’nin Tahmin
Kutusu, 1950 (Venedik: Peggy
Guggenheim Galerisi)
Leon Kossoff
© 1926- f» INGİLİZ
[£] İngiltere f | Yağlıboya □ 2001 yılında
460.800 dolar, Çocuk Yüzme Havuzu, Cumartesi
Sabah Saat 12, Eylül (yağlıboya)
Yahudi kültürel m irasından etkilenmiş
olan KosofF, bir bakıma karanlıkta kalmış
ve ihm al edilmiş bir figürdür. Güçlü bir
Dışavurum cu tarzda, kaliteli, hayli kalınca
ve kabaca boyanmış insan figürü
eserlerinin merkezinde yer alır. Yüzme
havuzu serisi her ne kadar hayat dolu olsa
da, genel olarak karamsarlığa meyillidir.
BAŞLICA ESERLERİ Babanın Portresi, 1978
(Edinburgh: Ulusal Modern Sanat Galerisi);
İki Oturan Figür No.2, 1980 (Londra: Tate
Koleksiyonu)
F rank Auerbach
© 1931- f» İNGİLİZ
E] İngiltere H Yağlıboya EÜ Auerbach
Koleksiyonu Q 1990 yılında 600.000 dolar,
Sickert'in Kayınpederinin Heykeliyle Hilal
(yağlıboya)
Auberbach, Alm an kökenlidir, evlat
edinildiğinden İngiliz vatandaşı olmuştur.
Esas olarak, birbiri üstüne binmiş
düzeltm eler sebebiyle neredeyse bir
ekmek kabuğu kadar kalın boya
tabakaları olan küçük boyutlu eserler
üretmiştir, imgeleri çoğunlukla merkezi,
kentli L ondra’ya aittir, ayrıca nüleri de
vardır. Sanatı neredeyse meydan okuyan
bir bildiridir: resim sanatı kimilerince
modası geçmiş olarak görülse de asla
ölmeyecektir.
BAŞLICA ESERLERİ Oturma Odası, 1964 (Londra:
Tate K oleksiyonu);^^/, 1987
(Southhampton: Şehir Sanat Galerisi)
R. B. Kitaj
C 1932- m AMERİKALI/İNGİLİZ________________ i
El ABD; İngiltere □ Yağlıboya; pastel 0
Londra; Marlborough Güzel Sanatlar. Edinburgh:
Ulusal Modern Sanat Galerisi Q 1994 yılında 341
0CX) dolar. Değer, Fiyat ve Kar (yağlıboya)
Amerika’da doğmuş am a 1960’larda
Ingiltere’ye yerleşmiştir. Avrupa sanatında
merkezi bir yere sahip ‘Yüksek Tavır’da
sanat tanım ını benimsemiş ve ilerletmiştir
canlı m odelden çizim, edebi konular,
insani, entelektüel ve ahlaki meselelerin
öne çıkarılması. Kendisini, bilgisiz İngiliz
eleştirmenler tarafından (bazı haklı
gerekçelerle) çarm ıha gerilmiş bir şehit
olarak görmüştür.
Oldukça kişisel bir üsluba sahiptir.
Bazısı gizli, birçok kişisel ve biyografik
referansları olan, geniş ölçekli, “sergi”
parçalan yapar. Edebiyat ve felsefeye,
bazen belirli pasajlara göndermeler
vardır. Yahudi diasporasına da ilgi duyar.
İyi bir çizer ve içgüdüsel renkçidir. G öz ve
zihinden bağımsızdır, sınıflandırılması
güçtür. Uzlaşmayı reddetmesi kendini
beğenmişlik gibi görünebilir - yakın
zam anda İngiltere’de
(ama Amerika’da değil)
sanat eleştirmenlerinin
sert hücum una
uğramasının nedeni bu
olabilir mi?
BAŞLICA ESERLERİ Rosa
Luxembourg 'un Öldürülmesi,
1960 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Ohio Çetesi,
1964 (New York: Modern
Sanat Müzesi); İspanyolca
Uzmanı (Mssa Torrents),
1977-78 (Bilbao: Güzel
Sanatlar Müzesi)
Değer, Fiyat ve Kâr veya
İsrahn Üretimi R. B. Kitaj, 1963,
152.4 x 152.4 cm, tuval üzerine
yağlıboya, Özel koleksiyon. Kendi
imajına göre Kitaj, tek kurtarıcı
unsurun insan yaratıcılığı ve
zekâsının yaydığı sıcaklık olduğu,
soğuk, çirkin ve sömürücü dünyada
bir yolcudur.
Francis B a c o n ___ _______
O 1909-92 t» İNGİLİZ________________________
E l İngiltere; Almanya; Paris □ Yağlıboya;
suluboya; çizim @ Chicago Sanat Enstitüsü Q
2001 yılında 7,8 milyon dolar, insan Bedeni
Eskizleri (yağlıboya)
Savaş sonrası dönem in en önemli figüratif
ressam larından biridir. Büyük ölçüde
kendi kendini yetiştirmiştir. Kişisel ve
sanatsal olarak yalnızlığı tercih etmiştir.
U zun vadede önem i henüz
değerlendirilememiştir; bunu,
talapçilerinin olup olmayacağı tayin
edecektir.

"Ümitsizlik hissi ve mutsu­

zluk, bir sanatçı için memnu­
niyet hissinden daha
yararlıdır, çünkü ümitsizlik
ve mutsuzluk duyarlılığı
tümüyle genişletir."
FRANCİS BACON
Bacon, imgeleri, bunları oluşturuş
biçiminde ve boyayı kullanışında gerçek
bir özgünlüğe sahiptir. Merkezi (ve tek?)
imgesi, boş, parlak ışıklı veya renkli bir
m ekânda izole edilmiş, genellikle erkek,
çoğunlukla çıplak, stres altında bir
figürdür. Savaş sonrası Avrupa’sının
durum una ve m odern insanın
izolasyonuna dikkat çekebilmek am acı
taşıdığı Bacon (ve diğerleri) tarafından
söylenmiştir. Eserleri kontrollü çizim ve
çizgiyle, gergin, duygusal renklerle,
ustalıkla yaratılmıştır. Neyi bilinçli yaptığı
ve neyin tesadüfen m eydana geldiği
arasında yaratıcı bir etkileşim vardır.
Portreler iç in Üç Çalışma (Otoportre dahil) Francis
Bacon, 1969, her b iri35.5x 30.5cm, tuval üzerine
yağlıboya, Özet Koleksiyon. Bacon sadece arkadaşlarının
portrelerini yapar ve fotoğraftan çalışırdı.
Papa I - VeiasquĞz'in PAPA X. innocent'i Ardından
Çalışma Francis Bacon, 1951, 197,8x 137,4 cm, tuval
üzerine yağlıboya, Aberdeen: Sanat Galerisi ve Müzeler.
Otoriter politik güce karşı varoluşsal bir protesto.
Diğer birçok çağdaş sanatçı gibi, faydasız
fazla övgüden m uzdaripti, am a gerçekte
varyasyonlarıyla tekrarladığı tek bir imge
ve duygu vardır. Geç gelişmiştir -
30’larm ın sonlarına kadar önemli bir
üretimi yoktur, sonraki 20 yıl epey güçlü
işler yaratmıştır; 1971 sonrasında (61
yaşında ve sevgilisi George Dyer’ın
ölümünü takiben) tekrar eden formüle
saplanmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Çarmıha Gerilişin Alttaki
Figürleri için Üç Çalışma, 1944 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Velasquez’in Ardından Çalışma I,
1950 (New York: Tony Shafrazi Galerisi); Bir
Odada Üç Figür, 1965 (Paris: Ulusal Modern
Sanat Müzesi); Lucien Freud’un Kafası üzerine
Çalışma, 1967 (Özel Koleksiyon)
Roger Hilton Sir Anthony Caro
0 1911-75 i» İNGİLİZ________________________ W 1924- f« İNGİLİZ________________________ ]
E l İngiltere; Fransa □ Yağlıboya; guaş, M El İngiltere; ABD H Heykel @ Londra: Tate
Londra: Tate Koleksiyonu Q 1990 yılında 49.000 Koleksiyonu □ 2002 yılında 96 850 dolar, Kıyı
dolar, /s//77s/z(yağlıboya) (yağlıboya)
Kimi zam an soyut, kimi zam an Caro genellikle, en önde gelen çağdaş
gelişmemiş kadın figürleri veya soyut İngiliz heykeltıraş olarak gösterilir (ne
form ları olan, cesaretli resimlerin derece doğru biçimde?). Cam bridge’de
yaratıcısı. Renk, boya, kadın form u ve mühendislik okum uş (bellidir) vc H enry
kinci tavırlardan, hatırı sayılır kişisel M oore’la çalışmıştır (bu ise belli değildir).
problem ler karşısında kaba bir m izah M ühendislik ve inşaat sanayii
anlayışını m uhafaza etm ekten zevk elem anlannı (plakalar, kirişler, pervaneler)
almıştır. dönüştürüp, genellikle birbirine
BAŞLICA ESERLERİ Ocak 1957 (Londra: Tate lehimlediği, ağır m etallerden oluşturulmuş
Koleksiyonu); Oi Toi Toi, 1963 (Londra: Tate heykellerin yaratıcısıdır. Yapı, mekân,
Koleksiyonu) yataylar, dikeylere vurgu, yeri kucaklar
görünen veya m asa üstü gibi iyi organize
Lucian Freud edilmiş hurdadan yapılar.
Q 1922- i** İNGİLİZ _________________
El İngiltere Q Yağlıboya ¡ ¡ i Londra: Tate
Koleksiyonu E2 2005 yılında 6.993.000 dolar,
Sandalyede Kızıl Saçlı Adam (yağlıboya)

Yaşayan, kıdemli İngiliz

ressam lanndandır. Psikanalizin kurucusu
Sigm und Freud’un, Alman asıllı büyük
torunudur. 1939’da İngiliz vatandaşı
olmuştur.
Belli başlı konusu, atölye m odelleri gibi
yapay biçim de poz vermiş, çoğunlukla
çıplak insan figürüdür. Bazen pencereden
görülen görüntüleri resm eder am a insan
figürü dışındaki şeyleri “hafif” bulur.
Bütün m odelleri kişisel olarak tanıdıkları
olduğundan, kopukluk değil, samimi bir
derin bilgi (hatta sevgi?) hissi baskındır.
Sanatı, sıra dışı konsantrasyon
(yoğunluktan farklı olarak) kabiliyetini
ortaya koyar. Portreleri çok güçlüdür.
Gözlerin nasıl dikkatlice
resmedildiklerine ve kapalıyken bile,
içerideki kişiliği nasıl ortaya çıkardıklanna
dikkat edin. Kendi vücudum uzda araştırıp
gözlemlediğimiz, am a nadiren
başkalarında gördüğüm üz veya bakm aya
tenezzül ettiğimiz, kusurlar, şişkinlikler,
biçimsizlikler ve bedenin özel bölüm lerini
nasıl d a iyi tanır. Atölyesinin her köşesini
ve m odellerinin durduklan m ekânı iyi
bilir. Boyasıyla ne yapabileceğinden ve ne
yapam ayacağından kesinlikle emindir.
BAŞLICA ESERLERİ Silo Kulesinde, 1940 41 (Özel
Koleksiyon); Güllü Kız , 1947-48 (Londra:
British Council); Yalağın Üzerinde Çıplak Adam ,
1987 (Londra: Saatchi Koleksiyonu); Çıplak
Kadın, 1988 (Missouri: St. Louis Sanat Müzesi)

Ressamın A nnesi Lucian Freud, 1982-84, 105,5x122,5

cm, tuval üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon. Freud bir
keresinde "ben insanları nasıl göründükleri, nasıl
göründüklerine kesinlikle değil, ama nasıl o hale geldikleri
için resmederim" söyledi.
göstermektedir? Erken dönem işleri
(1960’lar) parlak boyalıdır; daha
sonrakiler dikkatlice kontrol edilmiş pas
dışında süslenmcmiştir.
M odern dış görünüşü altında derin
geleneksellikte bir ruh vardır. Temel
değerlere (mekân, yapı, malzemeler)
vurgu yapan, katı, dürüst, sade konuşan,
ayağı yere basan (gerçek anlam da), süssüz
sanatı bazen öğretici ve başöğretm en
havasında olabildiği gibi, O rta
İngiltere’nin yerleşik, kimi zam an inatçı
değerlerini de çağrıştırır. Fantezi veya
şiirsel hayal gücüyle dolu bir sanat
değildir.
BAŞLICA ESERLERİ Heykel 3, 1961 (Venedik: Peggy
Guggenheim Galerisi); Bir Sabah Erken, 1962
(Londra: Tate Koleksiyonu); San Salıncak, 1965
(Londra: Tate Koleksiyonu)
Michael A ndrew s
O 1928-95 i» İNGİLİZ_______________________
EÜ İngiltere; Avusturalya □ Akrilik; yağlıboya
M Londra: Tate Koleksiyonu Q 2003 yılında
75.680 dolar, İsimsiz (yağlıboya)
Andrews, d ah a derindeki kişiliğini
yansıtan hassas eserler üretmiştir. İyi
tanıdığı ve derin hisler taşıdığı yerlerin ve
kişilerin, büyük ölçekli resimlerini
yapmıştır. Zarif, iddiasız bir tekniğe
sahiptir (çoğunlukla püskürtm e-boyama
aklilikle çalışır). U tangaç, münzevi bir
kişiliktir. K onu ve eylemine tam am ıyla
gömülmüş olarak çok yavaş çalışan (bu
yüzden çok az işi vardır) bir sanatçıdır.
İşık ve doğaya karşı İngiliz hassasiyetine
sahiptir.
BAŞLICA ESERLERİ Koloni Odası, 1962 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Geyik Parkı, 1962 (Londra:
Tate Koleksiyonu)
Bridget Riley
© 1931- i« İNGİLİZ__________________________
EJ İngiltere; Fransa, i l Yağlıboya; suluboya;
baskı ü Birmingham (İngiltere): Müzeler ve
Sanat Galerisi Q 2004 yılında 700.000 dolar, S erif
(Harf Çizgisi) (kâğıt üzerine çalışma)
Saygın bir soyut ressam olan Riley, güçlü
bir uluslararası şöhrete sahiptir. Rengin
görsel ve duygusal özelliklerini
araştırm aya hayat boyu süren bir
adanmışlığı vardır. Çok seyahat etmiştir.
G örünüş ve form lan (geniş ölçek,
çizgiler, renk blokları) herhangi bir teori
veya form ülden kaynaklanm ayan, daha
çok ışık ve m ekân hisleri yaratm ak için
renk ve form u kullanm a araçları yerine
geçen, yoğun biçimde görsel, soyut
resimler üretir.
Renkler kenarlarından birbirleriyle
etkileşerek, başka renk yanılsamaları veya
renk sıçram alan yaratırlar. Bazı renkler
öne sıçrar, diğerleri geriye çekilir. Koyu
(çoğunlukla siyah) çizgiler yüzey boyunca
ritmik bir nabız atışı hissi yaratırlar.
Görsel olduğu kadar duygusal bağlılık
vardır.
BAŞLICA ESERLERİ Kış Sarayı, 1981 (Leeds:
Müzeler ve Sanat Galerisi); Sonbahar, 1963
(Londra: Tate Koleksiyonu); Tetim Ağıtı /, 1978
(Londra: British Council)
victor Vasarely
© 1908-97 i« MACAR/FRANSIZ____________
E l Fransa □ Yağlıboya; baskı IH Aix-en-
Provence: Vasarely Vakfı. Pécs (Macaristan): Victor
Vasarely Müzesi ü 1990 yılında 195 600 dolar,
Sintra (yağlıboya)
Vasarely, 1950’lerin O p sanat akımının
ortaya çıkışındaki ana figürlerden biridir.
M acaristan doğum ludur, 1959’da Fransız
vatandaşlığı verilmiştir. Genellikle
resimlerin etrafında hareket ederek
kcşfedilebilen ve harekete geçirilebilen
güçlü optik etkiler ve yanılsamalar
yaratm ak üzere tasarlanmış keskin soyut
resimler üretmiştir. Sanatı tatm in edici
fakat kısıtlıdır.
BAŞLICA ESERLERİ Neves //, 1949-58 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Kuasar, 1966 (San
Francisco: Güzel Sanatlar Müzeleri)
Morris Louis
Q 1912-62 m AMERİKALI____________________
E3 ABD □ Yağlıboya; akrilik Q 2002 yılında
1,5 milyon dolar, isimsiz (yağlıboya)
Louis geniş ölçekli lirik eserler üretmiştir.
Ele aldığı konu çıplak tuvaller üzerinde
dam latılarak akıtılan ve yüzen renktir. Bu
öyle yaratıcı bir şekilde yapılmıştır ki, eğer
kuşkuculuğunuzu biraz olsun askıya
alabilirseniz, pigm ent nehirler, şelaleler
veya saf renkten yükseken su
buğularıymış gibi görünebilir (eğer bir
m anzaradan keyif alabiliyorsanız, neden
bundan d a almayasınız?). Uysal fakat
tatm inkâr işler.
BAŞLICA ESERLERİ Tet, 1958 (New York: Whitney
Amerikan Sanatı Müzesi); Gama Epsilon, 1960
(Özel Koleksiyon)

Robert Rauschenberg
Q 1925- (« AMERİKALI_______________________
ABD □ Karışık malzeme; baskı ü Detroit
Sanat Enstitüsü. New York: Modern Sanat Müzesi.
Hamburg: Kunsthalle Q 1991 yılında 6,6 milyon
dolar, Resimli Bulmaca (kâğıt üzerine çalışma)

En önemli öncü, savaş sonrası

sanatçılarındandır. Üretken, yaratıcı ve
etkili. Ç ok New York’lu. Sosyal değişim vc
insan hakları konularında uluslararası
işbirliğine derinden inanmıştır.
İstikrarlı, kişisel ve görsel bir sanat
üretir. Malzemeyle (serigrafi, boya,
B e llin i Robert Rauschenberg, 1986, 143,5x 88,9cm,
buluntu nesneler, kâğıdar, kum aşlar veya örme kâğıt üzerine renkli çukur baskı, Detroit Sanat
metaller) imgelerin (güncel m edya Enstitüsü. Rauschenberg'in yüksek ve alçak sanat
imgeleri, kelimeler, atılmış kentsel imgelerini birleştirdiği son dönem işlerinden.
molozlar) bir arada nasıl
BAŞLICA ESERLERİ Yatak, 1955 (New York: Leo
işleyebileceğini araştırır.
Castelli Galerisi); Odalık, 1955-58 (Köln:
Bütünü kendi aktivitelerinin, Ludwig Müzesi); Sovyet / Amerikan Dizisi II,
kendi kültürü ve zam anının 1988 (Detroit Sanat Enstitüsü)
bir kaydını oluşturur.
Canaletto gibi, belli bir Larry Rivers
topluma, onu yansıtan,
C 1923-2002 I« AMERİKALI___________________
çarpıtan veya d ah a çekici
IQ ABD P Yağlıboya; heykel; karışık malzeme;
kılan bir ayna tutabilen işler
kolaj 0 New York: Modern Sanat Müzesi Q
üretir.
1990 yılında 425.000 dolar, Afrika /(yağlıboya)
Altta yatan masumiyede
(naillik değil) birlikte tutkulu Çok yönlü bir bohem di: Rus-Yahudi
bir ilgi duyar- özbilinç veya göçmeni bir aileden gelen, ressam, şair ve
kurallar olmaksızın, malzeme caz müzisyeni. Etkili bir guru. Özedem esi
toplamaktan ve onları bir zor, esnek ve çok yönlü işler üretm iştir —
aynı eser içinde, figürasyon ve soyudam a,
araya getirmekten açıkça
keskin ayrıntı ve rahat fırça darbeleri
zevk alır. En iyi eserleri, arasında gidip gelir. Pop Sanat’ın
bakması güzel, teknik olarak atalarından, aynı zam anda kidesel m edya
m erak uyandırıcı, çok imgelerini ilk kullananlardan biridir.
katmanlı, akılda kalıcı ve Aynca, çokça yinelenmiş, ünlü resimleri
şaşırtıcıdır. 1980’lerden sonra tekrar ele almıştır.
sanatı düşüşe geçmiştir; BAŞLICA ESERLERİ Washington Delaware’i Geçerken,
kişiliksiz ve abartılı. 1953 (New York: Modern Sanat Müzesi);
Develer, e. 1962 (Cambridge: Fitzwilliam
Bi-Vega Victor Vasarely, 1974, 114x Müzesi); Fransız Parası, 1962 (Özel Koleksiyon)
79 cm, serigrafi, Londra: Hayward
Galerisi. Vasarely sanatçıyı, başkaları
tarafından çoğaltılması için prototipler
üreten bir işçi olarak görür.
A lexan der Calder
0 1898-1976 t« AMERİKALI________
ABD; Fransa □ Heykel; guaş
ü New York: Whitney Müzesi (kendi
sirkiyle oynadığı videosu kurumun en
çok sevilmiş sergisidir) Q 2003 yılında
5,2 milyon dolar, /s//7?s/z (heykel)
Dünyaya mobilleri arm ağan
ederek, onu d aha iyi ve m udu
bir yer haline getiren adam .
Heykeltıraş bir baba ve ressam
bir annenin çocuğu.
M ühendislik, endüstriyel teknik
ressamlık ve çizgi film eğitimi
almıştır.
M obillerindeki (1930’lann
ortasından itibaren) hareket ve
yaşama sevincinin tadını çıkarın şu
ünlü, hassaslıkla dengelenmiş, temel
renklere veya siyaha boyanmış disk ve
tellerden oluşan yapıların. Çok küçük
veya büyük ölçekli olsun, bu yapılar
sonsuz çeşitliliğe sahip mucizelerdir.
Stabilleri, sağlam şekilde yere dikilmiş,
hareketsiz çelik yapılar olm alarına
rağm en baskın şekilleri hareketi çağrıştırır.
Erken dönem işleri, tel figürler ve
kendisinin oynatabileceği küçük figürlerin
oluşturduğu sirki içerir.
içinizdeki çocuğun canlanm asına izin
verin ve dünyevi kaygıları unutun.
M obilleri hayata geçirin (bir üfleme
genelde yeterlidir); büyük stabillerin
yaşamlarını keşfetmek için etraflarında
yürüyün ve içlerinden geçin. Aldatıcı
basitlik vc rahatlatıcı bir öngörülemezlik
C alder’in işlerinin yaşamı güzelleştiren
özclliklcrindendir. Eğer sanatsal jargonla
konuşm anız gerekiyorsa, uzam da çizim,
negatif uzam , uzamsal ilişkiler, form ve
renkten söz edebilirsiniz. Şahane, enerji
dolu guaşlar.
BAŞLICA ESERLERİ İstakoz Kapanı ve Balık Kuyruğu,
1939 (New York: Modern Sanat Müzesi);
Örümcek, 1940 (özel Koleksiyon); Bomba ile
Dikey Konstelasyon, 1943 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi)
Ellsvvorth Kelly
O 1923- i» AMERİKALI
E2 ABD n Yağlıboya; baskı; çizim
M Londra: Christie's Görselleri E2 2004 yılında 2,
6 milyon dolar, Chatham XIII - Sarı Kırmızı
(yağlıboya)
M atisse’in renk araştırm alarını devam
ettiren çağdaş ustalardan biridir. Resmin
geleneksel değerleri teknik
mükemmellik, görsel keyif, ruhsal yücelme
hâlâ canlı vc gcçcrlidir. O n u n çok yalın,
Mavi TüyAlexander Calder, c.1948, 106,6x 139,7x45,7
cm, boyanmış metalplaka ve tel, Özel Koleksiyon. Bu
parça Calder'in iki icadını birleştirir: "stabil" (sabit tabanlı)
ve "mobil" parçalar.
büyük tuvalleri saf renkle doymuştur.
Gözün ve zihnin tam am en rahatlam asına,
renkleri, şekilleri ve jilet gibi keskin
kenarlan kavram asına izin verin.
Oldukları halleriyle keyfini çıkartın ve
bırakın hayal gücünüz üzerinde
oynasınlar, gözünüzü ve zihin gözünüzü
esnetsinler. Ö zenle boyanmış yüzeylere
bakın (renk zenginliği sağlamak için her
zam an yağlıboya kullanmıştır).
İşleri bazen duvann üstünde yüzer
görünen nesneler olarak görülmelidir;
bazen de duvar içinden mavi (gökyüzü
veya deniz?) veya kırmızı (yeryüzü veya
ateş?) tarlalara açılan m ekânlar gibi
görülebilir. K endi renklerini kendisi
karıştırır ve yarattığı, bir zam anlar
dünyada (özellikle mimari) görülmüş bir
şeyin nihai damıtılmasıdır. Gözü ve ruhu
yükseltir soğutulmuş şampanya kadar
ferahlatıcıdır. Tuvallerin bozulmamış
halde olması önem lidir (hasar vc kir,
saflığına ve izleyici deneyimine zarar
verir).
BAŞLICA ESERLERİ Sekme, 1959 (Londra: Anthony
d’Oifay Galerisi); Kırmızı Tay, 19601ar (Özel
Koleksiyon); Mavi, Yeşil, San, Turuncu, Kırmızı,
1966 (New York: Guggenheim Müzesi)
Philip Pearlstein
« 1924- [«AMERİKALI______________________
E2 ABD □ Yağlıboya; baskı; çizim □ 1990
yılında 52.500 dolar. Bir Meksika Battaniyesi
Üzerinde ik i Nü (yağlıboya)
Pearlstein insan bedenini yorum
katm adan, göründüğü gibi betimleyen
ham ve nesnel bir üsluba sahip, öncü
figüratif sanatçılardandır. Gerçeğin
içindeki yapaylığı fark edin: çok cilalı

yüzeyler (algılanan dokuları taklit etm ek
yerine), saklı veya kesilmiş yüzler, tu h af
görüş açılan.
Yapaylık, karşılığında bir cevap veya
yorum gerektiren “neden?” sorusunu
zorunlu kılar. Pearlstein figürü
Dışavurum cu ve Kübist çarpıtm adan ve
pornografik söm ürüden kurtararak,
saygınlığını geri kazandırdığını iddia eder.
1960’lar öncesi, erken dönem sanatı
Soyut Dışavurumcudur.
BAŞLICA ESERLERİ Çıplak Torso, 1963 (New York:
Ulusal Desen Akademisi); Kırmızı ve M or
Kumaşlı Erkek ve Kadın Nü, 1968 (Washington
DC: Hirshhorn Müzesi); Yeşil Kimono içinde
Model, 1974 (San Francisco: Güzel Sanatlar
Müzeleri)
A n d re w W yeth
a 1917- i»' AMERİKALI _________ _________
E2 ABD f i Tempera; suluboya
Eli New York: Modern Sanat Müzesi
E3 1997 yılında 1,55 milyon dolar, Christina Olson
(yağlıboya)
Wyeth m eşhur bir kitap illüstratörünün
oğludur. İlk olarak 1930’lan n sonlarında
M aine’de resmettiği suluboyalanyla ünü
yakalamıştır. Çok parlak bir gerçekçi
tekniği vardır, popülerdir ve
koleksiyonerler tarafından çokça
toplanm ıştır ancak birçok çağdaş
eleştirmen ve küratör tarafından haksız
yere küçümsenmiştir.
Bütün konulan dikkatlice seçilmiştir ve
hepsi dc derin kişisel anlam taşırlar, ilk
bakışta sıradan görünebilirler am a
Wyeth’in büyüsünün bir kısmı da sıradan
olanı unutulm az hale dönüştürm e
yeteneğinden gelir. M oda olmak veya
günceli yakalamak kaygısı yoktur. Büyük
ölçekli resimleri, çok yavaş çalışmayı
gerektiren, ince aynntılara olan
düşkünlüğünü değerlendirebileceği ve
resimsi tavırdan çok çizim ustalığına
odaklanm asına olanak tanıyan tem pcrayla
yapılmıştır (yağlıboya değil).
Güçlü tasanm ve alışılmadık, yapay
kompozisyonlan kullanarak gerçekçilik
etkisini nasıl artırdığını gözlemleyin; aynı
zam anda ince aynntıyı, soyutlamanın
geniş alanlanyla nasıl karşı karşıya
getirdiğine dikkat edin. Suluboyalan ve
kuru fırça resimleri heyecan ve taşkınlık
hali içinde resmedilmiştir (çoğunlukla yere
fırlatılmış olduklanndan, lekeli ve yırtık
kısımlan vardır veya üstlerine bitki
parçalan yapışmıştır).
BAŞLICA ESERLERİ Kış, 1946 (Kuzey Carolina
Sanat Müzesi); Chnstina'nın Dünyası, 1948
(New York: Modern Sanat Müzesi); Kar ,
Fırtınaları, 1953 (Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi)
■
Claes O ldenburg __
Q 1929- H* İSVEÇLİ/AMERİKALI________________
E l ABD f j Heykel; karışık malzeme M New
York: Modern Sanat Müzesi. Londra: Tate
Koleksiyonu E3 2004 yılında 1,3 milyon dolar. Dikiş
Makinesi (heykel)
O ldenburg A vrupa’da doğmuş, ABD’de
yetişmiştir (babası 1936’da Chicago’ya
İsveç Konsolosu olarak atanmıştır). Pop
sanatın en orijinal ve yaratıcı
yeteneklerinden biridir.
Hayli özgün yaratından, norm al
beklentileri sürekli olarak ters yüz ederek
farklı düzeylerde çalışır. Sıradan tüketim
toplum u nesneleriyle başlar (ham burger
veya bir daktilo gibi) ve ölçeklerini, doku
veya bağlam larım değiştirerek, tu h af ve
komik şekilde başkalaştınr. Aynca bir
resim, heykel veya sanat eserinin ya d a bir
tüketim nesnesinin nelerden oluştuğu
sorusunu sorar.
Paradoks ve çelişkilerle deney
yapm aktan keyif alır. Tüketim
toplum unun bencil ciddiyetini asla
tehditkâr olm ayan, her zam an m uzip ve
esprili bir tavırla alaya alır. Ö teden beri,
çocukken bile, şakacı ve anlam titreşimleri
taşıyan sonsuz yer değiştirmeler bir
savaş başlığıyla füzeye dönüşen ve
kamusal alanda bir anıt haline gelen bir
ruj gibi - kurgulayan, tutkulu bir çizer
olmuştur.
BAŞLICA ESERLERİ Her Şey Konmuş İki Cheeseburger
(İkili Hamburgerler), 1962 (New York: M odern
Sanat Müzesi); Londra, Piccadilly Circus’ta
Rujlar, 1966 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Jim Dine
a 1935- t» A M E R İ K A L I _______________
El ABD; Ingiltere, □ Yağlıboya; akrilik; karışık
malzeme; baskı; enstalasyon New York:
Guggenheim Müzesi ® New York: Guggenheim
Museum Q 1996 yılında 600.000 dolar, Kalpler
(57 tuval üzerine yağlıboya, akrilik)
Pop sanatının öncülerinden biridir.
İşlerinde, aletlerin (büyükbabasının
hırdavat dükkanına ait çocukluk anılan)
boya, paletler (sanatçının atölyesi) ve ev
eşyalannın baskın olduğu güçlü biyografik
unsurlar vardır. Nesneler, renkler ve
şablon yazılann duyarlı birleşimiyle açığa
çıkan, yalın bir şiirsellik ve zekâ
kıvraklığıyla doludur.
BAŞLICA ESERLERİ Somya, 1960 (New York:
Guggenheim Müzesi); İnciler, 1961 (New York:
Guggenheim Müzesi)
Pop S a n a t birbirinden bağım sız olarak N ew York ve L o n d ra’da
1950’lerin ortasında o rtaya çıkmış ve 1960’ların sonlarına k adar baskın
avan g ard akım olarak kalmıştır. A m erika’daki çıkış n oktalan , Soyut
D ışavurum culuğun fazlasıyla kendi içine dönük oluşuna karşı bir
reaksiyon ve sanatın gerçek dünyayla bağlantısını yeniden kurm a
kararlılığıdır. A BD ’de, Pop S an at yeni tüketim toplum unu kutlamıştır;
İngiltere’de ise h er zam an altta n alta bir nostalji etkisi vardır.

KONULAR VE ÜSLUP

Alelade ve sıradan olan baskındır: en

ünlüleri Coca-C ola şişeleri,
ham burgerler, karikatürler ve ev ürünleri,
gazete imgeleri, reklamlar —kısacası
neredeyse Batılı tüketim toplum unca
üretilen h e r şey. Bunun sebebi kısmen,
Pop S anat’ın, m odern dünyayı konu
olarak alm anın sanatın görevi olduğu
inancıdır. B uradan harekede, seri üretim
çağında üsluplar da anonimliğe yönelir.

Bugünün Evlerini Bu Kadar Değişik, Bu Kadar

Çekici Yapan Tam Olarak Nedir? Richard Hamilton,
1956,26x 24.8 cm kolaj, Tübingen: Kunsthalle. Esprili,
alaycı, zorlayıcı: Pop Sanat'ın doğuşu.

NELER A R A N M A LI
Yüksek ve soyut sanatın
belirsizliklerinden çok, kitlesel
reklam lardan heyecan duyan, pop
müziktekine benzer gençlik enerjisi dolu
bir dünya arayın. Pop Sanat bilinçli
olarak, farklı, saygısız, bakılması ve
hatırlanması kolay olarak tasarlanmıştır.
Eğlence ve ekonomik özgürlük, ne
kadar sıradan ve ucuz olursa olsun,
hayatın en derin gizemleri üzerine
düşünm ekten d aha ilgi çekici sayılmıştır.
Campbell's Çorbası Konserve KutusuAndy
Warhol, 1962, 90.8x60.9cm, serigrafi. New York:
Leo Castelli Galerisi. Belirgin, basit, süssüz: kısacası
Pop Sanat günlük hayatın destansılaştırılmasının en
mükemmel örneğidir.

B A Ş L IC A O LA Y LA R

1952 Bağımsız Grup (IG: Independent Group)

Londra'da kuruldu: aktif olarak "ucuz
imgeleri" öne çıkarmayı amaçlar

1955 Robert Rauschenberg'ln Yatak'ı. Pop

Sanat-öncesi kilit eserlerdendir.

1958 İngiliz eleştirmen Lawrence Alloway "Pop

Sanat" terimini icat eder; Jasper Johns
New York'ta ilk kişisel sergisini açar.

to m ato 1962 Pop Sanat New York Sidney Janis

Galerisinde gerçekleşen ilk büyük sergiyle
ismini duyurur. Lichtenstein, Warhol,
Oldenburg ve diğer sanatçılar hazır
bulunur.
Wayne Thiebaud
© 1920- I» AMERİKALI
ES ABD □ Yağlıboya @ New York:
Memorial Sarat Galerisi, Rochester
Ü nive rsitesiS 2002 yılında 2,8 milyon dolar,
Otoyollar (yağlıboya)
Gösterişli biçim de kalın ve yağlı
boyanmış, net ve parlak renklerle
yapılmış portre, m anzara ve
natürm ortların ressamıdır.
Süperm arket, kafeterya veya
lokantalarda görülen isimsiz yüzlere
ve ürünlere sevecen am a rom antik
olmayan b ir ilgi duyar.
Basitleştirilmiş tarzı onun daha
önceki reklamcılık ve karikatürisdik
tecrübelerinden gelir.
Dokunabileceğinizi hissettiğiniz kalın
mavi gölgeler ve duru bir ışık
resmeder.
BAŞLICA ESERLERİ I İtrin Postalan, 1963 (San
Francisco: Modern Sanat Müzesi); Otoyol
Kıvrımı, 1979 (San Francisco: Modern
Sanat Müzesi)

Roy Lich ten stein ___

© 1923-97 i» AMERİKALI
E3 ABD n Akrilik; yağlıboya; heykel
ü San Francisco: Güzel Sanatlar Müzeleri
□ 2002 yılında 6,5 milyon dolar, M utluluk
Gözyaşları (yağlıboya)
İlk bakışta sadece geniş ölçekte
büyütülm üş çizgi rom an im gelerinden
oluşmuş görünen ve hem en tanınan bir
üsluba sahip, öncü Amerikan Pop
sanatçısıdır.
Beklentilere, zekâ ve zarafede karşıtlık
oluşturm a yeteneğine sahiptir - hiçbir şey
göründüğü gibi değildir. Geleneksel olarak
işe yaram az sayılarak dışlanan çizgi
rom an imgelerini, ciddi sanat galerisi
deneyimi geleneğine ait, seçkin, geniş
ölçekli resimlere çevirmiştir. Bunu,
tekniğinin yetkinliği ve seçtiği konuların
araştırm aya açık doğası sayesinde
başarmıştır. (Caravaggio ve M anet de
kendi zam anlarında buna benzer şeyler
yapmıştır.)
Çizgi rom an imgesinin mekanikleşmiş
anonim liğini, çok kişisel bir şeye nasıl
dönüştürdüğüne dikkat edin. İm gelerini,
eski ustaların yetenek ve bilgisiyle
düzenler, yeniden tanım lar ve büyütür.
Ç ok özenli bir tekniği vardır: çok
kontrollü siyah kontur kullanımı; Ben Day
noktası kullanımı; yoğun renk. H ayat, aşk,
ölüm gibi geleneksel yüksek sanat
konulanna ve m odern toplum una yoğun
ilgi duyar. Diğer sanatçıları hicveder ve
M anet gibi o da sanat tarihiyle oynar.
Endişeli Kız Roy Lichtenstein, 1964, tuval üzerine
yağlıboya, Özel Koleksiyon. Lichtenstein eserlerini ilk kez
1962'de New York'ta, ABD'de Pop Sanatı ilk tanıtan
galerici olan, muhteşem Leo Castelli'yle sergilemiştir.
KEY WORKS Boğulan Kız, 1963 (New York:
Modern Sanat Müzesi); Whaam!, 1963
(Londra: Tate Koleksiyonu); Ateş Açtığımda,
1964 (Amsterdam: Stedelijk Müzesi); B-Belki
(Bir Kızın Resmi), 1965 (Köln: Ludwig Müzesi)
Edward Ruscha
O 1937- i» AMERİKALI_______________________
EJ ABD □ Yağlıboya; akrilik; baskı ü
Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi Q 2002
yılında 3,2 milyon dolar, Uzaydan Bahset
(yağlıboya)
1956’da revaçta olduğu zam anlarda Los
Angeles’a gitmiş bir O klahom a’lı olan
Ruscha’nın ilk dönem sanatı Pop’tur -
keskin biçimde mükemmel benzin
istasyonu ve ilan panosu imgeleri ile
benzer konulara ait fotoğraf kitapçıkları.
Son dönem işlerinde imge ve kelimelerle
oynar; mesela su ile ilgili bir resim,
dökülmüş su yanılsamasıyla yazılmış bu
kelimeyi içerebilir. Suluboya yerine meyva
suyu gibi alışılmadık malzeme
kullanımlarına da başvurur.
BAŞLICA ESERLERİ Peltek 1968 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Akordeon Kıvrımı W /
Vazelin Lekeleri, 1973 (New York: UBS Sanat
Koleksiyonu)
A le x Katz
© 1927- i» AMERİKALI
EÜ ABD □ Yağlıboya; çizim
0 San Francisco: Güzel Sanatlar
Müzeleri. VVaterville, Malne: Colby Koleji
Sanat Müzesi Q 2001 yılında 600.000
dolar. Mavi Şemsiye No.2 (yağlıboya)
Katz, geleneksel tem a ve
teknikleri, çağdaş Amerikan
diliyle tekrar ele alan, görsellik
ağırlıklı, Am erikan figüratif
resminin duayenlcrindendir.
Fransız Empresyonisder ve
Post-Empresyonisderin (özellikle
M anet, M onet, Seurat) sevdiği
tem aları ve fikirleri, gerçek bir yaratıcılıkla
tekrar canlandırır: H avadar m anzaralar,
eğlenen o rta smıf, ışığın etkilerini
kaydetmeye duyulan düşkünlük.
D oğrudan ıslak üstüne ıslak yağlıboya
tekniği; renk uyum ve uyumsuzlukları;
odaklanm ış uzak bir imgeye sıçrayan
serbest fırça işi. Kendi kendiyle meşgul
yüzlere, jestlere ve M anet’nin sanatında
bulduğunuz m erak uyandırıcı psikolojiye
dikkat edin.
C alifornia C abarnet Sauvignon şarabı,
Fransız B ordeaux’su için neyse, o da
Fransız sanatına kıyasla öyledir - d ah a iyi
veya d aha kötü değil, am a dikkat çekici
şekilde farklı: daha büyük ölçekte, daha
doğrudan ve d aha az karmaşık.
Eserlerinden, sahip oldukları özellikleriyle
keyif alın: seçkin, dikkat çekici kaynak ve
etkilenimleriyle, canlandırıcı, göz
doldurucu bir zevk. Resimleri gün
ışığında görm eye çalışın, ayrıca d aha
sonra atölyesinde büyük ölçeğe aktardığı,
günlük hayattan yapılmış eskizlerine de
dikkat edin.
BAŞLICA ESERLERİ Ada ve Alex, 1980 (Watcrville,
Maine: Colby Koleji Sanat Müzesi); Rudy,
1980 (VVaterville, Maine: Colby Koleji Sanat
Müzesi); Tracy 7 .3 0 ’da Salın Üstünde, 1982
(VVaterville, Maine: Colby Koleji Sanat
Müzesi); Varick, 1988 (Londra: Saatchi
Koleksiyonu)
Alacakaranlık. Alex Katx, 1986, 137,2x183cm, tuval
üzerine yağlıboya, Özel Koleksiyon. Sanatçının düz, donuk
tarzı ve ekonomik tekniği, onun sahne ve kostüm
tasarımcısı olarak eski tecrübeleriyle ilişkilidir.
Jasper Johns
© 1930- I» AMERİKALI
ABD f l Yağlıboya; ankostik boya; heykel;
baskı ü Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi
Q 1988 yılında 15, 5 milyon dolar Hatalı Çıkış
(yağlıboya)
Johns, savaş sonrası Amerikan sanatında kilit
bir figür ve Pop Sanat’ın kurucu
babalarından biridir. Çok etkili, hayranlık
duyulan bir sanatçıdır. Poussin’in 17.yüzyıl
Fransız sanatı için önemi ne idiyse, Johns da
20.yüzyıl Amerikan Sanatı için aynı şeydir
(ve olacaktır).
Sanatı entelektüel, felsefi, kapalı ve
kendine referanslıdır. Zıt kutuplan sever
aynı zamanda entelektüel ve hassas, kaygısız
ve ciddi, basit ve karmaşık, güzel ve banal,
gerçekçi ve yanılsamalı olabilen işler.
Klasik Johns’lar erken dönem Amerikan
Bayrağı resimleridir. Kimse resim mi nesne
mi, soyut sanat işleri mi yoksa gerçek
anlamda bayrak çoğaltmaları mı, banal mi
derin biçimde duygusal mı olduklarını tam
olarak anlayamadığıdan (hala geçerli bir
durum?) heyecan yaratmışlardır
tanımlamalarla ilgili bilmecelerden hoşlanır.
Küçük ölçekte çalışabilir (bira kutulan) veya
büyük boyutlarda (üzerine nesneler
iliştirilmiş tuvallerle). Erken dönem
işlerinde ankostik (balmumu)
tekniği kullanmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Alçı Kalıplı H edef
Tahtası, 1955 (New York: Leo
Castelli Galerisi); Beyaz Bayrak, 1955
(New York: Leo Castelli Galerisi);
9 ’dan 0 , 1961 (Londra: Tate
Koleksiyonu)
Üç Bayrak JasperJohns, 1958, 784x 115,6
cm, tuval üzerine ankostik, New York: Whitney
Amerikan Sanatı Müzesi. Gerçek ve yanılsama
üzerine muzip bir oyun.
 Bira Kutuları
Jaspe rJo h ns c.1964
Jasper J o h n s’u n Bira Kutulan — b ronz olarak
tasarlanm ış ve titizlikle boyanm ış - sadece Bira Kutuları

Pop S a n a t’ın evrim inde değil, bütünüyle M alzem e bronz boyalı

m o d e r n s a n a t ü z e r in d e k ilit ö n e m e sa h ip tir. Boyutlar 14 x 20 3 x 12 cm
Bir s a n a t e s e rin in a lg ıla n ışı v e o n d a n Bulunduğu yer Özel Koleksiyon
b e k le n e n le r le ilgili k a v r a m la r ü z e r in e , zeki
b iç im d e in c e lik li b i r o y u n o y n a r.
Johns, D ad a sanatçılarının en radikali (ve bağlantısının bir ürünü olarak hem
entelektüeli) olan M arcel D ucham p’tan oyunbaz hem de zorlayıcıdır. Birçoklan
oldukça etkilenmişti. D ucham p sanatı Johns’un ayak izlerini takip etmeyi
satranç oynam aya benzetmişti, am a denemiştir, am a böylesi zor bir oyunda
Johns D ucham p’m ötesine geçer vc daha çok az kişi başanlı olmuştur.
derine gider, hakiki bir espriye sahiptir,
i Bira Kutuları - bu yaptığı ikinci "Bazen görüyorum ve sonra
versiyondur - bir zanaatkârlık eseridir,
; ancak alaycı bir şekilde cevap resmediyorum. Diğer zaman­
verilemeyen bulm acalar sunar.
K onusunun öne sürdüğü gibi değersiz, larsa resmediyor ve sonra
atılmış bir nesne midir? Hir resim midir?
Veya bir heykel? Fark eder mi? Sonuç,
görüyorum."
sanatçının çağdaş sanatsal tartışm alarla JASPER JOHNS

Bronz kullanımı ve Yanyana iki tenekenin kullanımı (tek Geniş oval etiketler, "Bu yoksa
katı kaide geleneksel bir tane yerine) sanatsal ve heykelcilikle heykel değil de resim mi?”
heykel beklentisini ilgilidir, ama konu günlük hayattan sorusunu sorduracak kadar büyük
yükseltir önemsiz, kullanıp atılan bir nesnedir. bir özenle boyanmıştır

Andy W arhol
0 1928-87 (M AMERİKALI
İÜ] ABD P Yağlıboya; akrilik; baskı; heykel; video
¡ 3 Pittsburgh: Andy Warhol Müzesi Q 1998
yılında 15, 75 milyon dolar, Turuncu Marilyn (kâğ\t
üzerine çalışma)
U yuşturucu bağım lılan tarafından
çevrelenmiş bir nevrotik olan W arhol çok
önemli bir figürdür: Eserleri, 16. yüzyılda
L eonardo’nun ve 19. yüzyılda
C ourbert’in yaptığı gibi, sanatçının
rolünü, görm e ve yapm a biçimlerini
değiştirerek, sanatın dönüm noktalanndan
biri haline gelmiştir. M uhteşem bir
röntgencidir.
H em en tanınabilen, hünerli eserlerine
bakın. İm geleri Hollywood dünyasından,
filmler, TV, cazibe, kıdesel m edya ve
reklamcılıktan alınmıştır (Marilyn
M onroe, Başkan M ao, Coca-Cola
şişeleri, C am pbell’s çorbaları). O nun
görsel diline başvurarak parlak renkler,
serigrafı tekniği, tekrar, ticari
basitleştirme ve çekici (bazen şoke edici)
imgeler bilinçli şekilde bu dünyanın
değerlerini anım sam ış ve kullanmıştır.
Aynı zam anda (vasat) bir m oda
tasarımcısı ve film yapımcısıdır.
Sanatçı için yeni bir rol model öne
sürm üştür (bugünün genç yıldızlan
tarafından çokça heves edilen): yalnız
dâhinin yoğun kişisel duygulannı ifade
etmesi yerine (Picasso ve Pollock’un
yapmış olduğu gibi), bir işadamı olarak
sanatçı - Hollywood film yıldızlan ve
yönetm enlerinin ya da Madison Avenue
reklam yöneticilerinin eş değeri. Çek
göçmeni bir ailenin oğlu olarak, bir
Amerikan rüyası döngüsünü eyleme
geçirmiştir - karakterleri gibi, ünlü ve
zengin olmaya dair yönlendirici bir
ihtiyacın peşine düşmüş,
kendi kendini yok ederek
sonlanmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Campbell’s
Çorbası Konserve Kutusu (bkz.
sayfa 440); Yeşil Felaket On
Kez , 1963 (Frankfurt:
Modern Sanat Müzesi);
İntihar, 1963 (New York:
Leo Castelli Galerisi);
Jacqueline Kennedy No.3, 1965
(Londra: Hayvvard Galerisi)
"Bir sanat
tüccarı veya bir
ticaret sanatçısı
olmak istemiştim.
İşte iyi olmak, en
büyüleyici sanat
türüdür."
ANDY VVARHOL
Yirmi Marilyn Andy Warhol,
1962, 197x 116cm, serigrafi, Özel
Koleksiyon. Warhol bu ünlü işini
ürettiği sıralarda, asistan
arkadaşlarından ve etrafında
'takılanlardan Fabrika adını verdiği
bir organizasyon oluşturdu.
Philip Guston
Q 1913-80 m AMERİKALI_____________________
E3 Meksika; ABD; Avrupa □ Yağlıboya
IH Canberra: Avusturalya Ulusal Galerisi
Q 2005 yılında 6, 5 milyon dolar, Sokak (yağlıboya)
Sanatı b ir takım farklı ve ayn evrelerden
geçmiş, saygın ve etkili bir sanatçı.
Erken dönem sanatı figüratiftir. 1950
civarında, parıldayan, asabi biçimde
resmedilmiş, yüksek kalitede soyut
resimler üreten bir Soyut Dışavurum cu
olmuştur. 1970 civannda, garip bir
gündelik atık ve ıvır zıvır dünyasını akla
getiren, kaba ancak pervasızca şiirsel,
karikatür benzeri imgelerle tekrar
fıgürasyona dönmüştür.
G uston’un yön değiştirmelerini,
otobiyografik sebeplerden başka bir yolla
açıklamak zordur. M uhtemelen travm atik
bir çocukluk sonucu ortaya çıkan
sorunları çözümlemeye çalışıyordu
(babasının intiharı, kardeşinin ölümü, Ku
Klux K lan’la ilgili anılar). Ham lığı belki
de, kendinden nefretin bir parçasını
yansı tmaktadır?reflccts an elem ent o f self-
loathing?
BAŞLICA ESERLERİ terlı’mn Dönüşü, 1957 (Londra:
Phillips Koleksiyonu); Ressamın Masası, 1973
(Wahington DC: Ulusal Sanat Galerisi)
James Rosenquist
O 1933- i» AMERİKALI_____________ __
0 ABD n Yağlıboya; baskı fijl Ottawa: Kanada
Ulusal Galerisi □ 2005 yılında 1,1 milyon dolar,
Güzelleş (yağlıboya)
Esas eğitimini New York’ta reklam
panosu ressamı ve tasarımcısı olarak almış
ve bu alanda çok başanlı olmuş, başlıca
Pop sanatçılarından biridir. Bir dönem in
(1960’ların) tarihsel kaydı niteliğinde,
Efsane Philip Guston, 1977, 175x 200cm, tuval üzerine
yağlıboya, Houston: Güzel Sanatlar Müzesi. Guston tam bu
sıralarda eserleriyle ilgili olarak şöyle demiştir: 'Ben de
kendi resimlerime bakıyorum, haklarında spekülasyon
yapıyorum, beni de şaşırtıyorlar. Sırf bu yüzden resim
yapıyorum.'
geniş ölçekli işler üretmiştir. Görünüşteki
ilişkisizlikleri nedeniyle yorum a direnen
(ama ihtiyaç d a duyan), kusursuzca
boyanmış, ölçek sıçramaları içeren,
sıradan imge katm anlarını bir araya
getirmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ M arilyn için Eskiz, 1962
(Londra: Mayor Galerisi); Başkan Seçimi,
1961 -64 (Paris: Pompidou Merkezi)
Robert (John Clark)
Indiana
O 1928- H> AMERİKALI_______________________
E3 ABD n Yağlıboya; baskı @ San Francisco:
Güzel sanatlar Müzeleri Q 2002 yılında 550.000
dolar, Amerikanın Sevgilisi(yağlıboya)
Büyük boyutlu, çarpıcı renklerde
boyanmış basit kelime ve sayı imgeleri
yarattığı kısa dönemiyle hatırlanır.
Eserleri, gözü bom bardım ana tutan optik
bir etkiye sahip, düz, jilet gibi keskin ve
arm a görünüm lüdür. Çoğunlukla basit,
tek heceli em irler kullanır —YE; SEV;
ÖL. Reklam panosu işaretlerinden
etkilenmiştir. Fazlasıyla Pop Sanat;
fazlasıyla 1960’lar ve şimdi de fazlasıyla
demode.
BAŞLICA ESERLERİ Amerikan Rüyası I, 1961 (New
York: Modern Sanat Müzesi); AŞK] 1967
(New York: Modern Sanat Müzesi); Amerikan
Rüyası, 1971 (Boston: Güzel Sanatlar Müzesi)
F-111(detay)James Rosenquist, 1964-65,3.48x26.21 m,
tuval ve alüminyum üzerine yağlıboya, New York: Modern
Sanat Müzesi. Vietnam Savaşı ve Amerikan savunma
harcamalarını protesto niteliğindeki büyük bir
kompozisyondan bir detay.
 Richard Ham ilton
O 1922- H» İNGİLİZ__________________________
E3 İngiltere H Yağlıboya; baskı; fotomontaj
0 Londra: Tate Koleksiyonu Q 2004 yılında 182
000 dolar. Moda Fotoğrafı (kâğıt üzerine çalışma)
Ingiliz Pop Sanatı’nın halen konum unu
koruyan, eski entelektüel gurusu olan
H am ilton’un, sert, kendine dönük, kimi
zam an mesafeli ve tepeden bakan bir
tavırda ortaya çıkabilen bir üslubu vardır.
Sanatını, d ah a geniş bir izleyici
kitlesinden ziyade, sanat dünyasının üst
sınıflarına hitap edecek şekilde üretm e
ihtiyacı içinde gibi görünür (gerçek bir
‘pop’ yani popüler sanatçı olduğu öne
sürülen biri için garip bir tavır).
BAŞLICA ESERLERİ Kromatik Spiral, 1950 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Bugünün Evlerini Bu Kadar
Değişik, Bu Kadar Çekici Tapan Tam Olarak Nedir?
(bkz. sayfa 440)
Sir Eduardo Paolozzi
» 1924-2005 H» İNGİLİZ______________________
E3 İngiltere; Avrupa; ABD □ Heykel; baskı; kolaj
Londra: Tate Koleksiyonu. San Francisco: Güzel
Sanatlar Müzesi Q 2003 yılında 90 200 dolar,
Sanatçının Portresi (heykel)
bir araya getirm iş müzisyen Burl Ives) ve
yaratıcılık m ckânlanna (müzeler gibi)
referanslar.
BAŞLICA ESERLERİ Rengin bir Adamın Oyuncağıydım,
1947 (Londra: Tate Koleksiyonu); Kuş, 1949
(Londra: Tate Koleksiyonu); Gerçek Altın, 1949
(Londra: Tate Koleksiyonu); Mozaikler, 1983-
85 (Londra Metrosu: Tottenlıam Court Road
İstasyonu)
Sir Peter Blake
Q 1932- m İNGİLİZ_________________________
G2 İngiltere f i Yağlıboya; baskı; karışık malzeme
ü Londra: Tate Koleksiyonu Q 2000 yılında
115.500 dolar, Küçük Bayan Şans (yağlıboya / kolaj)
Blake 1960’larda İngiliz Pop Sanatı’nın
kurucularından biridir. Herhangi m odern
bir şeyden çok, bir okul çocuğunun
hayallerini oluşturan konulara - çizgi
romanlar, rozeder, pop ve film yıldızlan,
kızlar ve güreşçiler, köşebaşı dükkanlan -
artan şekilde nostaljik ve esprili şekilde
duyulan özlemi içeren, duygusal ve
incelikli el işçiliğiyle yapılmış eserler. Bir
Peter Pan figürü gibidir.
BAŞLICA ESERLERİ Rozetli Otoportre, 1961
(Londra: Tate Koleksiyonu); \Sgl. Pepperhn
Yalnız Kalpler Kulübü Grubu3 LP kapağı, 1967
(Londra: Victoria & Albert Müzesi)

Edinburgh’da doğmuş Paolozzi,

İskoçya’ya yerleşmiş İtalyan göçmeni bir
ailenin oğludur. Tutkulu, tutarlı, cöm ert.
Pop S anat’ın kurucularından ve 20.
yüzyılın ikinci yansının büyük
sanatçılarından biridir (hakkı olan kıymet
verilmese de).
Heykelleri, yapılan ve baskılan
(litografiler) imge ve fikir
kaleydoskoplarıdır. Özlerinde m odern
dünyada insanlığın durum uyla ilgili bir
diyalog bulunur. İmgelerin, parçalara
aynlm ası ve beklenmedik birleşimleri
rastlantısal değil, şu gibi sorular üzerine
yorum lar getiren, iyi düşünülmüş bir
stratejinin parçalandır: Parçalanm ış
m odern dünyam ıza nasıl uyum
sağlayabiliyoruz? Güçlerimizi hayat ve
ölüm üzerinde nasıl kullanıyoruz?
Teknoloji şiirsel olabilir mi?
Bu, geçen yıllarla daha da uyanık hale
gelmiş, çabuk alevlenen ve sonsuz biçim de Londra: Ulusal Portre Galerisi 0 2003 yılında 100
talepkâr bir hayal gücünün ürünü olan
sanattır. Bu sanada ilişkiye geçebilmek
için, siz de bu kadar özgürce hayal
kurm aya istekli ve bütün tanıdık
kesinliklerinizi gözden geçirmeye hazırlıklı (fetiş sembolizmini, yüksek topukları,
olmalısınız. İpuçlannı arayın: Hollywood
¡döllerinin, Yunan tannlannınkine eşdeğer cüretkâr, ‘m odern’ soyut renkle birleşmiş,
hayat ve aşklan (hâlâ mitolojiye
ihtiyacımız var); diğer üretken zihinlere
(örneğin, folk, orkestra ve klasik müziği
Patrick C aulfield
w 1936-2005 I»' İNGİLİZ ____________________
EH İngiltere U Yağlıboya; baskı l ü Londra:
Tate Koleksiyonu Q 2004 yılında 301 950 dolar,
Geceleyin Pencere (yağlıboya)
Kitlesel m edya imgeleri ve az sayıda, basit
şekiller kullandığı 1960’lar tarzı kolayca
ayırt edilebilen, öncü Pop sanatçısı.
Güçlü, siyah konturlanyla renkleri parlak
ve düzdür. H e r nasılsa takılıp kalmış ve
pek ileri gidememiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Siyah Beyaz Çiçek Parçası, 1963
(Londra: Tate Koleksiyonu); Hançerli Natürmort,
1963 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Ailen Jones
Q 1937- 1« İNGİLİZ___________
El İNGİLTERE d Yağlıboya; baskı; heykel El
040 dolar. General ve Kızı (yağlıboya)
Pop Sanat’ın kurucularından biri olan
Jones, sıklıkla erotik çağrışım lan olan
vücudu saran giysileri vb. sever), parlak,
basit figüratif im geler kullanır. 1960’lan n
‘eğlenen L ondra’sının bir ürünüdür ve bu
temayı devam ettirmeye çekinmemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Islak Fok/Mühür, 1966
(Londra: Tate Koleksiyonu); Ne Dernek
İstiyorsun, N e Demek İstiyorum?, 1968 (Özel
Koleksiyon)
David Hockney
O 1937- i» İNGİLİZ__________________________
E l İngiltere; ABD f i Akrilik; yağlıboya; baskı;
fotoğraf Esi Londra: Tate Koleksiyonu □ 2002
yılında 2 ,6 milyon dolar, Nick vvitder'ın Portresi
(yağlıboya)
Keskin bir göz ve verimli bir hayalgücüne
sahip, gerçekten yetenekli bir sanatçı. Bir
zam anlar Ingiliz sanatının kötü çocuğu,
şimdinin saygı duyulan tecrübeli büyüğü.
Ne yazık ki, görünüşe bakılırsa yeteneğini
genişletmemeye karar vermiş (Degas gibi)
ve fazla çaba gerektirmeyen işlerle
hayatını kazanarak (Millais gibi), iyi bir
hayat sürm eyi seçmiştir.
Ö ze ait nitelikleri bulup çıkarm akta çok
parlak b ir yeteneği olan, odaklanmış,
keskin, gözlemci, özgür ve gerçekten çok
iyi bir çizer. Sanat için 500 yıl sonra bile
önemini koruyan, görme ve algıyı hisle
kaydetm enin zevk ve yenilikleri
konusunda doğru zam anlamalı bir
hatırlatma. M ükem m el kurşunkalem,
mürekkepli kalem, m um boya tekniğine
ve renk duygusuna sahiptir. Sıradan olanı
unutulm az ve etkileyici kılabilir.
Otobiyografik konu ve karakterler tercih
eder.
En iyi işleri çizerliğine aittir (çizim,
baskı ve resimler). Işık, mekân ve
portrelerde karakterin harika bir
gözlemcisi ve yeniden yaratıcısıdır ancak
sırf hayal gücünden çalışmayı veya
resimsi ressamlığı (1980’lerden sonrası)
denediğinde aynı derecede ikna edici
değildir (her zam an ilgi çekici olsa da).
Yaratıcı bir tiyatro, opera ve bale sahne
dekoru tasarımcısıdır. Kübizm ve
fotoğrafçılıkla ilgili deneysel işleri vardır.
b a ş l ic a ESERLERİ Peter C, 1961 (M anchester:
Şehir Sanat Galerisi); B iz Birbirine Sarılmış
İki Oğlan ,19 6 1 (Londra: Arts Council
Koleksiyonu); Californıa Sahili, 1964
(Londra: M ayor Galeri); Daha Büyük bir
Sıçrama, 1967 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Güneşlenen, David Hockney, 1966. 183x 183cm, tuval
üzerine akrilik, Köln: Ludwig Müzesi. 1966, Beatles,
Rolling Stones ve Beach Boys dönemiydi. Homoseksüellik,
Temmuz 1967'de İngiltere'de yasal hale geldi.
 ÇAĞDAŞ
SANAT
1970-

Y a k ın g e ç m iş in v e g ü n ü m ü z ü n s a n a t v e p o litik a la r ı
h a k k ı n d a ö z n e l o l m a m a k im k â n s ız d ır. B elki d e m o d a
o l a n l a r ı b e lirle y ip d a h a s o n r a t a r i h i n i y a z m a k v e y a
ö n g ö r ü l e r d e b u l u n m a k d a h a a k ıllıc a . Ç a ğ d a ş s a n a t v e
p o l i ti k a l a r ı n ö n c e lik le r in in b e lir le n m e s in d e m o d a v e
te k n o lo ji h e r z a m a n ö n e m li f a k tö r le r o lm u ş tu r.

er çağın kendine has görmeyle ilgili olanlardan daha fazla

H takıntıları vardır. Bunlarla

uğraşan sınırlı yetenekte bir

ilgi toplayabilirken, ilgileri başka

sanatçı önemli ölçüde eleştirel övgü ve
konulara yoğunlaşan yetenekli bir
sanatçı bunları kazanamayabilir.
Ancak m oda değişkendir ve bugün
moda olan kimi takıntıların (‘in’
olanlar ve olmayanlar) 50 yıl
öncekilerinin tamamen tersi olduğunu öte yandan maddi değerler, şaşırtma
söylemek yerinde olur. Örneğin
bugünün en çok sergilenen sanatı
çoğunlukla büyük ölçekli eserler, şoke
eden ve manşetlere çıkan sosyal
sorunlara vurgu yapan gözü kara
gerçekçilik veya bir sanatçının özel
hayatının nevrotik biçimde ortaya
serilmesi anlamına geliyor, izleyicinin
karşısına, kavramlar ve sözcüklerle
oynayan sanat eserleri, bakma ve
getiriliyor. Şöhret statüsü, kendini
yüceltme ve zengin koleksiyonerlerin
taleplerini
tatmin ‘in’;
alçakgönüllülük, kendinden tereddüt
etme, onurluluğun sessiz derinliği veya
insanlığın anlamsızlığı ya da insanlık
için daha iyi bir dünya yaratma
arzusu ‘out’. Güzellik, açıklık ve
manevi değerler ‘out’ (Picasso da öyle)
ve Marcel Duchamp ‘in’.
Umursamazlık ve ironi erdemler
olarak yüceltilirken gerçek tutku ve
inancın modası geçti. Kişisel el
becerisi yapmacık bir saygı görürken,
baştan savmacılık doğallık olarak
görülüp alkışlanıyor. Tüm fiziksel
yaratım sürecinin anonim ellere veya
bilgisayarlara ihale edilmesi
sorgusuzca kabul ediliyor.

B rick Lane Spektrumu David Batchelor, 2003, karışık S A N A T VE TEKNO LO Jİ

malzeme. Postmodernizm çoğunlukla teknolojiyi Çağdaş sanat içinde teknolojinin yeri
enstalasyonlarla birleştirerek kullanır ve sunuma içerikten
daha çok önem veren bir izleyiciye hitap eder. biraz belirsizdir. Kimi zaman,
 gelenekleri de, revaçtaki Batı
modernizmine ayak uydurma telaşı
içinde yok olmakta.

SİYASET
Siyaset konusunda da benzer
gözlemler ileri sürülebilir. 1970 ve
80’lerde Batı demokrasileri, bazen
ekonomik çalkantı uçurumunun
kenarına gelip, bazen de ‘hırs iyidir’
mantrasına uyarak inişli çıkışlı bir
seyir izlediler. Savaş sonrası
A lm anlar B erlin Duvarının Yıkılışını Kutluyor
Doğu ve Batıyı ayıran Demir Perde'nin kilit unsuru olarak
Avrupa’sındaki refah devleti ortak
1960'larda inşa edilen duvar, 1989'daki halk ayaklanmaları görüşüne daha bireyselci bir yaklaşım
sonucu yıkıldı. isteyenler tarafından karşı çıkıldı. Şu
anda rağbet gören fikir, piyasa
bilgisayarın Gutenberg’in basım
makinesine (bkz.sayfa75) eş dünyayı
değiştirebilecek bir rol oynadığı, erken
dönem Rönesans’takine benzer bir
çıkışla karşı karşıyaymışız gibi
görünür. Ancak belki de, 100 yıl önce
başlamış bir devrimi sürdürüyoruz ve
kimi zam an müthiş yenilikler olarak
övülen şeyler Yüksek Rönesans (bkz.
sayfa 108) sonrası ortaya çıkan,
sanatsal yapmacıklık taşıyan, kısa
ömürlü taşkınlıklara daha fazla
benzemektedir. Daha kesin olan
şu ki, çağdaş sanat şimdilerde,
19.yy’m son yarısındaki
Akademik sanat çılgınlığından
bu yana görülmemiş şekilde,
eğlence ve tüketim faaliyeti
olarak her tarafa yayılmış
durumda. Ayrıca Çin sanatı
gibi kadim yaratıcılık
Pompidou M e rkezi (Beaubourg), Paris
1978'de tamamlanan galerinin popülerliği ve
ziyaretçi sayıları otoriteleri şaşırttı.

ZAMAN Ç İZ E L G E S İ: 1 9 7 0 -

1974 W atergate 1988 Gorbaçov

skandalından sonra Sovyetler Birliği'nde
başkan Nixon reformlar başlatır
istifaya zorlanır I 1976 Başkan I 1980 İran-lrak Savaşı (glasnost ve
Mao'nun ölümü (1988'e kadar) perestroyka)

1970 1980
1973 ABD 1975 Kızıl Kmerler 1979 İran'da İslam 1987 Filistin
Vietnam'dan Kamboçya'da Marksist Devrimi; protestoları
çekilir; Orta terör düzeni uygular Afganistan'da Sovyet ( İntifada)
Doğu'da Yom (1979'a kadar) istilası başlar
Kippur Savaşı
» • L I • *
■• • W ÊÊm • •

BİLGİSAYARIN YÜKSELİŞİ A B D şim di d ü n y a n ın e n büyük

ku ru m sal ve ask eri gücüdür. B e n ze r
Hafıza için delikli kartlar kullanılan ilk gerçek
şekilde, o to rite r bürokrasilerle ve tek
bilgisayarlar İngiltere’de II. Dünya Savaşı
sırasında düşman şifrelerini kırmak amacıyla p a rti sistem leriyle savaşm ış A v ru p a d a
yapılmışür. Dünyanın ilk elektronik bilgisayarı kolektif kim liğini, u y u m a d ın a
1940’larda üretilmiştir. Ancak 1962’de, yarattığ ı d o la m b a ç lı bürokrasiye
mikroçiplerin ortaya çıkışıyla daha küçük d ö n ü ştü rm e y e yönelm iş gibi
makinelerin üretilebilmesine dek bilgisayarlar görünüyor.
gerçek potansiyellerine yaklaşamadı. 1971 ’de
ilk seri imalat bilgisayarlar piyasaya çıkü ve
Microsoft 1975’ten itibaren yazılım sağlamaya GELECEK
başladı. 1980’lerde ev bilgisayan saüşlan fırladı B atı sa n a tı g ü n ü m ü z ü n m an şet
ve 2004’ten başlayarak 1.7 milyarı buldu. k o n u ların ın ç o ğ u n u yansıtır:
1993’te internetin telefon hatlanyla birbirine b u n la rd a n b a z ıla rı, politik d o ğ ru lu k ,
bağlı dünya çapında bir ağ - gelişi kullanıcılara çevre so ru n la rı, küresel ısınm a, cinsel
limitsiz bilgi erişimi sağladı.
sorunlar, sağlık, y a şlan m a ve ö lü m ü n
kaçınılm azlığını y a d sım a arzu su d u r.
g ü çlerin in h e r şeyi düzenleyebileceği A ncak, s a n a t veya g üncel k o n u la r
ve tek n o lo jin in de ahlaki ik ilem lerd en hakkındaki ö z n el g ö rü ş ne olursa
çıkış y o lu n u b ir şekilde sağlayacağı. olsun, b u ikisinin h e r g ünkü etkileşim i
Bu p o s tm o d e rn d ü n y a d a po litik sanatı d a im a büyüleyici kılmıştır.
a m a ç la ra veya ahlaki p ren sip lere 19.yy e le ştirm e n ve tarihçisi J o h n
d u y u lan in a n c ın yerini m esafeli ve R uskin’e g ö re ‘b ir u lu su n san atı o n u n
iro n ik b ir görecelilik alm ış g örünüyor. tek biyo g rafisid ir’.
1945’te n b u y a n a B atı Ittifakı’m b ir
a ra d a tu ta n b a ğ la rın ve belirli o rta k
d ü ş m a n la n n varlığı fikri çözülm eye
b a şlad ı. U ğ ru n a savaşılan, d a h a
d e m o k ra tik b ir d ü n y a id ea lin in ,
b irç o k bireysel ‘h a k ’ a n c a k p e k
az to p lu m sal sorum lulukla,
h erkesin istediği gibi
dav ran ıp , tüketm eye
y ü reklendirildiği k e n d in i
tatm in ve şım a rtm a
d avranışları için d e
yozlaştı. Şaşırtıcı o lara k ,
özgürlüklerin
sav u n u c u lu ğ u n u yap m ış
New Mexico, ABD'de uydu izleme istasyonu.
, ve totaliterliği y e n m e k Uydular kendilerini kontrol altında tutanlar İçin, iletişim ve
i için çok ç a b a h a rc a m ış askeri hedef alma alanlarında sonsuz olasılıklar sunar.

1999 Kosovalı
1989-91 SSCB'nin 1998 Hindistan ve Arnavutlara Sırp 2003 ikinci Körfez
dağılmasıyla (1991) Pakistan nükleer baskısını sona Savaşı: ABD Irak'ı işgal
sonuçlanan Doğu Avrupa'da silah denemeleri erdirmek için NATO eder, Saddam Hüseyin'i
Sovyet komünizminin çöküşü yapar bombardımanı devirir.

1990 2000
1990 Irak'ın 1993 Oslo 2001 El-Kaide terör saldırıları 2005 Fransız ve HollandalI
Kuveyt'i istilası: Anlaşmaları: sonrası ABD 'Teröre karşı seçmenler önerilen AB
Birinci Körfez Filistin'e sınırlı Savaş" açtığını açıklar; ABD anayasasını reddeder
Savaşı özerklik Afganistan'daki Taliban
yönetimini devirir.
Louise Bourgeois
Q 1911- i» FRANSIZ/AMERİKALI_____________
E3 Fransa; ABD □ Heykel; yağlıboya; gravür
0 Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi
a 2002 yılında 1,3 milyon dolar, Kör Adamın Derisi
(heykel)
Şu a n d a feministlerin kahram anı olan
Bourgeois, 60’lı yaşlarına kadar
tanınm ıyordu. Duygusal olarak başansız
bir ailenin kızı olarak, bunun yarattığı
travmayı eserlerinde ele alır.
Eserleri eklektiktir ve bir çok m alzeme
kullanır heykel, yapılar, enstalasyonlar;
hamilelik, doğum , emzirm e gibi bedensel
deneyim lerin imgeleri; eve ait imgeler.
Arzu, çekim, iğrenm e ve kadın erkek
ilişkileri konularıyla oynar. Annesinin dikiş
ve nakış faaliyetlerine gönderm eler vardır.
H erhangi bir şeyi örneklemeye değil
hissettiklerini yeniden yaratm aya çalışır:
endişe, yalnızlık, savunmasızlık,
kırılganlık, saldırganlık, cinsellik ve ölüm.
K adın düşkünü babası, annesinin nefret
ettiği genç bir kadını evlerinde m etres
olarak tutar; Louise arada kalır, Van
G ogh’tan bu yana birçokları gibi o da
acısını hafifletmek ve kendine bir rol
bulabilmek için sanatsal faaliyetlere döner.
T am am en farklı deneyimleri
olanlarla da iletişim
kurabilenlerden biri miydi?
Yoksa ısrarcılığı ve
(nevrotik) öngörülebilirliği
sonuçta duyguyu ve
mesajını öldürür mü?
BAŞLICA ESERLERİ Hançer
Çocuk, 1947-49 (New York:
Guggenheim Müzesi);
Kanatlı Figür, 1948
(Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi); Zyuana,
1950 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi);
Gözler, 1982 (New York:
Metropolitan Sanat
Müzesi)
Quarantania Louise
Bourgeois, 18947-53, dökümü
1984,200x68, 5x74,2cm,
bronz, Houston: Güzel Sanatlar
Müzesi. Kalabalıkları ve
penisleri anıştıran bir erken
dönem eseri.
Agnes M a rtin
Q 1912-2004 i« AMERİKALI/KANADALI
G2 ABD □ Akrilik; yağlıboya
M New York: Guggenheim Müzesi
Q 2003 yılında 2, 3 milyon dolar,
Yapraklar (yağlıboya)
M artin ruhsal saflığı, maddi
yükler ve kaygıları
reddedişini yansıtan,
yumuşak, lirik soyut
resimleriyle hayranlık
kazanmış bir sanatçıdır.
New M exico’da basit bir
hayat sürmüştür.
Saf ve soluk renklerde,
basit tasarımlı, büyükçe,
kare tuvalleri kendisinin
değer verdiği özellikleri yansıtmayı
amaçlar. Huzursuzluk verici parlaklıklarıyla
bu güzel eserlerin bakılmanın yanında
paylaşılması da gerekir. Denize bakarken
olduğu gibi zihninizin serbestçe
dolaşmasına izin verin.
Yapıldıkları rahatlatıcılığı fark edin:
nazikçe sürülm üş boya, doğada bulunan
ağlar, arı kovanı yapıları benzeri organik
izlere benzeyen bir şeyler yaratan dikkatli
kurşunkalem işaretleri; tan vakti çiylcri
veya kar üzerine vuran gün ışığını andıran
incelikli renk dereceleri; peyzaj alanlarını
çağrıştıran yatay çizgiler.
BAŞLICA ESERLERİ Beyaz Çiçek, I960 (New York:
Guggenheim Müzesi); Rüzgârda Yaprak, 1963
(Pasadena: Norton Simon Müzesi)
Tony S m ith
O 1912-80 fw AMERİKALI
EJ ABD f i Heykel; yağlıboya
IH Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi
Q 1989 yılında 150.000 dolar, Taht (heykel)
Smith bir ressam, 1950’lere kadar bir
m im ar ve 1960’lardan itibaren de bir
lıcykeltraştı. Tatminkâr, basit
düzenlenm iş yapıtlar yarattı (kendisi
modelleri tasarlayıp yaratıyor, ürünün
son şekli ise başkalan tarafından
veriliyordu). Çeşitli büyüklük ve
ölçüde olsalar da her zam an insan
orantılarına sahiptirler m inim alden
ziyade rom antik. Pürüzsüz siyah
yüzeyler, şık ve sofistike bir tavır katar.
U zam form kadar önem taşır.
BAŞLICA ESERLERİ Moondog model 1964,
üretim 1998-99 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi); Gezinen
Kayalar, 1967 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi)

Joseph Beuys
» 1921-86 ¡n ALMAN________________________
E2 Almanya il Heykel; performans sanatı
[53 Darmstadt (Almanya): Hessisches
Landesmuseum D 1994 yılında 413.100 dolar,
Stapelkopf Siegel (karışık malzeme)
1980’lerin yıldızı, ciddi, nazik, mistik ve
karizmatik b ir kişi olan Bcuys, hırslı
kiiratörler ve satıcılarca şöhret
kazandırılan, entelektüellerce saygı
duyulan bir sanatçı olarak, yaşadığı
dönem üzerine yorum getirmeye uğraştığı
için paradoksal biçimde dc bu dönem in
bir kurbanıydı.
Eserleriyle bir bağlantı kurabilm ek için
tüm Bcuys fenomenine aşina olmalısınız
adam , görüntüsü, yaşam tarzı, özgeçmişi
ve inançlan. Bu nedenle, m üzelerin
vitrinlerinde göreceğiniz yağ kütleleri,
kürk, keçe, tek bir işin parçalan gibidir;
veya vahşi bir hayvanın kendi varlığını ya
da kendine ait bölgeyi belirlemek için
koyduğu işaretler gibi
Ancak Bcuys fenomenini kabul
ettiğinizde dünya referanslarının
enerjisini, doğayla uyumu, m odern
A lm anya’nın ikilemlerini, Beuys’un
çocukluk dönem i deneyimlerini vb.
‘görm eye’ başlayabilirsiniz. Eğer bunu
istemez veya bu eşiği geçemezseniz
endişelenmeyin bunların tam am ı bir
kendini kandırm adan ibaret de olabilir.
"Üniversiteler gibi herkesin çok rasyonel konuştuğu
yerlerde bir tür büyücünün ortaya çıkması gereklidir...Daha
iyi bir düşünce, duygu ve irade biçimine çağrı yapıyorum."
JOSEPH BEUYS
Toprak Telefon Joseph Beuys, 1968,220x47x76 cm,
tahta pano üzerinde telefon, toprak, çim ve bağlantı
kablosu, Hamburg:Kunsthalle. Beuys kendisini kısmen
sihirbaz kısmen de şaman olarak görüyordu.
Bu fenomen, sanatçının egosuyla çabucak
bir tarih aram akta olan, müze veya ticari
çıkarların beklenm edik işbirliği olabilir.
BAŞLICA ESERLERİ Ölü bir Tavşana Resimleri Nasıl
Anlatmalı, 1965 (performans); Keçe Takım, 1970
(Londra: Tate Koleksiyonu); Dört Karatahta,
1972 (Londra: Tate Koleksiyonu); Bm ys’la
Karşılaşma, 1974-84 (New York: Guggenheim
Müzesi)
Jules O litski
e 1922 - 2007 i» RUS/AMERİKALI
El ABD n Akrilik; heykel üj Canberra:
Avustralya Ulusal Galerisi E3 1990 yılında 320.000
dolar, Striptiz Sapkınlığı (yağlıboya)
Rusya’da doğan Olitski eski ustaların
resim tekniklerinin eğitimini almıştı.
Büyük ölçekli dekoratif soyut resimlerin
yaratıcısı. Resim yüzeyinde dağılır gibi
görünen bir atmosferik renk alanı yaratan
leke ve sprey püskürtücü tekniği kullanır.
Genellikle resimlerinin bir kenarı boyunca
veya bir köşesinde zengin bir renk bandı
bulunur. Duyusal, hafifçe yapmacıklı,
içine kapanık eserler.
BAŞLICA ESERLERİ Inn ’nun Hazzı, 1962
(Saskatchewan, Kanada: Mackenzie Sanat
Galerisi); Prens Patutsky’nin Emri, 1966
(Canberra: Avustralya Ulusal Galerisi)
454 v I* C r* V ÇAĞDAŞ
»• • •
Kenneth Noland
a 1924- i« AMERİKALI______________
EÜ ABD O Akrilik; heykel
¡53 Houston: Güzel Sanatlar Müzesi
Q 1989 yılında 1,85 milyon dolar, Cennet
(yağlıboya)
Noland, tuval üzerindeki renkten
kaynaklanan, bütünüyle görsel etkiye
sahip basit, doğrudan işler üretir.
A nlam ’, çizim veya mekânsal derinlik
yoktur. R enk varyasyonlarıyla, basit,
dinam ik şekillerle (bir boğa gözü veya
askeri nişan gibi), bunların tuvalin şekli
veya kenarlarıyla kurduğu ilişkilerle
oynar. Ayrıca farklı şekillerde tuvaller de
kullanır. Ç ok Amerikalı, çok iyi.
BAŞLICA ESERLERİ Şarkı, 1958 (New York:
Whitney Amerikan Sanatı Müzesi); Tanm),
1959 (Boston: Güzel Sanatlar Müzesi);
Eğim, 1973 (Özel Koleksiyon)
SANAT
George Segal
C 1924-2000 i» AMERİKALI__________________
S3 ABD □ Heykel @3 Ottawa: Kanada Ulusal
Galerisi Q 2001 yılında 600.000 dolar,
Rastlantısal Karşılaşma (heykel)
içinde insan yerine beyaz alçı figürler
bulunan, gündelik hayattan gerçek
nesnelerin olduğu sıradan dekorlara
benzeyen ortam ların yaratıcısı. Segal,
modelleri m um ya gibi alçıya batırılmış
bandajlar sardığı, canlı insanlardan yapar.
Günlük hayatın yalnız anonimliğinin
duygusal ve güçlü çağrışımı. Eserleri çok
ayrıksı ve orijinaldir.
BAŞLICA ESERLERİ Sinema, 1963 (Buffalo:
Albright-Knox Sanat Galerisi); Benzinci,
1963 (Ottawa: K anada Ulusal Galerisi)
Duane Hanson
a 1925-96 i» AMERİKALI___________
El ABD O Heykel @ Florida:
Norton Sanat Müzesi Q 2001 yılında
280.000 dolar. Güvenlik Görevlisi
(heykel)
1967’den itibaren lıiper-gerçckçi
heykeller yapmıştır. Viktoryen
o rta sınıfının çok sevdiği
‘gündelik hayat’ gerçekçiliğinin
m odern bir yeniden yorumu.
Erken dönem işleri oldukça
politiktir.
O n la ra bakan galeri
ziyaretçilerinden ayırt edilmesi
neredeyse olanaksız, sinir
bozucu ölçüde gerçeğe benzer,
gerçek boyutlu, heykeller yapar.
Turistler, alışveriş yapanlar,
inşaat işçileri, çocuklar orta
"İnsanların yaptığı
gündelik işlere ilgi
duyuyorum, ortak
payda olan pratik ve
gerçek şeylere."
DUANE HANSON
Evsiz Duane Hanson, 1991, Yükseklik 168
cm, karışık malzeme, Hamburg: Kunsthalle.
Hanson '...insanlar sessiz umutsuzluk
hayatları sürer' der.
sınıf Am erika çalışır ve oynarken -
eserlerin özneleridir. Canlı
modellerden kalıp alır, kalıba
polyester, reçine veya bronz
döktükten sonra boyardı. D aha sonra
da ayakkabı veya giysi gibi gerçek
aksesuarlar eklerdi. Amacının
sıradan olanı ve sıradanlıkla
yaşayanları sanata
dönüştürerek yüceltmek
olduğunu belirtirdi.
Yavaş çalışırdı - bir tek
figürü tam am lam ak bir
yılı bulabiliyordu. Vücutların
dokularındaki
gerçekçiliğe dikkat
edin yaralar, varis
dam arları, kollar
veya bacaklardaki
kıllar. Figürler
hareket halinde görünse de,
her zam an içine kapanık ve
düşüncelidir (bir grup içinde
olsalar bile), kimi zam an da İsimsiz John
uyuklamaktadır. Etkisinin bir Chamberlain, 19601ar,
yaprak metal, Roma: Ulusal
kısmı şaşırtıcı teknik yetenekten, bir
Modern Sanat Galerisi. Chamberlain
kısmı d a güncelliğinden gelir. Bu eserler, Kuzey Carolina Asheviile yakınlarındaki ideal
şimdi ve buraya ait değil de kaçınılmaz liberal eğitimin modelini kuran ünlü Black Mountain
olarak tarihsel figürler gibi görünm eye Koleji'nde ders vermiştir.
başladıklarında bu kadar güçlü olacaklar
mı?
BAŞLICA ESERLERİ Turist, 1970 (Edinburg: Ulusal Essex, 1960 (New York:
BAŞLICA ESERLERİ
Modern Sanat Galerisi); Satıcı, 1992 Modern Sanat Müzesi); Dolores Jane, 1962
(Missouri: Kemper Çağdaş Sanat Müzesi) (New York: Guggenheim Müzesi); Koko-Nor II,
1967 (Londra: Tate Koleksiyonu)

John C ham berlain

0 1927- I» AMERİKALI
E3 ABD □ Heykel S Texas: Chinati Vakfı
Q 2003 yılında 500.000 dolar, Hırıltılı Motorsiklet,
şe f (heykel)
Erken dönem işlerinde David Sm ith’ten
etkilenen C ham berlain, birbirine
lehim lenm iş arab a parçalarından oluşan,
ayakta du ran veya rölyef benzeri
heykelleriyle ünlüdür. Gelişigüzel değil
planlı şekilde yapılmış ve estetik etki
am acıyla boyanmıştır.
Kompozisyonlarının çoğu duvara asılmak
için tasarlanmıştır. A raba takıntılı tüketim
toplum u üzerine sosyal bir yorum
aram ayın - d aha sonraki işlerinde
Donald (Don) Judd
~~
O 1928-94 I» AMERİKALI____________ ________
EÜ ABD Q Heykel; enstalasyon; yağlıboya
® Texas: Chinati Vakfı Q 2002 yılında 4.2 mily­
on dolar, isimsiz (heykel)
Judd, endüstriyel üretimi için önerilerde
bulunduğu cilalanmış metal ve Plexiglas
taşınabilir parçalar (genelde büyük),
çoğunlukla kutu şeklindeki nesneleri,
çıkınülar hâlinde üst üste dizerek
heykeller üretmiştir. O rantıları ve
aralıkları matematiksel olarak ilerleyen,
basit, m inim al yapılar olup insan varlığı
veya referansı taşımayan, bağımsız ve
serinkanlı işlerdir.
BAŞLICA ESERLERİ İsimsiz, 1969 (New York:

alüm inyum folyo, poliüretan köpük ve Guggenheim Müzesi); İsimsiz, 1970 (New
kâğıt torbalar gibi otomobillerle ilgisi York: Guggenheim Müzesi); İsimsiz (Altı Kutu),
olmayan malzem eler kullanmıştır. 1974 (Canberra: Avustralya Ulusal Galerisi)

Sol L e w itt
O 1928-2007 i»' AMERİKALI
E] ABD O Heykel; kavramsal sanat; baskı
¡Ü Washington DC: ulusal Sanat Galerisi
Q 2004 yılında 320.000 dolar, isimsiz (heykel)
D aha sonraları sanatın ‘Büyük Yaşlı
A dam lar’ından biri olarak kabul edilmiş,
öncü M inim alist sanatçı, ilk bakışta
Lcwitt’in yapıtları vc duvar çizimleri
gelişmiş matematiksel sistemlerin m ekanik
uygulam aları gibi görünse de, öyle
değiller.
M antıksal ancak katı veya öngörülebilir
olmayan bir düzenden kaynaklanan bir
tür saf güzellik yaratır. Raslantısal bir
şekilde seçmiş olabileceği bir sistem, oran
veya form ülden yola çıkar ve bunlardan
doğan m odüler yapıyı veya duvar
çizimlcrini uygulamak için asistanlar
görevlendirir. Büyük ya da küçük boyutlu
işleri vardır am a büyük ve d aha karm aşık
olanları d ah a iyidir; tam am en kendi
kendine referans veren, bağımsız işlerdir.
İşlerini entelektüel olarak ele alıp sistemi
çözümlemeye çalışabilir ya da görsel
olarak yaklaşıp beklenmedik, huzurlu
güzelliğinin, ışık ve mekân oluşturarak
yarattığı duyusal açıklık ile saflık hissinin
keyfini çıkarabilirsiniz. D uvar çizimleri
her bir sergi mekânı için yeniden yapılır
ve sonunda d a üzerleri boyanarak silinir.
Erken dönem işleri tek renkli ya da
beyazdır; kadem eli olarak renk
kullanm aya başlamıştır, son dönem işleri
zengin renkliliktedir (ve daha az saf, sonuç
olarak d a d a h a az etkili?)
BAŞLICA ESERLERİ Siyah Zemin Yapısı, 1965
Üç Değişik Tip Küpün 49
Üç-parçalı Varyasyonu Sol
Levvitt, 1967-71, 49birim, her
biri 60x20x20 cm, çelik üzerine
emaye, Hamburg: Kunsthalle.
Levvitt Soyut Dışavurumculuk ve
Popa bir tepki olan
Minimalizmin de öncülerindendir.
(Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi); Dikey
olarak her biri Farklı Yönde
Çizgiyle ve Renkle On beş
Eşit Parçaya Bölünmüş
Duvar ve Tüm
Kombinasyonlar, 1970
(Londra: Tate
Koleksiyonu); Çelik Yapı
(daha önce İsimsiz), 1975-
76 (San Francisco:
Modern Sanat Müzesi);
Dalgalı Fırça Darbeleri,
1996 (Washington DC:
Ulusal Sanat Galerisi)
Cy T w o m b ly
Ö 1928- f» AMERİKALI
EÜ ABD; Roma ü Yağlıboya; çizim
M Washington DC: Ulusal Sanat Galerisi
Q 2002 yılında 5.1 milyon dolar, İsimsiz (yağlıboya)
Twombly kimi zam an metin parçalan ve
diyagram lan da içine kattığı, gelişigüzel
görünen karalam alarla, işaretlerden
oluşan çok kişisel soyut üslubuyla beğeni
toplan Eğer düzen, açıklık, yapı ve özel
bir anlam istiyorsanız işlerinden nefret
edebilirsiniz; doğaçlam adan,
ipuçlanndan, fısıltılı ve sataşmalardan
hoşlanırsanız bunları sevebilirsiniz.
BAŞLICA ESERLERİ A şil’in İntikamı, 1962 (Zürih:
Kunsthaus); Dört Parçalı Resim, 1993-94
(Ix>ndra: Tate Koleksiyonu)
İsimsiz Cy Tvvomb/y, 1970. kâğıt üzerine karışık malzeme,
Özel Koleksiyon. Tvvombly 1957'de Roma'ya yerleşti ve
kimilerine göre kaligrafik stili antik duvar yazı ve
işaretlerine benzer.

R obert Ryman
O 1930- t» AMERİKALI ~ _____
ES ABD O Yağlıboya; karışık malzeme
EÜ shaffhausen, İsviçre: Hallen für Neue Kunst □
1989 yılında 2.1 milyon dolar, Zirve (yağlıboya)
Nashville, Tennessee’li kendi kendim
eğitmiş soyut ressam. Ryman sınırlı ancak
çok görsel bir tem aya sahiptir. C harlie
Parker ve Thelonius Moıık gibi
müzisyenlerin hayranıdır. Eserlerini gün
ışığında görm ek gerekir.
Resimleri resimlerin hangi
m alzem elerden yapıldığı, boyanın neler
yapabileceği ve nasıl göründükleri ile
ilgilidir (neden olmasın?) O yüzden konu,
kavram ve tinsellik aramayın. O n u n
yerine yağlıboyayı nasıl kullandığına
(kalın, ince, parlak, düz); dokulu tuval,
kâğıt, m etal yüzeylerine ve bu işleri
duvara nasıl sabitlediğine dikkat edin.
K ulağa banal gelebilir ancak fazla bir
beklentiniz yoksa bunlar bakması güzel
eserlerdir. Yeni bir başlangıç mı yoksa
çıkmaz sokak mı?
Eserlerinin gün ışığında sunulmasını
tercih eder çünkü dokulu yüzeyler ışık
değiştikçe farklı ve ilginç görünür (beyaz
ışığı çeker). Aynı eser üstünde değişiklik
gösteren fırça izi ve yüzey tercihlerine
dikkat edin; ayrıca tuvallerle de neler
yaptığını görün (örneğin gerilmiş veya
gerilmemiş). Köşelere ve imzasını nasıl işe
kattığına bakın. Çerçeve seçimi veya
kullanılmaması karan da kendisine aittir.
BAŞLICA ESERLERİ Klasik IV , 1968 (New York:
Guggenheim Müzesi); Yüzey Duvağı, 1970-71
(San Francisco: Modern Sanat Müzesi);
Ekran, 1978 (Amsterdam Stedelijk Müzesi)
İsimsiz (Keçe Düğümü)
Robert Morris, 1967,
190x400x220 cm, keçe ve
metal ilmikler, Hamburg:
Kunsthalle. Morris
keçe yapılarını
üretmeye 1967'de
Colorado'da, eskiden bir
keçe fabrikası olan ve
etrafta hâlâ keçe kalıntıları
bulunan stüdyosuna
taşındıktan hemen sonra
başlar.
Robert M o rris ___
Q 1 9 3 1 - fM AMERİKALI______________________
ES ABD 0 Heykel; kavramsal sanat; arazi sanatı;
performans sanatı ® New York: Guggenheim
Müzesi Q 1990 yılında 57 500 dolar, isimsiz
(heykel)
M orris büyük ölçekli, geometrik ve köşeli
veya yuvarlak, yumuşak (sarkık keçe
öbekleri) basit form lar üretir. Kendisi
ayrıntılı planı hazırlar başkalan işleri
üretir. İzleyicinin, algısının bir faaliyeti
üzerine analize ve/veya sanatçının en son
form a ulaşm asına yol açan karar verme
sürecine odaklanm asını ister.Bunlar
kendisnin öncülerinden biri olduğu
M inimalizmin klasik konulandır.
RAŞUCA ESERLERİ İsimsiz (Klişe Parçası), 1964
(New York: Guggenheim Müzesi); Vetti’nin
E v il, 1983 (Hamburg: Deichtorhallen)
Fernando Botero
0 1932- H» KOLOMBİYALI____________________
E l Kolombiya; ABD □ Yağlıboya, baskı E2 1.4m
1992'de 1.4 milyon dolar La Casa de las Gemelas
Arias (yağlıboya)
Botero, an a akım ‘ciddi’ çağdaş sanatın
tam am en dışında kalan, hemen
farkedilebilir resimler ve heykellerin
yaratıcısıdır. Tıknaz, neşeli, çok şişirilmiş
(gerçek ve m etaforik anlamlanyla) canlı
renklerde incelikle boyanmış ve sanatçının
bunlar aracılığıyla hayatın, sanatın ve
resmiyetin gösterişleriyle dalga geçtiği
figürleri vardır. Bir nefeslik temiz hava.
BAŞLICA ESERLERİ Fatima Hanımımız ,1963
(Bogota: Modern Sanat Müzesi); Kolombiya’da
Dans, 1980 (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi)
Richard Estes
0 1932- f» AMERİKALI
E3 ABD □ Yağlıboya; baskı M San Francisco:
Güzel Sanatlar Müzeleri Q 2000 yılında 420.000
dolar, Gurme Lezzetleri (yağlıboya)
Fotorealizmin kralı Estes, çoğunlukla
C analetto’yla aynı teknikleri, ancak belirli
bir yere özel olmayacak şekilde, kullanır.
H erhangi bir m odern kente ait görüntüler
olabilir.
Kusursuz, ayrıntılı m odern kent sokak
m anzaraları ilk bakışta sadece büyütülm üş
fotoğraflarmış gibi görünse de öyle
değildir. Estes belki de tek bir fotoğrafta
ulaşılması m üm kün olmayan bir gerçekliği
arttıran am a fotoğrafta olduğu gibi bir
anın dondurulduğu yanılsamasını veren,
karmaşık ve bileşik bir görüntüyü
yaratm ak üzere resimlerini fotoğraflardan
yapar.
ahneyi ayrı alanlara bölen, dikkatle
organize edilmiş kompozisyonlar üretir;
örneğin b ir diptik yaratabilir. Çoklu
perspektif veya görüş noktası ile resmin
çerçevesi dışında, izleyicinin arkasında
olanları gösterm ek için yansıtan
pencereler kullanır, insan figürleri ve
aktivitesinin olmayışına dikkat ediniz.
Zengin, yoğun renk armonileri. K endi
kendine uyguladığı sınırlandırm alar
içinde, güzellik ve tarafsızlık taşıyan
rahatsız edici, hüzünlü imgeler yaratır.
BAŞLICA ESERLERİ Park A lam, tarihsiz (New York:
Ulusal Tasanm Akademisi); Nedicts, 1970
(Madrid: Thyssen-Bornemisza Müzesi);
Lokanta, 1971 (Washington DC: Hirshhorn
Müzesi)
Nam June Paik
Ô 1932-2006 f» KORELİ
EJ Japonya; Almanya; ABD □ Heykel; enstalas­
yon; performans sanatı @ Washington DC:
Smithsonian Amerikan Sanat Müzesi
□ 2002 yılında 120.000 dolar, Vol de Nuit (heykel)
Bir zam anların skandal meraklısı ‘kötü
çocuk’u; şimdi ‘büyük yaşlı ad am ’
statüsüne sahip. İlk ilgi alanı müzikti (John
Cage). 1960’lardan beri T V ’yi pasif
kitlesel izleyicisinin aracı olmaktan
çıkarıp, resim gibi başlıbaşına, dinam ik
bir ortam a dönüştürm ek istiyordu. T V
ekranını kolaj gibi kullanarak, ekran
yığınlarıyla büyük boyudu enstalasyonlar
yarattı. Ö ncü ve etkileyici.
BAŞLICA ESERLERİ Küresel Çizgi, 1973 (Pittsburgh:
Carnegie Sanat Müzesi); Video Bayrak, 1985-
96 (Washington DC: Hirshhorn Müzesi)
Gerhard R ichter
O 1932- f» ALMAN
E3 Almanya O Yağlıboya; baskı
M San Francisco: Modern Sanat Müzesi
E3 2001 yılında 4,9 milyon dolar, Drei Kerzen
(yağlıboya)
Komünist D oğu Alm anya’dan sığınmacı
(1961) olarak gelen Richter ortodoks
Komünist göz yanıltıcı (trompe-Poeil)
toplumsal gerçekçi resminin eğitimini
Çocuklu S. Gerhard Richter, c.1995, tuval üzerine
yağlıboya, Hamburg: Kunsthalle. Richter'in karakteristik
bulanık Fotorealist tekniğiyle yaptığı, Eşini yeni doğmuş
çocuğuyla gösteren sekiz resimlik seriden.
Kompozisyonlar dinsel Meryem Ana ve çocuk motifini
yeniden ele alır.
almış daha sonra Batı M odernizm ini
benimsemiştir. Çoğunlukla şu anda 30’lu
40’lı yaşlarında olan öncü sanatçılarla
birlikte sınıflandırılsa da aslında onların
babası yaşındadır.
Uç farklı tipte eser üretir: şematik,
minimalist soyutlar; lekeli, karmaşık
soyutlar; çok incelikle boyanmış,
yumuşak odaklı fotografık imgeler (en
tipik olarak).Teknik becerisi ve eleştirel
saygınlığı şüphe götürm ez. D aha az
belirgin olan ise eserlerinin anlam ları
(herhangi birini reddeder görünür).
Takipçileri donuk bulanıklığın ‘dialektik
gerilimi’ni ve ustalıklı belirsizliğini
gösterdiğini söyler. Aleyhte görüş sahibi
olanlara göreyse bu kadar ‘önemli’
eserler nasıl bu kadar sıkıcı olabilir?
BAŞLICA ESERLERİ Geçit, 1968 (New York:
Guggenheim Müzesi); Mısır , 1982 (New
York:Guggenheim Müzesi); St.John, 1988
(Londra:Tate Koleksiyonu); Soyut Resim (726),
1990 (Londra:Tate Koleksiyonu)
George Deem _______ _____
C 1932- i» AMERİKALI_______________________
El ABD Q Yağlıboya ® New York: Allan Stone
Galerisi Q 1998 yılında 3,75 milyon dolar,
Winslow Homer Okulu (yağlıboya)
D eem ‘...okulu’ resimleriyle ün kazanmış
New York’lu bir ressamdır. Verm eer gibi
ünlü sanatçıların tanınmış işlerinden
öğeleri alarak bunları bir sınıf sahnesi
içine yerleştirir bunun kendisi de
Winslow H o m er’in bir resm inden ödünç
alınmıştır. Esprili, zeki, yaratıcı. Eski
ustaların tekniklerini yeniden ürettiği
incelikli fırça kullanımı vardır. Bakmanızı
ve iki kez düşünm enizi sağlar.
BAŞLICA ESERLERİ Zjyaret, 1978 (Özel
koleksiyon); Vermeer’in Sandalyesi, 1994 (New
York: Nancy Hoffman Galerisi)
D a n ^ lav in
O 1933-96 i« AMERİKALI_____________________
E ABD □ Enstalasyon E! New York:
Guggenheim Müzesi □ 2004 yılında 650.000
dolar, İsimsiz (heykel)
Florasan tüpleri ve neonlarla, çoğunlukla
karanlık boş bir odanın köşesinde,
kurduğu enstalasyonlarla tanınır. O danın
uzam ıyla oynadığı: (hayatın?) boş
köşelerini aydınlattığı ve ışık hakkında
mistik görüşleri ifade ettiği söylenir. Rus
Konstrüktivistlerinc nostaljik göndermeler.
BAŞLICA ESERLERİ Nominal Üç (Ockham’lı
William’a), 1963 (New York: Guggenheim
Müzesi); Yeşilleri Kesen Yeşiller (yeşil kullanmayan
Piet Mondrian’a), 1966 (New York:
Guggenheim Müzesi)
Cari André^
0 1935- AMERİKALI_______________________
El ABD □ Heykel @ New York: Guggenheim
Müzesi Q 2004 yılında 800.000 dolar, Çelik-
Magnezyum Fabrikası (heykel)
M inimal sanatın ilk uygulayıcılarından
olan A ndré’nin işleri Massachusetts’te bir
tersane kasabasında geçen çocukluğu ve
Pennsylvania tren yolundaki ilk işinden -
metal plakalar, kirişler, tren rayları,
sanayi, taş ocaklarıyla çevrili - yansım alar
taşır.
1970’lerde Tuğla Yığını işiyle gazete
başlıklarına çıkar (Tate Galerisi ve A ndré
popüler basında alay konusu olur). En
başarılı işleri tipik olarak endüstriyel
m alzemelerle (tuğla veya m etal plakalar
gibi) m atematiksel bir düzene göre
sıralayarak yaptıklarıdır. Ayrıca hazır
kesilmiş birim lerle oluşturduğu külçe
halinde, kaba kesimli ahşap işleri de
vardır. 1970’lerde galeri ziyaretçilerini,
neyin sanat olup olmadığı konusunu
sorgulamaya ciddi biçimde zorlamıştır.
1985’te pencereden düşen karısını
öldürmekle suçlanmış fakat daha sonra
aklanmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Eşit VIII, 1966 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Venüs Demirhanesi, 1980 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Bandolin, 2003 (New York:
Paula Cooper Galerisi); Karbon Madeni, 2004
(Düsseldorf: Konrad Fischer Galerisi)
Altın Yaratıcıların Mezarı Car!André,
1976, 91,4x274.3x91,4 cm, kırmızı sedir ağacı,
Özelkoleksiyon. André önde gelen
minimalistlerdendi ve somut şiir geleneğinde
yazıyordu.
Christo & Jeanne-C laude
O İKİSİ DE 1 9 3 5 - m AMERİKALI_________________
E 1 Avrupa;ABD; Asya;Avustralya Q Heykel,
Çevresel Sanat Q 1999 yılında 320.000 dolar,
Sarı Mağaza Camı (heykel)
New York merkezli bir kan koca ortaklığı
olan C hristo ve Jeanne-Claude,
unutulm ayacak, özgün projelerini
yaratm ak üzere dünyayı dolaşıyor.
Nesneleri sarıyorlar. 1958’de küçük
şeylerle başlayıp, 1961’de Paris’teki Pont
N euf ve Berlin’de Reichstag gibi büyük
yapılan, sanlan şeyi hem öne süren hem
de gizleyecek şekilde, kumaş ve halatlarla
paketlediler. Aynca, açık kırsal araziyi 40
km. uzunluğunda gerçek bir perdeyle
boydan boya geçmek gibi m anzara
projelerinin de yaratıcılar).
Paketlenmiş Ağaçlar Christo ve Jeanne-Claude, 1997-
98, Fondation Beyeler and Berower Park, Basel, İsviçre, Bu
enstalasyon için 178 ağaç, 55.000 m2 polyester kumaş ve
halatlarla sarılmıştı.
Büyük, projeler geçici olacak şekilde
tasarlandığından, izlenebilme olanakları
sınırlıdır.
Öncelikli am açlan sosyal değil estetik,
tanıdık olanın tanıdık olmayana veya
huzursuzluk verici bir şeye dönüştürm ek,
aynı zam anda d a herkesi yaratıcı sürece
dahil edebilmektir.
BAŞLICA ESERLERİ Paketimmiş Sahil, 1968-69 (New
South IVales, Avustralya: Little Bay); Çevrelenmiş
Adalar, 1983 (Florida:Biscayne Bay)
Eva Hesse
O 1936 - 70 I« ALM A N / AMERİKALI ...
e i ABD; A lm a nya fi Heykel; kavram sal sanat;
yağlıboya ü Londra: M ayor Galeri Q 1997
yılında 2 m ilyon dolar, Bitmemiş, isim siz veya
Henüz D eğil (heykel)
Kısa öm ürlü, hassas (ve belki de biraz
rahatsız), sağlık açısından kırılgan (ölüm
nedeni kanser), geçici olarak kült bir
figüre dönüşen genç bir kadın. Kendisi vc
eserleri, 1960’lan n bir tür yüksek sanatını
örneklemektedir.
Son derece ciddi am aç ve kişisel ifade
tarzına sahip olmakla birlikte kimi zam an
bütünüyle anlaşılm az oluyordu. Geniş
çeşitlilikteki üretim i -soyut resim, heykel
vc minimalist, kavramsal yapımlar- belki
de kendi gerçekliğini arayan kayıp bir
ruhun işaretiydi. Eserleri kendine ait
endişelere değinmekteydi: Nazi zulmü;
New York’ta bir sığınmacı olmak,
ebeveynlerinin boşanması, annesinin
intihan, erkek dünyasında bir kadın
profesyonel olmak, kendi acı dolu
boşanması, bir yabancı olmadaki
kararlılığı.
El işine bağlılığının
yanında kavram,
ayrıntılardan d aha fazla
önem taşıyordu.
Eserleri, kadın cinsel
anatom ik yapısı
çağnşım lan içerir.
Tekrarlayan tel ve ip
bağlam alan
kullanmıştır.
Süslemeden nefret
ettiğinden, kullandığı
malzemeler ve kullanış
biçimleri duyusal olarak iticidir.
BAŞLICA ESERLERİ arının Elmaları (Beyaz 5), 1965
(Londra: Tate koleksiyonu); Asmak 1966
(Chicago Sanat Enstitüsü); Baş Döndürücü
Sapak, 1966 (Washington DC: Hirshhorn
Müzesi)
Frank Stella
Q 1 9 3 6 - f AMERİKALI_________________________
E l ABD f ] Yağlıboya, akrilik, karışık m aizem e
¡U San Francisco: Güzel Sanatlar M üzeleri
E3 1989 yılında, 4, 6 m ilyon dolar, Tomlinson C ourt
Park (yağlıboya)
Günüm üzün önde gelen soyut
ressam lanndan Stella üretken ve çeşitlilik
gösteren bir sanatçıdır. Yine de, bir
resmin ne olduğu ve neye benzeyebileceği
üzerine araştırm aları, işlerinin tekrar eden
temasını oluşturmuştur.
Erken dönem eserleri, resmi en saf,
minimal ve vazgeçilmez özelliklerine
indirgemişti: basit, düz, şekilli, tek renkli.
D aha sonra saf, parlak vc keskin rengi,
artan bir karmaşıklıkta resmine kattı.
1970’lerin başlanndan sonra, zengin, iç

içe geçen şekil ve renk küm elerinden
oluşan yapılar aracılığıyla, resmin saf
olm adan da resim olarak kalışını
araştırm aya başladı. Çeşitli malzem eler
kullanır.
Büyük ölçekli çalışmayı tercih eder.
Heykelden, m im ariden fikirler ve
teknikler çalsa da her zam an ‘resim ler’
yaratır - eserlerinin arkası duvara dayanır
vc önden izlenir.
BAŞLICA ESERLERİ Altı Millik Dip, 1960 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Agbatana II, 1968 (St
Eüenne: Endüstri ve Sanat Müzesi); Harran II,
1967, (New York: Guggenheim Müzesi)
Georg Baselitz
a 1 9 3 8 - i» ALMAN____________________________
E3 Alm anya f i Yağlıboya, heykel; karışık
m alzem e ¡21 Canberra: Avustralya Ulusal Galerisi
| S3 2001 yılında 1 m ilyon dolar, Der Hirte
(yağlıboya)
Büyük, canlı, renkli, enerjik şekilde
boyanmış, bedenlerin çoğu kez başaşağı
tasvir edildiği, çok orijinal olmayan
(teknik ve konu itibarıyla) resimlerin
yaratıcısıdır. Kurumsal sanat çevrelerince
beğeni toplamıştır. Ayrıca büyük boyutlu,
kabaca yontulmuş ahşap heykelleri de
vardır.
Baselitz (belki dc dürüst olarak)
eserlerinin belli bir anlam taşımadığını
iddia etse de, bu sanat camiasını eserlere
derin önem vermekten ve bunlara keyifle
çok büyük fiyatlar ödemekten alıkoymaz.
Boya dam lalarının yönüne dikkat ediniz
Resim Onbir Georg Baselitz, 1992,289x461cm, tuval
üzerine yağlıboya, Hamburg: Kunsthalle. Baselitz Doğu
Almanya'da doğmuş, eğitim gördükten sonra Batıya kaçan
bir grup sanatçıdan biridir.
19 7 0 * X * Q * : < * 461
• • • «
en azından figürlerin baş aşağı
boyandığını, sanatçının tuvallerini ters
asmadığını kanıtlıyorlar.
BAŞLICA ESERLERİ Stüdyo Köşesi, 1973 (Hamburg:
Kunsthalle); Üç Bacaklı Nü), 1977 (Hamburg:
Kunsthalle)
Briçe M arden
a 1 9 3 8 - i» AMERİKALI_________________________
E2 ABD Q Yağlıboya [53 san Francisco: M odern
Sanat M üzesi Q 2003 yılında 2,2 m ilyon dolar,
10 Diyalog 2 (yağlıboya)
M arden sınıflandırması kolay olmayan ve
birçok çağdaşı gibi tekdüzeliğe
saplanmamış, önde gelen bir Amerikan
Soyut ressamıdır.
Erken dönem işleri ya dolgun renklerin
tek başına sürülm esinden ya da tuvalin
dört köşe özelliğiyle oynayan dikdörtgen
formların (panellerin) kom binasyonundan
oluşuyordu. Bunlarda kadifemsi, dokulu
boya (ayrıca balm um u ve ankostik de)
kullanır. Eserlerinin isimleri çoğu zam an
sanat tarihine gönderm ede bulunur.
Son döneme ait işleri yeni bir yöne sapar.
İlk bakışta fazlaca övülen, karm an
çorm an boyanmış diğer soyut örneklerine
benzer. Am a biraz oyalanıp, kendileri gibi
olmalarına izin verin: çizgiler berrak
derin suların yüzeyindeki ritmik, hareketli
şekillere benzer; renkler sonbahar
yapraklarının tonlarını alır. M anzara
üzerine hatıralara dalın.
BAŞLICA ESERLERİ Sarışın, 1970 (Boston: Güzel
Sanatlar Müzesi); Yeşil (Dünya), 1983-84 (New
York: Mary Boone Galeri); Külliyat, 1991-93
(New York: Matthew Marks Galeri)

t«.- -,
Robert Sm ithson
© 1 9 3 8 -7 3 t*> AMERİKALI
E l ABD ö Arazi sanatı; kavramsal sanat; heykel
E3 1998 yılında 240.000 dolar, ç ifte Konum suz
California ve Nevada (heykel)
Smithson 30’lu yaşlarında trajik bir
biçimde ölen, öncü toprak (arazi)
sanatçısıdır. Dünyayla ilgili karam sar bir
bakış açısı vardı: kentsel gelişimin
kişiliksizliği ve çevreye duyarsızlığıyla,
kendi kendini yok eden bir bayağılığa
indirgenmiş yeni bir buz çağıyla sona
ereceğini öngörüyordu. Arazi üzerindeki
çalışmalarını (ve belgelerini) sanat eserleri
olarak sunarak buna tepkisini
gösteriyordu.
BAŞLICA ESERLERİ Yucatan Ayna Yerdeğişimleri
(1-9), 196 9 (New York: Guggenheim Müzesi);
Sarmal Dalgakıran, 197 0 (Utah Büyük Tuz
Gölü’nde bulunmaktadır)
Judy Chicago
0 1939- fö AMERİKALI
E] ABD n Enstalasyon; kavramsal sanat
ü San Francisco: M odern Sanat Müzesi
□ 1989 yılında 2,4 m ilyon dolar, Ve Sonra da Işık
Vardı (kâğıt üzerin e çalışma)
En çok A kşam Ziyafeti (Dirıner Party) (1973-
79) isimli ortaklaşa projesiyle tanınır. Bu,
bir üçgen m asa ve üzerinde, 39 önemli
tarihsel ve mitolojik kadının ismi işlendiği
servis takım larından oluşan oda
büyüklüğünde bir enstalasyondur.
Aktiviteleri kızkardeşliğin kutlanması
anlam ını taşısa da, genel kitle içinde
feministler arasında olduğundan d aha
popülerdir.
j
3û*ww*j' ~ l 'r
S-'-*';
Kırık Çember Robert Smithson, 1971, çapı 42,7 m., yeşil
su, beyaz ve sarı kum düzlükleri, Emmen (Hollanda).
Smithson mezar alanları ve piramitler gibi insan yapısı
tarihsel çevreye ilgi duyuyordu.
BAŞLICA ESERLERİ Akşam Ziyafeti, 1973-79 (New
York: Brooklyn Sanat Müzesi); Reddetme
Dörtlüsü, 1974 (San Francisco: Modern Sanat
Müzesi)
A. R. Penck
0 1939- P» ALM AN __________________________ _
E ] Almanya H Yağlıboya, baskı, gravür
M Hamburg: Kunsthalle 0 1989 yılında 220.000
dolar, 0 A TE MI 2 (kâğıt üzerine çalışma)
Doğu Alm anya’d a R alf Winckler olarak
dünyaya geldi (ilk anılarını doğduğu şehir
Drcsdcn’in 1945 yılındaki bombalanışı
oluşturur). Bilinçli olarak ilkel ve kaba
görüntüsü olan özgün eserler üretir.
Stilize, cılız, siluet figürler eserlerinin
belirgin işarederidir; arkaik semboller;
parçalı yazılar. K avranm ası her zam an
kolay olmayan kişisel bir siyasal gündem i
vardır.
BAŞLICA ESERLERİ Dünyanın Görünüşü, 1966-71
(Frankfurt: Stadcl Müzesi); Standart-Sembol,
1971 (Basel, İsviçre: Sanat Müzesi)
Richard Serra
O 1939- t» AMERİKALI
E] ABD Q Heykel M Londra: Tate Koleksiyonu,
W ashington DC: Ulusal Sanat Galerisi
□ 1999 yılında 390.000 dolar, işaret Tabelası
(heykel)
Ö nde gelen Amerikalı kamusal alan
heykel üreticisi. Varlıklarıyla alana
hükmeden ve sadece yer çekimi sayesinde
bir arada d uran çok büyük eserler yaratır.
D aha çok açık kentsel alanlarda
sergilenen, devasa, minimal ve anıtsal
metal levhalara bakın. Kaçırm ası ve
kaçınması imkânsız şeylerdir, çoğunlukla
düşecekmiş hissi veren dengesiz bir
görünüşleri vardır. Küdesel ağırlıkla,
bunun verdiği his ve görüntüyle oynam a
şeklinden zevk alın: yaslanmış,
dengelenmiş, çevrilmiş, hareket eden,
hareket etm ek üzere olan, eklenmiş,
eksiltilmiş, yükselen, yeri kucaklayan.
Ağırlığın gücü ve doğrultusuyla
oynam aktan hoşlanır.
Ağırlığın psikolojisiyle de ilgilidir. İki
şekilde: 1) Masif, dengesiz veya tehlikeli
görünen bu nesnelerin, izleyicinin kendi
alanı üzerinde yarattığı etkiyi ve
izleyicinin b u n a verdiği bedensel ve
zihinsel tepkileri inceleyerek; 2) H üküm et
kontrolünün veya kişisel trajedinin ağırlığı
gibi sosyal gerçekliklerin bir m etaforu
olarak. Bazı işlerinin oldukları yerlerinden
kaldırılması için yasal işlem yapılmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Grev: Roberta ve Rudy’e, 1969-
71 (New York: Guggenheim Müzesi); Beş
Plaka, İki Kutup, 1971 (Washington DC: Ulusal
Sanat Galerisi); Denge, 1972 (Washington DC:
Hirshhorn Müzesi)
Chuck Close
a 1 9 4 0 - ~İB AMERİKALI
Otoprtre, 1977-79 (Minnesota: Minneapolis
Sanat Enstitüsü); Georgia, 1984 (Youngstown,
Ohio: Butler Amerikan Sanat Enstitüsü)
Jan D ibbets
© 1941- t» HOLLANDALI
G2 Hollanda □ Fotoğraf; enstalasyon □ 1995
yılında 60.000 dolar, Sekizgen ll (kolaj)
Fotoğrafçı (siyah-beyaz ve renkli) ve
enstalasyon sanatçısı.
Fotoğrafları titiz ve üstün nitelikleriyle-
yavan, form el - sınırlı perspektif ve m ekân
deneyleriyle ilgiyi hak eder. Kapitalizm
üzerine güçlü sosyolojik, politik eleştiri ve
gözlemler taşıyan enstalasyonlar da üretir.
Fotografik deneylerinin, M ondrian’dan
Saenredam ’a uzanan geleneksel H ollanda
perspektif ve düzen ilgisinin parçası
olduğu söylenir. Olabilir, ancak Dibbets,
bu sanatçılardaki şiirsel mekân ve ışık
duyarlılığına sahip değildir.
BAŞLICA ESERLERİ Spoleto Zemin, 1981 (Torino:
Castello di Rivioli Çağdaş Sanat Müzesi); Dört
Pencere, 1991 (Tilburg, Hollanda: De Pont
Çağdaş Sanat Vakfı)

E2 ABD □ Yağlıboya; akrilik;

Francisco: M odern Sanat
Müzesi Q 2005 yılında 4 ,3
m ilyon dolar, John (akrilik)

Close, kendisinin ve
arkadaşlarının, daim a
boyundan yukarısı olacak
şekilde büyük portrelerini
yapar. K arelere
bölünmüş fotoğraflardan
çalışır ve sonuçta zam an
alıcı, m ekanik bir işleme
göre üretilen imge küçük
küçük karelerden oluşur.
1971’den sonraki
işlerinde renk
kullanmıştır. O rtaya
çıkan sonuç çok ilgi
çekicidir.
BAŞLICA ESERLERİ Frank, 1969
(Minnesota: Minneapolis
Sanat Enstitüsü); Büyük

Otoportre Chuck Close, 2000, 149,

5x120, 5 cm, baskı, New York:
Modern Sanat Müzesi- Close
1988'de felç geçirmişti ancak
fırçaları bileklerine bağlayarak
çalışmaya devam etmektedir.

Bruce N aum an
Q 1941 - fP AMERİKALI_________________________
E3 ABD O E n sta la syo n ; perform ans sanatı;
heykel; kavram sal sanat; vid eo ü Londra: Tate
Koleksiyonu Q 2001 yılında 9 m ilyon dolar, Henry
M oore Başarısız O lm ak Zorunda, Arkadan G örünüş
(heykel)
Sanat dünyasının gurulanndan biri
olarak kabul edilen N aum an, amaçsız
eylem, aşağılanm a, stres ve hayal kırıklığı
gibi deneyimleri incelemeyi, belgelemeyi
ve bunlara izleyiciyi katmayı amaçlar.
Birçok m edya aracı kullanır- video,
perform ans, geleneksel heykel, neon . . .
insan doğası üzerine gözlemlerini
naklettiğini ve bunlan algılayış şeklimizi
incelediğini iddia etse de, amaçsız,
tekrarlayan ve kasıtlı olarak saçma
eylemlere odaklanır. Öyle olsun, am a bu
önem taşıyan herhangi bir sonuç yaratıyor
mu yoksa sadece banal ve önemsiz şeyler
mi? Eğer cevap ‘konu da bu zaten’ ise, bu
sadece bir beklenenin tersini yapm a
egzersizi değil mi?
Yukarıdaki soruyu cevaplamak için
kendi yargınıza güvenin: müze etiketlerine
ve önem üzerine fazla endişeli ısrarlarına
(tercümesi: b u n a çok büyük p ara ve
profesyonel saygınlık bağladık; eğer
anlamlı ve derin değilse tam anlam ıyla
aptal d u rum una düşeriz) kulak asmayın.
Bu halka açık sanat olduğuna göre, galeri
ziyaretçilerinin tepkilerini incelemek en
iyisi. İlgili ve m eraklılar mı? Ya d a ilgisiz
ve reddedici mi? Bunlar size N aum an’ın
*----- ----- --------------------------- —
stratejilerinin anlam lı bir sanat yaratıp
yaratam adığını söyleyecektir.
BAŞLICA ESERLERİ Altındaki Uzamın Bakıra Boyalı
Alçı Modelinin Olduğu Duvarın İçine Batan R a f
1966 (Londra: Tate Koleksiyonu); Gerçek
Sanatçı M istik Gerçekleri Açığa Çıkararak Dünyaya
Hizmet Eder (Vitrin veya Duvar Tazısı), 1967
(Canberra: Avustralya Ulusal Galerisi)
Sigm ar Polke
Q 1941 - J » ALMAN___________________________
E3 Almanya □ Fotoğraf; yağlıboya; karışık
m alzem e 0 San Francisco: M odern Sanat
Müzesi U 2005 yılında 1,5 m ilyon dolar, Bavanan
(yağlıboya)
Ailesi 1953’te D oğu’dan Batı Alm anya’ya
göç etmiştir. T üketim toplum unun
imgelerini kaotik bir şekilde kendine mal
ettiği, alışılmadık zem inler üzerine
boyanmış (yün battaniyeler veya kürkler
gibi)büyük boyutlu işler üretir. Güncel
toplum un klişelere batmış bayağılıklarına
saldırdığını iddia eder ve bilincin daha
yüksek bir düşünsel seviyesiyle temas
kurmayı amaçlar.
BAŞLICA ESERLERİ Paganini, 1982 (Londra:
Saatchi Koleksiyonu); Satürn, 1990 (San
Francisco: Güzel Sanatlar Müzeleri)
Uçuş - Siyah, K ırm ızı ve A ltın Sarısı Sigmar Polke,
1997,300x400 cm, karışık malzeme, polyester kumaş, Özel
Koleksiyon, Hamburg: Kunsthalle. Polke'nin son dönem
işleri soyut ile figüratif sanat bağlantısını araştırmaya
duyduğu ilgiyi gösterir.
G ilbert ve George Blinky Palerm o
© 1 9 4 3 - VE 1 9 4 2 - (»INGİLİZ

E3 Londra I I Perform ans sanatı; fo to m o n ta j; E3 Almanya □ Heykel; yağlıboya; karışık

video; karışık m alzem e [nj] Londra: Tate m alzem e [ ü Frankfurt: Stadel Müzesi, N ew York:
Koleksiyonu Q 2004 yılında 420.000 dolar, Dia Beacon Q 2002 yılında 600.000 dolar,
Tohum, fo to ğ ra f Stoffbild (tekstil boyam a)

Gilbert Proesch ve George Passmore. Gerçek adıyla Peter Heisterkamp, kısa bir
Düzenli olarak kendi işleri içinde ucuz yaşam süren, komünist Doğu Almanyalı
takım lar giymiş iki ‘aptal’ olarak görünen, bir sığınmacıdır (1954). Beuys’un öğrenci
çok başarılı, narsist çift. ve takipçilerindendir.
Uluslararası çapta Karizmatik bir kişiliği
izleyicilere sahiptirler. vardı ve Palermo takm a
Sanata gerçek ‘yaşayan adını kötü şöhretli bir
heykeller’ olarak boksör olan Mafya
başlamışlardır. üyesinden almıştı.
1974’ten bu yana, Nesneler, kumaş işler,
bilinmeyen bir işlemle ve soyut resimler yaptı.
ürettikleri büyük Sanatı m odern kurtuluş
‘fotokopileri’ teknik için bir araç olarak
açıdan çok etkileyicidir. kullanmak ütopik
Konularını şehrin düşük rüyasıydı. Belki de
mahallelerindeki tutkunun, başarının
çürümeden alırlar, kasıtlı fazlasıyla önüne geçtiği
olarak direkt ve her örneklerden biriydi.
tarafa karşı da BAŞLICA ESERLERİ
saldırgancadır: Merdivenler, 1970 (Londra:
Sokak Gilbert ve George, 1983, 121x100 cm,
liberallere (ırkçı vurgular, karışık malzeme, Özel Koleksiyon. Gilbert ve Tate Koleksiyonu); İsimsiz
Thatcherizm hayranlığı, George Londra'nın ucuzluğu ve sertliğiyle çekici (Kumaş resmi), 1970
gamalı haçlar, kaba East End bölgesine ilk taşınan sanatçılar (Frankfurt: Stadel Müzesi);
arasındadırlar. Bu civar şimdi, koleksiyonerler ve New York Kenti Halkına,
küçük Ingiltere
alım satım yapanlar için bir vitrin vazifesi gören
milliyetçiliği) ve eski usul gözde sanat bölgesi sayılmaktadır. 1976-77 (New York: Dia
muhafazakârlara (genç Beacon)
oğlanlarla açık homoseksüellik, dışkı, dinin
ve monarşinin alaya alınması).
İşleri şüphesiz İngiliz toplumu ve sanat James Turrell
dünyasına (1970’lerden 90lara) ait önemli Q 1 9 4 3 - t» AMERİKALI
bir şeyler yansıtır, am a ne? Toplum un
EOABD 13 Enstalasyon; arazi (toprak) sanatı
fiziksel, ahlaki, sosyal ve eğitimsel
@ Houston: Güzel Sanatlar Müzesi
çürümesini mi eleştiriyorlar (İngiltere’nin
Q 2000 yılında 100.000 dolar, Raetho (heykel)
‘Woolworths ayannda bir ulus devlet’
olduğu dönem)?Yoksa yüceltiyorlar mı? Işık doldurulm uş m ekânlar şeklinde galeri
Söm ürüyorlar mı? Ya da röntgenciliği mi enstalasyonlan ve arazi sanatı eserleri
teşvik ediyorlar? İşleri ansızın çok eskimiş üretir. Işığın (doğal ve yapay) aydınlatm a
görünebilir. H ogarth’ın varisleri mi? özelliği yerine fiziksel gerçekliğini
Gerçek bir mesajları var mı yoksa gündem yakalamaya çalışır. İzleyici olarak içine
belirleme beceriksizlikleri kendi başına girip öyle kapılırsınız ki, farklı bir bilinç
günümüz İngiliz toplumu hakkında bir (ruhsal ve kozmik) düzeyini
yorum mu? deneyimleyebilirsiniz.
BAŞLICA ESERLERİ BAŞLICA ESERLERİ H ilal, 1974 (New York:
Sanatçıların Genç Adamlar Olarak Portresi, 1970 Guggenheim Müzesi); Gece Geçidi, 1987
(Londra: Tate Koleksiyonu); İçki içen Heykel, (New York: Guggenheim Müzesi)
1972 ((Londra: Tate Koleksiyonu); Rüya, 1984
(New York: Guggenheim Müzesi);
Burada,1987 (New York: Metropolitan Sanat
Müzesi)

Chr is t ia n Boltansld
Q 1944- f« FRANSIZ___________________________
E l Fransa □ Heykel; enstalasyon; fo to ğ ra f
Hamburg: Kunsthalle Q 1990 yılında 175.258
dolar, Les Saynètes Comiques:le Baiser Caché
(kâğıt üzerin e çalışma)
Huzursuzluk verici, hüzünlü, loş,
klostrofobik labirent şeklinde
enstalasyonlar üretir. Fotoğraflar, eski
giysiler ve kişisel eşyalar gibi nesneleri,
kayıp çocukluk, ölüm, anoniııılik ve
soykırım gibi ana tem alarına değinmek
üzere biriktirir. T üm masum kurbanlar
için görsel bir ağıt yaratmaya uğraşır.
Bilindik savaş konusu üzerine farklı bir
yaklaşım sunar.
BAŞLICA ESERLERİ Ölü İsviçrelinin Rezervi, 1990
(Londra: Tate Koleksiyonu); Spor Salonu
Takipleri 1990 (San Francisco: De Young
Müzesi)
Rebecca Horn
Q 1944- İP ALMAN_________ _________________
A n ıtla r Dijon'lu Çocuklar Christian Boltanski, 1986,
700x400cm, enstalasyon, Hamburg: Kunsthalle. Boltanski,
isimsiz Fransız çocukların fotoğraflarını sergilediği eserini,
çocukluğun şerefine bir anıt olarak tanımlamıştır.
Eü
Jörg [m m e n d o rff
« 1945- i» A L M A N ____________
E l Alm anya □ Yağlıboya; heykel @ Hamburg:
Kunsthalle f2 1990 yılında 193.993 dolar, Tor
U a s a rım (tuval üzerine reçine)
Özünde geleneksel ve 1920’ler Alman
Dışavurum culuğu ve Bcckmann’ın türevi
olan, yoğun boyanmış dışavurumcu eserler
üretir. Çevre veya bölünmüş Almanya gibi
politik konulara değinir. Kim oldukları
bilinmeyen bir kalabalığın bulunduğu kafe
iç mekânları, tipik görüntülerini oluşturur.
Gözetleme kuleleri, üniformalar, dikenli
teller ve kartallar kullandığı sembolik
figürlerdir.
BAŞLICA ESERLERİ Tırmığın İlerleyişi, 1992 (New
Jersey: World House Galerisi); İsimsiz, 1993
(New York: Philip Isles Koleksiyonu)

E l Alm anya; İngiltere; ABD n Enstalasyon; vid eo

0 Londra:Tate Koleksiyonu
Q 2 0 0 4 yılında 49.680 dolar, Libelle (heykel)

H areket eden, tıkırdayan, pır pır eden,

boya sıçratan, kanat çırpan,
şaşırtıcı,beklenmedik makineleri de içine
dahil ettiği çok özgün enstalasyonların
yaratıcısıdır. İşleri, izlemeye zorlayıcı,
eğlendirici, sinir bozucu, aynı zam anda
da tehlikeli veya yıkıcı garip düşünce
silsilelerini harekete geçirebilir (Horıı da
bunun peşindedir). Makinelerin
geliştirilmeye ihtiyacı var (çok sık
arızalanıyorlar).
Emek D ünyası Jorg Immendorfl, 1984 284x330cm, tuval
BAŞLICA ESERLERİ Hydra Forest: Oscar Wilde üzerine yağlıboya, Hamburg: Kunsthalle. Immendorff,
Gösterisi, 1988 (San Francisco: Modern Sanat şöhretinden hiç çekinmeden, 1984'te Hamburg'un 'kırmızı
Müzesi); Anarşi için Konser, 1990 (Londra:Tate ışık' bölgesinde bir bar açmıştır.
Koleksiyonu)
Sean Scully
Q 1945- m İSKOÇ/AMERİKALI_________________
E3 İngiltere; ABD □ Yağlıboya; pastel @
Londra:Tate Koleksiyonu, San Francisco: M odern
Sanat M üzesi E3 1990 yılında 310.000 dolar,
İsimsiz (yağlıboya)
Yüksek ideallere sahip soyut sanatıyla
dikkat çeker (saf resme yüksek sanat
olarak inanır). Tercih ettiği form lar
büyük, basit, yatay ve dikey çizgilerdir;
tekniği toprak gri tonlarındaki renkler
yoluyla boyanın özelliklerini, iki ve üç
boyutluluk arasındaki hassas oyunu
vurgular. Eserleri bazen ayn panellerden
oluşur. Ç ok rafine bir ‘sanat için sanat’.
BAŞLICA ESERLERİ Paul, 1984 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Solgun Ateş, 1988 (Texas: Fort
Worth Modern Sanat Müzesi)
Anselm K iefer
e 1945- H* ALMAN__________________________
E2 Alm anya f i Yağlıboya; akrilik; karışık
m alzem e; heykel; fotoğ raf 0 Londra: Tate
Koleksiyonu E2 2001 yılında 1,05 m ilyon dolar,
Fırın (yağlıboya)
Kiefer, çok büyük boyutlu, kasvetli,
yüzeysel olarak basit imgeler yaratır.
Kalın tabaka halinde boyanmış
resimlerinde sıklıkla, kolajlanmış veya
aplike edilmiş malzemeler de kullanır.
Amaç, hayal gücünüzü perspektifler,
dokular ve katm anlarla içine çekerek,
Nazi dehşeti ve Yahudi soykırımıyla ilgili
suçluluk gibi zorlu kavramsal sorunlarla
yüzleştirmektir. Bir tür m odern tarihi
resim. Sanatı geçmişi silmek için bir araç
olarak kullanılır.Günümüzün Hans
M akart’ı.
BAŞLICA ESERLERİ Parsifal I, 1973 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Margarethe, 1981 (New York:
Marion Goodman Galerisi)
Susan R o thenberg
O 1945- AMERİKALI_________________________
E l ABD O Yağlıboya; akrilik; baskı; çizim
M San Francisco: M odern Sanat Müzesi, Londra:
Tate Koleksiyonu □ 1991 yılında 460.000 dolar,
Klostrofobi (yağlıboya)
Şimdilerde çok sergilenen, 1970’lerin
ortasında ressam olarak dikkat çeken eski
bir dansçı. Büyük boyutlu işlerinde,
neredeyse başka bir şeye dönüşerek, puslu
bir geri plandan çıkan insan veya hayvan
form lan vardır. Garip, anlaşılmaz şekilde
rahatsız edici vc Amerikalıların huzursuz,
kendini analiz sevgisinin belirtisi.
BAŞLICA ESERLERİ Kemik Adam, 1986 (New York:
Modern Sanat Müzesi); Düşey Dönüş, 1986-87
(Londra: Tate Koleksiyonu)
Kırmızı Sancak Susan Rothenberg, 1979,228, 6x314,
6cm, tuval üzerine akrilik, Houston: Güzel Sanatlar Müzesi.
Bu dönemde Rothenberg, faaliyet ve araştırma olarak bir
otoportre resmine eşdeğer gördüğü atlarla ilgili temalar
çalışıyordu.
 Richard Long
© 1 9 4 5 - fw INGİLİZ
G3 İngiltere □ Toprak (arazi) sanatı; kavram sal
sanat; heykel; fo to ğ ra f ¡2] Londra: Tate
Koleksiyonu Q 1989 yılında 190.000 dolar,
W hitechapel Kayrak Taşı Çemberi (heykel)
Long erkenden başan elde etmiş en
önemli İngiliz arazi sanatçısıdır. 30’lu
yaşlannda ödüller kazanmış ve
uluslararası üne kavuşmuştur ancak 50’li
yaşlannda sessizliğe bürünmüştür.
Çok ciddi niyetleri olan bir sanatçıdır.
Arazi ve toprakla, parçalarını estetik
biçimlerde (tipik olarak çem ber veya çizgi
şeklinde büyük ölçekli düzenlem eler veya
çamurla ‘boyanm ış’ duvarlar) bir araya
getirerek (kayalar, çamur, dallar) çalışır.
Erken dönem işleri, yürüdüğü arazilerde
oluşturduğu izleri kaydettiği fotoğrafik
formdadır.
Bazılarının iddia ettiği gibi Costable-
Wordsworth geleneğinin (insanın doğayla
uyumu) bir gelişimi m idir yoksa tam tersi
mi? Belki de m odern şehirli insanın
doğayı kavrayam am a ve karşısında
bocalamasını temsil eder - onu kentsel
büyümeyle hapsetm e, belediye p arklanna
dönüştürm e (ne kadar hassasiyetle
yapılmış olursa olsun), şehrin sanat
galerilerine yığınlar ve kovalarla geri
getirme.
BAŞLICA ESERLERİ Toprak Kare, 1966 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Yürüyerek Yapılmış bir Çizgi,
1967 (Londra: Tate Koleksiyonu); Kırmızı
Kayrak Taşı Çemberi, 1980 (New York:
Guggenheim Müzesi); Wessex Çakmaktaşı
Çizgisi, 1987 (Southampton: Şehir Sanat
Galerisi)
I P H
Jeff W all
© 1 9 4 6 - I» KANADALI
E2 Kanada □ Fotoğraf; kavramsal sanat
ü Hamburg: Kunsthalle Q 2000 yılında 250.000
dolar, Kuyu (fotoğraf)
Wall çelik çerçeveler içinde arkasından
flüoresan lam balarla aydınlatılmış,
kusursuz cibachrome fotoğraflar üretir.
Ayrıntılı fotoğrafik gerçekçilikleri
nedeniyle bunların ‘hayattan’ alınmış
kareler olduğu beklentisi yaratırlar.
Aslında, belki de aktörler kullanılarak
oluşturulmuş, dikkatlice seçilmiş ve
pozlanmış yapay tablolardır. Gerçeklik ve
sanat arasında zekice bir oyun.
BAŞLICA ESERLERİ Aniden Patlak Veren Fırtına,
1993 (Londra: Tate Koleksiyonu); Vatandaş,
1996 (Basel, İsviçre: Sanat Müzesi)
A nthony G orm ley ___
Q 1 9 5 0 - H» İNGİLİZ____________________________
E3 İngiltere; Hindistan; Sri Lanka □ Heykel;
enstalasyon ¡¡3 Londra:Tate Koleksiyonu Q
2004 yılında 145.600 dolar, Kuantum Bulutu XIV
(heykel)
M oda olana karşı durm aya çekinmeyen,
önemi giderek arta n bir sanatçı.
Karakteristik (am a her zam an değil)
gerçek insan boyutundaki figürlerinin
belirgin yüz hatları yoktur, durağan
Kuzeyin Meleği Anthony Gormley, 1997-98, yükseklik
20 m., çelik heykel, Gateshead, İngiltere. Bölgenin artık
çalışır durumda olmayan kömür madeni endüstrisine bir
anıt olarak şiirsel bir anlamı vardır.
pozisyonlarda görünür şekilde birbirine
lehimlenmiş m etalden yapılmıştır. Bunlar
sanatçının kendi bedeninden alınmış
modellerdir. Streç naylon film, ardından
bezlerle bedenini sarıp üzerine ıslak alçı
kaplar. K uruyan kalıp üzerinden kesilerek
alınır, tekrar bir araya getirilir ve ortadaki
boşluğa kurşun veya başka bir m etal
basılır ya da m etaller form verilmek üzere
dövülüp daha sonra birbirine lehimlenir.
G orm ley H indistan’da Budizm üzerine
çalışmıştır ve şüphesiz piyasaya
oynam aktansa, başanlı olsun olmasın, bir
şeyler söylemeye çalışan bir sanatçıdır. 20
metrelik K uzeyin Meleği eseri Tyneside’a
gelirken an a A l yoluna hâkim bir
pozisyondadır.
BAŞLICA ESERLERİ Yatak, 1 9 8 0 -8 1 (Londra: Tate
Koleksiyonu); Üç yol: Kalıp, Delik ve Geçit, 19 8 1
(Londra: Tate Koleksiyonu); İsimsiz (Düşen
Adam) 1 9 8 5 (Özel Koleksiyon); Ijeeds Tuğla
Adamı için Maket, 1 9 8 6 (Leeds: Şehir Sanat
Galerisi)
Julian Schnabel
© 1951 - ya AMERİKALI_________________________
El ABD □ Yağlıboya; karışık m alzem e; baskı
[H M ichigan: D é troit Sanat Enstitüsü
Q 1999 yılında 325.000 dolar, Bir Kızın Portresi
(yağlıboya)
1980’lerdeki ‘açgözlülük iyidir’
patlam asında çok ‘sağlam’ kabul edilen,
fazlaca reklamı yapılmış karizmatik bir
kişidir. Enerjik ve yoğun şekilde boyanmış
figüratif resimleri üzerinde, kırık tabak
çanak veya siyah ve siyah kadife gibi
ilginç eklem eler bulunur. Büyük
sanatçıların (örneğin Van Gogh)
geleneğini takiben ağır konularla
uğraştığını iddia eder. Revaçta, ancak
uzun dönem de unutulabilir.
BAŞLICA ESERLERİ Jacqueline, 1987 (Salzburg:
Rupertinum Modern Sanat Galerisi); Andy’nin
Gölgesinde Otoportre, 1987 (Santa Monica:
Broad Sanat Vakfı)
Bili Viola
©1951- ya AMERİKALI_________________________
El ABD f i Video; enstalasyon; fotoğ raf
İÜ Berlin: Guggenheim Müzesi Q 2002 yılında
59.600 dolar, ço ğ a ltm a (heykel)
Viola videoyu gerçekten yaratıcılıkla
kullanan küçük bir azınlık içindedir.
Doğum, ölüm ve insani ilişkiler gibi klasik
konulara deneyim ve anlayışla yaklaşır,
resim yapm a süreçlerine benzer
yöntemlerle görüntüler oluşturur. Ayrıca
izleyiciyi son imgeyi yaratmaya dahil
etmek için teknolojiyi kullanır. Etkileyici
hatta belki de çok derin eserler.
Çok başanlı ve ikna edici olmasının
sebeplerinden biri video ortamını ve
teknolojiyi kendi başına bir amaç veya
olay olarak kullanmamasıdır. İnsani
durum lar hakkında söylemek istediği
şeyleri vardır ve bunun ifade etmek için
videoyu kullanır. Bütün en iyi sanatçılarda
olduğu gibi, seçtiği malzeme ve teknik
bütünüyle denetim indedir ve bunu
sınırlarına kadar taşıyabilir.
BAŞLICA ESERLERİ Aklın Uykusu, 1988 (Pittsburg:
Carnegie Sanat Müzesi); Nantes Triptiği, 1 992
(Londra: Tate Koleksiyonu); Geçit, 1996 (New
York: Guggenheim Müzesi)
Francesco e le m e n te
© 1 9 5 2 - f« İTALYAN/ AMERİKALI_______________
E3 İtalya; ABD f i tem p era ; sulu boya; yağlıboya
ü Bilbao: G uggenheim M üzesi □ 1994 yılında
310.000 dolar, Kelt Canavarlar Kılavuzu (kâğıt
üzerine çalışma)
Napoli’de doğmuş, New York’ta
yaşamaktadır. G ünüm üz sanat
kurum lannın en saygı değer
üyelerindendir. Ü retken, çok yönlü, çok
uluslu, çok... Ç ağdaş sanatsal kabul
görürlüğün tepe noktası.
Clem ente büyük ve küçük boyutlu
resimler yapar. Politik doğruluğun önemli
ikili konulan - geçmiş ve şimdiki zam an,
insan ve hayvan, Avrupa ve Amerika,
erkek ve kadın, D oğu ve Batı arasındaki
ilişkiler - araştınr. Ç ok çeşitli kusursuz
kaynak m alzem e kullanır (İtalyan
Rönesansı, H int sanatı) Çözümlenecek bir
çok sembolizmle, teknik olarak çok güçlü
ve entelektüel olarak karmaşıktır.
Bu derece doğru, güvenli, sıkı kontrollü
gündemde, teknikte ve konularda hata
bulmak çok zor. Fakat, yüzler, gözler ve
genel olarak görüntüler neden bu kadar
hüzünlü ve yalnız? Kendini ölümcül
şekilde ciddiye alan sanat, tutkusuz olmayı
da riske eder. N eden üreme organlanna
bu kadar takıntılı? Keyifsiz bir kendi
kendine takıntı gibi görünüyor: konular
çoğunlukla cinsel am a erotik değil. K am u
sanat kurum lannın tercih ettiği türden bir
sanat.
BAŞLICA ESERLERİ Yuvarlak, 198 1 (New York:
Modern Sanat Müzesi); Ateş, 1982 (Zürih:
Thomas Ammann Güzel Sanatlar,); Baş , 1984
(Londra: Victoria ve Albert Müzesi)
Mona Hatoum
w 1952- t« LÜBNANLI_________________________
El İngiltere; ABD; Kanada; Fransa □ Video;
enstalasyon; perfo rm a n s sanatı; heykel @
Londra:Tate Koleksiyonu E3 2000 yılında 130.000
dolar, Sessizlik (heykel)
Londra’da çalışan gönülsüz bir sığınmacı.
Sürgün, yalnızlık ve otoriter politikalar
gibi konulan olan, geleneksel sanat
pratiklerinin demokratik olmayan
sınırlarının incelenmesiyle bağlantılar
kurduğu video ve enstalasyonlar üretir.
BAŞLICA ESERLERİ Uzaklık Ölçülen, 1988 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Dünyanın Kaidesi (Socle du
Monde), 1992-93 (Toronto: Ontario Sanat
Galerisi)
David Salle
Q 1 9 5 2 - i« AMERİKALI _______________________
El ABD □ Yağlıboya; akrilik; baskı
0 Londra:Tate Koleksiyonu □ 1989 yılında
500.000 dolar, Tennyson (heykel)
Salle tanıdık sanat tarihi, reklamlar,
tasarım, p o rno vb. alanlardan toplanm ış
am a fazla ağırlığı olmayan imgelerin
karışımından oluşan büyük boyutlu
figüratif resimler yapar. İlk elden yakın
bir incelemeyle kolay ve teknik olarak
zayıf olsa da, şans eseri kitaplar veya
kataloglardaki küçük boy
röprodüksiyonları oldukça ikna edici
görünür.
Bu veya başka bir sanatçının işlerini
korkunç veya anlaşılmaz bulursanız am a
bunu söylemek istemezseniz şöyle deyin:
‘Kendine has belirgin bir üslubu var’ (ki
bu her zam an doğrudur); ‘anlatıyı ve
sanatsal kabulleri etkisizleştirip devirir’
(kimse karşı çıkmaya cesaret
edemez);’sanat ve imgeleri kendine mal
eder ve ayni zam anda bunlan eserlerinde
eleştirir’ (insanlar etkilenecektir özellikle
de tam olarak ne demek istediğiniz
hakkında bir fikirleri yoksa).
BAŞLICA ESERLERİ Dogtown’da Sekstant, 1987 (New
York: Whitney Amerikan Sanat Müzesi);
Köpeği Gezdirmek (Walking the Dog), 1992
(Londra: Tate Koleksiyonu)
Sophie Calle
O 1953- > FRANSIZ___________________________
El Fransa □ Fotoğraf M Londra: Tate
Koleksiyonu Q 2004 yılında 20.000 dolar,
Granada'da A şk (fotoğraf)
Calle fotoğraf ve metinleri kullandığı
galeri sergileri yapar. Toplumun sicil
memuru veya tarihçisi gibi davranır -
yabancılan gözleyerek, fotoğraflayarak,
söylediklerini kaydederek, onları da kendi
rolüne ortak ederek. Kamusal ve özel,
gerçek ve kurgu, teşhircilik ve gizlilik
arasındaki oyundan çok etkilenmiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Doğumgünü Kutlaması, 1981
(Chicago: Donald Young Galerisi); Bronx,
1991 (Boston: Barbara Krakow Galerisi)
Nan Goldin
W 19 5 3 - İP AMERİKALI________________________
E l ABD f i F otoğraf M Londra:
Tate Koleksiyonu Q 2002 yılında, 250.000 dolar,
Şükran Günü (fotoğraf)
Kendi sosyal çevresi, seyahatleri ve
duygusal krizlerinin güncesini oluşturan,
çoğunlukla seri halinde büyük boyutlu
fotoğraflar çeker. Özellikle tabu addedilen
(eşcinsel, lezbiyen veya travesti) ilişkiler ve
bunların mahremiyetleri ile ilgili
toplumsal farkındalıkla ilgilidir. Dürüst,
çoğunlukla etkileyici ve güzel işlenmiş.
BAŞLICA ESERLERİ Nan Dövüldükten Bir Ay Sonra,
1984 (Londra: Tate Koleksiyonu); Siobhan
Küvetimde, Berlin, 1992 (Winterthur, İsviçre:
Fotoğraf Müzesi)
M artin K ippenberger
C 1 95 3-9 7 fP ALMAN_________________________
E l Almanya H Yağlıboya; enstalasyon; p e rfo r­
m ans sanatı; baskı @ San Francisco: M odern
Sanat Müzesi Q 1999 yılında, 650.000 dolar,
İsimsiz (yağlıboya)
Çizimler, resimler, enstalasyonlar ve
perform anslar üretti. Provokatif, alaycı ve
otorite karşıtı bir tavırla, basit ve ‘alt-
kültürel’ olanı yüksek sanat statüsüne
taşıdı (1900’lerden beri sanatçılann
başlıca faaliyetlerinden). Son işi M etroNet
hayali bir yeraltı raylı sistem dünyası
üzerinedir.
BAŞLICA ESERLERİ Alfabenin Sonu 1990 (Ghent:
Stedelijk Güncel Sanat Müzesi); Medusa’nın
Salı, 1996 (San Francisco: Modern Sanat
Müzesi)
Anish Kapoor
Q 1954- fO İNGİLİZ/HİNTLİ______________________
E ] İngiltere; Hindistan ö Heykel [KjLondra:
Tate Koleksiyonu Q 2004 yılında 368.000 dolar,
isimsiz (heykel)
Bombay’da doğm uş daha sonra
İngiltere’ye yerleşmiştir. Renk, mekân ve
görünenle görünm eyen arasındaki oyunun
baskın olduğu, üç boyutlu nesneler
yaratır. E n iyi anlamıyla büyükler için
yüksek kaliteli oyuncaklar.
Garip görünüşlü nesneleri çelik,
fiberglas veya taştan yapılmıştır. Çok
cilalanmış veya yoğun şekilde boyanmış,
büyük ölçekli yüzeyleri vardır. Şüpheyi
askıya alm aya hazırlıklı olun - insan
yapımı nesneler olarak görmeyi bırakın,
algınızı ve hayal gücünüzü özgürce
etkilemesine izin verin. Haydi, onlarla
oynayın.
Aklınızın vc gözünüzün kendi yollarında
rahatça ilerlemesine izin verirseniz -
çocukken gökyüzü ve bulutlara bakmış
olduğunuz gibi- bu eserler çok şeyler
sunar. Heyecan verici ve garip m ekânların
içine göm ülm enin, ‘büyülü kırallıklan’
keşfetmenin, tanıdık olanın
yabancılaşmasının tadını çıkarın. Birçok
basit, dostane vc hakikaten ‘bu dünyanın
dışından’ deneyim. Sanatın yaşama
sevinci yaratm a ve bunu kutlama rolünün
taze vc ilham verici bir doğrulanışı.
ESERLERİ Kutlam ak İstercesine, K ırm ızı
b a ş l ic a
Çiçekler Açan bir D ağ Keşfettim, 1981
(Londra: Tate Koleksiyonu); İsim siz, 1983
(Londra: T ate Koleksiyonu); Boş Taş, 1990
(Leeds: Şehir Sanat Galerisi)
Marsyas Anish Kapoor, 2002, 155x35 metre., çelik ve
PVC, Londra: Tate Modern. Bu devasa heykel koyu kırmızı
bir PVC zarla kaplanmıştı - canlı canlı derisi yüzülen Yunan
mitolojik karakterii satir Marsyas’a göndermedir.
Cindy Sherm an
© 1954- AMERİKALI
Gj] ABD n Fotoğraf @ New York: M etro p o lita n
Sanat M üzesi Q 2001 yılında 300.000 dolar,
isim siz Film Karesi No.48 (fotoğraf)
Sherm an, erkek egemen tüketim
toplum unda kadınların rolü üzerine
getirdiği yorum ve çözümlemelerin güçlü
tavnna bayılan sanat eleştirmenlerince
çok tutulur. New York’lu önemli bir
sanatçıdır.
Çok büyük boyutlu, çoğunlukla parlak
renklerde fotoğraflar üretir.
O yunculuğunu, setlerini kendi yapar ve
fotoğrafları da kendisi çeker. Başka birinin
(ve herhangi bir erkek) katkı ve
m üdahalesi yoktur. Erken dönem
serilerinde kendisini medya streotipi veya
sıradan genç kız ve kadın rollerinde
göstermiştir. 1985’ten sonra grotesk imge
serileri üretm eye başlamıştır - kusmuk
veya balçık birikintisi içinde oyuncak
ayılar ve bebekler; gayri insani tıbbi
m ankenler; aynca eski ustalara ait
portrelerin parodileri.
Çoğu yorum cunun dilediğinin aksine
pek özel bir gündem e sahip değildir.
Kendisi bu stili tam am en tesadüfen
bulduğunu iddia eder. Grotesk
görüntülerinin tüketimciliğin aşın tıkınıp
kusma sendrom una bir eleştiri olduğu
söylenir. S herm an’ın tasvir ettiği
stereotiplerle kendinizi özdeşleştirmeye
çalışın —kariyer kadını, kaçak genç kız,
Ingres portresi vb.
BAŞLICA ESERLERİ İsimsiz A-D, 1975 (Londra:
Tate Koleksiyonu); İsimsiz Film Karelen, 19 7 7 -
80 (New York: Modern Sanat Müzesi); No:
261, 1992 (Hamburg: Kunsthalle)
Kiki S m ith
© 1954- f» AMERİKALI
Ej] ABD Q Heykel; serigrafi; beden sanatı
£n] New York: M odern Sanat Müzesi
0 1 9 9 7 yılında 210.000 dolar, işeyen Beden
(heykel)
Heykeltıraş Tony Sm ith’in kızı Kiki
Smith, kısa b ir süre tıbbi teknikerlik
eğitimi almıştır. K an ve tükürük gibi
beden salgılanyla takıntılıdır. B unlan ya
kavanozlar içinde sergiler, ya da deriyi
çağnştıran kâğıttan şekiller keser, salgılar
dam latır gibi görünen balm um u figürler
yapar. Bu itici olanla uğraşm a ihtiyacının
altında yatan mesele açık değildir.
BAŞLICA ESERLERİ Kaburgalar, 1987 (New York:
Guggenheim Müzesi); İsimsiz (Tren), 1994
(Santa Barbara, California: Sanat Müzesi)
Thomas S chutte
© 1954- f» ALMAN
E3 Almanya R Heykel; karışık m alzem e; çizim @
Ghent: Stedelijk G üncel Sanat Müzesi
E3 1998 yılında 210 000 dolar, Büyük Ruhlar
(heykel)
Schuette farklı disiplinlere ait teknikleri ve
fikirleri kullanan bir sanatçıdır. Küçük,
oyuncak bebek benzeri modellerden
büyük boyutlu işlere değişen çeşitlilikte
heykeller, çizimler, oyuncak bebek
evlerine benzer ahşap mimari modeller
yapar. İnsan figürü, ölçeği ve varlığı her
zam an belirgindir. Eserleri, insanlık
durum u ve deneyim inin, açık uçlu,
hayalperest, saldırgan olmayan bir
sorgulamasını teşvik eder.
BAŞLICA ESERLERİ Ağlayan Kadın, 1989 (Ghent:
Stedelijk Güncel Sanat Müzesi); Belçika H üznü ,
1990 (Ghent: Stedelijk Güncel Sanat Müzesi)
Robert G ober
© 1954- i» AMERİKALI
[jj] ABD n Heykel; enstalasyon; yağlıboya;
karışık m alzem e M San Francisco: M odern Sanat
Müzesi Q 2005 yılında 800.000 dolar, isim siz
Bacak (heykel)
Nesneler ve enstalasyonlar yapan Gober,
uluslararası çevrede ilgi gören ve sıklıkla
sergilenen bir sanatçıdır.
Genel kabullerin ve sosyal norm lann alt
üst edilmesi (mutlu aile faydalı değil
baskıcıdır), eşcinsel politikalan, çevre ve
koruma sorunlan gibi, rağbet gören
birçok konuyu ele alır. Bazı nesneleri
buluntu nesnelere benzer ancak G ober
tarafından imal edilmiştir; bazılan da
çalışmayan gündelik eşyalardır (bağlantısı
Eserleri kimi zam an çok esprisiz,
dolambaçlı, belirsiz ve fazlasıyla didaktik
olma tehlikesine düşüyor mu? Bazen sanki
şöyle dermiş gibi gelmiyor mu:
‘A rkadaşlar bugünkü dersimizde çağdaş
toplum larda norm allik ile anormallik
konulannı ve bu konulan nasıl
tartışabileceğimizi, norm al
beklentilerimizi yıkan nesneler yaratarak
ele alacağız’? Hangisi onu daha fazla
ilgilendiriyor: stratejileri mi, insani
konular mı? Seçtiği kimi toplumsal
sorunlar fazla d a r alanlı değil mi?
BAŞLICA ESERLERİ Bilinçaltı lavabo, 1985
(Minneapolis, Minnesota: Walker Sanat
Merkezi); Cezaevi Penceresi, 1992 (San
Francisco: Modern Sanat Müzesi); Fare
Çemberi, 1992 (San Francisco: Modern Sanat
Müzesi)

Jeff Koons
e 1955- (D AMERİKALI
E l ABD □ Heykel; kavramsal sanat; yağlıboya;
fo to ğ ra f N New York: Guggenheim M üzesi Q
2001 yılında 5 ,1 m ilyon dolar, M ichael Jackson ve
Bubbles (heykel)
İyi görünüşlü, zeki, esprili, açık, popüler,
kendi tanıtım ını yapmakta becerikli ve
başarılıdır. Eski bir saücı ve Wall Street
em tia alım-satımcısı, şimdi çağdaş sanat
alem inin sevgilisi. Ünlü İtalyan porno
yıldızı ve politikacı La Cicciolina ile
evlenmiştir.
Adi tüketim nesnelerini sanat eseri
olarak yüceltir ve kutsar. Ö rneğin,
kullanılmamış elektrik süpürgelerini hava
geçirmez, ışıklandınlmış, değerli objeleri
saklamak için hazırlanmış, müze vitrinleri
içinde sunmuş; şişme bir oyuncak tavşanı
Brancusi’ninkıler gibi cilalı bir heykel
yapmış; hiç bir M ichael Jackson figürünü
bir M eissen porselen biblosu gibi
sergilemiş; kansıyla sterilize, Disney
benzeri b ir dekor içinde sevişmesini filme
Popples J e ff Koons, 1988, 15x60x40 cm, porselen,
Hamburg: Kunsthalle. Bu porselen heykel bir çizgi film
programı tarafından pazarlanan yumuşak bir oyuncağı
ayrıntılarıyla tekrar yaratır. Sanatçının 'sıradanlıklar'
serisinden. New York Sotheby's 2003 açık artırmasında
satılamadı.
almıştır. Yenilik saplantısı vardır.
Eserleri zeki ve kasıtlı sembolizm
katm anlarına sahiptir. Kullanılmamış
elektrik süpürgesi= dikey (erkek) + emiş
(kadın) + tem izlem e (saflık ve iyilik) +
yepyeni (bekaret ve ölümsüzlük). Tüketim
toplum unun, başarı ve lüks yaşam tarzını
acımasızca yüceltmesini, ayrıca m allan
sanata sanatı da m ala dönüştürm ek
m ümkün olduğundan sanatın işleyişi
üzerine de yorum yapar.
BAŞLICA ESERLERİ Kurtarma Sandalı, 1985
(Hamburg: Kunsthalle); Tam Denge Tankı içinde
Üç Top, 1985 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Pembe Panter, 1988 (New York:Sonnabend
Galerisi); Mam Direkler, 2000 (New
York:Guggenheim Müzesi)
Andreas Gursky ___
© 1955- I» ALM AN
E l Alm anya n Fotoğraf N Londra: Tate
Koleksiyonu □ 2005 yılında 550.000 dolar, Mayıs
Günü IV (fotoğraf)
Gursky, ileri teknolojiye sahip, hızlı
m odern dünyayı başanlı biçimde
yakalayan, ticari ve eleştirel açıdan
başanlı bir fotoğrafçıdır. Geç kapitalist
toplum lann çeşitli yönlerini yakalayan,
çok renkli, büyük boy fotoğraflar üretir.
İm gelerinin erişimi boyut ve konu olarak,
1980’lerden bu yana çok genişlemiştir
(anavatanı A lm anya’nın dışına, artarak
küreselleşen esin kaynaklanna yönelir).
Kapitalist toplum lann değiş tokuş
m ekanizm alanyla özellikle
ilgilendiğinden, Kuzey Am erika
ve D oğu Asya borsalannın,
neredeyse Soyut Dışavurumcu
şekilde renk açısından ayarlanmış
formal olarak çok
guçıü fotoğraflarını çeker.
Kültürel mitoslarımızı kataloglayan
Gursky’nin, tarihi resim geleneğinin
m odern neslinden olduğu söylenebilir.
Ancak belgesel beklenmemeli; ilgisini
kişisel ve bireysel olan değil, kolektif ve
anonim olan çekmektedir.
BAŞLICA ESERLERİ Schiphol Havaalanı, 1994 (New
York: Metropolitan Sanat Müzesi); Singapur
Borsan, 1997 (New York: Guggenheim
Müzesi); Parlamento, 1998 (Londra: Tate
Koleksiyonu); 99 Cent, 1999 ((New York:
Metropolitan Sanat Müzesi)
474 v l* fc i% v ÇAĞDAŞ
»• • •
A n d y G oldsw orthy
Q 19 5 6 - E» İNGİLİZ____________________________
E] İngiltere H Heykel; karışık m alzem e
M Londra: C o urtauld Sanat Enstitüsü
Q 2001 yılında 13.300 dolar, Kar Konisi, Grise
Fiyordu, Ellesm ere Adası (fotoğraf)
Açık havada, doğal malzemelerle ve belirli
yerlerde, bunlara yanıt veren işler üretir.
Yapraklar, buz, ağaçlar veya taşlarla sanat
yapar.
Doğa, m ekânlar ve mevsimlere derin
duyarlılıktaki tepkiler İngiliz Rom antik
m anzara geleneğine (Constable veya
Palmer gibi) uyar ancak Goldsworthy yeni
form lar ve yorum lar önerir. Kullandığı
malzemeleri, doğanın kendi güzellik ve
hüneriyle yarışacak yöntemlerde
birleştirir. Çoğu eseri, dışansı için
yapıldığı veya orada bırakıldığından
amaçladığı gibi zam anla erir, devrilir veya
parçalarına ayrışır.
Bu açıkhava işlerinin fotografik kaydını
tutup, tek tek güzel imgeler ve nesneler de
SANAT
olan bu eserlerini kitaplaştırarak sunar.
Aynca galeriler ve kentsel alanlar için de
işler üretir ancak bunlar biraz daha az
başanlıdır.
BAŞLICA ESERLERİ Deniz Kabuğu Yaprak İşi, 1988
(Leeds: Şehir Sanat Galerisi); Kırmızı Havuz,
Kayalık Nehir, Dumfriesshire, 1994-95 (Virginia:
Sweet Briar Koleji Sanat Galerisi)
Felix G onzalez-Torres
Q 1 9 5 7 -9 6 m KÜBALI/ AMERİKALI______________
E3 ABD O Kavramsal sanat; enstalasyon; karışık
m alzem e f ü San Francisco: M odern Sanat M üzesi
2000 yılında 1,5 m ilyon dolar, isimsiz, Kan
(heykel)
Politik doğruluğun zirve noktasıydı:
Kübalı, eşcinsel, kentli; acı bir şekilde
zamansız öldü (AIDS). Şekerler, kâğıt
Goodwood'taki Kemer Andy Goldsworthy, 2002, kum
taşı, Goodwood: Cass Heykel Vakfı. Kemeri oluşturan, taş
ocağından çıkarılmış kum taşlarının ağırlığı 100 tonun
üzerinde. Kemerin üzerinden aştığı taş duvar Napolyon
savaşları sırasında Fransız tutsaklar tarafından yapılmış.
yığınları, fotoğraflar, am puller vb. yer
verdiği kavramsal eserleri vardır. Hastalık,
ölüm, aşk, kayıp —hayatın hüznü ve
geçiciliği —gibi konuları şiirsel bir aurayla
ele aldığı söylenir.
Belki de, işleri küratöryel broşürler,
kataloglar veya didaktik yazılar olm adan,
belirtilen am açlarına ulaşamıyorlar bu
durum da sanat eserini kim yaratıyor:
sanatçı mı küratör mü? İyi ve samimi
niyetlerle yapılmış fakat sonunda pek bir
sonuca varmıyor.
BAŞLICA ESERLERİ İsimsiz (Silahla Ölüm), 1990’da
başladı (devam ediyor) (New York: Modern
Sanat Müzesi); İsimsiz (Ross’un Ims Angeles’te
Portresi), 1991 (Chicago Sanat Enstitüsü);
İsimsiz (Kamuoyu), 1991 (New York:
Guggenheim Müzesi)
Keith H aring
© 1 9 5 8 -9 0 fa AMERİKALI______________________
E l ABD □ ç iz im ; yağlıboya; karışık m alzem e;
heykel Esi San Francisco:M odern Sanat M üzesi Q
2004 yılında 550.000 dolar, isimsiz - insanlar
(yağlıboya)
H aring bir grafiti sanatçısı olarak
eğitimini ve ilk işini New York
m etrosunda yapmıştır. D aha sonraları
çoğunlukla, kolayca tanınabilir imgelerini
(basitleştirilmiş, kalın siyah hatlarla
çizilmiş, çeşitli anlamsız eylemlerde
bulunan çöp adam lar), T-shirt’ler, rozetler
vb yoluyla pazarlam a konusuyla
ilgilenmiştir. Bir m arka imgesi olarak
sanat ve sanatçı durum unun en iyi
örneği. 1990’da A ID S’ten ölmüştür.
BAŞLICA ESERLERİ Metro Çizimleri, 1980-81 (New
York: Hyde Koleksiyonu Sanat Müzesi);
Otoportre, 1989 (Floransa: UfTızi Galerisi)
Francis Alys
© 1959- f« B E L Ç İ K A L I _____________________
E l Meksika □ Kavramsal sanat; yağlıboya; per­
form ans sanatı;karışık m alzem e □ 2003 yılında
160.000 dolar, isim siz (yağlıboya)
Ressam, kavramsal sanatçı, perform ans
yaratıcısı. M exico City’dc çalışm aktadır ve
(çok sıradan veya gerçeküstü?) kentsel
deneyimi katalogladığı söylenen kapsamlı
projeler gerçekleştirir. Bazıları, reklam
boyacıları gibi, diğer insanları da işe katar.
Bir defasında şehrin sokaklarında, m adeni
çöpleri toplayan küçük bir magnetik
köpek dolaştırmıştır.
BAŞLICA ESERLERİ Son Palyaço, 1995-2000
(Londra: Lisson Galerisi); 6 0 ’tan 61, 1999
(Londra: Lisson Galerisi)
Jean-M ichel Basquiat
© 1 96 0-8 8 m AMERİKALI______________________
E ] ABD □ A krilik; karışık m alzem e;kolaj
□ 2002 yılında 5 m ilyon dolar. Kazanç I (yağlıboya)
Uyuşturucu doz aşımı nedeniyle 28
yaşında ölen, genç, siyah, orta sınıf bir
New York’lu. Bu kendi kendini eğitmiş,
taşkın ve üretken sanatçının eserleri,
şehrinin ve kendi dönem inin takıntılarını
ve çatışmalarını güçlü biçimde yansıtır.
Büyük boyutlu resimlerinde, binalar
üzerindeki grafitilerin görüntüsü, içeriği
ve kabalığı vardır (kariyerine, kamu
binalarına, gizli ve yasadışı olarak resim
yaparak başlar). S af enerjileri,
tutarlılıkları, boyut ve sayıları zeka arayan
bir salıvermeye veya bir im dat çağnsına
işaret eder. Şok edici, aykırı, çirkin,
uyuşturucu etkisi altında yapılmış olsalar
da, sıkıcı ve reddedilcbilecek şeyler
değildir.
Kelimeler, imgeler ve kolajlanmış
m alzemeler büyüdüğü ve yaşadığı sokak
hayatını yansıtır. Özellikle: ırkçılık, para
(sanat piyasası onu kabul etmiş ve işleri
yüksek fiyatlara satılmıştır), sömürü,
Üçüncü D ünya kültürleri, karikatürler,
T V ve filmler, rap müziği, break dans,
abur cubur, siyahi kahram anlar, kentsel
gettolar ve seks.
BAŞLICA ESERLERİ İsimsiz (Kafatası), 1981 (Santa
Monica: Broad Sanat Vakfı); Aziz, 1982
(Zürih: Bruno Bischoiberger Galerisi)
Jake ve Dinos Chapm an
© 1962- V E 1 9 6 6 - İNGİLİZ___________________
E l İngiltere F İ Kavram sal sanat; heykel; karışık
m alzem e 0 Londra:Tate Koleksiyonu □ 2001
yılında 83.520 dolar, Siber-ikon Adam (heykel)
Bu iki kardeş, reçine ve fiberglastan,
gerçek boyutta, genellikle buluğ çağı veya
öncesi çocuk figürleri yaparlar. Kısmen
ürkütücü gerçekçilikte yapılmış, kısmen
grotesk, m üstehcen ve m ümkün olam ayan
cinsel organlarla çarpıtılmışlardır. Ayrıca
Goya’nın Savaşırı Felaketleri resimlerini
realist biçimde yeniden üreten
sakatlanmış anatom iler yer alır.
Kardeşler am açlarının tam am en alaycı
olduğunu kabul ederler —kültürel değeri
olmayan bir aldırm azlık, duyarsızlık
estetiği yaratm ak. Şok her zam an meşru
bir sanatsal silah olmuştur, sadece kendi
hatırına şok ise değersizdir.
BAŞLICA ESERLERİ Cehennem, 1999-2000
(Londra: Tate Koleksiyonu); Yaralanmaya
Hakaret, 2003 (Londra: Tate Koleksiyonu).

Tracey Emin
? 1 9 6 3 - i« İNGİLİZ _____________________
23 İngiltere H Enstalasyon; kavramsal sanat;
ıeykel; video H Londra: Saatchi Koleksiyonu; Tate
<oleksiyonu Q 2000 yılında 252.000 dolar,
/atağım (enstalasyon)
Kötü şöhretli dağınık yatağın sahibi. 1999
Turner Ö dülü adaylarından (kazanan
değil). Bütün eserleri, travmatik biçimde
nutsuz gençliği ve ergenliğiyle (13 yaşında
:ecavüz; önüne gelenle beraber olma;
geçici ilişkiler; kürtaj) aleni ve m anik bir
jekilde yüzleşmesidir. Bu sanat mıdır
^oksa bir yardım çığlığı olarak mı
düşünülmelidir? B undan sonra nereye
ilerleyecek?
Sadece yardım çığlığı sanat yapmaya
yeterli midir? Van G ogh da imdat istemiş
ıncak sanatı kendi kendini yeniden kurm a
:eşebbüsü için araç yapmıştı. Kendisi ve
diğerleri için kurm ak istediği daha iyi bir
dünya görüşüne sahipti. Bu tür bir el
izatm a olm adığında, kendini şım artm a ve
bendine acım anın ötesine geçememe
:ehlikesi vardır.Kişisel olarak bu da gerekli
Dİabilir am a bu sanat olmayacaktır.
3AŞUCA ESERLERİ Organ Argosu (C V Cunt
Vernacular), 1997 (Londra: Tate Koleksiyonu);
Sadece Sev Beni (Just Love Me), 1998 (Bergen,
Norveç: Sanat Müzesi); Nefret ve Güç Korkunç
Bir Şey Olabilir (Hate and Power Can Be a Terrible
Thing), 2004 (Londra: Tate Koleksiyonu)
Rachel W h ite re a d
^ 1963- m İNGİLİZ ___________________________
Ul İngiltere f i Heykel; çizim ; baskı
Ü Londra: Tate Koleksiyonu □ 2004 yılında
120.000 dolar, İsim siz - 1 6 Uzam (heykel)
Bir dönem uluslararası ilgi gören 30’lu
yaşlardaki Ingiliz sanatçıların en gözde
alanlarından. M edyada sıklıkla yer
ılmıştır.
W hiteread çok ciddi ve sert görünüşlü
srarlı eserler yaratır. Gündelik nesneler ve
mekânların (evet mekânlar) -Bir küvetin
çi, sandalyelerin altındaki boşluklar ve en
jnlüsü olan bütün bir Viktorya dönemi
evinin içinin (ev d aha sonra yerel yönetim
;arafından yıkılmıştır)- beton, reçine,
tauçuk vb m addelerden fiziksel kalıplar
yikanr. Kom pozisyonlarının arkasındaki
gerekçe, içinde yaşadığımız ve
/aroluşum uzun izlerini bıraktığımız
»ıradan m ekânlan somutlaştırmaktır.
Şimdiye kadar bir tane iyi ve uğraşm aya
değer fikri vardı, bu dikkat çekti, kendisi
de inançlı ve adanm ış bir şekilde bunun
Deşinden gitti. Ancak yarattığı gerçek
nesnelerin kalıcı bir değerleri var mı?
karattığı şeyler etkileyici mi olacak yoksa
dar bir çerçevede mi kalacak? Bundan
sonra ne yapacak?
Kısa ömürlü bir
harika mı yoksa
uzun ve unutulm az
bir kariyerin
başında mı? Böylesi
cevaplaması
imkansız sorular
dikkat ve tanınm a
getiren çağdaş
sanada ilgilenmenin
özü ve eğlenceli
tarafı.
BAŞLICA ESERLERİ
İsimsiz (Ayakta Duran
Yatak), 1991
(Southampton: Şehir
Sanat Galerisi); İsimsiz
(Hava Yatağı II), 1992
(Londra: Tate
Koleksiyonu); İsimsiz
(Taban/Tavan), 1993 (Londra: Tate
Koleksiyonu).
D am ien Hirst
© 1 9 6 5 - m İNGİLİZ__________________________ __
E l İngiltere □ Kavram sal sanat; enstalasyon;
heykel; karışık m alzem e; v id eo M Londra: Saatchi
Koleksiyonu; W hite Cube Galerisi Q 2004 yılında
1.969.000 dolar, Kırılgan G erçek (heykel)
Şimdi orta yaşlarına gelmiş, bir dönem
İngiltere’nin en büyük genç ismi.
Formaldehit içinde saklanmış inekleriyle
ünlüdür am a herşeyden ‘sanat’ yapabilir —
sigara izmaritleri, boya, video...Piyasasını
bilen, becerikli girişimci. Bir sanatçı ve
kişilik olarak büyük bir olasılıkla sonunda
kendi kendisini im ha edecek.
H irst sanatının ölüm ve çürüme üzerine
ciddi bir tartışm a olduğunu iddia eder.
Şüphesiz güncel sosyal takıntılar üzerine
yorum yapm a konusunda tuhaf bir
yeteneği var - son işleri sağlık endüstrisi,
genetik mühendislik, yaşlanm a ve sakatlık
vb ile ilgili korkuların hassas noktalanna
dokunur. Aynı derecede, kendisi ve işleri
sirklerdeki ucube gösterilerine hayranlık
duyar. U zun öm ürlü olabilecek bir şeyler
mi söylüyor yoksa yaptıkları ancak stilize
ve komik pahalı oyuncaklar kadar mı
önem taşıyor? Picasso gibi büyük
sanatçılarla karşılaştırılması çok saçmadır.
H irst m allarının teslimatını ve medyayı
hayran bırakmayı bitirdikten sonra,
eserleri m oda beyanatlarının ötesine
geçecek mi?

f t
BAŞLICA ESERLERİ Cansız Formlar, 1991 (Londra:
Tate Koleksiyonu); Bir Aşık Bir Değil, 1991
(Londra: Saatehi Koleksiyonu); M üsrif Oğul,
1994 (Londra: White Cube Galerisi)
M a tth e w Barney
a 1 9 6 7 - t« AMERİKALI_________________________
GÜ ABD □ Kavram sal sanat; enstalasyon; video;
m ultlm edya ÜJ N ew York: Guggenheim Müzesi
Q 1999 yılında 350.000 dolar, Crem aster 4 (heykel)
O rtak bir anlatı veya teması olan, film
perform ansları, enstalasyonlar, videolar ve
sanat kitapları gibi birbiriyle bağlantılı
olaylarıyla tanınan, eski bir tıp
öğrencisidir. İtici sentetik m alzemelerden
yapılmış tuhaf, kâbus gibi formlar, vazelin
balçığı, yastıklarla tam ponlanm ış
mutantlar, garip makyajlı modeller vb.
gibi irkiltici im geler Barney’i cezbeder.
Altında yatan mesaj açık değildir: Batı
tüketim toplum ları üzerine anlamlı bir
yorum ya da eleştiri mi getirmeye
çalışıyor? Öyle olsa bile, o toplumun
özünde olan röntgencilik ve narsisizmine
- hatta belki özellikle de çarpık, itici veya
şiddetliyken kendini seyretme aşkına
çanak mı tutuyor?
BAŞLICA ESERLERİ Kibirli Hapın Metabolizması,
1992 (Ghent: Stedelijk Güncel Sanal Müzesi);
Cremaster Döngüsü 1994-2002 (New York:
Guggenheim Müzesi); Transeksüellik ve Baskı,
1996 (San Francisco: Modern Sanat Müzesi)
Sürüden U zakta Iikinci versiyon)
, Damien Hirst, 1994, 96x149x51 cm,
çelik, cam, formaldehit solüsyonu ve
koyun. Londra: White Cube Galerisi.
Saldırıya uğrayan orijinali yerine birebir
kopyası.
M a rik o M ori
Q 1967- m JAPON/AMERİKALI
E l Japonya İngiliz; ABD □ video;
fo to ğ ra f İU Chicago: çağdaş
Sanat M üzesi
Q 2002 yılında 140.000 dolar.
Kırmızı Işık (fotoğraf)
Fütüristik bilim kurgu, rctro,
Barbie bebekler, kiç, moda,
gerçekçilik, Batı ve
D oğu’nun karışımı olan bir
hayal dünyasını yansıtan
tuhaf, teknik olarak kusursuz
i cibachrom e veya video
imgelerin yaratıcısı. Şatafatlı
kılıklar içindeki kendi imgesi
merkezdedir. Bir ütopya imgesini,
ütopyalara ve iyimserliğe inancın
gerekliliğini, yansıttığım iddia eder.
Ütopya bu kadar uyuşturabilir mi?
Değiştirmeye çalıştığı kilit ahlaki, sosyal,
politik ve çevresel meselelerle ilgili
ütopyanın görüntüsü bu değil.
Tutkusunun ‘sahip olunm ası gereken’ en
yeni m arkalar olduğu küresel mega-
alışverişçinin rüya ülkesi. Etkili am a son
derece narsistik.
BAŞLICA ESERLERİ B ir Tıdızın Doğuşu, 1995
(Chicago: Çağdaş Sanat Müzesi); Boş llayal,
1995 (Chicago: Çağdaş Sanat Müzesi)
C hris Ofili
a 1968- İP İNGİLİZ____________________________
E l İngiltere; Zim babw e □ Karışık m alzem e; kolaj
¡5 Londra: Tate Koleksiyonu Q 2001 yılında
210.000 dolar, X artı Y e ş ittir 0 (yağlıboya)
Ofili teknik olarak karm aşık - boya,
reçine, parıltı ve kolaj - büyükçe resimler
yapar. Boyalı yüzeyde veya resmin altında
destek olarak fil gübresi kullanması
ünlüdür (1992’de kültürel anavatanı
Zim babwe’ye yaptığı b ir seyahatten
sonra). Siyahi kimlik ve deneyim
meselelerine, Incil, caz ve pornoya yaptığı
kültürel gönderm eler yoluyla değinir.
Potansiyel sahibidir, ancak henüz tam
gelişmemiştir.
BAŞLICA ESERLERİ Maymun Büyüsü, 1995 (Los
Angeles: Çağdaş Sanat Müzesi); Kadın Yok
Gözyaşı Yok, 1998 (Londra: Tate
Koleksiyonu)

Sözlük
A Ç IK HAVA R E S M İ (Bkz. sayfa 305) Açık hav ad a
başlanıp bitirilm iş veya açık hava resm inin özellik ve
hissini ileten resim . Boudin’in özgün açık hava
spontanlığı genç M o n e t’yi büyük ölçüde etkilem işti.
Bkz. B oudin (sayfa 304); Constable (sayfa 277);
C o rinth (sayfa 337); C o ro t (sayfa 304); L a n d se er (sayfa
288); M o n e t (sayfa 310); Rousseau, T h é o d o re (sayfa
304); S argent (sayfa 326); Z o rn (sayfa 327)
A Ç IK L A M A L I D E N E M E B A SK ISI San atçın ın ,
üzerine d a h a so n ra neler yapılacağı konusunda
talim atlar yazdığı veya çizdiği denem e baskısı. Ayrıca
bkz. D en e m e Baskısı
A Ç IK L A M A L I K A T A L O G (C A T A L O G U E
R A IS O N N E ) Bir sanatçının tüm bilinen veya
kendisine atfedilen işlerinin bulunduğu, tam , d ip n o t ve
açıklam alı, bilim sel katalog.
A G AÇ B A S K I Basılacak desenin bir ağaç kütü ğ ü n e
oyulduğu, en tem el baskı tekniklerinden biri. 15. ve
16. yy baskılarının çoğu, özellikle kitap resim lem ede
kullanılanlar bu teknikle yapılmıştır. M etal g rav ü r bu
tekniğin yerini alm ış, 19.yy sonlarında tek rar
canlandınlm ıştır. A ğaç baskıda D ü re r’iıı yetkinliğini
geçebilen kim se olmam ıştır. Bkz. C ra n a ch (sayfa 125);
D ü rer (sayfa 126-127); G auguin (sayfa 329); H o lb ein
(sayfa 160); K olw itz (sayfa 366); M unch (sayfa 360);
Schad (sayfa 385); Schm idt-R ottluff (sayfa 363)
AĞAÇ B L O K B A S K I Genellikle Ja p o n ağaç
baskılan belirtm ek için kullanılır.
A Ğ AÇ G R A V Ü R İnce dam arlı, çok sert ah şap
blokların kullanıldığı b ir baskı yapım işlemi. K üçük
boyutlu, keskin ve ince ayrıntılara sahip siyah beyaz
eserlere özellikle dikkat edin.
A Ğ AÇ Y A ZI (X Y L O G R A P H Y ) Ağaç baskı veya
ağaç gravür için n adiren kullanılan terim .
A K A D E M İK Ü S L U P M uhafazakâr 19.yy
akadem ileri tara fın d a n öne çıkarılan, çok p arlak, ince
ayrıntılı üslup. Ç o ğ u değerli ancak sıkıcı resimlerdir.
Bir çoğu d a korkunç derecede kötüdür. Ingres bu
tarzın en üstü n ve hayranlık uyandırıcı ustasıdır. Bkz.
B ouguereau (sayfa 285); C abanel (sayfa 285); Ingres
(sayfa 264); L eighton (sayfa 287); Puvis de C h av an n es
(sayfa 324)
A K A D E M İL E R (Bkz sayfa 284) Birçok A vrupa
ülkesinde, sergiler, sanat eğitimi, estetik s ta n d a rt ve
kuralları düzenlem ek, desteklem ek için kurulm uş resm i
kurum lardır. A ynca bkz M odern Sanat M üzesi;
K raliyet A kadem isi
A K A D E M İZ M K urulu m odellerin ustalıklı a m a
zahm etli şekilde yeniden ele alınm ası. H e r d ö n em d e
görülür.
a k r il ik g eleneksel yağlı boyada b u lunan kimi
özelliklerle (kalın im pasto gibi) suluboyanın bazı
özelliklerini (saydam yıkam a gibi) birleştiren m o d ern
sentetik em ülsiyon boya. H ockney (izcilikle akrilikle
çok başarılı olm uştur, (bkz sayfa 447)
A K S İY O N R E S M İ Sanatçının vurgulu fiziksel
aktivitesiyle üretilen resim. Ö rneğin, boya fırlatarak
veya tuval üzerine dam latarak. En fazla etkiyi
alabilm ek için büyük boyutlu çalışılmalıdır.
Düzensizlik ve rastlantılar, üstünlükleri olarak kabul
edilir. Bkz. M ic h a u x (sayfa 422); Pollock (sayfa 410)
A K U A T İN T A Y um uşak, çoğu zam an zerreli, to n
derecelem eleri y a ra ta n b ir baskı m etodu Bkz. G oya
(sayfa 262-263)
A L Ç A K R Ö L Y E F Bkz. Rölyef
A L E G O R İ Eserin ‘a n la m ı’m iletmek üzere içinde
sim geler veya sim gesel m esajların kullanıldığı san at
eseri. Böylece ilk bakışta görü n d ü ğ ü n d en d a h a fazla
şeye göndem ede bulunur. Gizli anlam ların, sim geleri
ve gönderm eleri izlem esi h e r zam an kolay değildir ve
bazen de zeka testi bulm acaları gibi kasıtlı biçim de
ö rtülü olabilir. Alegori ve realizm , 17.yy H ollandalı
u stalar ve 19.yy gerçekçileri (Winslow H o m e r gibi,
bkz sayfa 294) tara fın d a n b aşan y la b ir a ra d a
kullanılmıştır.
A L G ISA L SA N A T Bir eserin görsel olarak
uyandırdığı ilgiye ve g ö rü n ü m ü n e önem veren sanat.
Kavram sal san at ise göze hitap etm ekten çok fikirlere
öncelik verir.
ALLA P R IM A (D O Ğ R U D A N BOYAMA) Bir
yüzeye herh an g i b ir ö n çalışm a veya eskiz y a p m a d a n
d o ğ ru d an boyayla resim yapm a. Bkz T itian (sayfa 143)
A L T BO YA M A Silik m onokrom olarak yapılmış,
d a h a sonra bitm iş eserin üzerine boyandığı, b ir resm in
tam ayrıntılı tasarım ı.
A L T IN O R A N Ç o k güzel olduğu düşünülen
matem atiksel b ir o ran tı. AB çizgisini alın C ’ye öyle
bölün ki, çıkan o ra n A C / CB = AB / AC olsun.
Pratikte yaklaşık 8 / 1 3 ’e d enk gelir. Yaygın o larak
kullanılmıştır. Bkz. Poussin (sayfa 180-181)
A M B L E M 1) Başka b ir nesneyi çağrıştıran veya
sembolize eden b ir n esne 2) M uhtem elen b ir p aro la
veya bir dize seti içeren , ahlaki b ir talim at m esajı o lan
resim. 17.yy’d a H o lla n d a ’d a çok p o p ü ler olmuştur.
A M E R İK A N B E Z İ (D U C K ) Ketenin “d uck” diye
adlandırılan k ab a dokulu b ir cinsi d a h a vardır, bu tü r
ismini Flem enkçe’d e ‘giysi’ an lam ın a gelen doek
kelim esinden alm ıştır..G üçlü, dayanıklı ve basitçe
dokunm uş tuval b e z in d en d a h a h afif bir kumaştır.
A N A L İT İK K Ü B İ Z M (Bkz sayfa 350) Picasso ve
B raq u e’in, form u p a rçalark en geleneksel resim
tekniklerine bağlı kaldıkları, 19 0 1- 1 1 yıllan arasındaki
işleri. Bkz B raq u e (sayfa 351); Picasso (sayfa 396-397)
A N A M O R F İK Bir p ersp ek tif oyunu. A nam orfık
perspektifle resm edilm iş b ir nesne, önden bakıldığında
çarpılm ış ve tan ın a m a z h alde görünür. Bunun sebebi,
nesnenin görüş noktası abartılı şekilde b ir tarafa
çekilmiş olm asıdır ve an c ak o noktadan bakıldığında
bozulm alar d ü zelerek tan ın ab ilir bir im ge izlenebilir.
H olbein’in Büyükelçiler resm inde ön p lan d a d u ran
kafatası anam orfık perspektifin en bilinen örneğidir.
A N K O S T İK Erim iş balm um uyla karıştınlm ış
pigm entlerin b ir yüzeye kaynaştınlm ası. Antik Y unan
dönem inde çokça kullanılmıştır. Son zam an lard a b ir
geri dönüş yapmıştır. Bkz. J o h n s (sayfa 442); M a rd e n
(sayfa 461)
A N LA M K A T M A N L A R I Bkz. Belirsizlik.
A N L A T IM C I SA N A T Bir hikâye anlatan san at eseri.
H o g a rth ’ın ‘m o d e rn ahlaki konular’ adını verdiği,
insan dav ran ışın a d a ir ahm aklıkları betim lediği
anlatım cı resim leri, iyi bir hikâyenin h e r z a m a n çok
ilgi çekici olabildiğini gösterir.
A N T İK , A N T İ K İ T E Antik Yunan ve R o m a sanatını
tan ım lam ak için kullanılan terimler.
ARA (Associate o f th e Royal Academy, London)
L o ndra K raliyet Akadem isi Üyesi. T oplam 30 üye
bulunur. Ayrıca bkz RA , Royal A cadem y
A R A Ç S a n a t eseri yaratm ak için üzerinde çelışılan ve
işlenen m alzem e yağlıboya, suluboya, füzen veya kil
gibi.
A R A P S A K IZ I Suluboyalar için kullanılan bağlayıcı
sakız, akasya ağacının belli çeşitlerinden elde edilir.
... A R D IN D A N ‘R em b ra n d t’ın A rd ın d an ’ (veya
başka birinin) R e m b ra n d t’ın herhangi b ir tarih te
yaptığı b ir eserin, kendisi dışında biri tara fın d a n
yapılm ış kopyası an la m ın a gelir.
A R D I Ş I K K O N T R A S T T<;mel renklerden b irin d e
(örneğin kırm ızı), parlak renkli bir kâğıt alın. Bir
dakika boy u n ca kâğıda gözlerinizi diktikten so n ra
beyaz b ir d u v a ra bakın. K ağıdın hayaletim si
g ö rüntüsünü, tam am layıcı renginde (bu d u ru m d a
yeşil) ‘göreceksiniz’. Tam am layıcı rengin bu zihinsel
g ö rüntüsünün otom atik oluşum una ardışık ko n trast
denir.
A R K A İZ M Eski, çoğunlukla ilkel sa n atlara ait
üsluplan taklit etm ek
A R M O R Y S E R G İS İ 1913’te M odern S a n a t’ı
A B D ’ye ta n ıta n sergi. New York’ta ünlü b ir askeri
b ian d a düzenlendiği için bu ismi almıştır.
A R R I C C IO (İL K A L Ç I ) Fresk deseninin üzerine
çizildiği yum uşak alçı tabakası
A R S L O N G A V İT A B R E V İS (SAN AT U Z U N
HAYAT K IS A D IR ) K ısm en öğrenilen, eskiden d a h a
fazla k ullanım da olan, Latince sözlerden biri. A slında
şu a n la m a gelir ‘H a y a t kısadır ve sanat ü retm ek çok
uzun z a m a n a lır’.
A R T B R U T (H A M SANAT) E ğitimsiz a m a tö rle r ve
ru h hastaları tarafından yapılmış, kaba resim ve
grafıtiler. Bkz D ubuffet (sayfa 419)
A R T D E C O (A R D E K O ) 1920 ve 30’la n n p o p ü ler
ve m o d a olan süslem eci üslubu. Sinem a tasarım cıları
bu üslubu çok sevmişti, örneğin New York’taki R adio
City M üzikholü.
A R T N O U V E A U (A R N U V O ) (Bkz sayfa 338)
18 90’ların ön d e gelen m oda tercihi olan süslem eci
üslup (A lm anya’d a Jugendstil, İtalya’d a Liberty veya
Floreale, R usya’d a Modern veya Style Modern adını
almıştır). Bkz. Beardsley (sayfa 325); D enis (sayfa 325);
Ensor (sayfa 366); K lim t (sayfa 339); M odigliani (sayfa
357); Schiele (sayfa 360)
A R T E P O V E R A (Y O K S U L SANAT) (Bkz sayfa
425) U cuz ve a di m alzem elerden arte povera (yoksul
sanat) nesneleri y apan, güçlü politik aja n d a y a sahip
bir g ru p 1960’lar İtalyan avangard sanatçısının işlerini
tanım lar. Arte povera1nın öncü tem silcilerinden biri olan
K ounellis çuvallara, kana , alev ve d u m an izlerine özel
bir ilgi duyar. Bkz Boetti (sayfa 427); K ounellis (sayfa
426); M e rz (sayfa 424)
ASA M BLA J Farklı gündelik nesneler kullanılarak
yapılm ış ü ç b o y u tlu resim.
A S H C A N O K U L U (Bkz sayfa 380) 19. yy so n lan
önem li A m erikalı ressam ve ilüstratörler grubu.
Sanatın, h a y a tın gündelik sert gerçekliklerini konu
alm ası ve san atçıların ellerini (ve giysilerini)
kirletm ekten kaçın m am ası gerektiğini savunurlar. Bkz.
Bellows (sayfa 381); G lackens (sayfa 380); H e n ri (sayfa
380); Lüks (sayfa 380); Sloan (sayfa 381)
A S İT L E O Y M A T E K N İ Ğ İ (E T C H IN G ) 17.
yy’d an beri yaygın biçim de uygulanan baskı tekniği.
Çizgi önce elle çizilir, d a h a sonra asit çizginin m etal
plakanın içine işlemesi için kullanılır. Hassas, serbestçe
akan, yum uşak ko n tu rlu b ir çizgi oluşur. Picasso’nu n
Volland Süiti belki d e 20. yy’d a asitle oym a teniğiyle
yapılm ış baskılar için d e en başanlı olanıdır. Bkz.
Picasso (sayfa 396-397); R e m b ran d t (sayfa 200);
W histler (sayfa 321)
A STA R ( P R İ M E R ) Desteği zem inden ve son boya
yüzeyinden izole etm ek için, destek üzerine uygulanır.
A star olm azsa, h a m tuval veya h am ağaç boyayı e m e r
v e/v ey a boyayla kimyasal reaksiyona girerek,
sanatçının işini im kânsız hale getirir, h a tta eseri
m ahvedebilir. Bir istisna sanatçının h am tuval veya
ağaç tara fın d a n boy an ın emilmesini (ve lekelenmesini)
bilinçli olarak tercih etm esidir. Ayrıca bkz. Z em in ;
İçine işleme; D estek
A ŞIB O Y A SI (O K R ) K ilden elde edilen b ir p ig m en t.
Kile bağlı o larak , açık s a n d an kızıl kahverengine
kad ar değişiklik gösterir. T ü p lerd e satın alın an lar kirli
san renktedir.
...A T FE N 'R e m b ra n d t’a atfen’ (veya başka birine)
eserin büyük olasılıkla o sanatçıya ait olduğu an c ak ne
k ad an n ın b izzat u stan ın kendisi tarafından yapıldığı
konusunda h â lâ şü p h eler bulunduğu a n lam ın a gelir.
A T F E T M E K esin b ir kanıt o lm am asına rağm en,
eserin sanatçısının kim old u ğ u n a d air bilgili ileri sürüş.
A ynca bkz ‘..Atfen; ...T arafından; ...Takipçisi; ...
T arzında; ...Atölyesi.
A T Ö L Y E ‘S tü d y o ’n u n Fransızca karşılığı Atelier'den.
...A T Ö L Y E S İ Bir ustan ın atölyesindeki asistanları
tarafından yapılan eseri tanım lar. U sta tarafın d an
yaratılm ış gibi gelse d e öyle değildir ve genellikle b iraz
m ekanik, y orgun veya sırad an görünür. Ayrıca bkz.
Atfetm e; ...T a ra fın d a n ; ...Takipçisi; ...T a v n n d a
AV AN GA RD R esm i sistem ve k urum lar tara fın d a n
kabul edilem ez b u lu n ara k reddedilen ve d ö n em in in
an a akım s a n atın d an ö n d e olan yenilikçi sanat. Resm i
m üze ve galeri sistem i tarafın d an şu a n d a av an g ard
olarak nitelenen çoğu eser aslında bu özelliğini
yitirm iştir çü n k ü b ü rokrasinin benim sediği ve
kutsadığı a n d a san at, a n a akım ın b ir parçası
olmaktadır. M o d e rn av angardın en gözüpek d ö n em i
1880-1960 arasıdır.
A Y D IN L A N M A 18. yy o rtaların d a, A ydınlanm a
taraftarlan , insan aklının hem en hem en b ütün
problem leri çözebileceğine ve dünya ü zerinde cen n eti
yaratabileceğine inanm ıştı. Akıl Çağı olarak d a bilinir
(sayfa 218-221)
A Y D IN L IK O D A (C A M E R A L U C ID A ) Latince
‘aydınlık o d a ’ an lam ın d ak i terim . Bir p rizm a
aracılığıyla b ir kâğıt parçası üzerine konulm uşçasına
gerçek bir nesneyi gö rm e illüzyonu yara ta n çizim ve
kopyalam a m akinesi.
B A Ğ IM S IZ L A R S A L O N U Paris’teki çağdaş sanatın
her yıl d ü z enlenen ilkbahar sergisi. Bir jü ri olm aksızın
tüm kaülım cılara açık bir sergidir. M o d e rn S a n a t’ın
erken dö n e m öncüleri tarafından eserierini geniş halk
kiUelerine g ö ste rm e yolu olarak çokça kullanılmıştır.
Bkz. M atisse (sayfa 344-345); Redon (sayfa 324);
Seurat (sayfa 320); Signac (sayfa 320)
B A Ğ IŞ Ç I Bir s a n at eserini sipariş ederek, b ir k u ru m a
(örneğin kiliseye) veren kişi. R önesans resm inde,
bağışçının im gesi sıklıkla resm e dahil edilirdi.
BA Ğ LA M S A N A T I Politik m ekanizm alarını ve
m anip ülasyonlannı ara ştırm a veya ortaya çık a rm a
görüşüyle, s a n at dünyasının ticari etkinliklerini ve
k u ru m lannı eleştiren sanat.
B A Ğ L A Y IC I P igm ent parçacıklarını bir a ra d a tu tarak
boyanın oluşm asını sağlayan m alzem e (örneğin yağ).
B A L D A K E N (T A H T T E P E L İ Ğ İ ) Italyan cad a
‘sayvan’ a n la m ın a gelen kelime. K um aştan yapılm ış
saçaklı sayvan ya d a ahar, taht veya kutsal b ir nesne
üzerine b ir çatı gibi sabitlenm iş m etal veya taş yapı.
B A M B O C C IA T A Genellikle 17. yy’d a yapılm ış, basit
köylü hayatı veya sokak yaşam ıyla ilgili k o n u lan olan,
küçük eski-usta resim leri. İsim, R om a’da çalışmış, ufak
tefek ve özürlü o ld u ğ u n d an Bamboccio (‘bez b eb ek ’)
lakabıyla an ılan , ikincil H ollanda ressam larından
Pieter van L a e r (c. 1592-1642) ‘den gelm ektedir.
B A R B IZ O N O K U L U (Bkz. sayfa 305) 19. yy
ortasında, Paris yakınlarındaki Foııtainebleau o rm a n ı
içinde B arbizon adlı b ir köyde ve civarında çalışmış
bir g ru p ilerlem eci Fransız m an zara ressamı . Bkz.
C orot (sayfa 304); Rousseau, T heodore (sayfa 304)
B A R O K (Bkz. sayfa 178-179) 17. yy’ın baskın üslubu.
İlüzyon, hareket, d ram a , zengin renklere ve
m alzem elere düşkünlük, ağırlık, ciddiyet, gösteriş
dikkat çeken özellikleridir. Bkz. Bernini (sayfa 173-
175); C h a m p a ig n e (sayfa 182); C o rto n a (sayfa 177);
R em b randt (sayfa 200-201); R ubens (sayfa 191);
Suyders (sayfa 190); T horıılıill (sayfa 217)
B A SIM Bir p a rç a kâğıt üzerine, bir plaka veya blok
b astırarak elde edilen baskı.
BA SK I M ürekkepli veya boyanm ış bir yüzeyi kâğıt
üzerine b astırarak üretilen imge.
BAŞAT B İ Ç İ M Bir sanat eserinin güzelliğinin sadece
renk, kom pozisyon ve çizgiye bağlı olduğunu savunan
fikir. 20. yy b aşların d a İngiliz sanatında etkili olm uş ve
soyut sanatın gelişim ine fayda sağlamıştır.
BA ŞY A PIT Ü stün niteliklere sahip sanat eseri.
O rijinal olarak, usta olabilm ek için sanatçının
loncasına, yeteneğini kanıtlam ak üzere, teslim etm ek
z o ru n da olduğu eserlere bu isim verilirdi.
BA U H A U S (Bkz. sayfa 386) Alm anya’da 1919’d a
açılan, 1933’te N a z i’ler tarafından kapatılan, ünlü
m o d ern sanat okulu. M im ari ve tasarım alan la rın d a
çok etkili olm uştur. Bkz. A lbers (sayfa 388); Feininger
(sayfa 386); K andinsky (sayfa 364); Klee (sayfa 387);
M oholy-N agy (sayfa 386); Schlem m er (sayfa 388)
B E A U X A R T S Fransızca ‘G üzel Sanatlar’ a n lam ın a
gelmektedir.
B E D E N SA N A T I Bedeni konusu veya nesnesi (ya d a
h e r ikisi birden) o larak a la n sanat. Perform ans , çağdaş
heykel veya video s a n a ü a n n d a , bu tü r kullanım
görülür.
B E L İR S İZ L İK (Anlam Belirsizliği) Birden fazla
görülebilecek veya anlaşılabilecek herhangi b ir şey
belirsizdir. Bir sanatçı tarafın d an bilinçli ve dikkadice
kullanıldığında b ü yük d e ğ e r taşıyan bir özelliktir. Son
zam an lard a b u terim , çağdaş sanatla ilgili, kimi za m a n
özgün b ir anlam ı veya gerçek b ir meziyeti olduğu
duru m lard a, a çık lam alar veya tanım lam alarda
kullanılm aktadır. A ncak sıklıkla, y azarın, b ir sanatçının
mesajını fazlasıyla ö rtü k , anlam sız veya karışık
bulduğunu belirten b ir sinyal gibi görünm ektedir.
B E L L E P E I N T U R E (G Ü Z E L R E S İM ) Cafcaflı
boya, zarif fırça d arbeleri ve canlı resim yüzeyine, konu
ve gözlem gibi d iğer nitelikler pahasına duyulan zevk
düşkünü bir ilgiyle yapılan güzel boya uygulaması.
B E N -D A Y 1879’d a N ew York’lu bir gazete
gravürcüsü olan B enjam in D ay tarafından icat edilm iş
ucuz ve kolay b ir basım işlemi. Y an ton b ir imge
yaratm ak için yoğunlukları değişen nokta şablonları
kullanır. G azete ve dergilerde çoklukla kullanılır, renkli
veya siyah beyaz basım için uygundur. Bir büyüteçle
bakıldığında no k ta m odelleri açıkça seçilebilir .Bkz.
Lichtenstein (sayfa 441)
BEYAZ İ S P İ R T O T ereb en tin yerine kullanılabilen
b ir m adde.
B I E D E R M E I E R Ü S L U B U 19. yy’ın ilk yarısında
Avusturya ve A lm an y a’d a yaygın üslup. D üz, b urjuva,
alçakgönüllü, m uhafazakâr, iyi yapılmış.
B İLG İSA Y A R SA N A T I Bilgisayar desteğiyle üretilen
sanat eserleri. Bkz. Paik (sayfa 458)
B İS T R E Yakılmış a ğ a çta n elde edilen kurum la
yapılan kahverengi b ir pigm enttir. M ürekkep veya
tebeşir olarak kullanılır. Bkz. R em brandt (sayfa 200-
201)
B İT U M E N (Z İF T ) Koyu kahverengi katranlı
pigm ent. Yeni sü rü ld ü ğ ü n d e çok güzel g ö rü n ü r a m a
hiç kurum az ve h e m e n siyah, baloncuktu b ir pisliğe
dönüşür. Bkz. G éricau lt (sayfa 269); Reynolds (sayfa
239); Ryder (sayfa 295)
B İY O M O R F İK B İ Ç İ M L E R Soyut sanatta
kullanılan, geom etrik o lam ayan, yum uşak koııturlu
organik form lar. Bkz. A rp (sayfa 368); Gorky (sayfa
447); M iro (sayfa 393)
B İZ A N S SA N A T I D oğu R om a İm p aratorluğu’nun
baş kenti B yzantium ’d a (C onstantinople-lstanbul)
yaklaşık M S 330 ile 15. yy o rtaların a kadar gelişmiş
sanatsal gelenek. M ozaik, fresk ve rölyeflerdeki stilize
Hıristiyanlık ve E m peryal R om a betim lem eleri dikkat
çekicidir.
B L O O M S B U R Y G R U B U (Bkz. sayfa 379) 1920 ve
30’larda m o d ern Fransız sanatını destekleyen ve
uygulayan, İngiliz yazar, sanatçı, şair ve tasarım cı
grubu. Bkz. Lewis (Percy) W yndham (sayfa 376)
B O L O N E Z O K U L U (Bkz.sayfa 166) Venedik ve
Floransa etkilerini özg ü n b ir Bolonez üslubu içinde
eriten, B olonya’d a çalışan 16. yy sanatçılarını
kapsayan terim . Bkz. C arracci (sayfa 167);
D o m enichino (sayfa 168); G uercino (sayfa 172); R eni
(sayfa 166)
B O L O N Y A O K U L U (Bkz. sayfa 166) Klasisizm ve
teatralliği başarıyla birleştirm iş ,1 7 . yy’d a Bolonya ve
çevresinde yerleşik önem li İtalyan sanatçı okulu.
B O T T E G A (D Ü K K A N ) U stanın atölyesinde
çırakları tara fın d a n kullanılan alan.
BOYA Bir bağlayıcı içinde dağılm ış renklendirici
m addeden ibarettir. Suluboyadan yağlıboyaya çeşitli
boyalar üretm ek için farklı renklendirici m ad d e ve
bağlayıcı çeşiüeri vardır.
BOYA T A B A N C A S I Boya püskürtm ek için basınçlı
hava kullanan b ir alet. Son derece ince renk
derecelem eleri veya çok ince çizgiler üretilebilir. Bkz.
A ndrew s (sayfa 435)
B Ö L G E S E L C İL İ K Bilinçli biçim de bağım sız
A m erikan sa n atının ilk ifadelerinden biri olan,
1930’la r A m erikan resim akımı. Vizyonu, A m erik an
to p rağından çıkan ve Am erikan hayat tarzını
y o rum lam aya çalışan, gerçek bir A m erikan sa n atın a
ulaşm ak olm uştur. Bkz. Benton (409); W ood (sayfa
406)
B U K R A N İU M Bir öküz kafatası veya b oynuzlu
başını gösteren dekoratif(süslemeci) motif.
B U L U N T U N E S N E (O B J E T T R O U V É ) Şans eseri
bulunm uş, b ir sanatçının estetik değeri nedeniyle
kullandığı veya sergilediği nesne (bir ta h ta parçası ya
d a bir bisiklet tekerleği gibi). Bkz. D ucham p (sayfa
367); N ash (sayfa 398); Schwitters (sayfa 368)
B U O N F R E S C O (TA M F R E S K ) Islak alçı üzerine
boyam a. A ynca bkz. Fresk, M ezzo Fresco (Yan Fresk)
B Ü Y Ü K T U R (Bkz.sayfa 234) Ö nem li tarihsel yerleri
ve sanat eserlerini görm ek ve yaşam ı deneyim lem ek
üzere, ha y a tta bir kez yapılabilecek kapsam lı A vrupa
tu ru 18. ve 19. yy’d a yaygın şekilde yapılan bir
geziydi.
C A M B A SK I ( C L I C H É V E R R E ) Fotoğraf, basım
ve asitle oym a tekniklerinin bir kanşım ı. D esen bir
cam plaka üzerine çizilip, ışığa duyarlı bir kâğıda
basılır. Bkz. C o ro t (sayfa 304); M illet (sayfa 305);
Rousseau, T h é o d o re (sayfa 304)
C A M D E N T O W N G R U B U 1911-14 y ıllan n d a
C am den T ow n, L o n d ra ’d a yaşam ış ve çalışm ış küçük
ve ilerlem eci İngiliz ressam lar grubu. Post-
Em presyonistlerden etkilenmişlerdir.
C A N L I M O D E L Bir grup sanatçının canlı b ir
m odele b a k a ra k yaptıklan çizim veya resim çalışması.
C A N L I T A B L O (TA B LEA U V IV A N T ) la m kelime
anlam ı ‘yaşayan resim ’ olan Fransızca terim .
K onuşm adan, hareketsiz d u ran kostüm lü katılım cılan
olan bir sa h n en in tasviri. Birçok eski usta, resm i canlı
tabloya dönüştürülebilir.
C A P R I C C IO İtalyanca’da kapris ya d a fantezi
a n lam ına gelen “capriccio” terim i gerçek ve hayalî
y apılann pitoresk bir ortam içinde bir a ra d a y er aldığı
m im ari fantezileri tanım lar. Süslemeci 18. yy
san atçılan tara fın d a n iyi biçim de kullanılmıştır. Bkz.
C an aletto (sayfa 235); G u ard i (sayfa 236); Van d e r
H eyden (sayfa 210); Panini (sayfa 234)
C A R A V A G G İS T L E R C aravaggio’n un (Bkz. sayfa
170-171) k o n u lan , realizm i ve dram atik
ışıklandırm asından etkilenm iş, A vrupa’nın h er
yerinden takipçileri. Bkz. G entileschi (sayfa 169);
Z u rb a ra n (sayfa 185)
C H IA R O S C U R O ( IŞ I K - G Ö L G E ) (Parlaklık ve
karanlık arasındaki vurgulu kontrast. İtalyanca chiaro
(parlak), oscuro (karanlık) kelim elerinden. Bkz. Bol
(sayfa 202); C arav ag g io (sayfa 170-171); La T o u r
(sayfa 184); R e m b ra n d t (sayfa 200-201); Z u rb a ra n
(sayfa 185)
C I N Q U E C E N T O ‘ 16. yy’ (1500-99) a n lam ın d a
İtalyanca kelime.
C I R E P E R D U E Bkz. K ayıp Balm um u Tekniği
C İB A C H R O M E Slayttan (diyapozitif) yapılan b ir
çeşit renkli fotografik baskı. Genellikle büyük boyutlu,
yüksek netlikte ve berraklıkta. Bkz. Wall (sayfa 468)
C İN S İY E T S Ö R F Ü (G E N D E R S U R F IN G )
Eğlendirm ek ve şaşırtm ak üzere cinsel rolleri b irb irin e
kanştırm ak.
C L A IR -O B S C U R C h iaro scu ro (ışık-gölge) terim in in
Fransızca karşılığı
C L A U D E C A M I (K A R A N L IK AYNA) K üçük,
taşınabilir, koyu renkli, dış bükey ayna. G erçek bir
m an zara karşısına tu ttu ğ u n u zd a, biraz C lau d e’un
resim lerine benzeyen, m inyatür, ince, renkli b ir
versiyonunu elde edersiniz. Bkz. L orrain, C lau d e
(sayfa 182)
C O G N O S C E N T I İtaly an ca ‘bilm ek’ anlam ındaki
corıoscere kelim esinden. Bir işin inceliklerini bilen kimse,
ehil, erbap.
C O N T E A dını, yaratıcısı bilim adam ı N icolas-Jacques
C o n te’den a lan Fransız tebeşir veya m um boya
markası. S eu rat, basitleştirilm iş form lar ve ince to n
derecelem eleri o lan , z a rif küçük boyutlu çizim leri için
kaba, dam arlı kâğıt üzerine siyah conte kullanmıştır.
C - P R IN T Renkli negatiften yapılm ış renkli baskı.
C R A Q U E L U R E (K IL C A L ÇA TLA K LA R ) Eski
resim lerin yüzeyinde oluşabilen çatlak örgüsü.
ÇA Ğ D A Ş SA N A T G enellikle 1960’tan bu yana
üretilen san at eserlerini tanım lam ak için kullanılır.
ÇA PA K Bir çelik kalem le çizgi oyduğunuzda, tıpkı
bir saban gibi çu k u rlu ğ u n k enarlarda oyulmuş
m alzem eden b ir k a b artı (çapak) bırakır. Bu
tem izlenm ez ve old u ğ u gibi bırakılırsa (gerçi çapak
kısa sürede aşınıp gidecektir) baskıda ortaya çıkan
çizgi çok d a h a zengin ve yum uşak kalitede olacaktır.
Ç A P R A Z T A R A M A P<ıralel çizgiler üzerine, to n
y aratm ak üzere farklı sıklıklarda çapraz çizgiler çizm e.
Ç E K Ç E K İpek elek üzerine m ürekkebi b asü rarak
uygulam ak için kullanılan lastik bıçak veya m erd an e.
A ynca bkz. İpek (Elek) Baskı
Ç E L İK G R A V Ü R D a h a dayanıklı ve dolayısıyla
d a h a fazla basım üretm eye elverişli olması için
elektrolizle çelik kaplanm ış, gravür veya asitle oym a
tekniği uygulanm ış b ak ır plaka. Bu işlem sırasında
im genin yum uşaklığında ve inceliğinde kayıplar
olabilir.
Ç E N T İ K Bir resim desteğinin (kâğıt veya tuval gibi)
p ü rü zlülük/sertlik derecesi.
Ç E V R E S A N A T I Z iyaretçinin içinde bulun u şu n u n ,
deneyim in veya olayın ayrılm az bir parçasını
oluşturacağı b ir çevre (örneğin bir oda, a m a d ışarıd a
d a olabilir) y a ra tm a . Erken dönem işler, b a k a n la n
ışık, ses, koku ve do k u n m a b om bardım anına tu tm a
eğiliminde o ld u ğ u n d an , izleyiciler tepki verm ek
zo ru n d a kalm ışlardır. 1960’larda gelişmiştir. A ynca
bkz. Enstalasyon.
.. .Ç E V R E S İ ‘R e m b ra n d t’ın çevresi’ (veya başka
birinin) eserin o sanatçı dönem inde yapıldığı ve o n u n
etkisini taşıdığı a n la m ın a gelir.
Ç İ Ç E K L E N M E kötü m uhafaza edilm iş yağlı
boyalar ü zerinde oluşan beyaz veya mavi film.
Ç İN B E Y A Z I Ç inko beyazıyla aynı kimyasal
bileşenleri o lan a m a o n d a n d a h a az traıısp aran beyaz
pigm ent.
Ç İ N İ M Ü R E K K E B İ K arbon partikülleriyle yapılm ış
siyah m ürekkep, ilk olarak H indistan’d an ithal
edildiğinden H in t M ürekkebi olarak d a bilinir.
Ç İN K O B E Y A Z I K urşun Beyazı’na a lte rn a tif bir
pigm ent. Z ehirli değildir ve bütün beyaz pigm entlerin
en saydam olanıdır.
Ç İ Z E R Ç izim y apan kişi. A ncak kişinin bu adı hak
edebilmesi için çok iyi çizim yapabilm esi gerekir.
Ç İ Z G İS E L K o n tu rla n n hâkim olduğu sanat eserini
tanım lam ak için kullanılır.
Ç İ Z G İS E L P E R S P E K T İ F Bkz. Perspektif.
Ç O K Y Ö N L Ü Bkz. Belirsizlik
Ç O K L U ( M U L T İP L ) Geleneksel kategorilere
uym ayan, baskı, döküm heykel veya goblen gibi, sayılı
üretilen sanat eserleri için kullanılan genel terim .
DADA (Bkz. sayfa 367) M odern anti-sanat
hareketlerin ilki. A bsürt, banal, itici ve kalitesiz olanı,
şoke etm ek, sanat, hayat ve toplum hakkındaki genel
geçer görüşlerle m ücadele etm ek üzere kullanm ışlardır.
1915’te Nevv York’ta, 1916’da Z ü rih ’te ortay a
çıkmıştır. Bkz. A rp (sayfa 368); D ucham p (sayfa 367);
Ernst (sayfa 369); M an R ay (sayfa 394); Picabia (sayfa
367)
D E G U S T IB U S N O N E S T D IS P U T A N D U M
Zevkler ve R enkler T artışılm az anlam ında Latince
deyim.
D E S T IJ L (Bkz. sayfa 389) H oU andaca ‘stil’
an lam ında kelim e. Bir grup HollandalI sanatçı
tarafından kurulm uş ve desteklenm iş, 1 9 2 0 ierin en
etkili avangard san at dergisi (aynca akıın lan n ın d a
ismi). G eom etrik b ir soyut sanat anlayışını,
yalınlaştırm ayı, sosyal ve ruhsal form u savunm uşlardır.
Bkz. M o n d ria n (sayfa 389)
D E JE N E R E (Y O Z SANAT) (Bkz. sayfa 384) Sapkın
zihinler ve d ejen ere insanlar tarafından üretildiğine
inanılan, burjuvazinin k ahram anlık veya konforlu
gündelik h ayaü betim leyen, usta işçilikli, figüratif
im geler idealine u y m ay an sanatı tanım lam ak üzere
Nazilerce kullanılan terim .
D E K A L K O M A N İ K âğ ıt üzerine büyük b ir fırçayla
boya yayıldıktan so n ra bo y a hâlâ ıslakken başka b ir
kâğıdın üzerine kapatıldığı ve iki kâğıdın birbirine
sürtüldüğü teknik.. S o n u c u n d a o rtaya tuhaf, fantastik
bir o rm a n a benzeyen b ir şekil çıkar. G erçeküstücüler
tarafından, sp o n tan , ö n c e d en düşünülm em iş konular
ve form lar y a ratm ak için raslantılardan yararlanm ak
üzere kullanılmıştır. Bkz. Ernst (sayfa 369)
D E K O R A T İF SA N A T L A R Bkz. Uygulam alı san atlar
D E L ., D E L İN , ö z g ü n baskılar üzerinde sanatçının
ism inden so n ra bulunur. Sanatçının deseni çizdiği
fakat baskı işinin başkası tarafın d an yapılmış
olabileceği an la m ın a gelir.
D E N E M E B A S K IS I Sanatçı ve baskı yapım cısının
neler olduğunu görebilm esini sağlar. Böylece, baskı
çalışm asında kullanılacak son versiyona ulaşm adan
önce düzeltm eler yapabilirler.
D E N İZ M A N Z A R A S I Denizi konu alan resim. E ğer
konusu gemilerse, eser denizcilik resmi adını alır.
D E N İZ R E S M İ ö y k ü lü b ir hareketin (örneğin b ir
deniz savaşı) yer aldığı d eniz m anzarası resmi.
D E R S T U R M A lm an ca ‘fırtına’ kelimesi. 1912 ve
1932 yıllan a rasın d a, A lm anya ve dışından m o d ern
sanatı tan ıtm ad a çok etkili olmuş, Berlin’d e bir sanat
galerisi ve dergisinin ismi.
D E S T E K Bir resm in, tuval, ah şap panel, b akır levha
vb. gibi bir desteğe ihtiyacı vardır. Sanatçı bu desteği
önce astarlar, so n ra zem ini hazırlar ve resm in
boyanabileceği p ü rü zsü z b ir yüzey oluşturur. Ayrıca
bkz. Zem in; Astar.
D IS E G N O Çizim ve tasarım ı kapsayan İtalyanca
terim . Rönesans sa n atın d a disegno yeteneği büyük
değer görürdü. Bkz. M ichelangelo (sayfa 136);
R aphael (sayfa 134)
D IŞ A V U R U M C U L U K (E K S P R E S Y O N İZ M )
(Bkz. sayfa 358-359) Yüksek duyarlılığı, renk, çizim ,
uzam , ölçek ve fo rm u ç a rp ıta ra k ya d a yoğun
konularla veya b u n la n n birleşimi yoluyla ileten üslup.
20. yy Alm an sa n atın ın a n a kollanndan biri. Ayrıca
bkz. M avi Süvari; K öprii G ru b u
D İD A K T İK Bilinçli şekilde öğreten veya talim at
veren.
D İJİT A L SA NAT Bilgisayar ve interneti kullanan
sanat. Bkz. Paik (sayfa 458)
D İO R A M A Sanatsal iddiaları olan bir dikizleme
gösterisi. K üçük b ir k u tu veya büyük bir bina
b o yutunda olabilir.
D İ P T İ K İki p arçalı resim . D iptik b ir altar eserinin
genellikle iki parçası b irb irin e menteşelenmiştir.
D İV İZ Y O N İZ M (B Ö L M E C İL İK ) (Bkz. sayfa 320)
Renkleri p alet ü zerin d e kan ştırm ak yerine, renk
etkilerinin optik o larak elde edildiği resim yöntem i.
S eu rat D ivizyonizm ’i b aşlatan kişidir, ancak genç yaşta
öldüğünden Signac esas yayıcısı olmuştur. Bkz. Pissaro
(sayfa 314); S eu rat (sayfa 320); Signac (sayfa 320)

D O Ğ A L C I L I K (N A T Ü R A L İZ M ) D o ğ an ın ,
m üm kün o lan en az form bozum uyla veya en az
sübjektif y orum la tem sil edilmesi.
D O N A T I G enel tem a veya görünüm içinde önem
taşım ayan, an c ak ölçek duygusu veya insan ilişkisini
vurgulam ak üzere eklenen, repoussoir veya perspektife
yardım cı şekilde d avranan, bir m anzarad ak i insan
veya hayvan figürleri. Ayrıca bkz. Repoussoir.
D O N U K L A Ş T IR M A Alttaki boya tabakası üzerine
ince bir tab a k a yağlıboya sürülm esi. Üstteki
donuklaştırıcı yüzey bozuşm aya başladığında alttaki
tabaka g örünm eye başlar.
D U V A R R E S M İ T avan veya duvara yapılm ış resim.
E B R U Renkli boyayı dalgalandırarak sağlanan,
alacalı bir m erm erin üzerinde bulunan m otiflere
benzer g örünüşte d e koratif etki.
E D İS Y O N T ek b ir baskı plakasından yapılm ış ve aynı
a n d a çıkarılm ış tüm nüshalar.
E K L E K T İK G eniş çeşitlikteki kaynaklardan serbestçe
alıntı yapan. Bkz. C aracci (sayfa 167)
E K O R Ş E Fransızca ‘yüzülm üş’ kelim esinden. İnsan
ya d a hayvan figürünü, kas yapısını gösterm ek
am acıyla derisi yüzülm üş olarak betim leyen anatom ik
çizim.
E L D E N Ç IK A R M A Bir koleksiyonun p arçası olarak
kataloglanm ış b ir san at eserinin, kurum sal
kataloglam adan çıkarılabilmesi için resm i b ir elden
çıkarm a işlem inin yapılm ası gerekir. M üzelerin elden
çıkarm a yetkisine sahip olup olam ayacağı ise tartışm a
konusudur.
E L E V A S Y O N B inanın bir görüş noktasından
görünüm ü.
E M P A T İ K endi duygularınız ve kişiliğinizi b ir kişiye
veya sanat eserine transfer etme.
E M P R E S Y O N İ Z M (İZ L E N İM C İL İK ) (Bkz. sayfa
312-313) A kadem ik S aııat’m tahtın d an indirilişini
başlatan, ü nlü ilerici akım . Em presyonisder, sadece
gözün görebildiklerini resm etm e niyetiyle doğaya
dönm üşler, dışarıda, açık havada serbestçe ve
d o ğ ru d an boyanm ış, küçük boyutlu, güncel sahneler
ve m an z a ra resim leri yapmışlardır. Bkz. Caillebotte
(sayfa 311); C e z a n n e (sayfa 334-335); D egas (sayfa
315); M a n e t (sayfa 307); M onet (sayfa 310); M orisot
(sayfa 314); Pissarro (sayfa 314); R enoir (sayfa 311);
Sisley (sayfa 314).
E M Ü L S İY O N D oğal halde birbiriyle karışm ayacak
m alzem elerin su ve yağ gibi emülsiyon yapıcı bir
etkin m ad d e eklenerek karıştırılması. Y um urta sansı
böyle bir m addedir. T em pera bir emülsiyondur. Aynca
bkz. T e m p era
E N S T A L A S Y O N Sergi m ekânını içeriğine katan
sanat işi. Ş u a n d a en yaygın kurum sal veya m üze sanat
form u m u h tem elen sanatsal olduğu k a d a r idari ve
ekonom ik se b eplerden dolayı. Yeni çağdaş sanat
m üzelerinin d o ld u rm a la n gereken çok geniş alan lan
bulunm aktadır. K u ru m la r için, h e r bir m ekânı birer
büyük enstalasyonla doldurm ak, bir sürü ufak nesneyi
düzenlem ek ve asm ak üzere bir çok insanı
görevlendirm eye kıyasla h em d a h a ekonom ik h e m de
d a h a az em ek g erek tiren b ir tercihtir (özellikle de
sanatçıları işlerini kendileri k u rm a lan ko n u su n d a ikna
edebilirlerse). Bkz. B arney (sayfa 477); B ourgeois (sayfa
452); C hicago (sayfa 462); G o b e r (sayfa 472); H irst
(sayfa 476); M u n o z (sayfa 429); W hiteread (sayfa 476).
E N T İM İ Z M ( İÇ T E N C İL İK ) Em presyonist üslupta,
küçük boyutlu, ev h ay atın a ait sahneleri g österen
resimler. Bkz. B o n n a rd (sayfa 336); Vuillard (sayfa
336).
E S K İ U S T A D a r an la m ın a göre , erken R önesans’tan
19. yy o rta la n n a kadarki d ö n em d e yaşamış ve çalışmış
herhangi b ir sanatçıyı tanım lar. D a h a yaygın
kullanılışına göre, yeni yaklaşım lar ve ara ştırm la r sürse
de, ün ü zam an ın sınavından geçmiş herhangi önem li
sanatçı an la m ın a gelir, ö r n e ğ in Vermeer, 19. yy
so n lan n d a keşfedilmiştir. G eorges de La T o u r h âlen
yeniden değerlendirilm ektedir.
E S K İZ 1) F ransızca ‘taslak’ kelim esinden. 2)
H erhangi b ir m alzem eyle hızlıca yapılmış eser. Bir
resim (veya heykel) için genel fikirlerini düzenlem ek
veya tem el özelliklerini kaydetm ek için sanatçılar
tarafından kullanılır. Bkz. C onstable (sayfa 277)
E S T E T İ K O x fo rd İngilizce Sözlüğüne göre ‘Beğeni
veya doğadaki güzel olanı algılam a felsefesi veya
teorisi.’
E S T E T İ Z M , E S T E T İ K A K IM Bkz. S a n a t için
sanat.
E Ş Z A M A N L I K O N T R A S T H alih azırd a tem el
renklerden biriyle aydınlatılm ış bir ekran üzerine
beyaz ışık tu tu ld u ğ u n d a, beyaz ışığın o tem el rengin
tam am layıcı ren g in d e görünm esi etkisi. M avi renk
ışıkla aydınlatılm ış b ir ek ran a beyaz ışık tutarsanız,
mavi ışık tu ru n c u görünecektir.
E T Ü T Eserin son h alin e geçm eden önce yapılmış,
oldukça aynntılı çalışılmış, hazırlık çizimi veya resm i.
E U S T O N R O A D O K U L U C ézanne usulü realizm i
savunan, 1930’lard a kurulm uş İngiliz grubu. Bkz.
Pasm ore (sayfa 430)
E X C .jE X C U D I T Latince ‘bunu o yaptı’ an lam ın d a.
Baskılarda, g ravürcüyü veya yayımcıyı belirtm ek üzere
bulunur.
E X -V O T O (ADAK) Latince ‘bir yem inden’.
Genellikle b ir lü tu f istem ek veya yanıt bulm uş b ir
d uaya şükran am acıyla, b ir tanrıya sunulm ak üzere
yapılm ış sanat eseri.
F A K S İM İL E T ıp k ıb asım , tam kopya.
FA N TA Zİ R E S İM Pitoresk, hoş ve çekici
görünm ekten b aşka b ir şey yapm ayan b ir veya d a h a
fazla figürü, açık hava d ek o ru n d a betim leyen 18. yy
İngiliz resimleri. Bkz. G ainsborough (sayfa 240)
F E C .,F E C IT ., F. L atin ce ‘yaptı’ anlam ında. B azen
sanatçının im zası y an ın d a, eserin orijinalliğini b ir kez
d a h a ifade etm ek ü zere yer alır.
F IR Ç A Erken T aş D ev ri’n den bu yana, boya
uygulam ak için kullanılan alet.
F IR Ç A İ Ş İ Bir ressam ın boya dokusunu, özellikle
yağlıboyayı k endine özgü kullanış şekli. Ç ok ayırt edici
olabilir ince, kalın, sulu, sert vb - ve bir ressam ın
üslubunun ö n em li b ir unsurudur. Veya neredeyse
anonim , h a tta m ekanik ve sıkıcı da olabilir. Bkz. Ingres
anonim (sayfa 264); R e m brandt ilginç (sayfa 200-
201)
F İG Ü R İn san form u.
F İG Ü R A T İF S A N A T Ayırt edilebilir doğa ve
nesneleri tem sil e d e n sanat. Soyut sanatın karşıtı.
F L ., F L O R E A T I^atince ‘gelişti’ anlam ında. Bir
sanatçının d o ğ u m ve ölüm tarihleri kesin olarak
bilinm iyorsa, çalıştığı (yani geliştiği) bilinen tarih
aralığının verilm esi adettendir. ‘A ktif’le aynı an lam d a.
F L U X U S (Bkz. sayfa 423) 1962’de A lm anya’d a b ir
araya gelen uluslararası sanatçı grubu. İzleyici
kaülım ınm old u ğ u ‘h appeningler’ düzenlediler.
G elenek veya profesyonelizm izi taşıyan h e r şeye karşı
geldiler. Bkz. Beuys (sayfa 453)
F O N T A İN E B L E A U O K U L U (Bkz.sayfa 153) IV
H en ri’nin F ontainebleau Sarayı’nı dekore ed en , 16. yy
İtalyan, Fransız ve F la m a n ressam lar grubu. Bkz.
A bbate (sayfa 154)
F O R M Bir nesnenin şekli, boyutu, hareketi, dokusu,
rengi ve tonu.
F O T O G R A V Ü R 19. yy’d a icat edilm iş b ir ticari baskı
işlemi.
F O T O G R A F Fotoğrafın icadı sanatçılar üzerinde
önem li etkiler y arattığı gibi, bir çok pratik ve estetik
meseleler de o rta y a çıkarm ışür: örneğin, düşük kaliteli
portre ressam ları işsiz kalmıştır. Degas gibi ilerici
sanatçılar fotoğrafın etki ve kullanım larını açık
biçim de iyi karşılam ış, kimileri de bu teknikten
faydalansalar bile b u n u yapm am ış gibi
davranm ışlardır. Bazıları fotoğrafın hatasızlığıyla
rekabet etm eye çalışmış, diğerleri fotoğrafın
yakalayam ayacağı duyg u lan kaydetm enin peşine
düşm üştür (Em presyonistler). Fotoğrafın ‘hakiki sa n at’
olup olm adığı ateşli biçim de tartışılm ış (kimileri
tarafından h â lâ tartışılm akta), Ingres asla
olam ayacağını id d ia etmiştir. Şu a n d a sağlam o larak
elde kalan en eski fotoğraf Fransa’da 1827’de
çekilmiştir. D a g u e rre 1837’de ciddi bir m edium o larak
yerleştirmiştir. Bkz. D egas (sayfa 315); Ingres (sayfa
264)
F O T O M O N T A J Ç arpıcı, provokatif veya m an tık
dışı im geler elde etm ek üzere, kesilmiş fotoğraflar,
gazete p a rç a la n veya reklam lan çizim ler ve harflerle
birleştirm e tekniği. A lm an sanatçı J o h n H eartfıeld, iki
dünya savaşı arasındaki dönem de A lm anya ve D oğu
A vrupa’nın içinde bulunduğu karm aşa ve ideolojik
çatışm alara güçlü y orum lar getiren fotom ontaj işleri
üretmiştir. Bkz. E rn st (sayfa 369); G rosz (sayfa 385);
H eartfıeld (sayfa 369)
F O T O R E A L İZ M Büyük, renkli fotoğraflar gibi
g örünen an c ak aslında büyük bir titizlikle yapılm ış
resimler. M otifleri çoğu z am an parlak, yansım alı
yüzeylerdir. 1970’lerde popüler bir üslup olm uştur.
Bkz. Estes (sayfa 458)
F O V L A R (Bkz. sayfa 346) 1905’te ortaya çıkm ış
Fransız av an g ard akım ı. M odern sanattaki ilk önem li
akım lardandır. Parlak renk ve düz şekillerle dolu,
d ek o ratif ve dışavurum cu, serbestçe boyanm ış
resimler. Fransızca ‘vahşi hayvan’ anlam ınd ak i Fauve
kelimesinden.Bkz. B ra q u e (sayfa 351); Derain (sayfa
347); Duly (sayfa 351); M atisse (sayfa 344-345);
V lam inck (sayfa 346)
F R A N S IZ D E V R İ M İ 1789 kilit bir tarih. 18. yy’ın
en önem li politik olayı ve A vrupa tarihindeki başka
herşey gibi sanat için d e b ir dön ü m noktası.
F R E S K İtalyanca ‘taz e ’ an lam ın d ak iJresco
kelim esinden. D u v a n n ıslak alçısı üzerine resim
yapılması ve böylece k u ru d u ğ u n d a resm in duvardaki
alçı haline gelmesi. Ç o k çabuk ve tam bir kesinlikle
uygulanm ası gerekir ç ü n k ü alçıyı sökmek ve tek rar
başlam ak dışında h e rh a n g i b ir d üzeltm e yapm a
olanağı yoktur. M ichelangelo’n un Şistine Şapeli
tavanındaki freskleri b u tekniğin en m uazzam örenğini
oluşturur. A ynca bkz. T a m Fresk; Yanm Fresk
FR O T A J Fransızca’d a ‘sü rtm ek ’ an lam ın a gelen
kelim eden. D okulu b ir yüzeyin üzerine ince bir
m alzem e koyup, m u m b o y a gibi bir şeyle üzerine
sürterek, yüzeyin izini çıkarm ak. G erçeküstücüler
tarafından fikri ve resm i harekete geçirm ek üzere
kullanılmışür. Bkz. E rn st (sayfa 369)
F Ü T Ü R İZ M ( G E L E C E K Ç İL İK ) (Bkz. sayfa 375)
En önem li erken d ö n e m av an g ard akım lardan biridir.
1909-15 y ıllan n d a İtaly a’d a o rtay a çıkmış ve geniş
biçim de etkili olm uştur. M akinelere, hıza, m oderniteye
ve devrim ci değişim e, K übizm gibi en son av an g ard
üsluplan kullanarak, tap ın m m ay ı gürültülü biçim de
savunmuşlardır. Bkz. Balla (sayfa 374); Boccioni (sayfa
374); Ix'wis, (Percy) W y n d h am (sayfa 376); Severini
(sayfa 375)
F Ü Z E N Çizim için kullanılan kömürleşmiş çubuk
veya dallar.
G E C İ K T İ R İ C İ B oyanın k u ru m a hızını yavaşlatan
m adde.
G E Ç G O T İ K (E N T E R N A S Y O N A L G O T İK ) 14.
yy sonlan ve 15. yy b a şla n n d a revaçta o lan resim
üslubu. Renkli, çok dekoratif, kostüm lerde, hayvan ve
m anzaralardaki çok fazla gerçekçi aynntıyla, biraz
yapay bir tarz. Sıklıkla saray hayatını betimler. Bkz.
sayfa 74; G entile d a F ab rian o (sayfa 83); L im bourg
K ardeşler (sayfa 77); Pisanello (sayfa 84); Sassetta
(sayfa 83).
G E Ç -R E S İM S E L S O Y U T L A M A İster keskin-kenar
olsun, ister serbest veya lirik, 1960’ların büyük ölçekli,
renkli, basit tasan m lı A m erikan soyut resimleri için
kullanılan kült terim . Bkz. Kelly (sayfa 438); Louis
(sayfa 437); N o lan d (sayfa 454); Olitski (sayfa 453);
Stella (sayfa 460)
G E O R G E D Ö N E M İ İngiliz em lak acenteleri ve
antika alım satım cılan tarafın d an çok sevilen, 18. yy
ve 19. yy’a ait İngiliz yapım ı ve bu yüzden d e arzu
edilir h er şeyi tan ım la m a k için kullanılan, biraz
m uğlak b ir terim . 1714 ve 1830 yıllan arasındaki tü m
İngiliz h ü k ü m d arlan n ın ismi G eorge’dur. 1.
G eorge’d an IV .G eorge’a.
G E R Ç E K Ç İ L İ K (R E A L İZ M ) (Bkz.sayfa 300-301)
1) H e r neslin gerçekçiliği kendine göre tanım ladığı
görülm ektedir, ö r n e ğ in , Rönesans sanatçılan, üç
boyutlu m ekânı ve insani duyguları dah a önce
görülm em iş b içim de y oğun ve do ğ ru biçim de
gösterm ek ü zere ‘d ü n y ay a p en cere’ açü k lan için
san atlan n ın gerçek o ld u ğ u n u düşünm üşlerdir. Ö te
yandan, kimi m o d e rn soyut ressamlar, resm in sadece
düz b ir yüzeydeki boyadan ibaret olduğunu
gösterdiklerinden d a h a gerçekçi olduklarını id d ia
etmiştir. G ü n ü m ü zd e, bazı çağdaş sanatçılar, güncel
toplum , çevre veya cinsiyet vb m eselelerine
değindiklerinden, kendilerini gerçekçi olarak
g örm ektedirler. 2) Büyük ‘R ’ ile yazılan R ealizm terim i
ise 19. yy o rta ların d a, özellikle Fransa’d a , egem en
o lan, sosyal gerçekliklere ilgi duyan ve id ealler y a d a
estetik yerine olguları gösterm eyi tercih e d e n , ilerici
sanat ve edebiyat akım ını belirtir. Z o la’nın erken
d önem ro m an ları iyi örneklerdir. Bkz. C o u rb e t (sayfa
306)
G E R Ç E K Ü S T Ü C Ü L Ü K (S Ü R R E A L İZ M ) (Bkz.
sayfa 390-391) 1930’lan n öncü avandard akım ı.
M antığı alt ederek ve bilinçaltına ulaşm aya çalışarak
(Freud’u n teorilerinden fazlasıyla etkilenm iştir) yeni bir
‘süper gerçeklik’ y aratm a peşine düşm üştür.
S oyutlam adan realizm e kadar h e r tü r sanatsal üslubu
kullanm ıştır. M agritte, norm al deneyim leri
karıştırarak, gerçekliği, şoke edici olm ak tan çok şiirsel
bir şekilde tepe taklak etmiştir. Bkz. A rp (sayfa 368);
Dali (sayfa 392); D elvaux (sayfa 394); E rn st (sayfa
369); M a g ritte (sayfa 395); M an R ay (sayfa 394);
M asson (sayfa 393); M a tta (sayfa 395); M iró (sayfa
393); T a n g u y (sayfa 393)
G E S A M T K U N S T W E R K ‘B ütünlüklü san at eseri’
m anasına gelen tercüm e edilem ez A lm an ca kelime.
M im arların, ressam ların, heykeltıraşların, y azarların,
m üzisyenlerin, şairlerin vb. eşit şekilde katkı sağladığı
ve böylece tam a m ın ın parçaların to plam ın d an
fazlasını oluşturacağı, bir bütünlük yaratısı fikri.
W agner bu fikirden, yaratıcı kontrolör d a h in in kendisi
olabilmesi şartıyla, çok heyecan duym uştur.
G E S S O T e m p era veya yağlıboya resm i için
kullanılan, beyaz em ici bir astar m addesi. T eb eşir veya
alçıtaşını tutkalla karıştırarak elde edilir.
G E Ş T A L T Z ih n in kaosu düzene çevirm eye çalıştığım
söylem enin tek kelimelik yolu. Zihin, algıladığı ve
hissettiklerini d ü zen ler ve sonucu tek tek b ileşenlerin
to plam ından büyük kılm a eğilimi gösterir.
G O T İ K R önesans’tan önce, 12. yy’d a n 15. yy’a k a d a r
özellikle m im aride egem en olmuş, belli başlı A vrupa
sanatsal üslubu. T ırm a n a n dikey ve sivri uçlu
kem erleri belirgin özelliğini oluşturur. A ltın d a y atan
mesajı ru h an i yücelm e ve sadakattir.
G O T İ K U Y A N IŞ 18. ve 19. yy’da, O rta ç a ğ san atın a
karşı yeniden can la n a n ilgi. Fransızlar troubadour üslubu
adını verir.
G Ö Z S E V İY E S İ G ördüğüm üz h e r şey göz
seviyesinde, göz seviyesinin altında veya üstündedir.
Figüratif b ir resm e bakarken, nesneleri ve uzam sal
ilişkilerini d o ğ ru okum ak için bunun anlaşılm ası
gerekir .
G R A F F IT O 1’a m anlam ıyla ‘grafitto’ (veya
‘sgrafitto’), b ir desenin, alttaki farklı zem ini g ö rü n ü r
kılacak şekilde, bir boya veya başka m alzem e katm anı
üzerine kazınm asını ifade eder. Ç oğulu o lan ‘graffiti’
şim dilerde, ba z en politik aktivistler, bazen vandallar,
bazen de yüksek sanatsal ve grafik yeteneklere sahip
kişiler ta ra fın d a n , halka açık yerlerdeki d u v a r veya
başka g ö rü n ü r yüzeylere, boyam a, püsk ü rtm e, kazım a
veya kara la m a yoluyla yerleştirilen, izinsiz tasa n m
veya kelim eleri tanım lam akta kullanılm aktadır. Bkz.
Basquiat (sayfa 475); D ubuflet (sayfa 420)
G R A F İK S A N A T I Esas olarak renkten çok çizgi
kullanım ına bağım lı san at; çizim , ilüstrasyon, g rav ü r
ve özgün baskı gibi.
G R A V Ü R ( S O Ğ U K K A Z I T E K N İĞ İ) Baskı
tekniği. Keskin, V şeklinde b ir alet, m etal b ir p laka
üzerine, tam ve n e t çizgiler oluşturacak şekilde
sürtülür. E rken R ö n esan s’tan beri yaygın biçim de
kullanılır. D ü re r’in boy ölçüşülm ez g rav ü r tekniği,
koyu çizgili siyah beyaz illüstrasyonların d ram a tik ve
erotik özelliklerini seven genç A ubrey Beardsley’i çok
etkilemiştir. Bkz. Beardsley (sayfa 325); D ü re r (sayla
126-127)
G R IZ A Y Renksiz, sadece farklı to n lard a grilerle
yapılmış resim.
G R O T E S K H ayal ü rü n ü insan, hayvan ve bitki
ayrıntıları içeren d e k o ra tif tasanm . 16. yy b a şla n n d a
R o m a’d a k azılard a o rta y a çıkanlan yer altı
odalanııdaki, özellikle N e ro ’ııun Altın Evi,
tasa n m la rd an esinlenilmiştir. 18. yy’d a kelim e, saçm a
ve doğal o lm ayan şeyleri tanım lam ak üzere kullanılır
olmuştur. Bkz. R a p h a e l (sayfa 134)
GU A Ş O p a k suluboya. K üçük ölçekte, düz, sınırlı ve
yoğun renkle çalışm ak isteyen Ja co b Law rence için
ideal m alzem e olm uştur. Bkz. C ald er (sayfa 438);
I^awrence (sayfa 409); Lewis, J o h n Frederick (sayfa
288); M atisse (sayfa 344-345); W atteau (sayfa 222-223)
G Ü M Ü Ş U Ç Ö z e l o larak hazırlanm ış b ir kâğıt
üzerinde, ince gri çizgiler o luşturan, sivri güm üş uçlu
bir alet kullanılarak yapılan çizim m etodu. Bkz. D ü re r
(sayfa 126-127); L e o n a rd o (sayfa 132-133)
G Ü Z E L S A N A T L A R Resim , heykel ve m im ari.
H A K K A K K A L E M İ (B U R İN ) G rav ü r y a p ım ın d a
kullanılan esas alet. Bir keski gibi ittiğinizde m etal
veya ahşap yüzeyde ç u k u r b ir çizgi oluşturur.
H A L E K utsal b ir figürün bedenini veya başını
çevreleyen ışık çem beri.
H A P P E N IN G K endiliğinden olduğu varsayılan,
teatral p erfo rm an s benzeri ancak sanat eseri o larak
sunulan, ‘san atsal’ olay. 196 0 ’la n n tipik fenom eni.
A ynca bkz. Fluxus. Bkz. Beuys (sayfa 453); D ine (sayfa
439); Klein (sayfa 422); O ld e n b u rg (sayfa 439);
R auschenberg (sayfa 437)
H A ŞH A Ş Y A Ğ I H aşh aş to h u m la n n d an elde edilen
yağ. K e te n to h u m u n d a n elde edilen bezir yağm a
benzer, an cak d a h a k alındır ve çok d a h a yavaş kurur.
HAVA P E R S P E K T İ F İ (A T M O S F E R İK
P E R S P E K T İF ) Sıcak renkleri (kırmızı ve tu ru n c u
gibi) ön p lan d a , soğuk renkleri (mavi gibi) a rk a p lan d a
kullanarak y aratılan derinlik yanılsaması. Pinturicchio
geom etrik p erspektille hava perspektifini b ir a ra d a
kullanan ilk sanatçılardandır. H ava perspektifini
bilimsel o larak inceleyen ilk kişi Leonardo olmuştur.
Bkz C uyp (sayfa 209); L o rrain , C laude (sayfa 182);
Pinturicchio (sayfa 97); T u rn e r (sayfa 281)
H A Z IR -Y A P IM (R E A D Y -M A D E ) Bir sanatçı
tarafından a lın arak , im za eklenerek veya küçük b ir
değişiklikle kendi ‘yaratısı’ haline dönüştürülen, seri
im alat nesnesi. E n m eşh u r hazır-yapım D u c h a m p ’ın
Çeşme (bkz. sayfa 367) adını verdiği ve 1917’d e san at
eseri olarak sergilediği pisuandır. A ynca bkz. B uluntu
nesne.
486 f SÖ Z LÜK
H E L E N İ S T İ K M .Ö 4. yy’la 1. yy arasındaki
dönem in Y unan ve Y unan etkisi altındaki sanatı. (K im i
zam an Büyük İskender’in M Ö 323’deki ö lüm ü n d en ,
A ntony ve K le o p a tra ’nın M Ö 31 ’deki Actium
yenilgisine k a d a r o lan dönem le özdeşleştirilir.)
H E R M Y ukarıdan aşağıya dara la n bir kolon
üzerinde, kim i z a m a n büyük bir erkeklik organ ı d a
olan, sakallı figür. İsm ini Y unan tanrısı H e rm e s’ten
almıştır.
H E Y K E L Y ontm a, m odellem e (biçim lendirm e),
birleştirm e (yapılandırm a) veya döküm yoluyla üretilen
üç boyutlu s a n at eseri. Resim gibi, kendi içinde yararlı
b ir fonksiyonu yoktur.
H İY E R A T İK Y unanca’d a ‘papaz gibi’ an la m ın a
gelen kelim eden 1) Bir dini figürün stilize edilm iş
geleneksel tasviri 2) Eski M ısır’d a p ap azlar tarafın d an
kullanılan hiyeroglif el yazısı.
H O L O G R A M Ö zel fotografık imgeye ç a rp a n lazer
ışınlarının karm aşık süreciyle oluşan üç boyutlu imge.
Akıllıca fakat, d u ra ğ a n düz bir yüzeyde, boya
kullanarak uzam ve hareket yanılsaması y a ratm ak tan
d a h a mı etkileyici?
H U D S O N N E H R İ O K U L U (Bkz. sayfa 290)
A B D ’de yeni b ir m an z a ra resm i geleneği k uran , sıkı
bir organizasyona sahip olm ayan Am erikalı sanatçı
grubu. Bkz. B ierstadt (sayfa 292); C hurch (sayfa 290);
Cole (sayfa 290); M o ra n (sayfa 292)
I M P Latince ‘basım ını yaptı’ kelimesinden.
Baskılarda, baskıyı y ap an ın veya yayım cının ism inin
y anında bulunur.
I N .,I N V .,IN V E N IT I^atince ‘yarattı, tasarladı, icat
etti’ an la m ın d a kelim eden. Baskılarda, orijinal tasa n m ı
y apan sanatçının a d ın ın yanında bulunur.
IS L A K Ü S T Ü N E IS L A K K urum am ış boya üzerine
tek rar boyam a. Y ağlıboyalarda, bu nefis, akışkan
görünüm lü so n u çlar verir. Bkz. M anet (sayfa 307);
R ibera (sayfa 185); S argent (sayfa 326); Velasquez
(sayfa 187)
IŞ IĞ A -K A R Ş I ( C O N T R E -J O U R ) A rkadan
kuvvetli şekilde aydınlatılm ış şeylere bakm ak böylece
neredeyse siluet halinde görm ek. B ingham ’ın Kürk
Tüccarları resm i ışığa-karşının, yansım a ve ışık
banyosunun başyapıtıdır.
IŞ IK Ç I R E S S A M L A R Eserlerinde tüm fırça
izlerinin yok edildiği ve ışıklı etkiler yaratm ak için ince
ton d erecelendirm eleri kullanılan parlak bir
gerçekçiliğin göze çarptığı, 19. yy ortası A m erikan
m an zara ve d en iz ressam ları grubu. Sonuçta o rtay a
çıkan, tekinsiz, cansız, açık bir durağanlıktır.
Yaklaşm akta o lan fırtına d a resimlerdeki başka bir
özelliktir. Bkz. H e a d e (sayfa 291); i a n e (sayfa 291)
İ Ç İ N E İ Ş L E M E K Boya yağının zem in, örneğin
tuval tarafından em ildiğinde m eydana gelir. Boyanın
kuru ve d o nuk görünm esine yol açar.
İD E A L İn sa noğlunun asla ulaşam ayacağı, fiziksel,
zihinsel veya duygusal m ükem m eliyet durum u .
İdealler sadece hayal edilebilir veya arzulanabilir,
ancak sanat b u n la n n temsilini sunabilir. Bkz. R ap h ael
(sayfa 134)
İĞ N E K A Z I Bir çeşit baskı tekniği. M etal bir p lak a
sivri uçla, çapak o lu ştu racak şekilde kazınır. D a h a çok,
asitle oym a ve g rav ü rd e fazladan m üdahaleler
y apm ak gerektiğinde kullanılır. A ynca bkz. Ç apak.
Bkz. R em b ran d t (sayfa 200-201).
İ K İ N C İL R E N K L E R Tem el (birincil) renkleri
kanştırarak elde edilen renkler: m avi+sarı=yeşil;
san + k ırm ızı= tu ru n cu ; m avi+ kırm ızı= mor.
İ K O N , İK O N A 1) K utsal b ir imge özellikle İsa,
M eryem ve azizlerin Y unan ve Rus O rtodoks kiliseleri
için üretilm iş im geleri. 2) Ç o k etkili ve geniş hayranlık
toplayan kültürel figür.
İK O N O G R A F İ İm g eler dili veya imgelerle yaratılm ış
dil özellikle simgeler, alegoriler vb.
İK O N O K L A Z M ( İK O N K I R IC IL IK ) G erçek
anlam d a veya m etaforik olarak, imge yıkımı veya yok
edilmesi.
İK O N O L O J İ İkonografi çalışm a veya y orum lam aları.
İL L Ü Z Y O N C U L U K R esm edilm iş şeyin gerçek
olduğuna gözü in an d ırac a k şekilde kandırm ak.
İM P A R A T O R L U K Ü S L U B U Paris’te ortaya çıkmış
ve A vrupa’ya yayılmış, ihtişam lı em peryal dekoratif
üslup. Napolyon d ö n em in in tercih edilen üslubu
olarak, başka m otiflerin - sıklıkla Mısır- eklendiği,
heyecanlı N eo-K lasisizm ’d en ibarettir. İngiltere’de
bazen ‘Rejans’ (Regency) adıyla anılır.
İM P A S T O K alınca uygulanm ış boya tabakası (diş
m acunu kıvam ına benzer). Bkz. Auerbach (sayfa 432);
R em b ran d t (sayfa 200-201); Van G o g h (sayfa 330-331)
İ M P R İM A T U R A Beyaz zem in üzerine uygulanan
b ir çeşit renkli astar.
İN C U N A B U L A 1500’d en önce basılmış, genellikle
ağaç baskılarla resim lendirilm iş kitaplar.
İN D İG O Koyu m avi b ir bitkisel boya veya bezelye
fam ilyasından tropik b ir bitkiden elde edilen renk.
İN F O R M E L SA N A T (S E R B E S T B İÇ İM L İ
SANAT) ABD’deki Soyut Ekspresyonizm ’e paralel
olarak A vrupa’d a 1940 ve 5 0 ’lerde ortaya çıkan soyut
sanat çeşidi. G en el b ir takım görsel benzerlikler taşısa
d a, Am erikan sa n atın ın boyutlarını, odak ve
dürtü sü n ü içerm ez. Bkz. D ubuflet (sayfa 419);
M ichaux (sayla 422); Wols (sayfa 420)
İ N G İL T E R E SA N A T K O N S E Y İ 1945’te sanatı
desteklem ek am acıyla kurulm uştur. H üküm et
tarafından fonlanır an c ak hüküm et kontrolünde
değildir. Şim dilerde z o r b ir d ö n em d en geçiyor
(hüküm et tarafın d an baskı altında) ve m ücadelesini
sürdürüyor.
İN S A N -S O N R A S I M ed y a veya tüketim
saplantılarına, yeni teknolojilere (bilgisayarlar, genetik
m ühendisliği gibi) ve b u n ların insan bedeni üzerindeki
etkilerine od ak lan an konuları tanım lam ak için son
yıllarda kullanılan yeni terim .
İ P E K (E L E K ) B A S K I ( v e y a S E R İG R A F İ) Bir
baskı y ö n tem i.T ah ta çerçeveye gerilmiş özel ince,
genellikle ipek kum aşın baskı yapılacak kısımları açık
bırakılarak diğer k ısınılan maskelenir. M ürekkep
sıyrılarak sıvandığında basılan desenin açık bırakılan
kısım lardaki ince dokudan aşağıya kâğıt ü zerin e geçer.
1900 c iv a n n d a icat edilm iş ve özellikle koyu hatlı
desenler ve p a rla k renkleri tercih eden m o d ern
sanatçılar ta ra fın d a n çokça kullanılmıştır. Bkz. W arhol
(sayfa 444)
İ R O N İ Bir anlam ı, tam karşıtını ifade ed erek verm e.
G ü n ü m ü zd e çağdaş sanatla ilgili y oru m lard a çok
rastlanan bir terim . ‘Belirsizlik’te olduğu gibi, sıklıkla,
sanatçının ne dem ek istediğiyle ilgili y o ru m cu n u n
hiçbir fikri olm adığını gizleme yöntem lerinden biridir.
Aynca bkz. Belirsizlik.
İ S K O Ç R E N K Ç İL E R 1914 ’ten önce ak tif olmuş,
Fransız Fovizm ’in d en çok etkilenm iş p arlak renkli,
sadeleştirilm iş stilizasyonda yüksek kaliteli eserler
üretm iş d ö rt ilerici Iskoç ressamı C adell, Fergusson,
H u n te r ve Peploe. Pcploc Paris’te bir süre yaşam ış ve
m odern Fransız fikirlerini İngiltere’de ilk uygulm aya
koyanlardan biri olmuştur.
İ Ş L E M E T A R Z I (H A N D L IN G ) Boya, kil veya
fiizen gibi h e rhangi bir m alzem enin kullanım ve
işlenme şekli. B ütün sanatçıların, elyazısı k a d a r kişisel
olan, kendilerine özgü işleme tarz la n v a rd ır .
İTALYAN S T İ L İ Sınırlı anlam ıyla terim , İtalyan
R önesansı’nı ç a ğ n ştıra n sanat eserleri için kullanılır
ancak bazen İtalyan nitelikli, özellikle sa n p a rla k ışıklı,
bir eseri an la tm a y a d a yarar. H ollandalI sanatçı J a n
Both (bkz.sayfa 212) R o m a ’d a çalışmış ve pasto ral
İtalyan stili m anzarayı H ollanda’ya tanıtm ıştır.
'İ Z M ' 19. yy’d a n itibaren bir biri a rd ın a o rta y a çıkan
sanatsal akım lara, değinm enin kısaltılmış şekli.
E m presyonizm , Fovizm, K übizm , G erçeküstücülük,
D ışavurum culuk vb.
İ Z O M E T R İ K Ç İ Z İ M Yükseklik, genişlik ve derinlik
ölçeklerini sabit tutularak, perspektif kullanılm ayan
teknik çizim.
J A K O B E N 1. J a m e s dönem inde (1603-25) İn g iltere’de
üretilen e serler ve bu üsluba sahip eserler.
J A N R Belirli b ir konu kategorisi portre, m an z a ra,
deniz veya tarih resm i gibi.
J A N R R E S M İ G ündelik hayattan hu zu rlu b ir
görünüm su n a r g örü n en bir çeşit resim. G enellikle
küçük ölçekli ve samimidir. 17. yy’d a H o lla n d a ’d a icat
edilmiş, d a h a so n ra diğer varlıklı b urju v a çevrelerinde,
örneğin 18. yy’d a Fransa, B iederm eier A lm an y a ve 19.
yy’d a İngiltere’de çok rağbet görm üştür. Fransız
sanatçı J a m e s Tissot, 1870’ler Viktorya d ö n em i
L o n d ra ’sın d a haklı bir b aşan elde etmiştir. Bkz.
C h a rd in (sayfa 224); G reuze (sayfa 224); H o o c h (sayfa
211 : M acs sayfa 208); T erborch (sayfa 210); T isaot
(sayfa 302); V erm eer (sayfa 213); W ilkie (sayfa 280)
J A P O N İ Z M (Bkz.sayfa 322) Batı sanatı üzerindeki
J a p o n S anatı etkisi. Bkz. C assatt (sayfa 316); D ew ing
(sayfa 325); G au g in (sayfa 329); Tobey (sayfa 410);
Vallotton (sayfa 322); W histler (sayfa 321).
J E S T R E S M İ Bkz. Aksiyon resmi.
J U G E N D S T İ L Bkz. A rt N ouveau
K A Ç IŞ N O K T A S I Bkz. Perspektif.
K A D M İY U M M etal kadm iyum 19. yy b a şla n n d a
keşfedilmiş o n d a n b e rid ir de yeni kadm iyum
pigm entleri (san, tu ru n c u ve kırmızı) üretilm iştir. U cu z
ve dayanıklı o ld u ğ u n d an yaygın kullanılmışür.
K Â Ğ IT H A M U R (P A P IE R M A C H É ) Fransızca
‘çiğnenm iş kâğıt’. U n ve suyla yapılan m acu n içine b ir
h a m u r o lu ştu racak şekilde parçalanm ış kâğıtlar
kanştınlır. Ü ç b oyutlu nesneler şekillendirilebilir. H a fif
olm asına rağ m en , k an şım kurud u ğ u n d a sağlamlaşır.
K Â Ğ IT İlk o larak Ç in ’d e M S. 100 civ an n d a, B a ü ’d a
13. yy’d a yapılmıştır. H am urlaştırılıp, ince b ir film
haline getirilerek k u ru tu lan selüloz liflerinden elde
edilir. En iyi kâğıt h alen keten lifinden üretilir. U cuz
kâğıt ise ağaç h a m u ru n d a n yapılır ve hem en renk
atarak kahverengiye d ö n ü şü r (gazete kağıdı gibi).
K A İD E Bir heykelin üzerine yerleştirildiği tab an .
KALFA G ün ü b irlik çalışm ak üzere işe alm an kişi
belki çıraklık d ö n em in i tam am lam ış ancak h en ü z usta
zan aatk âr o lam am ış yetenekli işçi.
K A L İG R A F İ G üzel elyazısı sanatı.
K A NA M A 1) Bir ren k k atm an ı veya alanı diğeri içine
sızıp onu değiştirdiğinde 2) Baskı işleminde kâğıdın
kenarı dışına taşan resim veya m etin için bu terim
kullanılır.
K A O L İN Porselen yap ım ın d a kullanılan ince beyaz
kil.
K A R A N L IK O D A (C A M E R A O B S C U R A ) L atin ce
‘karanlık o d a ’ a n lam ın d ak i terim . K üçük b ir delik veya
lens aracılığıyla imgeyi kâğıt veya başka b ir m alzem e
üzerine y ansıtarak k o n tu rla n n ın çizilmesine olan ak
sağlayan kutu şeklinde alet. Basit b ir fotoğraf
makinesiyle aynı p ren sip te çalışır. Bkz. C a n aletto
(sayfa 235); V erm eer (sayfa 213)
K A R E L E R E B Ö L M E Bir çizimi do ğ ru biçim de
dah a büyük b ir yüzeye transfer etm enin sağlam yolu.
Çizim üzerine karelerd en oluşan bir ızgara çizer, d a h a
sonra d a aynı sayıda kareden oluşan b ir ızgarayı
büyük yüzeye uygularsınız. H e r bir karenin içindeki
çizgiyi büyük yüzeydeki karşılığı içine kopyaladığınızda
işlem tam am dır. Bkz. R obinson (sayfa 317); Sickert
(sayfa 326)
K A R IŞ IK M A L Z E M E Farklı m alzem eler ve
teknikler kullanılarak yapılan sanat eserlerini tanım lar.
K A R İK A T Ü R G ü lü n ç, hicivli ve abartılı po rtre. Bkz.
C aracci (sayfa 167); D a u m ie r (sayfa 307); H o g a rth
(sayfa 238)
K A R M E N K I R M I Z I G örünüşte ten rengi için çok
uygun olan, an c ak rengini süratle kaybetm ek gibi
tehlikeli bir dezav an tajı o lan kırm ızı pigm ent. Bu
yüzden R eynolds’un bazı portrelerindeki figürleri
beyaz suratlı hayaletlere benzer. (Bkz. sayfa 239)
K A R T O N (R E S İM TA SLA Ğ I) Resim veya d o k u m a
için tasarım o larak kullanılan tam ölçekli çizim. Bkz.
L eonardo (sayfa 132-133); M ichelangelo (sayfa 136);
R aphael (sayfa 134)
K A T A L O M B A ( H İ N T Z A M K I) Z engin altın sansı
pigm ent.
KA V R A M SA L SA N A T Fikir veya kavram ın tek ön em
taşıyan u n su r o lduğu san at eserleri. M alzem elere,
fiziksel veya teknik y eteneklere hiçbir değer y a d a
önem atfedilm ez. B irçok kişi için sorun, fikirlerin ve
kavram ların fazlasıyla sıradan görünm esi, eserlerin
herhangi b ir g örsel veya estetik boyut taşım am asıdır.
1960’lar so n la n n d a m o d a olm uştur; halen de birço k
m üze k üratörü ile resm i san at kurum u için gözde
tavırdır. Bkz. B euys (sayfa 453); D u ch am p (sayfa 367);
G onzalez-T orres (sayfa 474); Hesse (sayfa 460).
K A Y IP B A L M U M U T E K N İ Ğ İ K arm aşık b ir
heykel döküm m etodu. ‘C ire-perdue’ adı verilen bu
teknikte kilden yapılan m odel ilk önce ince bir
balm um uyla , d a h a so n ra kilden bir kalıpla kaplanır.
Bu, erim iş m ad e n in basıncına dayanacak k a d a r kalın
ve sağlam b ir kalıptır. B undan sonra aradaki b alm u m u
eritilir ve b ro n z d a h a önce balm um unun b ulu n d u ğ u
boşluğa akıtılır. B ronz soğuyup, katılaşınca kalıp
kırılarak çıkarılır.
K A Z E İN Kesilm iş sütten yapılan kuvvetli yapıştırıcı
K E S O N İn ced en inceye dekore edilmiş, bazen önem li
sanatçılar ta ra fın d a n kapak veya kenarlan olan,
İtalyan R önesans evlilik konsolu.
K I R E Ğ L E N C E S İ (F Ê T E C H A M P Ê T R E )
Fransızca ‘açık hava ziyafeti’ anlam ında. Bir g ru p
hanım efendi ve beyefendinin, bir kır d e k o ru n d a ra h a t
ve neşeli z a m a n geçirdiği, birbirleriyle, aşk ve m üzikle
meşgul olduğu sahneler. 18. yy’da Fransa’d a çok
reğbet görm üştür. A ynca bazen fite galante adıy la d a
anılır. Bkz. L a n c re t (sayla 224); Pater (sayfa 224);
W atteau (sayfa 222-223)
K I R M I Z I T E B E Ş İ R Bkz. Sangen
K IÇ Yaygın şekilde satın alınan, iyi eğitimli kesim ler
tarafından zevksiz, içli sü p rüntüler olarak
küçüm senerek reddedilen, seri im alat, d e koratif ve
popüler ucuz süs eşyalan. Bu gibi özellikler taşıyan
veya kasıtlı biçim de ‘zevksiz’ ve ‘değersiz’ sanat.
K İ N E T İ K S A N A T H arekeüi p a rç a lan b u lu n an
sanat eseri. Bkz. C a ld e r (sayfa 438); G ab o (sayfa 372).
K L A S İK Ç o k ça ve sıklıkla yanlış kullanılan kelime: 1)
M antıksal, sim etrik, iyi kurulm uş, ilkörnek, 2) Bir
sanatçı veya üslubun en başarılı eseri, 3) Antik Y unan
ve R om a’ya ait veya o rad a n türem iş a n lam ların d a
kullanılabilir.
K O B R A (Bkz. sayfa 418) Renkli, dışavurum cu, soyut
işleriyle tan ın a n , II. D ünya Savaşı sonrası A vrupalı
avangard sanatçılar grubu. İsim yerleşik oldukları
şehirlerin ilk harflerin d en türetilmiştir: K openhag,
Brüksel ve A m sterdam . Bkz. Alechinsky (sayfa 419);
Appel (sayfa 4 1 8 );J o rn (sayfa 418)
K O L . Adı geçen kişi veya kurum un koleksiyonundan.
K O LA J Y apıştm lm ış, bazen üstleri ve etrafları
boyanmış fotoğraflar, gazete, dergi, duvar kağıdı
p arçalan vb. K übistler tarafından sıklıkla kullanılan
bir sanat form u. Bkz. B raque (sayfa 351); Picasso
(sayfa 396-97); R odchenko (sayfa 373); Schw itters
(sayfa 368)
K O M P O Z İS Y O N Yüzey motifleri açısından ele
alınan resm in şekil ve alanlarının düzenlenm esi.
K O N S T R Ü K T İ V İ Z M (O L U Ş T U R M A C IL IK )
(Bkz. sayfa 372) S oyutlam a, uzam , yeni m alzem eler,
üç boyuüu form ve sosyal reform la ilgilenmiş çok
önem li bir av an g ard ak ım (1917-21). Bkz. G a b o (sayfa
372); Pevsner (sayfa 372); T atlin (sayfa 373)
K O N T R A P O S T O ‘K arşı d u rm a ’ anlam ındaki
İtalyanca contrappore kelim esinden. B edenin kalçadan
aşağı kısmının k alçad an y u k an sın a göre karşı yöne
çevrilmesi.
K O N U Bir s an at eserinin tem ası veya tem alan . Bir
sanatçı, gerçekte tem sil ettiği nesne ve figürlerden
d a h a geniş ve d erin m eseleleri veya fikirleri gösterm eye
çalışıyor olabilir.
K O PY A Bir orijinalin taklidi. D ürüstçe de yapılm ış
olabilir, sahtecilik işi de. A ynca bkz. Sahtecilik
K O R U M A (K O N S E R V A S Y O N ) Gereksiz fiziksel
m üdahale olm ayan, restore etm e ve o n a rm a gereği
duyulm adan, b ir s a n at eserinin tam anlam ıyla
bakılacağı b ir o rta m y a ra tm a . Restorasyonla
kanşünlm am alıdır.
K O R U M A M A D D E S İ Bir yüzeye, sıvılann işlemesini
engellem ek üzere sü rü len m adde. Genellikle vernik
veya benzer b ir k a p la m a y a d a koruyucu b a n t olabilir.
K Ö P R Ü G R U B U (D İ E B R Ü C K E ) (Bkz. sayfa 362)
1905-13 arasında D re sd e n ’d e yerleşik, radikal politik
ve sosyal görüşlerini m o d ern , kentli konular ya d a
m an zaralar ve figürler aracılığıyla ifade eden, önem li
A lm an Ekspresyonist av a n g ard grubu. Bkz. K irch n er
(sayfa 362); Heckel (sayfa 363); N olde (sayfa 362);
Pechstein (sayfa 363); Schm idt-R ottlufF (sayfa 363)
‘K Ö T Ü R E S İM ’ M inim al san at ve 1970’lerdeki
Kavram sal S a n a ta tepki niteliği taşıyan, düzensizce
boyanmış figüratif im geler yaratan, belirli b ir gü n d em i
takip etm eyen küçük b ir sanatçı grubu. Fazlasıyla
şöhret kazanm ışlardır. Bkz. Salle (sayfa 470); Schnabel
(sayfa 469).
K R A L İY E T A K A D E M İS İ (ROY AL A C A D E M Y )
1768’te Ix>ndra’d a , s a n atta yüksek stan d artlan
desteklemek, b ir s a n at okulu yürütm ek ve yaşayan
veya ölmüş san atçılan n eserlerini sergilemek üzere
kurulm uş saygınlığı o lan organizasyon. 18. ve 19.
yy’d a İngiliz S a n a tı’nı desteklem ede çok başanlı
olmuştur, ö z e l sek tö r tara fın d a n finanse edildiğinden
devlet kontrolü vasıtası olm am ıştır. 20. yy’d a, haklı
olarak, tutuculuk ve anti-m o d ern lik le itham edilm iştir
ancak şim dilerde z a m a n a d a h a fazla ayak u y d u rm ay a
başlamıştır. Bkz. R eynolds (sayfa 239)
K U L İS Kayalar, a ğ a çla r vb.nin, gözü merkeze
yönlendirm ek için, resm in y a n ların a yerleştirilmesini
içeren bir kom pozisyon oyunu. Fransızca en coulisse,
‘kan atlard a’ a n la m ın a gelir.
K U M A Ş Ç I (K U M A Ş R E S S A M I) Resimdeki kum aş
d öküm lerinin önem siz kısım lannı boyayan atölye
asistanı.
K U R Ş U N B E Y A Z I Batı resim tarihinde en önem li
pigm ent. K urşun şeritlerin d en elde edilen, 19. yy’a
k ad ar m evcut tek beyaz pigm entti. X -ışınlannı
em diğinden, resm in g ö rü n ü r yüzeyi altında neler
o lduğunu ortaya ç ık aracak röntgen görüntülem esine
im kân verir.
K U R U Düşük yağ içerikli yağlı boyalar. Hacim siz ve
kıt görünüm lüdür.
K U R U F IR Ç A S u luboya fırçasının, ince, m at bir
çizgi elde e d ebilm ek için, neredeyse ku ru h ale gelene
k a d a r sıkıldığı teknik. Bkz. D ü rer (sayfa 126-127);
W yeth (sayfa 439)
K U T S A L G Ö R Ü Ş M E Azizler tarafın d an
çevrelenm iş M e ry e m ve Çocuk. H epsi, birb irlerin in
farkında o lara k an c ak m udaka iletişim halin d e
b u lu n m a d a n , tek b ir m ekân içinde toplanm ıştır.
Venedik R önesansı sanatında sıklıkla kullanılmıştır.
Bkz. M a n te g n a (sayfa 107); Bellini (sayla 103);
Angelico (sayfa 89); Filippo Lippi (sayfa 88)
K Ü B İZ M (Bkz .sayfa 350) 20. yy’ın en b ü yük sanat
ve tasa n m yeniliği olan K übizm , persp ek tif ve form u
algılam a şekilleriyle ilgili konvansiyonel sistem leri
alaşağı etm iştir. Bkz. B raque (sayfa 351); G ris (sayfa
351); L eger (sayfa 352); Picasso (sayfa 396-97).
K Ü L L İY A T Bir sanatçının bütün üretim i.
K Ü R A T O R Bir sergiyi organize eden, kapsam ıyla
konularını belirleyen ve katılımcı sanatçıları seçen kişi.
L A H İT Ç o ğ unlukla rölyeflerle süslenm iş taş tab u t
(Rom a, M ısır, vb.).
L A K E D oğal reçinelerden yapılan cila. Z a m an la
sarıya d ö n m e eğilim indedir. M odern sentetik
eşdeğerlerine de genellikle lake adı verilir.
L E K E B A S K I G R A V Ü R Tebeşir çizimi g ö rü n ü m lü
bir baskı sonucu veren, gravür ve asitle oym a
tekniklerinin p arlak bileşimi. 18. yy’d a p o rtre
resim lerinde çokça kullanılmıştır.
L E K E C İ L İ K (T A Ş İZ M ) Fransızca ‘y a m a ’ veya ‘leke’
anlam ındaki tâche kelim esinden. Serbestçe boyanm ış
soyut resim ler üretm iş, Soyut D ışavurum cuların
çağdaşı, savaş sonrası Fransız ressam g ru b u . İlginç,
ancak önem li b ir hareket değildir. Bkz. Soulages (sayfa
420)
L E K E Ç İ Z İ M H ayalgücünü harekete geçirm ek için
bir kâğıt parçası üzerinde kasıtlı veya raslantısal lekeler
oluşturm ak.
L E S V I N G T Eserlerini, M an et’den itib a re n birçok
ilerici Fransız sanatçıyla berab er sergileyen, 18 8 0 ’lerin
Belçikalı, etkili avangard grubu. Bkz. E n so r (sayfa 366)
L IB E R T Y A rn u v o ’ya İtalya’d a verilen bu isim,
L ondra’daki L iberty’s m ağazasından gelir. Ayrıca bkz.
Arnuvo
L I N O L B A S K I Bir p a rç a linolyum kullanılarak
yapılan yüksek baskı tekniği. Linolyum y er kaplam ası
yum uşak fakat dayanıklı olduğundan ve a h şap bloktan
d a h a kolay y ontulduğundan, kullanım için uygundur.
Bkz. Picasso (sayfa 396-397)
L İ R İ K S O Y U T L A M A Gevşek ve resimsel
soyudam anın bilinçaltı fantazileri ifade etm ekte
kullanıldığı, 1940 ve 5 0 ’lerin belli bir tarz A vrupa
resmi. Bkz. B urri (sayfa 424); M ichaux (sayfa 422);
Tapiés (sayfa 428); W ols (sayfa 420)
L İ T O G R A F İ (TAŞ BA SK I) Bu karm aşık özgün
baskı süreci, y um uşak veya yağlı m um boyayla yapılm ış
gibi g ö rü n en b ir im ge üretir. 19. yy b aşların d a ön em
kazanm ıştır. Bkz. D a u m ie r (sayfa 307); G éric a u lt (sayfa
269); S c hm idt-R ottluff (sayfa 363).
L O K A L R E N K Bir nesnenin gerçek rengi. Lokal
renk, ışık ve gölge, m esafe, yakınındaki nesnelerin
renkleri vb. nedeniyle değişim e uğrar. Yani
gördüğünüz ren k gerçek lokal renkten farklı olabilir.
L O N C A Ü yelerini eğiten ve koruyan O rta ç a ğ
organizasyonu. R essam lar genellikle (ressam ların
koruyucu azizi) St.L uke Loncası’n a bağlıydılar. Yüksek
Rönesans ustaları b u organizasyonları küçüm sem işler
d a h a sonraları d a rollerini akadem iler üstienmiştir.
A ynca bkz. A kadem iler.
L U N E T Y anm ay şeklinde resim. Genellikle b ir kapı
veya p en cere ü ze rin d e d e k o ra tif u n su r olarak
kullanılır.
M A C E N T A Parlak kırm ızım sı mor. Adını kuzey
İtalya’daki b ir tekstil ken tin d en almıştır.
M A K E T Bitm iş heykelin nasıl görüneceğini
gösterm ek ü zere h azırlanm ış küçük kil veya b alm u m u
model.
M A N D O R L A K utsal b ir kişinin bedeninin,
çoğunlukla İsa’n ın, çevresinde görülen b ad em şeklinde
dış çizgiye sahip, m avi ışık.
M A N G A Popüler J a p o n çizgi ro m an ve çizgi filmleri.
M A N İY E R İZ M (Bkz.sayfa 146) Yaklaşık 1520-1600
arasında baskın üslup. Uzatılm ış figürler, doğal
olm ayan pozlar, k arm aşık veya açık olm ayan konu,
canlı renkler, gerçekdışı dokular, kasıtlı b ir u yum ve
o rantı eksikliği. E n iyi örnekleri İtalya ve Fran sa’d a
görülm üştür. Bkz. B ronzino (sayfa 148); P o n to rm o
(sayfa 148)
M A N K E N Ç o ğ u za m a n gerçek boyutta, giydirilip
atölyede canlı m odel yerine kullanılabilen, ahşap,
oynak eklemli insan figürü m odeli. Vitrin
m ankenlerine benzer.
M A N Z A R A (P E Y Z A J) Doğal görü n ü m ü n a n a
konusunu ve h arek ete geçiren fikrini oluşturduğu
resim çeşidi. 17. yy’d a ön em kazanm aya başlam ış, 19.
yy so n la n n d a hırslı b ir genç sanatçının başlıca hedefi
o lm a ko n u su n d a tarih resm inin yerini almıştır.
M A R U FL A J Fransızca ‘kuvvetli tutkal’ an lam ın d ak i
maroufle kelim esinden. Boyanm ış b ir tuvali b ir d u v a r
veya p an el ü zerin e tu ttu rm a işi.
M A S K E L E M E Bir eserin bir bölüm ünü, d iğer bir
kısm ına veya ta m a m ın a y apılan işlem den k orum a.
M askeleme, k o ruyucu b ir b an t veya d a h a sonra
çıkarılabilir b ir vernik kullanılarak yapılabilir.
M A S O N İT Bkz. S u n ta
M A S T İK A Sakız veya reçine.
M A T Parlak veya cilalı olm ayan.
M A T R İS Boya elde etm ek için pigm entleri b irbirine
bağlayan sıvı m ad d e; ö rn eğ in yağ.
M AV İ SÜ V A R İ ( D E R B L A U E R E IT E R ) (Bkz.
sayfa 365) 1911 c iv a n n d a M ü n ih ’te kurulan önem li
A lm an Ekspresyonist av an g ard grubu. T insel değerleri
san ata katm ak istem işler b u n a ulaşm ak için soyutlam a,
basitleştirm e ve ren g in gü cü n e başvurm uşlardır. Bkz.
Kandinsky (sayfa 364); K lee (sayfa 387); M acke (sayfa
365); M arc (sayfa 365); M ü n te r (sayfa 364)
M E M E N T O M O R I ö lü m ü hatırlatan nesne.
M E N Ş E Bir s a n at eserinin soyağacı kimin n e z a m a n
o esere sahip oldu ğ u n u içeren liste.
M E T A F İZ İK SA N A T G örünüşte gerçek, ancak
b ütün m ekânlar, ilişkiler ve durum ların h e r g ünkü
insan deneyim inin dışında olduğu bir dünyayı
betim leyen, 19 2 0 ’lerin Italyan avangard sanat akım ı.
Bkz. Chirico(sayfa 404); M o ra n d i (sayfa 404).
M E T A F O R S a n a t eserinde bir nesne veya özneyi,
aslında o ra d a tem sil edilm eyen başka bir şeyi akla
geürm ek üzere kullanm a.
M E T A L U Ç ö z e l o lara k hazırlanm ış kâğıt üzerinde,
sa f m etalden ince b ir iğne kullanarak iz bırakm aya
yarayan çizim aracı. A ynca bkz. G üm üş uç
M E T A M O R F O Z Bir şeyin başka bir şey haline
gelmesi; sıklıkla b ir insanın veya tan n n ın bir hayvan
veya bitkiye dönüşm esi; başkalaşım . O vid’in, Klasik
ta n n ve y a n ta n n la n n , genellikle bir a rz u la n n a
ulaşabilm ek için form değiştirm elerini, çok çekici b ir
sözel im gelem le anlattığı büyük eseri Metamorfozlar,
sanattaki m itolojik im gelerin en önemli
kaynaklanndandır. Bilindik ve tanıdık olanın,
anlaşılabilir an c ak gerçeğin ötesinde bir şeye görsel
dönüşüm ü, sa n atın en büyük o lan ak lan n d an biri
olduğundan m etam orfoz sanatçılara cazip gelmiştir.
M E Z Z O T İ N T A Bir baskı çeşidi. En fazla 18. yy’d a
İngiltere’de p o rtre le r için kullanılan, çok zengin
siyahlar ve kaliteli y a n tonlarla ayırt edilen b ir baskı
yöntem idir. Bkz. G ainsborough (sayfa 240); Reynolds
(sayfa 235).
M I S E R I C O R D I A Latince ‘m erh am et’ an la m ın a
gelen kelime
M İN E C İ Ü S L U P (C L O İS O N N İZ M ) B ölüm ’
anlam ındaki Fransızca cloison kelim esinden. S a f renk
bölgelerinin, ince siyah veya gri şeritlerle çevrelendiği
resim üslubu. Em aye m etal dekorasyonlannı an d ın r.
Bu üslubun yaratıcısı ve olanaklannı en iyi şekilde
kullanan sanatçı o lara k G auguin gösterilse de, b u n u
G auguin’e ilk gösteren Em ile B ernard olmuştur. Bkz.
B ern ard (sayfa 332), G auguin (sayfa 329)
M İN İM A L S A N A T 19 6 0 ’larda gözde olmuş, m üze
ve galeri sunum u için üretilm iş sanat türü. İm alat veya
m akine üretim i nesnelerin hassas, anonim kesinliğine
sahip ve görsel ö n e m veya zanaatkârlık taşım ayan
genellikle üç boyutlu, büyük ölçekli, geom etrik
nesneler. Sanatsal ö nem i içerdiği fikirlerde yatar
fakat...A ynca bkz. K avram sal sanat. Bkz. A ngre (sayfa
459); H avin (sayfa 459); J u d d (sayfa 457); Lew itt (sayfa
456); M orris, R o b e rt (sayfa 457)
M İN Y A T Ü R E S K İZ K onunun tüm önem li
özelliklerini yakalayan, küçük, hızlıca yapılm ış eskiz.
M İN Y A T Ü R Fildişi, vellum veya kart üzerine
incelikle boyanm ış, çok küçük resimler. T erim Latince
‘m inium ’ O rta ç a ğ süslemeli elyazm alannda baş
harfleri vurgulam ak için kullanılan kırmızı
m ürekkebin elde edildiği kırm ızı kurşun -
kelim esinden türem iştir. Latince mirıutus ‘küçük’
kelimesiyle ilgisi yoktur. Bkz. Copley (sayfa 256);
H illiard (sayfa 161); H olbein (sayfa 160); O liv er (sayfa
161).
M İZ A N P A J D e k o ra tif bir proje, reklam, kitap kapağı
veya gazete sayfasının so n g ö rü n ü m ü n ü n nasıl
olacağını gösteren çizim veya tasanm .
M O B İL Tellere ya d a yaylara tutturularak
sallandınldığından serbestçe hareket eden şekiller veya
cisim lerden oluşan a sm a heykel. Karşılaştığınızda,
üzerlerine üfleyerek h are k e t ettirm ekten ve hayata
d ö n d ü rm ek ten çekinm eyin (yalnız dokunm ayın). Bkz.
C ald er (sayfa 438).
M O D E L L O Siparişi v eren kişiyi etkilemek ve
sonucun nasıl olacağı k o n u su n d a fikir verm ek üzere
yapılmış, esas resm in küçük versiyonu.
M O D E R N SA N A T M o d e rn sanatın en canlı dönem i
1880 ile 1960 yıllan a ra sın d a olm uştur ve bu tarih ler
arasında üretilm iş b ü tü n av an g ard eserleri kapsar.
M an et ve E m presyonistler’le başlar ve New York
O k u lu ’n a kad ar dev am eder. Üç özelliğinden söz
etm ek gerekir: 1) G eçm işten kopuş iddiası dah a
önceki tüm diğer a k ım lar geçm işin sanatından m iras
aldıklannı veya on u canlan d ırd ık lan n ı
vurgulam ışlardır 2) V ar o lan san at k urum lannın reddi
ve hiçbir k urum a bağlı o lm ayan anlam ında, ‘evsiz’
sanat eserleri y aratım ı. 3) Ü slup ve fikir bolluğu.
M o d ern sanatçılar, ifade ve fikir özgürlüğünün en
fazla tehlikede h a tta teh d it altın d a olduğu yerlerde en
aktif d u ru m ların d a olm uşlardır, (sayfa 340-343)
M O D E R N SA NAT M Ü Z E S İ 20. yy’ın ikinci
yansında çok etkin san at k u ru m la n . İlk m odern sanat
müzesi M oM A , 1929 yılında N ew York’da
kurulm uştur. Şimdi d ü n y a n ın çeşitli yerlerinde
bulunm aktadırlar ve çağdaş sanat için, 19. yy’da
akadem iler k ad ar k a d a r büyük b ir etki ve önem e (ve
arta n şekilde o n lar k a d a r hükm edici ve baskıcı
olmuşlardır) sahiptirler.
M O D L E E T M E (M O D E L A J) 1)Kİ1 ya d a
balm um u gibi yoğrulabilen m alzem elerle üç boyutlu
plastik biçim o lu ştu rm a 2)Resim de gölgelemeyi, gölgeli
ve ışıklı a lan lan k u llan arak biçim lerin hacm e sahip
oldukları yanılsam asını sağlam a tekniği.
M O N O K R O M Bkz. G rizay
M O N O L I T Yekpare y ontulm uş veya dökülmüş
heykel.
M O N O T İ P C a m veya m etal üzerine boyandıktan
sonra, üzerine b a stın la n b ir kâğıda im genin transfer
edildiği tekli baskı.
M O N T A J Kesilmiş, h a z ır fotografık ve basılı
im gelerin (dergi rek le m la n gibi) bir araya getirilip,
yapıştınlm asıyla o lu ştu ru lan sanat eseri. Bkz. G rosz
(sayfa 385); H eartfıeld (sayfa 369).
M O N T E Kâğıt ü zerin e yapılm ış eserier genellikle bir
mukavva üzerine m o n te edilirler ve çerçeveyle
a ra la n n d a bir b o rd ü r oluşur. İyi bir m onte ve çerçeve,
bir resmi canlandırabilir. Genellikle alt b o rd ü rü n
diğerlerinden yüzde 20 d a h a d erin yapılması iyi sonuç
verir.
M O R B ID E Z Z A ‘Yum uşaklık’ anlam ın d a İtalyanca
kelime. T am odak lan m am ış (bulanık) görüntü etkisi
için kullanılmıştır.
M O R D A N Fransızca ‘ısırm ak ’ anlam ındaki mordre
kelim esinden. Ö rn e ğ in , m etal b ir plakayı yiyen
(aşındıran) asite bu isim verilir.
M O T İ F T ekrarlayan baskın tem a, şekil veya konu.
M O Z A İK K üçük taş, renkli cam veya başka m alzem e
parçaların d an yapılm ış tasa n m veya resim. Y unanlılar
ve R om alılar tara fın d a n yaygınca kullanılm ış, Bizans
Sanatının gözde tekniği olmuştur.
M UK AV VA K âğıt tabakalannı üst üste y ap ıştırarak
elde edilen sert destek.
M U M B O Y A Yağ veya balm um uyla karıştırılm ış
tebeşir.
M U T F A K E V Y E S İ O K U L U 1950’lerde a k tif olmuş,
fakir ev içlerini konu olarak almış, İngiliz san atçılar
grubu.
N A B İL E R Yaklaşık 1892-99 arasında F ran sa’d a
çalışan ilerici sanatçılar grubu. Sanat için sa n at fikrini
benim sem işler, dekorasyon, sadeleştirm e, duygu ve
şiire ilgi duym uşlardır. N abi kelimesi İb ra n ice ’de
‘p eygam ber’ a n la m ın a gelir. Paul Serusier g ru b u n
k u ru cu la rın d a n d ır ve G auguin’lc B onnard ’a çok şey
borçludur. Bkz. B o n n a rd (sayfa 336); Deniş (sayfa
325); Serusier (sayfa 332); Vallotton (sayfa 332);
Vuillard (sayfa 336).
N A İF SA N A T H iç b ir profesyonel eğitim alm am ış biri
tarafından yapılm ış gibi görünen sanat çocuksu
konu, parlak lokal renkler, bozuk perspektif ve s a f bir
coşku. G erçek de olabilir bilinçli biçim de edinilm iş bir
tavır da hangisi olduğunu bilebilm ek h e r za m a n
kolay değildir. Biri hakiki ve yürektendir, diğeri yapay
bir oyunculuk. Em ekli bir g üm rük m em u ru olan
D ouanier R ousseau hakikilerden biridir. Bkz.
G ra n d m a M oses (sayfa 408); Rousseau (Le D ouanier)
(sayfa 332) (ikisi de hakikidir).
N A R S İS İZ M ( îalip gelmiş burjuva kapitalizm i
şaşm az b ir biçim de, sadece kendi yaşam tarzı, imgesi
ve m addi refahıyla m eşgul bir sanat üretir (15. yy
Flam an ülkeleri, 17. yy H ollanda’sı, İkinci
İm paratorluk Fransa’sı ve Viktorya dönem i İngiltere’si
için ve h e psinden fazla d a bugün için geçerlidir).
S anaün kalitesi ve ö nem i hakkında da ölçüsüz çağdaş
iddialar d a v a rd ır (kapitalist b aşan ikna edici
pazarlam aya fazlasıyla bağlıdır).
N A T Ü R M O R T Fransızca ‘ölü do ğ a’ an lam ın d ak i
nature morte terim inden. M eyva, çiçek, sü rah i, tabak,
şişe veya ölü h ayvanlar gibi cansız nesnelerin tasviri.
17. yy H o llan d a ’sında zengin n a tü rm o rtla r tercih
ediliyordu (Jan D avidsz de H eem bun lard a
m ükem m elliğe ulaşmıştı). Aydınlanm a d ö n em in d e
d a h a basit olan la rı revaçtaydı. M o d e rn sanatın
öncüleri, g ö rm e biçim lerinde yeni bir çığır a çm ak için
n a tü rm o rtla rı kullanm ıştı. Sanatçı tarafın d an nerdeyse
tam a m e n kontrol edilebilen ve önceden hazırlan ab ilen
tek Algısal sa n at konusu. Bkz. C ezanne (sayfa 334-
335), C h a rd in (sayfa 224); de H eem (sayfa 199)
N A V İC E L L A İsa’nın su üzerinde yürü m e öyküsünü
temsil eden eser.
N A Z A R E N L E R (Bkz. sayfa 273) Erken Hıristiyanlık
ve R önesans sanatının teknik ve ruhunu can la n d ırm a k
üzere 1809’d a bir aray a gelen genç A lm an gru b u .
N E G A T İF A L A N Nesneler arasındaki boşluk. Bir
resim veya heykelde, tem sil edilen nesneler k ad ar
önem taşır ve şekle sahiptir; üzerinde o y n an ab ilir ve
renklendirilebilir. S anatçılar açısından çok ö n em lid ir
ancak çoğu kez esere bakanlar tarafından fark edilm ez
ya d a önem senm ez (eğer n eg atif a lan lan görm ekte
güçlük çekiyorsanız, eseri tepetaklak çevirip bakm ayı
deneyin). Bkz. W h ite re a d (sayfa 476)
N E O -E K S P R E S Y O N İZ M 1970’lerde m o d a olan,
agresif biçim de h a m ve D ışavurum cu b ir tavırda
yapılmış, kalın boya veya bazen kırık tabak çan ak lar
gibi nesneler kaplı ağ ır yüzeyleri olan, bir çeşit büyük
boyutlu resim. Felaket habercisi veya uğursuz k o n u lan
işlediği iddiası yaygındır. Bkz. Baselitz (sayfa 461);
C lem ente (sayfa 469); K iefer (sayfa 467); Schnabel
(sayfa 469)
N E O - E M P R E S Y O N İ Z M Em presyonist k o n u lan ,
D ivizyonizm ’in bilimsel renk teorilerini sıkı sıkıya
uygulayarak resm ed en akım . A ynca bkz. Divizyonizm .
Bkz. Seurat (sayfa 320); Signac (sayfa 320)
N E O -K L A S İS İZ M Yaklaşık 1770 ile 1830 a rasın d a
hâkim , Klasik Y unan ile R o m a ru h u n u ve
g ö rünüm ünü vurgulayan üslup. Sert, öğretici, iyi
yapılm ış ve m im ari yönelim lidir (düz çizgileri tercih
eder). E n fazla m im ari, m obilya tasanm ı ve heykelde
b aşan gösterir. İngiltere’d e (Adam üslubu) ve
Fransa’d a (XV I. Louis üslubu) en iyi örnekleri görülür.
Bkz. sayfa 258-261; C an o v a (sayfa 254); D avid (sayfa
252); H am ilton (sayfa 241); H o u d o n (sayfa 252);
M engs (sayfa 249); V ien (sayfa 252).
N E O -P L A S T İS İZ M De Stijl felsefesi. Bkz. Stijl, D e
N E O - R O M A N T İ Z M Blake ve Palm er’ın uzantısı
o lan, rom antik ve düşsel m an zara geleneğine m o d ern
b ir yorum g etiren , 1930’lar,1940’lar ve 1950’ler İngiliz
resmi. Bkz. S u th erlan d (sayfa 401); Piper (sayfa 401)
N E S N E L O L M A Y A N SA N A T Bkz. Soyut sanat.
N E W Y O R K O K U L U Bkz. Soyut D ışavurum culuk
N İŞA N Bir ressam veya baskı sanatçısının im za yerine
kullandığı a m b lem veya p a rola . Bkz. W histler
kelebek nişanı (sayfa 321)
N O K T A L A M A I on veya ışık gölge a lan lan y aratm ak
üzere farklı yoğ u n lu k lard a uygulanan küçük n o k talar
veya vuruşlar.
N O R W I C H O K U L U (Bkz. sayfa 276) Yaklaşık 1805-
25 arasında, N orfolk’ta yerleşik önem li m an z a ra ve
deniz ressam ları g ru b u . G eniş gökyüzüyle, düz
Norfolk m an z a rasın d a n ve H o llan d a resmi
u stalan n d an ilham alm ışlardır. Ç ok iyi suluboyalan
vardır. J o h n (O ld) C ro m e okulun başlıca kurucusudur.
N Ü Giysisiz insan bed en i. T a n n n ın en büyük y aratım ı
insan o ld u ğ u n d an , n ü resm i ve heykeli geleneksel
olarak sanatın en b üyük tutkusu olmuştur.
O D A L IK G enellikle y a n çıplak ve uzanm ış, O ry a n ta l
(D oğu’ya özgü) k ad ın köle figürü. Ingres de M atisse de
konuyu ilgi çekici bulm uştur. Ingres’in ünlü Büyük
Odalık resm i, a n a to m in in yanlış olduğunu d ü şü n en
izleyiciyi ve eleştirm enleri rahatsız etmiştir. Bkz. Ingres
(sayfa 264); M atisse (sayfa 344-345)
O K U L Eserleri bazı benzerlikler gösteren san atçılar
grubu. Yararlı, a n c ak çoğu kez oldukça m uğlak b ir
terim.
O L E O G R A F I D okulu b ir yüzey üzerine yapılmış,
bilinçli şekilde yağlıboya resm i g ö rüntüsünü taklit eden
özel bir tü r baskı.
O M B R A Koyu kahverengi bir toprak boyası. H a m
o m b ra koyu san-kah verengi, yanm ış o m b ra ise koyu
kızılımsı, kahverengidir.
O M E G A A T Ö L Y E L E R İ M odern mobilyalar, kaplar,
paravanlar vb. ü rete n , avangard bir İngiliz şirketi
(1913-15 civarı). C e su r bir atılım olm asına rağ m en
ürü n ler çok kaliteli değildir. Bkz. Lewis (Percy)
W yndham (sayfa 376).
O P -A R T ( O P T İ K SANAT) 1960’larda öne çıkm ış
b ir soyut san at çeşidi. T ip ik olarak, gözü
b o m b ardım ana tu ta rak , o ra d a olm ayan renk ve
şekilleri ‘g örm esine’ sebep olan, çoğunlukla siyah
beyaz, sert-kenar resimlerdir. Bakması yorucu o labilir
ve başdönm esi yaratabilir. 1960’lan n parlak yaşam
tarzları ve a n o rm a l şu u r d u ru m u deneyim leriyle
uyum ludur. Bkz. Vasarely (sayfa 436)
O P T İ K K A R IŞ IM Bkz. Divizyonizm.
O R F İZ M Serbestçe boyanm ış gökkuşağı rengi
alanlarının baskın tem asını oluşturduğu, Paris
merkezli erken d ö n e m soyut akımı. Bkz. D elau n ay
(sayfa 354); K u p k a (sayfa 353)
O R G A N İK G enellikle kastedilen, bir sanat eseri
içindeki h e r öğenin birbiriyle uyum içinde olduğu,
konu dışı veya rahatsız edici biçim de yersiz herh an g i
bir şeyin bulunm adığıdır.
O R İJİN A L B A S K I S anatçının çoğaltılacak imgeyi
orijinal olarak ürettiği baskı halihazırda b u lu n an b ir
resm in röprodüksiyonu değil.
O R P İ M E N (S A R I Z IR N IK ) P arlak lim on sansı
pigm ent. Zehirlidir.
O R T O G O N A L G ö zü resm in yüzeyinden kaçış
noktasına do ğ ru yönlendiren, perspektif görevi gö ren
çizgi.
O T O G R A F I a m a m e n belli bir sanatçı tarafın d an
yapıldığına in anılan sanat eseri.
O T O M A T İZ M Bilinçaltı tarafından yönlendirilen
kaliteli k aralam a. G erçeküstücüler tarafından çok
tutulm uştur. Bkz E rn st (sayfa 369); M iro (sayfa 393)
O Y M A (IN T A G L IO ) M etal, değerli taşlar veya taş
yüzeyine kazm an tasan m .
P .P IN X .,P IN X I T . Izatince ‘boyadı’ a nlam ın d a
kelim eden. Baskılarda, baskıda kopyalanan orijinal
resmi boyayan kişinin a dının yanında bulunur.
P A L E T 1) S a n a tç ıla n n boyalannı yaydıktan ve
kanştırdıkları d ü z yüzey. Geleneksel olarak oval
biçim lidir ve b a şp arm ak için bir deliği vardır. 2) T erim
ay n ca b ir s anatçının kullandığı renk aralığını ifade
eder. Ç oğu sanatçı, iyi bildiği ve kolay ayırt edilir,
tercih ettiği, sınırlı bir aralık belirler, ö r n e ğ in ; M o n et
gökkuşağı, R e m b ra n d t toprak renklerini kullanm ıştır.
P A L E T B IÇ A Ğ I Boya karıştırm ak, tuval ü z e rin d en
boya kazım ak veya tuval üzerine boya sürm ek için
kullanılan, keskin olm ayan, esnek ağızlı bıçak.
P A L L A D İO C U Venedikli A ndrea PaUadio’n u n
(1508-80) m im arisinden etkilenm iş veya onu taklit
eden, hareketli Klasik üslup. 18. yy’ın ilk ya n sın d a
İngiltere’de çok revaçta olm uş bir tarzdır.
P A N D A N T İF Başka b ir resim le b ir çift oluşturm ak
veya o n a eşlik etm ek ü zere yapılm ış resim.
P A N E L R<■smin ü zerin e yapıldığı sağlam ve sert
destek (ahşap, tah ta veya m etal gibi). Tuval, çok iyi
gerilmiş o lduğunda bile sağlam ve sert değildir.
*
P A N O R A M A Silindirik b ir yüzey üstüne yapılm ış b ir
sahne veya m an zara. İzleyici tam o rta d a 360 derecelik
bir görüş açısıyla d u r u r ve gerçek b ir açık hava
görüntüsü yanılsam ası e ld e etm eyi umar.
P A N T O G R A F (L E Y L E K G A G A S I) Dış h atlan n ı
takip ederek, çizim leri o ra n tıla n b o zm adan büyütm e
veya küçültm eye y aray an basit alet. Birbirine
tutturulm uş d ö rt cetvele benzer.
P A R A D İG M A Ö rn e k veya düzen.
P A R İS O K U L U (Bkz. sayfa 357) Paris’te 20. yy’ın ilk
yansında, yeni fikirlerin öncü lü ğ ü n ü yapan, çeşidi
sanatçılar, okullar ve ak ım lan kapsayan yararlı bir
terim .
PA R K E Eğrilm iş ah şap p anellerin arkasına,
düzleştirm ek ve sağ lam laştırm ak için tutturulan ta h ta
şeritler. Esere y a ra rd a n çok z a ra r verdiği düşüncesiyle
arük uygulanm am aktadır.
P A R Ş Ö M E N Yazı veya resim m alzemesi olarak
hazırlanm ış hayvan derisi. Parşöm en koyun veya keçi,
vellum inek derisidir.
PASAJ Bir sanat eserinin küçük a m a karakteristik
parçası.
P A S T E L Reçine veya sakızla kanştınlm ış toz
pigm ent. D o ğ ru d an kâğıt üzerine uygulanır ve d a h a
so n ra genellikle p a rm a k la yayılıp yum uşatılarak,
tebeşirimsi to n lar elde edilir. K ın lg an d ır ve kolay
h asar görür. Bkz. C a rrie ra (sayfa 229); Degas (sayfa
315) '
P A S T İŞ Belli b ir s a n atçın ın tavrında üretilmiş, bilinen
b ir eserin kopyası o lm ay an sanat eseri.
P A S T O R A L Ç o b a n la r ve köy hayatını idealize
edilm iş biçim de betim leyen sahne. G enel atm osferi,
güneşli, verim li, h u z u rlu , m asu m an e ve tasasızdır.
Fransız ressam C la u d e Ix>rrain 17. yy o rta lan n d a
pastoral m an zara resm ini başlatmıştır.
P A T İN A ( özellikle m etal ve a h şap yüzeylerin,
zam anla kazandığı yıllanm ış ton ve h afif yıpranm ış
görünüm . Ç oğunlukla çekici o larak değerlendirilir.
P A T R O N S an atçılara eser siparişi veren kişi - ve
sıklıkla d a eserin içerik ve g ö rü n ü m ü n ü etkiler.
P E N S İE R O İtalyanca ‘d ü şü n c e ’ anlam ın d a kelime.
Hazırlık çizimi veya eskizi.
P E N T İ M E N T O İtaly an ca ‘pişm anlık’ anlam ın d a
kelime. Boyada b ir k a b artı biçim inde, zam anla üst
yüzeyin saydam laşm ası sonucu veya kızılötesi
fotoğraflar ya d a rö n tg en ışınları yardım ıyla g örü lü p
anlaşılabilen, üzeri d a h a önce boyanarak kapatılm ış,
resm in yaratım a şam asın d a yapılan değişiklik veya
koyulan işaret.
P E R D A H L A M A A y n n tıla n titizlikle çalışılarak,
eserin son kez ü stü n d e n geçilmesi.
P E R D E R enkler baskın biçim de parlak ve açıksa
resm in yüksek perd e d e n , karanlık ve koyuysa alçak
perdeden olduğu söylenebilir. M üzikteki tiz ve pes
sesler gibi.
P E R F O R M A N S SA N A TI 1960’lan n
‘h appeningler’inin takipçisi olarak 1970’lerde o rtay a
çıkmıştır; aynı tü rd e n olsa da, d a h a planlı, tea tra l ve
h a tta bazen m etn e dayalıdır. H alen de bu a la n d a
birçok iş üretilm ektedir. Bkz. Beuys (sayfa 453);
H atoum (sayfa 470); K lein (sayfa 422); M o rris, R o b ert
(sayfa 457); N a u m a n (sayfa 464)
P E R S P E K T İ F R önesans dönem inde o rta y a k o n an ve
geliştirilen geom etrik veya çizgisel p erspektifin tem el
kurallarına göre, sabit, tek bir görüş açısıyla, ufukta b ir
kaçış n o k tasında birleşen çizgiler, düz bir yüzeyde üç
boyudu m ekân yanılsam ası yaratır. Bkz. A ngelico
(sayfa 89); B ellotto (sayfa 236); C analetto (sayfa 235);
C hristus (sayfa 115); Estes (sayfa 458); Piero della
Francesca (sayfa 100); Uccello (sayfa 92)
P H A L A N X Eski A kadem i yaklaşım ına ve tü m
m uhafazakâr görüşlere karşıt olmuş, sergiler
d üzenlem iş ve b ir M o d e rn Sanat okulu çalıştırm ış,
1901’de K a n dinsky’nin öncülük ettiği etkili M ü n ih ’li
sanatçılar gru b u . Bkz. K irchner (sayfa 362);
K andinsky (sayfa 364); M ü n ter (sayfa 364)
P İ G M E N T Boyadaki renk verici m adde. Yağ veya su
gibi bir taşıyıcı sıvı içinde çözünm ez. K u m aş b o y alan
çözünen renkli m addelerdir.
P İ K T O G R A F İ (R E S İM Y A Z I) Bir nesne y a d a fikri
temsil eden resimsel simge. Trafik işaretleri ve
hiyeroglifler iyi örneklerdir.
P İ T O R E S K G ünüm üzde, çekici veya cazibeli
an la m ın d a kullanılır. 18. yy’da ise, doğadaki güzellikle
ilgili, genellikle düzensizlik, rahatlık ve b ir p a rç a d a
yabaniliği içeren, ciddi görüşleri kapsam aktaydı. Bu
kavram lar, 18. yy Ingiliz m anzara resmi tasa n m ı
üzerinde önem li etki yapmıştır.
P L A K A İ Z İ Baskı yapım ında, baskıyı taşıyan m etal
p laka veya a h şap bloğun basıncıyla kağıdın üstü n d e
o luşan çukurlaşm a.
P L A K E T M obilya veya taş vazo gibi b ir nesne
üzerine dekorasyon olarak uygulanan, genellikle b ronz
veya kurşun, küçük döküm rölyef veya küçük b ir sanat
eserinin replikası. B irden fazla kopyayla üretilebilir.
Baskının heykel karşılığı.
P L A S T İK S A N A T L A R D a r anlam da, biçim len d irm e
ve m odle etm eyi (kilden yapılan heykel gibi) içeren
sanatlardır. Pratikte, çoğu zam an tüm görsel sa n a ü a n
ifade eder.
P L A S T İS İT E (Y O Ğ R U L A B İL İR L İK ) 1) M odle
edilm ek ve biçim lendirilm ek üzere bükülebilir,
esnetilebilir ve dayanıklı herhangi bir m alzem e
plastisiteye sahiptir. 2) ik n a edici bir üç boyutluluk
yanılsam ası y a ra ta n çizim in de plastisitesi olduğu
söylenir.
P O L İ K R O M Ç ok renkli. Özellikle boyanm ış heykele
referansla kullandır.
P O L İ M E R B O Y A LA R Akriliklere benzer.
P O L İ P T İ K Birbirine tutturulm uş üçten fazla
P O P SA NAT (Bkz.440) 1950 ve 1960’lan n , özellikle
ABD ve İngiltere’d e hâkim o lan akımı. T ü k etim
toplum unun p o p ü le r fetişleriyle (reklamlar, çizgi
ro m an lar ve C o c a -C o la gibi çok tanınm ış m arka
imgeleri gibi) oynam ıştır. Ç oğu kez pahalı o lm ayan ve
hızlı ticari san at tekniklerini kullanmıştır. A m erika
versiyonu özellikle çağdaş imgelere yer verm iştir;
İngiliz versiyonuysa ağ ır b ir nostalji ve m izah
yaklaşımı taşır. Bkz. Blake, Sir Peter (sayfa 446);
Caulfield (sayfa 446); In d ia n a (sayfa 445); J o h n s (sayla
442); Jo n e s (sayfa 446); Lichtenstein (sayfa 441);
Rosenquist (sayfa 445); W arhol (sayfa 444)
P O R T F O L Y O K âğ ıt üzerine yapılm ış sanat eserlerini
taşım ak için kullanılan, genellikle büyük ve yassı kılıf.
P O R T R E Bir kişi veya b ir hayvan sureti. N eyin aslına
benzer olup olm adığıysa tartışm anın başladığı
noktadır.
P O S T -E M P R E S Y O N İZ M (Bkz. sayfa 328) 1885 ile
1905 arasındaki aşağı y u k a n tüm ilerici san atçılan
içerm ek dışında fazla b ir an lam taşım ayan cazip ve
yanıltıcı terim . İstediğiniz k a d a r geniş veya d a r
kapsam lı kullanılabilir. G erçekten Em presyonist o larak
başlayarak s o n ra d a n d a h a form al veya sem bolik üslup
arayışına giren d ö rt önem li Post-Em presyonist,
C ézan n e (sayfa 334-335); G auguin (sayfa 329); S eu rat
(sayfa 320) ve V an G o g h (sayfa 330-33 l)’tur.
P O S T E R B O Y A Pahalı olm ayan, parlak renkli guaş.
Bkz. Guaş.
P O S T - M O D E R N İ Z M Üslubun an lam karşısındaki
galibiyeti. G erçek a n lam ı veya özü hakkında
söylenebilecek fazla b ir şey olm ayan (tersi id d ia edilse
de), çok serinkanlı, kendisiyle ilgili ve şık b ir tav ırd a
sunulan 1980,1990 ve günü m ü zü n sanat ve m im arlığı
(aslında tam anlam ıy la m o d a, siyaset, müzik, edebiyat
vb. içindeki herkes ve h e r şey). S an at için san at değil
ancak üslup için üslup. ‘M arkalaşm a’ ve tasan m cı
giysileri gibi b ir çok ‘.co m ’ şirketleri ve İn te rn et siteleri
de çok post-m oderndir.
P O Ş A T Açık h a v a d a, b ir defad a yapılan küçük
yağlıboya eskiz. Bkz. B onington (sayfa 268); C o n stab le
(sayfa 277); C o ro t (sayfa 304)
P R E D E L L A Bir su n ak eserinde, a n a resm in altındaki
çerçevede yer a la n küçük boyutlu resim lerden olaşan
bant. G enellikle a n a resm in konusuyla ilgili anlatım sal
sahnelerdir.
P R E -R A F A E L İT L E R (Bkz. sayfa 297) 1848’d e bir
araya gelmiş, R a p h a e l’in öncülü sanatçılan sav u n arak
geleneksel görüşlere karşı çıkmayı am açlam ış, küçük
ve etkili genç İngiliz sanatçılar grubu. Bkz. H u n t (sayfa
298); M illais (sayfa 298); Rossetti (sayfa 296); Ruskin
(sayfa 296)
P R E Z İ S Y O N İ S T L E R Keskin gözlem, yum uşak ve
kesinlikli b ir teknikle, idealize edilerek rom antik b ir
şekilde betim lenm iş m o d ern endüstri ve kent
m an zaralan tem aların ı işleyen, 1920 ve 1930’la n n
ön cü A m erikalı san atçılar grubu. Bkz. D e m u th (sayfa
407); Sheeler (sayfa 407)
P R İ M İ T İ F SA N A T Afrika kabileleri veya E skim olar
gibi to p luluklann geleneksel sanatını tan ım lam ak
üzere kullanılan m odası geçmiş ve politik olarak
doğruculuktan u zak terim . Aslında çoğunun, do ğ ru
şekilde anlaşıldığı takdirde, karm aşık ve gelişkin
olduğu görülür. A ynca bkz. N a if sanat.
P R O B L E M A T İK G ünüm üzde özellikle A B D ’de
eleştirm enler ve y orum cular tarafından sıklıkla
kullanılan, faydalı kelime ve kavram . T artışm ay a d eğ er
(»nemli ve hakiki b ir problem olduğu anlam ın a
gelebilir. A ncak d a h a çok, ‘anlam sız’ d em en in d a h a
kibar ve kodlanm ış şeklidir. Birisinin bakış açısını veya
bir sanat eserini boş veya anlaşılm az bulursanız, b u n u
itiraf etm ek veya yenilgiyi kabullenm ek yerine, ciddi
g ö rünün ve ‘pro b le m atik ’ olarak tanım layın.
P R O F İL P E R D U Fransızca kelime anlam ı ‘kayıp
profil’. S adece başın arkasının, yanak ve çene
hatlarıyla b e re b e r görülebilecek başın diğer yöne
çevrilmiş hali profilin kalan kısmı g ö rüntü d en
kaybolmuştur.
PR O V A S a n a tç ıla r bir baskı üzerinde çalışırken
genellikle, neler oldu ğ u n u ve bir sonraki aşam a d a
neler yapılm ası gerektiğini anlam ak için basım alırlar.
Bu tip basım lara ‘prova’ adı verilir ve
num aralandırılm ış olabilir. Kim i hevesli baskı
koleksiyonerleri az b u lunduktan ve sanatçının çoklu
baskının yapıldığı son hale nasıl ulaştığım gösterdikleri
için bu basım ları severler.
P U A N T A J M A K İN A S I Üç boyutlu küçük b ir
m odelin (bazen heykeltıraş tarafından yapılmış)
ölçülerinin, m ekanik olarak d a h a büyük bir taş
bloğuna transfer edilm esine, böylece tam am en aynı
ancak d a h a b üyük b ir versiyonunun, heykeltıraş veya
b ir başkası ta ra fın d a n , yontulm asına yarayan, 19.
yy’d a gelişim ini tam am lam ış bir m akine. Bkz. R o d in
(sayfa 318)
P U A N T İL İZ M (N O K T A C IL IK ) D ivizyonizm ’in,
Seurat, Signac ve C am ille Pissarro tarafından
uygulanan biçim i. A ynca bkz. Divizyonizm.
P Ü R İ Z M (A R IT M A C IL IK ) 1920’lerde Paris’in
revaçta o lan s a n at akım ı. T asanm , form ve renk
açısından s a f olduğu iddia edilen figüratif eserler
(birçok n a tü rm o rt) üretm ek üzere Kübist fikirleri
kullanmıştır. Ç o ğ u oldukça sıkıcı ve akılda kalm ayacak
türdendir.
PVA Polivinil asetat: boya bağlayıcı olarak, ayrıca
vernik ve y a p ıştıncılarda kullanılan sentetik reçine.
Q U A D R A R İ P O R T A T O İtalyanca kelime anlam ı
‘taşınmış resim ’. Yukarı asılmış bir şövale resm iym iş
gibi g ö rünen tavan resm i.
Q U A D R A T U R A Bir yapıda tavan ya da d u v ar
üzerine resm edilerek, içinde yer aldığı m ekânın devam
ettiği yanılsam asını yara ta n resim. Sıklıkla, kolonlar
gibi m im ari a y n n tı ve uz a n tıla n n yanılsam alarını
içerir.
Q U A T T R O C E N T O ‘15. yy’ (1400-99) an la m ın d a
İtalyanca kelim e
R A I -ondra K raliyet Akadem isi (Royal A cadem y) tam
üyesi. T oplam da 40 üye vardır; Kraliyet A kadem isi’ne
ürettikleri b ir eseri verm ek zorundadırlar. A ynca bkz.
K raliyet A kadem isi
R A K U R S İ (P E R S P E K T İF K IS A L T IM I) Bir
perspektif hilesi. U ç b ir ö rn ek olarak, direkt olarak
izleyiciyi işaret eden b ir kol yanılsaması yaratan
resimde aslında sadece el gösterilir, kolun elin
arkasında kaldığından görünm ediği hissi yaratılır. Bkz.
Caravaggio (sayfa 170-171); Lanfranco (sayfa 168);
M an teg n a (sayfa 107); M asaccio (sayfa 88);
Sebastiano del P io m b o (sayfa 135); Ucello (sayfa 92)
R A Y O N İZ M İşık ve ışınlannı konu olarak alan,
soyudam aya yakın, 1913 civ a n n d a etkin olmuş
avangard Rus akım ı. Bkz. G oncharova (sayfa 370);
I-rfirionov (sayfa 370)
R E Ç İN E Verniğin a n a bileşeni. D oğal reçineler a ğaç
ve bitkilerden elde edilir.
R E D D E D İ L E N L E R S A L O N U 1863’te Paris’te
d üzenlenen, resm i S alon tarafın d an geri çevrilmiş
sanatçılann eserlerinin sunulduğu sergi. 19. yy so n la n
sanatında çok önem li o lay lard an biri. Bkz. C ézan n e
(sayfa 334-335); C o u rb e t (sayfa 306); Fantin-L atour
(sayfa 302); M an et (sayfa 307); Pissarro (sayfa 314);
W histler (sayfa 321)
R E F O R M A S Y O N R o m a K atolik öğreti ve p radğini
değiştirm eyi am açlam ış 16. yy dinsel hareket.
D oğrudan, Pro testan kiliselerinin kurulm asına yol
açmıştır.
R E JA N S Ü S L U B U Bkz. İm paratorluk Üslubu
R E N K A L A N I R E S M İ Başlıca özelliği, belirgin bir
odak veya dikkat noktası içerm eyen geniş renk
bölgeleri olan Soyut D ışavurum cu resm in b ir türü.
Aynca bkz. Soyut D ışavurum culuk. Bkz. N ew m an
(sayfa 414); Rotlıko (sayfa 414)
R E N K Ç E M B E R İ Birincil, ikincil, üçüncül ve
tam am layıcı renkler arasındaki ilişkileri gösteren
yuvarlak diyagram . Renkle çalışan herhangi biri için
vazgeçilmez b ir araç.
R E N K D E Ğ E R İ B ir rengin açıklık veya koyuluğu;
düşük değer karanlık, yüksek değ er parlaklık
anlam ındadır.
R E N K Ö Z Ü (H U E ) G en el olarak renk olarak
tanım lanır. N o rm al görüş, yaklaşık 10 milyon farklı
renk özünü ayırt edebilir.
R E P L IK A S a n a t koleksiyonculuğu term inolojisinde,
b ir resim veya heykelin sanatçının kendisi tarafından
yapılmış kopyası.
R E P O U S S O İ R Fransızca ‘geri itm ek’ anlam ındaki
repousser kelim esinden. Bir resim de, gözü esas ilgi
noktasına yönlendiren figür veya nesne. Kulisle aynı
işleve sahiptir. Bkz. Kulis.
R E S E S Y O N Bir resim deki derinlik yanılsaması.
A ynca bkz. H ava Perspektifi; Perspektif.
R E S İM D Ü Z L E M İ Bir resm i gerçek veya hayali b ir
dünyaya açılan b ir p e n c ere o larak düşünürsek, resim
düzlem i de izleyicinin dünyasıyla bu dünyayı
birbirinden ayıran p e n c ere cam ı olacaktır.
R E S İM S İ (P A IN T E R L Y ) Resimsi tavırda boyanm ış
b ir resimde sanatçı, bilinçli olarak boyanın fiziksel
özelliklerinden faydalanm ıştır. Yani, bu yağlıboyada
rengin yoğunluğu veya ince farklılıkları, kalın im pasto
ve ıslak kıvnm lar; su lu b o y ad a ise saydam lık ve
y ıkam alar olabilir. A y n ca bkz. İşleme tarzı
R E S T O R A S Y O N K a z a , ç ü rü m e veya bakımsızlık
sonucu h asar gö ren s a n at eserlerinin o n a n m işi.
Restorasyon etiği tıbbi etik kadar karm aşıktır. N esne
estetik olarak ö lm eden veya tanınm az hale gelm eden
önce ne k a d a r nakil, yam am a ve tem izlem e
yapılabilir? E n iyi düstur: tereddüt içindeysen olduğu
gibi bırakm alısın çünkü bir kere ölür veya ağ ır h asara
u ğ rarsa y apabileceğin hiçbir şey yoktur. Son 50 yılda
korkutucu sayıda resim fazla tem izlenm e sonucu
m ah volm uştur ve henüz kimse bu gerçekle
yüzleşm em iştir. Mona Lisá>nın kaşları vardı akılsız b ir
erken dö n e m restoratör o n lan yanlışlıkla yok eden e
kadar.
R E T İN A L SA N A T O p -a rt’ın başka bir adı. Bkz.
O p -a rt
R E T R O G ü ncel m alzem e veya teknolojilerle
üretilm iş nesne. Dış görünüm ü, başka bir d ö n em in
(özellikle 1930 ve 1940’lar) özgün ürünüym ü ş gibi
görünm esi için stilize edilmiştir. Ö rn e ğ in , 1930’la n n
telsizleri gibi görünm esi için bir kılıfa koyulm uş
transistorlu b ir radyo.
R E T R O S P E K T İ F Bir sanatçının, tüm yaşam ı y a d a
belli bir dö n e m in e ait eserlerinden yapılan kapsam lı
bir seçkiyi su n an sergi. Sanatçının ismini ve ru h u n u
güçleııdirebileceği gibi z a ra r da verebilir: izole şekilde
görü ldüğünde anlaşılam am ış veya ihm al edilm iş
eserler tam bağlam ı içinde diğer eserlerle izlendiğinde
hayat kazanabilir; kendi başlarına şahane g ö rü n en
eserlerse diğerleriyle sergilendiklerinde bird en b ire
sıkıcı biçim de tekrarlayın görünebilir. Picasso, tek
önem taşıyan şeyin o an yapüklan olduğunu öne
sürerek retrospektiflere izin vermemiştir.
R O K A Y D eniz kabuklan, taşlar veya deniz kabuğu
benzeri kıv n m la r ve helezonlar kullanılan d e k o ra tif
motif.
R O K O K O (Bkz. sayfa 226-227) 18. yy’ın ilk y a n sın d a
hâkim olm uş üslup. K ıvnm lar, hoş renkler, oyunculuk,
gençlik, zarafet, iyi zanaatkârlık, şatafat, tasasız tavırlar
ve gerçek veya hayali doğaya refranslar (çiçekler,
yapraklar, kayalar, kuşlar, m aym unlar veya ejderhalar)
ayırt edici a y n n tılandır. Bkz. Boucher (sayfa 224);
G ain sborough (sayfa 240); G uardi (sayfa 236); T iep o lo
(sayfa 230); YVatteau (sayfa 222-223)
R O M A N E S K K alın duvarlar, küçük pe n c ere le r ve
yuvarlak kem erleriyle ayırt edilebilen, d a h a çok
m im ari a la n ın d a belirgin olmuş, 11. ve 12. yy
Hıristiyan A vrupa üslubu. A ynca duvar resim leri,
goblenler (Bayeux gobleni gibi), vitray ve süslem eli el
yazm alan d a karakteristiktir.
R O M A N İ S T L E R 16. yy başlarında İtalya’y a gitm iş
ve o ra d a gördükleri dönem in İtalyan sa n atın d an
etkilenm iş b ir g ru p E lam an ressamı. Bkz. G o ssaert
(sayfa 116)
R O M A N T İZ M (Bkz.sayfa 266-267) T ü m z a m a n lan n
bazı en sevilen ve en büyük eserlerinin üretildiği, 18.
yy so nlan ve 19. yy başlan sanat, m üzik ve edebiyat
akım ı. R om antikler, yeni deneyim lere, bireyselliğe,
yeniliğe, risk alm aya, kahram anlığa, hayal g ü c ü n ü n
özgürlüğüne, aşk ve hayatı dolu dolu yaşam aya
inanm ışlardır. Bkz. C onstable (sayfa 277); D elacroix
(sayfa 263); Friedrich (sayfa 272); G éricault (sayfa 269);
T u rn e r (sayfa 281)
R Ö L Y E F İtalyanca rilevare ‘yükseltm ek’ kelim esinden.
D üz veya kavisli b ir yüzey üstünde yontulan, böylece
im genin bir kısm ının çıkınü haline geldiği heykel. Eğer
im ge h afif b ir çıkıntı oluşturursa alçak rölyef, çarpıcı
biçim de b ir yüksekliğe sahipse yüksek rölyef a d ı verilir.
R Ö N E S A N S (Bkz. sayfa 86-87; sayfa 108-109; sayfa
138-139) T a m a n lam ı ‘yeniden doğuş’ olan Fransızca
kelim eden. T ü m Batı S a n a ü ’m n d ah a sonraki
gelişimini etkileyen, İtaly an sanatında 1300 ve 1550
arasında yeni fikirlerin filizlenmesi. R önesans ‘ta
o rtaya çıkan ve gelişen üç önem li fikir şunlardır: 1)
D ünyaya açılan b ir p en cere olarak sanat eseri —
m ekân, ışık, in san figürü veya m an zaray a bakıyor
olm a yanılsam ası 2) H e r şeyin ölçütü o larak insan
sanatın m erkezi tem ası ve ölçm e aracı olarak in san
boyutu, orantısı, duygusu, idealleri veya m aneviyatı 3)
Hıristiyanlık, İncil ve Klasik antikiteye saygı ve
hayranlık - Eski ve Yeni A hit’ten tasvirlerle
Hıristiyanlık m esajının yorum lanm ası, Klasik (Yunan
ve Roma) fikirlerin, edebiyatın ve im gelerin kullanım ı,
adaptasyonu.
R Ö N T G E N ( X -IŞ IN I) S tandart b ir k o ru m a ve
restorasyon tekniğidir. Alt b oyam a genellikle kurşun
beyazıyla karıştırılm ış boyalarla yapıldığından, rö n tg en
fotoğraftan yüzeyin altın d a n e olduğunu o rta y a çıkarır
(röntgen ışın lan k u rşu n d an geçem ediğinden). A ynca
bkz. K urşun Beyazı
R Ö P R O D Ü K S İY O N ( T IP K I BA SIM ) Bir resim ve
baskının, fo to ğ raf gibi m ekanik yollardan yapılm ış
kopyası.
R Ö T U Ş L A M A H asar görm üş b ir resm in çok küçük
alan lan n ı tek rar boyam a
SA A T L E R K İT A B I R ah ip sınıfından olm ayan
kişilerin özel ibadetleri sırasında kullandıkları b ir çeşit
d u a kitabı. Saatler, g ü n içinde d u aların okunacağı
za m a n lan ifade eder.
SAF R E N K K a n ş tırm a d a n , d o ğ ru d an tüpten
sıkılarak kullanılan renk.
S A H T E D a h a iyi, d a h a eski veya gerçekte
o lduğundan başka b ir özellikte görünm esi için,
m aksadı o larak yapılan veya değiştirilen sanat eseri.
Aynca bkz. Sahtecilik
S A L O N A kadem i kontrolündeki, resmi Fransız yıllık
sergisi, ö zellik le 19. yy’d a, A kadem i’nin m u h afazak âr
yaklaşım lann kalesi olduğu dönem de, çok büyük
ölçüde etkili olm uştur. A ynca bkz. Akadem iler;
Em presyonizm .
SANAT A Ş IĞ I (D IL E T T A N T E ) Artık küçüm seyici
b ir kelime o larak, sa n ata karşı yüzeysel ve ciddiyetsiz
bir ilgi du y an kişileri tanım lar. Fakat 18. yy’d a b ir
övgü sözcüğü o larak kullanılm ış, sadece görsel
san atlara değil tü m insani yetenek zenginliğine d erin ,
anlam lı bir d ü şkünlüğü ve zevki anlatmıştır.
SANAT İ Ç İ N SA N A T (Bkz sayfa 322) San atın hikâye
anlatm a, ahlak, d in , ru h an i veya entelektüel
aydınlanm a gibi şeylerle değil, form , renk vb. gibi
kendine has estetik özelliklerle ilgili olacağı fikri. Bkz.
C hase (sayfa 316); Devving (sayfa 325); YVhistler (sayfa
321)
SANAT T A R İ H İ S a n a t eserlerini tarihsel bir
b ağlam da analiz etm ek ve tartışm ak üzere 19. yy’d a
ortaya çıkan, an c ak şim di fem inizm , politik ve sosyo­
ekonom ik teo riler ile psikoloji gibi başka a la n la n d a
içeren, ak adem ik b ir disiplin. Ç ok derin şekilde
açıklayıcı ve aydınlatıcı olabildiği gibi, insanlığın
yaratıcı deneyim ini içeren gerçek sanaün, tarih in ve
akadem ik teorilerin ötesine geçtiğini kabul edem ediği
takdirde bir sa n at eserini taş gibi donuklaştırabilir.
SANAT U Z M A N L IĞ I (C O N N O IS S E U R S H IP )
Sanat eserleri ha k k ın d a bilgi ve anlayış sahibi olm a,
bunları görsel ve estetik özelliklerine vurgu yap a ra k
değerlendirm e.
SA N A T Ç I K O P Y A S I Sanatçının kendi kullanım ı
veya satışı için ayrılm ış, sınırlı sayıda basılmış eser
kopyalan. ‘S an atçı K opyası’ olarak işaretlenir ve
num aralandırılm azlar.
SA NATSAL N E S N E (O B J E T D ’A R T) Enfiye
kutulan, p a rfü m şişeleri ve biblolar gibi küçük süslü
nesneler.
S A N G E N K ırm ızı tebeşir. Ç ok iyi biçim de
kullanıldığında nefis küçük resim ler elde edilebilir.
M ichelangelo b u m alzem ede, 18. yy başlan
Fransa’sına dek b ir d a h a görülm em iş bir yetkinliğe
ulaşmıştır. Bkz. M ichelangelo (sayfa 136); R ubens
(sayfa 191); W atteau (sayfa 222-223)
SA R A R M A Yağlıboya resim ler zam anla k a ra n r veya
saranr. S a rarm a, eski bezir yağı, kir, dum an (nikotin
san bir to rtu bırakır) veya b u n lann tüm ünün
k anşım ından kaynaklanır.
SA T Ü R A SY O N Bir rengin yoğunluk derecesi.
S C U L P ., S C U L P S IT ., S C .,S C U L P E B A T I^atince
‘kesti’ ya d a ‘y o n ttu ’ an la m ın d a kelim eden. Baskılarda,
blok ya d a plakayı y a p a n kişinin adını belirtm ek üzere
bulunur. B azen de b ir heykel üzerine, döküm değil
orijinal y ontm a b ir eser olduğunu belirtm ek için
koyulur.
S E İ C E N T O ‘ 17. yy’ (1600-99) anlam ında İtaly an ca
kelime
S E K İZ G R U B U Sekiz önem li Amerikalı avan g ard
sanatçıdan (A rthur Davies, W illiam G lackens, R o b e rt
H enri, E rnest Law son, G eorge Luks, M aurice
Prendergast, E verett S hinn ve J o h n Sloan) oluşan g ru p
. 1907’de b ir N ew York sergisi için bir araya gelm iş ve
kötü b ir şöhret kazanm ıştır. Bazılan Aschan
O k u lu ’nun parçasıydı bazılarıysa renkli biçim de
m oderndi. A ynca bkz. A schan Okulu. Bkz. G lackens
(sayfa 380); H e n ri (sayfa 380); Lüks (sayfa 380); Sloan
(sayfa 381)
S E K Ü L E R R u hani veya dinsel dünyaya değil, günlük
hayata ait.
S E M A N T İK K elim elerin anlam lannı inceleyen bilim.
S E M B O L İZ M (Bkz. sayfa 322-323) 19. yy Fransız
şiirinde (R im baud, Baudelaire, M allarm é, Verlaine)
ilerici bir akım olarak başlam ış, mistik ve ruh an i
konulara ilgi d u y a n b ir dizi ressamı etkilemiştir.
D uyguları etkilem ek ve rüy alan n gücüne yaklaşm ak
üzere tasarlanm ış, tuhaf, gizemli ve alegorik konuları
dikkat çekicidir. Bkz. E nsor (sayfa 366); M o re a u (sayfa
324); Puvis de C hav annes (sayfa 324); R edon (sayfa
324)
S E M İY O T İK İşaretleri ve altta yatan koşullan,
tavırları, gözlem leri, fikirleri ve hareketleri işaret ediş
biçim lerini inceleyen ve yorum layan bilim. Basit b ir
örnek, herkesin kırm ızı trafik ışığının dur, yeşil ışığın
geç a n lam ına geldiğini anlayarak, bu n a uygun tepki
gösteriyor olmasıdır.
S E N K R O N İZ M O rfiz m ’in A m erikan versiyonu.
Bkz. M acdonald-W right (sayfa 383)
S E N T E T İ K K Ü B İ Z M (Bkz.sayfa 350) 1912-1915
civannda, Picasso, B ra q u e ve G ris tarafından yapılm ış,
resim ler içine d ah il edilm iş, gazete p arçalan , biletler
vb. içeren eserler.
S E N T E T İZ M Bkz. M ineci üslup
S E N T E Z İki veya d a h a fazla a y n şeyi veya fikri,
farklı, başka b ir şey e ld e e tm ek üzere b ir araya
getirmek.
SEPYA M ürekkep ve su luboyada kullanılan
kahverengi pigm ent. B ir a h ta p o t veya m ürekkep balığı
cinsinden elde edilir ve kolay solar.
S E R B E S T A T Ö L Y E O rg a n iz e g rup toplantılarıyla
m odelden resim y a p m a k için belli b ir giriş ücreti
ödenen, ancak a y n c a b ir eğitim ücretinin alınm adığı
atölye. 19. yy so n la n n d a Paris avangard çevresinin
önem li b ir özelliği.
S E R İG R A F İ İpek (elek) baskı tekniğiyle yapılm ış
eserler için kullanılan genel terim . Bkz. İpek (elek)
baskı.
S E R P M E F ırçanın u c u n a hafifçe vurularak
uygulanan boya.
S E R T -K E N A R R E S M İ N et, keskin konturlu
kesintisiz renk a la n la n k u llanan soyut resim.Bkz. Kelly
(sayfa 438); M o rris,R o b ert (sayfa 457); N oland (sayfa
454); Riley (sayfa 436)
S E T T E C E N T O ‘ 18. yy’ (1700-99) anlam ında
İtalyanca kelime
S E Z E S S İO N G R U B U (Bkz. sayfa 338) 1890’lard a
akadem ilerin fikir ve otoritesini sorgulayan, A lm an ve
AvusturyalI ilerici sanatçı g ru p la n . V iyana’d a
Sezession g ru b u n u n ö n cü üyesi G ustav K lim t, hem
m u h afazak ârlan n h e m d e radikal m odernleşm ecilerin
takıntısı olan aşk ve cinsellik tem a la n n ı incelemiştir.
S F U M A T O Yum uşak k o n tu rlar ve renk a lan lan
arasında p ürüzsüz, d u m an lı geçişler. Bkz. L eonardo
(sayfa 132-133)
S IN IR L I B A S IM H e r biri num aralandırılm ış ve
işaretlenmiş, belirli ad e tte üretilm iş baskı. Ö rn eğ in ,
7 /5 0 , 50 adetlik sınırlı basım ın 7. baskısı a n lam ın a
gelir. Şim dilerde, dikkatsiz kişileri tavlayabilmek için
prom osyon am açlı yerleşik b ir söze dönüşm üştür
birkaç yüz h a tta b in adetlik b ir basım ın ‘sınırlı’
olduğuna gerçekten in an ıy o r m usunuz?
S IR L A M A 1) H a lih a z ırd a kurum uş yağlı boya
katm anı üzerini, b aşk a b ir renkte saydam k atm an la
kaplam a tekniği. Eski u staların kullandığı b ir tekniktir
ve bu eski resim lerdeki zengin, titreşimli ve incelikli
renk efektlerinin seb ep lerin d en biridir. 2) Bir resim
üzerine, k o ru m a am açlı çerçeveli cam koymak.
S İK A T İF 1) Sıfat; k u ru y an anlam ın d a keten to h u m u
sikatiftir, zeytinyağı değildir. 2) İsim ; bir çeşit k u rutucu
m adde - k u ru m a hızını a rtırm a k üzere yağa katılan
şey.
S İL Ü E T 18. yy’d a Fransız M aliye Bakanı M .de
Silhouette tarafın d an icat edilen, b ir yüz profilinin

siyah kâğıttan kesilmiş şekli.
S İM G E Bir figürün, örneğin belli bir aziz veya tan rı
olarak tanınabilm esi için özdeşleştirildiği sem bol.
R o m a evlilik tanrıçası J u n o ’n u n h e r za m a n y a n ın d a
d u ran tavuskuşu, Azize C ath erin e’nin üzerinde
neredeyse şehit edildiği tekerlek vb.
S İM U L A K R G erçekliğin yerini alabilecek k a d a r
etkili yanılsam a.
S İ N E S T E Z İ T a t a lm a ve duym a gibi diğ er d u y u lar
uyarıldığında, ren k d u y u m la n n ı fiziksel biçim de
(zihinsel deneyim yerine) deneyim lem e yeteneği. Az
görülen b ir durum dur. Bkz. Kandinsky (sayfa 364)
S İN O P Y A Bir fresk için yapılan ön çizim. G enellikle
kırm ızı aşıboyasıyla (sinop kırmızısı) y apılm aktaydı.
S O H B E T R E S M İ K ib a r sohbeder veya b ir çay
partisi gibi ilgili aktiviteleri gösteren, bir o d a veya
bahçe d e k o ru n a yerleştirilmiş grup portresi. Bkz. Devis
(sayfa 239); H o g a rth (sayfa 238); Zoffany (sayfa 241).
S O K A K S A N A T I Binaların üzerindeki d u v a r
resimleri, graffiti, kaldırım sanatı ve ‘ha p p e n in g le r’
gibi halka açık a la n la rd a g örülen sanat. Eserleri.
Ayrıca bkz. H a p p e n in g le r
S O N B A H A R S A L O N U Paris’teki çağdaş sa n atın h e r
yıl düzenlenen s o n b a h a r sergisi. M o d e rn sa n atın erken
dö n em öncüleri tara fın d a n eserlerini gösterm e yolu
olarak çokça kullanılm ıştır. Bkz. B onnard (sayfa 336);
M arq u et (sayfa 347); M atisse (sayfa 344-345); R o u au lt
(sayfa 354)
S O P R A P O R T E T a m kelim e anlam ı ‘kapı ü stü ’ o lan
İtalyanca terim . K a p ı aralığı üstündeki a la n la ra
yerleştirilm ek üzere yapılan resim ler genellikle
m an z a ra veya natürm ortlar.
S O T T O I N S U Latince ‘aşağıdan yukarıya’
an la m ın d a terim . T avan resim lerindeki figürlerin,
aşağıdan bakıldığında boşlukta yüzer gibi gö rü n m esin e
yol aç an y anılsam a efekti. Bkz. C orreggio (sayfa 150);
M an teg n a (sayfa 107); T iepolo (sayfa 230); Veronese
(sayfa 142)
S O V Y E T G E R Ç E K Ç İ L İ Ğ İ Bkz. T oplum cu
(Sosyalist) G erçekçilik
S O Y U T D IŞ A V U R U M C U L U K (bkz sayfa 412-413)
II. D ünya Savaşı’n d a n sonra gelişen, N ew York O k u lu
av angard sanatı. Büyük, zorlayıcı, kişisel, duygusal,
boyam acı ve tesirli. Bkz. G orky (sayfa 417); K line
(sayfa 415); D e K o o ning (sayfa 414); N ew m an (sayfa
414); Pollock (sayfa 410); Rotlıko (sayfa 414); Stili
(sayfa 416).
S O Y U T S A N A T (bkz sayfa 358) G özlem lenebilir
dü n yadan nesneleri veya insanları temsil etm eyen
sanat. Bkz. D e la u n ay (sayfa 354); K andinsky (sayfa
364); K u p k a (sayfa 353); M alevich (sayfa 371); M iro
(sayfa 393); M o n d ria n (sayfa 389); Pollock (sayfa 410);
Rothko (sayfa 414); Stella (sayfa 462)
S O Y U T L A M A (bkz sayfa 358-359) Eserlerinde doğal
form veya gö rü n tü le ri dam ıtarak d a h a basit fo rm lara
ulaşan, a n c ak soyut san at üretm eye v a rdırm ay an
san atçılardan söz edilirken kullanılan b ir terim dir.
Bkz. H e p w o rth (sayfa 400); M atisse (sayfa 344-345);
N icholson (sayfa 400); Wols (sayfa 420)
SÖZLÜK 497
S P R E Z Z A T U R A İtaly an ca ‘kayıtsızlık’, ‘rah a d ık ’
anlam larındaki kelim e. İşleri hız ve kolaylıkla
yapabilm e becerisi.
S T IV E S G R U B U (Bkz. sayfa 400) 1940,1950 ve
1960’lard a St. Ives, C o rn w all’d a çalışan Ingiliz
san atçılar g ru b u . Bkz. Frost (sayfa 430); H ep w o rth
(sayfa 400); H e ro n (sayfa 431); M o o re (sayfa 399);
Nicholson (sayfa 400)
SU LU B O Y A S u d a çözünebilen h e r tü r boya
m alzemesi teknik o lara k suluboyadır. Genellikle
kastedilen ise, îngilizlerin çok çekici bulduğu, kâğıt
üzerinde, ince yıkam alı, tra n sp a ra n suluboyayla
yapılm ış eserlerdir. T eknik acı verecek k a d a r zordur.
Büyük ustaların, ışık d o lu atm osferik etkilerle, ince
ayrıntıları aynı eserde nasıl birleştirdiklerine dikkat
edin; başlıca n e d en i başka h içbir m alzem enin böyle
başanyla b u so n u ca ulaştıram am asıdır. T h o m a s G irtin
gerçek b ir yenilikçi ve potansiyel olarak en büyük
suluboya u staların d an biriydi, ancak 27 yaşında
verem den ölm üştür. C é z a n n e (sayfa 334-335); G irtin
(sayfa 244); T u rn e r (sayfa 281)
S U N A K E S E R İ S u n ağ ın ü stüne veya arkasına
yerleştirilerek, H ıristiy an ibadetinde sunağın etkisini
güçlendirm ek ü zere yapılm ış resim veya heykel. Ç o ğ u
bu b ağ lam ların d an koparılm ış olarak, seküler san at
galerilerinde sergilenm ektedir. Bu eserler d a h a çok diz
çökm üş p ozisyondan görülm ek üzere tasarlandığından
perspektif ve ta s a n m b u n a göre yapılm ıştır (düzgün
şekilde izleyebilmek için, sanat galerisinde bile olsa,
önlerinde diz çö km eniz gerekecektir).
S U N A K P E R D E S İ Su n ağ ın arkasındaki süslemeli
paravan. G enellikle y o n tm a, bazen boyanm ıştır ve
goblen, p erd e veya d e k o ra tif m etal işi fo rm u n d a
olabilir.
SU N T A Sıkıştırılmış talaş ve yongadan yapılan ta h ta
tuval veya p an ellere göre d a h a ucuz b ir alternatif.
A B D ’d e m asonit adıyla d a bilinir.
S Ü B L İM D oğa veya b ir sanat eseri karşısında
duyulan korkuyla k an şık saygı veya görkem hissi. 18.
yy’d a çok tartışılm ış, 18. yy sonu ve 19. yy b aşların d a
tam ifadesine ulaşm ış b ir estetik kavram ı. Y ukanda
fırtına b u lu d an top lan ırk en , b ir d ağ tepesinde d u ru p
güçlü b ir çağlayanın aktığı vadiye b akan insan figürü
çok tipik b ir ö rn ek tir ve sa n atta d a sıklıkla
kullanılmıştır. T u rn er, san atta ve hayatta süblim
deneyim lerin peşine düşm üştür. Bkz. Friedrich (sayfa
272); M artin , J o h n (sayfa 280); T u rn e r (sayfa 281)
S Ü P E R R E A L İZ M Bkz. Fotorealizm .
S Ü P R E M A T İZ M I. D ü n y a Savaşı öncesi Rus
avangard akım ı. Yalın geom etrik form lar, sade ren k ve
m addi d ü n y ad an h e rh a n g i b ir şeye benzem eyen
uçuşan m ekânsal ilişkilere dayalı bir soyut sanat
geliştirerek, yeni b ir ru h sal farkındalık yaratm ayı
amaçlam ıştır. Bkz. Lissitsky (sayfa 373); M alevich
(sayfa 371)
S Ü R Ü M E K Boyanın b ir yüzey üzerinde eşit
olm ayan şekilde çekilm esi ve bu nedenle alttaki
tabakanın g ö rü n ü r olm ası.
S Ü S L E M E L İ E L Y A Z M A SI Resimler ve süslem elerle
dekore edilmiş, elle yazılm ış m etin.
ŞA R L M A N SA N A T I A v ru p a’d a 8. ve 9. yy’da,
Şarlm an (C harlem agne) (800-14) ve ard ıllan n ın
 SÖZLÜK
h üküm darlığı dö n e m in d e üretilm iş sanat.
ŞASE B oyanacak yüzeyi oluşturm ak için üzerine tuval
gerilen tah ta çerçeve. Resim lerin ark alan n a bakm ayı
asla ihm al e tm eyin bazen arkalan ö n lerin d en d a h a
ilginç olabilir ve şaselerin üzerine koyulmuş yazılar
kendi b a şla n n a b ir öykü anlatabilirler.
ŞE M A Ç ok tem el, aynntısı olm ayan çizim; ö rn eğ in ,
bir kafayı b elirtm ek üzere çizilen y um urta şekli.
Ş İN U A Z R İ ( C H I N O I S E R I E ) Ç in’le ilgili düşsel
fikirleri yansıtan sa n at eserleri, özellikle geç 17.
yy’d an 18. yy o rta ların a k ad ar A vrupa’d a revaçta
olmuştur.
ŞÖVALE R E S M İ Bir şövaleye oturtm aya uygun
boyutta ve atölyede şövale üstünde yapılan resim
yani pratikte iki m etred e n fazla yüksek olm ayan
resimler.
Belli b ir sanatçının üslubunda çalışan,
t a k ip ç is i
ancak m utlaka o sa natçının öğrencisi veya asistanı
olması gerekm eyen kişi. A ynca bkz. A tfetm ek ;...
T avnnda
...T A K L İT Ç İS İ A ynca bkz. ...T avnnda
T A M A M L A Y IC I (İK İN C İL ) R E N K L E R 11er
temel rengin kırm ızı, s a n , mavi sadece kendisine
özgü tam am layıcı b ir rengi vardır yeşil, mor,
turuncu. B unlar d iğ er iki tem el rengi k a nştırarak elde
edilirler. Bir çift tem el renk karşılık gelen tam am layıcı
renk çiftiyle y an y a n a konulduğunda, gözde o ptik b ir
titreşime yol aç ara k birbirlerini hareketlendirirler.
T A M A M L A Y IC I BO YA T a bakalann k anşm am ası
için ilk kat atılan la r kuruduktan sonra üzerlerine
uygulanan boya tab a k a lan .
T A N R IL A Ş T IR M A (A P O T E O S IS ) ilah
m ertebesine yükseltm e. Pohpohlanm ayı gerektiren
kıdemli Hıristiyanlık figürleri ve hüküm darlar
genellikle apoteosis im gelerinin en başta gelen
adaylandır.
T A R A F IN D A N T ¡cari ve akadem ik sanat
dünyasındaki e n kısa a m a en önem li kelim elerden biri.
‘R em brant ta ra fın d a n ’ (ya da başka bir sanatçı)
tanım lam ası sa natçının bu eseri yaptığına d a ir kesin
kanıt (ya d a en a z ın d a n önem li birkanıt) olduğu
an lam ına gelir.
TA R A M A Ç izim de ton ve gölge yaratm ak için, farklı
yoğunlukta yan y a n a getirilm iş paralel çizgiler.
T A R İH Geçm işle olan ilişkimiz sürekli olarak değişir.
Ancak son z a m a n lard a , geçmişi, günüm üzden kopuk,
h e r biri kendi değerlerine sahip, ayn devirler serisi
olarak nitelendirdik. Böylece artık geçmişi b ir yad ig âr
olarak saklam a ve ulusal m iras diyebilme ko nusunda
çok ilerledik. B ugünlerde, eski sanata, antikalara ve
hatıra nesnelerine tapıyor, eskinin sanatından bilinçli
biçim de farklı g ö rü n en sanatın, tü r ve üsluplarını
‘m o d ern’ olarak onaylıyoruz. D a h a önceki
dönem lerde ise, tarih, m itoloji ve antikiteyi şimdiki
zam an ve yerin b ir parçası yapan, geçmiş ve şim di
arasında bir devam lılık algısı m evcuttu.
T A R İH R E S M İ Klasik mitoloji, tarih ve kutsal kitap
konulannı betim leyen resimler. 19. yy so n la n n a kadar,
ciddi biçim de hırslı h e rhangi bir ressamın, san atın d a
başansızlığa m ah k u m olm am ası için, tarih resm inde
b aşan gösterm esi gerekiyordu. A ynca bkz. Yüksek
tavır; Yüksek san at. Bkz. D avid (sayfa 252); M o reau
(sayfa 324); Poussin (sayfa 180-181); Reynolds (sayfa
239); West (sayfa 256)
T A R IH S E L C İL İK B ırakın geleceği, şimdiki
zam anla dahi yüzleşem eyenler tarafından benim senen
geçmişe yönelik saplantılı ilgi.
.. T A V R IN D A ‘R e m b ra n d t ta v n n d a ’ (veya bir
başkası) eserin R e m b ra n d t’ın üslubunda, ancak b ir
başkası tarafın d an d a h a sonraki bir tarihte yapıldığı
an lam ın a gelir. A y n ca bkz. A tfetm e; ...T arafından; ...
Takipçisi; ...Atölyesi.
T E B E Ş İR Çizim için kullanılan, yum uşak, ince,
dam arlı kaya. Beyaz çeşidi kalsiyum karbonattan,
siyahı karbonlu şistten, kırm ızısı d a hem atiten (dem ir
m inerali) elde edilir.
T E M E L (B İR İN C İL ) R E N K L E R Kırm ızı, sa n ve
mavi. T eoride tü m d iğ er renkler b u nlardan türetilebilir
ancak renkli pig m en tler ve renkli ışıklar farklı
oluşabilir.
T E M E L L Ü K ( K E N D İ N E M A L E T M E ) SA N A TI
( A P P R O P R IA T IO N A R T ) K endi norm al
b a ğ lam lan n d an çıkanlıp, değiştirilm eden yeni bir
bağlam a yerieştirilen, böylelikle , yeni ve yüklü b ir
an lam kazandığı söylenen nesneler, im geler veya
metinler. Sıklıkla yeni çarp ıcı b ir fikir olarak sunulsa
d a eski b ir n u m ara o lduğu d a iddia edilebilir çok
çok eski devirlerden b eri sanatçıların başvurdukları b ir
yaklaşım, Lascaux m ağ a ra resimleri tem ellük sanatının
ilk örnekleri olarak düşünülebilir.
T E M İZ L E M E Bkz Restorasyon
T E M P E R A Y um urta sa n sın d a n elde edilen toz
pigm entlerin suyla inceltilm esiyle oluşturulan
emülsiyon. Ç ok hızlı k u n ıy an , dayanıklı ve kalıcı. Kısa
vuruşlarla uygulanm ası gerektiğinden, geniş a lan lan
kapatm ası zahm etlidir ve u zu n z am an alır.
Yağlıboyaya geçilene kadar, erken dönem R önesans
İtalya’sında tercih ed ilen m alzem e olmuştur. H alen
z am an zam an kullanılır. Bkz. C lem ente (sayfa 469);
G hirlandaio (sayfa 95); M ichelangelo (sayfa 136); Piero
della Francesca (sayfa 100); W yeth (sayfa 439)
T E M S İL İ SANAT M u tlak a gerçek hayatta
göründükleri gibi o lm asa d a , tanınabilir nesne ve
figürleri betim leyen sanat.
T E N E B R IZ M C arav ag g io ile İspanyol vc N apoliten
takipçileri tarafın d an uygulandığı şekilde, parlak ışıklar
ve koyu gölgeler içeren resim üslubu. C hiaroscuro
(ışık-gölge) benzeri b ir tarzdır. N apoli’d e yerleşmiş
İspanyol kökenli Jo sé R ib e ra , planlı realizm inin
etkisini a rttırm ak için d ram a tik ışık kullanım ına
başvurm uştur. A ynca bkz. C h iaro scu ro (ışık-gölge).
Bkz. Caravaggio (sayfa 170-171); R ib era (sayfa 185);
Z u rb a ra n (sayfa 185)
T E R E B E N T İ N K uvvetli b ir kokusu olan, çabuk
kuruyan, çam reçinesinden yapılm ış yağlı boyalan
seyreltm ek için kullanılan, ince sıvı.
T E R R IB IL IT A İtaly an ca ‘d eh şet’ anlam ında kelime.
İnsanlığın d u rum uyla özellikle esasen trajik doğası,
öngörülem ezliği, acın ın ve ızdırabııı önlenem ezliği ve
T a n n ’nın son yargısının kesinliğiyle - ilgili bir dehşet
ve kötücül önsezi hissi. Bkz. M ichelangelo (sayfa 136)
T E R S İ Y E R (Ü Ç Ü N C Ü L ) R E N K L E R Bir tem el ve
ikincil rengin (kırm ızı ve yeşil gibi) veya iki ikincil
rengin (yeşil ve tu ru n c u gibi) karıştırılm asıyla elde
edilen sonuç, öz e llik le İkincisi bulanık ren k ler ü retir
kahverengi, gri ve siyahlar.
T E S P İ T M A D D E S İ (FİK SA J) Tebeşir, füzen ve
pasteli kâğıt üzerine sabitleyerek, bulaşm a ve
aşınm asını engelleyen, saydam bir sprey.
T E S S E R A (M O Z A İK TA ŞI) M ozaik y a p ım ın d a
kullanılan küçük parçalar.
T E Ş B İ H S a n a tta , aşağı yukarı m etafor ve alegoriyle
aynı a n la m a gelir. Bkz. Alegori
T E Z H İ P (Bkz. sayfa 77) Yazılı bir m etni, altın , güm üş
ve renklerle süslem e işi.
T İ C A R İ S A N A T Yalnızca ticari am a ç lar için sipariş
edilm iş san at, ö r n e ğ in ; reklam veya am b alaj ürünleri.
T İ N T Bir renk içinde, başka bir renkle k arıştırarak
elde edilen varyasyon.
T İT A N Y U M B E Y A Z I 1in sa f beyazlıkta ve e n iyi
opaklığa sahip beyaz pigm ent. 1920’lerde kusursuz
hale gelmiş, şim di de en fazla satılan pigm ent.
T O N Bir rengin açıklık veya koyuluğu. A ynca b ir
rengin, açıklık, değer, yoğunluk veya parlaklığına
değinerek de tanım lanır.
T O N D O İtalyanca ‘yuvarlak’ a nlam ın d a kelime.
Yuvarlak resim veya rölyef.
T O P L U M C U (SO SY A L İST ) G E R Ç E K Ç İ L İ K
Sovyeder B irliği'nin kom ünist diktatörlüğünün,
çoğunlukla P arti’ye bağlı ve gayretli işçilerin
kahram ansı betim lem elerinden oluşan, resm i sanatı.
M ao ’nun Ç in ’i ve C a stro ’nun K ü b a’sı gibi katı
kom ünizm le yöentilen ülkelerde de taklit edilmiştir.
T O P L U M S A L (SO SY A L) G E R Ç E K Ç İ L İ K
G ündelik h ay atı, d a h a çok zor yönleriyle g ö steren
sanat eserlerini tanım lar. 19. yy’da toplum sal gerçekçi
resimler, işçi sınıfını, fahişeleri, hastalık, ö lü m ve z in a
gibi konuları fotoğrafik d e tayda betim lem işlerdi.
Şim di ise, A ID S , cinsiyet, ırk, fem inizm , cinsellik,
endişe ve yalnızlık gibi m eseleleri ele a lan k avram sal
eserlerdir. 1850 ve 1860’lard a Ford M ad o x B row n,
heykeltıraş ark a d a şı T h o m a s VVoolner’m
Avustralya’y a g itm ek üzere ayrılışından ilh am a larak ,
İngiltere’d en z o ru n lu göç sorununa değinm iştir.
A ynca bkz. YBAs.
T O P O G R A F Y A G.erçek bir yerin aynntılı tasviri.
R .P B onington, V erona gibi pitoresk yerlerin, ışık dolu,
aynntılılı suluboya ve yağlıboyalannı ü reterek bu
k onuda yetkinliğe ulaşmıştır. Bkz. Bonington (sayfa
268)
T O P R A K R E N K L E R İ Aşıboyası veya a m b e r gibi
topraktan elde edilen pigmentler.
T O P R A K SA N A T I (A R A Zİ SA NATI) T o p rak
araziyi sanat eserine dönüştürm e. M üze ve galeride
sergilenem ez an c ak T oprak sanatı projelerinin
fotoğrailan gösterilm iştir. 1960’lan n so n la n n d a
gelişmiştir. Bkz. L o n g (sayfa 468); Sm ithson (sayfa
462); T urrell (sayfa 465).
T O Z L A M A Bir karto n u n konturian boyunca küçük
delikler delinir. D a h a so n ra karton üzerine çok ince
kurum serpilerek deliklerden düşen kurum la başka bir
yüzey üstü n d e iz bırakılır ve böylece desen tran sfer
edilm iş olur.
T R A N S A V A N G A R D İY A (AVANGARD Ö T E S İ)
D ışavurum cu resim , renkle figürasyon ve bireysellik
gibi, geleneksel sanatsal öncelikleri yeniden
yerieştirm eyi am açlam ış, 1970’ler sonu İtalyan akım ı.
Belli b ir k o n u d a tu tarlı b ir yaklaşım a sahip olm ak tan
çok, M in im alizm ’in anonim liğine b ir tepki
m ahiyetindedir. Bkz. C lem en te (sayfa 469); Paladino
(sayfa 427)
T R E C E N T O ‘ 14. yy’ (1300-99) a n lam ın d a İtaly an ca
kelime
T R O M P E L’O E I L (G Ö Z A L D A N M A SI) T am
kelime anlam ı ‘g özü a ld a tır’ olan Fransızca terim . Bir
trompe l ’oeil resim , izleyicinin gördüğü şeyin gerçek
olduğunu d ü ş ü n d ü re n b ir hile olarak tasarianm ıştır.
T U N A O K U L U 16. yy b a şla n n d a m an zara resm ini
geliştiren O r ta A vrupalı sanatçılar grubu. Bkz.
Altdorfer (sayfa 158); C ra n a ch (sayfa 125)
T U T K A L H ay v an kaynaklı jelatin eritilip bir
solüsyon haline d ö n ü ştü rü ldü ğ ü n d e b ir yüzey ü zerine,
su geçirm ez ve b o y an m ay a uygun hale getirm ek üzere
uygulanabilir. A y n ca bkz. Tutkallı boya.
T U T K A L L I B O Y A -Toz halindeki boy alan n tutkalla
kanştınlm ası; kalıcı değildir. T iy atro lard a sahne
resimleyenler ta ra fın d a n kullanılır. Tutkallı boyayla
yapılm ış eski resim lerin karanlık ve tozlu bir
görünüm ü olur.
TU V A L Ç oğu büyükçe resim lerin üzerine yapıldığı
m alzeme. Pahalı o lm ay an , esnek, dayanıklı,
şekillendirilebilir. 15 0 0 ’lerden bu yana genel
kullanım dadır. K eten geleneksel m alzemesidir;
Am erikan bezi (pam uklu dokum a) 1945’ten beri
yaygın biçim de kullanılm aktadır.
TU V A L Y E N İL E M E H asarlı tuvalin, yeni b ir tuval
üzerine yapıştınlm ası işlemi.
U F U K Ç İ Z G İS İ San atçın ın göz hizasında, resim
boyunca u z a n an y atay çizgi.
U K İY O -E I 7., 18. ve 19. yy’d a yapılmış, popüler
J a p o n resim ve a ğ aç blok baskılan. Sağlam
desenleriyle, d e k o ra tif ve parlak renklidirler. Pahalı
k ibar fahişeler, m an zaralar, hayvanlar ve kuşlar,
anlatım sal sah n eler vb. koııulannı oluşturm uştur.
Ukiyo-e, ‘salınan d ü n y a ’ a n lam ın a gelse de, h içbir
Batılı yazar, öne çıkardığı fikri ikna edici biçim de
açıklayam amıştır. U kiyo-e u sta la n n d an biri olan
Hiroshige, doğaya karşı şiirsel saygısını, buğu, y ağ m u r
ve k ar efektlerini ifade etm edeki becerisiyle tanınm ıştır.
U L U SA L T A S A R IM A K A D E M İS İ L o n d ra’daki
K raliyet Akadem isi’nin A m erikan eşdeğeri olarak
1825’te N ew York’ta kurulm uştur.
U M B R İA O K U L U 15. ve 16. yy’d a Perugia bölgesi
ve civarında çalışmış İtaly an sanatçılar. Bkz. Piero
della Francesca (sayfa 100); R ap h ael (sayla 134);
Signorelli (sayfa 95)
...U S T A S I Bir g ru p eserde aynı üslup
görüldüğünden, belirli b ir e lden çıktığı anlaşılan
eserlerin kimliği tespit edilem em iş sanatçısına verilen
isim. Genellikle e n fazla tanınan eseriyle veya çalıştığı
bölgenin ism iyle anılır. Ö rneğin; Aziz B artholom ew
S unak Eseri U stası. Bkz. C am p in (Flemalle Ustası)
(sayfa 111)
U T P I C T U R A P O E S I S Resim lerin, özellikle şiirsel
ve lirik yazılı m etin lerin yerini tutabileceği fikrini ifade
eden L adnce söz.
U T R E C H T O K U L U R om a’yı ziyaret ettiklerinde,
Caravaggio’n u n e serlerinden çok etkilenen bir g ru p
17. yy H o llan d a ressam ı. U trech t O k ulu’n u n ön cü
üyesi G errit v an H o n th o rst, özellikle yapay ışığı
çarpıcı şekilde kullanım ıyla tanınır. Bkz. H onth o rst
(sayfa 204); T e rb ru g g h e n (sayfa 199)
U Y G U L A M A L I S A N A T M obilya, seram ik, d u v a r
kağıdı, d uvar halısı ve m etal işler gibi, entelektüel veya
ru h an i özellikler taşım ayan, kullanılabilir y a da
dekoratif san at eserleri.
...Ü SL U B U Belli b ir sanatçıyla aynı üslupta a m a o
sanatçıya a it olm ayan. Ayrıca bkz. Atfetm e; ...
T arafından; ...T akipçisi; ...T a v n n d a; ...Atölyesi.
Ü S L U P İncelenebilir ve özelliklerinin kendine özgü
bileşimi belirlenebilir, diğerlerinden farklılaşan y a p m a /
y aratm a şekli. U n u tu lm a z büyüklerden biri olabilm ek
için, yeni, kolayca tanınabilir, teknik olarak gelişmiş,
kelimelerle ifadesi kolay, izleyici ve diğer
profesyonellerce taklit edilebilecek bir üsluba sahip
olm anız gerekir.
V A NITA S Ö lü m e ve hayatın geçici doğasına sem bolik
referanslar (kurukafalar veya sönm üş m um lar gibi)
içeren bir çeşit n a tü rm o rt.
V A R O L U Ş Ç U L U K H e m e n savaş sonrası d ön em d e,
Batılı entelektüel elit ara sın d a m oda olmuş felsefe,
ö z ü n d e , bireylerin sadece kendilerine karşı sorum lu
tutulabileceğini ve b u yüzden kendilerini m üm k ü n
o lduğunca kişisel ve bireysel olarak ifade etm ekte
serbest ve h a tta zoru n lu olduklarını söyler. Z a m an ın
y azar ve avangard sanatçıları üzerinde çok etkili
olmuştur. Bkz. Pollock (sayfa 410-411)
VARYANT O rijin a lin d e n hafif farklılıklar gösteren
kopya.
V E D U T A İtaly an ca ‘izlem ek’ anlam ındaki vedere
kelim esinden. Bir ken t veya kasabanın tam doğ ru lu ğ a
yakın b ir g ö rünüm ü. 18. yy’d a b u n lan resm eden
sanatçılara vedutisli adı verilirdi. Bkz. Bellotto (sayfa
236); C a naletto (sayfa 235); Piranesi (sayfa 249)
V E L L U M D a n a d e risinden elde edilen ince
parşöm en.
V E R D İG R İS Y E Ş İL İ 1) Bakırdan yapılan zehirli,
yeşil veya yeşilimsi m avi pigm ent; uçucudur ve
zam anla koyu kahverengine dönüşür. İlk olarak antik
Y unan’d a kullanılm ıştır (ismi, vert-de-Grice ‘Y unanistan
yeşili’nd en gelir) 2) Bakır, bronz veya pirinç ü zerin d e
oluşan yeşilimsi veya m avim si patina.
V E R M İL İO N (A L E V K IR M I Z I S I ) Civa ve
sülfürden elde edilen p arlak kırm ızı pigm ent, tik
o larak antik Y unan d ö nem inde üretilmiştir.
V E R N İ K Y üzeyi korum ak, renklere doku ve
görünüm b ü tünlüğü k a zandırm ak için resm in
yüzeyine sürülen, k u ru d u ğ u n d a sertleşen, saydam b ir
koruyucu m adde. Panel veya tuval üzerindeki
resim lerde kullanılm aya u y g u n d u r ancak zam anla
resim lerin k a ra rm a sın a yol açabilir.
V E R N IS A J F ransızca ‘cilalam a g ü n ü ’ anlam ındaki
kelime. Bu, sergi açılm ad an b ir gün önce sanatçıların
d u v ara asılmış işleri ü zerin d e bitiriş m üdahalelerini
yaptıkları veya son verniği sürdükleri gündü.
Şimdilerde, ö n /ö z e l izlem e için kullanılan şık bir
kelim eden ibarettir.
V İD E O SA N A TI Bir galerid e yerleştirilmiş, b ir veya
d a h a fazla televizyon ek ra n ın d a izlenmek üzere
üretilm iş sanat eseri. B u o rta m ın sanatsal olasılıklarını
araştırm a ve kullanm a idd iasın d ad ır televizyonun
sahip olduğu benzersiz renk, parlaklık ve hareket.
Genellikle herhangi b ir anlatım sal veya belgesel içerik
taşım adığından, evinizdeki televizyonda
gördüklerinizden epey farklıdır. Bkz. H ato u m (sayfa
470); H irst (sayfa 476); Paik (sayfa 458); Viola (sayfa
469)
V IN Y E T Küçük, p o rtre veya n a tü rm o rt gibi
genellikle figüratif, b o rd ü rsü z ve kenarlara doğru
silikleşerek kaybolan d esen y a d a kısa, genellikle ev
h ayatına d a ir anlatım sal b ir olayı tasvir eden sahne.
E n başlarda, asm a y a p ra k la n ve sarm aşıklan içeren
desenlere vinyet adı verilirdi.
V İR İD İA N Y E Ş İL İ 19. yy b a şla n n d a tanıtılmış,
zehirsiz, krom bazlı, p a rla k yeşil pigm ent.
V O R T İS İZ M (Bkz.sayfa 376) 1913-15 arasında etkin
olmuş, avangard Ingiliz san at akım ı. Kübist ve Fütürist
fikirleri alarak, kasvetli Ingiliz sanatını ve genel olarak
toplum unu sarsm ayı am açlam ıştır. Bkz. B om berg
(sayfa 377); Lewis (Percy) YVyndham (sayfa 376);
R oberts (sayfa 377)
W .P.A ABD’deki İş G eliştirm e tdaresi’nin kısaltılmış
ismi. 1930’lardaki B u h ra n d ö nem inde, sanatçılara iş
sağlam ak için başlatılm ış b ir Am erikan hüküm et
projesi. T ü m sanat d a lla n n ı kapsam ış ve 100 000
resme, 2 500 d u v a r resm ine ve 2 milyon afişe sponsor
olmuştur.
YAĞ Resimde kullanılan başlıca yağ,
ketento h u m u n d an elde edilen b ezir yağıdır. Yavaş
k u ru r (günler veya h a fta la r sürebilir) ve zam anla
sararabilir. H aşh aş yağı d a yaygın biçim de kullanılır.
YA ĞLI BO YA LAR B ugün bilinen anlam da
yağlıboya, 15. yy’d a gelişmiş, 16. ve 17. yy’d a baskın
boya çeşidi olmuştur. Yağlıboyanın avantajlan
arasında esneklik, çok yönlülük, taşınabilirlik,
dayanıklılık zengin g ö rü n ü m ve çalışması en zevkli
m alzem e olduğu gerçeği sayılabilir. Yağlıboyalar, toz
halindeki pigm enderle yağın kanştınlm ası sonucu
elde edilir.
Y A L D IZ Bir yüzeyi y a p ra k halindeki altınla kaplam a.
Y A P IS A L C IL IK İşaretlerin anlam larını inceleyen
bilim için en son ve çok kullanılan kelime. D ah a
önceleri ‘ikonoloji’ diye bilinirdi.
Y A P IS Ö K Ü M Bir san at eserinin gerçek anlam ının,
sanatçısının ne d em ek istediğini inceleyerek değil,
b u n u ifade ediş şeklini analiz ederek bulunabileceğini
savunan, şu a n d a rağ b e t g örm ekte olan anlayış.
Y A P IŞ T IR IL M IŞ K Â Ğ IT (P A P IE R C O L L Ü )
Sanatçı tarafın d an h a z ırla n a n kâğıtlar kolajda
kullanıldığı gibi g azeted en kesilmiş vb. değil

yapıştırılarak b ir resm in içine katılır. Ayrıca bkz. K olaj.
Bkz. B raque (sayfa 351); Gris (sayfa 351); M atisse
(sayfa 344-345)
YARI T O N R engin en açık ve en koyu u ç la n
a rasında yer alan ton veya gölgelere verilen ad.
Y A R IM F R E S K K u ru alçı üzerine yapıldığından,
boyanın yalnızca kısmi olarak emildiği fresk resm i.
A ynca bkz. T a m fresk; Fresk
Y B A s İngilizce ‘G e n ç İngiliz S a n a tç ıla n ’ terim in in
kısaltm ası. Ç o ğ u 30’lu yaşlarındayken, 1990’lard a
büyük b ir uluslararası ilgi toplayan, ‘çok p a rla k ’
olduklan id d ia edilen sanatçılar grubu. Ç o ğ u L o n d ra,
G oldsm iths K oleji’n de eğitim görm üştür. Eserleri
çoğunlukla kavram saldır. T em alan ağırlıkla güncel ve
sosyal sorunlardır. ‘S a n a t yapm a’d a son d erece hızlı ve
verim li o lm a la n n a rağm en şaşırtıcı biçim de
heyecansızdırlar. A ynca bkz. Toplum sal G erçekçilik.
Bkz. H irst (sayfa 476); Ofıli (sayfa 477); W h ite re a d
(sayfa 476)
Y E N İ G E R Ç E K Ç İ L İ K 1960’larda, ö rtü lü a m a belli
belirsiz sim gesel ya d a mistik anlam ları o lan , sıradışı
görünüşlü eserler üretm ek üzere, gündelik kullanım a
ait m alzem elerle çalışan Avrupalı sanatçılar gru b u .
Bkz. A rm a n (sayfa 421); C hristo v e Jea n n e -C lau d e
(sayfa 460); K lein (sayfa 421)
Y E N İ İ N G İ L İ Z SA NAT K U L Ü B Ü İn g iltere’de
1886’d a ilerici, akadem i karşıtı olarak k u ru lan ,
spontanlık ve açık hava resmi tara fta n gru p . Bkz.
S argent (sayfa 326); Sickert (sayfa 326)
Y E N İ N E S N E L L İK (N E U S A C H L IC L IC H K E IT )
Ç oğunlukla toplum sal eleştiri içeriğine sahip, sert,
keskin ve ayn n tılı üslup. 1920’lerde A lm an y a’d a
rağbet görm üştür. Bkz. Dix (sayfa 385); G rosz (sayfa
385); S c h a d (sayfa 385)
Y E R Y Ü Z Ü SA N A T I Bkz. Toprak S anatı
Y IK A M A K âğıt üzerine, geniş bir alanı kap atacak
şekilde fırçayla taşırılan, çok sulu suluboya veya
m ürekkep. Ruskin, tuğlalı ve taş işlenmiş m im ari
yüzeylerin dokusunu, a y n c a ışık ve atm osfer hissini
yakalayabilm ek için suluboya yıkam ayı büyük
beceriyle kullanm ıştır.
Y IP R A N M IŞ ‘K ötü d u ru m d a ’ dem enin k ib ar yolu.
Y O Ğ U N R E N K ()[ )ak beyazla kanştm lm ış suluboya.
Y O Ğ U N L U K B ir rengin kuvveti veya parlaklığı.
Y U M U Ş A K H E Y K E L Kum aş, kürk veya keçe gibi
yum uşak m alzem elerden yapılmış heykel.
Y U M U Ş A K -Z E M İN G R A V Ü R K urşunkalem veya
tebeşir g ö rü n ü m ü etkisi yaratan bir çeşit asitle oym a
tekniği. K a rm a şık bir tekniktir ve az rastlanır. Bkz.
Asitle O y m a Tekniği
Y Ü K S E K (R Ö L Y E F ) B A SK I Boyanacak kısm ın
yüksek bırakılarak, basılm ayacak alanın kesilip
çıkanldığı, blok veya plakadan yapılmış baskı. A ynca
bkz. A ğaç oym a baskı; Ağaçbaskı
Y Ü K S E K R Ö L Y E F bkz Rölyef
Y Ü K S E K S A N A T Yüksek sanat, çok ciddi niyetli,
derin entelektüel ve m anevi a n lam lan ifade etm eyi
S Ö ZLÜ K 501
..... ..................
am açlayan sanattır. H e r devir, kendi uygun ve kabul
edilebilir yüksek san atı o larak belirli konu veya
üslupları (ya d a h e r ikisi de) öne sürer. Bu, 18. y y ’d a
tarih r e s m i, 19. yy’d a m an z a ra resm i, erken 2 0. yy’d a
soyut sanat ve geç 20. yy’d a d a K avram sal S an at
olmuştur. A m a c a ulaşılıp ulaşılam adığı a y n b ir
k o n udur bazen bireysel sonuçlar sıradanlığın ötesine
geçememiştir. A y n ca bkz. K avram sal sanat; Yüksek
tavır.
Y Ü K S E K T A V IR D estansı karakter ve olaylar fikrini
yücelten, tarih , o to rite ve asalet ç a ğ n şım lan içeren,
tutkulu resim çeşidi. T a rih resm i ve p o rtre alışılagelm iş
konulandır. Gösterişli, dokunaklı ve hitabeti
kuvvedidir; en iyileri karşı konulm az şekilde ikna
edicidir, en kötüleri sam im iyetsiz, yüzeysel ve gülünç
olabilir. R eynolds ateşli biçim de yüksek tavır resm inin
erdem lerine inanm ıştır. Portrelerinde b a şan sağlam ış
olsa da, tarih resim lerine geldiğinde fena halde
tökezlemiştir. Bkz. C o p ley (sayfa 256); K itaj (sayfa
432); Reynolds (sayfa 239); Sargent (sayfa 326); S tu a rt
(sayifa 257)
Y Ü Z Y IL S O N U (F İN D E S IE C L E ) 19.yy
so n la n n d a m o d a o lan , bıkkın ve ahlaken düşük
tavırlan belirtir.
Z E M İ N 1) Ü zeri b o y an acak desteğin en son,
hazırlanm ış hali. 2) A y n ca bu hazırlam a işlem inde
kullanılan m alzem en in adı. Z em inin am acı, ressam ın
boyayabileceği, uygun dokulu yum uşak bir yüzey
oluşturm ak ve bo y a ile desteği ayırm aktır. Z em in
herhangi b ir ren k olabilir. Eski ustalar geleneksel
olarak, o rta b ir to n seçmişler, böylece p arlak yerler için
zem inden d a h a açık, gölegler içinse zem inden d a h a
koyu renk kullanabilm işlerdir. Em presyonizm ’d e n bu
yana zem inler genellikle beyaza boyanarak, m ü m k ü n
olduğunca p a rla k ren k ler elde edilmeye
çalışılmaktadır. A y n ca bkz. Prim er; İçine işlemek;
Destek
Z İG U R A T A ntik M ezo p o tam y a’d a p iram it şekilli,
kare tabanlı kule.
Z O R L U K T u m önem li san at eserleri, zam an ve ç ab a
gerektirdikleri ve h em yaratıcılarının hem de
izleyicinin algı, zeka ve duy g u lan n ı sınadıklan için
zordurlar, ö t e y a n d a n , kimi y o ru m cu lan n d ü şü n ü r
göründüğü gibi, b ir şeyin çözüm lem esi veya
anlaşılm ası z o r olm ası önem li b ir sanat eseri o ld u ğ u n u
gösterm ez.

Andrews, Michael 435
İndeks Angelico, Fra 89
K oyu renkli sayfa num ara­
lan ana girişleri göster­
mektedir.
A Antoncllo da Messina 104
Abbate, Niccolô dell’ 154
Açıkhava resmi 304, 305,
312
Adam, Robert 242,250
Kedleston Salonu,
Derbyshire 250
Aertscn, Pieter 156
Çobanların Tapınışı 156
Afrika heykeli 347, 349,
357
ahşap oyma 39
Agasse, Jacques-Laurent
247
Kir At Üzerinde Bayan
Casenme 247
ağaç baskı 36
Akıl Çağı 2 1 9 ,2 2 4 ,2 4 6
Akademik Sanat 258-61
Akademiler 22 3, 284
İngiltere 238, 239,
241, 284, 298, 379
Fransa 2 8 4 ,3 0 6 ,3 1 2
akrilikler 35
Albers, Josef 386, 388
“Kareye Saygı' 388
Alechinsky, Pierre 418,
419 Oktav 419
Algardi, Alessandro 169
Allan, David 246
Alma-Tadema, Sir
Lawrence 288
Tcpidaryum 288
Almanya, çağdaş 453,
4 5 8,4 6 0 ,4 6 1 ,4 6 2 ,
464, 465, 466, 467,
470, 472, 473
Dışavurumculuk 121,
358, 360, 362-3,
364-5, 382, 384, 466
baskı 36, 75
Romantizm 259,
260- 1, 272-3, 274, 365
30 Yıl Savaşları 163 4
Altdorfer, Albrecht 158
Azize CaÜıerine’mn
liaşımn Vuruluşu 158
Alys, Francis 475
Amerika Amerikan ekolü,
yükselişi 256, 257
Çağdaş 452 7,458,
459 3, 464, 467, 469,
470, 472-3, 474 5, 477
Bağımsızlık Bildirgesi
221
Urken M odcrnisdcr
380 3
genişleme 261
Empresyonizm 316 17
Modernistler 37, 404
17, 436 45
Romantizm 274, 275,
290 5
Andre, Cari 459
Altın Yaratıcıların Mezfln
459
Beardsley, Aubrey 325 268-9
AzİZ Damian'in Hoşlarının
Beckmann, Max 362, 384
Yeşil ve Kahverengi
Kayalıkların Altı 268 9
Bonnard, Pierre 336
Çiçeklenmiş Badem Ağacı
Kesilmesi 89 Otoportre 384
Santa Trinitâ Sunak Resmi Bell, Vanessa 379 336
Bellini, Genülc 102 Bordonc, Paris 151
22
SL Marko Meydanı'nda Bosch, Hieronymus 121,
ankosük 32
balmumu 32 102 3 324
Bellini, Giovanni 102, Dünyevi fevkler Bahçesi:
103 ,143 Cehennem 120
Appel, Karel 418
Bahçede Izfhrap 103 Aziz Anthony 'nin Baştan
Araçlar vc malzemeler
Bellini, Jacopo 102 Çıkarılışı 120-1
28-43
Arcimboldo, Giuseppe Ixonello d’Este Mütevazi Botero, Fernando 457
Meryem’e Tapınıyor 102 Both,Jan 212
159
Bellotto, Bernardo 236-7 Botticelli, Alessandro 26,
Su 159
Kraliyet Kalesinden Varşova 88, 96, 98-9, 299
Aralık 1776 274 5
Manzarası 236 Müneccim Kralların
Arellano, Juaıı de 186
Bellows, George Wesley Tapınması 96
Bir Sepet İçinde Çiçekli
380, 381 Venüs’ün Doğuşu 26,
Natürmort 186
Sharkey'de Boks Maçı 37, 44-5
Arman, Armand
381 l/ı 1‘rimavera 98-9
Fernandez 421
Bcnton, Thom as Hart Boucher, François 224-5,
OJfis Bitişi 421
409 226, 227
Arp, Jean (Hans) 367,
Berenson, Bernard 24, Bacchus ve Erigone 227
368-9. 390
142 Bougucreau, William-
Kafa 368
Bernard, Emile 332 Adolphe 285
Art Brut 419
Bernini, Gianlorenzo 169, Venüs'ün Doğuşu 285
Art Nouveau 325, 338,
173-5, 178 Bourdichon,Jcan 119
357
Apollo ve Daphne 173 Ingiltere Kraliçesi Anne,
Arte Povera 425, 426, 427
(Mmaro Şapeli 174-5 Azize Anne, Aziz/ Ursula
Ashcan Okulu 380, 381
Moro Çeşmesi 178 ve Azize Helen ile 119
Auerbach, Frank 432
Dört Nehrin Çeşmesi 162 (Orandes Heures) 119
Avcrcamp, Hendrick 208
Bcrruguete, Pedro 118 Bourgeois, Louise 452
Salonunyanındaki patenci­
Beuys, Joseph 41, 43, 453 Quaranlania 452
lerle kış manzarası 209
'Toprak Telefon 453 Bouts, Dicric 114
Aydınlanma, 219, 221,
Bevan, Rolx-rt Pnlhill 378 Cehennem 114
262, 266
Bible 130,297,302 Bramante 138
Aziz Pctcr Kilisesi, Roma
Büyük Incil, Kapak Brancusi, Constantin 39,
138, 139,178
Sayfası, 1539 130 356
Bierstadt, Albert 292 Hoşluktaki Kuş 356
B bilgisayarlar 42, 451 Braque, Georges 35, 346,
Baldung Cîricn, H ans 125 bilim, 17. yy 165 350, 351,401
Isaac Newton un teleskobu Stüdyo V 351
Balla, Giacomo 374, 375
165 XIV. Louis'in Brett,John 298
Tasmalı Ktipeğin
1667'de Académie Riyale Breton, André 390
Dinamizmi 374
des Sciences Ziyareti Manyetik Alanlar 390
Balthus 404
Schlemmer, Oskar 386, Bağunsız Devrimci bir
Bandinclli, Baccio 20 I.
388 Sanal İçin 390
Cosimo dc’ Medici 20
I Interhaltung I 388 Oerçeküstücü Manifesto
Barbizon Okulu 304, 305
Bingham, George Caleb 390
Barney, Matthew 477
292 bronz heykel 38
Barocci, Fcdcrico 151
Blake, Sir Pctcr 446 Bronzino, Agnolo 146,
Isa 'nui Sünneti 151
Blake, William 248, 280 148 9
Barok Dönemi 39, 144i,
(¡ünlerin Atası 248 Venüs ve Aşk lannsı ile
151,162-5, 173,
Bloomsbury Group 378, Alegori 148
174 5 , 177, 178-9,
379 Broodthaers, Marcel 422
185 9, 190 3
Boccioni, Umberto 374, Brown, Ford Madox 296
mimari 164-5
375 Work 2%
Barry, James 241
Uzayda Sürekliliğin Browning, R o İk tI 297
Bartolommeo, Fra Baccio
Benzersiz Formları 374 Bruce, Patrick Henry 383
della Porta 135
ßöcklin, Arnold 325 Brueghel, Jaıı 195
Baselitz, Georg 461
Boetti, Alighicro 427 Bruegel, I*ieter (büyük)
Resim Onbir 461
Dünyayı Dünyaya 1 5 7 ,195
Baskı uygulamaları 36-7
Basquiat, Jean-Mielıcl 475 delirmek 426 7 Kardaki Avcılar Şubat
Bol, Ferdinand 202 157
Bassano, Jacopo 151
Bir Kan Kocanın Ibrtresi Habil Kulesi (detay) 157
Başyapıt, tanım 26-7
202 ölümün (detay)
Batchelor, David 448 9
Brick l-anr Spektrumu Bolonya Okulu 166 74
Boltanski, Chrisüan 41, Brueghel, Pieter (genç
448 9
Batoni, Pompeo Girolamo 466 olan) 195
Anıtlar: Dijon’lu Çocuklar SL Hubert ve SL Anthony
237
466 Onuruna Düzenlenen bir
Baudelaire, Charles 270
Boml>erg, David 377 Köy Festivali 195
Bauhaus 364, 372, 386,
Bonington, Richard Parkes Brunelleschi, Filippo 75
387, 388

Floransa Katedrali 'nin
Kubbesi 75
Burgonya O kulu 85
Burne-Jones, Sir Edward
Coley 297, 298-9 Aziz
George ve Ejderha 299
Burn, Alberto 424
Büyük Tur 234,235,237
Byron 268
Bizans Sanatı 64-5, 78,
79, 155
Pantokrator İsa 64-5
imparator I. Justinian ve
Heyeti 65
Meryem ve Çocuk İsa 64
C-Ç
Cabanel, Alexandre 285
Cleopatra Ölüm
Mahkumlarının Üzerinde
Zehir Denerken 285
Gaillebotte, Gustave 311
Calder, Alexander 40,
340-1, 438
Mavi Tüy 438
stüdyo 40
Genç Bayan ve Süiti
340~ 1
Galle, Sophie 470
Gallot, Jacques 164
İpe Çekme 164
Cam pin, Robert 111
Canaletto, Giovanni
Antonio 235, 236, 237
Yükseliş Gününde San
Marko Havzası 2 3 4 5
Canova, Antonio 254,
255
C.upid ve Psyche 254
Paulina lionaparte
Borghese Venüs Kılığında
250, 254
Caravaggio 168, 169,
170-1, 172, 177, 185,
199
Judith ve H ob fernes 170
Hasta Baküs 171
Emmaus'ta temek 170 1,
178
Caro, Sir Anthony 434-5
Carpaccio, Vittore 141
Azize llrsula’mn Rüyası
141
Carrâ, Carlo 375
Müdahalen Gösteri 375
Carracci, Annibale 167,
178,179
Farnese Palace, Rome
167, 179
Balık Am 167
Isa'nın Mezarındaki Kutsal
Kadınlar 167
Verms ve Anchises 179
C am era, Rosalba (îiovanna
229
('.aterina Sagredo Barbarigo
“Bernice" olarak 229
Cassatt, M ary 30, 316
Casüglione, Baldassare
129
Saraylının Kitabı 129,
138
Catena, Vincenzo 142
Caulfield, Patrick 446
Cellini, Benvenuto 149
4Saltcellar’ tuzluk 149
Cennini, Cennino 30
César (César Baldaccini)
420
Cézanne, Paul 26, 180,
184, 331,332, 334-5,
344, 346, 349, 351,
357
Büyük Yıkananlar 335,
344
Ağaçlar ve Bir Evle Saınte-
Victoire Pağı 333~4
Otoportre 334
Sepetli Natürmort 334
Chagall, M arc 354-5
Hokkabaz 355
tebeşirler 30
Cham berlain,J o h n 455
İsimsiz 455
Champaigne, Phillippe de
183
Chapm an, Jake ve Dinos
475
Chardin, Jean 224
Natürmort 224
Charies I 165, 194, 198
Chades II 216,217
V. Chades Kutsal Roma
İmparatoru, 129, 130
Chase, William M erritt
316-17
Siyahlar İçinde Bir
Kadının l\>rtresi 316
Chia, Sandro 427
chiaroscuro 184, 203
Chillida, Eduardo 428-9
Berlin 428 9
Chirico, Giorgio de 375,
394, 404
Bir Sokağın Gizemi ve
Melankolisi 404
Glıristo & Jeanne-Claude
43, 460
Kapılar 2 3 Çevrelenmiş
Adalar 43
Paketlenmiş Ağaçlar 460
Clıristus, Petrus 115
Church, Frederick Edwin
290-1
Cotopaxi 291
Cimabue (Cenni di Peppi)
78, 80
'¡ahita oturan Meryem ve
Çocuk Isa, etrafında Sekiz
Melek ve Dört A ziz il*
(veya Maesta) 78
Claude lo rra in 154,
182-3, 212, 243
Isaac ve Rebekah 'nın
Evliliği ile Manzara
182 3
Clemente, Francesco 427,
469
Clodion, Claude Michel
Zafer Anıtı 250
Close, Chuck 463
Otoportre 463
Clouet, François 154
¡X. Charles 154
Coates, Robert 412
Cocllo, Claudio 186
Cole, Thom as 290
Son Mohikandan Bir
Sahne 290
Coleridge, Samuel 266
Columbus, Christopher 75
Constable, John 31, 245,
277. 278-9, 304, 314,
468
Dedham Kilisesi 266
Stour'da eski Flatford 277
Değirmen Kulübesi
278-9
Stour Vadin 266
Çağdaş Sanat 29, 448-79
Pompidou Merkezi, Pans
450-1
Copley, John Singleton
256-7
Corinth, Lovis 337
Cornell,Joseph 406
Cornelius, Peter von 273
Faust 273
Corot, Jean-Baptiste-
Camille 304
İncili Kadın 304
Correggio, Antonio
150-1, 154, 249
Cortona, Pietro da 177
Cosimo I de’ Medici 20,
91, 146, 147, 149
Cosway, Richard 242
Cotman, John Sell 276
Marl Çukuru 276
Courbet, Gustave 18, 300,
301, 306, 307
Gustave Courbet'nin
Karikatürü 19
Sanatçının Atölyesi 300,
301
Taşkınalar 300
Cox, David 276, 277
Cozens, Alexander 244
Cozens, Robert 244
Greenwich Tepesinden
Londra 243
Cranach, Lucas (büyük)
125
Çeşmenin Pensi 125
Credi, Lorenzo di 96-7
Crivelli, Cario 105
Aziz Emidius'lu Kutsal
Tebliğ 105
Crom e,John 276
Norwich yakınlarında,
Mousehold Düzlüğü 276
Cuyp, Aelbert 209
Nehir Kıyısında Beş İnekle
Çoban 209
D Dotrement, Christian 418
Dada 4 1 ,4 3 ,3 6 7 ,3 6 8 ,
369, 390, 394, 443
Dadd, Richard 289
Daddi, Bernardo 76
İsa'nın Çarmıha Gerilişini
Azizleri gösteren Poliptik
76
Dahl, Michael 217
Dali, Salvador 390, 392
Isa'nın Çarmıha Gerilişim
Azizleri gösteren Poliptik
392
Daniels, Harvey Ağaç 35
Dante 78,268 İlahi
Komedya 101, 319
Daumier, Honoré 307
Üçüncü Sun/ Vagon 307
David, Gerrit 117
Kutsayan baba Tamı 117
D avid, Jacques-L ouis 247,
250,251,252-3, 267
20 Mayıs 1800'de
Napolyon'un Alplen Geçişi
253
Horatii'nin Yemini 251
Davie, Alan 431
Davis, Stuart 383
Deem, George 459
Degas, Edgar 30, 312,
315,316, 326
Mavi Dansçılar 30
Küçük Dansçı 312
Yıldız veya Sahnedeki
Balerin 315
Kurulanan Kaduı 315
DeStijl 3 6 8 ,3 7 2 ,3 8 9
Delacroix, Eugene 223,
268, 269, 270-1, 323
Halya Yol Gösteren
özgürlük 270-1
Sakız Adası Katliamından
Sahneler 268
Delaunay, Robert 354
Delaunay, Sonia 354
Delft School 196
Delvaux, Paul 394
Demuth, Ghades 407
Denis, Maurice 325
Derain, Andre 346, 347
Devis, Arthur 239
Dışavurumculuk 358-9,
360-7, 382, 396, 418,
432, 466
Dibbets,Jan 463
Dickens, Charies 331
Diebenkom, Richard 417
“Okyanus Parkı'' serisi
417
Diller, Burgoyne 383
Dine,Jim 439
Divizyonizm 314,320,
344, 374
Dix 384,385
Dobson, William 216
Doesburg, T heo van 389
dolmakalem ve mürekkep
31
Domenichino \6& Aziz
Jeromeiun Son Ayini 168
Donatello 88, 90-1, 101,
318 Davut 90
Dongen, Kees van 354
Dossi, Dosso 141
Dou, Gcrritt 202
Koy Bakkalı 202
Dove, Arthur Garfield
383 çizim 30-1
Dubuffet, Jean 419
Due de Berry, Jean 77
Duccio di Buoninsegna
78-9, 82, 84
Duchamp, Marcel 41,
367 ,443
Çeşme (Pisuar) 41,367
Şapka Askısı 41
Dufy, Raoul 346, 353
(bwes'da Tekne Yarışı 353
504 m ip iP j İNDEKS

Dughet, Gaspard 183 157, 158, 190-5
Durand-Ruel, Paul 21 Flinck, Govaert 202
Dürer, Albrecht 36, 115, Floransa 74-5, 78, 80, 83,
116, 124,126-7, 148, 88-100, 105, 132,
273 135-7, 148
Gül Çelenkleri Sunak Eseri Fluxus 423
126-7 Fontainebleau 153, 154,
Melankoli 127 Yirmise/âz 305
Yaşında Otoportre 126 Fontana, Lucio 424
Yavru Yabani Tavşan 126 Fotoğraf 42, 260, 386,
458
Fotorealizm 458
E Fouquet,Jean 118-19
Eakins, Thom as 295, 380 Fragonard, Jean-H onoré
Earl, Ralph 257 226, 228-9
Ege Dünyası, Erken 52—3 Salıncak 226, 228
eleştiri 24,25 Fransa Akademik Sanat
ElG reco 146,155,357 258-61, 284, 285, 306,
1323’teki bir efsaneden, 312
Kont Orgaz’in Defni 155 klasik m anzara 180—2
Diriliş 155 çağdaş 452,4 6 6 ,4 7 0
Eliasson, Olanus 41 Empresyonizm 277,
Çatallı Orman Yolu 41 302, 304, 310-14
Elsheimer, Adam 158 endüstrileşme, 26
Emin, Tracey 476 Neo-Klasisizm 218—
Empresyonizm 21, 312— 221,251,252-3
13, 304, 305, 325, 326, Gerçekçilik 300-1,
327, 328, 375, 304, 306
Endüstrileşme 220, 260~ 1 Rönesans 118-19
James Watt, devirli buhar Devrim 18,221, 223,
makinesi 220 227, 228, 253, 266
Enstalasyonlar 41 Rokoko 218-221,
Ensor, James 366 222-9
İsa'nın Brüksel'e Zaferle Romantizm 258-61,
Girişi 366 266, 267, 268, 269-70,
Epstein, Sir Jacob 377 304
Aziz Michael Şeytanı 30 yıl savaşlan, etkisi
Mağlup Ediyor 377 164
Erken Sanat 29,47-71 aynca bkz. Art
aynca bkz■ Ege Nouveau; Barbizon
Dünyası; Bizans; Kelt, okulu; Kübizm;
Sakson ve Viking; Divizyonizm; Fovlar;
Klasik Yunan; Klasik Post-Empresyonizm;
Roma; Gotik, Erken; Paris Ekolü;
Mısır, Antik; Ortaçağ; Sembolizm
Romanesk; I. Francis 130,131
Ernst, Max 35, 324, 367, Chambord Şatosu, Loire
369, 390, 391 Vadisi 131
Tüm Şehir 369 Francis, Sam 416
Oedipus Rex 391 Güzel Mavilik İçinde 416
Estes, Richard 458 Frederigo da Montefeltro,
Estetizm 3 2 1 ,3 2 2 -3 ,3 2 5 Urbino Dükası 106
Eworth, Hans 161 fresk 33
Kraliçe /. Mary 161 Freud, Lucian 434
Exter, Alexandra 370 Ressamın Annesi 434-5
Freud, Sigmund 339, 360,
367,390, 391, 392,
F 395, 396
Fabritius, Carel 203 Friedrich, Caspar, David
Fabro, Luciano 426—7 266, 272, 273
Falconet, Etienne 226 Deniz Kenannda Keşiş
Aşk Eğitimi 226 266
Fantin-Latour, H enri 302 Hayatın Safhalan 272
Kovlar 346, 351, 354, 364, Kış Manzarası 272
370 Frith, William Powell 287
Feininger, Lyonel 386 Derbi Günü 286
fite galante 222, 223 Frost, Terry 4 0 0 ,4 3 0
Fildes, Sir Luke 288 Kırmızı ve Mavi 430-1
Doktor 288 Fruosino, Bartolomeo di,
Fiorentino, Rosso 146, süslemeli “P” harfi 77
153 Fry, Roger 379
Flavin, Dan 459 Fuseli, Henry 248
Flaman resmi 33, 114-15, Kabus 248
1.16, 149, 156, Fütürizm 350, 370, 373,
374, 375 Giambologna 149
füzen 30 Sabin Kızlanna Tecavüz
149
Gibbons, Grinling 217
G Oyma Ağaçtan Fular 217
Gabo, Naum 372 Gilbert and George 465
Uzayda Çizgisel Yapı No. Sokak 465
I 372 Giordano, Luca 177
Gaddi, Taddeo 78 Aziz Peter'in Çarmıha
Gainsborough, Thom as Gerilişi 177
186, 240 Giorgione 140, 141, 143,
Bay ve Bayan Andrews 151,223
240 Uyuyan Venüs 140
Ressamın Kızlan Kelebek Fırtına 140
Kovalarken 240 Üç Filozof 140
Galileo Galilei 165 Giotto di Bondone 76,
Gallego, Fernando 118 78-9, 80-1, 82, 88
İki Bağışçı Eşliğinde Acıma Duomo’nm Çan Kulesi
(Pieta) 118 80
galeriler 22~4 Scrovegni Şapeli, freskler,
Louvre'un Büyük Galerisi Padova 81
22 Aziz Francis'in Vecdi 81
Guggenheim Müzesi, Giovanni di Paolo 84
Bilbao 24 Girardon, François 184
Hermitage, St. Petersburg Girodet-Trioson, Anne-
II Louis 264
Gauguin, Paul 324, 328, Girtin, Thomas 244
329, 331,332 The White House, Chelsea
Pont Aven Manzarası 243
328 Glackens, William James
Yemek 329 380
Bir Daha Asla 329 Gober, Robert 472
Geç Roma ve Erken Goes, Hugo van der 108,
Hıristiyan Sanatı İsa'nın 116
Mezanndaki Kutsal Çobanlann Tapınması
Kadınlar 62 116
Fayum’dan mumya sandığı Portinari Sunak Eseri 108,
portresi 62 116
Gentile da Fabriano 83 Goethe, Johann Wolfgang
Tapınaktaki Sunum von 221,273
(Müneccim Krallann Goldin, Nan 470
Tapınması Sunak Goldsworthy, Andy 43,
Eserinden) 83 474
Genüleschi, Artemisia 172 Goodwood'taki Kemer 474
Judith ve Hizmetçi Kadını Goncharova, Natalia 370
172 Gonzaga family 106, 147
Gentileschi, Orazio 169, González,Julio 352
172 Gonzalez-Torres, Felix
Mısır'a Kaçışta Mola 474-5
169 Gorky, Arshile 417
I. George 217 İsimsiz 1946 417
II. George 216 Gormley, Anthony 468-9
IV. George (Naip Prens) Kuzeyin Meleği 468
280 Gossaert, Jan 116
Gerçeküstücülük 43, Gothic üslup 73-5, 74,
324-5, 353, 369, 377, 76, 79, 89, 121
390-1, 392-5, 398, oymalar, Chartres
404, 406,412,417, (Erken) 71
418 Erken 70-1
Géricault, Théodore 267, Uluslararası 74, 83,
269 84, 86
Kumar Bağımlısı Bir Roettgen Merhameti
Kadının Portresi 269 (Pieta) 74
Medusa'nın Salı 267, Romantik 272, 273
269 Gül pencere, Chartres,
Gertler, Mark 379 70
Ghiberti, Lorenzo 84, 86, Gottlieb, Adolph 412,416
88 guaj 34
İshak'ın Kurban Edilmesi Goya, Francisco 262-3,
86 308
Ghirlandaio, David 95 Los Caprichos 36, 262
Ghirlandaio, Domenico Giyinik Maya 262-3
95 Burada da Değil, Kalıp
Zjyaret 95 36, Savaşın Tahnbatlan
 262, 263 Zeus Sunağı 57
Neye Dair III Ölecek mi? Issus Savaşı 56
36 Derveni krateri 57
Mayıs’ırı üçü 266 ölen Galyalı 56
Gozzoli, Benozzo 86, Henri, Robert 380, 383
92-3 Küçük Dansçı 380
Müneccim Kralların Henry VIII 129
Kafilesi 86, 93 Hepworth, D am e B arbara
Aziz Thomas Aquinas 'in 39, 400
Zaferi 92 Helezoni 1 400
Grant, D uncan 379 Heron, Patrick 400
gravür 36 Hesse, Eva 40, 460
bakır plaka 36 Hey, Jean 119
Gravürcü 36 Hicks, Edward 275
aletler 36 Barışsever Krallık 275
Greuze, Jean-Baptiste 225 Hilliard, Nicholas 161
Le Geste Napolitain Essex Kontu Robert
225 Devereux’nun Portresi 161
Gros, Antoine-Jean 264 Hilton, Roger 434
Yafa’da Veba Evinde Hirst, Damien 476—7
Napolyon 264 Sürüden Uzakta 477
M adam e Bruyere’in sanat tarihi 24-5
Portresi 264 Hitchcock, Alfred 408
Grosz, George 384, 385 Hitchens, Ivon 398
Grünewald, Mathis 121, Hobbema, M eyndert 210
122—3 Ç arm ıha Hockney, David 447
Gerilme (.Isenheim Sunak Güneşlenme 447
Eseri’nden) 122-3 The Hodler, Ferdinand 337
Isenheim Sunak Eseri Hofmann, H ans 404-5
121 İsa’nın Dirilişi 121 Hogarth, William 231,
Guardi, Francesco 236 238
Kalıntılardan Görünüm Son Moda Evlilik VI,
236 Hanımefendinin Ölümü
Guercino 172 238
Guimard, H ector Germain Hovarda’mn Gidişatı 238
338 Otoportre 238
Gursky, Andreas 473 Hokusai, Katsushika 322,
Guston, Philip 445 347
Efsane 445 Japon Hayalet 322
Gutenberg, Johannes 75 Holbein, H ans (genç olan)
Guttuso, Renato 424 160
Bir Kahramanın Ölümü Leydi bir Sincap ve Bir
424 Sığırcık ile 160
Geniş Kenarlı Şapka
Giymiş Gencin Portresi
H 160
Hals, Frans 196,198,337 Hollanda resim, 17.yy 20,
Gülen Centilmen 198 157, 196-215, 244,
Hamilton, Gavin 241 302, 392 Realism
Hamilton, Richard 440, 196-7
Hollanda 77, 110-14,
446
Bugünün evlerini bu kadar 116, 117, 119, 120,
değişik, bu kadar çekici 163
yapan tam olarak nedir? Homer, Winslow 294
440 Sekiz Çan 294
Hanson, Duane 454 5 Honthorst 172
Evsiz, 454 Hooch, Pieter de 211
Haring, Keith 475 Hopper, Edw ard 408
Hartley, M arsden 382 Chop Suey Restoran 408
Soyutlama 382 H orn, Rebecca 41, 466
Hartung, H ans 422-3 Houdon, lean-Antoine
Hassam, Childe 316 252
Hatoum, M ona 470 François-Marie Arouet
Heade, M artin Johnson Voltaire 252
291 Hudson River School 290
Heartfıeld, John 369 Hugo, Victor 270
Heckel, Erich 363 Hümanizm 86, 91
Heem, (an Davidsz de Hundertwasser, Fritz 423
199 686
Meyve ve Çiçeklein Günaydın Şehir 37, 423
Natürmortu 199 Hunt, Holm an, William
Heemskerck, M aerten van 276, 297, 298
156 Isabella ve Fesleğen Saksısı
Aile Grubu 156 297
Helenistik Sanat 56-9
I-I
Immendorff, Jo rg 466
Ekmek Dünyası 466
Indiana, Robert (John
Clark) 445
Ingres, Jean-Auguste-
Dominique 31, 258-9,
264-5, 287
Türk Hamamı 258 9
Valpinçon’lu Yıkanan
Kadın 265
İlkel Sanat bkz. Erken
sanat
İngiliz M anzara Geleneği
' 243 ,304
İngiltere Akademik Sanat
259, 260, 261, 286-9
çağdaş 465, 468,
47 0 -1 ,4 7 4 , 475-6, 477
modern ustalar 398-401,
430, 431-6, 446-7
resim, 18. y y 219-21,
238-48
Romantizm 259, 260,
2 6 1 ,2 6 6 ,2 7 6 -8 2
aynca bkz• Bloomsbury
Group; Ingiliz Manzara
Geleneği; Pre-Raphaelites;
St Ives
Group; Vortisizm
İtalya Barok 151,162,
164-5, 166-79
Neo-Klasisizm 250,
254
Rönesans 7 4 -5 ,8 6 - 7 ,
106, 128-31, 138-9
Rokoko 229-33
aynca bkz. Klasik
Roma; Fütürizm
İspanya Barok 129, 131,
178, 185-9
II. Jam es 165
Japon sanatı 36, 321, 322,
325, 329, 331
Jawlensky, Alexei 370
Kadın Başı 370
John, Augustus 378
Manzara içinde Dorelia
378
John, Gwen 378
Johns, Jasper 32, 440,
442-3
Bira Kutulan 443
Üç Bayrak 442
Jones, Ailen 446-7
Joos van Cleve 117
Jordaens, Jacob 190
Jo rn , Asger 418
Judd, Donald (Don) 455
Papa II. Julius 138,139
K 289
Kahlo, Frida 403
Dorothy Hale’in intihan
403
Kandinsky, Wassily 358,
359, 364, 365, 370,
384, 386
Pembeli Vurgu 364
Siyah Çerçeve 359
Kapoor, Anish 470—1
Marsyas 471
Katz, Alex 442
Alacakaranlık 442
Kauffmann, Angelica 242
Kavramsal Sanat 367,
460
Kelly, Ellsworth 438
Kelt Sanatı 66-7
Kells Kitabı 67
keşifler 75, 130, 131
Kiefer, Anselm 467
Kilise, çatışma, 16. yy
129-31
çatışma, 17. yy 162 Karşı
Reform 164
Patronluk 17,20, 129
Kippenbeiger, M artin
470
Kirchner, Ernst Ludwig
362-3
Berlin Sokak Manzarası
363
Kitaj, R. B. 30,432
Değer, Fiyat ve Kar, veya
israfın Üretimi 432
Klasik Antikite 1 7 ,1 8 ,8 6 ,
105, 139, 170,180, 239,
325, 400
Klasik Yunan 32, 33, 38,
39, 54-5
Zeus Sunağı Issus Savaşı
56
Antikytheralı Çocuk 55
Senior Lapith’I Yenerken
54
Derveni krater 57
Ölen Galyalı 56
Kouros 39, 53
Laocoon 58-9
Kırmızıfigürlü vazo 54
aynca bkz. Aegean World,
Erken; Helenistik Sanat
Klasik Roma 3 2 ,3 3 ,3 8 ,
60-1
Ara Pads (Barış Sunağı)
60
imparator Marcus
Aurelius’un at üstündeki
heykeli 60, 61
Taşan N ü 60-1
aynca bkz. Geç Roma ve
Erken Hıristiyanlık Sanatı
Klee, Paul 3 4 ,3 8 6 ,3 8 7 ,
418
Altın Balık 387
Klimt, Gustav 338, 339
Öpücük 339
Klein, Yves 43, 420-1
Kline, Franz 4 1 2 ,4 1 5
Ballantine 412
Kneller, Sir Godfrey 216,
217
Kobke, Christen, 289
Emilliekilde’de Nehir Boyu
KoBrA 418, 419
Kokoschka, Oskar 358,
367
Hamburg’ta Fırtına 358
kolaj 35
koleksiyonerler 20-2
Kollwitz, Käthe 366
 Hayatla kalanlar; Savaşa
Karşı Savaşı 366
Koninck, Philips 207
Panoramik Peyzaj 207
Konstrüktivizm 40, 368,
372, 373
Kooning, Willem de 412,
414
Kum Tepesi Üzerindeki
Adam 412
KoonsJcflT 473
Popples 473
Kopernik 131
KossofT, Leon 432
Kounellis,Jannis 426
Köprü, (Die Brücke) 362,
363
Kupka, Frank 353
kurşunkalem 31
Kübizm 35, 350, 351,
352, 357, 362, 365,
370, 374, 375, 382,
383, 386, 389, 390, 396
L Lippi, Fra Filippo 88—9,
La "Four, Cîeorges de 170,
184,229
Marangoz Aziz Joseph 184
Lancret, Nicolas 224, 23 1
toprak (arazi) sanalı 43
Landseer, Sir Ekiwin 288
Lane, Fitz Hugh 291
Lanfranco, Giovanni 151,
168
İsa ve Samiriye’li Kadın
168-9
Larsson, Carl 303
1«istman, Pieter 198,
200 Hagar'ın Kovuluşu
199
Lawrence, Jacob 409
“Göç” serisi 409
Lawrence, Sir T hom as
286-7
WeUmgton’un ilk Diikü,
Arthur Wellesley’in portresi
287
Le Nain Kardeşler 184
LcBrun 284
Léger, Fernand 352
Bir Scdcsı Çiçek Tutan /ki
Kadın 352
I-cighton, İjord Frederic
287
Hesperides’in Bahçesi 287
Lely, Sir Peter 216
York Düşesi Anne Hyde
216
Leonardo da Vinci 30,96,
115, 132-3, 135, 138
Son Yemek 132-3, 138
Mona lisa 13, 17, 133,
138
İla Hinin 132
Kayalıklar Bakiresi 133
Leutze, Emmanuel
Gottlieb 274-5
Washington Delaware
Nehrini Geçerken 25
I-ewis,John Frederick 289
Fx Dedikodusu, Kahire 289
Lewis, (Percy) W yndham
375, 376, 377
Bombardıman Altında
Topçu Bölüğü 376
Blast’ in savaş sayısının ön
kapağı 376
Lewitt, Sol 456
Üç değişik tip küpün 49
üç-parçalı Varyasyonu
456
Lichtenstein, Roy 440, 441
Endişeli Kız 441
Liebermann, M ax 302,
338
Bir Kır Temeği
Branrıenburg, Bavyera
302
Limbourg kardeşler 77
Les Belles Heures 77
Ölüm, Bahşerin Dört
Atlısından Biri Riders of
the Apocalypse 77
Les Tres Riches Heures
77
Linnell,John 2 7 6,2 8 0
Lipchitz,Jacques 352—3
Lippi, Filippino 95
95
Lissitsky, El 373
Litografi 37
Lochner, Stephan 85
Kıyamet Günü 84—5
Lombardo family 105, 106
Diika Pietro Mocenigo için
Anıt 105
Long, Richard 468
Longhi, Pietro 231
Venedik’te bir Gergedanın
Sergilenmesi 231
Ixirenzetti kardeşler 79
İyi hükümet Alegorisi: İyi
hükümetin şehirde etkileri
78 9
I^orenzo Monaco 82
Tapman Melekler Arasında
Oturan Meryem 82
I-orrain, Claude bkz.
Claude Ix>rrain
Lotto, Lorenzo 142
XIII. Louis 180, 183
XIV. I<ouis 163, 164, 165,
178, 184, 220, 226,
284
XV. Louis 224, 255
XVI. liouis 266
Ix)uis, Morris 436—7
I Aîutherbourg, Jacques
Philippe de 245
l'ilistin’de Aslan Yürekli
Richard ile Selahaddin’in
Savaşı 245
Ix)wry, Laurence Stephen
430
Luks, George 380
Luther, M artin 126,130
95
M Christopher ile 101
Macdonald-Wright,
Stanton 383
Macke, August 358, 365
Macs, Nicolacs 203 Gizlice
dinleyen biri ve azarlayan
kadın 203
Magritte, René 390, 394, Mengs, Anton Raphael
395 249
İnsanlık Durumu 395 M erz, Mario 424-5
m ağara resmi 48-9 Ne Yapmalı? 425
The Great Hall, Lascaux Messerschmidt, Franz
48-9 Xaver 249
M ahler 339 Metafizik akımı 375
Makart, Hans 286 Metsu, Gabriel 212
Malevich, Kasimir 371 Meksika, modern resim
Süprematist Kompozisyon 35, 402-3
No. 56 371 Mısır, Eski 32, 38, 39,
Malory, Morte d’A rthur 50-1
297 Tutankamon’un mezarın­
M an Ray 42, 367, 385, dan Kuş-tesbih böceği broşu
394 Ölünün Kitabı 50-1
Eskimiş Emak Baida 394 Tutankamon’un Mumya
Rayogrqf 42 Sandığından Bir Maske 47
M anet, Edouard 198, Narmer’in Paleti 50
300, 307, 308-9, 314, Ramose’nin lahitinden bir
317, 321,329, 380, rölyef51
442 Michaux, Henri 422
Folies-Bergere’deki Bar Andes Cordillera 422
306-7 Michel, Louis 229
Kırda Kahvaltı 300,308 Michelangelo 20, 26, 30,
Olympia 308-9 33, 39, 88, 91, 94, 95,
Manfredi, Bartolommeo
172
126, 129, 135, 136-7,
138, 139, 146, 147, 148,
Maniyerizm 131, 146, 149, 155, 167, 248,
148, 150, 153, 154, 269, 287,299,318
158 Adem’in Yaratılışı 33
Mantegna, Andrea Davut 26, 138
73,106, 114, 151 Delßi Kadın Kâhin
Camera degli Sposi (Düğün 128-9
Odası) 73 Kutsal Aile Aziz John ile
Manzoni, Piero 426 (Doni Tondosu) 136
Marc, Franz 358, 365 Son Yargı 136 Pieta 137
Tembel Hayvan 358 Bağıran Adam Çahşnuısı
Küçük Mavi 364 5 31
Marden, Brice 461 Millais, Jean-François
Marlow, William 245 300, 305
Pont de Gard, Nîmes 245 Arıjelus Duası 305
Marquet, Albert 347 Irgatlar 300
Parisite Seine 347 Millais, Sir John Everett
M artin, Agnes 452 297, 298
M artin,John 280 Kurtarma 297
Masaccio (Tommaso Miller, George 37
Giovanni di Mone) 84, Sharkey’in Yerinde Erkekler
88 Kutsal Üçlü 88 Toplantısı Utografisi 37
Masolino da Panicale 84 Milles, Carl 337
Masson, André 393 M ilton,John 248
Massys, Quentin 115 Minimal sanat 456, 460
Borç Veren Adam ve Kansı Minos sanatı 52 3
115 Boğa üzerinden zıplama
malzemeler 29 43 freski 52 3
Matisse, Henri 324, 329, M iro jo a n 390,393,417,
336, 344-5, 346, 347, 418
354, 362, 365, 370, sergi posteri 11
400, 438 Palyaçonun Karnavalı
Im Cirque 345 393
Modernizm 21, 40 3, 80,
Jazz 345
Lüks, Huzur ve Haz 345 134, 337, 340-3, 344,
Geniş Uzanan Nü 344 352, 261, 364, 370,
Bir Ressamın Notlan 345 371,376, 377, 387,
Odalık 345 388 aynca bkz.
Otoportre 344 Soyutlama;
Matta 395 Konstrüktivizm;
M attco di Giovanni 101 Kübizm; Dada;
Meryem ve Çocuk İsa Dışavurumculuk;
Azizler Catherine ve Fütürizm; O p art; Pop
Art, Gerçeküstücülük
Mavi Süvari (Der Blaue Modigliani, Amedeo 357,
Reiter) 364, 365 377
Medici 7 5 ,9 0 ,9 1 , 116, San Kazalı Jeanne
132, 146, 147, 149 Hebuterne 357
Mcmling, Hans 114 Moholy-Nagy, IAszlo 386
Bir Erkek Portresi 114 Kahvede 386
M ondrian, Piet 384, 389, (Kahraman Yüce İnsan) Pearîstein, Philip 438-9 148
401 414-15 Pechstein, M ax 363 Cosimo de’ Medici (Büyük)
Broadway Boogie Woogie Newton, Isaac 165 Pellegrini, Giovanni 146
389 Nicholson, Ben 337, Antonio 230 Çarmıhtan indiriliş 146
Monet, Claude 304,310, 400-1 Penck, A. R. 462 Pop Art 3 8 3 ,4 1 8 ,4 4 0 ,
312,317, 327 Eylül 1963 401 Penrose, Sir Roland 394 441-6
İzlenim Gündoğuşu 312 Nicholson, Sir William Performance art 43 Post-Empresyonizm 223,
Gwerny’de Japon Köprüsü 337 Permoserin, Balthasar 252 326, 328, 331, 378
310 Nolan, Sir Sidney 430-1 Perugino, Pietro 97, 273 Potter, Paulus 208
Nilüfer Havuzu 310 Noland, K enneth 454 Aziz Sebastian 97 Genç Boğa 208
Moore, H enry 3 9 ,3 9 9 , Nolde, Emil 34,362 Pevsner, Antoine 372 Poussin, Nicolas 154, 167,
400 Dansçılar 362 Evrenin Doğuşu 372 169, 180-1, 182, 183,
Uzanan Figür 399 Norwich Okulu 276 Picabia, Francis 367 334
M oran, Thom as 292 Picasso, Pablo 30, 35, 136, Arkadyah Çobanlar 180-1
Yellowstoneidaki Büyük
Kanyon 292 0-0 329, 332, 345, 348-9,
351,352, 357, 373,
Sanatçının Portresi 180
Sabinelere Tecavüz 181
M orandi, Giorgio 404 Ofili, Chris 477
377, 384, 396-7, 405 Pre-Raphaelites 273, 296,
M oreau, Gustave 322, O ’Keefe, Georgia 409
Boğa 397 297, 298-9, 325, 398
324 Oldenburg, Claes 40,
Avignonlu Kızlar 348—9, Preü, M atüa 177
Mori, M ariko 477 439, 440
351 Primaticcio, Francesco 153
Morisot, Berthe 314 Dev Hamburger 40
Gitar 351 Provost, Jan 115
M orland, George 277 Olitski, Jules 453
Minolor 35 Pucelle,Jehan 76
Moroni, Giovanni Battista Oliver, Isaac 161
Minotor uyuyan kızı Puvis de Chavannes, Pierre
149 O p a rt 436
Morris, Robert 457 Oppenheim, M eret 390, okşuyor 396 322, 324
İsimsiz (Keçe Düğümü) 394 Otoportre 396
Ağlayan Kadın 397
457
Morris, William 297,298
Nesne 390, 394
Orozco, José Clemente 35, Gitar/ı Kadın 351 R
Moses, G randm a 408 402-3 Piero della Francesca 87, Raeburn, Sir Henry 242
Çiftlikle Kış 409 Ortaçağ Sanatı 17, 19, 39, 100 , 106 Sir Walter Scott’un Portresi
Motherwell, Robert 415 68-9 İsa’nın Kırbaçlanması 87 242
“İspanyol Ağıtları” 415 Book cover 69 Palace at Urbino 106 Ramsay, Allan 239
Mount, William Sidney Gero’nun Haçı 68-9 İsa'nın Dirilişi 100 Raphael 26, 94, 134, 135,
295 II. Otto, Kutsal Roma Piero di Cosimo 93 138, 139, 146, 147,
M ozart 240, 246 İmparatoru 69 Pinturicchio, Bernardino 150, 166, 167, 168,
M ucha, Alphonse 338 Karolerıj İncil Kitabı ’ndan di Betto 97 180, 186, 241, 249, 264,
Sarah Bernhardt 338 Aziz Mark 68 Papa II. Pius Siena’lı 273, 297, 325
Muhteşem Lorenzo 90 Overbeck, Friedrich 273 Azize Catlıerine’ni Takdis Pembelerin Meryemi 27
Müller, O tto 362 Ediyor 97 Papa X. Leo, Kardinaller
Munch, Edvard 324, 328, Piper,John 401 Giulio de’Medici ve Luigi
338, 360-1 P Piranesi, Giovanni 249 de’Rossi ile birlikle 134
Çığlık 328,361 Pacher, Michael 124 Carceri dilnvenzione Atina Okulu 138-9
Mu oz, Juan 428 Aziz Wolfgang Sunak (Hapishane) Plaka IV Şistine Meryemi 134
Munnings, Sir Alfred 379 Eseri 124 249 Rauschenberg, Robert 437
Müntcr, Gabriele 364 Paik, Nam June 458 Pisanello (Antonio Pisano) Yatak 440
Murillo, Bartolome 185, Paladino, M im mo 427 84 Bellini 437
186 Palma Giovane 141 Portrait o f Ginevra diEste Yvonne Rainer İçin Uyku
Muybridge 260 allayan at Palma Vecchio, Jacopo 84 34
fotoğrafları 260 140-1 Pisano, Nicola and Rayonism 42, 370
Mikene kültürü 52, 53 Lavtah Kadın 141 Giovanni 76 Realism 300-1, 304, 306
Mytens, Daniel 198 Palermo, Blinky 465 Fontana Maggiore, Perugia Redon, Odilon 3 0 ,322,
Palmer, Samuel 280 324-5
76
Panamarenko, H enri van
N Herwegen 422
Pissarro, Camille 312,
314
Tek Gözlü Dev 322
Rembrandt 31, 170,
Nabis 325, 332 Panini, Giovanni Paolo
Pistoletto, Michelangelo 196,198, 200-1, 202,
Nadelman, Elie 405 234
425 203, 207, 239, 307,
Tango 405 Kalıntılardaki Figürler
Pittoni, Giovanni Battista 337
Napolyon 221, 250, 253, 234
230 Yakup Yusuf’un
259, 260, 266 Paolozzi, Sir Eduardo 446
Anahtarların A ziz Peter’e Çocuklarını Takdis Ederken
Napolyon Dönemi 259 Papa X. Innocent 169
Teslim Edilişi 230 200 1
60 Paris O kulu 357
Plensa, Jaum e 429 Dinlenen Arslan 31
Nash, Paul 398 Parker, Cornelia 16
Puantilizm 320, 346 63 Yaşındaki Oloportresi
Naum an, Bruce 464 Soğuk Koyu Madde:
aynca bkz. Divizyonizm 201
Nazarenler 273 Patlayan Görüntü 16
Polke, Sigmar 464-5 Yaşlı Adam Kafalanna Ait
Naziler 384 Parmigianino, Girolamo
Uçuş Siyah, Kırmızı, ve Çalınmalar ve Çocuklala
Neo-Klasizim 218-21, 146, 150, 154, 155
Altuı Sansı 464 Üç Kadın (detay) 200
223, 241,24 9, 250-1, Uzun Boyunlu Meryem
Pollaiuolo kardeşler 94 Üç Çarmıh 201
252-5, 273 150
Neumann, Balthasar 232 Dışbükey bir Aynada On Çıplak Erkeğin Savaşı Remington, Frederic 293
Nevelson, Ixjuise 406 Otoportre 146 94 Örtü Sinyali 293
Ayna İmgesi I 406 Pasmore, Victor 430 Pollock, Jackson 409, Resim, malzemeler ve
Nevinson, Christopher Pastels 30 410-11,412,413 teknikler 32 5
Richard Wynne 376 Ay-kadın Çemberi Kesiyor Rönesans 33, 79, 89, 90,
Patenier, Joachim 116-17
Newman, Barnett 412, Kayalık Manzara İçinde 411 264,312, 328
414-15 Numara 410 Erken Rönesans 20, 26,
Aziz Jerome 108
Vir Heroicus Sublimis Pontormo, Jacopo 146, 73-5, 83, 84, 86-7,
Pater,Jean-Baptiste 224
8 8 ,9 1 ,9 2 ,9 5 , 100,
 103, 135, 299 Rose, Joseph 250 Matem 135 Soyut Dışavurumculuk
Yüksek Rönesans 17, 19, Rosselli, Cosimo 94 Sassetta, Stefano di 4 0 5 ,4 1 2 -1 3 ,4 1 4 -1 7 ,
39, 128-31, 132, 135, Rossetti, Dante Gabriel Giovanni 83 431, 440, 445
138-9, 143, 146 296, 297 Savery, Roelandt 190 Soyutlama 353, 356,
Fransa 118-19 aynca Rosenquist, James 445 Sakson Sanatı 66 358-9, 374, 383, 389,
bkz • İtalya; Floransa; F- 111 445 Schad, Christian 385 393, 400, 410, 436,
Roma; Siena; Venedik Roth, Dieter 423 Model ile Otoportre 385 457, 467 Renk Alanı
Kuzey Rönesansı Edebiyat Sosisi 423 Schiele, Egon 360 414 Geometrik 386,
108-9 Rothenberg, Susan 467 N ü Otoportre 360 388 Senkronizm 383
leni, Guido 166 Kırmızı Sancak 467 Schmidt, Joos 386 Bauhaus aynca bakınız Soyut
Atalanta ve Hippomenes Rothko, Mark 412,41 3 , Sergisi Posteri 386 Dışavurumculuk;
166 414 Schmidt-Rotluff, Kari 363 KoBrA
lenoir, Pierre-Auguste Siyah ve Beyaz 413 Schnabel,Juliaıı 469 Spencer, Sir Stanley 398
228,311, 312, 313 Roualt, Georges 354 Schongauer, M artin 125 Atlılar Yaratılan
Banyo Sonrası Saçlanm Roubiliac, Louis-François Schuette, Thom as 472 Pansuman, Merkezine
Düzelten K ız 3 11 252 Schwitters, Kurt 35, 368 Taşıyor, Smol Makedonya
Tekne Partisi 313 Rousseau, Henri 332-3 TM CA Bayrağı, 398
Reynolds, Sir Joshua 186, Rugby Oyuncuları 333 Teşekkürler, Ambkside Spranger, Bartholomeus
238, 239, 240, 242 Rousseau, Theodore 304, 368 158
Efendi Thomas Lister 305 serigrafiler 37 St Ives Grubu 400, 130
(Kahverengi Çocuk) 239 Rowlandson, Thomas 247 ipek baskı 37 Tate St Ives, Cornwall
libera, José 185 Fransız Kahvehanesi 247 Scully, Sean 467 400
Yumru Ayak 185 reprodüksiyonlar 29 heykel malzeme ve teknikler Stael, Nicolas de 419
licci, Marco 229 Rubens, Sir Peter Paul 20, 38-40, 41 Steen,Jan 211
Fırtınada Gemiler 229 156, 167, 178, 186, Sebastiano del Piombo Vaftiz Töreni 211
licci, Sebastiano 229 190, 191-3, 195, 239, 135 Steenwyck, Harm en 197
lichter, Gerhard 458 269 Sezession 338 İnsan Yaşamının
Çocuklu 458 Amazonlar ve Yunanlilann Segal, George 454 Beyhudeliği 197
liemenschneider, Tilm an Savaşı 191 Senefelder, Aloys 37 Stella, Frank 461-2
1 2 1 ,124 Helen Fourmet Kürk Bir Senkronizm 383 Stella, Joseph 375
lietveld, Gerrit 389 Palto ile 191 Serra, Richard 462-3 Stili, ClyiTord 412,413,
Kırmızı Mavi Sandalye Marie de’Medici serisi Serusier, Paul 332 416
389 222 Tılsım 332 Stoss, Veit 124
liley, Bridget 436 Samson ve Delilah 192-3 Seurat, Georges 320, 324, Strauss, Richard 339
livera, Diego 402 Runge, Philipp O tto 273 328 Stuart, Gilbert 257
livers, Larry 437 Renk Küresi 273 Im GrandeJatte Adasında Stubbs, George 246
lobbia, Andrea della 91 Otoportre 273 Pazar Akşamüstü 320 Atın Anatomisi 246
lobbia, Luca della 91 Ruscha, Edward 441 Severini, Gino 375 Aslandan Korkan A t 246
Cantoria 91 Ruskin,John 296,298, Shakespeare, William 170, Sueur Kardeşler, Le 220
lobert, Hubert 22 299 248, 297 Egemenlik Çığlığı ve Sınıra
Louvre’un Büyük Galerisi Russell, Charles M. 293 Sheeler, Charles 407 Doğru Yola Çıkış 220
22 Rusya 32, 11, 359, 364, Bahar Türbini 407 suluboya 34
loberts, William 377 368, 370 3 Sherman, Cindy 472 Suh, Do-Ho 41
lobinson, Theodore 317 İsa’nın Defnedilmesi 32 Sickert, Walter Richard B azı/T ek 41
Piyano Başında 3 17 Kahraman Sovyet işçilerini 326 Sutherland, Graham 401
lococo 186, 218 21 - , gösterenfriz, Moskova Siena 76, 78,82, 101 Sembolizm 322-3, 324-5,
226-7, 222 33, 250, 342 Signac, Paul 320 325, 332, 353, 389,
252 II. Dünya Savaşı ’ndan Signorelli, Luca 94-5 396
lodchenko, Aleksandr 373 kalma Sovyet Kartpostalı Simone M artini 82
lodin, Auguste 3 8 ,3 1 8 - 343 simsarlar 20, 21
19, 337, 356, 378 Ryder, Albert Pinkham Siqueiros, David Alfaro T
Calais Burjuvalan 318 295 35, 402 Tanguy, Yves 393
Cehennemin Kapılan 318, Jonah ve Balina 285 iMtin Amerika’da Tâpies, Antoni 428
319 Yol Kenannda Buluşma İnsanlığın Yürüyüşü 402 Kompozisyon, I J İIV 428
öpüşme 38, 319 295 Sisley, Alfred 312,314 taş heykel 39
Düşünen Adam 38 Siegfried ve Rhinemaidens Moret’deki Köprü 314 taş çağı heykeli 47
lomanesque Art 39, 295 Şistine Şapeli 128,138, Willendorf Venüs’ü 39,
70-1 Pisa Ryman, Robert 457 139, 167 47 ,4 8
Katedrali’nin Orta Şahını Sloan,John 381 Tallin, Vladimir 372,373
70 McSorley’nin Ban 381 3. Enternasyonel Anıtı
lomano, Giulio 147 S Sluter, Claus 85 373
Meryem ve Çocuk Isa 147 Saenredam, Pieter Jansz Musa Pinan 85 Denizci (Otoportre) 373
lomantizm 18,248,249, 205 Smith, David 40,410 Teniers, David 195 Boors
258-61, 266-7, 297, Salle, David 470 Düzensiz Dört Birim 40 Carousing 195
304, 386, 416 sanat uzmanlan 24 Smith, Kiki 472 Tennyson 297
aynca bkz. Amerika; sanatçı, başyapıt, tanım Smith, Tony 452 Terborch, Gerard 210
İngiltere; Fransa; 26-7 Smithson, Robert 43, 462 Pirey akalayıa (Çocuk ve
Almanya rolü 18-20 Kırk Çember 462 Köpeği) 196
lom a 138, 139,146, 162, tarih boyunca 16-17 Snyders, Frans 190 Terbrugghen, Hendrick
164 aynca bkz. Sargent, John Singer Bir Içoğlanı ile Kiler 172, 199
Rönesans; Baroque 326-7 Sahnesi 190 tezhip 3 2 ,7 6 ,7 7 ,8 2 ,8 4
loma, Klasik bkz. Klasik Edward Darley Boit’in Sorolla y Bastida, Joaquin Thiebaud, Wayne 441
Roma Kızlan 326 327 Thornhill, Sir James 217
losa, Salvator 176 Sarto, Andrea del 135,153 Soulages, Pierre 420 Thorvaldsen, Bertel 255
Otoportre 176 ölmüş İsa ’m n başında Soutine, Chaim 357 Altın Post ve Jason 255
Tiepolo, Giambattista 226,
230-1, 232-3
İbrahim ve Üç Melek 231
Gelini Getiren Apollo
232-3
Tiepolo, Giandomenico
231
Tinguely, Jean 418
Beaubourg Çeşmesi 418
Amerika ve Fransa’nın
Arkadaşlığının Dönüşü
418
Tintoretto 146, 152
A ziz George ve Ejderha
152
Susama Banyo Taparken
152
Tischbein, Johann
Heinrich Wilhelm 221
Goethe Campagna’da 221
Tissot, Jam es 302—3
Matmazel L L ’nin Portresi
303
Titian 135, 138, 141,
143-5, 151, 155, 167,
186, 249, 287, 299,
308
Baküs ve Ariadne 144-5
İmparator V. Charles
Mühlberg’de A t Sırtında
138
Venus ve Adonis 143
Tobey, Mark 410
Toulouse-Lautrec, Henri
de 333
Japone Divan 333
Trumbull, John 274
Hamilton’un Portresi 274
Tuby,Jean-Baptiste 21
Apollo Çeşmesi 21
Tunick, Spencer 43
Çıplak Yerleştirmesi 43
Turner, J. M. W. 31,34,
244, 245, 266, 276,
281-3, 292
Couvent du Bonhomme,
Chamonix 266
Crichton Kalesi (Gökkuşağı
ve Dağlık Manzara) 281
Deniz Savaşı 282—3
Yağmur, Bahar ve H ız _
Büyük Batı Trenyolu 281
Yıkık Kale Üzerinde
Günbatımı 34
Turrell, Jam es 465
Twombly, Cy 456
U Les Meninas 188—9
olan) 205 Veronese, Paolo 142 Kanepede Anne ve Çocuk
İngiltere-Hollanda Kana’da Düğün 142 321
Savaşları Deniz Verrocchio, Andrea del Siyah ve Altın Sansı
Muharebesi 205 93, 96, 132 Noktürn: Düşen Füze
van der Heyden, J a n 210 A t Sırtındaki Bartolomeo 323
van der Neer, Aert 207 Colleoni Anıtı 93 W hiteread, Rachel 476
van Dyck, Sir Anthony Versailles 163, 164, 232 Wilde, Oscar 321, 322,
186, 194-5 Kraliyet Şapeli 164 Zil
İngiltere Kralı I. Charles Victoria, Queen 25 Wilkie, Sir David 280
194 video sanatı 42 Chealsea Emeklileri
van Eyck 33, 108, 109-11, Vien, Comte Joseph-M arie Waterloo Raporunu
115, 117, 126 252 Okurken 280
Ghent Sunak Eseri 108 Viyana Sezessionu 338, William III 217
Türbanlı Adam 110 339 Wilson, Richard 244
Arnolfmi Evliliği 33, 109 Sezession Binasının Ön Snowdon 244
van Gogh, Vincent 32, Cephesi, Viyana 338, Winckelmann, Johann
328, 329, 330-1, 332, Vigee-Lebrun, Elisabeth 250 Yunan Resim ve
346, 476 255 Heykel Sanatındaki
Dr. Gachet’nin Portresi, Genç Bir Kadının Portresi Yapıtlann Taklit Edilmesi
Pipolu Adam 331 255 Üzerine Düşünceler 250
Otoportre 330 Viking Sanatı 66 Winterhalter, Franz Xavier
Yıldızlı Gece 330 Viola, Bill 42 469 Geçiş 286
Ayçiçekler 331 42 Wols, Alfred O tto 420
Van Gogh’un Aries’teki Vivarini Ailesi 104-5 Kompozisyon 420
Odası 328 Meryem ve Çocuk İsa Wood, Grant 406-7
van Goyen, Ja n 205 Azizler Peter, Werome ve Amerikan Gotiği 407
Bir Kulenin Önüne Mecdelli Meryem ve Woodington, W. F. 282
Yanaşmış Feribotlar ve Piskoposla 104 Wordsworth, William 266,
Nehir Manzarası 205 Vlaminck, Maurice de 346 468
van Honthorst, Gerrit Chatou’d a Römorkör 346 Wouvermans, Philips 208
204 Vollard, Ambroise 21 344 Wren, Sir Christopher 217
Akşam Yemeğinde Ozan ve Vollard’ın portresi 21 Wright, John Michael 216
Udu 204 Vortisizm 376, 377 Wright, Joseph 246
van Huysum ,Jan 212 Vos, M arten de 156 Wyeth, Andrew 439
van Loo, Carle 229 Vuillard, Edouard 336
Anne ve Çocuk 336
van Ostade, Adriaen 206
Kavalcı 206-7
Y
yağlıboya resmi 28-9, 33
van Ruisdael, Jacob 208-9
van Ruysdael, Salomon W Yeni Fotoğrafçılar akımı
Wadsworth, Edward 377 386
196, 206-7, 209
yum urta temperası 32
Nehir Manzarası ve Wall,Jeff 468
Wallis, Alfred 400 Yunan bkz. Ege Dünyası,
Sığırları Kıyıya Taşıyan
Ward, James 277 Erken; Klasik Yunan
Köylüler 196
Varley,John 276 Gordale Kayalığı 211
Vasarely, Victor 436 Warhol, Andy 12, 18, 37, Z
B i-Vega 437 440, 444 Zimmermann, Johann
Vasari, Giorgio 147 Campbell’s Çorbası Baptiste Son Yargı 226
Kutsal Tebliğ 147 Konserve Kutusu 440 Zoffany, Johann 241
Sanatçıların Yaşamları Yirmi Marilyn 12, 444 Drummond Ailesi 241
147 Watteau, Jean-Antoine Zola, Emile 300
Vauxcelles, Louis 346 222-3, 224 Zorn, Anders 327
Gil Blas 346 L ’Enseigne de Gersaint Dalarna’lı Kızlar Banyoda
Vecchietta 101 222 327
İki Kardinal Tarafından B ir fencinin Başı 223 Zuccarelli, Francesco 237
Taçlandırılan Papa I I Cythera’y a Yolculuk İtalyan Stili Nehir
Pius 101 222-3, 226 Manzarası 237
Velasquez 170, 185, 186, Pierrot: Gilles 222 Zuccaro, Taddeo 158
187-9, 321,327 Watts, George Frederick Zurbarán, Francisco de
Çarmıhtaki İsa 187 299
Weber, Max 382
185

Uccello, Paolo 92 Sevillalı Su Satıcısı 187 Weenix, Jan 212

Ormanda A v 92 Veneziano, Domenico 91
Uecker, Günther 423 Venedik 33, 103-6, 135,
Ugolino di Nerio 82 138, 140-4, 151-2,
Utrecht School 196,199, 230, 286
200, 204 Vermeer 211,213-15
Utrillo, M aurice 354 Sanatçının Stüdyosu 214—5
İsa Martha ve Meryem’in
Evinde 25
V İnci Küpeli K ız 213
Valdés Leal, Ju an de 186 Delfi Manzarası 213
Valetin, Moise 172,182 Vernet, Antoine-Charles
Vallotton, Félix 332 Horace 260
van de Velde, Esaias 204 Napolyon Austerlitz öncesi
van de Velde, Willem (yaşlı Emir Veriyor 260
olan) 204 Vernet, Claude Joseph 255
van de Velde, Willem (genç Fırtına 255
Natürmort 212
Weir, Julian Alden 317
West, Benjamin 256
General Wolfe'un ölüm ü
256-7
Weston, Edward 42
Weyden, Rogier van der
10 8 ,111-13, 114, 115,
117, 124, 126
Çarmıhtan İndiriliş 112—
13
İğneli Şapkalı Genç Kadın
Portresi 108
Whistler, James Abbott
McNeill 321, 322,
323 ,325

lesimlerinfotoğraflarının kullanılmasından dolayıyayma teşekkür
der.
Corbis/Alinari Archives; 2-3 Photo: Wolfgang Volz © Christo 2005; 4
Getty Images/ Photo: Gjon Mili/Time life Pictures/© Succession Picasso/
)ACS 2005; 5 Atomy Images/Robert Harding Picture library Ltd; 6-7
Corbis/ William Manning; 9 BAL/Bargello (br); Stapleton collection (cl); 9
lex Features/Roger- Viollet (t); 10-11 Corbis/D. Hudson (b); 11 Christie's
mages Ltd/© Succession Miro, DACS, 2005 (t); 12 BAI, Private
Collection/© The Andy Warhol Foundationfor the Visual Arts, Inc/ARS, N Y
ndDACS, London 2005; 13 Empics iJd/Gorassini Giancarlo/ABACA;
4-15 Alamy Images!Angus Obom; 16 © Tate, London 2005/Courtesy
7rith Street Galley; 18 BAL/Musee de la Ville de Paris, Musee du
'edt-Palais, France (t); 18-19 Rex Features/Richard Young (b); 19 BAIJ
\ivate Collection (t); 20 BAL/Bargello (t); 20-21 Corbis/Dave G. Houser
b); 21 Rex Features/Roger- Viollet (tr); 22 BAL/Museo di San Marco
'ell'Angelico, Florence (t); 22-23 BAIJGiraudon/Louvre, Paris (b); 23 Alamy
mages © David R. Frazier Photolibray, Inc. (br); 24 Alamy Images/Donald
Vausbaum (t); 24 Getty Images/Photo: David Lees/Time life Pictures (b); 25
IAL/National Galleries of Scotland (tr); 25 Reuters/De Kunsthal Gallery,
Rotterdam (Ü); 26 BAIJAccademia, Florence; 11 National Galley, London;
!8 Corbis/Royalty Free; 30 BAIJGabinetto dei Disegni e Stampe, Uffizi,
7lorence (tra), (trb); Pushkin Museum, Moscow, Russia (bcl), (bcr); 31 BAIJ
‘eter Willi/Louvre, Paris (cl); Private Collection (br); 31 DK Images/Musee
viarmottan (tl); Stephen Oliver (be). 32 Alamy Images/Visual Arts library
London) (be); 32 BAL/Louvre, Paris (cr), (tr); 33 BAL/National Galley,
Condon (bar), (bl). 33 DK Images/Steve Gorton (be), (br); 33 Photo Scala,
Florence/Vatican Museums and Galleries, Vatican City (tc); 34 Photonica/
'ohn Wilkes (bcr); 34 © Tate, Ijondon 2005 (tr); 35 BAL/Daniels, Harvey/
Private Collection, (tl); Private Collection/ © Robert Rauschenberg/ VAGA, New
rork/DACS, London 2005 (bl); 35 Art Archive/Museum of Modem Art, New
rork/© Succession Picasso/DACS 2005 (br); 36 BAL/Private Collection (tl);
hi Loan to Hamburg Kunsthalle, Hamburg (bl); 36 Christie's Images Ltd (cr);
16 Corbis/Austrian Archives (tr). 36 DK Images/Artichoke prints (br); 37
İA1J Private collection/© Hundertwasser Archives, Vienna (br); 37 Corbis/
'ohn Garrett (bl); Wolfgang Koehler (tr); 37 May Evans Picture Iibray (cl);
17 Rex Features/Peter Brooker (cr); 38 Corbis (b); © Ted Soqui (c), (tl); 39
Corbis/Elio Ciol (tl); 39 Getty Images/John Millar (a); 40 BAL/Private
olleclion/© ARS, N Y and DACS, London 2005 (bl); Private Collection/©
Estate of David Smith/ VAGA, New York/DACS, London 2005 (cr); 40 Getty
mages/Greg Pease (cr); 41 Alamy Images/Roger Bomber © Olajur Eliasson
I); 41 BAL/Private collection/© Succession Marcel Duchamp/ ADAGP,
‘am and DACS, London 2005 (b); 42 BAL/© Man Ray Trust/ADAGP,
3aris and DACS, London 2005 (tr); 42 Photo: Kira Perov/© Bill Viola; 42
yjfa Visual Media UK Ltd/A. Green (tl); 43 Photo: Wolfgang Volz, ©
Christo 1983 (b); 43 Magnum Photos/Alec Soth (cl); 43 Rex Features/Erik
1endlich (t); 44-45 BAL/Giraudon/Galleria degli Uffizi, Florence; 45-46
Corbis/Gian Berto Vanni (I); 46 Corbis/Sandro Vannini; 48 BAL/
Vaturhistorisches Museum, Vienna, Austria (b); 48 Getty Images/National
Geographic/Sissie Brimberg (t); 49 BAL/Iraq Museum, Baghdad, Iraq,
Giraudon; 50 BAL/Egyptian National Museum, Cairo, Egypt (bl), (tr); 51
IAL (t); 52 BAL (b); Giraudon (t); 53 BAL/Giraudon (bl); Peter Willi (br);
>4 BAL/British Museum, London (b); Giraudon/Louvre, Paris (tr); 54
Corbis/Charles O'Rear (cl); 55 akg-images/Mmatallah; 56 Alamy Images/
Idam Eastland (b); 56 BAL/ Alinari /Museo Archeologico Nazionale, Naples
t); 57 Corbis/Gianni Dagli Orti (br); 57 Corbis/Royalty Free (tr); 58-59
kg-images/NimataUah; 60 BAL/Lauros/Giraudon (tr); 61 Corbis/Sandro
'anniiii (b); 61 Art Archive: Museo Capitolino Rome/Dagli Orti (I); 62
IAL/Giraudon/Louvre, Paris (t); 63 BAL/Costello Sforzesco, Milan; 64 Art
Irchive/Dagli Orti (A) / Cathedral of St Just Trieste (t); Art Archive/Dagli Orti
A) (b); 65 BAL/San Vitale, Ravenna (b); 66 BAL/British Museum,
Condon/Boltin Picture Iibray (t); 66 Corbis/Werner Forman (bl); 67 BAL/
MS 58fol.34r Chi-rho (initials o f Christ's name) Gospel of St. Matthew, chap.
' v. 18, Irish (vellum)/ Board of Trinity College, Dublin, Ireland; 69 akg-
mages!Erich Lessing (tl); 69 Art Archive/Dagli Orti (A)/Archaeological
Museum Cividale Friuli(bl); Dagli Orti!Bibliotheque Munidpale Abbeville;
Oagli Orti/Musee Conde Chantilly (br); 70 Alamy Images/Hideo Kurihara
b); 70 BAL/ Chartres Cathedral, Chartres, France (t); 71 BAL/Chartres
Cathedral, Chartres, France, Peter WilU(b); 72 Corbis/Massimo Iistri; 74
kg-images/Erich Lessing (b); 74 BAL/Prado, Madrid (t); 75 Alamy Images/
İA World Travel Iibray; 76 BAL/Samuel Courtauld Trust, Courtauld
'nstitue of Art Galley; 77 BAL/Musee Conde, Chantilly, France (cr); Museo
li San Marco dell'Angelico, Florence (bl); 78 BAL/Galleria degli Uffizi,
Florence (bl); 78-79 BAL/Palazzo Pubblico, Siena; 80 Alamy Images/One
World Images; 81 BAL/San Francesco, Upper Church, Assisi (br); Scrovegni
Arena) Chapel, Padua (t); 82 BAL/Fitzwilliam Museum, University of
Cambridge (be); 82-83 BAL/Louvre, Paris; 84 BAL/Louvre, Paris (bl); 85
3AL!Chartreuse de Champmol, Dijon (be); Wallrat Richarts Museum,
Cologne, Germany (t). 86 BAL/Alinari/Bargello, Florence (t); Palazzo
VIedici-Riccardi, Florence (b); 87 BAL/Galleria Nazionale delle Marche,
Jrbino; 88 BAL/Santa Maria Novella, Florence; 89 BAL/Louvre, Paris; 90
3AL!Bargello, Florence; 91 BAL/Museo dell'Opera del Duomo, Florence;
>2-93 BAL!Ashmolean Museum, Oxford (t); Louvre, Paris (be). 93 BAL/
Campo Santi Giovanni e' Paolo, Venice (be); 94 Photo Scala, Florence/
labinetio dei Disegni e delle Stampe degli Uffizi, Florence; 95 BAL/Louvre,
Paris; 96 BAL/National Galley of Art, Washington DC, USA; 97 BAIJ
Hermitage, St. Petersburg, Russia (be); Piccolomini library, Duomo, Siena (tr);
98-99 BAL/Galleria degli Uffizi, Florence; 100 BAL/Pinacoteca,
Sansepolcro; Pushkin Museum, Moscow (tc); 101 BAL/Palazzo Piccolomini,
Siena (br); 102-103 BAIJ Galleria dell'Accademia, Venice; Louvre, Paris (tc);
103 BAIJ National Galley, London (tr); 104 BAL/Musee de Picardie,
Amiens, France; 105 BAIJ National Galley, London (br); Santi Giovanni e
Paolo, Venice (tc); 106 Alamy Images/NormaJoseph (a); 106 BAIJWalker
Art Galley, Liverpool (be); 107 BAL/Pinacoteca di Brera, Milan; 108 BAL/
Gemäldegalerie, Berlin (tr); National Galley, London (t); 109 BAL/National
Galley, London; 110 BAL/National Galley, London; 112-113 BAL/Prado,
Madrid; 114 BAL/Galleria degli Uffizi, Florence (tr); Musee des Beaux-Arts,
Lille, France (bl). 115 BAL/Louvre, Paris; 116 BAL/Galleria degli Uffizi,
Florence; 117 BAIJ Louvre, Paris; 118 BAL/Prado, Madrid; 119 BAU
BibliothequeNationale, Paris, France; 120 BAL/Musee Royaux des Beaux-
Arts de Belgique, Brussels (b); Prado, Madrid (tc); 121 BAL/Musee
d'Unterlinden, Calmar, France (tr); 122 BAL/Musee d'Unterlinden, Colmar,
France (cl), 122-123 BAL/Musee d'Unterlinden, Colmar, France; 124
BAL/St Wolfgang, Austria; 125 BAL/ Walker Art Galley, Liverpool; 126
BAL/Alte Pinakothek, Munich, Germany (tc); Graphische Sammlung Albertina,
Vienna (bc); 126-127 BAL/Kunsthistoriches Museum, Vienna, Austria; 127
BAL/British Museum, London (br); 128 akg-images/Erich Lessing; 130-
131 Alamy Images/ nagelestock.com; 130 BAL/Lambeth Palace Iibray,
London (b); 130 (Corbis/Archivo Iconográfico, SA. (t); 132 BAIJFitzmlliam
Museum, Universty of Cambridge (tc); 132-133 BAU Santa Maria della
Grazie, Milan; 133 BAL/National Galley, Inndon (tr); 134 BAL!Galleria
degli Uffizi, Florence (tr); Gemäldegalerie, Dresden, Germany (br); 135 BAL/
Palazzo Pitri, Florence; 136 B A U Galleria degli Uffizi, Florence (bc);
Museums and Galleries, Vatican City (t); 137 BAL/St Peter's Vatican, Rome;
138 BAL/Louvre, Paris (br); Prado, Madrid (era); 139 BAIJ Giraudon/
Vatican Museums and Galleries, Vatican City; 140 BAL/Kunsthistoriches
Museum, Vienna; 141 BAL/Collection of the Duke of Northumberland (tc);
Galleria dell' Accademia, Venice (br); 142 BAL/lnuvre, Paris; 143 BAL/
Prado, Madrid; 144-145, Corbis/Trustees o f the National Galley, London;
146 BAL/Galleria degli Uffizi, Florence (bl); Kunsthistoriches Museum,
Vienna, Austria (era); 147 BAL/ Galleria degli Uffizi, Florence (tr); Louvre,
Pais, France (bc); 148 BAL/National Galley, London; 149 BAL/Bargello,
Florence; 150 BAL/Galleria degli Uffizi, Florence; 151 BAL/Louvre, Paris;
152 BAL/ Kunsthistorisches Museum, Vienna, Austria (tc); National Galley,
London (be); 153 BAL/ Giraudon/Chateau de Fontainebleau, Seine-et-Mame,
France, Lauros (b); 154 BAL/Kunsthistorisches Museum, Vienna, Austria;
155 BAIJ Prado, Madrid (tc); Toledo, S. Tome (br); 156 BAIJ
Gemäldegalerie, Kassel (tr); Private Collection (bl); 157 BAL/Kunsthistorisches
Museum, Vienna, Austria (br), (tc); 158 BAL/Kunsthistorisches Museum,
Vienna, Austria; 159 BAL/Kunsthistorisches Museum, Vienna, Austria; 160
BAL/Chatsworth House, Derbyshire (br); National Galley, London (t); 161
BAL/Beauchamp Collection (bc); Society of Antiquaries, London (cl); 162
Alamy Images!BL Images Ltd; 164 B A U Giraudon/Musee Bargoin,
Clermont-Ferrand, France, Lauros (t); 164 Corbis!Massimo Iistri (b); 165
CorbisI Bettmann (b); 165 Art Archive!Royal Society/Eileen Tweedy (t); 166
BAL/Prado, Madrid; 167 BAL/Hermitage, St Petersburg, Russia (bc);
Louvre, Paris (tr); 168-169 BAL/ Ashmolean Museum, University of Oxford
(b); Vatican Museums and Galleries, Vatican City (tl); 169 BAL/Birmingham
Museums and Art Galley (tr); 170-171 BAL/National Galley, London (t);
Palazzo Barberini, Rome (bl); 171 BAL/Galleria Borghese, Rome (bc); 172
BAL/Palazzo Pitti, Florence; 173 B A U Giraudon/Galleria Borghese, Rome,
Lauros; 174-175 BAL/Santa Maria della Villoría, Rome; 176 BAL/
National Galley, London; 111 BAL/Galleria dell' Accademia, Venice; 178
BAL/Piazza Navona, Rome; 179 BAL/Palazzo Famese, Rome (bl), (br), (c);
180-181 BAL/Louvre, Paris (b); Louvre, Paris, Giraudon (bl); 181 BAIJ
Louvre, Paris (tr); 182-183 BAL/National Galley, Imdon; 184 BAIJ
Louvre, Paris; 185 BAL/Louvre, Paris; 186 BAL/Bonhams, London; 187
BAL/Apsley House, Wellington Museum, London (t); Prado, Madrid (b);
188-189 BAL/Prado, Madrid; 190 BAL/Wallace Collection, Imdon; 191
BAL/Alte Pinakothek, Munich (b); Kunsthistorisches Museum, Vienna, Austria
(t); 192-193 BAL/National Galley, London; 194 BAL/Giraudon/Louvre,
Paris, Lauros; 195 BAL/Fitzwilliam Museum, University of Cambridge; 196
BAL/Alte Pinakothek, Munich (bl); Private Collection (t); 197 National
Galley, London (bl), (br), (t) 198 BAL/Wallace Collection, London; 199
BAL/Hamburg Kunsthalle, Hamburg (t); Townley Hall Art Galley &
Museum, Burnley, Lancashire (b); 200-201 BAL/Gemäldegalerie, Kassel (b);
200 BAIJ Barber Institute of fine Arts, University of Birmingham (I); 201
BAL/Fitzwilliam Museum, University o f Cambridge (b); National Galley,
London (t); 202 BAL/Louvre, Paris (t); Giraudon/Louvre, Paris (b); 203
BAL/Harold Samuel Collection, Corporation o f London (t); 204 BAL/Galleria
degli Uffizi, Florence; 205 BAL/Private Collection (b); Yale Centrefor British
Art, Paul Mellon Collection, USA (t); 206-207 BAIJ British Museum,
London (t); 207 BAIJ National Galley o f Scotland, Edinburgh, Scotland (b);
208 BAL!Mauritshuis, The Hague, The Netherlands; 209 BAL/National
Galley, London (b), (t); 210-211 BAL/Wallace Collection, ljmdon; 212
BAL/Leeds Museums and Galleries (City Art Galley); 213 BAL/
Mauritshuis, The Hague (b), (t); 214-215 BAL/Kunsthistorisches Museum,
Vienna; 216 BAL/ Scottish National Portrait Galley, Edinburgh; 217 BAL/
V&A Museum, London; 218 Alamy Images/Bildarchiv Monheim GmbH;
220 BAL/Musee de la Ville de Paris, Musee Camavalel, Paris, France/
Giraudon (t); 221 akg-images (tr); 222 BAL/Louvre, Paris (b); 222-223
BAL/Louvre, Paris (t); 223 BAL/British Museum, London (b); 224 BAL/
Giraudon/Louvre, Paris/Lauros 225 BAL/ Worcester Art Museum,
Massachusetts, USA; 226 BAL (b); Wieskirche, Wies, Germany (t); 227
BAL/ Wallace Collection, London (c), (bl), (br); 228 BAL/ Wallace
Collection, London; 229 BAL/Indianapolis Museum of Art, USA (t); Detroit
Institute of Arts (b); 230 BAL/Louvre, Paris; 231 BAL/Ca ' Rezzonico,
Museo de Settecento (b); Scuola Grande di San Rocco, Venice (t); 232-233
BAL/Residenz, Wurzburg; 234 BAL/Collection of the Earl of Pembroke,
Wilton House, Wiltshire (tl); 234-235 BALINational Gallery, London (b);
236 BAL/Museum Narodowe, Warsaw, Poland (b); V&A Museum, London
(tr); 237 BAL/Christies Images, Ixmdon (t); 238 BALINational Gallery,
London (b); Private Collection, Ken Welsh (t); 239 BALIHermitage, St.
Petersburg, Russia (br); 240 BALI National Gallery London (t), (b); 241
BALIYale Centerfor British Art, Paul Mellon Collection, USA (b); 242
BALIScottish National Portrait Gallery, Edinburgh; 243 BALI Yale Centerfor
British Art, Paul Mellon Collection, USA (b); Private Collection (t); 244
BALIPrivate Collection; 245 BALI Charles Young Fine Paintings, London (t);
New Walk Museum, Leicester City Museum Service (b); 246 BALI Walker Art
Gallery, Liverpool, Merseyside; 247 BALI Christie's Images (b); Fitzwilliam
Museum, University of Cambridge (t); 248 BALIDetroit Institute ofArts (t);
Whitworth Art Gallery, University ofManchester (b); 249 BALI On Loan to
Hamburg Kunsthalle, Hamburg (tr); 250 BALIGalleria Borghese, Rome (c);
John Bethell (b); 251 BALI Louvre, Paris (be), (br), (c); 252 BALI
Bibliothèque de la Comedie Française, Paris; 253 BAL/ Chateau de Versailles,
France; 254 BAL/Louvre, Paris; 255 BAL/Musee Calvet, Avignon, France
(t); Museum of Fine Arts, Boston, Massachusetts, USA (b); 256-257 BAL/
Private Collection, Phillips, Fine Art Auctioneers, New York, USA; 258 BAL/
Giraudon/Louvre, Paris/Lauros; 260 BAL/ Giraudon/Chateau de Versailles,
France/Lauros (t); 260 Science & Society Picture Library/NMPFT (bl); 260
Science Photo Library/ Eadweard Muybridge Collection/Kingston Museum (a);
261 BAL/Guildhall Library, Corporation of London; 262-263 BALI
GiraudonI Prado, Madrid (b); 263 BALIIndex/Private Collection (tr); 264
BALI Bristol City Museum and Art Gallery; 265 BAL/Louvre, Paris; 266
BAL/Fitzivilliam Museum, University of Cambridge (t); Staatliche Museen,
Berlin (b); 267 BAL/Louvre, Paris (be), (br), (c); 268-269 BAL/Castle
Museum and Art Gallery, Nottingham, (I); 268 BALILouvre, Paris (b); 269
BAL/Louvre, Paris (br); 270-271 BAL/Louvre, Paris; 272 BALI Museum
der Bildenden Künste, Leipzig (b); National Gallery, London (t); 273 BALI
Hamburg Kunsthalle, Hamburg; 274-275 BALIMetropolitan Museum o f Art,
New York (c); 274 BALI White House, Washington D.C. (b); 276 BALI
Norwich Castle Museum (tr); V&A Museum, London (b); 277 BALI John
Constable; 278-279 BALI National Gallery, London; 280 BAL/Apsley
House, Wellington Museum London; 281 BAL/National Gallery, London (b);
Yale Centrefor British Art, Paul Mellon Collection, USA (t); 282-283 BALI
National Gallery, London; 284 BALI Giraudon!Chateau de Compiegne, Oise,
France (b); Musee de la Ville de Paris, Musee du Petit-Palais, France Lauros /
Giraudon (t); 285 BAL/Musee d'Orsay, Paris (b); Private Collection (I); 286
BAL/Bonhams, London; 287 BAL/Apsley House, Wellington Museum,
London (t); Lady Lever Art gallery, Port Sunlight, Merseyside (b); 288 BAL/
Lady Lever Art Gallery, Port Sunlight, Merseyside; 289 BAL/Louvre, Paris (I);
Whitworth Art Gallery, University of Manchester (b); 290 BALI New York
Historical Society; 291 BALI Detroit Institute ofArts, USA; 292 BALI
National Museum o f American Art, Smithsonian Institute, USA; 293 BALI
Museum of fine Arts, Houston, Texas; 294 BALIPrivate Collection; 295
BALIButler Institute ofAmerican Art; 296 BALIManchester Art Gallery;
297 BALIDelaware Art Museum, Wilmington, (b); National Gallery of
Victoria, Melbourne, Australia (t); 299 BALI William Morris Gallery,
Walthamstow;
300-301 BALI Giraudon/Musee d'Orsay, Paris; 302 BAL/Musee d'Orsay,
Paris/© DACS 2005; 303 BAL/Musee d'Orsay, Paris; 304 BAL/Louvre,
Paris; 305 BAL/Musee d'Orsay, Paris; 306-307 BAL/Courtauld Institute
Gallery, Somerset House, London (t); 307 BALI Walters Art Museum,
Baltimore (br); 308-309 BAL/Musee d'Orsay, Paris; 310 BAL/Musee
Marmottan, Paris (b); National Gallery, London (t); 311 BAL/National
Gallery of Art, Washington DC; 312 BAL/Musee Marmottan, Paris (tl);
Private Collection, Christie's Images (b); 313 BALIPhillips Collection,
Washington DC (bl), (br), (c); 314 BAL; Musee d'Orsay, Paris; 315 BALI
Musee d'Orsay, Paris (b); National Gallery, London (t); 316 BALI Detroit
Institute o f Arts; 317 BALINational Gallery of Art, Washington DC; 318
BAL/Hirshom Museum, Washington DC; 319 BAL/Musee Rodin, Paris;
320 BALIArt Institute of Chicago,; 321 BALI V&A Museum, London; 322
BALIRijksmuseum
Kroller-Muller, Otterloo, Netherlands (t); V&A, London (b); 323 BALI Detroit
Institute ofArts (bl), (br), (c); 326 BALIMuseum of Fine Arts, Boston,
Massachusetts; 327 BALZNationalmuseum, Stockholm, Sweden; 328 BALI
Art Institute o f Chicago (b); Private Collection (t); 329 BALI Courtauld
Gallery, London (t); Musee d'Orsay, Paris, France (b); 330 BAL/Musee
d'Orsay, Paris, France (t); Museum of Modem Art, New York (b); 331 BAL/
Giraudon/ Bibliotheque Nationale, Paris (b); National Gallery, London (t);
332 BAL/Musee d'Orsay, Paris; 333 BAL/Bibliotheque Nationale, Paris,
France (b); Solomon R. Guggenheim Museum, New York (t); 334 BAL/Musee
d'Orsay, Paris (b); Musee d'Orsay, Paris (t); 335 BALIMuseum o f Modem
Art of the West, Moscow, Russia (t); Philadelphia Museum o f Art,
Pennsylvania (b); 336 BAL/Musee National d'Art Moderne, Paris, France/©
ADAGP, Paris and DACS, London 2005 (t); Private Collection/ © ADAGP,
Paris and DACS, London 2005 (b); 338 BAL/© Mucha Trust (b); 339
BALI Österreichische Galerie, Vienna, Austria; 340 Powerstockl Superstock/
Richard Cummins © ARS, N Y and DACS, London 2005; 342 Alamy
Images/Petr Svarc; 343 Alamy Images/Ambient Images Inc (t); 343 Corbis/
Rykoff Collection (br); 344 Baltimore Museum Of Art/Cone Collectionformed
by Dr Claribel Cone
and Miss Etta Cone of Baltimore, Maryland. BMA 1950.258/© Succession
H. Matisse/DACS 2005 (b); 344 BAL/Musee Matisse, Le Cateau-
Cambresis, France/© Succession H.Matisse/DACS 2005 (t); 345 BAL/
Musee d'Orsay, Paris/© Succession H. Matisse/DACS 2005; 346 BAL/
National Gallery of Art, Washington D C /© ADAGP, Paris and DACS,
London 2005 (t); Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS, London
2005 (br); 347 BAL/Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS,
London 2005;
348-349 BAL!Museum o f Modem Art, New York/© Succession Picasso/
DACS 2005; 350 BAL/Art Institute of Chicago (bl); Museum of Modem Art,
New York/© Succession Picasso/DACS 2005 (t); 351 BAL/Giraudon/
Lauros/Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005; 352
BAL/Christie's Images, London/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005;
353 BAL/Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005;
355 BAL/Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005;
356 BAL/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005; 357 BALJ Solomon
R. Guggenheim Museum, New York; 358 BAL!Hamburg Kunsthalle,
Hamburg (br); Hamburg Kunsthalle, Hamburg /© DACS 2005 (tl); 359
BAL/Musee National d'Art Moderne, Paris, France/© ADAGP, Paris and
DACS, London 2005 (c); Musee National d'Art Moderne, Paris, France/©
ADAGP, Paris and DACS, London 2005 (bl), (br); 360 BAL/ Graphische
Sammlung Albertina, Vienna, Austria; 361 BAL/ Nasjonalgalleriet, Oslo,
Norway/© Munch Museum/Munch-Ellingsen Group, BONO, Oslo, DACS,
London 2005; 362 BAL/ Staatsgalerie, Stuttgart/© Nolde-Stiftung Seebull;
363 BAL/Brucke Museum, Berlin/© lngeborg & Dr Wolfgang Henze-Ketter,
Wichtrach, Bern; 364 BAL/Musee National d'Art Moderne, Centre Pompidou,
Paris/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005 (tl); 364-465 BAL/
SaarlandMuseum, Saarbrücken (b); 365 BAL/ Städtische Galerie im
Lenbachhaus, Munich/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005 (tr); 366
BAL/J. Paul Getty Museum, Los Angeles/© DACS 2005 (t); 366 Art
Archive/Dagli Orti/© DACS 2005 (b); 367 Réunion Des Musées Nationaux
Agence Photographique/Christian Bahier/Philippe Migeat/© Succession Marcel
Duchamp/ADAGP, Paris and DACS, London 2005; 368 BAL/Abbot Hall
Art Gallery, Kendal, Cumbria/© DACS 2005 (tl); Private Collection/©
DACS 2005 (br); 369 BAL/Kunsthaus, Rurich, Switzerland/© ADAGP,
Paris and DACS, London 2005; 370 BAL/Scottish National Gallery of
Modem Art, Edinburgh/© DACS 2005; 371 BAL/State Russian Museum,
St Petersburg; 372 BAL/Kettle's Yard, University of Cambridge/The Works of
Naum Gabo © Nina Williams (cl); Musee Nationale d'Art Moderne, Centre
Pompidou, Paris/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005 (tr); Private
Collection (br); 373 BAL/State Russian Museum, St Peterburg, Russia/©
DACS 2005; 374 BAL/Albright Knox Art Gallery, Buffalo, New York/©
DACS 2005 (t); Private Collection (b); 375 BAL/Mattioli collection, Milan
/©DACS 2005; 376 BAL/ Imperial War Museum, London/© Wyndham
Lewis and the estate of the late Mrs GA . Wyndham Lewis by kindpermission of
the Wyndham Lewis Memorial Trust (a registered charity) (b); Stapleton
Collection/ © Wyndham Lewis and the estate of the late Mrs GA . Wyndham
Lewis by kindpermission of the Wyndham Lewis Memorial Trust (a registered
charity) (tr); 377 BAL/Coventry Cathedral, Warwickshire © Estate o f Jacob
Epstein/Tate, London 2005; 378 BAL/Private Collection, Lefevre Fine Art
Ltd, London; 379 © Tate, I-ondon: 2005; 380 BAL/Butler Institutefor
American Art; 381 BAL/Museum of Fine Arts, Houston Texas (b); Detroit
Institute of Arts (t); 382 BAL/Brooklyn Museum of Art, New York; 384
BAL/Detroit Institute of Arts/© DACS 2005 (t); 384 Corbis (b); 385
BAL/© Christian Schad Stiftung Aschaffenburg/ VG Bild-Kunst, Bonn and
DACS, London 2005; 386 BAL/Museum of Fine Arts, Houston Texas/©
DACS 2005 (t); 386 Art Archive/Dagli Orti (b); 387 BAL/Hamburg
Kunsthalle, Hamburg/© DACS 2005; 389 akg-images/Erich Lessing/©
DACS 2005 (b); 389 Photo Scala, Florence/© Digital image, Museum of
Modem Art, New York/© 2005 Mondrian/Holtzman Trust c/o HCR
International Warrenton Virginia USA (tr); 390 Kobal Collection/Bunuel-Dati
(t); 390 Photo Scala, Florence/© 2005, Digital image, Museum of Modem
Art, New York/© DACS 2005 (b); 391 BAL/Collection of Claude Herraint,
Paris/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005 (c), (bl), (br); 392 BAL/
Philadelphia Museum o f Art, Pennsylvania PA/© Salvador Dali, Gala-
Salvador Dali Foundation, DACS, London 2005; 393 BAL/Albright Knox
Art Gallery, Buffalo, New York/© Succession Miro, DACS 2005. 394 BAL/
Private Collection/© Man Ray Trust/ADAGP, Paris and DACS, London
2005. 395 BAL/Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS, London
2005; 396 BAL/Musee Picasso, Paris France/© Succession Picasso/DACS
2005 (t); Private Collection/© Succession Picasso/DACS 2005 (b); 397
BAL/Bonhams, London/© Succession Picasso/DACS 2005 (b); National
Gallery of Victoria, Melbourne Australia/© Succession Picasso/DACS 2005
(t); 398 BAL/Imperial War Museum, London (t); 398-399 BAL/Wakefield
Museums & Galleries, West Yorkshire/Reproduced by permission of the Henry
Moore Foundation (b); 400 BAL/Private collection/Bowness, Hepworth Estate
(b); 400 Corbis/Andy Keate; Edifice (t); 401 BAL/Private collection/©
Angela Verren-Tamt 2005. AU rights reserved, DACS; 402 BAL/Mexico
City, Mexico/Ian Murseil/Mexicolore/© DACS 2005; 403 BAL/Phoenix
Art Museum, Arizona/© 2005 Banco de Mexico Diego Rivera & Frida Kahlo
Museums Trust. Av. Cinco de Mayo No.2, Col. Centro, Del. Cuauhtemoc
06059, Mexico, D.F./INBA; 404 BAL/Private Collection/© DACS 2005;
405 BAL/ © Museum of Fine Arts, Houston, Texas, USA, Gift of Meredith
J . and Cornelia Long; 406 BAL/© Museum of Fine Arts, Houston, Texas,
USA/© ARS, N Y and DACS, London 2005; 407 BAL/© Butler Institute of
American Art, Youngstown, OH, USA, Museum Purchase 1950 (t); 408
BAL/ Whitney Nuseum of American Art, New York; 409 BAL/Tokyo Fuji Art
 512 TEŞEKKÜR

Museum, Tokyo, Japan /© Grandma Moses Properties Co, 1945; 410-411 2005; 468 akg-images/ Richard Booth/© Antony Gormley; 471 View
5 BAL/Private Collection/© ARS, N Y and DACS, London 2005 (b); 411 Pictures/ Photo: Dennis Gilbert/© Anish Kapoor; 473 BAL/Hamburg
BAUMusee Rationale d'Art Modeme, Paris/© ARS, N Y and DACS, London Kunsthalle, Hamburg Germany/©Jeff Koons; 474 ©Andy Goldsivorthy,
2005 (tr): 412 BAL/Los Angeles County Museum o f Art/© ARS, N Y and Cass Sculpture Foundation and Michael Hue- Williams; 477-478 White Cube
DACS, London 2005 (tl); Private Collection/© Willem de Kooning Revocable Gallery/CourtesyJay Jopling/Photo: Stephen White/© Damien Hirst
Trust/ARS, M Y and DACS, London 2005 (br); 413 BAL/Fogg Art
Museum, Harvard University Art Museums, USA/© 1998 Kate Rothko Prizel
& Christopher Rothko/DACS 2005 (br), (c); 415 Photo Scala, Florence/©
2005, Digital image, Museum of Modem Art, New York/© ARS, N Y and
DACS, London 2005. 416 BAL/Musee National d'Art Modem, Centre
Pompidou, Paris/© Estate of Sam Francis/DACS, London 2005; 417 BAL/
Private Collection/© AD AGP, Paris and DACS, London 2005; 418 BAL/
Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005; 419 BAL/
Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005; 420 BAL/
Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005. 421 BAL/
Detroit Inslitiute of Arts, USA/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005.
422 BAL/Private Collection/© ADAGP, Paris and DACS, London 2005;
423 BAL/Hamburg Kunsthalle, Hamburg/© Estate of Dieter Roth (b);
Private collection/© Hundertwasser Archives, Vienna (tr);
424 BAL/Estorick Foundation, London/© DACS 2005; 425 BAL/ CAPC
Musee d'Art Contemporain, France/© Estate o f Mario Merz; 426-427 BAL/
Private Collection/© DACS 2005;
428 BAL/Hamburg Kunsthalle, Hamburg/© Fundacio Antoni Tapies/
DACS, London, 2005 (tl); 429 akg-images/L. M. Peter/© DACS 2005;
430-431 BAL/New Walk Museum, Leicester City Museum Service/© Estate
ofTery Frost; 432 BAL/Private collection/© R.B.KUqj; 433 BAL/Aberdeen
Art Gallery & Museum/© Estate of Francis Bacon 2005. All rights reserved,
DACS 2005 (tr); Private collection/© Estate of Frauds Bacon 2005. All
rights reserved, DACS (b). 434-435 BAL/Private Collection/© Lucian Freud;
436-437 BAL/Arts Council Collection, Hayward Gallery, London/©
ADAGP, Paris and DACS, London 2005;
437 BAL/Detroit Institute of Arts/© Robert Rauschenberg/ VAGA, New
York/DACS, London 2005 (tr); 438 BAL/Private Collection/© ARS, N Y
and DACS, London 2005; 440 BAL/Kunsthalle, Tubingen, Germany/©
Richard Hamilton 2005. All rights reserved, DACS 2005 (tr); Saatchi
Collection, London/© The Andy Warholfoundationfor the Visual Arts, Inc./
DACS, London, 2005. Trademarks licensed by Campbell Soup Company. All
Rights Reserved (b): 441 BAL/Private collection/© Estate o f Roy
Lichtenstein/DACS 2005; 442 BAL/Private collection/© Alex Katz/ VAGA,
New York/DACS, London 2005 (t); Private collection/©JasperJohns/
VAGA, New York/DACS, London 2005 (b); 443 BAIJPrivate Collection/©
JasperJohns /VAGA, Neiv York/DACS, London 2005; 4 44 BAL/Private
collection/© The Andy Warhol Foundationfor the Visual Arts, Inc. /ARS, N Y
and DACS, London 2005; 445 BAL/Museum of Fine Arts, Houston, Texas,
USA/ © The Estate of Philip Guston (t); Wolverhampton
Art Gallery, West Midlands/© James Rosenquist/VAGA, New York/DACS,
London 2005 (b); 447 BAL/Ludwig Museum, Cologne/© David Hockney;
448 Rex Features/Ray Tang (RTR)/© David Batchelor; 450-451 Alamy
Images/Ian Dagnall;
450 Corbis/Peter Tumley (tl); 451 Rex Features/Sipa Press (SiPA) (br);
452 BAL/Museum of Fine Arts, Houston, Texas, USA/© Louise Bourgeois/
VAGA, New York/DACS, London 2005;
452-453 BAL/On loan to Hamburg Kunsthalle, Hamburg/© DACS 2005;
454 BAL/On loan to Hamburg Kunsthalle, Hamburg/© Estate of Duane
Hanson/ VAGA, New York/DACS, London 2005; 455 BAL/Galleria
Nazionale d'Arte Modenia, Rome/© ARS, N Y and DACS, London 2005;
456 BAI./On loan to Hamburg Kunsthalle, Hamburg/© ARS, N Y and
DACS, Ixmdon 2005 (t); Private Collection/©Cy Twombly, Courtesy of the
Gagosian Gallery (b); 457 BAIJ Hamburg Kunsthalle, Hamburg/© ARS, N Y
and DACS, London 2005. 458 BAIJ Hamburg Kunsthalle, Hamburg/Cat
827-4 © Gerhard Richter; 459 BAL/ Detroit Institute of Arts,USA/© Carl
Andre/ VAGA, Neiv York/DACS London 2005; 460 Photo: Wolfgang Volz,
© Christo 1998; 461 BAL/On loan to Hamburg Kunsthalle, Hamburg/©
Georg Baselitz; 462 CourtesyJ ernes Cohen Gallery, New York. Collection: DIA
Centerfor the Arts, New York, Photo Gianfranco Gorgoni/© Estate of Robert
Smithson/VAGA, New York/DACS, Ixmdon 2005:463 Photo Scala,
Florence/© 2005, Digital image. Museum of Modem Art, New York/© Chuck
Close, courtesy PaceWildenstein, New York: 464 BAL/Private Collection
Hamburg/© Sigmar Polke: 465 © Gilbert & George; 466 BAL/ Hamburg
Kunsthalle, Hamburg/© ADAGP, Paris and DACS Ixmdon 2005 (t);
Hamburg Kunsthalle, Hamburg, Germany/©Jorg Immendorff(b); 467
BAL/© Museum of Fine Arts, Houston, Texas, USA, Fundsfrom National
Endowment Fundfor Arts & Mrs. TN.Law/© ARSN Y and DACS, Ixmdon
 GÖRSEL REHBERLER

S c illc it
R o b e rt C u m m in g ünlü bir y a z ar ve
sa n at eleştirm enidir. "Christie's"in eski
Eğitim B ölüm ü Başkam'dır. Aynı
z a m a n d a o k utm an, sergi küratö rii ve
yayıncıdır. H azırladığı kitaplar
arasın d a A çıklam alı S anat ve B üyük
S anatçılar [Annotated Art a n d Great
Artists) bulunm aktadır.

GÖRSEL REHBERLER
SERİSİNDEN
F tL M • D Ü N Y A ŞARAPLARI

ZEYTİNY A ĞI • M İM A R L IK

A S T R O L O J İ - Y E L K E N L İ -FELSEFE

A S T R O N O M İ • K LASİK M Ü Z İ K

Y A RA RL I B İ T K İ L E R - M İ T O L O J İ

S C U B A D ALIŞI

K a p a k r e s im le r i ön: A ssociated Press AP: Tsugufumi M atsu m o to

(c); www .bridgem an.co.uk: U lusal S anat Galerisi, R om a, İtalya,
A linari (bcr): O rangerie M üzesi, Paris, Fransa, Lauros / G irau d o n (t);
C orbis: A rte & Im m agini srl (br): C hristie's Görselleri (c): Francis G.
M ay er (bl): A rchivo Iconográfico, S.A. (bel) Arka: w w w .bridgem an.
co.uk: D avid Hockney, "Bir S anatçının Portresi (iki figürlü havuz)"
1972, Tuval üzerine akrilik, 84 x 120" (er): York M üzeleri Vakfı (York
S an at Galerisi), Ingiltere (bl); C o rb is/A rald o de Luca (cl): B ettm ann
(d): Burstein Collection (t): E dim édia back (br). Sırt: Corbis: A rte &
 E k siksiz görsel
rehber
Batı sanatım anlamak,
keşfetmek ve ondan keyif
almak için benzersiz bir
rehber - ideal galeri ve
müze refakatçisi

E sk i ustalar, m odern
büyükler
Fra Angelico'dan Z urbaran'a, Da
Vinci'den D am ien Hirst'e,
yüzyıllar boyunca en seçkin
sanatçıların "kim kimdir" rehberi

Ünlü eserler
Her tarza ait göze çarpan
başyapıtların nasıl üretildiği
ve nerede izlenebildiğine dair
eşsiz bir kitap

“Sanat bilgiye ulaşan yoldur”

Leonardo da Vinci

ISBN 978-975-10-2719*1

Sanat tarihi
Klasik dönemden çağdaş
sanata temel anlayışları ile
başlıca hareketler ve stiller

RESİM • HEYKEL •
SANATÇILAR • ÜSLUPLAR • EKOLLER